Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immokkoortoq 12-1		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Sisamanngorneq, 2.oktober 1997 nal. 13.05

 

Oqaluuserisassani immikkoortoq 12.

 

1997-imut Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisaasa aappaanut siunnersuut.

(Aningaasaqarnermut Naalakkersusoq sinnerlugu Naalakkersuisut Siulittaasuat)

Siullermeerneqarnera.

 

 

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Inatsisartut Siulittaasoqarfiani ilaasortaq Hans Enoksen.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq sinnerlugu matumuuna saqqummiutissavara 1997-imut inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissaasa appaannut siunnersuut.

 

Matumuuna naalakkersuisut saqqummiutissavaat inatsisissatut siunnersuutip ataatsimut inerne-  ra ukioq manna 21.3 mio.kr.-inik pitsanngoriartoqarnissaa ukiunilu missingersuusiorfiusuni ataatsimut 47,4 mio. kr.-inik ajorseriaateqartoqarnissaa, Naalakkersuisulli 1998-imut aningaa-sanut inatsisissatut siunnersuummut allannguutissatut siunnersuuteqarniarput 1998-imi 27 mio. kr.-inik pitsanngoriartitsisumik, tassa Qaanaami mittarfiliornissamut naalagaaffiup akiliutaanut naapertuuttumik. Tamatuma kingunerissavaa allannguutit tamarmiusut ukiut 1997-imiit 2000-imut ataatsimut isigalugit 1 mio. kr.-inik pitsanngoriartitsissammata.

 

Ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissat aappaannut siunnersuutip imarisai naatsumik oqaatiga­lugit tassaapput:

-             isertitaqarnerulerneq missingersuutillu pitsaanerulernerannik nalunaaruteqarneq

-             sanaartornermut ingerlaatsit allanngorarneri

-             ingerlatsinermut aningaasartuuteqarnerulerneq, kiisalu

-             nikisiterinerit Aningaasaqarnermullu Ataatsimiititaliap akuersissutaasa pissusissamittut inissinneqarneri.

 

Pingaarnerutillugit taaneqartut itisilerneruniarlugit ilisimatitsissutigisinnaavara akileraarutitigut akitsuutitigullu isertitassatut missingersuutit qaffanneqarnissaannut kiisalu ilanngaatissat ilanngaatigereerlugit ernianut aningaasartuutikinnerunissamut 1997-imut katillugit 9,6 mio. kr.-it qinnuteqaatigineqarmata. Taakkununnga ilanngunneqassapput M/S Diskop allanngortiterneqar­neranut taarsigassarsiat 16,5 mio. kr.-iusut manga karsimut utertinneqarneri. Utertitsineq taanna Diskop allanngortiterneqarnerata niuernermik nalinginnaasumik atugassarititaasut tunngavigalu­git ingerlanneqarsimanerata kinguneraa.

Sanaartornermi ingerlaatsit allanngorarneri pingaartumik inissialiornermut tunngasuni aamma mittarfinnik sanaartornermi pisimapput. Naalakkersuisut paasisimavaat 1997-imi aningaasanut inatsimmi naatsorsuutigineqarsimagaluartutut pilersaarutit malillugit inissialiortiterneq mittarfin­nillu piorsaaneq naammassineqarsinnaanngitsut. Inissialiornermi kinguaattoorutit ilaatigut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsimmi siullermi aningaasat amerlanerusut akuersissutigeqqin­neqarsimanerannut kiisalu aamma suliariumannittussarsiuussinermut ingerlatsinermut akisual­laarnera pissutigalugu naalakkersuisut inissialiortiternerit ilaannik kinguartitsisariaqarsimaneran­nut atatillugit isigineqassapput.

 

Ingerlatsinikkut aningaasartuutit isumaginninnermut peqqinnissamullu tunngasuni amerleriarsi­mapput, taakkunanilu 1997-imi ingerlatsinermut katillugit 27 mio. kr.-it missaannik aningaasale­eqqittoqarnissaa qinnuteqaatigineqarpoq. Taamaattorli aningaasartuutit amerleriaataasa taakku ilaat 1998-imi aningaasanut inatsisissamut Naalakkersuisut siunnersuutaanni ilanngunneqarsi­mapput.

 

Allannguutit kingulliit teknikkimut tunngassuteqarnerupput kiisalu aningaasaliissuteqarnermik akuersissutit Inatsisartut upernaaq ataatsimiinnerata kingorna Aningaasaqarnermut Ataatsimiiti­taliap aalajangigaasa piviusunngortinneqarnerinik pissuteqarnerullutik.

 

Taamaalillutik Naalakkersuisut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissat aappaannut siunner­suutaat 1997-imi Ingerlatsinermut, Sanaartornermut Taarsigassarsisitsisarnermullu missingersuu­tini, IST-mi, angusatigut 21,4 mio. kr.-inik pitsanngoriaateqarneq kingunerissavaat, tamatumalu kingorna IST-mut angusat -143 mio. kr.-iulissallutik.

 

Taamatut oqaaseqarlunga siunnersuut Inatsisartuni oqaluuserisassanngortippara, inassutigalugu­lugu Inatsisartuni oqaluuserineqareerpat Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut tamanna oqaluuserisassanngortinneqassasoq suliarineqassasorlu.

 

Lars Karl Jensen, Siumup oqaaseqartua:

Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissaasa aappaannut siunnersuutip misissuataar­nerani Siumumiit maluginiarparput suliassat saqqummiunneqartut amerlanersaat piffissap ingerlanerani Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut saqqummiunneqartarsimasut tassanilu pissusissaatut suliarineqarlutik.

 

Matumani pingaarnertut isigalugit oqaaseqarfissagut Siumut sinnerlugu saqqummiutissavakka, sorlermut attuumassuteqarneri najoqqutarikannerlugit.

 

Kommunini qinersinerup kingornatigut atuisartut siunnersuisoqatigiivisa ilaasortaasa amerlinerat aammalu nutaangornerat pissutigalugu tamakkunani suleriaatsinik pisussaaffinnut pikkorissartil­lugit isumasioqatigiissinneqarnissaat pissusissaattut isigivarput.

 

Taamatullu aamma ukiut siuliini oqallisigineqartareersup - kalaaleqatitta katsorsartikkiartorlutik Danmarkimiittut allallu Kalaallit Illuini najugaqartut - kalaallit nerisassaataanik nutaanngippal­laanngitsunik pisiniarfissaqarnissaat siunertaralugu - tuniniaasarfiup taaneqartartup Iserit Mamat,  maannakkut nioqqutissaanik pisiortornerani amerlavallaanik uninngasuuteqarluni nioqqutissanik nutaanngilisuunnginnissaa aaqqiiviginiarlugu iliuuseqarneq Siumumiit pingaartipparput.

 

Upernaaq manna pisariaqalersimavoq aningaasarsianut tunngasunik isumaginninnermut peq-qinnissaqarfimmullu sulisut, isumaqatigiinniuteqarfigineqarnerat akissaatinut iluarsiinissaq siunertaralugu. Siumup nuannaarutigalugu neriuutigaa tamatuma nassatarissagaa siunissami aalajangersimasumik amerlanerusunik sulisoqalernissaq.

 

Siumup pingaartillugu Kalaallit Nunatsinni pissutsinut tunngasunik filmiliat amerlineqarnissaat kissaatigigaluarlugu, aningaasat ingerlatsinermut sillimatinit tiguneqartarneri siunissami ileqqu­liunneqassappata Siumumiit tamanna akuersaarumanngilarput, naalakkersuisullu inakkumallugit siunissami tamatuma allatut ittumik aningaasalersortarnissaa nassaariniassagaat.

 

Paamiut kommuniani inissiat atorneqanngitsut Namminersornerullutik Oqartussanit pigineqartut 70-it inussaqanngimmata, inissianit taakkunani najugaqartut allat akiliutaanniit qaffaanissaq pinngitsoorniarlugu, kiassarnermut attartortitsinermullu annaasaqarnissamut matussutaasinnaasu­nik aningaasaliissutit 1.8 mill. kr. akuersaaginnarpagut.

 

Siumumiit periarfissaq manna iluatsillugu aammaarluta Naalakkersuisunut inassutigissavarput Paamiuni inissiarsuit atorneqanngitsut inuiaqatigiinnut iluaqutaanerusumik atorneqarnissaat siunertaralugu arlaatigut iliuuseqarfigeqqullugit.

 

Siumumiit nuannaarutigaarput inuiaqatigiinni annertuumik pisariaqartitanut meeraaqqerivinnut, ukiumikkullu akuleriinnut paaqqinnittarfinnik, sannartugassatigut Naalakkersuisut nalimmassaa­simammata, taakkununngalu atatillugu Siumumiit arlaleriarluta taasarsimasarput Kangerlussuar­mi  ulluunerani paaqqinniffiup pitsanngorsarlugu suliarinera, aammalu tassunga atasumik allineqarnissaanut ukiup tullianut aningaasaliissuteqartoqarmat

 

Taamatuullu Siumup nuannaarutigaa, innarluutilinnik sullissinerup nassatarisaannik 1996-mi sapaatip akunnerisa 47-anni innarluutillit atugarisaannik pitsanngorsaanissaq siunertaralugu oqallittoqarnerata kingunerisaanik Naalakkersuisut annertuumik suliniuteqarmata.

 

Siumumiit tikkuarniarparput paasiuminaatsikkatsigu ukiuni kingullerni tarnimikkut allatigullu innarluutillit Danmarkimi katsorsarneqartartut ukiuni kingullerni nunatsinnut nuutsinneqartartut amerlatsikkiartornerat ilutigalugu qallunaat nunaanniititagut ikiliartoraluartut, taamatut nappaa­tillit  Danmarkimi inissittarnerannut akiliutigisartakkattta qaffaavigineqartarnerat tassungalu atatillugu tamatumunnga suna patsisaanersoq paasitinneqarnissarput piumasalugu.

 

Iliinniagaqarfinni pioreersuni ilinniartut amerlisinneqarnissaannik pisariaqartitsinerup takutippaa nunatsinni ilinniartitaanerup iluani Siumumiit anguniagarput tassalu amerlanerusut ilinniarnis­saannik periarfissinneqarnissaat sulissutigineqartoq.

 

Ukioq manna ilinniartut najugaqarfiinut Ilinniartitaanermut Naalakkersuisup pisariaqartitsiner­mut takussutissiaatigut takuneqarsinnaavoq ukiut marluk ingerlaneranni tassalu 1995-miit 97-mut ilinniagaqartut 109-nik amerleriarsimasut tamanna Siumumiit nuannaarutigaarput aammami ippassaani 1998-mut aningaasartuutissat oqallisigineqarneranni oqaaserisagut innersuullugit, maannakkut TBII aqqutigalugu ilinniartut inissaannik amerlanerusunik attartornermi akiliutissa­nut ukioq manna aaqqiissutissatut aningaasaliissutissat Siumup akerseqataaffigai.

 

Aappaatigulli paasiuminaatsipparput ukiup tulliani aningaasaliissutissani konto taassuma qaffaavigineqannginnera, tamanna ukiup tullianut ilinniagaqartunut tingooraanissami ajornartor­siutaasussatut isigalugu Naalakkersuisunut sillimaffigeqquarput.

 

Aalisarneqarsinnaasunik misileraanermi aningaasat atunngitsoorneqartut sinerissami qanittumut raajarniutit qalorsuisa pisanik immikkoortiterutaannut misilittaanermut atorneqarnissaat pissusis­saatut isigivarput, tassami pisuussutsit nunguussutaanngitsumik atorluarneqarnissaannik suliniu­taammat.

 

Taamaattorli Siumut isumaqarpoq mannakkut angallatit mikinerusut atorlugit assagiarsoqassutsi­mik misileraaneq Qeqertarsuatsiaaniit Kangaatsiap tungaanut ingerlanneqartoq, piffissamut kingusippallaamut inissitaasoq, maannakkummi ukialereerpoq, imarluttarneratalu nalaaniummat sinerissap qanittuani assagiarsoqarfiusinnaasut tamakkiinerusumik misissuiffiginissaat qularaar­put peqassutsimik naliliinerluinissaq aarleqqutigalutigu tamanna akueriuminaatsipparput. Taamaattumik Naalakkersuisunut piumasarissavarput sinerissami qanittumi misileraanerit upernaakkumiit ukialerneranut ingerlanneqartarnissaat suliniutigeqqullugu.

 

Siumumiit ajuusaarutigalugu maluginiarparput pisariaqartinneqaqisut nunaqarfinni illoqarfinnilu eqqagassalerinermi pilersaarutinik ingerlatat naammassineqanngitsut arlaqartut. Siumumiit sakkortuumik piumasarissavarput kommunit tamatumunnga pilersaarusiortarneranni suliassat aningaasassaqartinnerat aallaavigalugu Naalakkersuisunit tulleriiaarneqartassasut.

 

Peqqinnissaqarfimmut tunngatillugu Siumumit maluginiarparput tapiissutissatut Naalakkersuisu­nit qinnutigineqartut tassaanerusut aningaasaliissutigissallugit saneqqukkuminaalluinnartut. Tassani assersuutinik arlariinnik taasaqarsinnaagaluarluta marlussuinnarnik matumuunnakkut erseqqissaateqarusuppugut.

 

Siullermik nuannaarutigalugu maluginiarparput sulisussanik tikerartitsineq ajornannginnerulersi­masutut isikkoqarmat, taamaakkaluartoq aamma paasivarput amerlaqisut suli taartaaginnarallar­tutut tikittartut. Taamaattumik Naalakkersuisut ataavartumik sulisussanik pissarsiornermi suli ilungersuuteqartuarnissaat kaammattuutigissavarput.

 

Aappaatut oqaatigerusutarput tassaavoq Narsami TB-mik nappaalaleraluarnermut atatillugu 2 mio. kr.-ninik ilassutissanik qinnuteqartoqarnera. Siumumiit Naalakkersuisut isumaqatigivagut taamatut siumut naatsorsuutiginngisanik pisoqartillugu piaartumik qisuariartoqartuartarnissaa pingaartikkatsigu, taamaattumillu aningaasaliissutissat aamma taakku akuersaarlugit. Ilanngullu­guli Naalakkersuisunut eqqarsaatigilluaqquarput siunissami taamatut naatsorsuutigineqareersin­naanngitsunik pisoqartillugu aningaasanik sillimmateqariilaarnissaq isumagereerneqartarsin­naannginnersoq.

 

Aammattaaq napparsimasut sullinneqarnerannut toqqaannartumik aningaasartuutissat annertu­nerulaartut qinnutigineqarput. Kiisalu maluginiarparput aningaasartuutissat pakkersimaarniarlu­git iliuuseqartoqartoq. Taamaammat Siumumit peqqinnissaqarfimmut Naalakkersuisumut tapiissutissat siunnersuutigineqartut, annertunerusumik oqaaseqarfiginagit akuersaarpagut.

 

Siumup nuannaarutigaa Qaanaammi mittarfiliassap naalagaaffimmit isumaqatigiinniutigineqar­nera 27 mio. kr.-inik aningaasartalik, pitsaasumik angusaqarfiummat, aningaasallu tapiissutit matumani ukiunilu tullerni aningaasatigut ingerlatsinermut naleqqussaataammata, tamatuma kingunerissammagu ingerlatsinermi ukioq mannamut ukiunullu tulliuttunut 1 mio. kr.-inik pitsanngoriaateqarnissaq.

 

Taamatullu aamma umiarsuup m/s Disko-p allanngortiterneranut atukkiullugit aningaaliissutissat pilersaarutigineqartut, takornariaqarnermi ingerlatsiffiup nammineq allatigut nassaariniarsimam­magit, taakku nunatta aningaasaqarneranut iluaqutaammata.

 

Naalakkersuisut saqqummiussaatigut takuneqarsinnaavoq ukiut ingerlanneranni maani inimi inatsisiliornitsigut anguniakkat sulissutigineqartut, tamakkualu aningaasartuutinik nassataqar­nerat avaqqunneqarsinnaanngitsoq.

 

Ingerlatsinermut sanaartornermut taarsigassarsianullu aningaasaliissutit oqallisigineqarneri tamaasa pissutsit assigiinngitsut naapertuuttunngorsarlugit aningaasartuutinik allanguisarnerit saneqqunneqarsinnaanngikkaluartut.

 

Siumut sinnerlugu Inatsisartunut ilaasortanut aammalu Naalakkersuisunut eqqarsaatigeqqussa­vara ilaasortat siunnersuutaasa aningaasaanik annertuunik naleqartussat tunniunneqartarfiat upernaakkut ataatsimiinnermi pisartussatut isumaliutigeqqullugu. Tamatuma nassatarisinnaasaa­tut takorloorpara Kommunit Namminersornerullutillu oqartussat sanaartugassaanik aningaasaliis­sutinik sanaartornermilu naapertuunnerusunik tulleriiaarinerata pitsaaninngornissaa.

 

Naggataatigut, aningaasaliissutit allanguutissartaasa sunut atornissaat tamakkualu aningaasartuu­tit amerlanersaat pisortaqarfiit aningaasartuutissaannit nikisitsinikkut aaqqinneqarsimaneri toqqammavigalugit Siumup taamatut isikkoqartillugit akuerseqataaffigiumavai.

 

Siumumiit taamatut oqaaseqarluta TB-II-p aappassaaneerlugu saqqummiunneqannginnerani aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamut suliarineqartussatut inassutigaarput.

 

Anders Nilsson, Atassutip oqaaseqartua:

TB II-mut siunnersuutip matuma annersaa allannguinerinnaavoq aammalu atuinernut paasineqar­tunut sanilliullugu 1997-imut aningaasanut inatsimmut ingerlaavartumik naleqqussaanermut katersuinerulluni.

 

Taamaattussaavorlumi, pissutsit pissusissamisut ingerlassappata. TB II-mi taamatut atugassaa­voq.

 

Taamaattumik siunnersuummut saqqummiunneqartumut Atassut annikitsuinnarnik oqaaseqaatis­saqarpoq.

 

Konto 70.12.42: Siullermik m/s Disko-p allanngortiternissaanut upernaaq TB I-imi 16,5 mio. kr.-nik akuersissutit taasallugit pissutissamisoorpoq.

 

Akuersissuteqarnermi tunngaviuvoq maani aningaaserivitta aningaaaliissuteqarnissamik periar­fissiissutaa, Naalakkersuit isumaa malillugu akisuallaartoq. Tassunga ilanngullugu Naalakkersui­sut arlaatigut qularnaveeqqusiissuteqartussaallutik.

 

Taarsigassarsiaq taanna akikinnerusumik aammalu naammaginarnerusumik tunngavissalimmik Naalakkersuisunit pineqarsinnaasorineqarpoq piffissallu ingerlasimanerata taamatut isumaqarsi­maneq uppernarsaatissippaa. Qallunaat aningaaseriviannit aningaasat pisariaqartinneqartut atugassiissutigineqarput - akikinnerusumik pitsaanerusumillu tunngavilimmik. Taamaattumik TB II-mi akuersissutit 16,5 mio. kr.-nit utertissinnaavagut.

 

Suliassaqarfik 60-miit 69-imut Peqqinnissaqarfik: Peqqinnissaqarfik ilanngaaseereerluni 15,132 mio. kr.-ninik pissaqartinniarneqarpoq. Tamanna ukiuni siuliinisulli akerlilerneqarsinnaanngitsu­mik pisariaqartitsinernut naammanngitsunik akuersissuteqartarnernut takussutissaavoq.

 

Taamaattoq malugisariaqarpoq Peqqinnissamut pisortaqarfiup ukioq manna ilassutissatut aningaasaliissutinik pisariaqartitanik naatsorsuusiorneq piffissaatillugu naammassisimammagu.

 

Soorluuna Peqqinnisamut Pisortaqarfimmi aqutseriaatsimik amigaateqartoqartoq, tamannali pisortaqarfinni allanissaaq ajornartorsiutaavoq, taannalu uterfigiumaarpara.

 

Konto 30.13: Isumaginninnermut Pisortaqarfiup immikkut 13,550 mio. kr.-nit innarluutilinnik sullissinermut pissarsiariniarpai. Tamanna amerlaqisunik ilimageriigaanngitsunillu akuersissute­qaqqinnerussaaq. Aammalumi Isumaginninnermut Pisortaqarfik Aningaasaqarnermut Ataatsimii­titaliamut qinnuteqaat pillugu immikkut nassuiaateqarpoq.

 

Innarluutilinnut ikiorsiisarnermut suliniutini marlunni ilimaginngisamik qaffariarneqarpoq, tassa nakkutigisaasunik ineqarfiit inunnullu tapertaasunut nalunaaquttat akunneri.

 

Tassunga atatillugu aammattaaq ilimaginngisamik aningaasartuuteqarnerusussaqarpoq - pisor-aqarfiup paasinninnera malillugu - suliami pineqartumi tamatumani innarluutilinnik ikiuinermi landskarsip sunik aningaasartuuteqarnissaanik, kommunillu sunik aningaasartuuteqarnissaannik killileruminaatsitsinerup nassataanik.

 

Taaakkua saniatigut piffissami suup pisussaanera ajornartorsiutaavoq 4-5 mio. kr.-ni. Tassa 1996-imi aningaasartuutit aatsaat 1997-imi akiligassatut takkussimanerat pineqarpoq.

 

Isumaginninnermut Pisortaqarfiup nassuiaataani erserpoq, februarimilli immikkoortortani pisortat regionalkontorinillu arlaleriarluni ataatsimeeqatigisarnerini ajornartorsiut iluarsiniar-neqarsimavoq.

 

Aammattaaq Isumaginninnermut Pisortaqarfik eqqarsaatigalugu erseqqippoq aqutseriaatsimik pisariaqartumik amigaateqartoqarnera. EDB atorlugu akuersissutinik ikiuinermilu suliniutinik nalunaarsuinermi periuseq taamani Q-Data piugallarmat, tamanna suliarineqartoq atulersiman-ngisaannarpoq. 1996-imi unitsiinnarneqarpoq nalinginnaasumillu naatsorsueriaaseq uterfigine­qarluni.

 

Konto 40.11.11, ilinniartut ineqarfii: Ilinniartitaanermut Pisortaqarfimmit 3 mio. kr.-nit ilinniar­tut ineqarfissaanut qinnutigineqarput. Tassanissaaq ilimaginngisamik atuineruneq pissutaavoq.

 

Taamaattumik pisortaqarfik qinnutigineqartuni tunngaviit pillugit aningaasaqarnermut ataatsi-miititaliamut nassuiaasiorpoq. Ilinniartut ineqarfiinik sanaartornermut ingerlatsinermullu immikkut inatsimmik tunngavissaasumik peqanngilaq. Illoqarfimmi ilinniagaqarfiusuni naju-gaqartooriinngitsut tamarmik naalagaaffiup nalaanit periusaasut malinneqartarsimapput. Qin-nuteqaat akuerineqanngippat ilinniartut 100-ut missaanniittut inigisaminnit anisariaqassapput, tamannali ilinniarneri kipitinneqarlutik.

 

Pisortaqarfiup ilimasaarutigaa inuussutissarsiummik ilinniagaqarneq pillugu inatsisartut peqqus­sutaannik siunnersuummik nutaamik 1998-imi saqqummiussisoqassasoq, tassani ilinniartunut ineqarneq ilanngunneqassalluni.

 

Pisortaqarfik nutaanik periuseqalersitsivoq ilinniartut ineqarnerinut tunngasut qanoq ingerlaf-fiunerinik malinnaassutaasussanik.

 

Akuersissutit amerlineqarnissaannik qinnuteqaatit pingasut tamarmik assigiissutaat tassaavoq pisortaqarfiit avataani inissisimasuni ajornartorsiutit pilersarnerat. Q-Data atorunaareerpoq, pisortaqarfiillu namminneq EDB-qarfeqalerput. Immaqa ajornartorsiut qaangerniarlugu missi-ngersuusiornermut, bogføriisarnermut allanillu ulluinnarni sulianut toqqaanartumik aqutseriaatsi­nik On-line systemimik pilersitsiniarsinnaasumik.

 

Imaassinnaavoq pisortaqarfinni EDB-qarfiit suliassanut angisuunut atorsinnaanngitsut - aamma­lumi taamaattussaanngillat - taavali avataanit ikiortissat akissaqartinneqartariaqarput.

 

Ajornartorsiutit qaangerneqarsinnaasarnerat takussutissaqarpoq KANUKOKA-p informationsaf­delingia qissimigaaraanni, kommuninut tamanut toqqaannartumik maligassaqqissumik periuse­qartoq. Ilisimasallit isumaqarput periuseq ima pitsaatigisoq, allaat danskit kommuniinut mikisu­nut iluaqutaasumik tunniunneqarsinnaalluni.

 

Taamatut oqaaseqarluta suliap aappassaaneerneqannginnerani, aningaasaqarnermut ataatsimiiti­taliamut ingerlateqqinnissaa Atassummit innersuupparput.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Siusinnerusukkut Inatsisartunit ilaatigullu aningaasaqarnermut ataatsimiisitaminngaaniit naalak­kersunut inassutigineqartareerpoq ilassutinut aningaasaliissutinut inatsisiliortarneq pisariaqavis­sunuinnaq atorneqartassasoq, aningaasatigummi pilersaarusiaalluartut toqqammavigalugit sulineq aningaasanut inatsisiliornermiippoq. Taamaakkaluartoq ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissatut siunnersuutikkut matumuuna pissutsit qangatut ingerlaqqiinnartut uparuartariaqar­put. Arlalitsigummi siunnersuut manna Naalakkersuisunit assersuutigalugu atorneqaqqissimavoq atorfinnik nutaanik maannaanaq pilersitsinernut, tamakkulu akuerineqaraangata ukiuni aggersuni aningaasanut inatsisiliaasartussanut atorfiit ikkunneqaannartarlutik.

 

Pisariaqarnerat amerlasuutigut assortoruminaattarpoq, matumuuna assersuutigalugu pinaveer­saartitsinerup Inatsisartut tamarmiusut tapersersugaannik annertusaaviginiarlugu isummersima­gutta, tamatuma malitseqarnissaa taarusupparput. Assersuutigalugu inatsisissakkut matumuuna aningaasaqarnermut ataatsimiititap aasap ingerlanerani akuereriigai Paarisami atorfiit sisamat pineqarput. Taamali suliassap pingaarutillit eqqaallugillu maannaannaq inuttalersortariaqartar­nerat pinaveersimatinneqartariaqartoq Inuit Ataqatigiit isumaqarput, suliassat taama pingaarutillit pilersaarusiorluarnermik toqqammaveqarluni suliaasariaqarmata.

 

Inatsisissatut siunnersuutikkut matumuuna landskarsip 1997-imi amigartoorutissai 21 mio. kr.-nit sinnilaarlugit ikiliallatsinneqarlutik 143 mio. kr.-niussangatinneqalerput. Amigartoorutaasus­sat ikiliallatsinneqarsimanerat amerlanertigut inissialiornerni, illuliassaagaluanik mittarfiliortiter­nernillu sanaassat kinguartiteriffigineqarnerannersuupput. Illuatungaatigulli ingerlatsinermi isumaginninnermi peqqinnissaqarfimmilu ingerlatsinermut aningaasartuutit 30 mio. kr.-nit pallillugit amerlanerulersimapput.

 

Minnerunngitsumik isumaginninnermi innarluutillit pisariaqartumik aningaasartuutigineqarsima­nerat 13 mio. kr.-nit sinnerlugit aningaasartorfiunerusimalluni. Iluarsiissutit pisariaqartutut oqaatigineqartariaqaraluartut Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaannulluunniit saqqummiuteqqaarnagit ullumikkut ukioq imaalillartoq aningaasat taamak amerlatigisut saqqum­miunneqarnerat isornartoqartipparput, naatsorsuutigisariaqarpormi aningaasartornerusariaqarsi­maneq qangali paasineqareersimassasoq, ukiut naanissaanut qaammatit pingasuujunnaarmata­luunniit.

 

1997-imi upernaakkut Inatsisartut ataatsimeereernerata kingorna Naalakkersuisunit immikkut qinnuteqaatit saqqummiunneqartut ilamininngui immikkut oqaaseqarfigissavagut.

 

Aallaqqaatigissavarput Naalakkersuisut ilassinninnermut aningaasat atortakkamik aammaarlutik qaffanneqarnissaannik qinnuteqaataat Inuit Ataqatigiit ikinnerussuteqarluta itigarteqqusimasara­luarput. Itigarteqqusinitsinnut aningaasaqarnermut ataatsimiititami pingaarnertut pissutigaarput, Naalakkersuisut ataatsimoorlutik aningaasartuutissaattut 5,5 mio. kr.-nit sinnerlugit qanoq agguataarneqarsimanerat qinnuteqarnerup nalaani ilisimannginnatsigu.

 

Aningaasaqarnermut ataatsimiititaliaq aqqutigalugu aningaasat pineqartut qanoq agguataarneqar­simanerat paasiniartikkatsigu ilisimatinneqarpugut, Naalakkersuisut ilassinninnermut aningaasat atugassaat 1997-imi aningaasanut inatsimmi 1,2 mio. kr.-ninik aningaasartalerneqarsimagaluar­tut, Naalakkersuisunit ikippallaarineqarmata taama qinnuteqartariaqarsimasut.

 

Upernaakkut ataatsimiinnermi 150.000 kr.-ninik qaffatsissinnarlugit maanna 250.000 kr.-ninut suli qaffaaqqusinerata kingurissavaa, Naalakkersuisut arfineq marluusut katillugit 1,6 mio. kr.-nit nalinginik ilassinninnermut aningaasartuuteqarnissaat. Tamanna Inuit Ataqatigiit akuerisin­naanngilaat, taamaattumik ikinnerussuteqarluta isummersimanerput aalajangiusimavarput.

 

Piffissarlu manna iluatsillugu Inatsisartut kukkunersiuinermut ataatsimiititaliaat kaammattussa­varput, sulinermini Naalakkersuisunut ilaasortat qanoq aningaasanik pineqartunik atuisimanerat sukumiisumik misissuiffigeqqullugu.

 

Kommunit Landskarsimut akiitsoqartut qujanartumik ikiliartorsimagaluartut, suli kommunit marlussuit ilungersunartumik inissisimapput. Matumuuna minnerunngitsumik Kangaatsiap Kommunia isumaliutitsinniippoq.

 

Kommuni pineqartoq ukiuni aggersuni amerlasuuni ukiumut 1,3 mio. kr.-ninik taarsersuiloortus­saavoq. Landskarsili kommuninut attartortitsinermini 9%-ip nalinganik erniaqartitsisarmat assersuutigalugu ukioq manna kommuni 1,3 mio. kr.-ninik taarsiiguni taakkunannga 800.000 kr.-nit sinnerlugit erniaanarnut matusissutitut atussavai. Taamaattumik Inuit Ataqatigiit paaserusup­parput kommunip pineqartup Landskarsimut akiitsuisa erniaarutsinnissaannik aningaasaqarner­mut ataatsimiititaliap siusinnerusukkut kaammattuutaa sooq Naalakkersuisunit atuutsinneqarsi­mannginnersoq. Tamanna aamma Qeqertarsuup Kommunianut aasap ingerlanerani 3 mio. kr.-ninik attartoqqittariaqarsimasumut tunngavoq.

 

Paamiuni inissiat 70-it atorneqanngitsut 1,8 mio. kr.-ninik annaasaqaataasussaammata aningaasa­liivigisariaqarput. Tassungali atatillugu ilinniarfinnik allaffeqarfinnillu immikkuullarissunik siammaasariaqarneq eqqaasitsissutigeqqissavarput. Ullumikkumut illoqarfiit ilinniarfinnik inissiiviusimasut ilinniartunut ineqartitsiniarnerminnut annertuumik ajornartorsiuteqarfiusarmata kollegialiornissat taamannak miliuuninik nalillit eqqartorneqartut ilagaat.

 

Tamatumunnga ikiorsiutaasussatut Inuit Ataqatigiit siunnersuutigerusuppaat perorsaasunngornia­nut ilinniarfiup Ilulissaniittup Paamiuni immikkoortortaqalernissaa Naalakkersuisut suliniutigis­sagaat. Ilulissani ilinniarfiup isuma tamanna kissaatigisaanut naleqquppoq. Taamami aaqqiinik­kut ilinniagaqartut angalanerinut aningaasartuutit aamma ikilisinneqarsinnaapput, inissiallu inoqanngitsut isumalimmik atorneqarsinnaalissallutik.

 

Meeqqanut tapiissutit aammalu meerartaarnermi aningaasaliissutit 7,5 mio. kr.-ninik atuinikin­neruffiusussatut Naalakkersuisut saqqummiuppaat. Tamanna ajuusaarnaqaaq. Pissutaatinneqar­tormi tassa periarfissanik siorna atuutilersunik innuttaasut amigartumik ilisimatinneqarsimanerat, periarfissanik nutaanik amigartumik innuttaasut ilisimatinneqarsimanerat. Naalakkersuisut tusagassiiveqarput siorna ukiumut 3 mio. kr.-ninik aningaasartalerneqartumik. Sooq innuttaasut oqilisaaviginiarlugit oqaluutigalutik Naalakkersuisut innuttaasut pisinnaatitaaffiinik nutaanik atuuttoqaleraangat suliniutaat taamak amigartigisimappat?

Meerartaarnermilu ajunngitsorsiassanik aningaasanik pisartagaqaraluarlutik anaananngortut ilaasa piffissaq sulinngiffeqarfigisinnaasartik tamakkerlugu atortarsimanngikkaat Inuit Ataqati­giit ajuusaarutigaat. Tamatumunnga suna pissutaanersoq Naalakkersuisut ilisimaneraat paaseru­sunnarpoq. Pasitsaassimaneqarsinnaasormi tassaasinnaammat, meerartaarlutik sulinngiffeqaralu­artut suliffimminnit soraarsitaanissartik pinngitsoorniarlugu suliliaartarsimasinnaasut. Taamaat­toqarsimappat tamanna akuerineqarsinnaanngilaq.

 

Siusinaarlutik utoqqalinersiuteqalersartunut aningaasaliussat 6 mio. kr.-ninik qaffanneqassasut pisariaqalersimavoq. Tamanna sumik pissuteqarpa? Suliffissaaruttunummi amerlareeqisunut ikilisaataasutut oqaatigineqarsinnaagaluartoq, nakorsaqarfiit taama pisartagaqalernissamut inassuteqartarnerat, kingornalu kommunit isumaginninnermut ataatsimiititaasa akuersisarnerat sunik patsiseqavinnersoq Naalakkersuit ilisimasariaqarpaat. Ilumut sulisinnaajunnaavissimasutut innuttaasut nalilerneqartartut taamak amerlatigivinnerpat?

 

Saattuarniarneq aalisartunit aallunneqaleriartorpoq. Tamatuma ineriartortinneqarneranut aalisar­tut atortulersornissaannut ukioq mannamut 3 mio. kr.-ninik aningaasaliussat, matumuuna 1,3 mio. kr.-ninik qaffanneqassasut Inuit Ataqatigiit tapersersorluinnarpaat. Taamali oqareerluta ajuusaarutigeqalugu oqaatsigissavarput aningaasat aalisartut aammalu fabrikkini sulisuusinnaasut atorfissaqarteqisaat suliluunniit agguaaneqarsimannginnerannik ilisimatinneqaratta. Tassagooq qinnuteqartut amerlavallaarmata, 14 mio. kr.-nit sinnerlugit aningaasartalinnik qinnuteqartoqarsi­mammat. Suliffissaqarnikkut aningaasanillu isaatitsiviulersussaanera iluatinnarmat, Naalakker­suisut kaammattorusuppagut inatsisissap aappassaaneerneqarnissaannut aningaasaliissutit qaffanneqarnissaat suliniutigeqqullugu, aningaasallu aalisartuni qinnutigineqartut agguaanneqar­nissaat piaarnerpaamik naammassiniaqqullugu. Landskarsip tigoriaannarnik aningaasaateqar­nerujussuanik oqalunneq aallerfiusinnaasoq Inuit Ataqatigiit isumaqarput. Aningaasaliunneqar­tussatummi siunnersuutigut ingerlatsinermi aningaasartuutinut pinnatik inuussutissarsiutinut suliffissaqarnermullu ajunngitsumik sunniuteqartussaapput.

 

Peqqinnissaqarfimmi taartaagallartunik aningaasartuutit suli qaffasippallaarujussuarput. Illuati­gummi aalajangersimasumik atorfillit aningaasarsiaasigut aaqqiissutinut atorfinittitsiniarnermul­lu ussassaarinermut aningaasartuutit taama annertusarneqareerput. Taartagallartunik atorfinitsiti­gallartarneq aningaasartorfiuinnanngilaq katsorsaanermili aamma ataqatigiissaariniarnermut iluaqutaanani, taamaattumik aningaasarsiatigut aaqqiissutaasinnaasut suli Naalakkersuisut nalilersuiffigisariaqarpaat. Kigutilerinermi nukiit atorluarniarneqarnerisigunngooq aningaasalius­sanik atuinikinnerusimaneq 900.000,- koruuninik aningaasartaqarsimasoq Naalakkersuisut  oqaatigaat,  kigutilerinermullu aningaasaliunneqaraluartut aningaasat taakku nalinginik ikilisin­neqarnissaat inassutigalugu. Tamatumani  kigutigissaanermi  suliniutit  suut  sunniutigisima­neraat Naalakkersuisut  nassuiaateqarfigisariaqarpaat, sinerissammi annersaani kigutilerisoqar­nernikkut tutsiuttartut kiffartuunneqarnerup ajorsiartuinnarneranut nipeqarput. Taamatut oqaase­qarluta Inatsisissap suliarinerata Naalakkersuisuni Aningaasaqarnermullu Ataatsimiititamut ingerlateqqinnissaa inassutigaarput.

 

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:

Assut soqutigalugu 1997-mut Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut Inatsisissaata aappaata siunnersuutitaa atuarsimavara. Aningaasanut Inatsisissap suliarineranit allaalluni taanna Naalak­kersuisut isumaannik saqqummissisuunnguatsiarpoq.

 

Ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisit nalinginnaasumik isigalugit oqartariaqarpoq aningaasa­liissutissanik qinnuteqartoqarsinnaasoq Aningaasanut Inatsisissaviit oqaluuserineranni siumut ilisimareersinnaanngisanik pisoqarsimagaangat. Ilassutitut aningaasaliissutinut inatsit tassaanngi­laq qalleqqiutitut aningaasaliissutinut inatsit imaluunniit aammaarluni aningaasaliissutinut inatsit, tassa inuiaqatigiit aningaasanik atugassamminnik tulleriiaarinerat pisarmat aningaasanut inatsisissarpiap isumaqatigiissutiginerani.

 

Naatsumik oqaatigalugu: Ilassutitut aningaaasaliissutinut inatsit tassanngilaq anigaasanut inatsisissap oqaluuserinerani Inatsisartunut oqaatigissallugit qunugisanut eqqaavik. Taamaattu­mik pinaveersaartariaqarparput aaqqissuussamik qaangiinerit,  tassami ajoraluartumik aam-maassiit ukioq manna ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissaq una taamaammat, taannali kingusinnerusukkut uterfigeqqissavara.

 

Konto 10.01.01-mut tunngasumik tassa Naalakkersuisut allattoqarfianni allaffissorneq, tassunga tunngatillugu aperissaanga suliaq taanna  Aningaasaqarnermut Atatsimiititaliami akuerineqarsi­manersoq, taamaappat missingersuutini ilanngussanni allassimasariaqaraluarpoq, taamaanngip-pat akuersaarsinnaanngilara atorfiup allanngornerata kingumoortumik sunniuteqarnissaa. Ataatsimut isigissagaanni assut pitsaanngilaq kingumut sunniutilinnik inatsisiliornissaq, taman­nalu uanga akerleraara. Atorfiup  allanngornera piaarnerpaamik sunniuteqarsinnaavoq ullormiit aningaasanut inatsisip atulerfianiit.

 

Konto 10.06.15-mut tunngasumik tassa Atuisartut  Siunnersuisoqatigiiffiat, tassunga tunngatillu­gu atuisartunik isumasioqatigiisitsinissamik isuma isumaqatiginartippara, taamaattorli aam-maarlunga aperisariaqarlunga suliaq taanna Ani-ngaasaqarnermut Ataatsimiititaliamit akuerine­qarsimanersoq, taamaanngippat taava atuisartunik Landskarsip akiligaanik oktoberimi isuma-sioqatigiisitsisoqarsinnaanngilaq tassa tamatuma nalaani aningaasaliissutissaq una akeri-neqarsi­manngimmat.

 

Isumaqarpunga missigersersuutinut ilanngussat siulliit marluk paasinarsisereeraat Naalakker-suisut isumaqartut namminneq inatsisiliortunngorsimallutik aamma isumaqartut aningaasaliissu­teqartartuullutik,  naagga taamaanngilaq.  Inatsisartut  tassaapput inatsisiliortuullutillu aningaasa­liissuteqartartuusut. Apeqqut taannarpiaq saqqummiuppara Aningaasanut Inatsisissap oqaluuseri­nerani tassa konto 10.13-mut inuussutissarsiutinut tunngatillugu.

 

Konto 22.10.12-mut tunngatillugu tassa inissiat attartortitakkat ingerlanneqarnerat, attartortsiner­mi annaasat, tassunga tunngatillugu apeqqutigissavara killinga sumiinnersoq. Imatut paasillugu, isumaqatigiissutigisimavarput ineqarnermut akiliutit angissusilerneqartassasut aningaasartuu-  tit aallaavigalugit, maannali ataasiartamik uani paasinarluinnarpoq - taanna allanngortipparput. Taavami qanoq pissaagut tullianik taamma pisoqassappat, soorlu immaqa inissiarsuit ilaanni najugaqartut ilarpassui  tassappata ineqarnermut akiliinissaminnik ajornartorsiuteqartut, taamaap­pat aamma immikkut akuerseqqissanerpugut imaluunniit unneqqarillutik akilersuisut pillarlugit ineqarnermut akiliutaat qaffassavavut? Apeqqut taanna assut soqutiginartippara, minnerunngitsu­mik Aningaasanut Inatsisissap ippassani oqaluuserinerani akiitsunik isumakkeerinnittarneq pillugu oqallinnitsinnut tunngatillugu.

 

Konto 22.10.21-mut tunngasoq, tassa akiitsut taarsigassarsianngortitat, ineqarnermut akiliutit, naafferartumik akilersuutit, tassunga tunngatillugu aamma matuma siuliini eqqartukkannut asserssutissaalluarmat.

 

Konto 22.11.11-mut  60-40-mik sanaartukkanik tunngatillugu apeqqutigissavara m2-mut akit taamma qaffasitsiginerannut suna pissutaanersoq.

 

Konto-mut pingaarnermut 60-mut Peqqinnissamut Ilisimatusarnermullu Pisortaqarfik, tassunga tunngatillugu isumaqarpunga kiisa quiassuaatissaannanngulersoq. Imaanngilaq ukiakkut ataatsi­miinerit missingersersuutini taama amerlatigisutigut qaangiisoortaratta, kisiannili ukiakkut ataatsimiinnerit tamarluinnaasa taama pisoqartarpoq. Qanoq-una pisoqartoq? Imaluunniit qanoq pisoqanngila? Pineqartoq  oqaaseqaatima  aallartinnerani  oqaatigisattut  kukkusumik  missinger­sersugaasimanerpoq, taamatut aamma aperivunga ukiut marluk matuma siornatigut, taamatullu aamma siorna. Akissullu tamatigut  tassaasarpoq naagga. Sunami taava pisuua? Aningaasatigut aqutsinerliorneq imaluunniit aningaasatigut aqutsinissamut piumassusikinneq? Taanna aaqqis­suussamik qaangiineruvoq, kissaatigaaralu iternga tikillugu misissorneqassasoq, sooq ukiut  tamarluinnaasa pisoqartarnersoq. Taanna Inatsisartut kukkunersiunermut Ataatsimiititaliaannut suliassissutigisariaqarpoq, aamma ukioq manna ataatsimiinnerput naammassitinnagu nassuiaam­mik saqqummiussisoqartariaqarpoq, tassa tassunga tunngasup ilassutitut aningaasaliissutissartaa­sa isummerfiginnginnerani.

 

Konto 60.01.01-mut Peqqinnissamut Ilisimatusarnermullu Pisortaqarfik - allaffissorneq kiisalu konto 60.10.11-mut PAARISA, pinaveersaartitsineq, peqqinnissamillu siuarsaaneq, tassunga tunngatillugu paasilluarsinnaanngilara allaffik ammaqqinneqassammat, tassami eqqaamasaqan-nginnama allaffiup matuneqarsimaneranik aamma Aningaasanut Inatsisip aningaasaliissutitaa naapertorlugu isumaqarnarpoq matuneqarsimanngitsoq. Taanna erseqqissumik paaserusuppara. Taama oqaaseqarlunga uani oqaluuserineqartup aappassaaneerneqartinnani ataatsimiititaliami suliarineqarnissaa inassutigaara.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Kattuseqatigiit sinnerlugit pisarnertut Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutitut Inatsisissaata aappassaannut siunnersuut sukumiisumik soqutigalugu misissorsimavara. Allannguutissatut  siunnersuutigineqartut  nikisitsiserinerit  assigiinngitsut qinnuteqaatigineqartut paasilluarlugit siunnersuut tunngaviatigut akuerseqataaffigissavara. Oqareernittuut siunnersuut misissorluareer­lugu ataasiakkaat oqaaseqarfigissallugit pissutissaqarsorivunga.

 

Siullertut:

Boligstøtte-mit akiligassanut pillaammik ernialiunneqartartut akiligassat amerliartornerisa kingunerisaannik pillaammik erniat 2 mill. qaffaneqarnissaannut tunngasoq.

 

Appaattut:

Kommuninut  taarsigassarsirititanut  akilersuutit naliliivigineqarnissaannut tunngasoq.

 

Pingajuattut:

Nunaqarfinni aqqusernernut tunngasoq.

 

Sisamaattut:

Sanaartornermut tunngasoq.

 

Tallimaattut:

Danmarkimi allaffinnut tunngasoq.

 

Arfinilissaattut:

Ilinniartut ineqarfiinut tunngasut.

 

Taakkualu imatut oqaaseqarfigissavakka. Siunnersuummi ersarissumik takuneqarsinnaavoq Namminersornerullutik Oqartussat inissiataannut attartornermut akiligassat 1995 sioqqullugu akiligassat akilersinniarneqarnerat 7 mill.-nik isertitsissutaasinnaanera naatsorsuutigisamiit  ajor-nerujussuarmik ingerlasoq, tassa 1996-mut 1997-mullu naatsorsuutigineqarmat 2,5 mill.-nit isertinneqarnissaat. Soorunami tupinnanngitsumik akiligassallit 1995-p kingorna aamma nutaanik akiligassaqalersimammata. Aammalu minnerunngitsumik boligstøtte-mut akiligassanut tunngatillugu takuneqarsinnaavoq akiligassat kinguaattoorutit amerligaluttuinnarnerisa kingu­nerisaannik pillaammik ernialiunneqartartut pappiliatigut naatsorsuutinut kusassaatitut pissutsi­nullu piviusunut naleqqutinngilluinnartumik aaqqinniarneqartut, tassa  ilaatigut oqaatigineqar­mat: Issuaanissarlu siulittaasumut qinnutigissavara akuereqqullugu.

Issuaavunga: "1997-mi manna tikillugu ineriartorneq tunngavigalugu pillaammik ernialiunneqar­tartut nalimmassarneqartarnerannut aningaasaliissutit amerlineqarnissaat qinnuteqaatigineqarpoq, tassami massakkut aningaasaliissutit boligstøtte-mut tunngasuni pillaammik  ernialiunneqartar­torpiaasuniit  matusisinnaanngimmatta. Aningaasaliissutit amerlineqarnerat ukiuni kingullemi akiitsut amerliartornerannut atatillugu isigineqassaaq tamanna 1996-mi  ukiorlu ani-ngaasaliiffiu­soq maanna pillaammik ernialiunneqartartut nalimmassaavigineqartarnerisa sunniutaannut  kinguneqartussaammat." Issuaaneq naavoq.

 

Taamaattumik ilaqutariit ataasiakkaat ineqarnikkut naammaginartumik atugassaqarnissaat qulakkeerneqassaappat pillaammik ernialiisarnerup tamakkiisumik ilaannakuusumilluunniit atorunnaarsinneqarnissaa aqqutissat ilagisussaavaat. Taamaaliornikkut akiligassallit akiligassa­minnut malinnaaniarnerat iluaquserneqassalluni. Ilisimasariaqarporlu akiligassat amerligaluttuin­nartillugit qaavisigullu ernialersorneqartillugit malinnaaniarneq ajornarsilluinnartarmat.

 

Aamma taamaappoq kommunini ataasiakkaani aningaasatigut ajornartorsiuteqartuni. Assersuu­tissaqqipporlu Kangaatsiap kommunia - immikkut illuinnartumik isigisariaqartoq, tassami nunatsinni kommunit nukarlersaraat inerisaanerminilu ikorfartorneqarnissaminnik annertuu-   mik pisariaqartitsisoq. Kommunilu pineqartup akuersineratigut kommuni Aningaasaqarnermut Naalakkersuisumut allakkatigut saaffiginnissutaani augustip arfineq-pingajuanni 1997-meersunit ilaannik issuaalaassuunga, tamatumanilu Siulittaasoq ataqqinartoq aamma qinnuvigissavara akuereqqullunga. Kommunilu ilaatigut imatut allappoq. Issuaaneq aallartippoq: AAllaat sipaar­niuteqarnermigut annerpaamik eqqorsimallugit inunnik isumaginninneq kiisalu meeqqanik inuusuttunillu sullissiniarneq@.

Issuaaneq siulleq tassunga naavoq - nangipporlu imatut: AKilisaatinik ikililerinerup kingunerisaa­nik Kangaatsiap kommunia eqqorneqarsimavoq tassa Kangaatsiami angerlarsimaffilik aki­leraarutitigullu isaatitserluaaterput tunineqarsimavoq, taassumalu saniatigut raajarniutit miki­nerusut ikiliartuinnarlutik ullumimut pingasuinnanngorlutik. Maanna Kangaatsiap kommunal­bestyrelsia nutaaq ilungersuuteqarpoq suliffinnik ataavartunik pilersitsiniarsaraluni, taamaaliorni­arnermullu aningaasanik amigaateqarpoq. Kangaatsiap kommuniata kommuninut allanut allaassutaa tassaavoq atuartut amerlanerit ukiumut 65-it kommuninut allanut atuariartortittarma­git, tamatuma kinguneranik aningaasat 3,5  - 4 mio. kommuninut allanut akiliutigisarlugit, assigaa  skattemut isertitakkat 30% -at.@ Issuaaneq naavoq.

 

Aammalu ilanngullugu kommunit allat Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaat ataatsimeeqatigereerlugu, taassumalu inassuteqarnerattigut akiligassaat akilersorneqarnerisa ernialersorneqarnerisali piffissami aalajangersimasumi unitsinneqarallarnissaat qinnuteqaatigalu­gu, taamaattumik Kattusseqatigiinniik kaammatuutigissavara Aningaasaqarnermut Ataatsimiiti­taliaq ajornartorsiutinik paasinnilluarsimanini tunngavigalugu suliaq kommunimut imaannaann­gitsoq isummerfigeqqullugu. Eqqaasitsissutigeqqissavaralu siorna 1996-mi ukiukkut Kangaatsia­mi aalisartut piniartullu annertuumik ajornartorsiuteqarlutik Aalisarnermut Piniarnermullu Naalakkersuisumut saaffiginnissuteqarsimammata. Eqqaamavarput qularnanngitsumik tamatta saaffiginnissut tamanna imaqarmat aalisartut piniartullu ukioq naallugu agguaqatigiisitsinermi allaat taamaallaat 4.000,00 kruunit isertitarisimagaat. Taamaattumik tamakku ilanngullugit eqqarsaatigeqquakka.

 

Eqqaasitsissutigissavarali Inatsisartut 1998-mut Aningaasanut Inatsisissami kommuninut ajornartorsiuteqartunut tapiissutissat kommunimut pineqartumut taapiissutissatut siunnersuutigi­neqartut akilersuutissaannarnulluunniit naammanngimmata, taamaattumik taakku Naalakkersui­sumiit innersuussutigineqarnerat naammaginngilara.

 

Nunaqarfinni aqquserngit iluarsaanneqarnissaannut tunngattillugu ilaatigut 1996-mi ukiakkut ataatsimiinnermi 1997-mut Aningaasanut Inatsisip suliarineqarneranut atatillugu siunnersuute­qarpunga nunaqarfinni aqquserngit iluarsaanneqarnissaannut aningaasanik immikkoortitsisoqar­tariaqartoq. Aningaasanut Inatsisip suliarineqarnerani Aningaasaqarnermut Atatsimiititaliaq Naalakkersuisunut taamanikkut inassuteqarpoq Naalakkersuisut KANUKOKA taakku pillugit oqaloqatigisariaqaraa. Taamaattumik Kattusseqatiginniit paaaserusuppara oqaloqatigiinneq sumut killinnersoq aammalu qanoq pilersaaruteqartoqarnersoq.

 

Sanaartornermut kinguaattoortarnernut tunngatillugu siusinnerusukkut tamatumunnga pissu-taatinneqartartoq tassaatinneqartarpoq Namminersornerullutik Oqartussat kommunillu akornanni sanaartugassanut tunngasunik pilersaarusiortarnerup ajornartorsiutaasarnera, maannali kinguaat­toortarnernut m2-mut akit qaffasippallaartarnerat pissutaatinneqarluni. Tassunga tunngatillugu piumasarissavara Naalakkersuisut Inatsisartut nassuiaateqarfigissagaat Namminersornerullutik Oqartussat kommunillu akornanni sanaartugassanut tunngatillugu pilersaarusiortarnerup ajornar­torsiutaajunnaarsimaneranut tunngatillugu qanoq aaqqiissoqarsimanersoq.

 

Danmarkimi allaffinnut tunngatillugu 1996-mi upernaakkut ataatsimiinnermi Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisisaanni siunnersuummut tunngatillugu saqqummiunneqar­poq Københavnimi Namminersornerullutik Oqartussat allaffiit attartugai ukioq 2001-mi aprilip aallaqqaataata tungaanut ajornartorsiutigineqalersimasut, tassungalu tunngatillugu taamanikkut oqaaseqaatinni imatut allappunga, tassanilu siulittaasoq aamma qinnuvigissara allatannik nammineq issuaalaaqqullunga. Imatullu allappunga - issuaaneq aallartippoq: ASiunnersuutigissa­vara ajornartorsiutip qaangerneqarnissaa siunertaralugu init pineqartut peqqinnissaqarfimmut attartugassanngortissinnaaneri misissorneqasssasoq, tasami naluneqanngimmat nunaqqatitta Danmarkimut peqqissariartinneqartartut inissaqartinniarneqartarnerat ajornartorsiutaasartoq.@ Issuaaneq naavoq. Eqqaamavaralu Inatsisartuni ilaasortat ilaat aamma tassunga assingusumik siunnersuuteqartoq, tassa taamanikkut, aammalu siunnersuut Naalakkersuisunik misissoruma-neqartoq oqaatigineqarluni, taamaattumik suliap taassuma sumut killinnera soqutiginarpoq paasissallugu, aammalu allaffinnik attartornermut ukioq manna aningaasat 5.000.394,-usut 250.000,00 koruuninik appartinneqarnerat siuliini eqqartorneqartunut attuumassuteqarnersoq aamma ilanngullugu paaserusuppara.

 

Ilinniartut ineqarfiinut tunngatillugu siunnersuummi takuneqarsinnaavoq ilinniartut inissaqartin­niarneqarnerannut ajornartorsiutit Ilulissani Nuummilu annerpaajusut. Taamaattumik ajornartor­siutip qaangerneqarnissaat anguniarlugu Kattusseqatigiinniit kaammattuutigissavara kommunit pineqartut suleqatigalugit ajornartorsiutip aaqqinniarnissaa piaartumik sulissutigineqassasoq. Taamatut oqaaseqarlunga siunnersuutip aappassaaneerneqannginnerani Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami oqaluuserineqarnissaanik inassuteqaat ilalerpara.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasut:

Oqaaseqartunut qujavunga, imalu oqaaseqarniarlunga. Oqallinneq manna tassa nangitsineruvoq aningaasanik ukiumoortumik akuersinissamut siullermeerluni oqallinnermut, taama nipeqarput. Oqartariaqarpugut allatut iliortoqarsinnaanngilaq. Aningaasat ukiumoortumik inatsisissap (Finanslov-ip) eqqartorneqarnerani oqaatsit taakkorpiaat aninneqartut tusaavavut. Apeqqutini maannakkut immikkut ittunik saqqummiivigineqartut akissuteqarfigineqasapput. Siullermik oqaatigissavara una, immikkut aningaasaliissutissap uani pineqartup tassa ukioq manna aappas­saaneertup tillægsbevilling 2-mik taaneqartup amerlanerpaartai udvalgini maannakkut akuersis­sutiginiarneqartussat suliarineqassapput. Qassikattannguit kisimik finansudvalgimi suliarineqa-eerlutik akuerineqarsimapput, taamaattumik amerlaqisut Inatsisartut udvalgiata sulinermini naammassiniartussaavai qanoq akissuteqarfigissallugit.

 

Taamaattumik innersuussutigissavara ilaatigut saqqummiisoqarmat Paamiut, soorlu Siumut oqaluttuata Paamiut pillugit illut inuerunnikut alianaraluartumik, taava allanut atorneqarsinnaa­nerannik innersuussutaa, taama nalunaarut ittoq Naalakkersuisut misissueqqinnerminni inner­suussut taama ittoq suliassaminnut ilanngutissavaat misissorlugu qanoq iliornikkut maannakkut illut inissiallu inueruttut Paamiuni atorluarneqarsinnaaneri. Ilaatigut taaneqarput Siumukkut Inuit Ataqatigiit tungaaninngaanniit ilinniarnikkut ilinniartitaanermut ilaatigut atorneqarsinnaanerat periarfissanit taakkartuisoqarluni. Apeqqutit tamakkua siumut isiginerummata immikkut mi-issuiffigineqarsinnaanerat ammaaffigisariaqarpoq. Aamma oqaatigissavara Siumut -minngaaniit taaneqartoq alla tassa ingerlatsinermi sanaartornermi taarsiagassarsianut atatillugu aningaasanik uani oqaatigineqartut issuarlugit, pissutsit assigiinngitsut naapertuuttunngorsarlugit aningaasar­tuutinik allannguisarnerit saneqqunneqarsinnaanngikkalluartut, taama oqaatigivaa Siumut oqa-luttuata.

 

Ilumoorpoq aningaasartuutit ilaat maannakkut atoreersimapput. Assersuutitut taasinnaavarput ilaatigut tikkuarneqartoq timimikkut innarluutillit pillugit aaqqissuussinerit ilaatigut 96-min-ngaanniit atulersimasut regningii aatsaat takkuttut 97-p  ingerlanerani  aningaasanik atuiffiusi­mapput. Kisianni uparuaanermi aajuna ilumoortoq, inatsisitigut, aamma taanna Atassutip oqaluttuata aamma tikkuagaaniippoq aammalu allanit oqaluttunit partiit oqaluttuinit, inatsisitigut tunngavissiorneqarnerat erseqqinnerusumik iliuuseqarfigisimasariaqaraluarpoq - tunngaveqarta-riaqaraluarpoq. Tassani kommunip aamma Namminersornerusut aningaasanik aviffigeqatigiin­nerat erseqqinnerusumik tunngaveqarluni, taanna aamma Naalakkersuisuninngaanniit maan-nakkut aappaagumut aningaasartuutit eqqarsaatigalugit erseqqinnerusumik tunngavilerneqassa­soq siusinnerusukkut aamma nalunaarutigisimavarput. Kisianni ilumoorpoq tassuunakkut atugaareersimasunik ilaqarput, aammalu ilaatigut allaat siusinerusukkut atorneqarsimasunik ilaqarsimallutik.

 

Aamma Ataasutip oqaaseqartuini ataaseq maluginiagara oqaatigilaassavara isumaqarama aamma erseqqissaateqarfigissallugu pisariaqartoq. Atassutip oqaluttuani maannakkut EDB-lersornerujus­suaq eqqarsaatigalugu, EDB-mik ingerlatsinerit ilaatigut ingerlalluarput ilaatigulli aamma tussapipput. Aamma ilaatigut aviisini atuartakkavut najoqqutaralugit EDB-mik paasisimasallit oqaatigisarpaat EDB aamma niuerniarfiusorujussuusoq, immikkut paasisimasallik nioqqutissiatik assut ussassaarutigaat, una pitsaanerpaaq ajuuna nioqqutigaarput, aqaguttorlu alla oqassaaq aajuna suli pitsaanerusoq.

 

Tamakkua nalaani inuuvugut, taamaattumik ilaatigut taaneqarmat kommunit maannakkut KANUKOKA-mi iluatsittumik maannakkut sulisoqartoq ilisimaneqarpoq. Kanukoka tassuunak­kut iluatsissimavaa suliariniakkani, allaallu  qularnanngitsumik allanut kommuninut neqerooruti­gisarsinnaasimallugu. EDB-qarnerup tungaatigut  Ataassutit oqariartuutaa naammassineqarnis­saalu taanna aamma Naalakkersuisuninngaanniit aamma pimoorullugu naammassiniarneqarnis­saa neriorsuutigissavara. Aamma tupinnaqaaq tusarlugit EDB-p nalaani inuulluni suli allaat assaannarmik taama oqaraanni kisitsilluni 2+2 -kut atorlugit suli kisitsinerit atorlugit naatsorsuu­tit ingerlanneqartartut uani nalunaarutigineqarmata.

 

Aamma Atassutip oqaaseqarneranut tunngatillugu aammalu partiit allat oqaaseqarneranut tunngatillugu Disko-p ajunngitsumik naammassineqarnera nuannaarutigineqarpoq. Siumup oqaluttuanit aamma taanna malugineqartoq paasivara. Ilumoorpoq Disko-p tassuunakkut attartortinniagaanera  aningaasanik maannakkut sipaarfiuvoq maanngaanniit. Kisianni aamma Atassutip maluginiagaa eqqortoq aamma uagut Naalakkersuisuninngaanniit malugisimavarput. Maani aningaaseriviit nunatsinni tamakkunatigut suleqatiginiarneranni ajornartorsiornarnerusu­mik atugaqartoqarsimasoq danskit bankiisa tungaanit suleqateqarniarnerminngaanniit. Taanna aamma maluginiakkatta ilagisimavaat.

 

Inuit Ataqatigiit oqaluttuata oqaaserisaa annertuutigut aamma Inuit Ataqatigiit aningaasaqarnik­kut ilaasortaanertik aqqutigalugu tamakkunatigut malinnaalluareersimapput aammalu malinnaa­nerat nangeqqissalluni aamma udvalgini suliassat ingerlanneqassammata.  Taavalu meeqqanut tapisiat pillugit Inuit Ataqatigiit tassani tikkuagaannut tunngatillugu oqaatigissavara ernerniner­mi aammalu meeqqanut tapisianut atatillugu aningaasanut tassani ilaatigut ikinnerusunik atugaqarsimaneq Inuit Ataqatigiit tikkuagaat - tassani aamma pissuteqarpoq oqaatigineqartut najoqqutaralugit  innuttaasunik paasisitsiniaanermi maannakkut ingerlanneqartumi atuagaaqqaat allallu apuunniakkat tamakkiisumik qularnanngitsumik inunnut suli pulatinneqarsimanngillat. Taakkulu taamatut suliariniakkat qularnanngitsumik paasitinneqarluarlutik nalunaarusiatigut aammalu kommunit allallu atuisussat tamakkunatigut paasisitsiniaanerisa apuulluarnerisigut tassuunakkut suliaq tamakkiinerusumik angusaqarfiujumaartoq ilimagineqarpoq. Imaappoq aamma taakkua aningaasat tungaatigut nassuiaatissaqarpoq.

 

Kommunit pillugit ilaatigut oqaatigineqartut pitinnagit Bjarne Kreutzmann-p oqaatigisai Landsstyre-p allattoqarfiani 10.01.01 - atorfeqartitsinerup tungaatigut, tassa atorfik pineqartoq atorunnaarsinnagu - kisianni taaguutaa  allanngortillugu taava allamik teknikkikkut aaqqiineru­voq, taannalu akuersissutaareersimalluni. Aamma forbrugerrådit pillugit oqaatigissavara aamma aanna Finansudvalgimi aamma taanna akuersissutaareersimammat, tassani atuisartunik siunner­suisut periarfissaat aamma taamaalillugit oqaatigineqarlutik.

 

Inuit Ataqatigiit immikkut ilassinnermut tunngatillugu itigartitsisimanerannut tunngatillugu oqaatigissavara taanna oqaaseq siullermik qallunaatut repræsentationsudgifter - ilassinninnernik taaneqartarneri,  inupparujussuarnit paasineqartarput tassa najugassannguanut, nerisassanut tamarlisinullu allanut atugassat tassani pineqartartut. Aamma tamarmik tamaagunanngillat, ilaatigut ukiut ilaanni Kalaallit Nunaat aamma annertoorujussuarmik soqutigineqartarpoq, Naalakkersuisut Inatsisartullu tikeraarneqartarput inunnit amerlaqisunit, aamma kunngerput ilaanni tikeraartarpoq, taanna qujassutigaarput soqutiginninnerat aamma angeqimmat tassani.

 

Tamakku tamarmik ilassinninnernik taanagit, kisianni inuiaqatigiinnut sinniisutut inussiarner-sutut aamma takutittussaavugut, tassanilu unnukkut nereqatigiinnermik ilaqartiinnarnagit aamma eqqaamasassaannik tunissutinik aamma ilaneqartarput. Tikeraarneranni qujalluta, ajunngitsumik suleqatigiinnerput qujassutigalugu, aamma tunissutinnguamik tunineqartarput eqqaassutissaan­nik, tikeraarnerminni qaqugumut eqqaallattaartarniassammatigut. Tamakkua aningaasartuutit tassani Naalakkersuisut suliassaasa ilagaat. Naalakkersuisoqarsinnaangilaq tikeraanik soqutigisa­qanngitsunik ilassinagillu aqqusiniinnarmi angalaartitsisunik, aamma uagut taama pineqarneq ajorpugut. Inuiaat allat tikeraaraangatsigit aaamma ajunnginnerpaamik piniartarpaatigut pisarlu­talu. Kalaallit inussiarnersuuvugut, tikeraat aqqusiniinnarmi angalaartinnianngilavut, eqqaama­sassaannik tunisarniarpavut, aamma tunisassavavut akuersissutsit uani tunniunneqartut iluanni. Aamma kalaaleqativut aamma ilassisarpavut ilassisassallugillu, aamma  eqqaamasassaanik tunisassallugit.

 

Taamaattumik taanna oqaaseq ilassinninneq nassuiaateqarfigilaarpara allaat Naalakkersuisut uani nikinnerat aqqutigalugu. Paasiniaanikka najoqqutaralugit paasisimavara ilassinninnermut taaneqarsinnaasut, soorlu Naalakkersuisut tamarmik atugarisaat qanoq naleqartut aammalu aningaasat tunissutinut aamma qassiunersut aammalu taassuma saniatigut allat qanoq aningaasar­taqarnersut. Taamaalillunga malinnajumallunga aamma oqaatsit tamakku taallattaarneqartarmata ilassinninnernut tunngasut, aamma paasisaqarfigiumallugit paasiniaavigisimavagut.

 

Kommuninut tunngatillugu oqaatigilaassavara, Qeqertarsuup kommuniata ajornartorsiutai pillugit tassani aaqqiiniarnermi sulisoqarsimammat, taamaalillunilu 1997-mi siullermik Qeqer­tarsuup kommuniata Landskarsimit attartugai junip aallaqqaataani 3 mio-ninik qaffanneqarsimal­lutik. Taamaalilluni augustip aallaqqaataani Qeqertarsuup kommuniata akiligassai 3,6 mio-kruuniupput, tassungalu ilanngullugu aamma oqaatigineqarpoq qinnutigineqarmat 1997-mi immikkut aningaasanik akuersissutissanik milliuuni ataaseq immikkoortikkumaneqartoq.  Kangaatsiami kommunip immikkut ajornartorsiutai ilaatigut tassani alaatsinaanneqarput, tassa- ni kommunit attartornissaminnut imikkut pineqaatissanni nassuiaammi konto 20.10.41-mi Qeqertarsuaq  aammalu Kangaatsiaq periarfissaasigut tassuuna Landskarsiminngaanniit aaqqis­suussiviginiarneqarsimapput, aamma taanna Udvalgimi naammaginartinneqanngikkuni  annertu­nerusumik uterfigineqarsinnaavoq.

 

Tassani ilaatigut Kattuseqatigiit tassuunakkut ujartugaat aamma taasaqarfigitsiarpara, ugguuna- lu aamma Kattuseqatigiit isumaqatigalugit oqaatigisinnaavara kommunit Kangaatsiatut ittut ilinniartussamillu tungaanut avammut aallarartitsinermikkut annertoorujussuarmik aningaasar­tuuteqartut; tamakkua maannakut kommunit tungaatigut iluarsaaqqinnerup inaarsarnerani ajornartorsiutaat immikkut taamaattut isiginiarnissaat aamma Naalakkersusisuninngaanniit alaatsinaattariaqartutut isigisariaqarput. Taanna alaatsinaanneqarpoq aammalu nuannaraara Kattusseqatigiit taanna  eqqaasitsissutigeqqimmassuk ullumikkut maani oqaloqatigiinnerit aallartinneranni.

 

Aamma una oqaaseqarfiginngitsoorsinnanngilara Kattusseqatigiit aamma siornatigut taanikuum­massuk - strafrentinik taaneqartartut - tassa inuit akiliiumanngitsut pillarneqaatitut immikkut ernialimmik pineqartarnerat. Taanna soorunami atortitsineq pisariaqarfiisigut atortinneqartarpoq. Inuit kikkulluunniit pisussaaffimminnik naammatumik piaaralutik oqarpunga piaaralutik naammassinninngitsut taava pineqaatissinneqartarput taamatut, kisianni taamaaliunngippata akiligasaallu akilerneqanngippata - taava nalunngilarput aamma inuit pissusissaq eqqorlugu akilersuisut suli annertunerusumik nammakkerneqarsinnaasut.

 

Taamaattumik maani oqartariaqarpugut saneqqutaaraluni pisussaaffimmik naammassinninnani ingerlassineq aamma pillarneqaammik ilaqanngitsoorsinnanngimmat. Pisariaqarpoq inuit ajunngitsumik akilersuisut akilersussanngilaat inuit piaaralutik akiligassaqaraluarlutik akiliiu­manngitsut. Taamaattumik taakkua pineqaatissiilluni aaqqissuussinermi aamma taanna ileqquu­voq.  Kisiannili atortinneqarnerani  tassani naammagittaaalliortoqartarpoq ilaannikkut eqquiner­liortoqartarunarmat saniatigut aallaannittoqartarluni.

 

Peqqinnisaqarfimmut tunngasut oqaaseqarfigineqartut innersuutissavakka taakkua suli  Finasud­valgimi sammineqarsimanngimmata. Aningaasat tassani pineqartut udvalgimi misissorluagassa­tut naatsorsuutigineqarput. Peqqinnissaq pillugu oqaaserineqartut innersuuttariaqarpakka udvalgimi misissorluarneqaqqullugit, kisianni aamma tassaniippoq  aamma aningaasartuutit  pinngitsoorneqarsinnanngitsutut isigineqartut, taamaattumillu udvalgimi inussiarnersumik misissorneqarnisaat aamma naatsorsuutigisariaqarpara.

 

Taama  oqaaseqarlunga qujassutigissavara maanngaanniit inimit, soorlu oqareeraluarlunga Finanslov-mut tunngatillugu nangitsinertut pissusilimmik oqaaseqaraluarluta, kisianni aamma naggataatigut oqaatigerusutara ilaatigut oqaatigineqartoq isumaqatigaara, marloriarluni ilassu-tissanik ukiumut Inatsisartunut saqqummiisarneq ileqquliussaq aamma taanna nalileqqittaria-qarparput tamatta - ukiumut ataasiaannarluni immikkut ittunik aningaasanik pisariaqartunik akuersissuteqartarnissaq Finanslov-ip saniatigut. Qularnanngilaq periarfissap taassuma atorniar­neqarnissaa tamatsinni ilinniagassaasoq  pitsaasoq, aammalu taanna ilaatigut taaneqarmat maani oqallinnermi aamma ilanngullugu eqqarsaatigissavarput.

 

Marianne Jensen, Peqqinnissamut, Avatangiisinut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoq:

Naalakkersuisut Siulittaasutta akissuteqaataanut aamma uanga ilassuteqalaarusuppunga.

 

Siullermik Siumup oqaluttuata oqaatigisaanut nuannaarutigivara nunaqarfinni illoqarfinnilu eqqagassalerinermut tunngasunik tassani soqutiginninneq - aammalu pingaartitsineq takutinne­qarmat.

 

Eqqaasitsissutigissavara massakkut Qaqortumi iluallaaviliornissaq siullermeerluni nunatsinni illoqarfinni taamatut pisoqartussaavoq. Nalunngilarput soorunami Nuuk nammineq qangali sanareernikuuvoq. Kisianni massakkut aaqqissuussineq nutaaq atorlugu Qaqortoq siullermeerluni misiliiffiusussaavoq. Inatsisartut inassuteqarnerat tunngavigalugu taamatut misiliummik aallartit­sinissaq Naalakkersuisuninngaanniit naammassiniarparput. Maannakkut Qaqortumi iluallaavis­sap sananeqarnissaanut aallartitsinissaq Naalakkersuisuninngaanniit akuersaarsimalereerpar-  put. Kisianni tassa ajoraluartumik taanna kingusinaalaarluni aallartippoq. Kisianni tassa oqareer­sunga piareersaatit - aamma siullermeerluni taama pisoqarnera ilanngullugu - annertusimapput.

 

Aamma uagut Naalakkersuisuni ajuusaarutigaarput nunaqarfinni ikuallaaveeqqat naammattumik kommuniniit piorsaavigineqanngimmata. Tamanna tunngavigalugu aamma Naalakkersuisuniit Inatsisartuninngaanniillu aamma isumaqatigineqartumik Naalakkersuisut inanneqarsimapput, KANUKOKA isumaqatiginiaqqullugu. Tassani nunaqarfinni aqquserngit minnerunngitsumik eqqarsaatigalugit, isumaqatiginninniarnerit tamakkua peqqullugit. Tassami tamakkua nunaqarfin­ni aqquserngit aamma ikuallaaveeqqanik nunaqarfinni pilersitsiortornermut assorujussuaq ilaatigut akornutaasarsimasut malugisimavarput.

 

Nuannaarutigalugu oqaatigisinnaavara, uanga ilisimagakku, isumaqatigiinniarnerit ingerlasi-masut Naalakkersuisunit KANUKOKA-llu akornanni. Tamaattumik aamma Naalakkersuisuni neriuppugut, siunnissami taamatut aamma nunaqarfinni ikuallaaveeqqanik pilersitsiortornissamut kommunit soqutiginninnerat suleqataarusussusiallu aamma annertusarneqaqqikkumaartoq.

 

Siuminngaanniit aamma Naalakkersuisunut kaammattuutigineqarpoq, eqqarsaatigeqqullugu peqqinnissaqarfiup iluani aningaasartuutissanik pilersaarusiornermi, ilaatigut siumut naatsorsuu­tigineqarsinnaanngitsunik pisoqartillugu sillimmatissanik tamakkununnga atugassanik immikko­orsisoqarsinnaannginnera. Taanna soqutiginartutut uanga aamma iluatinnartutut tiguara. Taa-matut pisoqallattaartarmat allatullu taamatut pisoqartillugu aningaasartuutissat konto-nut ataasiakkaanut massakkut pituttorsimasorujussuupput. Taamaattumillu periarfissatuaasarluni nikititerinissamik qinnuteqarneq, imaluunniit tapiissutitut aningaasaliissutissanik qinnuteqarneq. Taamaattumik Naalakkersuisunit naatsortuutigaara, tamanna oqallisigisinnaajumaaripput aammalu neriullunga isummersorfissatut allatuulli aamma tamanna Inatsisartut immaqa Aningaa­saqarnermut Ataatsimiititaliaanni ilanngullugu oqallisigineqarsinnaajumaartoq siunissami periusissat eqqarsaatigalugit.

 

Taava Akullii Partiaaninngaanniit Bjarne Kreutzmann-i apeqquterpassuarnik peqqinnissaqarner­mut tunngasunik saqqummiussivoq. Tassani ilassutitut aningaasaliissutissatut siunnersuummi erseqqissaatit innersuussutigissavakka. Isumaqarpunga erseqqissunik tamarmik nassuiarneqarsi­masut.

 

Aammalu ilanngullugu oqaatigissallugu, Naalakkersuisuni pingaartissimaqigatsigu ukiuni kingullerni minnerunngitsumik aningaasatigut peqqinnissaqarfiup iluani aqutsinerup pitsanngor­saavigineqarnissaa, aamma uanga isumaqarluinnarpunga tamanna pitsanngoriartortoq aammalu soorlu Atassutip oqaluttuata Anders Nilsson-ip tamanna eqqaagaa. Tassami Anders Nilsson-i qanimut allatuulli malinnaasutut aamma Inatsisartut Peqqinnissamut Ataatsimiititaliaanni ilaasortatut allatulli aamma qanimut malinnaasutut, tamanna maluginiarsimammagu nuannaaruti­givara.

 

Bjarne Kreutzmann-i inakkusuppara, imaluunniit oqarfigerusuppara sukkulluunniit paasiniaa-rusukkuit erseqqinnerusumik tikilluaqqusaavutit, soorlu aamma Inatsisartut ilaasortat allat taamaaliortartut. Taamaammat taamaallutit Peqqinnissamut Pisortaqarfimmut imaluunniit Peqqinnissamut Naalakkersuisumut takornariarnissannik tikilluaqqoreerpakkit.

Atassutip oqaluttuata Anders Nilsson-ip eqqaavaa, minnerunngitsumik aningaasatigut aqutsi-nermut sakkussat imaluunniit atortussat, Peqqinnissaqarfiup iluani immaqalu Pisortaqarfinni allani amigaatigineqartut. Tamanna ilumoorluinnarpoq, minnerunngitsumik ukiup kingulliup ingerlanerani Peqqinnissaqarfimmi allaffissornikkut misissuataartissimavarput, allat suleqatiga­lugit, qanoq iliornikkut atortorissaarutit atorlugit, sukumiinerusumik, pitsaanerusumik sukka­nerusumik malinnaasinnaanermut aqqutissiuussisoqarsinnaanersoq.

 

Suliat tamakkua ingerlalluareersimapput. Kisiannili tassaniaasiit naammassinnissinnaanerit aammalu aningaasat apeqqutaapput, kisianni neriuppugut/nerioqaagut, piaarnerpaamik periar-fissat taamakkua atorneqalersinnaajumaartut, tassami pisariaqarteqaarput Naalakkersuisuni kisiannili aamma Inatsisartut ataavartumik malinnaanerusinnaanissaannut tamakkua pingaaru-teqarluinnarput.

 

Inuit Ataqatigiinniit oqaluttuaninngaanniit eqqaaneqarput peqqinnissaqarfiup iluani taartaagallar­tunut aningaasartuutit suli qaffasippallaarujussuartut. Tamanna aamma isumaqatigilluinnarpara, tassa taartaagallarlutik tikikkusuttut amerlanerujartornerat qujanaraluaqisoq, taamaattoq aamma minnerunngitsumik sulisunut, suleqataasunut peqqinnissaqarfiup iluani nutaanik tikittoqartuar­tarnera, taanna ulluinnarni sulinermut sivitsorsaataasarpoq, pisariunerusumik sulinermut kingu­neqarsinnaasarpoq. Soorunami sullitanut ataavarnerusumik pitsaanerusumillu sullissisinnaaner­mut aamma akornutaasarsinnaasarluni. Taamaattumik nuannaarutigivara, Inuit Ataqatigiinniit aamma oqallissaarutitut oqaatigineqarmat imaluunniit ukua aningaasarsianut tunngassuteqartut aamma eqqaaneqarmata. Naluneqanngitsutuut uanga Inatsisartut  ataatsimiititaliaannut aammalu Inatsisartunut Naalakkersuisunullu pissutsit tamakkua pillugit ilisimatitsisarsimavunga. Aamma­lu isumaqarpunga pimoorussamik oqallisigisariaqartoq, qanoq iliornikkut sulisussatut pisariaqar­titatta nunatsinnut suliartorusussusaat pilerinarsarnerusinnaagipput.

 

Neriuppunga aamma oqallinneq tamanna ingerlateqqinneqarsinnaajumaartoq. Taamatut oqaase­qarallarlunga, oqaatigissavara soorunalimi aamma uanga Naalakkersuisut aallatuulli apeqqutit allat pillugit, itisilertariaqartutut isigineqartut, pisarnitsituut piareersimagatta, pisariaqartinneqar­pat erseqqissaateqarnissamut aamma aningaasaqarnermik ataatsimiititaliap sulinermi ingerlateq­qinneranut.

 

Paaviaaraq Heilmann, Inuussutissarsiornermut, Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq:

Naatsuarannguamik erseqqissaataanerusumik.

 

Tassa Siumut oqaaseqartuata oqaatigivaa, siusinnerusukkut misileraalluni aalisartitsisarnerup ingerlanneqartarnissaa kissaatigalugu. Aap, siusinnerusukkut imaluunniit pilersaarutit eqqorlugit ingerlatsiniartarpugut. Kisianni aamma assigiinngitsut pissutigalugit akornutissarsisarluta. Kisianni taamaattoq, taamatut ingerlatsisarnerput nangissavarput, tassa sapinngisamik pilersaaru­tit malillugit ingerlatsisarnissarput misileraalluni. Taanna aamma sillimaffigiuassavarput, imaluunniit eqqortinniartuassavarput.

 

Inuit Ataqatigiinniit Josef Motzfeldt-ip ujartorpai saattuarniarnermi atortussarsiutissat. Upernaaq akuersissutigineqartut imaluunniit aasaq akuersissutigineqartut  suli agguaanneqarsimannginneri. Tassa uanga oqaatigiinnassavara maannakkut atugassiissutit qinnuteqartunut agguaanneqarnis­saat piffissami matumanerpiaq inaarsarniarneqarmata.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit:

Siumup oqaaseqartua qutsavigissavara Paamiuni inissiat aaliangersimasussamik qanoq iliuuse­qarfiginissaat taanngikkaluarlugu, arlaatigut iliuuseqarfigeqqullugit Naalakkersuisoq kaammat­tuuteqarmat, uagummi Inuit Ataqatigiinniit kisimiilluta siunnerfilimmik, tassalu ilinniarfiup immikkoortortaanik taqqavunga nuussisoqarsinnaanera taagatsigu Naalakkersuisut Siulittaasuata oqaatigaa, misissueqqinnerminni Naalakkersuisut isumaliutiminnut tamakku ilanngutissagaat. Tassami eqqaamaneqassooq Inatsisartuni siorna ukiakkut, Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaata Naalakkersuisunut inassutigimmagu  Paamiuni pissusiulersimasut immikkut iliuuseqarfiqeqqullugit. 1998-mut tunngatillugu Paamiuni aningaasaliissutit, Namminersornerul­lutik Oqartussanut qiviaraanni 8 mill.-nitsiarsuarnik aningaasaliisoqarsimavoq. Kisiannili taakkua amerlanersaat atorneqartussaapput, inissiarsuit atorunnaartussatut naatsorsuutigineqartut isaternerannut, ilaqutariit illuisa arlariit isaternerinut, taamaattumik inuussutissarsiutitigut siuarsaaneq eqqarsaatigalugu, allatigullu suliffissanik ataavartunik pilersitsinissaq eqqarsaatiga­lugu, inissiat inoqanngitsut atorluarneqarnerunissaat siunertaralugu, saqqummiutarput Naalakker­suisut Siulittaasuata misissugassatut ilanngutsimmagu, soorunami qujavugut. Massakkut pisariaqarsorinarsivoq, ilumut misissuinerit tamakku siornali aallartinneqartut tigussaasunik kinguneqartinneqarnissaat.

 

Nunatsinni aningaaserivik, nunatsinni inuussutissarsiutitigut ineriartortitsinermi sassartaarneru­sariaqarpoq. Aningaasanik inatsisissap siullermeernerani Naalakkersuisunut kaammattuutigaar­put, aningaaserivinnut apuuteqqullugu, massakkullu paasivarput Siumukkunnit tamanna taperser­sorneqartoq - qujanaqaaq.

 

Kiisalu inussiarnisaarutinut tikeraanullu kiinnertarnernut aningaasartuutit ilassinninnermi aningaasartuutaajunnaartut pillugit, oqassuunga soorunami Inuit Ataqatigiinniit uagut aamma inussiarniikkusunngeqaagut, kisiannili massakkut suliassiissuterput tassaavoq, ilumut ilassinnin­nermi aningaasartuutinut taaneqartarsimagaluartut qanoq atorneqarsimaneri, Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliap misissuiffigissagai. Taanna ajunngilluinnarpoq.

 

Naalakkersuisuni ilaasortat ataasiakkaat, akissuteqaataat qujaruppagut.

Aalisarnermullu Naalakkersuisumut anersaaruluutigissavarput oktoberi aallartillartoq, saattuerni­arneq ukiulersoq eqqarsaatigalugu, atortussanut Inatsisartut akuersissutigisaat qaammatit pingasuujunnaartulluunniit aatsaat ukiup naanissaanut aatsaat agguaanniarneqarmata, tamanna assorujussuaq ippinnartoqartikkatsigu.

 

Kiisalu kommunit aningaasamikkut ingerlanerliortut eqqarsaatigalugit Naalakkersuisut siulit-taasuat paasivarput, aamma ilumoorpoq, Aningaasaqarnermut Ataatsimiititami akiitsunut tunngasut tikissaqqaarpagut. Massakkullu akineqallaqqugaluagarput tassaavoq, Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaata Inatsisartuni ilaasortanit 29-nit tunuliaqutaqarluni, Kangaatsiap kommuniata siullermik taarsersugassamisut attartorsimasaasa erniaarutsinnissaan-nik inassuteqaataa, sooq piviusunngortinneqarsimannginnersoq - inassuteqaataareernikuummat Inatsisartuni sooq piviusunngortinneqarsimannginnersoq apeqqutigigaluaratsigu.

 

Taamaattumik kommunit nakkutilliisoqarfiata, kommunit aningaasaqararnerannut ilaatigut qanimut  malinnaatinneqartut, ingerlaavartumik kommunini pissutsinut malinnaanerunissaat qularnanngilaq aqqutissat ilagisinnaavaat. Tassami minnerunngitsumik upernaaq kommuninut nunaqarfinnullu aqutsisunik qinersisoqareernerata kingorna, kommunit ilaasa pasitsaassimane­qanngitsuusaaraluartumik aningaasatigut inissisimanerisa ajussusiat, aatsaat paasineqalersutullu­sooq immat kommunit nakkutilliisoqarnerat atugassaqqissutut Inuit Ataqatigiinninngaanniit tikkuarusupparput.

 

Lars Karl Jensen, Siumut:

Siumut tungaaninngaanniit kaammattuutigisagut uani Naalakkersuisut Siulittaasuannit ilassillu­arneqarmata qujaqqaassaanga.

 

Ikuallaaviit eqqaanerannit tunngatillugu, Marianna-qarfiup oqartussaaffiginngikkaluara isuma­qarpunga taanna aamma qaqeqqilaartariaqartoq Siumut tungaaniit.

 

Nunaqarfinni maannakkut eqqagassanik ikuallaaviit arlaqarput, aamma siusinnerusukkut tusareernikuusasi  maani inimi ajornartorsiutaasut. Tassa ilaatigut aningaasaliiffigineqartarput, assersuuteqalaassaannga: Attu-mut ikuallaavik tikiunneqarsimavoq, umiarsualivimmullu ilillugu ukiullu marluk umiarsualiviup qaavaniissimavoq. Taava inissaanut apissinneqarmat, paasine-qarpoq atortussat aqqutaani aserortersimasut, ullorlu manna tikillugu inissinneqallatuarmat aamma suli atorneqarani.

 

Kangaamiuni angalanitta nalaani Aningaasaqarnemut Ataatsimiititaliaminngaanniit paasivarput, ikuallaavik taanna atorluarneqaraluarluni kisianni amma killeqartumik atorneqarsinnaasoq. Tassa ikumatinniakkat ilaat iluamik ikumatinneq sapersimammagit, oqaatigineqartutuut terianniat meqquiluunniit nungullugit ikuallassinnaasimanagit.

Aamma sanaartornermut ilaatigut pilersaarutinik nikisitsisarneq, immaqa nunaqarfiit eqqilui-saartinnissaannut aamma akornutaasut naammattoorparput angalanitsinni aasaq, Kangerlummi, nunaqarfimmi tassunga ikkussassaq, qanoq ilinikkut pinerpoq Qeqertarsuup kommunianut inissinneqarsimavoq - illoqarfimmilu atugassanngorlugu.

 

Tamakkua piorsarneranni teknikkukkut ineriartortinneqarnissatta malinnaavigineqarnissaa Siumuminngaanniit kissaatigissavarput. Taamaattoqanngippat aningaasarparujussuit asuli maanngaannaq atussagatsigit.

 

Aamma qujavunga, Paamiuni inissiarsuit pillugit illut atorneqarneqarsinnaanerannik Naalakker­suisut Siulittaasuata misissuisitsilersaarnera pillugu. Taakkua ajornartorsiutaaqimmata atorluan-nginnerat. Uani Tuusip oqaasianut, immaqa kalluussinnaagaluartoq oqaatigissavara. Tamakkua Siumup tungaaninngaanniit aamma siusinnerusukkut eqqumaffiginiarneqarnikuupput. Taanna eqqaamaneqassaaq, tassa Kangilinnguit nuutsinnissaat oqallisaaleruttormat aamma piukkunne­qartutut taamanili inissinneqarnikuuvugut, kisiannili Kangilinnguit nuutsinneqarnissaat nipa-ngiunneqarmat, sumut arlaanik atorluarniarneqarsinnaanerat nipangiukkallarneqarsimavoq. Taamaattumik nuannerpoq maani eqqaaqqinneqarmata, sumut atorneqarsinnaanerisa isumali-utiginerisigut.

 

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:

Apeqquterpassuarnut akissutimininnguit qutsatigaakka. Naak akissutit annertunerusut kissaatigi­simagaluarlugit, kisiannimi suli periarfissaqarpugut, aappassaaneernerani imaassinnaavoq iti-silernerullugit apeqqutigeqqikkikka, akissutigiffigineqanngitsut.

 

Kisianni tassa qutsatigissavakka akissutit, Naalakkersuisut Siulittaasuaninngaanniit apeqqummut akissutaasoq. Aammalu Naalakkersuisunit Marianne Jensen-iminngaanniit akissutaasoq, soo-runami aamma qutsatigissallugu. Kisianni isumaqarpunga, taamatut ajornartorsiut qangeriaan­nassallugu akikippallaartoq.

 

Oqaannarluni, takornariarniarit, apeqqutissaqaruit immikkoortatsinnukarniarit, maani ataatsimiit­tarfimmi aamma uani oqaaseqaatinnut oqaatigaakka, ukiut kingulliit arlalissuit apeqqutigisarsi­mallugit, sunaana ajoqutaasoq. Qanoq una pisoqartoq. Qaangiuttoornerit taama annertutigijuaan­nartut ukiut tamaasa. Sunaana pissutaasoq.

 

Uanilu inassutigalugu, suut tamaasa qulaarlugit misissuisoqarnissaa. Taanna kisiat aamma akineqanngilaq. Isumaqarpunga immikkoortortamukartariaqanngitsugut apeqqutit taamaattut akitikkiartorlugit. Maani apeqqutigissavagut, maani akineqassapput. Uagut sagsbehandleriunngi­lagut, immikkoortortanukarluta sulisariaqanngilagut.

 

Maani apeqqutigut akineqarlik. Taama naatsumik sakkortusaarpallaalersinnanga oqaannassaa-nga.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Suliat suliarisimasat maani, sumut killinneri soqutigalugit malinnaaffigerusuttarpagut. Taamaat­tumik tupinnanngitsumik aamma aningaasanut inatsisit eqqartortillugit, apeqquterpassuit saqqummertarput. Soorlu aamma uanga saqqummiininni apeqqutit arlallit saqqummiukkikka. Soorunami akissutigineqartut apeqqutinut ataasiakkaanut qujassutigaakka. Kisianni isumaqar­punga Inatsisartut tamatta soqutigigipput, siorna imaluunniit ukiuni siusinnerusuni oqallisigisi­masagut, oqaluuserisimasagut aaliangiiffigineqartarsimasut.

 

Ajoraluartumilli ilaatigut tusaqqinngisaannakkagut, qanoq pisimanersut, qanoq ingerlanneqarsi­masut suliassat assigiinngitsut. Soorlu assersuutigalugu siorna upernaakkut ataatsimiinnermi saqqummiunneqartoq, aamma København-imi allaffeqarnermut tunngasut ajornartorsiutaalertus­sat, taamanikkut eqqartorneqartoq.

 

Taanna pillugu maani oqallisingaatsiarpugut, kisiannili tusaqqinngilarput qanoq kinguneqarsima­nersoq. Immaqami Naalakkersuisunit akunnerminni oqaluuserisimassuaat, aamma akissutaa taakkua immaqa ilisimavaat. Qanoq pissutsit ittut, qanorlu kinguneqarsimanersoq Inatsisartuni ilaasortaasugut, uagut ataasiakkaat, pingaartumik ataatsimiititaliani ilaasortaaffeqanngitsugut, malinnaaniarnerput ilungersunarpoq.

 

Taamaattumik tupigisariaqanngilaq, manna oqaluttarfik atorlugu apeqqutinik assigiinngitsunik ujartuisassagutta. Pisussaaffigaarput qinikkatut apeqqutit assigiinngitsut, suliassat assigiinngitsut sumut killinneri paasissallugit, aammalu paasitinneqarnissarput pisariaqartipparput. Iluanngilaq tusagassiuutit aqqutigalugit paasitinneqartassagutta. Tamanna ipianngunarpoq uatsinnut. Taamaattumik siunnersuutigerusuppara, suliassat Naalakkersuisunit ingerlanneqartut aammalu sapinngisamik amerlanerpaat pissarsiarineqarsinnaappata, nassuiaasersorlugit sumut killinnersut Inatsisartunut nassuiaatigineqartariaqartut allakkatigulluunniit.

 

Taamaalilluta aamma malinnaatinneqarnissarput tassuuna anguneqarsinnaassagaluarpoq. Aamma qularnanngitsumik taamaaliornikkut, immaqa sipaarneqarsinnaassagaluarpoq oqaluttarfimmi apeqquterpassuit saqqummiunneqartarnerat. Suliassat assigiinngitsut sumut killinneri nassuiaa­sersorfigalugit, allakkatigut Inatsisartunut saqqummiunneqartartuuppata, una suliassaq uunga killippoq, una suliassaq imatut naammassineqarpoq, una suliassaq unitsiinnarneqarpoq, una suliassaq kiviinnarpoq allarpassuillu akissutigineqarsinnaasut saqqummiunneqartarsinnaaneri pisinnaasuuppata qujanassagaluaqaaq. Qujanaq.

 

Konrad Steenholdt, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq: Qujavunga Siumup oqaaseqartuanut. Ilaatigut erseqqissumik apeqqutigimmagu aningaasat ilassutissaannut inatsimmut 3. mill.-nik qinnuteqariarluta ukiumi tullermi qanoq iliorniarnersu­gut, qularnanngitsumik aamma taakkua matussutissaanik pisariaqassagatta. Apeqqut erseqqaril­luinnarpoq.

 

Tassa Naalakkersuisuni una massakkut pilersaarutigaarput, 1998-mi aningaasanut inatsisissap aappassaaneerneranut atatillugu, taassuma aningaasartassaannik saqqummiussisussaagatta. Taakkua 3. mill.-nit qinnutigineqarnerat uteqqilaartariaqassagunarpakka, tassa ippassaanili eqqaallattaareerpakka qanoq pilersimasut. Tassa 1995-mi landskarsip naatsorsuutai pissarsiari­gatsigit, tassani takusinnaavarput ilinniartut inissaqarniarnerannut tunngatillugu atuivallaarsimal­luta 50.000 kr.-nik.

 

Kisiannili ullumikkut 1996 taavalu ukiup affa qiteqqutiinnartoq, takusinnaalereerparput aningaa­sat tassani 30. mill.-nit atorfissaqartilersimallutigit, ilaatigut ilinniartoqarfiusuni assigiinngitsuni inissiat nalinginnaasumik illoqarfimmi tassani innuttaasunut, inissiatut sananeqarsimagaluartut ilinniartunut inissiatuut aaqqissuullugit atorneqartariaqalersimammata.

 

Tassanilu inatsimmi ullumikkut imaattumik toqqammaveqarpugut, kinaluunniit ilinniartussatut nalunaarsimalluni piukkunnartutut nalilerneqarpat, oqarfigisinnaanngilarput tiguneqarsinnaan-ngilatit, kisianni pinngitsoorata tigusussaavarput. Imaappoq inatsit taanna qummut killiliinngilaq. Ilinniartut qassit tigusinnaanerigut, tamatumali kinguneranik soorunami aningaasartuutit qaffak­kiartuaarsimapput, taamaattumillu pisariaqarpoq 3. mill.-nik qinnuteqarnissarput. Soorunami immaqa 3. mill.-nit eqqarsaatigalugit annertugineqarsinnaagaluarput, oqarlutik ajoqaaq taamak amerlatigisorsuarnik aningaasaleeqqissagatta. Kisianni illuatungaatigut eqqaamasariaqarparput, nuannersua uaniippoq inuusuttortagut amerligaluttuinnartut ilinniagaqarneq aqqutissatuut qinermassuk.

 

Taavalu aamma maanngaanniit iniminngaanniit kissaatigilluinnarparput, kalaallit inuusuttut pikkorissut atorfissaqartikkatsigit ilinniarnerat tapersersortariaqarlutigu. Taamaattumik isuma­qarpunga, taassuma ajornartorsiutip tappiffigineqarnissaa, politikkerininngaanniit malinnaaffigil­luinnartariaqartoq, taannalu ippassaanili malugisaqattaarpara, partiiniit tamanit tapersersorneqar­toq.

 

Tassa aamma Atassutip oqaluttuata taanna aamma erseqqarittumik oqaatigivaa, siunissamilu massakkut qanoq iliuseqaataasussat, inatsisitigut tunngavissat aamma massakkut piareersarlugit aallartereerpagut.

 

Taava IA-p oqaluttuata oqaatigisaa nuannaraa aamma. Ilumut Paamiuni inissiat taakku aamma qissimigaarsimavagut, aammalu arlaleriarluta Paamiuninngaanniit saaffigineqarsimavugut, tassani qanoq iliuuseqarsinnaanissaq misissuataalaaqqullugu inissiat taakkua sumut atorneqarsin­naanerat. Ilaatigut qanoq iliuuseqarsimanerput ugguuna uppernarsaatissaqarpoq, umiartortun-ngorniat ilinniarfiannik immikkoortortaa Ilulissaniittoq Paamiunut nuussimavarput. Tassalu inunnik isumaginnittunngorniartut ilinniarfik Ilulissanut inissillutigu. Tassa aamma isiginiarne­qartut ilagisimavaat, taanna taakkua inissiat atorluarniarneqarsinnaanerat tassa landsstyre-ninngaanniit imaluunniit Naalakkersuisuninngaanniit qimanngilarput, ilinniarfiit assigiinngitsut Nuuk-mi tamaasa katersuinnarunnaarlugit kisianni sinerissami siammartinneqarsinnaanerat, tassa tassani taanna taamatut tunngavigalugu qanoq iliuuseqarniarsimavugut.

 

Kisianni aamma illuatungaatigut ilinniartut amerliartornerat massakkut kisitsisitigut erseqqin­nerusumik malinnaaffigilerparput, mianersuutigisarpulli uaniippoq, uanga assersuutigikkajuppara saarullineruttornerata nalaani nunaqarfinni illoqarfinnilu tamani tarajorterivippassuit sanaartorne­qarput. Kisianni taakkua tammarmata illut napaannalerput atorneqaratik. Isumaqarpunga aamma ilinniartitaanikkut pilersaarusiornitsinni taanna pinaveersaartariaqaripput. Aap, ajunngilaq pilersaarusiussaagut amerliartorneri tunngavigalugit. Massakkulli isigisarput tassaavoq, ilinniar­tunngorniartut takkuttussat inissaqarniarnissaat, taannalu ilaatigut Atassutip oqaluttuata erseq­qarissumik nassuiarpaa.

 

Isumaqarpunga pisariaqarluinnartoq, aamma uagut Naalakkersuisoqarfimminngaanniit isumagis­saqqaarparput sapinngisamik kisitsinik amerliartorneranik malinnaaffissarput.Kisianni una erseqqissumik oqaatigigallassavara, soorunami Naalakkersuisuninngaanniit ilinniarfeqarfiit suut Paamiunut nuussinnaanerannut tunngasunik suli pilersaaruteqanngilagut. Kisianni misissuinerit aamma Naalakkersuisut Siulittaasuata oqarneratuut misissuinerit soorunami aamma tassani suleqataaffigissavagut.

 

Kattusseqatigiinninngaanniit taatsiarneqartoq, Kangaatsiarmiut aningaasameernerannut tunnga-tillugu, tassa taanna qassiinik utertaqattaarneqartoq 9. klassiminngaanniit atuareersut illoqarfin­nut allanut ingerlateqqinneqartarnerat. Tassanili ilinniartut 65-it, taakkulu kommunip aningaa­saannut tunngatillugu  3,5 minngaanniit 4 mill. naleqartarput.

 

Taanna arlaleriarluta oqaloqatigiissutigisimavarput, aammalu inassutigisimallugu kommunit akunnerminni, tassa imaappoq kommunit bloktilskud-ekkorlugit pissarsiarisani atuarfeqarnermut tunngasut, ilaatigut kommuneqamminut akiliutigisariaqartarpai, ilinniartut ukua tassaniinnerat akiliiffigalugu. Ilaatigut taanna KANUKOKA-mut suliassanngorlugu tunniussimavarput, misissorlualaaqqullugu ilumut kommunemiit kommunemut akunnerminni isumaqatigiissuteqar­sinnaanersoq aamma uagut Naalakkersuisuninngaanniit aaqqiinitsinni tunngavigisinnaasatsinnit.

 

Taanna arajutsisimanngilarput aaqqiissuteqarnissaanullu kommunit aamma ilinniartitaanermut tunngasunik suliaqarfiusut, taakkua aaqqiiniarnitsinni saneqqutiinnarsinnaanngilagut, tassalu aamma taanna tunngavigalugu aaqqiissutissaasinnaasunik ujartuiffigalugu.

 

Taamatut oqaaseqarlunga ilassutissamik, aningaasanut inatsissamut tunngatillugu oqaaseqartut qutsavigaakka uani malunnarmat ajornartorsiutigut aamma partiininngaanniit tappiffigineqartut aammalu tapersersorneqartut.

 

Anders Nilsson, Atassut:

Tassa paatsuineruneq uanga aaqqilaarniarlugu tassa, Antuup eqqaannguatsiarmaanga, taakkua København-imi init eqqarsaatigalugit. Naatsunnguamik misissuereernerup kinguninngua aningaasaliissutit taakkua tassunga nammineq Anthon Frederiksen-ip akuersissutigeqaataaffigi­saani, taakkua aningaasat atugassanngortinneqarput. Illut taakkua pillugit aaqqiissutissat.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Sulittaasuat:

Oqaaserineqartut erseqqissaatit aamma Naalakkersuisuninngaanniit qujassutigalugit. Taava naggataatigut oqaatigilaassavara, kommunit attartortarnerannik landskasse-mut tunngatillugu. Maannamut taarsersuiniartarnerit kommuninngaanniit ilaatigut ajunngiivissumik takusaqarfiup­put. Kommunit maangaanniit nakkutilliisoqarfimmiit suleqatigineqarlutik taarsigassamikkut aaqqissuussivigisaat ilaatigut takuneqarsinnaapput. Ilisimaneqarpoq inimi maani Maniitsukkut Ilulissakkut soorlu taarsersugassamikkut ajunngilluinnartumik isumaqatigiissuteqarfigineqarlutik suliassaminnik naammassinnissimapput. Inatsisartut taavalu aamma kommunit taakku akornanni ataatsimiititaliat aqqutigalugit. Aamma kommunit namminneq tassuunakkut peqataasarnerat aaqqiiniarlutik, ajunngitsumik angusaqarnissamut aqqutaavoq.

 

Aamma taamaaliorniarput Kangaatsiami ilungersorlutik. Taamatullu aamma Qeqertarsuarmi isumaqatigiissut aamma naatsorsuutigaarput maannakkut pissusissamisut aamma naammassine­qarumaartoq.

 

Taavalu aamma oqaatigilaassavara maannakkut aningaasartuutissat taakkua, pillugit udvalgini suleqqinnissamut atatillugu. Innersuussutigerusussavara aammalu maannamut misilittagaasut najoqqutaralugit aningaasaqarnermut udvalgi ataatsimiititaliaq ulapittorujussuusarpoq. Aammalu paasissutissanik, paasisakka najoqqutaralugit paasissutissanik assigiinngitsunik noqqaasarluni Naalakkersuisoqarfinninngaanniit.

 

Periarfissat allat atorluaqqullugit aamma innersuussutigerusuppara, tassa Naalakkersuisuni ilaasortat qaaqquneqarsinnaanerat udvalgi-mut, taanna atorlugu aamma killisiuineq, paasiniaaneq ajunngitsumik taamatut atorneqaqqullugu. Suliassap aamma erseqqinnerusumik paasineqarnis­saanut, sukkanerusumillu immaqa paaseqatigiinnissamut aqqutigineqarsinnaammata. Taanna Inatsisartuni maannakkut udvalgini suliassani imminut paaseqatigiinnissamut aqqutissat pitsaa­sut, immaqa pitsaanerpaat ilagaat, taamatut Naalakkersuisuni ilaasortaq udvalgi-mut qaaqqullu­gu, minnerunngitsumillu aningaasaqarnermut udvalg-imut qaaqqullugu paaseqatiginiartarnissaa. Taanna innersuussutigalugu aamma maannakkut qujassutigaakka maani oqaasigineqartut.

 

Maliinannguaq M. Mølgaard, Inuit Ataqatigiit:

Siullermik ilinniartitaanermut tunngatillugu oqaatigineqartunut assut ilanngussaqalaarusuttutut misigisimallunga maanga majuarpunga. Tassa atorluaanissaq taanna siunissami annertunerusu­mik pisariaqarluinnartuuvoq aammalu ilinniarfinni eqiteruffiusuni annertuumik tattoqisaannerit pilersartut ilisimavagut. Ilinniartut inissaaleqineri, ilinniarfissaaleqinerit, atuarfissaaleqinerillu aamma ilisimallugit.

 

Uaniuna assut aamma naasorsiooqarfimminngaanniit, tassa Aktisk station-iminngaanniit ilisimasagut toqqammavigalugit, tassa Qeqertarsuarmiittumi taanna qallunaat nunaanni univer-sititip tigummisaa imaluunniit ingerlataa annertunerujussuarmik nunatsinniit atorluarnerusinnaa­galuaratsigu. Ilisimasarpassuit taakaniipput, erlinnartuutit ilaatigut toqqorsivinni pigineqanngit­sut, nunatsinnut tunngasut, pinngortitalerinermut tunngasut, nunatta, imartatta qanoq issusiinik tunngasut annertunerujussuarmik nunatsinniit atorsinnaasaraluagut. Tassani assut kissaatiginara­luarpoq immaqa Pinngortitaleriffik - Pinngortitaleriffiup massakkut pilertussap kiisalu ilisimatu­sarfiup atorluarsinnaanerugaluarmagu annertuumik. Init ilinniarfissat pigineqareerput, inissat ilinniartut inissaat pigineqareerput aammalu eqqissisimalluinnartumik inissisimalluni.

 

Ukiuunerani atorneqarneq ajorpoq annertunerusumik. Aasaaneranili qallunaat nunaanninngaan­niit ilinniartut tikittarput, aammalu immaqa suleqatigiilluarnikkut allaat professor-it allallu nunaniit allaninngaanneersut taakaniittarput - atorluarneqarsinnaagaluarpoq. Isumaqarpunga taanna ugguuna oqaluttarfikkut apuutissallugu aamma pissusissamisoortoq. Uatsinnut nunatsin­nut annertunerusumik iluaqutaanerungaarsinnaammat, taanna naasorsiooqarfik.

 

Taavalu kommuninut tunngatillugu, assut nuannaarutigivara misissugassaqqissutut taaneqar- mat, Kangaatsiap aammalu Qeqertarsuup kommunii eqqarsaatigalugit. Immaqa ilaatigut ukiut allat Maniitsukkut Ilulissakkut aamma ajornartorsiornikuusut aammalu ajornartorsiutitik ajunngitsumik qaangersimagaat. Taamatullu ajornartorsiutinik qaangiiniaraanni pisariaqarluin­nartuuvoq inuussutissarsiutitigut siuarsaanerit ingerlanneqarnissaat, imaanngitsoq soorunalimi qujanassaqaaq immaqa taarsersuinikkut aaqqissuussinerit sivitsorneqarsinnaagaluarpata.

 

Kisianni aamma taakkuin­naanngitsut, taakku saniatigut takorloorneqartariaqartut ilangivaat inuussutissarsiutitigut taakkunani kommunini ajornartorsiortuni siuarsaanissaq annertunerusu­mik, aamma politikkikkut isiginiarneqarnissaat, iluaqutaanavianngimmammi taarsissugassat kisiisa isigalugit aaqqiiniaraanni, taamaattumik taanna matumuuna aamma erseqqissaatigerusup­para aamma nalunnginnakku Kangaatsiap kommuniani inuussutissarsiutitigut kommunimi siuarsaanissaq annertuumik taakkartorneqartuartartoq, neriuppunga aamma tamakku isiginiar-neqarumaartut.

 

Marianne Jensen, Peqqinnissamut Avatangiisinut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoq:

Tassa sivitsorsaanianngikkaluarlunga Anton Frederiksen-ip ujartuinera akissuteqarfigilaaru­suppara. Inatsisartunut ilaasortaq Anton Frederiksen ujartuivoq Naalakkersuisut nassuiaateqartar­sinnaanerat taanna atorneqarnerusariaqartoq sulianut assigiinngitsunut malinnaasinnaanerunissaq inatsisartunut taanna siunertaralugu.

 

Tutsarliorsimanngikkuma ullup qeqqanut radio aviisimi ilaatigut oqaatigineqarpoq ingammik ukiuni kingullerni Naalakkersuisuninngaanniit inatsisartunut nassuiaaterpassuit saqqummiun­neqartartut, assersuutinik taasaqassaguma oqaatigiinnarsinnaavara tassa upernaaq Inatsisartut ataatsimiinneranni qaammatialunnguit matuma siornatigut peqqinnissamut ingerlatsineq pillugu annertuumik nassuiaammik saqqummiussaqarpugut.

 

Inatsisartut tullianik ataatsimiippata aamma neriorsuutiginikuuarput tarnimikkut nappaatillit siunissami sullinneqartarnissaat pillugu aamma nassuiaammik saqqummiussaqarumaarluta.  Upernaamut tullianik ataatsimiinnissamut aamma neriorsuutiginikuuvarput pinaveersaar­titsi-  neq pillugu suliniutit aamma nassuiaateqarfigiumaarlutigit inatsisartunut. Neriorsuutigereerni­kuuvarputtaaq tullianik ukiamut aappaagu Inatsisartut ataatsimiinnissaanni peqqinnissamut ingerlatsineq pillugu nassuiaammik aamma Inatsisartunut saqqummiussaqaq­qikkumaarluta.

 

Una oqaatigerusuppara: Naalakkersuisunut soorunalimi Inatsisartut sapinngisamik paasissutis­sanik tuninissaat suliassatut akisussaaffittullu pingaartutut isigigatsigu. Nalunngilara tamanna ataatsimiititaliani tassa Naalakkersuisut nassuiaatinneqartarnerat itisilerilluni atorneqarluartartoq. Taassuma saniatigut oqaatigiinnarpara tamakku saniatigut aamma Inatsisartunut ilaasortat ataasiakkaat paasiniaanissaminnut aamma tikilluaqqusaammata.

 

Lars Sørensen, Inuit Ataqatigiit:

Tassa ilassutit aningaasaliissutissat ukiut tamaasa taamatut saqqumertarnerat isumaqarpunga ilinniarfigisariaqaripput. Ajornartorsiutit takkuttut maannakkut siorna ajornartorsiutaapput taakkuuupput ukioq manna aamma ajornartorsiutaasut, aaqqiisoqanngippat aamma taakku ajornartorsiutaassapput, imaappoq ilassutitut aningaasaliinissamut inatsisissap aappassaaneerne­qarnerani saqqummiussat tassaapput ukiut tamaasa ajornartorsiutinik takutitsisuusartut, aammalu takussutissaapput qanoq pitsaatigisumik takussutissiisartut.

 

Tassani eqqaasinnaavakka Paamiuni pissutsit 1995-imi aamma tassani inimi eqqartorpagut. Taamanikkut oqaatigineqarpoq iliuuseqartoqartariaqartoq. Naalakkersuisut taamanikkut nerior­suutigivaat - 1996-imi aamma taama pisoqarpoq - ukioq manna aamma taanna neriorsuutigivaat. Kommunit ataasiakkaat saaffiginnikkaangamik oqartarput taamatut pilersaaruteqartoqanngikkal­lartoq. Naalakkersuisut aamma massakkut oqaatigeqqippaat: maannakkuugallartoq pilersaarute­qanngilagut.

 

Ajornartorsiutit peqqinnissaqarfimmiittut 1995-imi aamma ajornartorsiutaapput aamma 1996-imi ajornartorsiutaapput, aamma maannakkut, isumaginninnermut aamma pissutsit taammaapput. Oqaluttuarnerat aaqqinniarneqassappat nassuiaaginnarnermik kinguneqarsinnaanngilaq, asuli oqalussinnaangilagut maani arlaatigut iliuuseqartanngikkutta. Isumaqarpunga taanna ilinniarfigi­sariaqaripput arlaatigut aaqqiiniarnermi manna oqaluttarfik kisimi aaqqiniarnermut atortaria­qanngilaq. Aaqqinniassagaanni pinngitsoorani innuttaasut ornillugit, kommunit ornillugit taanna aatsaat pippat aaqqinniarneqarsinnaavoq.

 

Naalakkersuisunut kaammattuutigissavara nunani allani angalasarnertik pingaarnerutinnagu kommunit ataasiakkaarlugit angalaarfigisariaqaraat ataatsimut pissutsillu tassaniittut ajornartor­siutit qanimut takullugit aaqqinniartariaqaraat.Aatsaat taamaaliorutta naatsorsuutigi­sinnaavarput assigiinngitsutigut aaqqisoqarsinnaassasoq. Tassa imaappoq ilassutitut aningaasaliissummi inatsit oqaluttuartuuvoq maannakkorpiaq ajornartorsiutigisatsinnik aaqqittariaqartunik. Aaqqiini­assagaanni aamma pinngitsoornani iliuuseqarnissaq taanna saneqqunneqarsinnaanngilaq.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Soormi radio aviisi ullup qeqqanut unnukkulluunnit oqaluttuutissavaatigut Naalakkersuisut sunik nassuiaasimanersut, Naalakkersuisut pisussaaffigaat suliassaqarfiit assigiinngitsut iluanni nassuiaateqassallutik.

 

Isumaqarpunga Avatangiisinut Peqqinnissaqarnermullu Naalakkersuisup saqqummiussara paatsoorujussuaraa. Tassa uani pivakka suliat suliarineqarsimasut inatsisartuni aalajangiiffigine­qarsimasullu qanoq inerneqarsimaneri, aperinngilanga Paaviaaraq amernut tunngasunik nassuiaa­siussasoq. Nassuiaatit assigiinngitsut soorunami inatsisartuni qujarullugit tigusarpavut, sulias-sanullu aalajangiinissatsinni amerlanertigut toqqammavigisarlu­git, uani piinnarpara suliassat assigiinngitsut ataasiakkaat sumut killissimaneri pillugit nalunaarutigi­neqartassasut.

 

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:

Ullumikkut apeqqutit akissutillu sammigatsigit annertujaartorsuarmik, tassa ilaatigut apeqqutit akineqarnissaanullu tunngasut allanut saasaarinipajaatulluunniit ittumik sammineqarmata.

 

Oqaatigisariaqarpara Marianne Jensen-ip oqaatigisaanut ullumi radio avisimi oqaatigineqartoq aamma taanna uanga tusarpara, tassa Naalakkersuisuninngaanniit inatsisartunut apeqquterpas­suit qanoq amerlatigisut taaneqarlutik akissuterpassuit sassaalliutigineqarsimasut, kisianni nammineq taanna naammanngilaq, naammattorli unaavoq taamatut akissuterpassuit qassiunersut sanilliullu­git apeqqutinut qassinut.

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Annerusumik ilassutissaqanngilanga aamma isumaqarpunga oqaaserisassama maannakkut uanga tunginninngaanniit tamaasa oqaatigisimallugit, naggaterpiaatigut oqaatigiinnarniarpara ilaatigut Naalakkersuisut kommunit tikillugit oqaloqateqartarnissaanut eqqaasaq ilumoorpoq, aamma uanga taanna pilersaarutigaara maannakkut Naalakkersuisut Siulittaasunngorninni sapinngisamik kommunit nakkutilliisoqarfiani suliassat tunngavigalugit kommuneqarfiit ukiumi maannaminn­gaanniit aallartittumik sapinngisamik tamaasa tikinniarumaarlugit, aammalu tassani suliassanik assigiinngitsunik oqaloqatiginnikkumaarlunga, taanna pilersaarutigaara kommunit tamaasa tikinniarnissaat.

 

Aamma una ilanngullugu naggataatigut oqaatigilaarlara, maannakkut tikinngisarput pingaartu­mik sanaartornerit allallu kinguartoornermi eqqartuinitsinni, Naalakkersuisut siulerisatta aamma­lu maannakkut Naalakkersuisuusut naammattoortuagaat aajuna illuliassanik Kalaallit Nunaata sanaartornerani nunaqarfinni illoqarfinnilu kvadratmeterimut akip anginerujussuatigut aningaasa­liussat ilaasa aammalu sanaartugassat ilaasa  naammassiniarneri kinguartoortarput.

 

Maannakkulluunniit takuneqarsinnaapput agguaanneqartuni tamani nunaqarfinni sanaartugassal­luunniit qiviarutsigit ilaatigut nunaqarfiit Qaqortup nunaqarfiata Maniitsullu nunaqarfiata tamakkunani erseqqissumik takuneqarsinnaapput, tassani akigititaasut kvadratmeterimut 15.000 kr. pallillugit akeqarput, akisuallaarujussuaqaat, aamma suna pissutaanersoq tassani paasiniartari­aqarpoq, illoqarfinni akigititaasut maannakkut Naalakkersui­sut tungaaninngaanniit kvadratme­terimut akigitinniarneqartut ilaatigut ima qaffasitsigipput kvadratmeterimut akiat 14.000 kr. tungaanut ingerlatillugu akueriuminaatsorujussuartut tamanna isigineqarpoq, tamakkuupput suliassat aamma maannakkut ilaatigut kinguartittaria­qarnerannut pissutaasut akigititaasut annertuallaarujussuaqaat kvadratmeterimut akiusut, aammalu suliassat taamaalillutik piaartumik naammassineqarsinnaaneranut kinguarsaataasunut ilaapput, aamma tamanna kommunit paasi­sariaqarpaat.

 

Landstingi imaaginnanngilaq suut tamaasa naammagalugit akilersuissasoq, Naalakkersuisut aamma immaaginnanngilaq kvadratmeteri akia qanoq ikkaluarpalluunniit sanaartugassat suliaris­sapput inerlugit, naamik aamma akisuut appasinnerusumik aatsaat takusinnaagutta aamma tassuunakkut suliassat naammassiniassavagut.

 

Hans Enoksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq:

Taamaalilluni immikkoortoq 12, 1997-imut inatsisartut aningaasaliissutitut inatsisissaata aappaanut siunnersuutip siullermeerneqarnera naammassivoq, taavalu aappassaaneerneqarnissa­minut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami ingerlateqqinneqassaaq.

 

Oqaluuserisaq naammassivoq.