Oqaluuserisassani immikkoortoq 12-1 |
|
||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat Jonathan Motzfeldt:
Ataatsimiinneq ammarpoq.
Siullermik maani ataatsimeeqqaarnitsinni siulittaasunngorninni aallaqqaatigalugu uummammik pisumik qujassutigissavara inatsisartut tatigalunga siulittaasumut toqqarmannga aamma qaman-nga pisumik qutsatiginiarpara issiavimmik matumani imaannaangitsumi aamma qimanneqariataarsinnaasumi kingoraaraga, tassa inatsisartunut maannamut siulittaasuusimasoq Knud Sĝrensen sulilluarsimanera pillugu qutsavigissallugu.
Aamma allanik soorunami ilisimanerugunarpara inissisimaffik taanna imaannaangilluinnartuusoq pingaartumik ukiuni makkunani aqqusaakkatsinni inatsisartut suleriaasiata allangortinneqaleruttorfiani inatsisartoqarnikkut naalakkersuisoqarnikkullu allanngortiterileruttorfiup nalaani.
Tassa ullumininnguit qaangiuppata aqaguagu inatsisartut naalakkersuisullu siullerpaat ivertinneqarneraniit ukiut 18-ngortussaavagut, tamatumani inatsisartut naalakkersuisussaannik siullerpaamik qinersineq ilanngullugu.
Taamanikkut qinigaagama qujassuteqarlunga oqaaserisimasakka aamma ullumi suli aalajangiusimasakka ukuusut oqaatigerusuppakka, issuarpakka:
Pingaartippara erseqqissassallugu inatsisartunut tamarmiusunut siulittaasuugama, politikkikkut assigiingitsunik isumaqarlutalu erqarsartaaseqaraluartilluta soorlumi inuiaat allat demokrati atorlugu naalakkersugaasut taamaattartut, minnerunngitsumik ukiuni aggersuni suleqatigiissinnaaneq nassaarisariaqarpartut nunatta siunissaa pillugu aalajangiinerit pilinnginnerini ataatsimoortumik oqallissigineqarluareerlutik isumaqatigiilluni aalajangiiffigineqartarnissaat anguniarlugu.
Isumaqatigiissinnaasariqartassaagut aqqusaartagassagut imaannangittassaqisut aqqusaartaassagaangatsigit.
Tamarmik eqqaamajunnarsimavaat taamanikkut inatsisartut siulittaasuattut inatsisartut tamarmik tapersigaannik inatsisartunut siulittaasutut siullerpaatut qinigaagama.
Namminersornerulluta ingerlanitsinni piffissami qaangiuttumi puullaaqingaatsiarsimavugut pissutsit kissaatigisagut eqqorlugit ajoraluartumik ingerlasimanngillat, tamanna qularnarpallaarsimanngilaq inatsisartut ataatsimiinnissaraluata kinguartittariaqarsimanera aamma anguneqarsimammat.
Inatsisartunut ilaasortaasugut ataasiakkaarluta inatsisartut naalakkersuisullu atorfinittaat ilan-ngullugit tamatta peqataasariaqarpugut demokrati tunngavigalugu sullissinitsinni suleqatigeriaatsinik ineriartortitsinissamut naalakkersuisoqarnermi inatsisartoqarnermilu periaatsit nukittor-sarlugit.
Inatsisartuusugut inissatsinni issiasariaqarpugut aamma qinigaasimasutut issiavigut paarisussaavagut, nunarput inatsisartut sulinissaannut tunngavissarititai tunngavigalugit sullissinnaaqqullugu sulissunneqarsinnaaqullugulu.
Sulinngikkallarnissamik qinnuteqarsinnaavugut pisariaqarluinnartunik tunngaveqarutta aatsaat, assersuutigalugu peqqiilliorneq patsisissalluunniit aaliangersimasut allat tunngavigalugit.
Piumasaqarfigineqarnerput inimi maani annertoqaaq, aammalu inatsisartuni inatsisiliorneq pillugu piffissaq suleqatigiiffigisariaqagarput tamaat najuuffigissavarput suliffigalugulu.
Qularutigineqassanngilaq inuttut politikkikkullu periarfissat tamaasa atorlugit suliniutigissagakku inatsisartut tassaalissasut inuttaasut naqisimaneqanngitsumik naalakkersueqataanerat, demokrati atorlugu suliffiussasoq pitsaasoq inatsisartunut ilaasortat tamarmik ammasumik ikiorseerusussusermillu tunngavilimmik ingerlassaat.
Inatsisiliornikkut suliaq erqortumik ingerlanneqartariaqarpoq, naatsorsuutigisassat tamaasa naatsorsuutigalugit.
Suleriaatsimut nutaamut tunngatillugu inatsisartut kissaatigaat peqataanerujumallutik ersarinnerulerumallutillu aqqutigalugu suleqatissut sukumiisumik sulinerat inatsisartut katersuunnerisa nalaanni aammalu inatsisartut katersuunnerisa avataanni.
Isumaga malillugut inatsisartut sulineranni annertuumik pingaaruteqarpoq suleqatigiissitat inuttaaqatigisanut aggerlutik sulisariaqarput inuttaasut angerlasimaffiinut, ilagiittut inuunerannut, atuarfiinut, inuiqatigiinnilu suliffiinut tunngasunut ornigullutik. Inatsisartuni ataatsimiititaliat ilaasortaat peria rfissaqartariaqarput nunatsinni qinikkat allat attavigissallugit ataatsimeeqatigisassallugillu, inuussutissarsiutinik ingerlatsisut kattuffiit ilaallu ilanngullugit.
Innuttaasut ulluinnarni inuunerat qaninnerulertariaqarparput tusaallugulu qanoq aamma taakkua oqariartuuteqarfigigaatigut.
Kisiannili salliutinneqarlunilu pitsaanerpaassaaq naalakkersuisut pisortaqarfiillu suleqatigissallugit. Namminersornerullutik Oqartussaqarneq ukiut 18-iinnaat atuussimagaluartoq tamatta takusinnaavarput namminersornerusut suliffeqarfiini assigiingitsuni annikitsuunngitsunik misilittagaqartoqartoq sulinermi ingerlaqatissanik.
Siulittaasoqarfik peqatigalugu pilersikkumavara naalakkersuisunik pisortaqarfiinillu eqqortumik qanimullu suleqateqarnissaq, inatsisartut ataatsimiinnerisa nalaanni avataanilu.
Inatsisartut allaffissornikkut sulinerata sanarfinerani aamma pisariaqarpoq inatsisartoqarfiit nunani allaniittut soorlu Danmarkimi nunani avannarlerni assigisaannilu ittut qanimut suleqatigissallugit. Taakkumi isummersorluarsinnaavaatigut nunatsinni naalakkersuisoqarnikkut ingerlariaqqinnissatsinnut.
Kisianni qanorluunniit oqalukkaluarutta pingaarnerpaavoq unaavoq inatsisartuni sulinitta ingerlaqqinissaa nangissavarput.
Inatsisartunut ilaasortaaqatikka maanna siulittaasup issiavianut ingippunga neriuutigalugu ukiu-ni tulliuttuni suleqatigiilluarumaartugut ukua tunngavigalugit, paaseqatigiinneq, ataqqeqati-giinneq, unneqqarissaarneq, minnerungitsumillu nunatta siumut ingerlaqqinnissaa siunertaralugu ilungersoqatigiinissaq.
Taamatut oqaaseqarlunga matumuuna qujassutikka inatsisartunut qinersisigisannut apuuppak- ka, qujanarsuaq.
Lars
Emil Johansen, Naalakkersuisuit Siulittaasuat, Siumup siulittaasua:
Asasara Inatsisartut Siulittaasuat.
Ullumi Inatsisartut Siulittaasuattut, tallimanngormat qinigaanerpit kingornatigut, ullormi siullermi uangattaaq periarfissaq atorusuppara naalakkersuisut aammalu parteerput Siumut sinnerlugu pilluaqqussallutit, issiavimmut ataqqinartumut inginnerni suliassamillu imaannaangitsumik tigusaqarninni.
Ukiuni 18-ni ullunilu 4-ni Inatsisartunut Ilaasortaaneq misilittagaqafigereerpat, imaattoq misilittagatoqqaatit inatsisartut aqqusaartagaat, sarfarissisimaarnerani assoralisimaarneranilu tamaasa misilissimavatit aammami ukiuni siullerni 9-ni Inatsisatuni Siulittaasuujutigisimagavit.
Taamaattumik qularinngilara suliffeqarfik maanna tigusat, akisussaaffillu tigusat, nattaqqallisaarnak, nalorninak aammalu suut tusaaniartariaqarlugit ilisimallugu suliassat ingerlatissagit. Inatsisartut allaffeqarfiat maannakkut piorsarneqaleruttorpoq, piorsarneqarneratalu nalaani, naalakkersuisoqarfinni tamani piareersimavugut ikiuutissalluta.
Naalakkersuisoqarfinni inatsisartullu allaffeqarfianni suliat avissaartinneqassapput. Aap, tamanna sekund-ti ataaserluunniit uagut naalakkersuisuni akerlerinagulu akerlerisinnaanngilarput.
Kisianni neriuppunga aamma inatsisartut Siulittaasoqarfianni, Allaffeqarfiannilu manna ilisimaneqassasoq suliassat avissaartinneqartut. Kisianni suleqatigiinnissaq inerteqqutaanngilaq aamma ajoqutaangilaq. Uagut naalakkersuisoqarfimmi piareersimavugut, sutigut tamatigut suleqataanissatsinnut.
Aamma inuttut, Junnuk, oqarfigerusuppakkit ukiuni 26-ni, ila ilumoorpunga, ukiuni 26-ni politikkereqatigisimavakkit, aamma ilisimavara, illit aamma nutartertuarneq isummatigut periaatitsigut inuusaatsikkullu aamma illit nukittoqutigigitit.
Inuusuttunik suleqateqarluta siunnersorteqarluta allaallumi ilaatigut tapersersorteqarluta suliatsinnik ingerlatsinerput aamma illit maannakkut akisussaffimmik tigusinerni toqqammavigissa- git neriuutigaara.
Naalakkersuisut Siumut-llu sinnerlugit sulilluarnissannik qamannga pisumik kissaappagit nakussattitaanissarnillu kissaallutittaaq.
Daniel
Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisut, Atassutip
siulittaasua::
Atassut sinnerlugu, Jonathan Motzfeldt, siulittaasunngorneranik qamannga pisumik pilluaqqujumavara. Maluginiarpara immaqa utiinerugaluartoq tallimanngornermingaaniit soorlu partiit al- lat tamaasa naalakkersuisut kiisalu kattufiit qanimut suleqatiginiarlugit oqariartuuteqartoq. Uanga malugilluinnnarsimavara, Junnuk, inuusuttuarannguuneraninngaaniik inuusuttuaranngooqatigisimagakku, tassa 1950-kunni ilaatigut unammisarlugit, unammissat assigiingitsut unammissutigisarlugit, taamatut ingerlajuarsimavugut.
Taamaatunik pissusissamisoorsoraara imatut oqassaguma, illit inuuninni silap ingerlaarnera malillugu ingerlasimavutit ilaanni nuannersorsuarmik soorlulusooq qatsungasumi ilaanni malissuarsiorlutit soorlulusooq anorersuartumi.
Aqqusaagassat tamakkua aamma politikkikkut sulininni aqqusaartarsimavatit. Tamanna tupinnartoqanngilaq, tamakku aqqusaagassaapput, ullumikkut inissamut kajumigisannut qularutissaanngitsumillu pikkorissuseqarfinnut ingipputit. Taamaattumik siunissami sulilluarnissat aamma Atassut-ip kissaatigaa.
Takinerusumik oqaaseqarnanga sulilluarnissannik kissaakkumavakkit aammalu piffissaq ilu-atsillugu oqaatigiumallugu, siulittaasoqarfimmi inatsisartut toqqagaaq allat siulittaasoqarfim- mut inissinneqartut aamma Atassut-ip sulilluarnissaannik kissaateqarfigimmagit.
Jonathan
Motzfeldt, Inatsisartut Siulittaasuat:
Ja, qujanaq.
Taava Josef Motzfeldt Inuit Ataqatigiit.
Josef
Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit:
Inuit Ataqatigiit-ningaaniit Inatsisartunut Siulittaasutut qinigaq matumuuna oqaaseqarfigilaassavarput.
Inatsisartuni Siulitaasutut pissutsit nalaassimasagut piffissami kingullermi eqqarsaatigalugit saliinissaq suliassavit siullersaat arajutsisimanavianngilat, inuttaasut inatsisartullu akornanni tatigeqatigiinneq innarlerneqarsimasoq iluarseqqinniassallugu suliassaqarputit. Inuttaasut oqaasiinnaanngitsunik kisiannili timitalersuinernik ilimasupput, ilinniinnaangitsoq kisiannili aamma inatsisartunut ilaasortanit nalinginnaasumillu inuttaasut qinigaasa tunngaanniit.
Torinngitsumik inatsisiliortutut ingerlatsigutta tamanna inuttaasut torinngissutsimut torissutsimullu naliliisarnerannut kimeerutiallatitsissooq, toqqissisimannginneq ilaatigut ulluni kingullerni nalaassimasatsinni takutinneqartoq qimattariaqarparput.
Aatsaanguaq oqaaseqarninni maluginiarparput Inatsisartuni Siulittasutut qinersisitit kisiisa saaffigalugit oqaatsitit naggaseritit. Inuit Ataqatigiinni siulittaasumik qinersinissaq sioqqullugu oqaaseqarnitsinni erserqissaparput inatsisartoqarnerup naalakkersuisoqarnerullu immikkoortinneqarnerata ersarissarneqarnissaa inuttaasunit parlamentarisme-mik taagorneqalersoq; tassa kisian-ni oqaasertaqartoq inatsisartoqarnerup naalakkersuisoqarnerullu immikkoortinneqarnera erseqqissaavigissallugu takutitsivigissallugu pisariaqartissimavarput. Imaanngilaq suliassamut qinigaaffigisannut amerlanernik taaneqarlutit qinigaaffigisannut naleqqunnerit apeqquseratsigu.
Qularinngilarput naammassisinnaagit misilittakkatit aallaavigalugit, taamaattumillu talliman-ngormat Inatsisartunut Siulittaasumut ikkunneqarnerpit kinguninngua oqaaseqarnitsinni oqaatigisarput assersuut taalliortutta ilaata Kalistap - Kristen Poulsen-ip taallia, illit uattulli nuannaralu-gu uannut eqqaasakkat issuaavigissavara.
Tassani pineqarpoq inuttut imminut pingaartippallaalerluta pigaangatta aallaavipput qimattoortaripput, pissutsit piviusut qimattoortarigut, tassani sullineq pakkaluaq assersuutigineqarpoq, uffa qalipaatini pujoralaannaasoq, kusanartorsuugaluarluni pujoralaannaasoq, imminut pingaartorsuartut isigisarpoq, uffa imaasiallaannaq anorimik tikinneqaruni tingisinnaajunnaartartoq, pikkorissorsuartut imminut isigisarpoq, uffa issiliallappat qiusussaq, uffa timmiaaqqap sigguanit minnerpaamik toqunneqarsinnaasoq, imminut isigisarpoq uummarissutut.
Taamaattumik taallaq taanna issuaavigingikkaluarlugu naggasiullugu vers-i kingulleq issuaavigissavara imaattoq, taassumatut ikkumaarpugut tamatta, imminut pingaartutut isigigutta kusanarneq, uummarinneq, pikkorinneq pigisorigutsigu tamanit anneq.
Ilisimaneqartutut oqaatsit taakku ajunngeqaat, piginnaasat, kusanassutsit, uummaarissutit, pikkorissutsit kisianni uattulli inatsisartunut ilaasortatut allatuulli ilisimassavat aamma ilisimavat oqaatsit taakku aamma anginerusunik naleqarnerusunik ilaqarmat - allaqarmat oqaatsinik taakkunannga naleqarnerusunik. Qanilaarneq inoqatinik soqutiginninneq tamakkuupput sulininni najoqqutarisassatit Inuit Ataqatigiit aamma qularinngisaat najoqqutaralugit sulissasutit.
Sulilluarnissannik kissaappatigit.
Bjarne
Kreutzmann, Akulliit Partiat:
Siulittaasoq ataqqinartoq. Akulliit Partiat-ningaanniit aamma uummammik pisumik pilluaqquatsigit sulilluarnissanillu kissaallutit. Tallimanngormat oqaluuserisatsinnut ilunngersunartumik atatillugu oqarpunga paragraf-i taanna oqaluuserisarput akueriniagarpullu parlamentarisme-mut nukittorsaataassasoq peqqinnartuullunilu tassami paragrafi taanna atuutissaaq imaanngikkaluartoq atorfissaqartikkatsigu kisianni atorfissaqartinneqassagaluaruni piareersimassaaq.
Taamaattumik eqqarsaativit taamak tunuaniissagunarpoq pisariaqalerfikkut sukkulluunniit persinneqarsinnaanerit aamma illit ilisimagit, aamma ilisimagit nalunngilara. Kisianni Akulliit tunngaanningaanniit aamma ilisimavarput taammatut siulittaasutut sulineq ilinnut takornartaan-ngitsoq, sulilluarsimavutit siulittaasutut aammalu ingerlatsilluarsimallutit taamaattumik qularin-ngilarput suliassat naammaginartumik ingerlattassagit ullut tamaasa, taamaattumik Akulliit Partiat-niit nuannaarutigalugu qamannga pisumik sulilluarnissannik nukissaqarluarnissannillu kissaappatsigit.
Anthon
Frederiksen, Kattusseqatigiit:
Kattuseqatigiit sinnerlugit, siulittaasutut qinigaaninni, Juntaaq pilluarit.
Upernaaq inatsisartut april 15-anni ataatsimiinnissaraluatta kinguartinneqarnera neriuppunga siunissami taamatut pisoqaqqinngisaannassasoq, aamma Kattusseqatigiit tunnganinngaanniit siulittaasunngortoq tatigaarput aammalu suleqatigiilluarnissarput qularutiginngilara soorlumi aamma nammineq oqaaseqarnermini oqaatigereeraa. Taamaattumik pilluaqqigit siunissamilu suleqatigiilluarnissatsinnik kissaappatsigit.
Jonathan
Motzfeldt, Inatsisartut Siulittaasuat:
Ja, qujanaq. Taamaalillunga aamma uangattaaq qujassuteqarpunga partiit oqaaseqartuinut tamanut naalakkersuisullu siulittaasuannut. Qujanarsuaq taamak tikilluaqquneqarninnut maani issiavimmi, aamma qularutigineqassanngilaq oqaatsikka tunngavigalugit inatsisartunut tamanut siulittaasuunera aallartippoq.
Qujanarssuaq.
Taava mannakkut ullormut oqaluuserisassat tikippagut, taakkulu pisinnagit ataatsimiinnerup matuma ammarneqarnerani imaluunniit aallartinnerani inatsisartut isummerfigisassaqarpugut, tassa Knud Sĝrensen-ip sulinngiffeqarniarluni qinnuteqaataa maj-ip 2-ni 1997 inatsisartuni akuersissutigineqareerpoq.
Taavalu Otto Storch Inatsisartunut Ilaasortaq Knud Sĝrensen-ip sinniisussaatut aggersarneqarsimavoq. Qinersinerup misilinneqarnissaanut ataatsimiititaliap Otto Storch qinigaasinnaassuseqarnera oqaluuserisimavaa, qinigaasinnaassuseqarnermut misissuisoqarpoq inatsisartut naalakkersuisullu pillugit inatsisartut inatsisaanni paragraf 8 immikkoortoq 5, kiisalu suleriaatsini paragraf-it 17a aamma 18 naapertorlugit.
Ataatsimiititaliap siulittasoqarfimmi inassutigaa Otto Storch-ip qinigaasinnaassuseqarnera ajornartorsiutaangitsoq akuersissutigineqartorlu. Tamanna tunngavigalugu siulittaasoqarfiup inatsisartunut inassutigaa Otto Storch-i inatsisartunut qinigaasinnaanera, maanga issiavimmut ingissinnaanera akuersissutigineqassasoq.
Tamanna akuerineqarpoq. Taava Otto Storch qinnuvigissavara maani issiavimminut ingeqqullugu.
Taava Otto Storch mannga inatsisartut ´'97-mi upernaakkut ataatsimiinnerannut tikilluarit. Suleqatigiilluarnissat aamma qilanaaraarput.
Taava ullormut oqaluuserisassani immikkoortoq 12, Royal Greenland-ip A/S-ip ilusilersornerata naleqqussarneqarnera, tassani Naalakkersuisut Siulittaasuat saqqummiissaaq.
Lars
Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut:
Royal Greenland-ip aaqqissugaanerata naapertuuttunngorsarneranut atatillugu nalunaarummik saqqummiussinermi naalakkersuisut kissaatigaat pisuussutit tulaanneqartut annikkilliartornerat tamatumalu kinguneranik suliffitsigut nassatarisat piffissaq sivisunerusoq eqqarsaatigalugu aaqqiissummik saqqummiussinissaq.
Peqatigitillugu Royal Greenland-ip unammillersinnaaneranut nukittorsaatissamik aaqqiissummik siunnersuummik saqqummiussaqarpoq, ingerlatseqatigiiffissuup nunat tamalaat inissisimanerata pitsaasup atatinnarnissaa pitsaanerusumik periarfissaqartikkumallugu.
1996-i aallartinnerani naalakkersuisut Royal Greenland A/S-llu, Royal Greenland A/S-ip nunami suliffiutaani nammassisaqarsinnaassutsip naapertuuttunngorsarnissaanut maannakkorpiaq siunissamitut tulaassassat eqqarsaatigalugit periarfissat pitsanngorsarneqarnissaannut oqallinneq aallarnisarsimavaat.
Royal Greenland A/S-ip ukiuni kingullerni tulaassat eqqarsaatigalugit teknikkut pitsangorsaa-titigut aserfallatsaaliinerlu erqarsaatigalugu aningaasat tunngavigalugit piumasaqaatit naam-massiuminaatsittarsimavai, aammataaq Royal Greenland nunat tamalaat akornanni inissisimanini attatiinnassaguniuk aningaasartuutiminik ikilisaanissaa pingitsoorneqarsinnaanngilaq.
Taamaattumik ingerlatsivimmiit isigalugu pingaaruteqarpoq tunisassiornermi tulaassanut naleqqiullugu pisinnaasat annertuallaarnerisa ilanngaavigineqarnissaat, tassa tunisassiorsinnaassutsip annertuallaarnerata milliallatsinneqarnissaa.
Raajanut tunisassiorfiit suliffinnut ikinnerusunut katersuunnerisigut Royal Greeenland A/S-ip aningaasatigut iluaqutissap saniatigut aamma teknikkikkut nammassisaqarsinnaasutsip atorluarneruneqarneranik pitsanngoriaateqassaaq.
Ingerlatseqatigiiffiup taamatut aaqissugaalluni ingerlanerata ingerlatiinnarnissaa iluaqutissartaqanngilaq, tamanna piffissaq ungasinnerusuni isigalugut inuiaqatigiinnut annertuumik aningaasatigut kingunerlussinnaammat. Landskasse-mut qaavatigut aninngaasartuuteqalernissaq amerlasuunillu sulisunik soraarsitsisoqartalernissaa erqarsaatigalugu.
Aappaatigulli mannakkut arqissuussaanerup naapertuuttungorsarnerani suliffissaqartitsineq aamma erqarsaatigisariaqarparput, tamanna naalakkersuinikkut naalakkersuisut politikkianni pingaatinneqarnerpaat ilagimmassuk.
Naalakkersuisuni isumaqarpugut maannakkut Royal Greenland A/S-ip aaqqissuunnerata nappertuutunngorsarnissaanut atatillugu siunnersuut taakkununnga pisanut marlunnut naapertuuttoq, tassa aningaasarsiornikkut Royal Greenland-mik patajaallisaaneq illuatungaatigullu suliffissanik illersuineq, suliffissanillu amerlisaaneq.
Royal Greenland A/S tulaassat piviusut tunngavigalugit tunisassiornermut naapertuuttunngorsaanissamut periarfissaqalissaaq matuma kingorna. Namminersornerullutik Oqartussat suliffissaqartitsiniarnermut piumasaqaatitta erqortinneqarnissaat peqatigalugu aamma naammassineqarsinnaasumik.
Tunisassiornermi naammassisinnaasat naapertuussarneqarneranni tunisassiorfiit tunisassiassanut napertusarneqarneranni siunnerfiit aallaavigineqartussat pingasuupput, tassa siullermik tunisassiorsinnaassutsip atorluarniarneqarnera raajanik tunisassiorfiit ikilisaaffigineqarniarnerisigut, tassa raajat uuttitsikkat qalipaajakkat erqarsaatigalugit.
Aappassaanik tunisassiorneq suliffissuarni aaliangersimasuni unitsinneqaraangat taavalu taassunnga taarsiullugu allamik periarfissarsiorluni tunisassiassanik pilersitsiniarneq uani ilisarnaataavoq, kiisalu pingajussaanik aningaasaqaniarnikkut aaqqissuusisoqassaaq tunisassiortoqarnissaa suliffissaqartitsisoqarnissaalu qulakkeerniarlugit.
Aaqqiissutissatut siunnersuumi ilaatigut siunniunneqarpoq assagiarsoqarfinnik atorluaanerulernissaq. Assagiarsunnik tunisassiorfiit pinngasuusut maannakkut atuuttut saniatigut assagiarsunnik tunisassiorneq suliffissuarni suli allanik marlunni ingerlassasoq siunniunneqarpoq.
Siunnerfik taanna anguniarlugu piumasaqaataavoq maannakkuungallartumik pisassiissutit assagiarsuit ataatsimut katillugit 6.000 tons-niit, ullumikkut taamak amerlassuteqarmata, 12.000 - 15.000 tons-llu akornannut annertussusilerlugit qaffanneqassasut.
Naalakkersuissutigoortumik aamma oqaatigineqassaaq mannakkut misissuineq ingerlanneqarmat, assagiarsuffeqassutsip tamanut pisassiissutinik qaffaasinnaanerup naammasinissaa siunertaralugu mississorneqarnera ingerlanneqarmat. 1997-mi aningaasanut ilassutissatut siunnersuummi siunnersuutigineqarsimalluni million-ip aappaata qeqqa, tassa koruunik billion-it aappa qeqqata amerlassutillit taamatut misissuinermut atorneqassasut.
Assagiarsunnik tunisassiorneq sukumiinerulersinneqassappat tassani aaliangiisussaavoq assagiarsoqassutimut illersorsinnaasumik pisassiisoqarnissaa kiisalu assagiarsunnik tunisassiornerup massakkut ingerlanneqartup akornuserneqannginnissaa.
Tunisassiornermi naammassisinnaasat naapertusarneqarnerat pillugu maanna siunnersuutaasoq naapertussagaanni Royal Greenland A/S-ip suliffissuini suliffissaqartitsineq annertuseriartussaavoq tamannalu pissalluni naapertusaanerup atuutilerfissaa ilutigalugu.
Suliffissaqartitsiniarnermi anguniagaq allanguuteqassanngippat annertuseriartinneqassapalluunniit piumasaqaataavoq Namminersornerullutik Oqartussat aningaasalersuinermi peqataanissaat. Aningaasatigut aaqqiissutissap malitsigisussaavaa Royal Greenland A/S-ip Kalaallit Nunaanni Namminersornerullutik Oqartussat qularnaveeqqusiisoralugit 269 million koruuninik atorniarnissaa ukiunilu 5-ni taarsersortinneqartussanik. Qularnaveeqqusiinermi pisussaaffiit ukiumoortumik tapiissuteqartarneq ilutigalugu atorunnaartussaapput.
Ilanngaatissat peereerlugit tapiissutit ukiumoortut ikinnerulissapput 1997-mut aningaasanut inatsimmi ukiunilu missingersuusiorfiusuni 30 million koruunit immikkoortinneqareersimammata suliffissanik pilersitsinissamut atorneqassallutik, taakkulu siunertamut atorniarneqarput.
Naligiissilersitsinissamik pisariaqartitat sinneri 1998-mut naalakkersuisut aningaasaliissutitut aningaasanut inatsisissamut siunnersuutaannut ilassutissaannit matuniarneqarput.
Naalakkersuisuni isumagaarput Namminersornerullutik Oqartussat aningaasaleeqataanissaat piviusorsiortumik aaqqiissutissatuaasoq. Taamatut aaqqiissuteqarnermi sanilliunneqassaaq pissutsit allanngorsimannginnerat imaluunniit pissutsit aningaasarsiornermi atugassarititaasunut naapertuussarsimanerat. Pissutsit allangortinnagit aaqqiissuteqartoqassappat taamaaliorneq ingerlatseqatigiiffiup aningaasarsiornerata tunngavianut ajoqutaasussaassagaluarpoq, tamatumali kinguneranik nunatta karsia aaqqikkuminaatsumik nammakkersorneqalissagaluarluni.
Ingerlatseqatigiiffiup aningaasarsiornissaa kisiat eqqarsaatigissagaluaraanni naalakkersuisut suliffissaqartitsiniarnermut siunertarisaat malinneqanngitsuussagaluarpoq. Taamatut eqqarsassagaanni suliffiit tunisassiortut suli ikinnerungaartut ingerlatinneqarlersinnaassammata.
Taamatut oqaaseqarlunga naalakkersuisut sinnerlugit Royal Greenland A/S-ip suliffissuisa tunisassiassat amerlassusiinut naapertuussarneqarnissaannut siunnersuut inatsisartuni oqallisissatut saqqummiuppara.
Lars
Karl Jensen, Siumup oqaaseqartua:
Siumumiit nuannaarutigaarput Royal Greenland A/S-ip nunami suliffissuaataani naammassisaqarsinnaassutsip naapertuuttungorsarneqarnera pillugu Naalakkersuisunut nassuiaataani takusinnaagatsigu, suliffissuit naammassinnissinnaanerat annertusarniarneqartoq pisuussutsit uumassusillit ullumikkut atorluanngisavut tunisassiaralugit ingerlatsiviusussamik.
Siumumiit Royal Greenland A/S nersualaarusupparput saqqummiussaatigut takuneqarsinnaammat ukiuni makkunani aalisagartassat amerlassusaat aallaavigalugit suliffissuit naammassisaqarsinnaanerat annertusarlugu ingerlatsinissaq anguniarlugu suliffeqarfissuup nunatsinni ingerlatsinerani siunissamut pilersaarusiorsimammagu.
Siumumiit taperserparput illoqarfinni aalajangersimasuni suliffissuit nioqqutissiarisaasa saniatigut annertunerusumik assagiarsunnik tunisassiorfinngornissaat, taamailiornikkut anguneqartussaammata, suliffissuit naammassisaqarsinnaanerata 50 %-imiit - 75 %-ip tungaanut qaffannerat, sulisorineqartut amerlanerulernissaat tamatumanilu anguneqassalluni angallaatit amerlanerusut assagiarsunniarnermi peqataanerat ingerlatsinermi inuttanullu aningaasarsiornerup tungaatigut pitsaasunik sunniuteqartussaq.
Siumumiit inassutigeriissavarput Naalakkersuisut Royal Greeeland-mut qulakkeerniassagaat, suliffissuaqarfiit raajalerinermik allanillu ingerlatsivioreersut - Paamiut, Maniitsorlu eqqarsaatigalugit assagiarsulerinermik suliaqartinneqalerpata - taakkunani sulisooreersut ikilisinneqannginnissaat.
Aalisakkanut suliffissuit ilaasa annertunerusumik naammassisaqarnerunissaannut pilersaarusi- aq assagiarsunniarnermik tunngaveqartumik pilersaarusiaammat tamatuma pitsaasumik aallartinnissaa ingerlanissaalu Siumumiit kissaatigaarput.
Siumumiit nuannaarutigaarput Naalakkersuisut Siulittaasuata saqqumiussamini oqaatigimmagu peqassutsimut akorntaanngitsumik assagiarsunniarnermut pisassat qaffaaviginissaata misissuiffiginissaa Naalakkersuisut aningaasaliiffigisimagaat, maannakkumummi pisassiissutit annertussusiat suliffissuit naammassisinnaasaannut qaffassaanissamut imaluunniit annertusaanissamut toqqaammavigissallugit naammattutut isigineqarsinnaanngillat.
Siumumiillu Naalakkersuisunut inassautigissavarput suliffissuit assagiarsunnik tunisassiornissaasa patajaallisaarneqarnissaat qulakkeerniarlugu sinerissamut qanittumi aalisartut tulaassuinerannut annertusaataasussamik avataasiorsinaasumik pisaarniarnissaat Inuutisarsiutitigut Tapersiisarnermi Ataatsimiititaliaq (ESU) aqqutigalugu nunatsinni aalisartut salliutillugit periarfissarsiuuteqqullugit.
Aammalu Siumumiit oqaatigeriissavarput suliffissuit assagiarsunnik tunisassiornfiusussat aallartinneranniit kipisaqattaartumik ingerlatsinnginniassaat qulakkeerniarlugu periarfissat suulluunnit atorlugit aqqutsissiuussinissaq ammaffigigatsigu.
Tamannalu tunngavigalugu Naalakkersuisunut misissuiffigeqquarput periarfissaqarnersoq Canadamiut aalisariutaasa assagiarsunniutit kalaallit aalisartunit piginneqataaffigalugit avataani assagiarsunniarnermik aallartisaatigineqarsinnaanerat, kingusinnerusukkut aalisartunit nunaqavissunit tamakkiisumik pisiarineqarnissaat siunertaralugu. Kisiannili eqqumaffigeqqullugu taamatut aaqqiisoqassapat tamanna sinerissamut qanittumi aalisartut tulaassuisinnaanerannut aalisariutillu amerlisarnissaannut akornutaassanngimmat.
Nanortalimmi puisit neqaannik Kina-mut tuniniarneqartussanik nioqqutissiulernissamik pilersaaruteqarneq Naalakkersuisunit anguniarneqarmat Siumumiit nuannaarutigaarput, tamatumami piviusunngortinnissaa piniarnermik ingerlataqartunut pitsaasumik sunniuteqartussaassasoq qularnanngimmat.
Aalisakkanut suliffissuit annertunerusmik naammassisaqartalernissaat suliffissanillu amerlisaanissaq siunertaralugu Royal Greenland A/S-ip aningaasanik 269 mio. kroninik atorniarnissaanut Namminersonerullutik Oqartussat qularnaveeqqusiinissaannik Naalakkersuisut pilersaaruteqarnerat Siumumiit taperserparput. Neriulluta taamatut iliuuseqarnerup kingunerissagaa kommunit ilaasa suliassaqartitsiniarneq siunertaralugu tunisassiassanik pisinermut tapiissuteqartarnerisa siunissami annikillisikkiartorniarnissaat tamatuma kinguneqassasoq.
Siumumiit neriuppugut, suliffissuit annertunerusumik naammassisaqarsinnaanerannik pilersaarut saqqummiunneqartoq aallavigalugu aamma Kangaatsiami tunisassiorfiup annertunerusumik atorluarneqalernissaanik suliniuteqarnermik malitseqarumaartoq.
Siunissamilu tunisassisorsinnaanerup annertussaaffigalugu ineriartortitsineranik suliuteqarnermut ilanngullugu nunaqarfinni suliffissuaaqqat tunitsiviillu pilersaarusiorluakkamik ineriatortinneqarnissaat Siumuniit sulissutigeqquarput.
Siumuniit nuannarutigigalugu maluginiarparput Royal Greenland A/S-ip suliniutiminut allanut ilagitillugu aalisakkat perlukuinik atorluaanikkut avatangiisit mingutsinneqannginnissaannik suliniuteqarnera, tamanna qujassutigalugu suliffeqarfinnut allanut maligassiuilluarnertut taajumavarput.
Taamatut oqaaseqarluta Royal Greenland A/S-ip suliffiutaani naammassisaqarsinnaassutsip naapertuuttunngorsarneqarnera pillugu Naalakkersuisunit nassuiaat Naalakkersuisullu Siulitaasuata saqqummiussissutaa Siumumiit ilassilluarparput.
Jakob Sivertsen, Atassutip oqaaseqartua:
Aalisakkat assigiinngitsut suliffissuarnut tulaanneqartartut annikilliartornerat peqqutigalugit, siunissami suliffissuaqarnikkut aaqqiissuteqarnissamik Naalakkersuisut Siulittaasuannit Inatsisartunut oqaluuserisassatut saqqummiussaq Atassut-mit ilassilluarparput soqutigalugulu oqa-luuserisimallutigu.
Atassut-mit paasilluarparput Royal Greenland A/S-ip ukiuni kingullerni suliffissuinut tulaanneqartartut, suliffissuarnullu pitsanngorsaatit aserfallatsaaliinerillu eqqarsaatigalugit aningaasatigut nammaqatigiissumik ingerlatsiniarneq ajornakusoorsimasoq, allatullu ajornartumik suliffissuartigut pisinnaasat annertuallaarnerisa ilanngaavigineqarnissaat sanioqqunneqarsinnaanngitsoq oqaatigineqarluni. Taamatut aaqqiiniarneq Atassut-miit assortoruminaatsipparput.
Saqqummiussami pingaartut aappaattut suliffissuaqarnikkut aaqqissuussinerup naapertuuttun-ngorsarnerani suliffissaqartitsineq aamma eqqarsaatigineqartariaqartoq oqaatigineqarpoq. Taamaaliorniarneq Atassut-mit tapersersorluinnarparput. Ullumikkummi nunatsinni suliffissaqartitsiniarnerup pitsanngorsaavigineqarnissaa kommunit tamarmik ilungersorlutik suleqataaffigaat aaqqiiviginarlugulu assigiingitsunik iliuuseqalersimallutik.
Naalakkersuisut saqqummiussaqarnerminni anguniarpaat Royal Greenland A/S-ip aaqqissuussaanerata naapertuuttunngorsarnissaanut atatillugu suliffissuarnut tulaanneqartartut tunngavigalugit tunisassiornermut naapertuuttunngorsaanissaq periarfissiuunneqassasoq, kiisalu Namminersornerulltuik Oqartussat suliffissaqartitsiniarnermut anguniagaasa eqqortinneqarnissaat aamma naammassiniarneqassasut. Silatusaarluni aaqqiiniartoqartoq Atassut-mit takusinnaavarput, tamannalu assut iluarisimaarnarpoq.
Tunisassiornermi nalimmassaanermut siunnerfiit aallaavigineqartussat pingasut Naalakkersuisunit saqqummiunneqarput. Siulleq tunisassiorsinnaassutsip atorluarniarneqarnissaa, raajanik tunisassiorfiit ikilisaaffigineqarnerisigut pissasoq.
Aappaattut tunisassiornermik unititsineq, tunisassiassanik allanik periarfissiuussinikkut taarserniarneqartassasoq. Pingajuattut aningaasarsiornikkut aaqqiiniartoqassasoq tunisassiorsinnaaneq suliffissaqartitsiniarnerlu ataatsikkut qulakkeerniarlugit.
Tuniassiornermi suliffissaqartitsiniarneq aaqqiissuteqarfiginiarlugu assagiarsoqarfinnik atorluaanissaq siunniunneqarmat Atassut-mit assut iluaraarput. Tunisassiassanik nutaanik nassaartoqartillugu tamatigut atorluaanissaq pisariaqarpoq suliffissaqartitsiniarneq kingunerisarmagu.
Ullumikkut assagiarsunnik tunisassiorfiit pingasuusut saniatigut suliffissuarni marlunni aamma assagiarsunnik tunisassiornissaq siunniunneqartoq paasivarput, taamaaliorniarnerlu silatusaanertut isumaqarfigaarput, tunisassiassat nutaat iluaqutiginiarneqarnissaat siunissami pinngitsoorneqarsinnaanngimmata.
Tunisassiassanik nutaanik nassaartoqartillugu Atassut-mit mianersuutigeqquarput peqassutsimut naleqquttunik pisassiisarnissaq qulakkerneqartassasoq, siunissami tunisassiarssanik peqartuaannarnissaq tamatigut sillimaffigineqartariaqarmat.
Nunatsinni suliffissaqartitsiniarnermi anguniakkat allanguuteqassanngippata Namminersornerullutik Oqartussat aningaasalersuinermi peqataanissaat piumasaqaataasoq saqqummiussami oqaatigineqarpoq, tamatuma kingunerisaanik aningaasatigut aaqqiisoqarnissaa malitsigisussallugu, soorlu Royal Greenland A/S-ip 269 mio. kronik atorniarnissaa, Namminersornerullutik Oqartussat qularnaveeqqusiisoralugit. Kiisalu Royal Greenland A/S-ip ingerlatsinermut tapiissutisiarisartagaasa 1998-mi 61 mio. kronit missaannut qaffanneqarnissaat siunnerfigineqarpoq. Taamatut aaqqiiniarneq pisariaqavissutut isigalugu Atassut-mit akuersaarparut, tamatumani suliffissaqartitsinarneq toqqammavigineqarmat.
Suliffissaqartitsinarneq eqqartorneqartillugu Atassut-mit paaserusupparput Royal Greenland A/S-ip kilisaataataani kalaallit aqumiutut ilinniarsimasut ikileriarsimanerat ilumoornersoq. Taamaattoqarsimassappat tamatumani suna pissutaanersoq nassuiaateqarfigineqarnissaa kissaatigaarput, politikkerit tamatta ilungersorluta anguniagarigatsigu sapinngisamik suliffeqarfinni sumiluunniit kalaallit ilinniarsimasut salliutinneqarnissaat.
Nunatsinni suliffissanik ataavartunik pilersitsiniarneq tamatta ilungersorluta anguniarparput. Tassunga tunngatillugu illoqarfinniit nunaqarfinniillu tunisassianik assartuinerujussuup ileqquliutiinnarneqarnera qaangerniartariaqalerpoq, tunisassiat pitsaassusaannut apparsaataaqisoq ilaatigullu tunisassiassat igiinnarneqartariaqlernerannik kinguneqartartoq nalunnginnatsigu.
Nunaqarfinni tunisassiorfiit ullumikkut unitsiviinnanngorsimasut ilaatigullu atorneqaratik napaannalersimasut nunatta iluani tunisassiassanik tunisassiornsinnaanerisa ataqatigiissaakkamik pilersaarusiorneqarnissaat pisariaqalerpoq, ullumikkummi nunaqarfimmiut suliffissanik assut pisariaqartitsisut nalunnginnatsigit. Royal Greenland A/S-ip nunami suliffiutaani naammassisaqarsinnaassutsip naapertuut tunngorsarneqarnera pillugu suleqatigiissitat saqqummiussaannut tunngatillugu, Atassut-mit kissaatigaarput illoqarfiit nunaqarfiillu allanngortiterinikkut suliffinnik annaasaqartartut suliffissanik allanik nassaarsiuuneqartarnissaat assut pingaartikkipput, tamanna kommunit aningaasaqarniarnerannut annertuumik sunniutipiloqartarmat, pisortaniillu ikorsiissutit qaffanneqarnerannik kinguneqartarluni.
Nunatsinni nunarsuarmi minguinnerpaamik imartaqarnerput assigiinngitsunillu aalisagaqarnerput, aalisarnerullu iluani uagut nammineerluta oqartussaanerput, nunarsuarmilu aalisakkanik assigiinngistunik pisariaqartitsinerup angissusia eqqarsaatigalugit, nunarput pitsaasumik aali-sarnermut suliffissuaqarnermullu politikkeqartariaqarpoq.
Aalisarneq nunatsinnut annertuumik pingaaruteqartuarsimavoq, innuttaasut ulluinnarni aningaasarsiornerannut minnerunngistumillu nunami imaanilu suliffissaqartitsinarneq eqqarsaatigalugu.
Atassut-mit pingaarluinnartutut isigaarput nunanut allanut aalisakkanik assigiingitsunik nioqqutissiornerput nunatsinnilu nioqqutissanik tunisassiornerup pitsaanerpaamik aaqqissugaallunilu ingerlanneqarnissaa pisariaqarluinnarmat.
Avammut aalisakkanik qilerualinnillu niuernerput nunanit allanit aningaasanik isaatitsissutigissavarput, nunatsinnilu suliffissanik inuussutissarsiorfissanillu pilersitsissutigalugu. Nunatsinni nioqqutissanik assigiingitsunik tunisassiornitsigut nunatsinni inuussutissanik nammineq tunisassiatsinnik nunatta iluani naammattunik pissaqalissaagut, nunaqarfimmiullu aningaasarsiorfissaqalersillugit suliffissaqalersillugillu.
Nunatsinni aalisarnermik inuussutissarsiornerup nutaanngorsarluarnissaanut pissutsinullu naleqqussaaffigineqartuarnissaannut pitsaanerpaamik aalisartunut periarfissaqartitsiuartariaqarpugut, eqqaamasariaqarparpulli immatta pisuussutaasa nungusaataanngitsumik atorluarneqarnissaat, kingulissavut aamma pisuussutinik iluaquteqarnissaat aningaasarsiorfissaqarnissaallu qulakkeerneqartariaqarmat.
Nalunngilarput nunatsinni qanoq aalisagaqartigissuserput ukiumiit ukiumut allanngorartuartuusoq, pingaartumik immap kissassusaata sunniuteqartarneratigut, nutaaliaasunillu aalisariuteqarnitsigut nungusaataasumik nungusaataanngistumilluunniit aalisarnermut aalajangiisorujussuuvoq, taamaattumik pisassat ukiumiit ukiumut naleqqussartuartariqarput siunissami pisassaqartuaannarnissarput qulakkeerniarlugu.
Pissutsit tamakku pisariaqarlersippaat pisassanut naleqquttunik aalisariuteqarnissaq, aamma qulakkeertariaqarparput aalisariutit aalisakkanik allanik aalisarnissamut naleqqussarneqartuarnissaat, minnerungitsumik aalisariutillit angallateeqarsortullu annersusumik nunatta ilani nioqqutissanik tunisassiortitaariqarput, angallatillu annerusut suliffissuarnut nunanullu allanut nioqqutissanik tunisassiortillugit.
Tunisassiussagaanni tunisassiat tunitsivissaqartittariaqarput. Nalunngilarput aalisakkanik as-sigiinngitsunik tunisassiavut tamakkerlugit nunatta iluani tunisinnaanngikkivut. Taamaattumik nunat allamiut maannakkut niueqatigilersimasatta suleqatigilluinnarnissaat pisariaqarpoq. Atassut-mit Royal Greenland A/S International nersualaarusupparput ukiuni kingullerni niuerluarnermigut aningaasatigut pitsaasumik angusaqarsimanera pillugu.
Naggataatigut Atassut-mit kaammattuutigiumavarput nunatsinni tunisassiassanik nutaanik nassaarniarnissat, tamannami aatsaat taama pisariaqartigilersimammat. Taamaattumik pisariaqarpoq nunatta sineriaata ullumikkut suli aalisagaqassusanik misileraavigineqarsimanngitsup misileraavigineqarnissaata pilersaarusiorneqarnissaa, aningaasatigut kingunerisassai ilanngullugit.
Taamatut oqaaseqarluta Royal Greenland A/S-ip aaqqissugaanerata naapertuuttungorsarnera pillugu Naalakkersuisut saqqummiussaat aaqqiiniutitut pitsaasutut nalilerlugu Atassut-mit akuersaarparput.
Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:
Ja, siulittaasoq qujanaq.
Royal Greenland-ip aaqqissugaanerata naapertuuttussanngorneranut atatillugu Royal Green- land A/S-mi kiisalu Namminersornerullutik Oqartussani inuttalersugaalluni suleqatigiissitaliaasimasumik nalunaarusiarineqarsimasoq Naalakkersuisuniillu Inatsisartunut saqqummiunneqartussanngorlugu akuersissutigineqareersimasoq Inuit Atagatigiit soqutigalugu, kisiannili aamma tassunaatigut inassutigineqarumaartussat qanoq nipeqarumaarnersut pissanngatigalugit misissuataarsimavarput.
Misissuataarinissarput pisariaqarluinnarsimavoq tassami tupigisassaangitsumik aaqiiniutissatut siunnerfigiumaneqartut inoqatitsinnut amerlaqisunut tassalu ilaqutariippassuarnut suliffissaale-qisunut, suliffeqareersunut, aalisartunut minnerungitsumillu kommuninut eqqorneqarumaartus-sanut imaannanngitsumik sunniuteqartussaapput aammalu ernumalersitsisussaallutik.
Tamanna nalunaarusiap aallaqqaaserneqarnerani aamma nassuerutigineqarpoq ima oqartoqarmat, tunisassiornernik allangortitsinerit qularnanngitsumik inuit ilaannut ernumalersitsiumaarmata-gooq.
Royal Greenland A/S-ip raajaleriffinnik tunisassiorfeqarnini allanngortiteriffigisariaqarmagu pingaartumik ukiuni kingullerni raajartassat ikililerneqarnerisa nalaanni pisariaqarmat Inuit Ataqatigiit paasisinnaalluaraluarlutigu pilersaarutit nalunaarummi matumuunani saqqumiunneqartut arlallit uparuartorlugit tikkuaaviginngitsoorsinnaangilagut.
Kommuunit arlallit tassaasut Qeqertarsuaq, Qasigiannguit, Kangaatsiaq minnerunngitsumillu Maniitsup kiisalu Paamiup kommuunii qanorpiaq tigussaanerusumik pilersaaruteqarfigineqarnersut nalunaarummi ersernerluppoq. Pingaartumik Maniitsup kiisalu Paamiup kommuuniini suliffissaqartitsiniarnerup tunngaatigut ukiuni tullinguuttuni illoqarfinni taakkunani qanoq inissisimasoqalersinnaanissaa ernummatigineqassappat tamanna Inuit Ataqatigiit tupiginngilluinnartariaqarparput, tassami ukiuni makkunani assagiarsunnialernerup aallartisarneqaleruttorfiani kommuunit taakku pineqartut tuppallersaserniarneqqarput suliluniit assagiaqassutsip sukumiisumik misissuiffigineqannginneraniluunniit.
Royal Greenland-ip aaqqissugaanerata naapertuuttungorsarniarneqarnerani taamaattumik Inuit Ataqatigiinniit piumasaqaatigisariaqarparput kommuunit taakkarsorneqartut kommunalbestyrelsii aqqutigalugit qanimut suleqatiserineqarlutillu suliffinnik annaasassaannut tunngatillugu nalunaarummik saqqummiunneqartumik tigussaanerusunik qulakkeerinniffigineqartariaqarmata.
Nalunaarutimmi suliffissatigut ataatsimut kisitsisitai misissuataaraanni oqartariaqarpugut pilersaarutip nassatarisaanik annerusumik suliffinnik nutaanik pilersitsinerunani pioreersunik illoqarfinnut allanut nuussuinerummat pingaartumik Paamiut-niit Maniitsoq-miillu.
Taassuma saniatigut pingaarnerussutigut maluginiagassaq aamma tassaavoq kommuunit allanngortiterinermi eqqorneqarnerpaasussat tassaanerummata ukiuni kingullerni kommuunit aningaasarsiornermikkut oqimaatsorsioreersut taammatullu akileraarusersuinermikkut qummut akileraarutissap killiffissaaniilereersimasut.
Paamiut kommuuniat eqqaaginnaraanni taamaattumik aamma akueruminaappoq kommuni nammineq qalerallit avaleraannik tunisassiorsinnaanissamut Projekt Rċvarekĝb aqqutigalugu aningaasaleeqataasissinnarlugit maanna akilersinnaangormatagooq illoqarfinnut allanut tuni-sassiorneq nuunneqartussanngormat tigussaasumilli suliffinnik taartigisinnaasaannik neriorsorneqarsinnaanatik, tassami avataani assagiarsoqassuseq tuppallersaatiginiagaq suli mississorneqarsimanngimmat. Pissutsit aamma taamatorluinnaq Maniitsoq eqqarsaatigalugu erloqinarluinnarput.
Assagiarsunniarnermut
tunngasut eqqarsaatigalugit taamaattumik siullermik Inuit Ataqatigiinniit,
apeqqutigerusunnarpoq, sooq tunisassiornermi atortulersortarnerit aallaqqaammut
taama annertu-tigitinneqartarsimanersut, piniagassammi nutaat piniarnerinilu
pissutsit nutaaviit sungiun-niarneqaqqaartariaqartut, nalunngereeraluarlugit
pinerit tamangajaasa taamannarujussuaq angissusilereerlugit sanasarneq,
pissusissamisuunngimmat arlalissuarnik takussutissaqarfigereerparput.
Tamannalu
sakkortuumik uparuarneqartariaqartoq, Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut.
Namminersortut
pisassanut pilimassutsimullu naleqquttunik atortulersortarnerat
pissusissami-soorpoq, Royal Greenland-illi maannamut pissuseq atugaa tassaavoq,
taamannarujussuaq angissusilimmik pisassanut pisaqarsinnaanermullu
naleqqutinngitsunik sanariarluni, akilersinnaannginneraasarneq, taamalu
Inatsisartut immikkut uani ukunanilu aningaasaliissuteqaqqullugit
uparuartuisarneq. Tassa illuinnarsuusersorluni pissusilersorneq imaluunniit
toqqusasseeriarneq.
Assagiarsunniarnerup
ingerlaqqinnissaani tapissuteqartarnissamik aaliangersaanissaq, Aalisarnermut
Naakkersuisumut kisermaassanngornagu taamaattumik Inatsisartut aalisarnermut,
piniarnermut nunalerinermullu ataatsimiititaliaat kiisalu
taarsigassarsiniartarfik BSU peqatigalugit ingerlanneqartariaqarmata Inuit
Ataqatigiit piumasarivarput.
Tassunga
tunngatillugu Inuit Ataqatigiit-niit aamma erseqqissumik oqaatigissavarput,
assagiarsuleriffiit maannamut pioreersut aammalu Maniitsumi immaqalugooq
Paamiuni pilersinneqarsinnaasussat, inuiaat Kalaallit namminneq assagissanik
pilersortariaqaratsigit, nuna allamiut aalisariussuannit aalisartuinillu
tikisitseqqaanngikkaluarluta.
Tamanna
aalisartortatsinnut aamma ukiuni makkunanerpiaq oqitsorsiriinngeqisunut
naapertuilluarnerussaaq pitsaanerussallunilu, aalisarnerummi
oqaluttuarisaanerani puiunngisaannarisatsinnik naammattorsuarmik
misilittagaqarfigivarput, nunami allamiut aalisartuisa imartatsinni aalisartittarsimaneqarneranni
qanoq misiginerlutsinneqartarsimanersugut.
Tamanna
Eu-mit, taamani Ef-imit anigatta kipitinniarsimavarput, anereerattalu maanna
pisimasut nuaniitsut uteqqittariaqanngilagut, nunami allamiut aalisariutaannik
aalisartuinillu assagiarsunniaqqusilluta maannga imartatsinnut
tikisitsinitsigut.
Paamiut
eqqaanni ukiaq ukiorlu maani, umiarsuarmik nunatsinneersumik assagiarsunnik
tunitsivissaqartitsisoqarsimanera ajoralugusooq, taava sooq taama
aaqiisoqaqqinnissaanik Royal Greenland-ip tungaanit pilersaaruteqartoqanngila.
Tassa
naatsumik oqaatigalugu, Royal Greenland saperpat, taava allat namminersortut
nunatsinneersulli periarfissinniartsigit.
Nalunaarusiap
kalaallisoortaani quppernermi 24-mi allassimasoq innersuussutigalugu, taamaattumik
Inuit Ataqatigiit-niit Naalakkersuisut politikkikkut nalilersuinissaannut
sakkortuumik piumasarissavarput avataani assagiarsoqarfinnik, misissuinissamut
nunamik allamiut umiarsuaannik aalisartitsiniartoqassanngitsoq,
siunnersuutigissavarpullu naalakkersuinikkut aningaasaqarniarnikkullu
aaqqiissutissamik pilersitsisoqassasoq, kalaallit angallataannik avataanni
assagiarsunniarnermut sukkasuumik aalisarsinnaanissamik qulakkeerisumik.
Tassunga
tunngatillugu, uteqqillugu piumasarissavarput inatsisartut aalisarnermut
ataatsimiiti-taliaat kiisalu inuussutissarsiutini tapersiisarnermi
ataatsimiititaliap, tassa ESU-p qanimut aamma suliseqatigineqarnissaa.
Royal
Greenland-ip tunisassiorfiisa aaqqissussiffigineqarnissaani matumani
nalunaarusiarineqartumi tikinneqaranili, maqaasisatta aamma ilagivaat,
sinerissap qanittuani, kiisalu imartatta avataani rajartassat.
Royal
Greenland-ip raajaleriffiisa tunisassiassaqartuarnissat, taamatullu aamma
suliffissaqartitsiuarnissaat, Inuit Ataqatigiit pingaartittorujussuuarput.
Ilisimaneqartutuulli sinerissap qanittuani raajartassat aamma
niuffatigineqartalernerisa, nassatarisaanik suliffissuarnut tulaassikkat
malunnartumik maanna ikilileriartulersimapput. Tamanna Inuit Ataqatigiit
akuersaaruminaatsipparput, taamaattumik siunnersuutigissavarput avataani
raajartassanit sinerissap qanittuanut illuartitsisoqassasoq, taamaalilluta
nuna-mi suliffissaqartitsijuarnissaq qulakkeerinneqataaffigisinnaagatsigu.
Tikkuagaq,
imaluunniit periarfissaq tikkuagassaqqissoq kisiannili nalunaarusiami
tikinneqanngitsoq, taamaattumik tassaavoq, Royal Greenland-ip avataasiussuat
ataaserluunniit rajar-niarunnaarsinniarneqassasoq. Paarlattuanillu pisassaai,
sinerissap qanittuanut illuartinneqassasut, taamatullu nunami aamma
suliffissaqartitsilerlutik.
Tamanna
isumaliutigillaqqunaqaaq, tassami sinerissap qanittuani, rajarniat nunami
suliffissaqartitsiinnaratik, aamma rajaqassutsimut kilisaassuartulli marlunnik
qaloqarlutik kalittartutulli navianartorsiortitsinnginnerupput. Taamaattumik
kilisaassuit atortorersaareeqimmata qularnanngitsunik nunanik allanik
isumqatigiissuteqarnikkut. imartaannut aalisariartinneqarsinnaanerat
periarfissaavoq, tikkuagassaqqissinnaasoq tassami Barent-ip imartaanut maanna
aalisariartitsisareerpugut aamma iluatsittumik, taava sooq taama
ilioqqinnissaq ajornassava, kilisaassuit rajarniat aamma eqqarsaatigalugit.
Taamatullu
oqaaseqareerluta naggataatigut Inuit Ataqatigiit oqaasereriikkagut
innersuussutigalugit noqqaassutigissavarput sammisarput Inatsisartut
aalisarnermut, piniarnermut nunalerinermullu ataatsimiititaliaaanut
innersuunneqarallassasoq, kingusinnerusukkut aamma ataatsimiititaliamit
sammisarput manna kommuninut arlalinnut kingunipiloqartussaq, aamma
isumaliutissiissoqarsinnaassammat.
Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiaat:
Nassuiaat matumani saqqummiunneqartoq
assut nuannaralugu atuarsimavara, nassuiaammi tassani paasinarluni Royal
Greenland A/S-mi, maannakkut tunisassiorneq naleqqutinngitsumik imminullu
akilersinnaanngitsumik aaqqissuussaasoq.
Tamannami arajutsisimaneqanngilaq.
Aammattaaq nassuiaasoqarporpoq Royal Greenland A/S nunanut allanut
unammillersinnaassaguni, suliffeqarfittut ingerlanneqartariaqartoq, tassa
suliffittut ingerlassaguni taava sapinngisamik annertunerpaamik
iluanaaruteqarsinnaaneq tunngavigalugu, ingerlatsinermi aningaasaqarnikkut
peqqinnartumik ingerlasariaqartoq.
Taamaattumik tunisassiorfiit ilaat
matusariaqassapput, pisariillisaasoqarlunilu tamannalu paasinar-luarpoq,
taamaakkaluartorli illorqarfinni, nunaqarfinniluunniit tunisassiorfiit matuneqartuni,
innuttaasut inuuniarneranni ajornartorsiutinik annertoqisunik
pilersitsisussaavoq. Illoqarfiit taakku suliffissaarutissapput,
unittuussallutik siunissaarutissallutillu.
Illoqarfinni nunaqarfinniluunniit
taakkunani inuunerup unittuunnginnissaa anguniarlugu, suffissaqartitsineq
siunertariinnarlugu sullivimmik pilersitsisoqassaaq, neriuutigineqarlunili
sulliviit pilersinneqartut suliffissaqarsinnaaneq siunertariinnarlugu
ingerlassanngitsut, tassaassallutillu sulliviit piviusut, tassani sulliviit
siunissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu pisariaqartitsinngitsut,
Namminersornerullutik oqartussanit tapiiffigineqarnissamut.
Ilumoorpoq suliffinnik nutaanik
pilersitsisoqartariaqarmat, kisianni aamma suliffiit taakkua ingerlaan-narsinnaanissaat
qulakkeerniartariaqarpoq, taamaanngippammi aammaasiit aningaasat
atulussinneqaannassammata.
Assagiarsunniarneq illoqarfinni sisamani
ingerlanniarneqarpoq, maannakkut tunisaasartut qanoq annertutigippat. Amma
uumasunik ilisimatuut qanoq oqarpat, avataani qanoq assagiarsoqartiginersoq.
Aammalu assagiarsuit nungusarneqassanngippata, qanoq annertutigisumik
piniarneqarsinnaappat. Tamakku tassaapput apeqqutit pingaarutillit,
akineqartariaqartut tassa ajornartorsiutit pineqartut isummerfigineqannginnerini.
Aamma imaannginnerluni rajanik
tunisassiornertulli, maanna naammassisaqarsinnaassutsikkut
ajornartorsiortoqalereersoq, tassa tunisassiorneq siammasippallaamik
ingerlanneqartoq. Imminut akilersin-naanngitsumik. Kisianni naammattunik
assagiarsoqarpat pisariaqannginnerluni suli ingerlaqqinnissarput, tunitsiviit
sumiiffimmiit sumiiffimmut nuunneqarsinnaasut atulernerasigut, tassa umiarsuit
tunitsiviit atulernerisigut.
Tabel 5-mi, 6-imilu paasissutissat
naapertorlugit naatsorsorsinnaavara agguaqatigiissillugu suliffik ataaseq
1998-mi ukiumut akeqassasoq 261.000 kr.-nik, taakkua ukioq 2002-mi appariassallutik
209.000 kr.-nut, tassa katillugit 1.169.000 kr.-nit.
Ilumut suliffimmut ataatsimut ukiuni
tallimani pilliuteqartariaqarnerlutik 1.169.000 kr.-nit
pilliutigineqartariaqarnerlutik.
Isumaqarpunga taanna
oqaluuserisariaqaripput, isummerfigalugulu. Aningaasat taakku isumatusaarnerusumik
atorneqarsinnaannginnerlutik.
Allat tassunga atatillugu
oqallisigisariaqagarput, tassaavoq Royal Greenland A/S-imut inuiaqatigiinnullu
pitsaanerussannginnersoq, Royal Greenland nukini atorpagit, niuernerpalaartumik
ingerlatsinermut taamaalillunilu aningaasaqarnikkut namminersortutut
ingerlanneqarluni politikkikkut akuliuffigineqanngitsumik, aamma imaannginnersoq
suliffissaqartitsiniarnikkut ajornartorsiutit allamit isumagineqartariaqartut,
taannali uterfigeqqikkumaarparput imm. 11-imi oqaluuserinerani.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:
Kattusseqatigiinniit Royal Greenland-ip
ingerlatsinermini suliffissuarnik naleqqussaanissaa pillugu, nassuiaat
soqutigalugu misissorsimavara.
Naleqqussaanissami nunaqarfinni
tunisassiorfiit, amerlanertigut tunitsiviinnartut atorneqartut tamakkiisumik
nunaqarfimmiunut iluaqutaanerusumik atorneqalernissaat ilaalluinnartariaqarpoq,
taamaattumik Kattusseqatigiinniit piumasariniarpara nunaqarfinni
minnerunngitsumik, qaleraleqarfiusuni tunisassiorfiit naleqqussarneqarlutillu
nunaqarfimmiunut suliffissaqartitsiniarnernikkut, annerusumik
atorneqalernissaat naleqqussaanermi ilanngunneqartariaqartoq.
Inuiaqatigiinnummi akisoqaaq
tunisassiorfiit, nunaqarfinniit illoqarfinnut tunisassiassat utoqqatserpunga.
Tunisassiassat nunaqarfinniit illoqarfinnut nunaqarfinnullu allanut
assartorneqarlutik utigaajaartinneqartarnerat. Taamaaliornikkut tunisassiat
pitsaassusaat annertummik ajorseriartarpoq. Taamaattumik nunaqarfiit
tunisassiassanik tulaassuiffiusut tunisassiorfiisa tunitsiviinnartut
atorneqarnerat, naleqqussaanermi ilanngunneqartariaqarpoq.
Soormi nunaqarfiit pillugit
oqallittoqaleraangat, nunaqarfiit inuerukkiartortinneqannginnissaat,
pior-sarneqarnissaat nioqqutissatigut pilersorneqarnissaat, sutigullu tamatigut
piorsarneqarnissaat pingaartinneqartarpa. Suliffeqarfissuit inuiaqatigiinnut pingaaruteqarluinnartut,
allanngortinneqassatillugit imaluunniit naleqqussarneqassatillugit nunaqarfiit
puigorneqassappata.
Taamaattumik Kattusseqatigiinniit
nunaqarfimmiut, suliffissaqarnikkut nalinginnaasumillu ulluinnarni atugaasa
pitsaanerulernissaat anguniarlugu, tunisassiorfiisalu atorluarneqarnerulernissaat
anguniarlugu naleqqussaanermi ilaatinneqarnissaat piumasariniarpara.
Naleqqussaanissami saattussat annertuumik
isumalluutigineqarput, aamma suleqatigiissitamiit eqqaaneqarsimavoq,
saattuerniarnermi aalisariutit avataaneersut isumalluutinut ilaatinneqarsinnaasut.
Kattusseqatigiinniit
pingaartilluinnarparput, kalaallit aalisartut aalisariutillu nunatsinneersut,
tamakkiisumik atorluarneqarnissaat, tamannami nunatsinnut
suliffissaqartitsiniarnikkut pingaaruteqarluinnarmat, taamaattumik
Inatsisartut nukingertariaqalerput aalisariutitigut piorsaanissamut
naleqqussaanissamullu.
Nunatta imartaani aalisakkat,
qaleruallillu soorunalumi pisuussutit allat ilanngullugit, sapinngisamik
kalaallinik atorluarneqarnissaat pisariaqarlunilu pingaaruteqarluinnarpoq.
Taamaattumik Kattusseqatigiinniit akuersaarsinnaanngilluinnarpara aalisariutit
avataaneersut, misileraanermi aalisartitsinermiluunniit atorneqarnissaat.
Aamma naleqqussaanermi pingaaruteqarluinnarpoq
sukumiisumik paasissallugu, nunatta imartaani qanoq annertutigisunik
saattuaqarfeqarnersoq, qanorlu annertutigisut aalisarneqarsinnaanersut,
matu-mani ikkarluit avataat ilanngullugit. Tassami nassuiaammi saattussat,
saattussanik tunisassiorneq im-minut akilersinnaasumik ingerlassappat, 12 til
15.000 tons-it pisariaqartinneqarmata. Aammattaaq eqqaamasariaqarpoq, taamatut
naleqqussaanermi kommunit ataasiakkaat eqqorneqartussat sapinngisamik
kommuninut suliffissaqartitsiniarnikkut, soorunalumi aningaasarsiornikkut
eqquinnginnissaq qulakkiissallugu. Tassami ajoraluartumik takornartaanngilaq
suliffeqarfissuup Royal Greenland-ip ullormiit ullormut suliffimminik
matusisarnera aalisartunut, sulisartunullu minnerunngitsumillu kommunimut aningaasartuutaalluni
illoqisitsisartoq. Taamaattumik kommunit suliffissuaqarfiusut ullumikkornit
annerusumik oqaasissaqaqataasariaqarput, tassami suliffeqarfissuaq
inuiaqatigiit tamatta pigisarigipput oqaatigineqartarpoq.
Taamatut oqaaseqarlunga inassutigissavara
nassuiaat, aalisarnermut ataatsimiititaliami sukumiisumik
eqqartorneqartariaqartoq, tamatumalu kingorna KANUKOKA-mut, KNAPK-mut,
SIK-mullu al-lanullu susassaqartunut tusarniutigineqassasoq. Tassami
suliffeqarfissuaq, oqareernittut inuiaqatigiinnut annertuumik pingaaruteqarpoq,
naleqqussaanissarlu peqqissaarullugu sukumiisumik suliarisariaqarluni.
Eqqaamavarpummi suliffeqarfissuup
1980-ikut ingerlaneranni allanngortiterneqarnerannut inuiaqatigiit 380
mio.-missaani akiliuteqartinneqarmata, pissutsit imaluunniit kukkunerit
taamaattut akuersaarne-qarsinnaanngitsut uteqqittariaqanngillat. Suliap
tuaviupilunnani peqqissaartumik misissugassallu tamaasa misissorlugit
naammassiniartariaqarpoq.
Lars Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut:
Isumaqarpunga siullermik
qujassutigissallugu partiit oqaaseqartuisa, apeqqunut natsinni suliffissaqartitsinermut
aningaasarsiornermut nunattalu ingerlarnganut tamarmik pingaaruteqaqisut
oqaluuserineranut oqaaserineqartut, ataatsimut isigalugit inussiarnersut
pillugit qujassuteqassalluni. Nalunaarusiami uani naalakkersuisut Royal
Greenland-illu marluullutik suliarisimasaanni anguniakkat pingaarnersaat
siunertallu pingaarnersaat naatsuaqqamik
oqaatigissagaanni imatut oqaatigineqarsinnaavoq.Siunersuutit ukua
pilersinneqassapatta Royal Greenland-ip aningaasarsiornera pitsaanerulissaaq,
Kalaalit Nunaata suliffissat amerlanerusut pissarsiarissavai. Soorlu taanna assortuutigissallugu
pissutissaqarpallaanngikkaluartoq.
Soorunami ilaqarpoq illoqarfiup ilaannut
pitsaanerusumik ilaannni
pitsaannginnerusumik sunniutunik, taannalu qularnnanngitsumik
oqaluuserisassanut uani pineqarneruvoq. Kisianni naatsorsuutigaara Kalalit
Nunaanni inuiaqatigiit sinnerlugit maanni katersuusimasugut akornutissaqartinngikkipput,
inueqatigiit suliffiqarfiussuata Ryal Greenland-mip aningaasatigut inissisimarngata
patajaanerulersinnissaa anguniarneqassappat, aamma naatsorsuutigaara Kalaallit
Nunaani inatsisartut akornutissaqartinngikkaat taasumap anguniarnerani aamma
ilanngullugu qulakkeerneqassappat suliffissat amerlanerusut ullumikkorni
pigineqartuni Kalaallit Nunaanni pigineqalissammata. Soorunami
naatsorsorneqarsinnaavoq suliffik ataaseq qanoq akeqarnersoq, suliffiit
suulluunniit tamarmik naatsorsorneqarsinnaapput, Akulliit Partiiannik
oqaluttumut Bjarn Kreuztmann -mut oqaatigerusuppara , soorunami suliffik
ataaseq 261000-nik naleqassanersoq
ilumut akuerineqarsinnaanersoq, Kalaallit Nunaata avamut tunisassiorneranik pilersitsisut,sulisartut eqqartorneranni maani
suliffeqarfiit
annertorsuunngitsumi suliffeqarfimmi annertoorsuunngikkaluami sulivugut
inatsisartuni.Inatsisartut sulinerput 1997-mut aningaasanut inatit
najoqqutaralugu akeqarpoq; 19,5 mio.. Tassa inatsisartumut ilaasortamut
ataatsimut agguaraanni aningaasartuut 600.000 missaani ukiumut, ukiunut
tallimanut naatsorsoraanni 3 mio., taanna ajorinagu ingerlapparput, kisianni
aalisakkerivinnut suliffiit 261.000-tillit ilumut ukiuni tallimani anigaasalerfigissanerlugit apersuusissagutsigu,
aamma immitsinnut qiviaqqaartariaqarppugut, isumaqarpunga pisariaqartoq Royal
Greenland suliffissuini avammut tunisassiortuni, uagutsinniit avammut
tunisassiornerusuni, suliffit ataavartsinnerunissaat pillugu qanoq
iliuuseqarnissarput piareersimaffigissallugu.
Partii oqaaseqartuisa oqaaserisaanut
ataasiakkanut tunngatillugu oqaatigissuvara,@ Aap Royal Greenland
qularinngilara@ ilisimallugulu Royal Greenland-mi siulersuisut,
sulisut,pisortat allallu nuannaralugu,nuannaarutigalugulu tigussagaat
nersualaaruteqarnertik Siumut oqaaseqartuata Hr. Lars Karl Jensen-ip
oqaaserisaanut tunngatillugu,tassa Lars Karl Jensen-i ima oqarmat issuarpara,@Saqqummiussaatigut
Royal Greenland A/S nersualaarusupparput, saqqummiussaatigut
takuneqarsinnaammat ukiuni makkunani aalisagartassat amerlassusai
aallaavigalugit ,suliffisuit naamassaqqarsinnaanerat annertusarlugu
ingerlatsivissat anguniarlugu suliffeqarfisuup nunatsinni ingerlatsinera
siunissamut pilersaarusiorsimammagu@.
Apuutissavarput, oqareernittuullu qularinngilara
nuannaarutigissagaat,minnerunngitsumik ilisimagaanni Royal Greenland-ip,
suliassat tamaat
suliassarisussaanngimmagu,kisiannili inatsisartut Royal Greenland-ni
taamaaliorsissinnaajumallugu aliangertussaammata, ukiunut tallimanut 269 mio. qularnaveequsiinermikkut. Royal
Greenland kisimiilluni suliassaq naammasisinnaagaluarpaa, kisianni Royal
Greenland-i kisimiilluni suliassaq naammassissaguniuk, tamanna suliffissatigut
inuiaqatigiinnut annaassaqarnermik kiguneqartumik naammassisussaagaluarlugu
niiverneriinnavik tunngavigalugu naammassiniassaguniuk.
Paamiut,Maniitsoq taavalu saniatigut aamma
Qeqertarsuaq, Qasigiannguit, Kangaatsiaq pillugit ilaatigut Siumut
oqaaseqartuata, Inuit Ataqatigiillu oqaseqartuata tikitaat taakkua
ersarinnerusumik oqaaseqarfigissavakka kigusinnerulaartukkut. Aammalu
aalisariuutinik saattussat assagiarsuit, qanoq taagoraluarnerpagu
taakkua,assagissat saattussat assagiarsuit piniarneranni atortussanik
angallatinik qanoq iliuuseqarnissamut eqqarsaatit pillugit aamma
oqaaseqalaassaanga kigusinnerusukkut.
Kisiat
Partii ataasiakkaat oqaaseqartuisa oqaatigisaasa misissuataarneranni, Atassutip oqaaseqartuata Hr. Jakob
Sivertsen-ip oqaatigisai marlusunnguit erseqqissaateqarfigilaassuakka, ilaatigut
Jakob Sivertsen oqarpoq,@ Royal Greenland ingerlanneqarnerani tapiissutit 61
mio.-ninik qaffattariaqarmata, 1998-simiit Atassutip tamanna
saneqqunneqarsinnaanngitsutut akuerorusukkaa.
Erseqqissassavara Royal Greenland aamma
nivernerup iluani ilisimaneqarneranut akornutaasanngimmat, tamanna eqqunngilaq
Royal Greenland ingerlatsinermut tapiiffigineqarnissaanut
siunnersuuteqanngilaagut 61 mio.-ninik, kisiannili suliffissanik
pilersitsinermut ukiumi siullermi namminersunerullutik oqartussat aningaasaliisutaattut,
ingerlatsinermuunngitsoq, kisianni
aningaasaliissutaattut 61 mio.-nit taakku siornerfigineqarput. Aamma Jakob
Sivertsen-i aperivoq Royal Greenland-ip kilisaataataani Kalaallit aqqumiut,
ikilisimaneranik oqartarneq ilumoornersoq, taanna Royal Greenland nammineq
akisussaassagaluarpaa kisianni uanga ilisimasakka najortaralugit
akissavara,@Aap ilumoorpoq.@ Imaanngitsoq Kalaallit aqumiut ikilisarneqarsimammata,
kisianni umiarsuit Royal Greenland-ip pigisai ikilisarneqarsimammata, soorunami
aqumiut Royal Greenland-mi atorfillit aamma ikilipput, aamma Kalaallit
tassaniittut aamma ikilipput. Imaanngilaq Kalaallit aqumiut
ikilisarneqarsimasut, kisianni umiarsuit ikilisarneqarsimammata aqumiut
atorfissaqartinneqartut aamma ikilisarneqarsimaput.
Aamma Royal Greenland-mut qanittukkut,
tassa tulliani marlunngorpat generalforsamling-eqartussamut apuutsissavarput,
aamma Atassummiit nersualaarinnissutit Royal Greenland International
imitaasumik angusarissaarneranik ukiuni kingullerni. Nammineq eqqarsarsinnaagaluarpusi
immaqa taanna ukioq mannarpiaq, tunniutissallugu naleqqunnerpaanngikkaluartoq
1996-mi Royal Greenland angusai ukiuni allani naleqqiullugit
pitsaanerunngimmata ajornerummata, tassa rejer akiisa appariarujorsimanera
aammalu aningaasat niuernemut atorneqartut, nalingisa allanngorujorsimanerat
pissutigalugu.
Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata Hr. Johan
Lund Olsen-ip oqaaserisai oqaatigerusuppakka, assut eqqumiigalugu
tusarnaarsimallugit Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata oqaatigisaa. Allaat
oqartariaqarlunga naalakkersuinikkut aningaasarsiornikkut nivernikkut
allatulluunniit eqqarsaatigalugu, tunngavilersuineri imminnut ataqatigiinngitsutut oqaatigisariaqartut. Soorlulu sooq
nunatta ajoqutigissagaa suliffeqarfiussuami aningaasarsiornikkut
ingerlallualernerulernissaa, soorlulu sooq nunatta ajoqutigissangaa
suliffeqarfiussuarmini suliffissat amerlanerusut pilersinneqarnissaat.
Paasilluaqqissaanngilara eqqarsartaaseq tassunga tunngaviusoq, taammaattumik
anneru-sumik oqaaseqarfigissanngikkallarpara, taammaallaat pasitsaallugu soorlu
alisariutinik pisiortornissaq eqqarsaatigalugu inuiaassutsimik pingaartitsineq
uunga taarsiunneqarsimasoq, aalisarnikkut qanorittumut politikkeqarnissamut
aammalu aalisakkerinikkut qanorittumut politikkeqar-nissamut, inuiaassutsivut
politik-imi taarserneqarsimasutut
ipput, aamma maqaasilaanngitsuunngilara kilisaatit Royal Greenland-mi pigineqartut ikilisarneqarsimaqisut,
ukiualunnguit matuma siornatigut 18-nit missaanni kilisaataatseqareersimasugut
ullumikkut Royal Greenland tallimaanngikkunik arfinilinnik kilisaataatilik,
eqqarsaatigalugit suli Royal Greenland-nip avataasiussuanik ikilisaanissamik siunertalimmik Inuit
Ataqatigiit oqaluttuat oqaaseqarmat, naak aningaasatigut kigunissaanik
naatsorsuineq tassunga tunngaviusoq, qanoq Royal Greenland-mi sunniuteqassuva,
qanoq tunisassiornermut sunniuteqassuva, qanoq Kalaallit Nunaanut
sunniuteqaasuva? Isumaqarpunga taanna ersiutaasoq eqqortuliorsimasugut
oqaluttarfimmiit maanngaanniit, suliffeqarfissuup taasuma aqunneqarnera
kipitikkatsigu, siulersuilerlugu nammineq namminerlu pisortalerlugu.
Aamma naappertuulluarnerusorinngilara
oqassalluni Royal Greenland -ip ileqqorigaa, suliffissanik ingasaallugu
pilersitsiortueriarluni tassaneriarluni taava akilersinnaannginneraasarluni,
taamalu inatsisartut immikkut uani ukunanilu aningaasaliisuteqaqqullugit uparuiartuisarlluni. Isumaqarpunga taanna
sakkortuallaartoq, Royal Greenland-mut tutsissallugu suliffeqarfinnulluunniit
allanut. Aamma naappertuilluartuusorinngilara
taamatummi oqassangaanni aamma siulersuisunut siulersuusarsimasut uanga aamma nammineq siulersuisarsimanera
eqqarsaatigiinnarnagu, kisianni aamma Inuit Ataqatigiit siulittaasuata Royal Greenland-nimi ukiut marluk matuma
siornatigut siulittaasuusimasup,ukiuni sisamani suliaanut kusanartumut
kusanaallisaanertut isigisariaqarmat utertittariaqarpara. Taammatut Royal
Greenland-nimi pilersaarusiortoqanngilaq,naammassisinnaasat sikasaallugit
sanariarlugit kigornatigut akilersinnaannginnerarlugit,
taammaassimagaluarpammi taanna siulersuisuusarsimasut kusananngitsumik
ileqquliorneratut uparuaanerussangaluarpoq. Soorunami inatsisartut
ataatsimiittaliamut sorlimmulluuniit suliassaq una suliassiisutigissappassuk,
naalakkersuisuni taanna immikkut akornutissaqartingilarput, kisianni
eqqaasitsisigiumava nalunaarut taanna Royal Greenland-mi suliffissuit naammassisaqarsinnaasusiata
naappertuusaqarnissaanut siunnersuut, sukumiisumik naalakkersuisunik
oqaluuserineqarsimammat, tamatumalu kigornatigut sukumiisumik inatsisartut
aningaasaqarnermut ataatsimiittaliaanni, aamma siumumit Atassummit Inuit
Ataqatigiinnillu ilaasortaaffigineqartumit akuerineqarluni
oqaluuserineqarsimammat. Taamaattumik suna tamaat aallaqqaataaniik
aallartittutut suliassamik sivittorsaasutut, ingerlatsisoqarnissaa
isumaqarpunga mianersuutigeqqullugu inussiarnersumik kaamattuutigerusullugu,
suliffissat annaaneqartussat aningaasalersuinissaq aassaq manna
aallartittariaqarmat, kingarsaaneq pissappat tamanna Royal Greenland-i
aningaasatigut nukilaannerulernerannik nunattalu suliffissanik amerlasuunik
arlalinnik annaasaqarneranik kiguneqarsinnaammat. Tamuaqqisaarneqareerpoq
naalakkersuisunik inatsisartut aningaasaqarnermut ataatsimiittaliaani Royal
Greenland-ip qullersaqarfiani siulersuisuini aammalu kommune-nut
attuumassuteqartunut ilaanut Royal Greenland qullersaqarfianiit taamatut
siunnersuutit oqaluuserineqartareersimallutik.
Naggasiullugu tikilaarlara illoqarfinni ataasiakkaanut
sunniutissatut oqaatigineqartoq,isumaqarpunga Qasingiannguit ilanngullugit
taaneqaraluartut Inuit Ataqatigiit oqaluttunut oqaatigisariaqartut uani
nalunaarummi naatsorsukkat najoqqutaralugit Qasingiannguani suliffíssat, tassa
uutitsikkani qalipaajakkani rejer-ni tunisassiornermut taarsiullugu
avaleqqerinerup qalaralerinnik avaleqqerinerup suliarineqalerneratigut,taavalu
Japan-imut tunisassiassanik sanaartulernikkut Qasingiannguani suliffissat
ullumikkut pigineqartuniit amerlanerusut pigineqalertussaamata, taamaattumik
naatsosuutiginngilara tamanna ajornartorsiutaassasoq.
Qeqertarsuaq eqqarsaatigalugu aamma
Qeqertarsuarmi tunisassiornerup aallartinneratigut aamma avaleqqanik
tunisassiornerup aallartinneratigut, aamma suliffissat ukiormannamut
naleqqiullugit amerleriartussaamata ukiormanna suliffit 17-nit utoqqatserpunga
19-nit, Qeqertarsuarni fabrik-imi ullut kaajallallugu qanoq
taasarparput,ataavartumik suliffiit 19-nit
ukiormanna pilersaarutigineqarput , una pilersaarut
piviusunngortinneqassappat 1998-mi suliffiit 30-it pilersinneqassapput.
Taamaattumik aamma Qeqertarsuarmi siuariarneqassasoq naatorsuutigaarput.
Maniitsoq Paamiullu eqqarsaatigalugit
taakkua oqaatigissavakka tassa,Maniitsup fabrik-ia
naatsorsuutigineqartariaqarmat tunisassiassanik assingiinngiaartunik
amerlanerpaanik, tunisassiorfittut Royal Greenland suliffeqarfiinnik inissisimalerumaartussaq. Tassa tunisassiat
raajat uutitikkat qalipaajakkat atorunnaareeraluarpataluunniit kisiat
taamaattunik suliaqarsinnaanera ingerlaannassaaq, Sisimiuni Nuummi allanilu
tunisassiat tulaasukkat amerlavallaalerpata aallartinneqariaannaassassalluni
aammalu tassanngaannaq unitsinneqassanngilaq, qalipakkanik uutikkanik
tunisassiorneq raajanik.
Taava tassa taassumap saniatigut raajat
qalliutikkat siariaannaat, Maniitsuni tunisassiarineqarnerat ingerlaqqissaaq.
Tamakkua saniatigut, assanigarsuit nerpianik imaluunniit neqaanik, naluara
assagiarsunnik tunngatillugu neqaanersut imaluunniit nerpiunersoq,
alisangaanersut suunersulluunnit ilisimaqqissaannginnakkit. Tunisassiorneq
taavalu aamma assangiarsunik tunisassiorneq, tassa qaleruaannit peerlugit nerpiinik tunisassiorneq
imaluunniit qaleruaat atatillugit
tunisassiorneq, taakku
ingerlanneqartussaammata
taamaattumik Royal Greenland-ip Maniitsumi fabrik-ia suliffissaq
eqqarsaatigalugu, suliffissat eqqarsaatigalugit ernumanartutut
oqaatigineqarsinnaanngilaq. Aammalu Royal Greenland-mi ilisimatinneqarnerta
naappertorlugi ukioq manna suliffiit pigineqartumik ikinnerunngitsunik allaat
amerleriaateqartunik Royal Greenland Maniitsumi fabrik-ia tunisassiornissaa
naatsorsuutigineqarpoq, naak uani 84-imin-ngaanniit 32-mut nikeriarnissaa
taaneqarsimagaluartoq kisianni assagiarsuit, assagiarsunnut fabrik-eqalerpat
taavalu assagiasuit nerpiannik qaleruaanik peerlugit tunisassiorneq
ingerlanne-qalerpat, taakkulu saniatigut raajanik qalliusikkanik tunisassiorneq
ingerlaqqippat, raajanillu qalipaajakkanik uutitikkanillu tunisassiorneq
piffissap ilaanaaniluunniit ingerlatsitsineq inger-laqqissappat, taava
suliffiit ullumikkkut suliffittut amerlatigisut amerlanerulaartulluuniit
Ma-niitsumi pigiinnarneqartussaammata.
Paamiut, Paamiut aamma suliffisatigut
piiaaffigineqanngilaq, Paamiuni 1996-si naalernerani pujoorivik pilersinneqarpoq,
inuiaqatigiit aningaasaliiffiginngisaannik niuernikkullu aningaasaliineq
tunngavingalugu pilersinneqartumik. Ukioq manna pujooriviup tunisassiornera,
soorunami aallarnisarami annertoorsuunngilaq, kisiannilu ukiuni tulliuttuni
tunisassiaasa piumaneqarnerat eqqarsaatigalugu tunisassiornerup
annertusiartornissaa malunnaatsilimmik ilimagineqarluni, taamaattumik aamma
suliffissaqartsitsinera aamma annertusiartussalluni.
Suli tamatuma saniatigut assagiarsunnik
Paamiunittaaq tunisassiorneq eqqarsaatigineqarpoq. Tamakkuli iluatsippata
assagiarsunnik tunisassiorneq ilanngullugu, aamma ullumikkorniit
annertunerusumik Paamiuni suliffissanik pilersitsinissaq siunertarineqarpoq,
periarfissaqarlunilu.
Nanortalimmi puisit neqaannik
tunisassiorneq periarfissaavoq, taanna naatsumik imatut oqaatigissuara; uanga
nammineq, uagullu nammineq naalakkersuisuni taanna isumalluarfigaarput.
Tunisassiassat tasamarsuupput, puisit nunatta eqqaaniittut aattaat aammalu
natsersuit, piniarneqarsinnaapput amerlassusaat akornusernagu imaluunnit
nungusaataanngitsumik, piniarneqar-sinnaapput puisit katillugit 1,5 mio.
ukiumut. Ullumikkut pisarineqartarput immaqa amerlanerpaamik 170.000-it.
Puisip neqaat panertuliaralugit tunisassiaanera akoorlugu iluatsissinnaappat,
tamannalu aasaq manna Nuummi misileraalluni ingerlanneqassaaq. Taava
aningaasaliisoqartariaqassaaq Nanortalimmi naatsosuutigineqarpoq,
tunisassiornerlu annertooq siunissami aamma tunisassiorneq
annertusiartortussaq, allaat Nanortallit saniatigut immaqa aamma fabrik-imik
allamik ingerlaneqassinnaalerumaartussaq pilersinneqartussaasalluni, tassa
1998-ip ingerlanerani tunisassiornerup aallartissinnaanera neriuutigaarpput,
misileraanneq iluatsissappat.
Erseqqissarneqassaaq tamanna Royal
Greenland A/S-imit ingerlanneqassasutut Naalakkersuisunit
inassutigilersaannginnatsigu. Royal Greenland A/S tassaasariaqarpoq
qaleralinnik, saarullinnik, raajanik, assagiarsunnik, assigisaannillu
aalisakkanik tunisassiorfik - neqinik tunisassiorfiunngitsoq. Neqinik
tunisassiorneq allat suleqatigalugit, soorlu Sisimiuni ingerlatsivik suleqatigalugu
- Sisimiut Seafood aammalu Na-nortallip kommunea suleqatigalugu
naammassineqarsinnaassasoq neriutigaarput. Aamma ingerlateqqissavarput Royal
Greenland A/S-p avatangiisinut tunngasumik eqeersimaartumik politikkeqarnerata
nersualaarneqarnera.
Taamaatut oqaaseqarlunga nalunaarutip
inuiaqatigiit aningaasarsiornerannut, suliffissaqarnerannut, Royal Greenland
A/S-p aningaasarsiorneranut kalaallinullu tamanut pingaaruteqarluinnartup
ilassilluarneqarnera, neriuppungalu paatsuugassutaasimasinnaasut ilaat
paasissutissiissutigisimassallugit matumani akissuteqarninni takikuluttimi.
Kristine Raahauge, Siumut, partiit oqaaseqartuisa
avataatigut:
Royal Greenland A/S-p aaqqissuugaanerata
naapertuuttunngorsarneqarneranut atatillugu nuannaarutaanngitsuunngilaq
nunaqarfimmi Alluitsup-Paani fantailinik tunisassiorfik ilanngunneqarsimammat.
Ukiummi sisamassaat aallartinnikuuvoq
Nanortallip kommunea suliffissuarmut tassanga sulisut aningaasarsiaannut tapiisarluni.
Tunisassiornerup aaqqissugaanerisa
naapertuuttunngorsarneranni neriuutiginarluinnarpoq piaartumik tunisassiorfiup
taassuma akilersinnaanngorluni ingerlalernissaa. Nalunngilarpummi
Alluitsup-Paani tunisassiorfimmi tassani sulisut qanoq suleqataarusutsigisut
suliffimmk akilersinnaasumik ingerlatsinissaq pingaartillugu.
Apeqqutigerusupparalu nunaqarfiit allaat
qanoq pilersaarusiorfiginiarneqarnersut, tassami ukiuni arlalinni tunitsiviit
arlariit nutarterneqartarsimapput kisiannili atortorissaarutitigut
pilersorneqarneri suli amigaataallutik. Soorlu assersuutigalugu Tasiusami
Aapilattumilu ukiuni arlalinnik ujartorneqartarsimapput aalisakkanik
tunitsiviit qerititsivilersorneqarnissaat, aalisakkammi tunitsivinnut
taakkununnga tunisat ilaatigut illoqarfimmut tikikkaangata iginneqartarput
pisoqalersoorsimanerat patsisaallutik. Massa immaqa tunitsiviit tamarmik
qerititsiveqaraluarpata tamanna pisassanngikkaluartoq, inuiaqatigiinnullu
aningaasartuutit pitsaanerusumik kingunilimmik atorneqartarsimagaluarlutik.
Naluneqanngitsutut Nanortalimmi
suliffissuarmik tunisassiorneq annertunerusumik illoqarfimmi
suliffissaqartitsinikkut artukkiutaangaartumik unissimavoq. Massakkullu
saqqummiussami eqqaaneqarpoq Royal Greenland A/S-p Nanortalimmi tamakkiisumik
tunisassiortoqarunnaarnerani 3,9 mio-nut annertutigisunik
sipaaruteqarfigissagaa.
Tassunga atatillugu apeqqutigerusuppara
massakkut pilersaarusiukkap - tassalu puisip nikkuinik Kinamut tunisassiassanik
Nanortalimmi tunisassiulernissamut tunngasut suliarineranut - suliarinerat
sumut killissimanersoq, qanorlu ingerlanniarneqarnera
pilersaarusiorneqarnersoq. Kiisalu aamma Royal Greenland A/S-p aamma
tunisassiorfimmut tassannga ingerlatseqataaniarnersoq, tassangalu atatillugu
Nanortalimmi tunisassiorfik suliffissuartut aallartinniarneranut atatillugu
aporfinngorsinnaassammat-aasiit apeqqutigerusuppara Nanortallip kommuniata
imeqarnermut tunngatillugu Naalakkersuisunut saaffiginnissutaat qanoq
piniarneqarnersoq
Paaviaaraq Heilmann, Aalisarnermut, Piniarnermut
Nunalerinermullu Naalakkersuisoq:
Apeqqutit assigiinngitsut matumani
saqqummersut oqaaseqarfigilaassavakka.
Siullermik Inuit Ataqatigiit
oqaaseqartuata oqaaserisaasa ilaat imaattut: A.. assagiarsunniarnerup ingerlaqqinnissaani
tapiissuteqartarnissami aalajangersaanissaq Aalisarnermut Naalakkersuimit
kisermaassassanngornagu, taamaattumik Inatsisartut Aalisarnermut, Piniarnermut
Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaat kiisalu taarsigassarsiniartarfik ESU
peqatigalugu ingerlanneqartariaqarmat Inuit Ataqatigiit piumasarivarput@.
Tassunga tunngatillugu oqaatigissavara
ukioq kingulleq immikkut Naalakkersuisut - aammalu Finansudvalgimit
akuerineqartumik 3 mio-nik assagiarsunniarnermut atortussarsiutissanik
tapiissutinik - tapiissuteqarsimammata, aammalu ukioq manna TB-koorlugu
taamatut assingusumik aaqqiiniartoqarmat.
Taanna immikkut ittuuvoq taamaattumillu
isumaqarpugut pisariaqanngitsoq Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu
Ataatsimiititaliaq imaluunnut ESU tassuunakkut aqqusaarneqassasoq. ESU
periarfissaqareerpoq nalinginnaasumik atortussarsiniarnermi ESU-p peqqussutaa
atorlugu aqqusaarneqarnissaa.
Nunami allamiut imartatsinni
ilisimaneqassaaq assagiarsunniarsinnaanerannut tunngatillugu oqallinnerup
ingerlasimanera - aammalu ilaatigut Aalisarnermut, Piniarnermut
Nunalerinermullu Naalakkersuisutut peqataaffigisimasara. Tassunga tunngatillugu
oqaatigissavara aalisartut namminneq, aamma ilaatigut kattuffitsik
peqatigiiffitillu aqqutigalugit, nunat allamiut assagiarsunniarnermut -
pingaartumik avataasiorluni - aallarnisarniarnermi peqatigalugit
ingerlatsiniarpata uanga aammalu Naalakkersuisuni akornusernissaat
pissusissaqarsorinnginnatsigu.
Tassa aalisartut kattuffii peqatigiiffiilu
- aalisartullumi soorunammi namminneq - piumassuseqarpata pingaartumik
avataasiornermi, taava nunat allamiut mattunneqannginissaat tassani
pisariaqarpoq.
Raajat avataasiutiniit sinerissap
qanittunut nuullugit immikkut oqaluuserineqartussaammat piffissamik allami
aamma inimi maani annertunerusumik oqaaseqarfigissanngilara.
Akulliit Partiiata paasissutissat arlallit
perusuppai; pisat pisaasarsimasullu paaserusuppai. Oqaatigissavara 1995-mi
assagiarsunnik tulaassisoqarsimammat Royal Greenland A/S-mut Nuummi, Sisimiuni
Aasiannilu katillugit 900 tonsit. 1996-mi Royal Greenland A/S Sisimiunut,
Nuummi, Aasianni aammalu Qeqertarsuup eqqaani Nuka Polar-i atorlugu
tunisisitsinermi tulaanneqarsimammata 684 tons, taavalu ukioq manna qaammatani
siullerniugallartoq pisaasimallutik 148 tonsit.
Naatsorsuutigaarput - aamma
neriuutigaaruput - ukioq manna pisaasarsimasut annerugaartut
tulaanneqarumaartut. Tassa maannumuugallartoq imaluunniit
pisassiissutaagallartut ukioq manna assagiarsunnik katillugit 6.500 tonsiupput,
taakkulu pisassiisuutaagallarput annertusineqarsinnaallutillu aammalu
assagiarsunniartunut piumasaqaatigut massakkut akuersissutinut tunngatillugu
ilanngullugit piumasaapput tulaassuinermi imaluunniit pisat nalunaarsorneqarnissaat.
Tassuunakkut eqqarsaatigalugu biologit
misissuinerminni kisitsisit tamakkua atorlugit nalilersuinertik
ingerlatissammassuk. Aamma apeqqutigineqarpoq biologit maannamuugallartoq
naliliisarsimanerat qanoq innersoq.
Taanna sukumiisumik
akissuteqarfigisinnaanngilarput, kisiannili ilisimasallit nunanit allanit
pingaartumik Canadamiut aammalu biologit naliliigallarnerat ilaatigut malillugu
10.000 tons-niit 30.000 tonsit akornanni nunatta eqqaani
assagiarsunniartoqarsinnaasoq oqaatigineqartarpoq.
Kisianni erseqqissaqqissavara
pisassiissutit imaluuniit assagiarsunniarnerup ingerlanerani nalunaarsuinerit
atorneqartussaammata aamma ukiuni tulliuttussani nalilersuisarnissani, taamaattumik
pisariaqartippagut aamma aalisartut namminneq nalunaaarsuutaat biologinit aamma
atorneqartussaanerat siunertaralugu.
Jonathan Motzfeldt, Inatsisartut Siulittaasuat:
Oqallinneq nangitsinnagu oqaatigissavara
manna tikillugu akuersissutigineqarmat
- Naalakkersuisut Siulittaasuanit aamma - saqqummiussaq Aalisarnermut,
Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliamut ingerlanneqassammat
tassanilu aamma suliareqqinneqassalluni.
Ruth Heilmann, Siumut:
Oqaluttarfimmut qaqivunga ilaatigut
Maniitsumi pissutsit aammalu Royal Greenlan A/S-p nalunaarutaani saqqummiunneqartut
pillugit. Naalakkersuisoq aamma akissuteqareeraluartoq imatut
oqaaseqalaarusuppunga:
Soorlu nalunngikkissi oqaluttarfimmi maani
aamma arlaleriarluni aninneqartareerpoq, tassa Maniitsup kommunia
tassaalersimasoq ajoraluartumik sinerissami ukiuni kingulliunerusuni
suliffissaaleqiffiunerpaanngorsimasoq. Naak, siusinnerusukkut allaat
aalisaganeruttorfiani sulisussanik amerlasuunik sinerissamiit Maaniitsumut
aggertoqartarsimasoq, tassanilu inuppassuit aamma inuussutissarsiutigalugu
suliffeqartitaasarsimallutik suliffissuarmi.
Nunatsinni inuussutissarsiutitta
pingaarnersaat aalisarneq Maniitsumit aallaaveqartumik ilaqutariippassuarnut
nunatsinnilu aningaasarsiornikkut qaffassaallunilu toqqammavileeqataalluarsimalluni.
Maanna Maniitsumi ilaqutariippassuit imaannaanngitsumik atugaqarput.
Ullumikkut ajornartorsiorpugut Maniitsumi
nunaqarfiinilu, pingaartumillu nunatsinni nunaqarfiit annersaanni Kangaamiuni -
qerititsivik neriorsuutaareeraluarpormi. Royal Greenland A/S-p ingerlatsinera
pilersaarutaalu Maniitsup nunaqarfiinilu ingerlatsinera ingerlatsiniarneralu
ersernerluppallaartutut isumaqarfigivara.
Suliffissaqartitsiniarnikkut
inuussutissarsiornikkullu isumalluutigisassatsitut Royal Greenland A/S
isigisinnaajunnaarsimavarput - manna saqqummiutaq ilumut toqqammaviussaguni -
aperi-sariaqalerpugullu taavami ?
Maniitsup, Paamiut - taassumalu aamma
ilaasa, soorlu allat taagorneqartut - siunissami siunissaat qanoq
isikkoqassava, suna isumalluutigissavaat, Maniitsoq Nuup kommunianut
nuunniarneqarnerluni imaluuniit Sisimiut kommunianut.
Matumani apererusuppakka ataqqinartut
Naalakkersuisut Inatsisartullumi Maniitsoq qanoruna
pilersaarusiorfiginiarneqartoq. Aalisartut, umiatsiaarartuusullumi piniartut
minnerunngitsumillu sulisartortavut pikkorissut eqqarsaatigalugit.
Pilersaarutinik ersarissunik nuannersunik
tusarusuleqaagut - Maniitsormiut peqataarusussuseqartut aamma nalunnginnakkit.
Sivert K. Heilmann, Atassut:
Uanga aamma maanga majuarpunga
malaatiinnarlugu anersaarutissaqalaarama.
Siullermik oqaatigissavara Royal Greenland
A/S-i - ukiuni sisamani kingullerni borgmesteriunerma nalaani -
suleqataalluarsimaneranut aammalu suleqatigilluarsimaneranut qujanarujussuaq.
Neriuppunga suleqatigiinneq ukiuni tulliuttuni aamma taanna
nanginneqartariaqartoq ingerlasariaqartorlu. Isumaqarpunga uani
oqaatigineqartoq kingulliullugu oqaatigisaa sakkortukuluppallaartoq.
Suleqatigiissagutta kimmaannerit
pisariaqanngillat pilersaarusioqatigiinnerit pisariaqarput. Pilersaarut
saqqummiunneqartoq pingaarutilerujussuarmik inuiaqatigiinnut tamatsinnut tuttussaavoq.
Soorlu Naalakkersuisut Siulittaasuat oqartoq; ilaatigut
kinguartiterusoqassappat illoqarfinnut assigiinngitsunut eqquisussaavoq.
Neriulluinnaqqissaarpunga pingaartumik
raajat qaammatialunnguit qaangiuppata ukioq tullerluunniit qaangiuppat
tammakassanngitsut, soorlu saarulliit tammakallarmata qanoq inuiaqatigiinnut
minnerunngitsumillu Maniitsumut illoqarfinnullumi allanut qanoq
aningaasarsiornitsinnut kinguneqarnerlutsigisimanera tamatta nalunnginnatsigu.
Pilersaarusiortariaqalereerpugut - Royal
Greenland A/S-i isornartorsiortarparput isornartorsiujuartariaqarpugut,
kisianni isornartorsiuinerit pitsanngortinniarlugit qanoq
iliuuseqartuartariaqarpugt. Tamatta
kukkunerisimasagut ilinniarfigisariaqarpagut.
Isumaqarluinnarpunga massakkut Maniitsumi
assagiarsunnut igarsualiiniarnermut atatillugu
tapersersueqatigiittariaqartugut. Aalisartortagut ilungersorput misileraanermi
peqataallutik, aali-sartortagut ilugersorput tamakkuninni pilersitsisoqarniarneranut
peqataarusullutik - tassa oqariartuutaat.
Inatsisartuni uani oqaluttarfik atorlugu
isumaqarpunga assortuunnissamut piffissaqanngitsugulluunniit. Inatsisartunut
ilaasortanut eqqaasissutigilaarusuppara neriulluinnaqqissaarama - soorlu
aatsaaginnaq oqartunga - saarulliit tammakarnerisulli raajat allalluunniit
aalisakkat tammakaraluarpata ajunaarnersuartut tamatta misigisaqassagatta
aningaasarsiorneq eqqarsaatigalugu.
Taamaattumik aalisakkat nutaat misiligarneqartut
aammalu tunisassiariniarneqartut suleqataaffigisariaqarpavut, qanorluunniit
iliorluta sapinngisamik ajunnginnerpaamik angusaqarniarluta.
Isumaqarpunga pilersaarutit
assigiinngitsut saqqummiussuunneqartartut suleqatigiiffigisariaqarigut, aamma
ajornanngippat privatit aamma nunaqarfiit eqqarsaatigalugit immaqa
periarfissii-sinnaanerit suleqatigiissinnaanerillu anginerusumik
anguniartariaqarparput.
Uani majuarama pappiaqqamilluunniit
nassataqarnanga puigugaqarunaraluaqalunga naggataagut - Siumukkut oqaaseqartuattut
neriulluinnarlunga - maanga qaqininnut pissutigaara neriukkama Maniitsumi
suliffissanik ikilisitseriarnermik kinguneqassanngitsoq, soorlu Paamiut
Maniitsorlu eqqarsaatigalugit.
Eqqarsapilunnaqaaq neriutigaarali tamatta
uani pilersaarutit annernarsinnaagaluartut tapersersoqartigiilluta piaartumik
isummerfigissagivut.
Maliinannguaq M. Mĝlgaard, Inuit Ataqatigiit:
Uani pilersaarummi saqqummiunneqartumi
aammalu Naalakkersuisunit tulluusimaarutigineqartumi soorunami suliffissat
aaqqissuussinermi pilersinniarneqartut ilaatigut amerlinissaat taakkartorneqarpoq.
Kisianni aamma nassiuaatissaqarput aammalu ilaatigut illuatungeqarlutik.
Nalunaarusiaq qimerluualaassagaanni
ugguarutiginngitsuunngilara Kangaatsiaq eqqaaneqarsimanngimmat. Tassa illoqarfiit
ataatsiakkaat sumik suliaqarnissaannik allassimaffiani ilaatigut
allanneqaannarpoq panertiterinermik ingerlatsisoqassasoq.
Kisiannili nalunngilarput Kangaatsiarmiut
qanoq massakkut ajornartorsiortigisut. Ukiuarmi avammut suaarutigivaat
ajornartorsiornertik aammalu ilaatigut misileraanermi aammalu tunisassiorneq
eqqarsaatigalugu avatertik - imartartik - piniagassanik imaluuniit aalisakkanik
aallerfiinnartut isigivaat namminnerlu annertunerusumik taassuma tungaatigut
piorsaavigineqaratik.
Taamaattumik isumaqarpunga pisariaqartoq
Royal Greenland a/s suli annertunerusumik suliassissallugu Kangaatsiaq
eqqarsaatigalugu suli annertunerusumik tunisassiornermik ingerlatsinissamik
pilersaarusiornissamik.
Aamma uani pilersaarutinut tunngatillugu
apeqqutigerusuppara sumiiffinni assigiinngitsuni produktionsudvalget aammalu
kommunalbestyrelset qanoq annertutigisumik oqaloqatigineqarsimanersut
isumasiorneqarsimanersullu aammalu tusarniarneqarsimanersut, ilaatigut
paasigakku ilisimatitsissutaannartut saaffiginnissutigineqartarsimasut.
Eqqorneqartussatut pinngitsoorusunngilanga
Qeqertarsuup eqqaaneqarnera iserfigissallugu. Naluneqanngilaq ukiorpassuarni
rajaleriffittut ingerlasimasoq aammalu iluanaarutaaffiulluni
ingerlajuarsimalluni, taamaattumik eqqumiiginanngitsuunngilaq rajaleriffik
iluanaarutaalluni ingerlajuarsimasoq massakkut matuniarneqalermat.
Sorunami qujanaraluarpoq suliffiit allat
nutaat tunniunniarneqarmata, kisianni aamma illuatungeqarpoq. Tassa illoqarfiup
aalisarneq napatitsisorivaa tassanilu aalisartut rajarniartuupput, rajanik
illoqarfimminnut tunisinnaajunnaarunik takorloorneqarsinnaavoq allaat
illoqarfinnut allanut nuuttariaqalissasut. Tamanna tupinnanngitsumik rajarniat
mamiagisorujussuuaat aammalu illoqarfiup ingerlanneqarneranut rajarniat
annertuumik sunniuteqartarput; pisiniarfiit, elektrikerit, mekanikerit,
orsussaarniarfiit allallu eqqarsaatigalugit kilisaatit tulaassigaagamik
suliffeqarfiit tamakku ingerlatittarpaat nioqqutissiornermikkut kaaviiaartitaat
taamaalillugit ingerlatissinnaasarlugit.
Taammaattumik tassuunakkut aamma
illoqarfiup aningaasarsiorneranut annertuumik sunniuteqartussaavoq, uangummi
Qeqertarsuarmi qaleraleqanngimmat qaleralinniarsinnaanngilagut taamaattumiik
aalisartortatta allamut tunisiartortariaqarnissaat immaqalu allaat
illoqarfimmut allamut nutsilernissaat aarleqqutiginartorujussuuvoq.
Oqaatigineqaraluarpoq sulisut
amerliniartut kisianni una erseqqissaatigisariaqarpoq suliffissuup
ingerlalluarnerani sulisut 60-it sulisarmata, tassa imaappoq ullaakkut,
unnukkut, unnuakullu sulisut kaaviiaartumik 20-kaartut ingerlasarsimapput
aammalu massakkut sulisunik ikililerinermi 30-35-iinnaat sulilertussaallutik.
Aap, naatsorsueqqissaarnermi 19-inik taaneqarput, kisianni Royal Greenland a/s
nammineerluni aaqqissuussinermini matoqqatitsisariaqartarnera tassani
pisooqataanngitsuunngilaq.
Qeqertarsuarni aalisartut
eqqarsaatigalugit aamma siusinnerusukkut assagiarsunnik misileraa-vittut
annertuumik atorneqarsimavoq.Ajoraluartumilli assagiarsuleriffimmik
pilersitsisoqarani misileraavittut atoriarluni allamut nuunneqarluni.Taanna
aamma assut aalisartunik ajuusaarutigineqartoq nalunngilara.
Tassunga ilanngullugu anersaaruluutaasut
ilagaat rajaleriffiup maanaannaq matunera eqqarsaatigalugu inuttaasunut
aningaasarsiornikkullu ilungersunartumik kinguneqarsinnaanera takorluujutigalugu
aamma eqqaamasariaqarpoq ukiuni kingullerni suli ikilisaanerit
ingerlanneqarsimammata KNI-mi, Royal Greenland A/S-milu aamma allaffissornikkut
ikilisaaffigineqarsimapput.Illoqarfimmullumi aamma kinguneqapiloreeqisut,
taamaattumik suli annertunerusumik taamatut allanngortitsinissaq
imaaliallaannaq akueriuminaappoq. Aammalu tassunga tunngatillugu ilumut
aalajangiusimaneqaannassappat qalerallit avaleraannik sullivimmik
pilersitsinissaq, pisariaqarluinnarpoq saniatigut inuussutissarsiutinik
allanik nutaanik piorsaanissaq nunami, aammalu naalakkersuinikkut tamatumap
eqqumaffigineqarnissaa.
Naggasiullungu apeqqutigerusuppara
ilaatigut tunisassiassat nutaat ingerlanneqarnissaat eqqartorneqartartoq
aammalu nunatta pissarititaasa suli annertunerusumik atorluarneqarneqarnissaat
tamatta soqutigisarigipput.
Aammalu Royal Greenland A/S-p qanoq
ingerlatsinissaminut piumassuseqarnera soorunami
apeqqutaalluinnaqqissaartartoq.Illoqarfiit nunaqarfiillu tunisassiornissamut
qanoq ingerlanissaat aamma eqqarsaatigalugu suliffeqarfinnik allanik
pilersitsinissaat arlaatigut soorlu ammassaat eqqusaallu allallu nutaamik
tunisassiarisinnaaneranut arlaatigut Royal Greenland A/S aammalu Sulisa-p
immaqalu kommunit annertunerusumik suleqatigiillutik pilersitisinnaanissaannik
ammaanissaq takorloorneqarsinnaannginnersoq.
Tassami nalunngilarput Royal Greenland A/S
suliffeqarfinnik aallartitsiniaraangami ilaatigut fabrikkinik angisuunik
aningaasarpassuit atorlugit aallartitsisartoq, kisianni aamma takorloorneqarsinnaagaluarpoq
sullivik annikittunnguamik aallartitap annertusiartuaartinneqarneranik
sule-qatigiinneq annertunerusoq tamatumani pilersineqarsinnaasoq.
Nalunnginnakku illoqarfinni nunaqarfinnilu
nammineq tunisassiassaminnik ilisimaarinniffiusuni aammalu takorluuisuni
annertuumik aallartitsinissamut qanoq iliornissamut pilersaarutit uniffigineqartartut
ilaatigut immaqa ilisimasakilliorneq pissutaalluni.
Iluatsillugu naggasiutigalugu apeqqutigissuara inatsisartut
ukiakkut 1995-imi ataatsimiinnerminni akuersissutigisimasaat tassa Royal
Greenland A/S-ip tunisassiorfimmini nunaqarfimmi Kangerlummi qerititsivimmik
pilersitsiniarnera sumut killinnersoq.
Jonathan Motzfeldt, Inatsisartut siulittaasuat,
ataatsimiinnermik aqutsisoq:
Oqallinneq ingerlaqqitsinnagu
erseqqissaatigissavara oqalunnermut malittarissassiavut malillugit apeqqut una
pineqartoq partiit oqaaseqartuisa aappasaaniinerminni minutsit 15-it oqaaseqarsinnaammata,
taavalu ilaasortat ordfĝrer-iunngitsut minutsit qulit oqaaseqarsinnaallutik,
tamanna nakkutigineqassaaq.
Jakob Sivertsen, Atassut:
Siullermik erseqqissaaniarpunga
oqaluttarfik manna kommuniunngimmat ilaatigut isumaqarama piffinnut ataasiakkaanut
sammivallaamik oqalulernitsigut sammisarput puigorneqartartoq. Uanga tamanna
piumanngilluinnarpara.
Soorunami partiit sinnerlugit oqaluttutut
illoqarfinni ataasiakkaanik taakkartuinissaq pingaartittorujussuugaluarpara,
kisianni qinigaavugut nunarput tamaat ataatsimut isigalugu, tassa taanna
pingaarnerpaaq puigussanngilarput.
Nalakkersuisut siulittaasuata Royal
Greenland A/S kilisaataataasa aqumiut pillugit oqaaserisavut
akissuteqarfigigamigit oqarpoq soorunami kilisaatit ikilippata inuttat
ikilisinneqassapput, kisianniuna ilaatigut maluginiartaripput sumik suliffinnik
ikilisaasoqartillugu kalaallit tamatigut siullerpaatillugit
eqqorneqartarmata.Tamannarpiaruna tunngavigalugu saqqummiussatsinni
oqaatigisimagipput.
Aamma sammisarput taama inuiaqatigiinnut
pingaartigisoq uparualaarniarpara saqqummiussami pingaartoq, tassa
kalaallisuuani qupperneq 30-mi qallunaatuaniit kalaallisuuanut eqqortumik
nutserneqarsimanngimmat.Isumaqarpunga apeqqut taama pingaartigisoq pinngitsoorani
kalaallisut pingaartumik maani kalaallit nunaanniikkatta sapinngisamik
eqqortumik saqqummiunneqarneranni nutserneqartarnissaat.
Soorli uani qallunaatuuani erseqqissumik
allassimavoq; tassunga ilanngullugu ingerlatsinermut Royal Greenland A/S-ip
aningaasartuutai 1998-mi 61 mio-it missaanni qaffatinneqassapput, kisianni
oqaaseq taanna kalaallisuuani ilannguneqarsimanngilaq.
Royal Greenland A/S International
nersualaaratsigu naalakkersuisut siulittaasuata immaqa tulluarpallaanngitsumik
oqarnera soorunami tigusinnaavarput, kisianni oqaatigisariaqarpoq Royal
Greenland A/S avammut niuerluarsimanngikkaluarpat suli tunisassiatsigut
isertitavut appasinnerusimassagaluarput.Taannaana tunngavigalugu
nersualaaripput pisariaqarmat.
Naggataatigut erseqqissaqqissavara
Atassummi assut pingaartikkatsigu, piffinni ataasiakkaani oqallinneq pingaartoq
ataasiakkaaninngaanniit akuliunnikkut sumut tamaanga sammiveerullungu
oqallinneqaleraangat tamatigut oqallivipput qimattoortaratsigu, isumaqarpunga
taanna pingaartoq eqqaamassallugu oqaluttarfik manna tassaammat nunarput
ataatsimut isigalugu oqaluttarfik.Taamaaliornitsigut aamma isumaqarpugut
pitsaanerpaaq angusinnaagipput.Aamma oqareernittut uanga nammineq partii
sinnerlugu oqaluttutut piffiit ataasiakkaat ussernartorfigisimagaluarpakka
kisiannili tamatta qinigaavugut nunarput tamaat ataatsimut eqqarsaatigalugu.
Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit:
Paasigatsigu Aalisarnermut, Piniarnermut
Nunalerinermullu Ataatsimiititaliamut oqaluuserisap massuma aamma
ingerlaqqittumik innersuuneqarsinnaanissaa akornutissaqartinneqanngitsoq,
siulittaasoq taamatut oqaaseqarmat.Taamaattumik matumani annertunerusumik
oqaaseqassanngilagut, kisianni soorunami Inuit Ataqatigiinninngaanniik
pinngitsoorumanngilavut Naalakkersuisut Siulittaasutta Inuit ataqatigiinnut
upissussinera aamma taanna oqaaseqarfigilaassallugu.
Pingaartumik oqaaseqarfigerusupparput
siunnersuutigisarput, tassa ilisimaneqartutut sinerissap qanittuani rejertassat
aamma siullermik oqaaseqarnitsinni oqaatigereerparput niuffatigineqalernerat
siornaallu ammaanneqarnikuuvoq.Niuffatigineqalermatalu sinerissap qanittuani
rajartassat avataasiutinut niuffatigineqartalernikuupput - avataasiortut
rajartassaat amerlanerit nunamut tulaassorneqanngillat taamaalillutillu
suliffissaqartitsinatik.
Taamaattumik naalakkersuisut
siulittaasuata apeqqutigippagu Royal Greenland A/S-ip kilisaassuata arlaat
sinerissap qanittuanut pisassaat illuartinneqarpata sunniutissaat suuppat?
Tassa makkuupput: Suliffissuarnut tulaassat
amerlissapput suliffissuit kiap pigivai suliffissuit Royal Greenland A/S -ip
ingerlatarivai, taamaalillunilu Royal Greenland A/S suliffissaqartitsissapput
aamma sinerissap qanittuani rajarnianut suliffissaqartitsissapput.
Royal Greenland A/S-ip soorunami tamanna
iluaqautigissavaa, aamma
minnerunngitsumik kommunit aningaasarsiornermikkut tamanna iluaqutigissavaat.
Siullermik oqaaseqarnitsinni immikkut
maluginiarsimallugu tikkuagarput aamma tassaavoq; kommunit uani
pilersaarusiami annerpaamik eqqorneqartussat
tassaareerput kommunit aningaasarsiornermikkut ukiuni kingullerni
arlaqaleqisuni ajornartorsiulereersimaqisut.Taamaattumillu aamma
akileraaruserineq eqqarsaatigalugu skatteprocentii qaffasinnerpaat .
Taamaattumik ataatsimut isiginnittariaqarpugut
soorunami aamma kommunit pitsaasumik ingerlaaseqarnissaat maani inimi naak nuna
ataatsimut isigalugu politikki - soorlu Atassutikkut oqaaseqartuata oqarneratut
- kommunit ataasiakkaat isigivallaanngikkaluarlugit ingerlatisariaqaraluartugut.
Kisianni allatut ajornaqaaq, uani pilersaarummi kommunini suliffissat
piureersut nussorniarneqarput kommunini allanut ingerlalluarneroreesunut.
Tamanna tassa aamma equgassutilik, tassa erloqinartua.
Royal Greenland A/S-ip kilisaataaluunni
ataaserluunniit avataani rajarniarunnaarsinneqarneratigut pisassaai sinerissap
qanittuanut nuunneqarpata nunat allat imartaanni alisalersinneqarsinnaassaaq.Tassa
taanna tikkuarnikuuarput misilittagaqarfigalugulu aamma namminersortut
Barent-ip imartaani aalisartinneqarmata.
Taamaattumik ajornarnavianngilaq nunat
allat, aamma isumaqatiginiarfigisaratsigit aamma taakkua
isumaqatigiissuteqarfiginissaat, aamma ilisimaneqareersutuut EU-mit nutaamik
isumaqatiginninniarnerit aallarteqqittussaapput ukioq 2001 nutaamik
kingusinnerpaamik isumaqatigiissusioreersimasussaavugut.
Isumaqatigiissut aningaasatigut
pissarsiffigisarparput, kisianni aamma aalisarnitsigut imminik uagutsinnut
killilersuereerpoq.Tassa EU-mut aalisakkat amerlanngeqisut tunniuttaratsigit,
tassani suluppaakkat allallu aalisakkat eqqarsaatigineqarput.
Taamaattumik tamakku periarfissat aamma
Royal Greenland a/s-ip periarfissaralugit, Royal Greenland-illu kilisaassui
suliffissaarunnavianngillat.Aamma una ilanngullugu oqaatigilaarlara
naalakkersuisut siulittaasuata upissussineratigut ersersiinnarpaa aamma
allorassaaqatigiittoqanngitsoq naalakkersuisut siulittaasuata partiiani,
tassami maannakkut aalisarnermut suliaralugu aarlatereerparput Siumut
ilaasortaatitaasa ilaasa siunnersuutaa, tassaasorlu Royal Greenland a/s -ip
kilisaassuisa arlaata rejertassai sinerissamut qanittumut
pisassiussutigineqarnissaat.
Aamma inatsisartuni ilaasortani
Atassummeersut allallu siunnersuuteqarfigivaat sinerissap qanittuani
rejertassat amerlineqartariaqartut, suliffissuarnut tulaassugassat
qulakkeersimaneqarnissaat siunertaralugu.
Aamma oqaatiginngitsoorusunngilarput
Maniitsumi Paamiunilu pissutsit erloqinartut taakkarsoratsigit.Tassani
qulakkeerniarusupparput qaquguuna assagissanut tunisassiorfittaarniartut,
nalunaarusiami tamakkua erseqqissumilluunniit oqaatigineqanngillat.
Kommunit
pisariaqartippaat.Ilaqutariippassuaqarpoq aalisarnermik inuussutissarsiornermik
napatinneqartunik.Taamaattumik piumasarisariaqarparput kommunit minnerpaamik
taakku pineqartut allakkatigut pituttuisussamik
neriorsorneqarsinnaanissaat.Isumaqarpunga tamanna ingasattajaarutissatut
oqaatigineqartariaqartoq.
Karl Lyberth, Siumut:
Aallaqqaammut nuannaarutigalugu quujagilaanngitsoornaguli aamma oqaatigisariaqarpara Hr. Jakob Siverthsen aamma qujanartumik ilikkarsimammagu Landstingiunata kommune-sugut kommuniunata Landstingiusugut aamma tassa oqaasissakka sequmivillugit.
Aap uani anguniakkami qularnanngitsumik tamatta akuerisatsinni aamma qularnanngitsumik suliniarsimasut pimoorullugu suliarisimasaanni aamma ilaannikkut qularnanngitsumik oqimaattarsinnaasimasumi suliniarsimaneri taakkua suliniartut nersortariaqarput, tassa Nunatsinnut tamanut iluaqutissamik angusaqarniarput suliffiit amerlanerit pilersinniarpaat suliffissuullu suliffeqarfissuup Royal Greenland-ip aningaasatigut ajunngitsumik ajunnginnerusumik ingerlalernissaa anguniarlugu suliniuteqarsimapput. Tamanna pillugu taakkua suliniarsimasut qujaffigisariarqarput.
Kisianni uani erseqqilluinnartumik malugisaqarsimavunga nuanningitsumik kommune-mi suminngaanneeraluaraanniluunniit akuerineqarsinnaanngitsumik. Allaqqavoq Maniitsoq eqqarsaatigalugu issuaaneq aallartippoq: Aukiup ataatsip marlullu iluani tunisassiornermik allanik nassaartoqanngippat allatut ajornartumik Royal Greenland A/S-p Maniitsumi rejer-nik tunisassiorneq tamaat unitsittariaqassavaa@ issuaaneq naavoq, taanna Tasiilarmiugaluaraanniluunniit Qeqertarsuamiugaluaruni sumiugaluaruniluunniit Maniitsumut tunngagaluartoq kialluunniit akuerisinnaasariaqanngilaa aamma qujanartumik paasivara Inatsisartuni ilaasortaqatima tamarmik tamanna akuersaarnianngikkaat.
Aamma qularinngilara Naalakkersuisut aammalu Royal Greenland-imi qullersat Inatsisartut taamatut oqariartornerat tusaagaat aamma paasillugu tigujumaaraat.
Taamaattumik neriutigaara tassani allaqqasoq taanna ajornanngippat peerneqassasoq allamillu Maniitsumut nuannernerumik taarserneqarluni, tassa uani pineqarmat assagiarsunnik naammattunik peqanngippat taava Maniitsumi suliffissuaq tamarmi unissasoq tassani taanna pineqarami, soorunami neriuppugut nerioqaagut assagiarsunnik naammattunik peqassasoq sinerissatsinni kisianni peqanngippat Maniitsup uummataa unitsinneqassaaq taamaattumik Inatsisartuni ilaa-sortaasugut tamatta kikkunnguugaluarluta kikkorsuugaluarluta aammalu ilaanni oqqarliortaraluarlutalu maanngaanniit oqartartugut taanna akuerissanngikkipput aamma neriuppunga Naalakkersuisut Royal Greenland-illu tamanna paasilluassagaa.
Otto Steenholdt, Atassut:
Paasisara unaavoq nuna tamakkerlugu sumik peqassuseq aamma aallaavigalugu tunisassiorneq ingerlassasoq, kisianniuna Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata oqaasii uparualaarniarikka tassa siunnersuuteqartoq Aalisarnermut Piniarnermullu ilaasortaqapput nillinngimmat unaana oqaatigilaarniariga taanna kilisaassuarmik ataatsimik unitsitigallarsinnaaneq siunnersuutigineqarsimammat Siumut-ngaanniit taannalu ataatsimiititaliami eqqartoratigu. Tusaannavillugu maani nammineq pigisatuut erfagiunneqarnera nuannarinnginnakku ataatsimiititaliamilu suleriaaseq pitsaasumik ingerlassappat tamanna atorneqartarnera arlalerialermat mianersuutigillaqqullugu.
Tassunga killiinnarallarpunga kisianni tusarnaarlugu paasinerluisimannguatsiarpunga kisianni oqaasiliortoq formand-p talerpiatungaani issiammat tusarnaallaqquara, tusarnaakkakka malillugit assagiarsuk tunineqarsinnaanngilaq, assagiarsuk mikivallaarpoq uani tuniniarneqartup killissaritsippaat cm-rilerlugu mikivallaaraangatalu utsertittarlugit saattuat kisimik angissuseq taanna angusarpaat, taamaattumik assagiarsunniarniaqinasi tunisaanngillat saattuarniarniassaasi mikisulli igittarlugit imaluunniit utsertittarlugit imaanut, taannaana ilissinnut oqaatigilaarusullugu kukkusimaguma oqaasiliortup taanna suliarilaarilissuk kukkulluni assagiarsunniaraluarluni tunisinngitsuussagaanni ajorpoq.
Jonathan Motzfeldt, Inatsisartut siulittaasuat, ataatsimiinnermik aqutsisoq:
Tamanna misissorneqarumaarpoq, taava tulliuttut marlut oqaaseqarteriarlugit taava Aalisarnermut naalakkersuisoq aammalu Naalakkersuisut siulittaasuat akissuteqassapput. Taava tulliuppoq:
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:
Siullermik nuannaarutigaara una suliaq Aalisarnermut ataatsimiititaliamut aammalu Inuussutissarsiutunut tapersiisarfimmut ataatsimiititaliamut ingerlanneqartussaammat, taamaassanngikkaluarpammi oqaaseqarnissara takinerussagaluarmat.
Nuannerpoq Royal Greenland-p suliffissuup aamma mingutitsinermut tungasut isumagisalersimammagit, kommunit ataasiakkaat eqqartorneqarnissaat ajorineqaraluartoq taamaattoq isumaqarpunga pingaaruteqarluinnartoq kommunimit aggerfitsinniik pissutit qanoq-ittuuneri aamma manna aqqutigalugu oqaatigisassallutigit, ullumikkut mingutitsinermut tungatillugu oqaatigisariaqarpara Ilulissani fabrik-taarsuaq nuanneraluaqisoq qujanaraluaqisorlu taamattoq mingutitsinermut tungatillugu umiarsualivipput Kangerluatsiaq ilaatigut avaanngunarluinnartunngornialermat allaallu upernalinngitsorluunniit suli imartaa ajorluinnartumik isikkoqalersimavoq allaat angallatit motorinut ajortumik sunniuteqartalersimalluni, taamaattumik kissaatigissuara aamma naluneqanngereerpoq Royal Greenland tungaaninngaanniit taanna iluarsisariaqartoq piaartumik iluarsineqartariaqartoq.
Saattuarniarnermut tungatillu isumalluarnartut uani eqqartorneqartut qujanaqaat, kisianni pissutsit piviusut qiviassagutigit assersuutigiinnarsinnaavarput ukiormanna Kangaatsiap kommunea-ni aalisartut qanoq annertutigisumik ajornartorsiuteqarsimasut aammalu maannamut suli ajornartorsiuteqartut.
Pissutsit taamaattut inuiaqatigiinnut kommuninut ataasiakkaanut sunniuteqartarneri nuanniittut pisussaaffigaagut tamatta aningorniarlugit suleqataaffigissallutigit. Taamaattumik kommunit ataasiakkaat suliassami ima pingaartigisumi eqqaanngitsoorneqarsinnaanngilluinnarput eqqaasariaqarput aammalu sunnigaasarnerat aningaasiornikkut suliffissaqartitsiniarnikkullu pinngitsoorani ilanngullu eqqartortariaqarput.
Taamaattumik nuannaarutigaara suliassap Ataatsimiititaliani eqqartoneqarnissaa tassami saattuarniarnermut tungatillugu angallatit Kalaallit Nunatsinniittut imatut piorsarsimatiginngillat ullumikkut pisassarineqartut tamakkerlugit pisarisinnaanissaanut piareersimasoqarnani aallat nalunaarusiami umiatsiaaqqat ilaatsinneqanngillat, tassa angallatit motor-imik atareersumik motor-illit tapiiffigineqarsinnaanerat kisimi eqqartorneqarpoq.
Nalunngilarput nunaqarfinni aalisartut amerlanerparpartaat aammalu ajornartorsiornerpaartaat tassaasut umiatsiaararsortut taakkua tamakkua qanorilillugit saattuarniarnermut peqataatsinneqassappat, tunisassiornermi piumasarineqarpoq saattussat nutaatillugit tunineqartarnissaat, umiatsiaararsortoq qanoq-ililluni ilaatsinneqarsinnaava piumasat taamak sakkortutigisut piumasaatillugit.
Isumaqarpunga tunitsivimmik umiarsualiinissaq pingitsoorani ilanngullugu eqqartorneqartariaqartoq nunaqarfinnut tungatillugu. Aammami nunaqarfiinnaanngitsut tassani eqqaaneqarsinnaapput tamatta suleqatigiittariaqarpugut nunaqarfiit puiornagit.
Maqaasisara uani tassaavoq nunaqarfinnut tungasut tunisassiorfiit annerusumik eqqartorneqarsimanngimmata. Taamaattumik neriuppunga ataatsimiititaliani eqqaaneqartuni uani suliassami eqqartuinissami tamakku tamarmik ilanngunneqarumaartut.
Lars Karl Jensen, Siumut:
Maannakkut oqaaseqartut arlallit aamma Siumut-minngaanniit oqaaserisagut qaninngoorlugit isumaqatigalugillu oqaaseqareeraluartut annikitsunnguamik ilassuteqalaassaanga. Ukiut marlunngulerput Inatsisartuni qinigaangattali immaqa ataatsimiinnerit tamaasa Royal Greenland-p suliffissuisa ingerlanneqarneranut tungasumik sunniuteqarsinnaanerput anguniarlugu uparuartuisarnerput isumaqarpunga maannakkut nangeqqillugu oqaatigisariaqarlugu uagut Siumut-min-ngaanniit ukua saqqummiunneqartut tassa suleqatigiissitap naammassisaqarsinnaassutip naapertuuttunngorsarnissaanut fabrik-it iluanni suliai ataatsimiittitaliamiluunniit Aalisarnermut A-taatsimiititaliami suliarissallugit pisariaqanngitsutut uanga isumaqarfigivakka.
Suliaq annertoreerpoq nuna tamakkerlugu pilersaarusiornermi aallaveqartoq suliffissuillu 50 %-niit 70 %-mut annertusisamik suliaqarnerusinnaanerat anguniarneqarluni.
Nalunngilara Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata taagaa Royal Greenland-p kilisaataasa ilaat avataani aalisarunnaarsillugu siunnersuutigineqarsimasoq, tassalu uanninngaaneerpoq aamma Otto-p oqaasia ilumoorpoq, kisianni Otto nappaagami siulliulluni taanna aneqqaarmagu tupigin-ngilara.
Aamma ilanngullu oqaluuserisassanngortsinnikuuara fabrik-it ilaasa privat-mik ingerlanneqarsinnaalernissaat siunertaralugu misissuinissamik imaqartoq. Taakkua Aalisarnermut Ataatsimiititaliami suliarisussaavagut. Uanili takusinnaanngilara saqqummiusissutit maannakkut oqaluuserisatsinnut tungasut suatungai Aalisarnermut Ataatsimiititaliami suliarissanerigut, taamaaliussagutta isumaqarama kinguarsaaqqittussaassalluta, suliat ingerlareersut taamak pissanganartigisut isumaqarpunga kinguarsartariaqanngitsut.
Partiit allat oqaaseqartuininngaanniit oqaaseqarfigineqanngilaq Siumut-niit oqaaseqaatserput assagiarsunniarnerup iluamik ingerlalernissaa anguniarlugu pisassanik amerlitsiinissaq, soorunami peqassutsip tamanna ajornartinngippagu taavalu aamma fabrik-it ingerlalluarsinnaanerat siunertaralugu unittaqattaanngitsumik ingerlaniassappata avataasiortumik tapertaqartinnissaat nunatsinni periarfissaareeraluarpoq ESU aqqutigalugu atorniarnermi taamaattumik angallatitaarnissaq, kisianni ilisimasakka malillugit maannakkumut suli takkuttoqarsimannginnguatsiarpoq, taamaattumillu isumaqarpugut Siumut-miit Canada-miut tamakkuninnga misilittagaqareersut suleqatigisinnaanerat kalaallinit piginneqataaffigineqarlutik aallariarfissat ilagisariaqaraat.
Taamaattumik uani siulittaasumut ataqqinartumut eqqarsaatigillaqquara taanna Aalisarnermut ataatsimiititaliami oqaluuserisassangortitsinermik taasaa piviusunngussanersoq imaluunniit arlaannit aliangersimasumik taamaallaat Aalisarnermut ataatsimiititaliamut ingerlatitsisoqarnissaa tulluartuunnginnersoq.
Paviaaraq Heilmann, Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq:
Oqaaseqartut kingulliit erseqqissaateqarfigilaassavakka pingaartumillu IA-miit Maliinannguaq Markussen Mĝlgaard aammalu Anthon Frederiksen Kattusseqatigiinniit.
Pingaartumik Kangaatsiaq aallaavigalugu, taakku oqaaseqartut marluk oqaaseqarput tassalu oqaatigissavara marts-ip ingerlanerani Kangaatsiamiissimagama aammalu aasamut sukumiinerusumik Kangaatsiap nunaqarfii pillugit imaluunniit nunaqarfiit tamaasa tikillugit angalaarnissara naatsorsuutigigakku.
Oqaloqatiginninninni aamma neriorsuutigisimavarput aammalu pilersaarutaareersoq oqaluttuarisimavakka tassalu Kangaatsiap kommunea-ni misileraalluni ingerlatsinissat upernaaq-manna aallartittussat arlaqarput, siullermik nipisat suaanik tunisitsineq ingerlanniarneqarpoq misiliilluni ingerlatilluni tassa AMEC-i aqqutigalugu, aappassaanillu assagiarsunniarneq aamma ingerlanniarneqarluni, tassunga tungatillugu tunitsiviit qanoq ittut atorneqassanersut sulinermut massakkumut suli tassunga tungasoq naammassisimanngilaq, kisiannili pilersaarutit taakku ingerlanneqassapput.
Taassuma saniatigut periarfissanik allanik aamma Kangaatsiamut tunngatillugu aamma oqallinnerit Royal Greenland-illu akornanni Aalisarnermut Pisortaqarfiullu akornanni ingerlaqqissapput, tassa pingaartumik aamma ammassaat aasap ammassai, ukiallu ammassai eqqarsaatigalugit.
Taava rejer-nut imaluunniit eqqaasissutigeqqissaavara IA-p oqaaseqartuanut Johan Lund Olsen-mut rejer-t pisassiissutit avataasiutininngaanniit sinerissamut qanittumut nuussinissamut tungatillugu immikkut oqallinneq ingerlanneqartussaammat soorlu aamma Otto Steenholdt-ip Jens Karl Jensen-illu aamma oqaatigigaat.
Taava nunaqarfiit eqqarsaatigalugit pilersaarutit nutartserinissamut aammalu nutaaliornissamut ingerlareersullu suli pitsangorsaqqinnissaannut tungatillugu atugassiissuteqartoq Inatsisartut Aningaasanut Inatsisaat aqqutigalugu. Taakkua qanoq atorneqassanersut Royal Greenland-ilu
sukumiisumik oqaloqatiginnissutigereerlugit tulleriaarinerit ingerlanneqartarput, tassanilu aamma qanittukkut tassunga tungasut suliat ingerlanneqareersimapput, assersuutigalugu Sermiligaami, Kangaamiuni, Napasumi aammalu sinerissami allani nutartigassat eqqarsaatigalugit.
Taassuma saniatigut Royal Greenland nammineq aamma nunaqarfinni tunitsiviit aammalu tunisassiorfiit eqqarsaatigalugit piorsaavoq taamaattumik nunaqarfinni tunisassiorfinnik pilersuineq aammalu sanaartorneq uninngilaq ingerlavoq isumaga malillugu pitsaasumik soorunami sukkanerusumik tamakkiinerusut pissutsinut atuuttunut malinnaalersinnissaat kissaatiginaraluarpoq kisiannili tamanna soorunami aamma aningaasanik naleqarpoq. Kangerlummi qerititsiviliisoqarnissaanik Maliinannguup oqaatigisaa, tassunga tunngatillugu oqaatigissavara qanittunnguakkut Diskobugtimi nunaqarfiit tamakkerakkit tassa tikillugit tassanilu aamma Royal Greenlandimi oqaloqatigiinnissatsinni, oqaloqatiginneqqinnissatsinni aamma tunngavissanik pissarsiortorlunga. Tassunga tunngatillugu oqaatigissavara nalilersuinerit sumiiffinniit sumiiffinnut periarfissat assigiinngitsut tamaasa soorunami Royal Greenlandilu peqqissaartumik nalilersorlugit tulleriiaarinerit inissitsiterneqartarmata. Aammalu Kangerlummut tunngatillugu matuma ki-ngorna angalaarnerma kingorna Royal Greenlandimi sukumiisumik Kangerlummi pissutsit pillugit aaqqiiniarnerit eqqarsaatigalugit oqaloqatiginnilersaarama. Johan Lund Olsenip, IA-minngaanneersup aamma eqqaasaasa ilagivaat nunanut allanut aalisariartitsisinnaaneq, tassa kilisaassuarnik angisuunik pisassaannik immaqa arsaariarlugit sinerissap qanittuanut pisassan-ngortillugit taakkua nunanut allanut aalisariarteriaannaammata.
Ilumullumi taamatut oqaannartoqarsinnaasuuppat, taamatut oqarpunga pissutigalugu nunanut allanut isumaqatigiinniartarnerit imaannaanngitsuupput, aammalu pingaartumik Atlantikup avannaani aalisakkanik pisassiissutit tamarluinnagajammik pituttugaareerput allanngortinneqassappat aamma suna tamarmi allanngortinneqartussaalluni taamaattumik nunanut allanut isumaqatigiissuteqartarneq imaannaanngitsuuvoq tassa aalisarnermi pisassanik paarlagiisseqatigiittarneq ilaatigut aamma qitiulluinnarmat aamma EU-p nammineq aalisariutaateqarpallaarnini pissutigalugu pisassanik sumi tamaani aallerumanersua.
Taamaammat imaaliallaannagassaanngilaq, nunanut allanut aalisagartassanik pissariniarneq. Nunat assigiinngitsorpaaluit akuleruteqqaarlugit pissarsisoqartariaqartarpoq. Oqaatigissavara avataasiutit nunanut allanut aalisariartittakkagut kilisaatit marluupput aappaa Roayl Greenlandip pia aappaalu namminersortut pigisaat. Taakkuinnaalluunniit pisassaqartinniartarnerat ajornakusoortorujussuuvoq. Suna tamaat atorlugu Norgemik Ruslandimillu isumaqatigiinniarnerit ingerlattarpagut tassuunakkullu qujanartumik manna tikillugu pisassaqartittarsimavagut. Kisianni tassa ukiut tamaasa tamanna ilungersornikkut aatsaat pisarpoq. Otto Steenholdtimut naggaasiullugu oqaatigissavara, nalunnginnakku aalisartut nalunngikkaat qalerualik taanna assagiarsummik taaneqarpat saattussamilluunniit taaneqarpat sunaasoq qaqinniassallugu nalunngikkat, taamaattumik aalisartut tamanna nalornissutiginngilaat.
Lars Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat:
Isumaqarpunga imatut paasinarsitinnaveersaartariaqaripput nalornisugut suniarluta - inatsisar-tuni, tassami aningaasarsiorneq pitsaanerusoq suliffissallu amerlanerusut nalornissutigiginngisaannartariaqarparput taanna akuerisariaqarparput kalaallit nunaannut namminersulerusuttumut iluaqutissaq ujartorparput. Taamaattumik aningaasarsiorneq pitsaanerusoq suliffissallu amerlanerusut nalornisutut ililluta suliarissanngikkipput neriuutigaara.
Aamma eqqarsaatissiissutigerusuppara, suliffissat isumannarnerpaat qajannarnerpaat nakkajanarnerpaat tassaapput suliffissaqartitsiaannarluni pilersinneqartartut. Suliffissat isumannaannerpaat tassaapput piviusumik tunisassiassanik tunngaveqartumik pilersinneqartartut. Taamatut oqaaseqareerlunga minnerunngitsumik Maniitsoq eqqarsaatigalugu imaattumik nassuiaateqalaassuunga. Maniitsumi raajanik tunisassianik qerititanik tunisassiorneq piartuaartumik Sisimiunut nuukkiartuaarneqarnissaa pilersaarutigineqarpoq, taannalu pissuteqarpoq Maniitsumi fabrikkip ilaannamininngua atorlugu raajanik tunisassiortoqarmat Sisimiunilu fabrikkip aamma ilaannaa atorlugu aamma raajanik tunisassiortoqarmat taamaattumik pisariillisaaneq tunisassiassat amerlassusiannik tunisassiorfiit annertussusiannut naleqqussaaneq tassani siunertarineqarpoq imaanngitsoq tunisassiassanik nuussuineq kisianniuna tunisassiornermik aaqqissuussineq tunisassiat nammassisaqarsinnaassuserlu imminnut naapertuuttunngortinniarlugit.
Arlaannalluunniit akornuserniarlugu imalunniit akornutissarsiuunniarlugu suliassaq una ingerlanneqanngilaq. Tunisassiornerliuna naammassiaqarsinnaassuserlu imminnut naapertuuttunngorsarniarneqartut taassuma illuatungerimmagu fabrikkit ilaasa matoorarnissaat, taava fabrikkit ilaasa matoorarnissaat naaggaaratsigu taava fabrikkini raajanik tunisassiorfiujunnaartussanut imaluunniit annikinnerusumik tunisassiorfiusussanngortunut nutaanik allanik tunisassiassaqarnissaq pilersaarusiorneqarpoq. Maniitsumi raajanik tunisassiornerup annikillineranut taarsiullugu assagiarsuit saattussat nerpiisa tunisassiarineqarnissaat pilersaarusiarineqarpoq. Assagiarsoqassusia saattussaqassusia pimoorullugu misissuiffigineqarpoq taanna aqqutigalugu assagiarsuit pisassat qaffanneqarnissaat anguniarneqarluni. Siunertaavoq Maniitsumi Paamiunilu assagi-arsuit 2ooo tonsit tulaanneqartarnissaat Maniitsumi 2ooo tonsit, taakkua suliffissanik ukioq kaajallallugu atuuttussanik 4o-t 50-illu akornanni pilersitsissapput. Tassalu taakkua 4o-t 50-it nuunneqartussaanngitsut amerleriaassutissalli. Oqaatigeriikkattuut Maniitsup fabrikkiani siu-nissami tunisassiarineqartalissapput raajat qalliusikkat panerede rejer, assagiarsuit nerpii taavalu aamma assagiarsuit. Taakkulu tunngavigalugit Royal Greenlandimi pilersaarutigineqarpoq suliffissat ullumikkut l997-mi suliffiit amerlaqataat siunissami atuutiinnarnissaat. Tassa allatut oqaatigalugu Maniitsumi raajanik qalliusikkanik tunisassiorneq assagiarsunnik tunisassiorneq tassa siunissami ingerlatassat aamma taakkua saniatigut Royal Greenlandip suliffeqarfinnit allaanerussutigaa aamma Maniitsumik bĝrnehaveliorsimagami taamaattumik Maniitsoq siullerpaajulluni oqassanngitsoq Royal Greenlandimit sumiginnagaalluni. Isumaqarpunga Royal Greenlandip naalakkersuisut inatsisartut partiilluunniit arlaata akisussaaffigisinnaanngikkaa, saarulliit tammakarnerat tunngaviummat Paamiut Maniitsullu annertuumik ajornartorsiuteqarnerannut, taammaammat suliassaraarput Paamiut Maniitsullu annertuumik ajornartorsiornerminnik qaangiinissaat pitsaasumik.
Aamma tamanna tunngavigalugu Maniitsumi Maniitsullu avataani sinerissamut qanittumi itinerusumilu assagiarsoqassusianik misissuineq aalisartut suleqatigalugit ingerlanneqarpoq aamma kalaallit aalisartut ilaatigut maannakkut misissorpaat Canadami avataasiummik attartorsinnaanerlutik taannalu najoqqutaralugu taannalu iluaqutigalugu assagiarsunnik tunisassiorneq annertusarsinnaanerlugu. Assagiarsuit piniarneqarfianni ukiut killiffiat aatsaat aallartilaarpoq suli oqassalluni ernumaleriissalluni siusippallaarpoq. Ajussappammi taava, ila inuunerput tamaat ingerlatissagaluarutsigu suna tamarmi ajussappat qanoq iliuusissarlu tamaat piareersarlugu alloriarneq siulleq tigunngittooqattaartuassagaluarparput.
Sapinngissuseqartariaqarpugut maannakkut alloriarnerup tigunissaanut siunnersuutigerusupparalu maani oqallinneq naggasertutut ilillugu oqassasugut, aap akueraarput nalunaarusiaq una, suliffiat amerlanerusut aningaasarsiornerlu pitsaanerusoq akueraarput kisianni sanngeequtitaqarpoq, saangeequtitaalu taakkua immikkut sammeqqikkusuppagut. Kinguarsarnagu ajunngitsortaa ajortortaa suliaralugu aallartitsigu. Inussiarnersumik siunnersuutigaara taamatut oqassasugut. Akueraarput kisianni sanngeequtai misissoqqittariaqarpagut uanga nammineq inuttut Naalakkersuisut Siulittaasuattut Nanortalimmut Paamiunut Maniitsumut Kangaattaamut Qeqertarsuarmullu tunngasut nalornissutigineqarnerat nammineq inuttut Naalakkersuisullu Siulittaasuattut malinnaaffigissavakka, Royal Greenlandimullu tukumisaarutigiuarlugit; una qulakkeerniarlugu taakkua qimataannginnissaat. Uanga mannamut ilisimasakka paasitinneqarnikkalu najoqqutaralugit ernumanngilaga aamma Paamiuni aamma Nanortalimmi aamma lumi allani suliffissat amerlanersut pilersinneqartussaammata.
Kangaatsiaq eqqarsaatigalugu tassani pilersaarutaavoq aalisakkanik panertunik nikkunillu ineriartortitsiviit qitiattut ingerlatsiviussalluni. Maannakkullu misissorneqarpoq panertunik nunami allamiut uagutsituulli nerisaqartut Alaskamiut, Canadamiut Islandimiut Savalimmiormiut, Norgemiullu tuniniaaffigineqarsinnaannginnersut tunitsivissat amerlisinnaappata Kangaatsimi panertuliorneq ullumikkornit marloriaatinngorsinnaavoq suliffissallu suli ullumikkorniit loo-t angullugit suli amerliseqqinneqarsinnaassallutik. Taamaammat uteqqikkusuppara, allo-riarnissaq kinguartinnagu suut tamarmik iluarsereernissaat utaqqinagu, ingerlaqqittariaqarpugut, maannakkut ersernerlunnerusut immikkut uterfigineqartuarnissaat iluarsinissaasa tungaanut aaliangiullugu. Aningaasarsiorneq pitsaanerusoq suliffissallu amerlanerusut nangaanani angertariaqarput.
Oqaatigineqartunut ataasiakkaanut annertunerusumik pulassanngilanga. Kisianni Royal Greenland aamma nersualaarneqakasattoq avatangiisinut tunngasumik ullumikkut politikkeqalerneranik aamma Kattusseqatigiinniit Anthon Frederiksen-ip oqaasia pillugu soorunami Royal Greenland qaninnerusumik oqaloqatigissavarput. Qaleralinnik tunisassiorneq pitsassuuvoq kisianni aamma avatangiisinut mianernartuuvoq paasisakkalu malillugit Royal Greenlandip Ilulissani fabrikkitaarsua qaleralileriffiit silarsuarmi tamarmi mingutsitsinnginnersarilertussaavaat sulili taamatut allartissimanani pissutigalugu aalisakkat orsuannik maqitsivik suli atulersimanngimmat. Qularnanngitsumik naluara kisianni qularnanngitsumik tamatumunnga pissutaavoq maskiinap nutaap suli atulersimannginnera.
Oqaatigeriikkattulli alloriarneq pitsaasoq isumaqarpunga tigussallugu piareersimasut inatsisartut oqalllineq ullumikkut taama paasivara immikkut mianersorfigeqquneqarput Paamiut Nanorta- lik Maniitsoq Kangaatsiaq Qeqertarsuarlu taakkualu isumaqarpunga inatsisartut ataatsimiititaliaanni assigiinngitsuni immikkut oqaluusereqqissallugit tunngavissaqartoq. Qujassutigeqqissavara maani oqallinneq sangorarfiugaluarluni soqutiginartumik ingerlatsiviummat aammalu nuannaarutigalugu oqaatigeqqissavara naalakkersuisut inatsisartullu aningaasaqarnermut ataatsimiititaliaata akuersissutigereersimasaata uumap piaartumik piviusunngortinneqarnissaa aningaasalersuisoq aallartinniassammat aamma l998-mi tunisassiorneq aallartinniassammat. Kristine Raahauge-p puisit neqaannut suliap sumut killinneranut tunngasumik apeqquteqarenranut erseqqissaatigissavara misileraalluni tunisassiorneq aasaq manna maani Nuummi ingerlanneqarnissaa naatsorsuutigineqarmat pilersaarutaallunilu.
Taavalu naalakkersuisuni naatsorsuutigaarput septemberimi oktoberimiluunniit Royal Greenland naalakkersuisunut nalunaaruteqassasoq misiliineq taanna qanoq ingerlasimanersoq taava nalunaarut taanna najoqqutaralugu tunisassiornermut aningaasalersuinissaq pillugit Royal Greenland imaluunniit selskabinik pilersitsinissat aningaasalersuinissallu oqaluuserineqalissapput. Imeqarnermut tunngasut maannakkut akisinnaanngilakka kisianni isumagissavara naalakkersuisuni ilaasortat imeqarnermut akisussaasup apeqqummut tassannga akissuteqarnissaa. Aamma Nanortalimmi nunaqarfiit qerititsivilersorneqarnissaannut tunngasut kiisalu Kangerlummi Maaliinanguaq Marcussen Mĝlgaardip siunnersuutaa malillugu qerititsiviliisoqarnissaanut tunngatillugu oqaatigissavara aningaasaliinissamut tunngasut eqqartorneqalerpata tamakku tulleriiaarneqarumaarmata soorunami kissaatigineqartut allat ilanngunneqarnissaat aamma siunertarineqarumaarpoq.
Taamatut oqaaseqarlunga qujavunga, tassa imatut naggaserlugu oqaatigerusullugu suliffiat ikilinissaat naaggaarparput fabrikkinik matooraanissaq naaggaarparput piumassuseqarfigaarput aningaasarsiornerup pitsaanerulersinnissaa, piumassuseqarfigaarput tamatumunnga peqatigitillugu suliffissat amerlisarneqarnissaat.
Jonathan Motzfeldt, Inatsisartut Siulittaasuat:
Tassa taamatut naggaserniarnissaa piareerfigaarput, kisianni taamaalisinnata, naggataamik Lars Sĝrensen apeqqummut tamatumunnga oqaaseqarteriarlugu - naammasinialissavarput.
Lars Sĝrensen, Inuit Ataqatigiit:
Tassa siullermik naalakkersuisut siulittaasuat qutsavigissarava, Paamiunut Maniitsumullu tunngasut assigisaannullu tunngasut taakkua ataatsimiititaliami sukumiisumik aaqqiissutissanik assigiinngitsunilu sulinissaq tamanna saqqummiummagu. Ilumoorpoq nunatsinni inuiaqatigiit atugarisaat imaannaanngitsut Roayl Greenlandimiit akisussaaffigineqarput. Ilumoorpoq pissutsit atukkagut minnerunngitsumik Paamiut eqqarsaatigissagaanni, illoqarfinnut allanut tuniluutissanngippata, aaqqiissutissanik assigiinngitsunik pinngitsoornani atorneqarsinnaasunik siunissamilu aamma innuttaasut atugaasa pitsaasumik ingerlannissaannut aallaavilimmik sananissaq saneqqunneqarsinnaanngilaq.
Ukiarmi Paamiut eqqaani assagiarsunnik tunisassiorneq ingerlanneqarpoq ukiorparparujussuarni aalisartortagut atugarliorsimasut qiimmassimapput , illoqarfik qiimmassimaarpoq, innuttaasut nuannaarput, kissaatiginaqaaq illoqarfinni ataasiakkaani eqqorneqartussani tamanna atuuttariaqanngitsoq inuiaqatigiit akissaqarfiginngilarput. 269 millioner koruunit landskarsiminngaanniit uagut inuiaqatigiit qularnaveeqqutissatut aningaasaliissutissagut pisariaqarpoq aamma minnerunngitsumik ataatsimiititaliami isummersuutiginissaannut aammalu siunissatsinni oqareernittuut tassami Paamiut Maniitsorlu uani allassimasoqanngilaq qaqugu aaqqiivigineqassanersut, 200l tungaanut aaqqivigineqarnissaat ersarinnerusumik allassimasoqanngilaq taammaattumillu pisariaqarpoq ataatsititaliami tamakkua assigiinngitsut nalilersorneqarnissaat. Taamatut naatsumik oqaaseqarlunga naalakkersuisut siulittaasuata taamatut ammaffiginninnera nuannaarutigaara.
Jonathan Motzfeldt, Inatsisartut Siulittaasuat:
Taamaalilluta oqaluuserisassaq taanna naammassivoq, tassa innersuussutigineqarluni tunissassiornermi killissinnaasat naammattusarneranni siunnerfiit aallaavigineqartussat pingasut siunnersuutaasut tamarmik taperserneqarlutik , taannalu udvalgimi aalisarnermut piniarnermut nunalerinermullu udvalgimi paatsuugassutit misissoqqinneqarnissaat, naalakkersuisut siulittaasuata aamma aalisarnermut naalakkersuisup aamma innersuussutigisaat, udvalgit taakkua qaaqqusinnaammagit sukkulluunniit annertunerusumik paasisassarsiorfigalugit, inatsisartuninngaanniit innersuussutigineqarpoq.
Taavalu aamma Atassutip oqaluttuata oqaatigisaa nutserineq amigaateqarsimasoq, aamma paaseqatigiinniarnermut akorngutaassanngimmat ilumoorpoq qallunaatuuani oqaaseqatigiit qulaarneqavissimasut kisianni pingaarutillit ĉh, Atassutip oqaluttuata malugeqqusai aamma udvalgimi maluginiaqquneqarput, paaseqatigiinniarnissamut akornutaassanngimmata. Tassa raajat taanna, samtidig ydes der tilskud til Royal Greenland a/S med cirka 6l millioner kroner for l998, der aftrappes i lĝbet af de kommende fem ċr, oqaaseqatigiit taakku tamarmik nutserneqarsimannginnerat Atassutip oqaluttuata oqaatigisai ilumoorput. Innersuussutigissavara direktoratimut tunniunneqartunut tamakkua pinaveersaarluinnaqqullugit, nutsikkat kukkuneqartumik qulaanneqartumilluunniit ilaqarlutik tunniunneqartarsimaneri akuersaarneqarsinnaanngimmata, tamanna nakkutiginiaqqullugu, direktoratinut akisussaaffeqartuni aammalu landsstyreqarfiusuni. Taamaalillluni oqaluuserisassaq taanna tamaannga naammassigallarpoq.
Marlunngorneq 03.06.1997 nal. 13.26
Ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tullia siulleq, Finn Karlsen.
Siverth K. Heilmann, Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliap siulittaasua:
Inatsisartut Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaata Royal Greenland A/S-ip nunami tunisassiorfiutaasa tunisassiassaqassutsimut naapertuuttunngorsarnera pillugu Naalakkersuisunut nassuiaat pillugu, Ataatsimiititaliap isumaliutissiissutaa imaattoq saqqummiutissavara:
Royal Greenland A/S-ip nunami tunisassiorfiutaasa tunisassiaqassutsimut naapertuuttunngorsarnera pillugu Naalakkersuisunut nassuiaat, ataasinngornermi ulloq 05. maj 1997 Inatsisartut Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaannut suliassanngortinneqarpoq.
Ataatsimiititaliap nassuiaat ulluni 21. aamma 26. maj 1997 oqaluuseraa. Ataatsimiititaliap nassuiaat tunngaviatigut tusaatissatut tiguaa, Ataatsimiititalialli imaqatigiissutit makku oqaatigerusuppai:
Ataatsimiititaliap oqaluuseraa tunisassiorfiit tunisassiassaqassutsimut naapertuuttunngorsarneranni tunisassiornertigut allanngortiterinerit pilersaarutigineqartut kommunenut eqqugaasussanut, qanoq kinguneqarumaarnersut.
Tassunga atatillugu Ataatsimiititaliap pingaartillugu Naalakkersuisunut kaammattuutigerusuppaa kommunet, tunisassiorfiit tunisassiaqassutsimut naapertuussarnerisa kingunerisaanik suliffissanik annaasaqartussat, sapinngissamik annikinnerpaamik eqqugaanissaat suliniutigeqqulugu. Ataatsimiititaliap tamatumunnga atatillugu naammagisimaarlugu maluginiarpaa, Naalakkersuisut Siulittaasuata nassuiaatip saqqummiunnerani tamanna suliniutigineqassasoq neriorsuutigimmagu.
Ataatsimiititaliap suliani taaneqartunut ilanngullugit oqaluuserai Qeqertarsuup Qasigiannguillu kommuneni tunisassiornermik allanngortiteriniarnerit. Ataatsimiitaliallu kommuneni taakkunani tunisassiornerit agguataarnissaat nassuiaammi taaneqartut eqqumiiginartippai, nassuiaammimi oqaatigineqartut naapertorlugit Qeqertarsuarmi avaleqqanik saaneeraajaasoqassaaq Qasigian-nguanilu avaleqqanik saaneeraajaasoqassalluni fantailsilerisoqarlunilu. Ataatsimiititalialli Naalakkersuisunut maluginiaqquaa Ataatsimiititaliaq isumaqarmat, Qeqertarsuaq raajaqarfinnut qaninnerummat fantailsit tassani tunisassiarineqarnissaat piukkunnarnerutillugu. Aammattaaq Qasigiannguit qaleraleqarfinnut qanittumi inissisimapput, tamannalu avaleqqanik saaneraajaalluni tunisassiornermi assartuinermut aningaasartuutit tassani annikinnerussallutik. Kiisalu aamma Qasigiannguani ukiuunerani sivisunerusumik sikuusarnera pissutigalugu assartuiniarnerat pisariunerusarput tamaammallu ukiup ilaani fantailsiliassatut tunisassiassanik pissarsiniarnissaq ajornartorsiorfiusarsinnaalluni. Taamaalilluni Ataatsimiititaliaq isumaqarpoq Qeqertarsuarmi fantailsinik tunisassiortoqarpat Qasigiannguanilu avaleqqanik saaneeraajaasoqarpat piukkunnarnerussasoq.
Aammattaaq Ataatsimiititaliap tunisassiorfiit tunisassiassaqassutsimut naapertuussarnerinut atatillugu, saattuat iluaqutiginiarneqarnerinut tunngasut arlalitsigut oqaaseqarfigerusuppai.
Ataatsimiititaliap maluginiarpaa suleqatigiissitap tunisassiorfiit tunisassiassaqassutsimut naapertuuttunngorsarnissaa pillugu, nassuiaasiortup sinerissap qanittuani maannakkut aalisariutigineqartut eqqarsaatigalugit saattuartarineqarsinnaasut ukiumut annertunerpaamik 2.500 tonsiussasut missingersimammatigit. Taakku Aasianni, Sisimiuni Nuummilu saattualeriffiit pingasuusut aningaasarsiornikkut naammaginartumik ingerlassappata amigartutut isigineqarput.
Taamaammat Ataatsimiititaliaq isumaqataavoq, nassuiaammi inassutigineqarmat amerlanernik aalisariutinik periarfissiisoqarneratigut pisarineqarsinnaasut annertuseriarnissaat pisariaqassasoq. Taamaalilluni saattualeriffioreersut pingasunut kiisalu Paamiuni Maniitsumilu saattualeriffissanut tunisassiassatut tulaanneqartartut, sapinngisamik piaartumik qulakkeerneqarsinnaaniassammata.
Ataatsimiititaliap tassunga atatillugu malugeqqussavaa 1997-imut aningaasanut inatsimmi konto normu 50 06 11-mi aalisarunnaarsitsinermut tapiissutissatut 10 mio. kr.-it immikkoortinneqarsimammata, taakkulu Inuussutissarsiutinut Tapersiisarnermut Ataatsimiititaliamit agguarneqartassammata, sinerissap qanittuani raajarniutit raajartassanut naapertuuttunngorsarnerinut atatillugu tapiissutigineqartussanngorlugit.
Aningaasat taama amerlassusillit ukiuni missingersuusiorfinni aamma immikkoortiterneqarsimapput. Ataatsimiititaliaq isumaqarpoq aaqqissuussineq taamaattoq aalisariutinut allanut atuutilersittariaqartoq, soorlu saarullinniutinut, taamaalilluni assersuutigalugu, angallatit saattuarnialernissaat siunertaralugu allanngortiterinissaannut, iluarsaannissaannut piniutinulluunniit pisinissanut tapiissuteqartoqarsinnaassammat.
Aammattaaq Qeqertarsuup eqqaani saattuarniarnerup iluatsittumik ingerlasimanera tunngavigalugu, angallateerarsortut saattuarniaqataatinneqarnissaat Ataatsimiititaliap pingaartippaa. Ataat-simiititaliaq tassunga atatillugu isumaqarpoq, aammattaaq angallateerarsortut saattuarniutinik pisaartornissaminnut tapiiffigineqarnissaminnut periarfissaqartariaqartut. Angallateerarsortut aningaasarsiornikkut sanngiinnerpaanut ilaapput taamaammallu saattuarniaqataasinnaanngortinneqarunik pisariaqarteqisaminnik periarfissiqalissallutik.
Ataatsimiititaliap kalaallit aalisariutaasa piaartumik avataani saattuarnialernissaasa naalakkersuinikkut aningaasarsiornikkullu aaqqivigineqartariaqarnera pingaartippaa, Ataatsimiititaliarli isumaqarpoq nunani allamiut aalisariutaasa saattuarniartinneqarnissaat pisariaqalersinnaasoq. Ataatsimiititalialli tassunga atatillugu makku pingaartippai:
Siullermik:
Angallatit ataasiakkaat siumut killileriikkamik sivisussusilerlugu aalisartinneqartariaqartut.
Aappaattut:
Inatsisartut aalisarneq pillugu inatsisaanni nr. 18-imi ulloq 31.oktober 1996-imeersumi ' 6 kii-salu kalaallit angallataasa inuttalersugaanerat pillugu nalunaarummi nr. 35-imi ulloq 28. oktober 1993-imeersumi aalajangersakkat naapertorlugit, kalaallit peqataatinneqartariaqartut piginneqataatinneqartariaqarlutillu.
Pingajuattut:
Aaqqissuussineq sinerissap qanittuani saattuarniat maanna nunami saattualeriffigineqartunut tulaassuinerannut pisariaqanngitsumik akornusersuutaassanngilaq.
Naggataatigut Ataatsimiititaliap ulloq 21. maj 1997 Pinngortitaleriffiup sinniisaanik isumasio-qateqarnermini paasisani tunngavigalugit avataani saattuarniarnermut tunngatillugu inassutigis-savaa, saattuarniarneq mianersortumik ingerlanneqaqqullugu aammalu inassutigalugu aalisariutit saattuarniaqataasut nalunaarsuiffimminnik, logboginik taaneqartartunik, tunniussisarnissaan- nut pisussaaffilerneqassasut, taamaalillutik saattuat qanoq amerlatigineri qanorlu agguataarsi-maneri tamakkiinerusumik takussutissaqalerniassammata.
Ataatsimiititaliap taama oqaaseqarluni nassuiaat tusaatissatut tiguaa, isumaliutissiissunnilu Inatsisartuni sukumiinerusumik oqaluuserisassanngortillugu.
Ataatsimiititaliami ilaasortaapput, Siumumiit Lars Karl Jensen aamma Hans Enoksen, Inuit Ataqatigiinninngaanniit Johan Lund Olsen Atassummiillu Otto Steenholdt aammalu Siverth K. Heilmann. Qujanaq.
Lars Emil Johansen, akissuteqartoq, Naalakkersuisut Siulittaasuat:
Qujassutigaara Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiitialiap isumaliutissiissutaa aamma Naalakkersuisunit iluarisimaarlugu paasivarput Ataatsimiitaliap isumaqatigiissut, Royal Greenland A/S-ip nunami tunisassiorfiutaasa tunisassiassaqassutsimut naapertuuttunngorsarnerat pillugu Naalakkersuisunut nassuiaat, Naalakkersuisut saqqummiussaat Inatsisartuni maani tusaatissatut Ataatsimiititaliamit tiguneqartoq.
Ataatsimiititaliaq Qeqertarsuarmi Qasigiannguanilu tunisassiorfiit akornanni tunisassiornerit agguataarneqarnissaat eqqumiigalugu ilaatigut oqaaseqarfigaa. Tamatumunnga atatillugu Naalakkersuisunit ilisimatitsissutigissavarput fantailsiliornermi - tassa raajat Japanimut immikkut tunissassiassanngorlugit qalipaajakkat uutsitigaanngitsut - taamaattumik tunisassiornermi tunisassiassanik pilersuineq ingerlanneqartussaammat kilisaatinit marlunnit, angallammi immikkoortiterinermut qerigasuartitsinermullu atortulinnit, raajanik tunisassiornermi atorneqarsinnaasunik tulaassuisinnaasunik.
Taamaattumik apeqqutaavallaanngikkaluarpoq tunisassiorneq eqqarsaatigalugu, tunisassiassat Qeqertarsuarmut Qasigiannguanulluunniit tulaanneqassanersut. Tassungalu atatillugu oqaatigineqassaartaaq kilisaatit pineqartut taakku aamma kujataani fantailsiliorfinnut marlunnut tulaas-suissammata, tassa Alluitsup-Paani Qaqortumilu.
Kisianni taakkununnga tunngatillugu suut tunisassiornerit sorlermi illoqarfimmi ingerlanne-qartussaanerannut apeqqutit oqaluuserinerannut tunngatillugu aamma Inatsisartunut ilisimatitsissutigissavara, Qasigiannguani suut tunisassiaassanersut, Qeqertarsuarmi suut tunisassiaassanersut allanilu piffinni pineqartuni suut tunisassiaassanersut pillugit, Royal Greenlandip Qullersaqarfia Royal Greenlandillu siulersuisui, Qeqertarsuup Tunuani kommunalbestyrelsenik pineqartunik ataatsimeeqateqartarnermikkut siunniussaqarsimammata taamaalillutillu ilaatigut Qasigiannguani fantailsit avaleqqanillu saaneeraajaaneq ingerlanneqartussanngorlugit Qeqertarsuarmilu ava-leqqerinermik ingerlatsineq siunnerfigineqartussanngorlugu, Naalakkersuisunut inassutigine-qarsimallutik Royal Greenlandip qullersaanit siulersuisuisalu siulittaasuinit, Diskobugtimi taakku angalaareernermikkut.
Avaleqqerineq eqqarsaatigalugu, tassa saaneeraajakkanik avaleqqerineq eqqarsaatigalugu aam-ma ilisimatitsissutigineqarsinnaavoq, tunisassiornermit tamatumani tunngaviusussat pilersaaru-tigineqarmata avannaani, tassa Uummannamiit avannamut, qaleralinnik pisarineqartunit pissasut.
Tunisassiassat qeritillugit tunniunneqartassapput taamaattumillu apeqqutaanani, tunisassiorneq taanna Qeqertarsuarmi Qasigiannguaniluunniit ingerlanneqarnersoq.
Pilersaarusiornermi aamma pingaaruteqarluinnarsimavoq, tunisassiornerit ingerlanneqassappa- ta suliffissuarni pineqartuni sanaartornermut aningaasaliissutissat suut pisariaqartinneqarsimanersut apeqqutaatillugit. Naalakkkersuisut aamma malugeqqussavaat, tunisassiassaqassutsimut naapertuuttunngorsaanermi tamarmi siunertarineqartoq tassaammat tunisassiornernik assigiin-ngitsunik agguataarinissaq, sumiiffinni pineqartuni aningaasarsiornikkut, tunisassiornikkut minngerunngitsumillu suliffissaqartitsiniarnikkut isiginiagassat isigiumallugit.
Taamaalilluni tunisassiornerit ataasiakkaat inissinneqarneri suleqatigiissitap nalunaarusiaani oqimaaqatigiissaaqqissaarneqarsimapput, Naalakkersuisut aningaasaqarniarnikkut suliffissaqartitsiniarkullu ingerlatsineranni anguniakkat pingaarnerit ikorfartorniarlugit. Tamatumunnga peqatigitillugu pingaaruteqarpoq erseqqissassallugu, aamma eqqarsaatiginiarneqarsinnaammat Royal Greenland A/S-ip siunissami aningaasaqarniarnikkut napatittuarnissaminut ineriartortittuarnissaminullu pitsaasunik periarfissaqartinneqarnissaa, nunami tunisassiorfinni annertuallaamik naammassisaqarsinnaassusertik pissutigalugu aningaasaqarniarnikkut ajutooriataarsinnaaneq ernummatiginagu.
Saattuarniarneq pillugu Ataatsimiitialiap oqaatigisai eqqarsaatigalugit oqaatigissavara, Naalakkersuisut nalunngimmassuk arlalitsigut suliniuteqartoqariaqartoq saattuarniarmik siuarsaataasumik ineriartortitsissutaasumik. Taamaalilluni Royal Greenland A/S-imi aamma Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfimmi misissuinerit assigiinngitsut ingerlanneqarput, saattuarniarnerup annertusineqarnissaa siunertaralugu.
Saattuarniarnerup siuarsarneqarnissaanut siunnersuutinik tigussaanerusunik qanittukkut takkut-toqariarpat, taava Naalakkersuisut iliuusissat pisariaqartut, saattuarniarnermi pisaqarsinnaassutsip annertusarneqarnissaanut ilapittuutaasinnaasut iliuuserissamaarpaat. Tassa Inatsisartut ataatsimiinneranni matumani ilassutitut aningaasaliissutinut inatsimmi, aningaasaliissutissatut qinnuteqaatigineqartut periarfissiissutaasa avataasigut.
Minnerunngitsumik saattuarniarnermi angallateerarsortut peqataanerat eqqarsaatigalugu, Naalakkersuisut isumaqarallarput angallateeqqat saattuarniarnermut piukkunnanngitsut, taamaattumik angallatinut tapiissutit eqqarsaatigalugit, tulaassuinermut sunniuteqarnerpaassagatinneqartunut aningaasatigut tapersersuineq, Naalakkersuisut pingaartinnerulersaarpaat.
Naalakkersuisulli angallateerarsortut saattuarniarnermut peqataanerat akornusersornianngilaat, taamaattumillu aamma angallateerarsortunut saattuarniarsinnaanermut akuersissutinik tunniussisoqartarpoq. Atortunilli pissarsiniarnermut angallateeqqanut tapersiissuteqartarsinnaanermut periarfissaq eqqarsaatigalugu, apeqqutit Naalakkersuisut nalileqqinniarpaat, KNAPK, Kalaallit Nunaanni Aalisartut Piniartullu Kattuffiat peqatigalugu.
Saattuarniarnerup ingerlanneqarnera eqqarsaatigalugu Naalakkersuisut isumaqatigaat, saattuarniarneq malinnaaffigeqqissartariaqarmat apeqqutaatinnagu sinerissamut qanittumi avataaniluun-niit saaattuarniarneq pineqarnersoq, taamaattumillu ukiuni aggersuni saattuarniarnerup tamarmiusup ineriartornera Naalakkersuisut malinnaaffigeqqissaarniarpaat, piujuartitsinissamik tunngaveqarluni ineriartortinneqarsinnaaqqullugu.
Taamatut oqaaseqarlunga Royal Greenland A/S-ip nunami tunisassiorfiutaasa tunisassiassaqassutsimut naapertuuttunngorsarnera pillugu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliap isumaqatigiissup akuersortumik suliarinnissimanera qujassutigaara.
Lars Karl Jensen, Siumup oqaaseqartua:
Maajip ulluisa tallimaanni Royal Greenland A/S-ip nunami suliffissuini allanngortiteraluni annertunerusumik suliaqarsinnaaneq Naalakkersuisunit saqqummiunneqarmat, Siumumiit nersualaarinnilluta oqaaseqarnitsinni, ilaatigut pingaartillugit tikkuarpavut suliffissuit tunisassiornerisa 50%-imiit 75%-ip tungaanut qaffannissaat isumalluarfigalutigu aammalu arajutsina-veersaagassatut isumaqarfigisavut tikkuartorlutigit.
Oqaluuserineqartumut tunngatillugu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimii-titaliap isumaliutissiissumik saqqummiussaatigut takusinnaavarput siuliani pingaartillugit oqaaseqarfigisavut Ataatsimiititaliap nalilersuinermini peqqissaartumik isumaqatigiffiusumil- lu oqaluuserisimagai.
Aalisarnermut Ataatsimiitaliap isumaliutissiissummik sulinerani ataatsimiititalianilu allani suleqataanitsinni, Siumumiit maluginiarparput Inatsisartunut partiit sinniisuisa tamarmik kiisalu illoqarfiit allanngortiterinermut eqqugaasussat ilaasa, Royal Greenland A/S-ip nunami suliffissuini tunisassiaqassutsimut naapertuuttunngorsaaneq suliffissanik aannaasaqarnerup minnerpaaffianiittussatut paasillugu, tamarmik taamak ilusilimmik pilersaaruteqarneq iluarisimaaraat.
Diskobugtimi sikuusarnera assartugassalerinerlu eqqarsaatigalugit, Qasigiannguit Qeqertarsuullu tunisassiorfiinut pilersaarutini Ataatsimiititaliap eqqumiigisaatut taasai, Qasigiannguani fantailsiliassanik pilersuinermi akornutaassanngippata allanngortiterinerlu tamanna akikinnerusutut paasillugu, Diskobugtimi allanngortiterinerup ilusiligaanera Siumuminngaanniit akuersaarparput.
Qeqertarsuup suliffissuani raajanik tunisinerup raajalerinerullu unitsinneqarnissaata aningaasa-tigut sunniutissai, Qeqertarsuarmi aalisartunit kommunemillu annilaagatigineqartut kiisalu illoqafiup pineqartup eqqaani assagiarsunniarnerup annertoreersup, iluamik tunitsivissaqan-ngitsup, aaqqiiviginissaat pillugu Siumumiit Naalakkersuisunut inassutigissavarput tamakkua Qeqertarsuup kommuneanut oqaloqatiginnissutigeqqullugit. Siumumiit pingaartipparput aalisariutit raajarniarnermik allanillu aalisariaatsimik ingerlatsiunnaartut allallu assagiarsunniarne-rup annertusarniarneranik tamakkiinerusumik peqataatinneqarnissaat aqqutissiuunneqassasoq.
Taamaattumik iluarisimaarparput sumiiffiit ilaanni inuussutissarsiutigalugu umiatsiaaqqat assagiarsunniutigineqartut ingerlaannarsinnaanissaat Naalakkersuisut Siulittaasuata akornutis-saqartinngimmagu, tamakkualu piniutinut tapiiffigineqarnissaat pillugu KNAPK isumasiorniarneqarmat.
Naggataatigut nunami aalisakkanik suliffissuit tunisassiaqassutsikkut naapertuuttunngorsarne-rannut atatillugu assagiarsunniarnerup piorsaaffigineqarnerani eqqumaffigisariaqartutut isigalugit, Ataatsimiititaliap Naalakkersuisunut inassuteqaataat Siumumiit taperserpavut, nuannaarutigaarpullu Naalakkersuisuniit oqaatigineqarmat tamakkua piviujuaannartitsinissamik tunngaveqarluni sulissutigineqassasut.
Jakob Sivertsen, Atassutip oqaaseqartua:
Royal Greenland A/S-ip aaqqissuussaanerata suliffissuarnut tulaanneqartartut tunngavigalugit naapertuuttunngorsaanissamik Naalakkersuisut Siulittaasuata nassuiaat saqqummiussaa, Inatsisartunit oqaluuserineqarmat naleqqussaanissap pisariaqalivissimanera sanioqqukkuminaatsillugu oqaatigisimavarput. Taamaaliornikkut aamma suliffissaqartitsiuarnissaq qulakkeerniarneqartoq takusinnaagatsigu.
Kiisalu allanngortiterinermut atatillugu illoqarfiit suliffinnik annaasaqartussat sapinngisamik annikinnerpaamik eqqugaanissaannik Ataatsimiitaliap Naalakkersuisunut kaammattutigisaa Atassummit taperserluinnarparput, soorluttaaq Naalakkersuisut siulittaasuata nassuiaammik saqqummiussarneqarnermini tamanna sunniutigineqalereersimasoq oqaatigigaa.
Qeqertarsuarni Qasigiannguanilu suliffissaqartitsiniarneq eqqarsaatigalugu Naalakkersuisut Siulittaasuata Ataatsimiititaliap isumaliutissiissutaanut akissuteqaammini tunisassiassaqas-sutsimut naapertuuttunngorsaanermi tunisassiornernik assigiinngitsunik agguataarineq pingaartinneqartoq oqaatigaa, kiisalu sumiiffinni pineqartuni aningaasarsiornikkut, tunisassiornikkut minnerunngitsumillu suliffissaqartitsiniarnikkut sillimaffigisassat isiginiarneqarsimasut, taama-tut aaqqiiniarneq Atassummit assut iluarinartuutipparput.
Saattussat iluaqutigineqarnissaat eqqarsaatigalugit Royal Greenland A/S-ip aamma Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfimmiit misissuinerit assigiinngitsut aallartinneqarsimanerat, tamatumani saattuarniarnerup annertusineqarnissaa siunertaralugu, taamatut suliniuteqarnerit Atassummit akuersaarluinnarpavut. Kiisalu saattuarniarnerup siuarsarneqarnissaanut siunnersuutinik takkuttoqassagaluarpat, Naalakkersuisut aningaasaliinissaq piareersimaffigiumammassuk Atassummit qujarullugu tiguarput.
Ukiuni kingullerni angallateerarsortut atugaat assut ilungersunarsimapput, taamaattumik saattuarniarnermi peqataatinneqarnissaat Ataatsimiititaliamit pingaartinneqarmat paasilluarsinnaavarput. Aamma Naalakkersuisunut kaammattuutigissavarput angallateerarsortut, angallateeqqat inuussutissarsiutissatut akuerisaasut atorlugit saattuarniarsinnaanerup ammaffigineqarnissaa Atassummit pingaartikkipput.
Atassummit pingaartipparput angallateerarsortut saattuarniarsinnaanerannut atortunik pissarsiniarneranni tapiissuteqarsinnaanerit KNAPK peqatigalugu anguniarneqarnissaat pimooruteqqullugit.
Tunisassiassanik nutaanik nassaartoqartillugu peqassutsimut naleqquttunik pisassiisarnissap qulakkeerneqartarnissaa Atassummit pingaartitaajuarparput, siunissami tunisassiassanik peqartuaannarnissaq sillimaffigineqartariaqarmat.
Taamatut oqaaseqarluta Ataatsimiittitaliap isumaliutissiissutaa Atassummit tusaatissatut tiguarput.
Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:
Ilisimaneqareersutuut majip tallimaani, maani inimi ullumikkut oqaluuserisarput, Inatsisartunit uterfigineqarsinnaaqqullugu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliatsinni immikkut oqaluuserineqaqqullugu innersuunneqarpoq, kommunenut arlalinnut pingaartumilli Paamiunut kiisalu Maniitsup kommunenut sunniuteqapilussinnaanerat eqqarsaatigalugu nalilersueqqinnissaq Inatsisartunit pisariaqartutut isumaqarfigineqarmat, soorluttaaq apeqqutit allat pingaartumilli saattussanut saattuarniarnermullu tunngassuteqartut, sammineqaqqissasut aamma Inatsisartunit kissaatigineqarmata.
Inatsisartut peqqusinerat ataqqillugu Inuit Ataqatigiit Aalisarnermut Ataatsimiititaliamut peqataanitsigut tamanna naammassiniarsimavarput. Tamannali ajornaatsuinnaasimanngilaq, tassami aamma Royal Greenland A/S-ip majip 12-iani ataatsimeersuarnerata kingorna ilaatigut Sermitsiaq aqqutigalugu tusarlerneqarpugut, Naalakkersuisut peqqusinerat naapertorlugu Royal Greenlandip allanngortiterinissartik aallarteriiginnarsinnaassagaanngooq, majip tallimaani Inatsisartunit taamatut piginnatinneqarsimanerarlutik, Naalakkersuisut aamma tusagassiutit aqqutigalugit taamatut oqalummata.
Oqaluuserisaq manna Royal Greenlandimut tunngassuteqartoq taamaattumik paatsiveqanngiu-sartumik sammiveqarluni aamma minnerunngitsumik allanngortiterinerup nassatarisassaanik illoqarfinnut eqqorneqartussanut isumallualertitsinerinnarmik pilersitsisimassappat, Inuit Ataqatigiit ataatsimilluunniit tamanna akuersaarsinnaanngilarput periuserineqartorlu Inatsisar-tunik qarsutsiinnarluni ingerlatsiniarnertut aamma nalilertariaqaratsigu.
Tamanna pissusipalaaq, periarfissaq manna iluatsillugu taamaattumik Naalakkersuisunut sakkortuumik uparuaassutaasariaqarpoq.
Inatsisartut Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaata isumaliutissiis-sutaannut Naalakkersuisut Siulittaasuata akissuteqarnermini tikkuartugai imaluunniit oqaatigilluaannarlugu akissuteqarfigiumanngisai tamatuminnga qalipaasersugaammata, taamaattumik aamma ersarilluinnareerpoq, tassami Ataatsimiititaliap saqqummiussai arlallit ataatsimilluunniit akissuteqarfigineqarsimanngillat.
Kommunet Royal Greenlandip tunisassiorfiisa tunisassiassaqassutsimut naleqqussartariaqarnerannut atatillugu aammalu allanngortiterinerup nassatarisaanik avataani assagiaqassutsip ilisimaneqaqqissaannginneranik aamma patsiseqartumik suliffissanik annaasaqartussat, pingaartumik Paamiut kiisalu Maniitsoq eqqarsaatigalugit, sapinngisamik suliffissanik nutaanik taartaasussanik pilersitsivigineqartariaqarmata Ataatsimiititaliamiillu aamma ujartuiffigineqartutuut Naalakkersuisut Siulittaasuannit aamma oqaaseqarfigiumaneqanngillat. Tamanna Inuit Ataqatigiit nassuiaatip majip tallimaani saqqummiunneqarnerani Naalakkersuisut Siulittaasuannit, oqaluttarfik manna ataqqinartoq atorlugu, oqaatsinik aninneqareersimasunik qimarratiginnin-nialerneranik nalilerusupparput. Imaluunniit imaassimanerpa, tassalu illoqarfiit taakku pine-qartut eqqarsaatigalugit, Naalakkersuisunit pilersaaruteqarfigineqareersimammata uagut Inat-
sisartut ilisimanngiinnakkatsinnik.
Tamannali qularilluinnarparput. Aanali majip tallimaaniit maannamut suli allanngorani qularnanngilluinnartoq, tassalu avataani qanoq annertutigisumik assagiaqarnersoq imaluunniit saattuaqarnersoq, Naalakkersuisunit Royal Greenlandimilluunniit allaallumi suli nammineq maani nunatsinni Pinngortitaleriffitsinnit maannamut ilisimaneqaqqajanngimmat, misissuinissammi aamma CB-1, tassa aningaasanut inatsimmut ilassutissatut aningaasaliissutissavut aqqutigalugit immikkut aningaasaliiffiginialerpavut aatsaat ukiut marluk missaasa qaangiunneranni, tassuunatigut aamma takujumaarparput ilumut ima imatullu annertutigisumik assagiaqarsorqanersoq, Paamiuni Maniitsumilu suliffeqarfiliornissamut aamma tunngaviusinnaasus-sanik.
Imaluunniit Naalakkersuisunuku aamma angakkuartalersimanerput, soorlumi issatsiannguaq Canadami Naalakkersuisunut qinersineqartussammanngooq, angakkuarnerinnakkut imartaanni saarulleqaleqqissamallartoq oqaatigineqarpallattoq, qinersisartutit tuppallersaasarniaannarlugit.
Inuit Ataqatigiit qasukkanngitsumik taamaattumik piumasariuassavarput Paamiut Maniitsorlu allanngortiteriniarnissami pilliutigineqassanngimmata minnerpaamillu suliffissanik 80-iniit 100-nut annaasaqarnissaminnik pilersitsivigineqartariaqassammata.
Qeqertarsuup Qasigiannguillu kommuneni tunisassiornermik allanngortiteriniarnerit eqqarsaa-tigalugit Inuit Ataqatigiit oqaatigissavarput tamatumanik Ataatsimiititaliaq isumaqatigigatsigu. Naalakkersuisulli malartaaserlutik maannakkut taamatut aaqqissuussinialernerannut atatillugu aamma oqaatigissagatsiguttaaq tamanna siorna Royal Greenlandip Naalakkersuisoqarfiullu suleqatigiissitaliaata suli aallartivilluniluunniit sulisinneqalinnginneranili aammalu Naalakker-suisut Siulittaasuata partiimini siulittaasunngorniarusunneranili niuerniutaalereersimasutut isikkoqarnerummata, taamaattumillu maannakkut akissutigineqartut allamut saasaarinerullu- tik.
Royal Greenlandimi namminiivitsinneqarsimasuuppat, qanormita tamanna aaqqivigineqarsimassagaluarpa. Immaqa Qeqertarsuarmi raajaleriffiup ingerlatiinnarneqarnissaa raajaqarfinnut qaninnerummat aammalu Qasigiannguani avaleqqerisoqarluni, qaleraleqarfinnut Qasigiannguit aamma qaninnerummat.
Royal Greenlandip Aasianni, Sisimiuni Nuummilu assagiarsuleriffii annertunerusumik tulaassuiffigineqartariaqarmata, Ataatsimiititaliap tamanna immikkut qanoq kalaallit raajarniutaasa raajarniarunnaarsinneqartulli avataasigut, soorlu saarullinniutit uninngaannalersut ESU aqquti-galugu atorluarneqarsinnaaqqullugit tapiiffigineqarsinnaalernerisigut aqqutissiuuffigineqarsinnaammata, Naalakkersuisut Siulittaasuannit aamma akissuteqarfigiumaneqanngilaq, taamatut periarfissiinikkut naak tulaassuinerup annertusineranik tamanna kinguneqarluarsinnaareeraluartoq. Tamanna Inuit Ataqatigiinniit tupaallaatigivarput, soorluttaaq aamma umiatsiaararsortut Pisortanit tapiiffigineqartarlutik, assagiarsunniarnermi peqataasinnaanissaraluat aamma periarfissatsialassuusoq, kisiannili takusinnaasatsituut Naalakkersuisunit aamma tunuarsimaarfigineqartoq.
Taamatut pissusilersorneq ataqatigiissaakkamik Naalakkersuisut tungaannit politikkeqarnissamik ersersitsinerunngilaq, takutinneqaannarpormi immikkut assortortumik imminullu naalleraattumik politikkeqarneq ersarilluinnaqqissaartoq.
Oqalunniannguarlutik assagiarsuleriffiit tunisassaaleqiuartut narrutsaatigineqangaartussamik iliuuseqaleriallarput, kalaallit raajarniutaasa avataasigut aalisariutit saarullinniutillu atorluarneqannginnerinik aamma kinguneqaannartussamik, soorluttaaq umiatsiaararsortut kalaallit taamatorluinnaq aamma oqaluunneqartut.
Inuit Ataqatigiit pissutsit taamaannerat isiginngitsuusaaginnarusunngilavut. Oqarusunngilagut kalaallit aalisariutaannik pioreersunik saarulleerunneratalu nassatarisaanik uninngaannalersimasunik maannakkut atorfissaqalerfiini atuerusunngitsugut. Taamaattumik ilungersortumik Inuit Ataqatigiinniit noqqaassutigeqqissavarput, raajarniutaasimasut saniatigut angallatit allat aamma assagiarsunnialersinnaanissamut Pisortat tungaannit tapiiffigineqartarnissamut ammaffiginiarneqartariaqarmata, soorlu angallatit pineqartut allanngortittariaqarnissaannut, iluarsaanneqarnissaannut piniutinilluunniit pilersorneqarnissaannut.
Kikkunuku salliutillugit uitsatiginiassagivut?
Soorunami maani nunatsinnit maani aalisartortavut aalisariutaallut aamma pioreersut.
Aatsaalli pisinnaanngivitsilluta nunami allamiut aalisartui imartatsinni aalisaqataalersissallugit uitsatigilerumaarpavut, aalisarnermut Ataatsimiitaliap isumaliutissiissutimini piumasaqaatigeqqaagai aamma naammassisinnaappatigit. Tamannaliaasiit Naalakkersuisut Siulittaasuata oqaatsimik ataatsimilluunniit aamma akissuteqarfiginngilaa, sunamita uitsateqigigamiuk?
Taamatullu oqaaseqarluta Inuit Ataqatigiit neriuutigivarput matumani oqaasereriikkavut Naalakkersuisutsinnit nalilittut aammalu aalisarnermik inuussutissarsiuteqartortatsinnut iluaqutissaq annerpaaq siunnerfigineqarluni ilungersuutigineqarumaartut, tamannami Inuit Ataqatigiit isumarput malillugu aalisartortatta pisariaqartigaarpaat.
Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:
Royal Greenland A/S-ip aaqqissuussaanerata
naapertusarneranut tunngasoq suliassaq soqutigalugu misissuataarsimavarput.
Paasivara Royal Greenland A/S-imi
ullumikkut tunisassiorneq naleqqutsinngitsumik imminullu akilersinnaanngitsumik
aaqqissuussaasoq, tassami Royal Greenland tassaasariaqarpoq suliffeqarfik
nunanut allanut unammillersinnaasumik ingerlanneqartoq. Sunaluunniit
suliffittut pis-susissamisoortumik ingerlassaguni, sapinngisamik annerpaamik
iluanaaruteqarsinnaaneq tunaartaralugu ingerlanneqartariaqarpoq.
Taamaattumik aalisakkanik
tunisassiorfinnik matusisoqartariaqarpoq suleriaatsinillu pisariillisaasoqarluni,
tamannalu paasinarluarpoq. Kisianni najukkani tunisassiorfinnik matusiffiusuni
innuttaasunut tamanna ajornartorsiutinik annertuunik pilersitsisussaavoq,
illoqarfik nunaqarfilluunniit suliffeerutissaaq unittuussalluni
siunissaqassananilu.
Taava pilersaarusiorneqarpoq sullivinnik
allanik pilersitsinissaq, kisianni
sulliviit pilersinneqartussat
ataavartuunissaat qulakkeerneqartariaqarpoq, taamaanngippat aningaasat
atulussinnarneqassammataasiit.
Isumaqartuarpugut
oqallisigineqartariaqartoq Royal Greenland A/S-imut inuiaqatigiinnullu
pitsaanerunnginnersoq, Royal Greenland A/S-ip nukini atorpagit tunisassiornerup
niuernerpalaartumik ingerlanissaanut, taamaalilluni ingerlatatut
namminersortutut aningaasaqarnikkut patajaatsumik ingerlasutut
aaqqissuunneqarsinnaassalluni, politikkikkut akuliuffigineqanngitsumik, taavalu inuiaat suliffissaqartinniarnerannut
tunngasut Pisortaqarfimmik allamik isumagineqartussanngorlugit. Tamanna
ilaatigut immikkoortoq 11-p oqaluuserinerani eqqaavarput.
Taama oqaaseqalaareerlunga
isumaliutissiissut ataatsimoortumik oqaaseqarfigilaassavara.
Paasissutissat isumaliutissiissummi
saqqummiunneqartut naapertorlugit isumaqarnarpoq, Qeqertarsuarmi fantailsinik
tunisassiorneq Qasigiannguanilu avaleqqanik tunisassiorneq silatusaarnerussasoq.
Saattuanik aalisarnermut tunngatillugu
suli isumaqarpugut, soorlu siullermeerinninnermi oqaatigigiga,
silatusaarnerussasoq isumannaannerullunilu saattuarniarneq ingerlanneqarpat
umiarsuit atorlugit. Taamaalilluni saattussanik annertuallaanik
maanngaannartitsineq pinngit-soorneqarsinnaassagaluarpoq, tassami saattuat
tunineqartussat nutaajulluinnartariaqarmata allaalluunniit suli
uumasariaqarlutik. Kisianni umiarsuit atorneqartussat nunanit
allaninngaan-neersuusariaqarnersut Akulliit Partiiata apersuuserpaa.
Nammineerluta umiarsuarnik tunitsivinnik pissarsisinaannginneratta?
Kisianni umiarsuit atorneqassagaluarpata
atorneqassanngikkaluarpataluunniit isumaqatigiillu-innarpugut saattuanik
aalisarnerup mianersortumik ingerlanneqartariaqarneranut taamaattumil- lu
saattuarniaqataasut nalunaarsuiffeqarnissaannut, tassa logbogeqarnissaannut
isumaqataavunga, taamaalilluni saattuat nungusarneqaataavallaanngitsumik
piniarneqarnissaat malinnaaffigiuminarnerussammat.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:
Kattusseqatigiinniit siullermeerinninnermi
oqaaseqaatigut innersuussutigalugit, Inatsisartut Aalisarnermut, Piniarmut
Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaata isumaliutissiissutaa imatut
oqaaseqarfigissavarput:
Kattusseqatigiinniit Royal Greenlandip
nunami suliffiutaani naleqqussanissamut nassuiaatip siullermeerlugu
oqallisiginerani akuerseqataanitsinnut ilaatigut pissutaaqataalluinnarput,
Qasigiannguani naatsorsuutigineqarmat ukioq naallugu 85-90-inik suliffissanik
nutaanik pilersitsiviussasoq aammalu tunisassiornermi atugassanik nutaanik
illuliortoqarnissaa. Qeqertarsuarmilu
avaleqqanik tunisassiornermi naatsorsuutigineqarmat ukioq naallugu sulisorisat
30- unissaat maannamut niusimagaluartut aammalu nutaarluinnarmik suliffissualiortoqarsinnaanera akuerseqataanitsinnut
pissutaaqataalluinnartunut ilaammata. Taamaattumik Aalisarnermut, Piniarnermut
Nunalerinermullu Ataatsimiititaliap taakkununnga tunngatillugu saqqummiussai
apeqqusertariaqarsoraavut.
Ataatsimiititaliaq ilumoorluinnarpoq
aalisariutitigut naleqqussaanissamut atatillugu aningaasaliissuteqarnissaq
pisariaqarluinnarmat, tassami saattuarniarnermut angallatit naleqqussarneqartariaqarput, minnerunngitsumik saattussanik
tunisassiorneq suliffissuaqarfimmiit isumalluuti-gineqarnera qiviassagaanni.
Taamaattumik aalisariutit ilaatigut raajarniarnermi atorunnaartut sulilu
atorluarsinnaasut angallatillu allat saattuarniarnermut
naleqqussarneqarnissaannut aningaasaliisoqarnissaa pisariaqarpoq.
Nuannaarutigaara Aalisarnermut
Ataatsimiititaliap Qeqertarsuup eqqaani saattuarniarnerup iluatsittumik
ingerlanera maluginialersimammagu, tassami 1980-ikkulli naalerneranni
saattuarniarneq Qeqertarsuarmi ingerlanneqalerpoq, taamaattumik pisariaqarpoq
aalisartut saattuarniar-nermik misilittagaqarlualersimasut angallatitigut
tunitsiveqarnikkullu pitsanngorsaavigineqar-nissaat.
Assorsuaq pakatsivunga Aalisarnermut
Ataatsimiititaliap nunami allamiut aalisariutaasa saattuarniatinneqarsinnaanissaat
pisariaqalersinnaasoq eqqaammagu periarfissallu taakkartulereerlugit. Qaquguuna
paasiniaripput kalaallit sutigut tamatigut annerpaamik atorneqarnissaat
nunatsinnut pingaaruteqarluinnarmat, avataaniit sulisussanik, aalisariutinik,
nerisassanik, atortussanik, atisassanik il.il. akikinaarisaqattaaginnarani.
Tassami nalunngilarput avataaniit pilersorneqar-nerput
pinngitsoorneqarsinnaanngitsoq kisiannili killilimmik ingerlanneqartariaqarpoq
nam-minerlu pigisavut aalisariutit, aalisartut il.il.
atorluarnerusariaqarpavut, allat tikisillattaaginnar-nagit, taamaaliussaguttami
kalaallit naparliinnartut amerligaluttuinnassammata.
Nuannaarutigaara Naalakkersuisup
akissuteqaammini saattuarniarnermut tunngasunik arlalitsigut
suliniuteqartoqartariaqarnera eqqumaffigimmagu, aammalu misissuinerit assigiinngitsut
ingerlanneqalereersimammata saattuarniarnerup annertusineqarnissaa
siunertaralugu. Aammalu angallateerarsortunut periarfissat ilaatigut KNAPK
peqatigalugu misissorniarneqarmata Kattusseqatigiinniit ilalerparput, tassami
ukiuni arlalippassuarni angallateerarsortut, minnerunngitsumik
umiatsiaararsortut ilungersunartorsiutigisartagaat naluneqanngimmata.
Taamatut oqaaseqarlunga isumaliutissiissut
Naalakkersuisullu akissuteqaataa tusaatissatut tiguakka.
Lars Emil Johansen, akissuteqartoq, Naalakkersuisut
Siulittaasuat:
Qujavunga oqaaseqartunut tamanut.
Qasigiannguit Qeqertarsuillu immikkut
eqqartorneqaqqajaammata tassunga tunngatillugu erseqqissaatigeqqilaassavara
suut Qasigiannguani tunisassiaassanersut, suut Qeqertarsuarmi tunisassiaassanersut.
Royal Greenlandip Pisortaasa qullersaata Siulersuinilu siulittaasuata
Diskobugtimi KNA-bestyrelse angallavigineranit siorna ataatsimeeqatigisarnerani
isumaqati-giissutaat naapertorlugit aaqqitaapput.
Aamma Qasigiannguit eqqartorneqarnerat
iluatsillugu oqaatigissavara Qasigiannguani fantailsiliornissaq
periarfissaqarpoq, ajornanngilaq. Aningaasatigut illersorluarneqarsinnaavoq,
taama- tut nalunaarput Royal Greenlandip suliffeqarfissuup Qullersaqarfia.
Aamma inassutigaat taakku namminneq fantailsiliorneq Diskobugtimi
aallartissappat Qasigiannguaniittariaqartoq. Taamaattumik oqaatsit ilaatigut
kusanarpianngitsut atorlugit Inuit Ataqatigiit oqaluttuata ataatsimilluunniit
akuerineqarsinnaanngitsunik pissusipalaakkunnik oqalulluni oqalunnera
utertittariaqarpoq inuttaanut. Pissuseq kusanaqqissaanngitsoq atorlugu Johan
Lund Olsen ataasialernani taama oqaluppoq, inuttaanut utertariaqarpoq, piviusoq
annikinneruvoq piviusuunngitsumik oqalunneq anginerulluni, Inuit Ataqatigiit
oqaluttuata saqqummiussaa eqqaassagaanni.
Qasigiannguit raajarniarnerup
pilersinneqaqqaarfia aamma immikkut siunissami raajaleriffiup, raajalerinerup
ingerlaqqinnissaani aamma immikkut isigineqassappata raajanut tunngatillugu,
isumaqarpunga oqaaseq nuannarinngikkaluarlugu atussavara, ataatsimilluunniit
ippigiasuutigineqartariaqanngitsoq. Diskobugtimi raajaleriffiit siullersaat,
50-ikkut qiteqqunneranili Qasigian-nguit Kalaallit Nunaata aningaasarsiornikkut
qaffarsarneranut peqataasimasoq, maannakkut fantailsiliornermi ingerlatsitseqqinnissaanik
siunnerfigineqartoq ippigiasuutigineqassappat, isumaqarpunga taanna
tulluanngitsoq.
Sikuusarnera, tunisassiassanik pilersuineq
allallu tamaasa, upperaara uanga Royal
Greenlandip takkua nammineq nalunngikkai, taakkulu nammineq nalunngisani
najoqqutaralugit inassuteqartoq.
Aamma oqalunniannguaraluarpugut, soorlu
Akulliit Partiiannit oqaaseqartoq imaluunniit Akulliit Partiiata ilaasortaa,
oqaaseqartuaanngitsoq, oqartoq politikkikkut akuleruffigineqanngitsumik
ingerlasariaqaraluarpoq, taamatut oqartaraluarpugummi, ila kisianni
politikkikkut akulerukkusunneq angeqaaq, suut fabrikkimi sorlermi
tunisassiarineqassanersut, umiarsuit qanoq-ittut sumut tulaassissanersut aamma
allaat Akulliit Partiiata nammineq ussernartorsiorfigilaarlugu taanna.
Isumaqarpunga una erseqqissaatigisariaqarlugu Naalakkersuisuniit
pingaartikkipput, tunisassiornerup ulluinnarni ingerlanneqarnerata
Naalakkersuinikkut akuleruffigineqannginnissaa taanna pingaartuusoq. Kisianni
inuiaqatigiit pigisaat pineqartillugit, suliffissuaqarfiit assigisaallu
soorunami inuiaqatigiit sinniisaasa (tillidsmandiisa) oqaaseqarsinnaanerat,
isumaqarpunga qaqugumulluunniit mattunneqarsinnaasariaqanngitsoq.
Qeqertarsuarmi tunisassiassanik
pilersaarutigineqartut uani nalunaarusiami februarimili Naalakkersuisunit
oqaluuserineqartumi, februarip 15-ani Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamit
tamakkiisumik akuersissutigineqartumi - tassa Siumut, Atassut Inuit
Ataqatigiillu ilaasortaaffigisaanni - tamakkiisumik akuersissutigineqartumi.
Taanna takuneqarsinnaavoq Finansudvalgip februarip 15-ani allakkiaani
Naalakkersuisunut ilisimatitsissut, udvalgip arfininngornermi februarip 15-ani
180-issaannik ataatsimiinnerminni oqaluuserisaasa siullersarisimammassuk, Royal
Greenlandimi suliffissuit tunisassiassaqassutsimut naapertuuttunngorsarnerat
pillugu nalunaarut. Finansudvalgip taamanikkut akuersissutigaa
Naalakkersuisunit inassuteqaaterput assigiinngitsunik piumasaqaateqarluni, ilaatigut KNAPK suliassap
ingerlateqqinnerani saattuarniarneq eqqarsaatigalugu ingerlateqqinnerani
suleqatigineqarnissaa piumasaralugu, aammalu Royal Greenlandip suliassanik
ingerlatsineranut paasissutissanik siunissami pisaqqiinissani kissaatigalugu
Naalakkersuinermullu ilaasortamut Aalisarnermut Naalakkersuinermi ilaasortaminngaanniit
aamma fantailsiliorneq pillugu ilisimatinneqarnissi aamma kissaatigisimallugu.
Taamaattumik Inuit Ataqatigiit
oqaluttuata, Johan Lund Olsen-ip
imatut nipeqalersitseriaraluarnera,
Naalakkersuisunngooq Inatsisartut tunuliaqutarinerat soqutiginngitsutut illugu,
pissusipalaaq atorlugu tunulequtaqaratik suliaminnik ingerlatsisut,
Sermitsiarooq taamak allammat. Isumaqarpunga Johan Lund Olsen
malinnaanerusariaqartoq nunatsinni ingerlatsinermut, taama oqaatsit
sakkortutigisut atussagaanni malinnaaqqissaarnissaq pisariaqarpoq. Johan Lund
Olsenip arajutsisimavaa Naalakkersuisuni isummerfigineqaannarani
Naalakkersuisut Royal Greenlandillu akornanni isumaqatigiissutigineqaannarani
aamma Inatsisartut finansudvalgianni akuersissutigineqartumik, Inatsisartuni
amerlanerusunit akuersissutigineqartumik aammalu ullumikkut Inatsisartut
Aalisarneq pillugu Ataatsimiititaliaanni tamakkiisumik akuersissutigineqartumik
tunulequtaqarlutik Naalakkersuisut sulinertik ingerlakkaat. Taammaattumik Johan
Lund Olsen-ip isumalunnini nammineq tigummisariaqarpaa.
Qanga Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliaq akuersisimanersoq eqqaamajuminaatsinneqassappat
oqaatigissavara tassa ulloq taanna kulturikkut illorsuaq Katuaq atoqqaartimmat,
taamanili, qaammatit arlallit matuma siornatigulli Naalakkersuisut
iliornissamut tunngavissaqalerput. Taamaattumik Sermitsiaq majip qassingani
pinerpoq qanoq allassimasoq apeqqutaatillugu naalakkersuinikkut
ingerlatsisoqarsinnaanngilaq.
Taamatut oqaaseqareerlunga qujassutigissavara
partiit Aalisarneq pillugu Ataatsimiititaliami tamakkiisumik akuersinerat,
aammalu suliassap aallartinneqarnissaanut Naalakkersuisut ingerlaqqinnissaminnut
tunngavissaat aamma ullumikkut erseqqissaqqinneqartoq qujassutigissallugu.
Paaviaaraq Heilmann, Aalisarnermut, Piniarnermut
Nunalerinermullu Naalakkersuisoq:
Naatsunnguamik, annikitsualunnik
erseqqissaateqaannassaanga. Atassutip Siumullu immikkut aningaasaliisinnaaneq
isumaqatigigaat erseqqissumik paasivara, taanna nuannaarutigisariaqarpoq.
Naalakkersuisuni
soqutigisarilluinnarparput assagiarsunniarnerup siuarsarneranut eqaatsumik
pissuseqarluni, aamma naalakkersuinikkut, pissusilersorfigineqassasoq. Taamaalilluni
assagiarsuleriffiit massakkut Nuummi, Sisimiuni Aasiannilu
pilersinneqareersimasut pilersorneqarnerisa tamakkiinerusumik
ingerlanneqalernissaat anguniarlugu. Aammalu Maniitsumi Paamiunilu
assagiarsuleriffinnik pilersitsinissamik tunngavissanik, aamma assagiarsuit
imaluunniit saattussat eqqarsaatigalugit, piffissaq sivisunerusoq
eqqarsaatigalugu pilersuinissaq qulakkeerniarlugu. Aammalumi piffissaq
qaninnerusoq eqqarsaatigalugu.
Inuit Ataqatigiinninngaannit
apeqquserniarneqarpoq Maniitsup Paamiullu eqqaanni assagiar-sunnik
saattussanilluunniit tunisassiorfiliornissamut pilersitsinissamut
tunngavissaqarnersoq. Misileraanerit Paamiut aamma Maniitsup eqqaanni
ingerlanneqarsimapput, aammalu annertu-sillugu Maniitsup avannaatungaani
misileraaffigalugu saattussanik ingerlatsiviusussaavoq, aamma
avannarpasinnerusoq eqqarsaatigalugu. Taamaattumik maannamut
tunngavissaqarsori-neqarpoq, avataa eqqarsaatiginngikkaluarluguluunniit aamma
tunisassiorfimmik pilersitsisin-naanissamut.
Umiatsiaararsortut tapiiffigineqarsinnaanerannut
tunngatillugu uani KNAPK-mik oqaloqati-ginneqaarusunnermut tunngaviusut
ilagilluinnarpaat siorna KNAPK peqatigilluinnarlugu tapiissutissat 3 mio.
kr.-it agguaanneqarsimammata. Tassuunakkullu kattuffik, aamma Inuit Ataqatigiit
pingaartittaqisaa tusarniarneqartassasoq, taanna peqatigilluinnarlugu
assigiimmik isumaqarfigineqartumik umiatsiaararsortunut tapiinermi
ilanngunneqannginnissaannut tun-ngaviusut tassaapput akilersinnaassuseq aammalu
isumannaassuseq, tassa pullatit inituujummata. Kisiannili massakkut
nalilersoqqikkusunneqarpoq, aammalu taanna sorunalimi pissaaq kattuffimmik
pineqartumik oqaloqatiginninnikkut.
Angallatit avataaneersut Royal Greenland
A/S ilaatigut aqqutigalugu nunatta avataani misilii-soqarnissaa, assagiarsoqarnersoq
imaluunniit saattuarniarsinnaanermik tunngavissaqarnersoq, annertusisamik
ingerlatsinissaq eqqarsaatigalugu.
Tassa ataqatigiittoqartariaqarpoq. Johan
Lund Olsen-imut oqaatigisariaqarpoq avataasiutaasinnaasunik
assagiarsunniutinik angallatink pisaartortissagutsigit aalisartortavut, taava
tunngavis-saqartittariaqarpagut ilumut aningaasanik taama naleqartigisunik
sinerissami aalisartortavut akilersugassaqartilissallugit
tunngavissaqartariaqarpugut avataani akilersuisinnaassuseq atuk- kat eqqarsaatigalugit tunngavissaqarnersoq
assagiarsoqassasoq imaluunniit saattuaqassasoq.
Maannakkut pilersaarutigineqartoq
ingerlanneqarpoq sumiiffinni ataasiakkaani aalisartut, Royal Greenland A/S
canadamiullu peqatigalugit. Taamaalilluni assagiarsunniarnissamut pilerisuttut
ingerlatsereersimallutillu misilittagaqareersut peqatigalugit massakkut
sinerissatta avataani saattuarniarneq misiliiffigineqartussanngorpoq. Aammalu
matuma kingorna, tassa qaammat ataaseq affarlu qaangiuppata, tamanna pilersaarut
ingerlanneqalersinnaassasoq naatsersuutigineqarpoq. Neriuutigaarput taanna
iluatsissasoq aamma ilimagalugu neriuutigalugulu. Taamaattumik aalisartut
peqatigalugit ingerlanneqartoq neriuppunga annertunerusumik
piffissaajaatigini-arneqassanngitsoq.
Sivert K. Heilmann, Aalisarnermut Ataatsimiititaliap
siulitaasua, Atassut:
Uangattaaq ataatsimiititaliaq sinnerlugu
partiit oqaaseqartuisa akissuteqarnerat aammalu Naalakkersuisut siulittaasuata
akissutaanut qujavunga.
Soorunami ataatsimiititaliap tungaaninngaanniit
apeqqutigineqartut tamakkivissumik akineqan-ngitsutut taaneqarsinnaagaluartoq,
kisianni amerlanerpaat akineqarmata nuannaarutigaara. Aamma oqaatigissallugu
pingaarpoq siullermeernerani Royal Greenland A/S-imut tunngassuteqartup maani
Inatsisartut oqallinneranni partiit amerlanerussuteqarluartut
isumaqatigiillutik suliaq ingerlassimammassuk. Aammalu oqaaseqartartut
assigiinngitsunik tunngavilersuutaat pissutiginerullugu Aalisarnermut
Ataatsimiititaliamut suliassaq ingerlateqqinneqarsimasoq sukumiisumik
sapinngisarpullu tamaat suliariniarsimavarput. Apeqqut imaannaanngilaq aamma
apeqqutit assigiinngitsut kommuninut attorneqarsinnaasunut, politikkikkullu
isummersortarnitsinnut tunngassuteqartut aamma imaannaanngitsuusarput.
Kisianni nuannaarutigaara ilaatigut
kommunit eqqorneqartussat, Naalakkersuisunut kaammattuisoqarmat, tassalu
kommunit eqqorneqarnerusussat oqaloqatigineqarnissaannik kaammattuisoqarnera
nuannaarutigaara.
Pingaartumik Atassutip tungaaninngaannit
angallateerarsortut akuerisamik umiatsianik pisaarsimasunut, tassalu
saattuarniarnermi atortuutinik, aammalu piniarnermut akuutilerneqarsinnaanerannut
ammaassiffigineqarnissaannut isumaqataanerat kaammattuuteqarnerallu nuannaarutigaara.
Partiit tamaasa oqaaseqartui
ataasiakkaarlugit immikkut oqaaseqarfigeqattaanngikkaluarlugit
ingasagitsialaarpara Inuit Ataqatigiit oqaaseqartua. Soorunami oqaatsitik
namminneq akisussaaffigissavaat, aamma tulluarsorinngilara pissusipalaat
allallu, angakkuartarneq il.il. manna oqa-luttarfik atoqattaassagutsigu
tamakkua isumaqarpunga oqaaseqartup nammineq akisussaaffigisariaqarai.
Kisianni ataatsimiititaliami suleqatigiilluartarnerput nuannaarutigisarpara,
aammalu taanna ingerlajuassaaq.
Anthon Frederiksen Kattusseqatigiinniit
oqaatigisaanut nuannaarutiginneriarluni ilaatigut pakatsissutigisaanut
tunngatillugu oqaatigitsialaarusuppara soorunami salliutitassarigatsigit
nunatsinni aalisariutit aammalu inuttai eqqarsaatigalugit.
Kisianni sinerissamut qanittumi massakkut misileraanerit
ingerlatittuarparput aamma ingerla-tittuassavarput peqassuseq
misissortuartariaqarmat, aalisartortatta tunisassiassat aamma allat
iluaqutiginiarsinnaassammatigit. Kisiannili avataani annerusumik
misileraasoqarsimanngilaq, taamatut oqartariaqarpugut. Aalisartortavullu aamma
peqataatinneqarluinnartariqarput, uagut isumaqarpugut assagiarsunnut
tunisassiorfinni pioreersut saniatigut Maniitsoq Paamiullu
pilersinneqassappata, nunamiut allamiut eqqartorneqassappata, taakkununnga
akornutaassan-ngilluinnarpoq. Peqassuseq misissulaartigu avataanit
ikiorsinneqarsinnaanissaq pisariaqartin-neqartariaqarpoq.
Asersuutigiinnarlugu Paamiuni
misileraasoqarmat, Paamiormiut misillernianngikkaluarlugit,
oqaatigisariaqarsoraara aalisartut qanoq amerlatigisut assagiarsunniarnermut
peqataassappat? Uannut oqartoqarmat Maniitsuminngaannit soqutiginnittoqarpat
taqqavunngartoqarnissaanik kaammattuiniarit, aamma taamaasiorsimavunga.
Isumaqarpunga sinerissatsinni taama annertu-tigisumi misileraaneq
iluatsissappat illoqarfiit assigiinngitsut suleqatigiittariaqartut.
Avataa-tungaanit aamma taamaattariaqarpugut.
Immaqa aperisoqarsinnaavoq aalisariutit
angissusaat eqqarsaatigalugu qassit piareersimappat? Tamakkua soorunami
Inatsisartut misissueqqusippata, aammalu kattuffiit susassaqartut tamakkuninnga
tusarniaanerit pisarmata, isumaqarpunga tamakkununnga periarfissaq
oqaloqqinnissar- lu
innersuussutigineqarsinnaasoq. Kisianni erseqqissumik partiit oqaatigereerpaat
isumaqataaf-figalugulu aamma avataani misileraanissaq pisariaqartinneqarluinnartoq.
Aamma tamatta
soqutigilluinnaqqissaarparput, Inatsisartuni tamarmik soqutigivaat, nunami
suliffissat amerlanerusut, nunami suliffissuarnut tulaassuinissaq
ujartorneqarpoq. Sooq sinerissami qanittumi assagiarsunnik aalisarnermut saniatigut
aamma avataaninngaanneersunik aalisa-riutillu anginerusut avataani
aalisarsinnaanisaat nunami suliffissuarnut tulaassuinissat
ammaa-tissanngilarput. Kalaallit salliutissavagut, ataatsimiititaliami
oqarpugut; pisariaqarpat aatsaat avataaninngaanneersut ikiortigerusuppagut.
Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:
Tassa soorunami aamma uanga
pinngitsoorumanngilanga Inuit Ataqatigiit sinnerlugit oqaase-qartutut maani,
pingaartumik Naalakkersuisut siulittaasuanninngaannit upissunniarneqarama, taanna
soorunami aamma oqaaseqarfigissavara.
Soorunami uagut nammineq oqaatsivut, maani
oqaluttarfimminngaannit, annnissukkavut nammineq akisussaaffigisussaassavagut.
Aamma aatsaaginnaq Aalisarnermut Ataatsimiititaliami siulittaasutta tamanna
aamma erseqqissarpaa, isumaqatigilluinnarparpullu.
Pissusipalaanik taakkarsuilluta
oqalukkatta, tassani eqqarsaatigivagut uani suliami iliuuserine-qarsimasut.
Tassami ilisimaneqartutut majip tallimaani Royal Greenland A/S-ip
allanngortiteriviginiarneqarnissaa, tassa tunisassiassaqassutsimut
naleqqussaavigineqarnissaa, maani inimi oqallisigineqarpoq akunnerit,
eqqaamanerlunngikkukku, sisamat atorlugit annertoorujussuar- mik oqallippugut.
Oqallinnerup taassuma inernerivaa, aamma Naalakkersuisut Siulittaasuata
nammineq taamani majip tallimaani oqaaseqarneratut, Inatsisartut Aalisarnermut,
Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaannut innersuunneqarnissaanut
ilalerlugu oqaasertalersorneqarmat.
Tamannaavorlu aamma Inatsisartuni
siulittaasutta Jonathan Motzfeldt-ip oqallinneq naggaserlugu inerniliinermini
oqaatigisai. Tassa suliaq ingerlaqqittariaqartoq ataatsimiititaliami apeqqutit
assigiinngitsut minnerunngitsumilli kommuninut allanngortiterinermi
eqqorneqartussanut sunniutissai ataatsimiititaliami aamma
nalilersorneqaqqissammata. Aammalu pingaartumik, soorlu oqaatigeriikkatsitut,
avataani assagiaqassuseq aamma sukumiinerusumik ataatsimiititaliami
sammineqarsinnaaniassammat.
Taamaattumik pissusipalaamik oqalukkatta
tamanna takusinnaanngilara qanoq ilillugu Naalakkersuisut
siulittaasutsinninngaannit assortorniarneqassappat. Tassami ilumoorluinnarpoq
Sermitsiaq saqqummermat majip 16.-ani, taamani atuarneqarsinnaavoq Royal
Greenland A/S-ip ataatsimeersuarnerani majip 12.-ani pisumi Naalakkersuisut
Royal Greenland A/S peqqusimagaat Inatsisartut sussa qanorluunnit
oqalukkaluallarpata ataatsimiititaliamulluunniit una suliakkiissutigineqaraluarpalluunniit
asu aallartiinnarniaritsi, allanngortiterikuttoorniaritsi.
Tamanna aamma uppernarsaatissartaqarpoq,
soorunami. Aajuku allakkat tigummivakka Aalisarnermut, Piniarnermut
Nunalerinermullu Naalakkersuisup Paaviaaraq Heilmann-ip Sermitsiap
aaqqissuisuanut Poul Krarup-imut majip 16.-ani allagarisimasai. Tassani
Naalakkersuisup uppernarsarlugu naqissuserpaa Naalakkersuisut isummernertik
malillugu, tassagooq Royal Greenland A/S-ip taamatut peqquneqaannarnissaa
pissusissamisuuinnartoq. Suukkiarooq ataatsimiititaliami
suliakkiissutigineqaraluarpata, Inatsisartulluunniit qanoq oqalukkaluarpataluunniit
suliaq uagut aallartiinnassavarput.
Pissusipalaanik oqalukkutta tamanna aamma
eqqarsaatigilaartariaqarparput. Aamma ilisima-varput Sermitsiap
aaqqissuisoqarfia, aamma Inatsisartuni Siulittaasutsinnut tamanna pillugu
allakkiaqarsimammat, aamma taakku allakkat tigummivagut. Isumaqarpunga
ataatsimiititaliamut ilaasortanut tamarmiusunut agguaanneqarsimammata. Tassami
eqqumiiginarmat suliassaq ataatsimiititaliamut innersuunneqareeraluartoq
tamakku soqutiginnguarnagit Naalakkersuisut ingerlatsiniarsarimmata.
Aamma ilanngullugu uteqqiinnassavarput,
ilumut nukillaarnaqaaq ataatsimiititaliami suligaluaraangattaluunniit
isumaliutissiissut aqqutigalugu apeqqutit assigiinngitsut
Naalakkersuisu-ninngaannit akissuteqarfigineqaqqullugit saqqummiussoraluaraangatsigilluunniit
amerlanertigut tamakkua saqqummiussuunneqartut Naalakkersuisuninngaannit aamma
akiumaneqarneq ajormata.
Tassa uani aamma suliami tamanna
ullumikkut takoqqipparput apeqqutit amerlaqisut ataatsimiititaliap
isumaliutissiissutaani saqqummiussuunneqartut Naalakkersuisut
siulittaasuaninngaan- niit
akiumaneqanngillat. Pingaartumik Paamiuni Maniitsumilu suliffissat,
allanngortiterinerup nassatarisaanik, annaaneqartussat 80-100-it tungaanut
amerlassusillit qanoq ilillugit taakku aaqqiivigineqassanersut Naalakkersuisut
tungaaninngaanniit pilersaaruteqarfigineqanngitsut. Allatut
paasisinnaanngilarput. Taamaattumik tamanna aamma sanioqqutitsineruvoq
Naalakkersuisut siulittaasuata majip tallimaani maani oqaatigeriigaanut.
Oqaatigivaa illoqarfiit eqqorneqartussat sapinngisamik minnerpaamik
eqqorneqarnissaat taanna nammineq inuttut sulissutigiumallugu.
Taamaassimappat soormiuna uani
ataatsimiititaliap innersuussutigalugu saqqummiummagu taava nammineq inuttut
imaluunniit Naalakkersuisut siulittaasuattut qanoq iliornissaq taanna
oqaaseqarfiginngikkaa. Eqqumeeqaaq.
Pingaaruteqavissutut ataatsimiititaliap
isumaliutissiissummini saqqummiuppaa aalisariutit raajarniutaasareersut
avataasigut allat aningaasatigut ESU aqqutigalugu assagiarsunnialerner- mut
periarfisinneqarnissaat aqqutissiuunneqarniartariaqartoq. Inuit Ataqatigiit
tamanna pingaartittorujussuuvarput, kisianni ajoraluartumik tamanna
oqaaseqarfigineqanngilaq.
Aningaasat eqqarsaatigigaanni,
ilisimaneqareertutut aningaasanut inatsit aaqqutigalugu
raajarni-utikillisaanermut immikkut ukiumut 10 mio.-inik
immikkoortitsisarpugut. Kisianni tassa taak-kua 10 mio.-it taamaallaat
maannamut raajarniarsimasunut atugassaapput. Sineriatsinni saarulliit
tamakarnerisa kingunerisaanik saarullinniuterpassuit uningaannalersimasut
assagiarsunnialer-sinnaanissamut atorluarneqarsinnaareersut, sooruna
tapiiffigineqarsinnaanissaat aqqutissiuun-niarneqanngitsoq, ujartorparput
pisariaqarmat. Aammami nilliaatigiuarneqarmat aamma Naalakkersuisut tungaaninngaannit.
Assagiarsuleriffiit pioreersut pingasut Aasianni, Sismiuni Nuumilu
assagiarsunnik tulaassuiffigineqarnerat annikittuaraannaavoq, siorna 550 tonsit
missaanaaniikkunarpoq.
Taamaattumik pisariaqarpoq aamma allatigut
ESU aqqutigalugu angallatinut annerusunut tapersersuiniarnissarput, soorlu
saarullinniutaareersimasunut aammalu umiatsiaararsortut
periarfissinneqarnissaannut aqqutissiuiffissatut. ESU-p iluani maannakkut ukiup
sinneranut aningaasat atugassat 17 mio. kr.-it missaanniipput. Aamma
ilisimaneqareersutut ukiuni kingullerni pingaartumik Royal Greenland A/S-ip
suliffeqarfissuini maskinat ikkussuunneqarmata Royal Greenland A/S-ip taamani
pisariillisaanermigut iluanaaruteqarsimavoq eqqaamanerlunngikkukku 13 mio.
kr.-it missaanni. Aningaasat taakkua amerlanersaat uninngaannarput
aningaasaateqarfimmi. Aningaasat aatsaaginnaq taagukkakka katiteraanni
katillugit 37 mio. kr.-it missarpiaanniipput massakkorpiaq.
Taamaattumik maani nunatsinni
aalisartortavut pisariaqartitsigaaqisut, tamakku aamma eqqarsaatigilaarallartigit.
Isumaqarpunga maani annerusumik qassiiliuutigisariaqanngikkipput pisariaqartitsigaarnerat
qularnanngingaarmat.
Aamma una oqaatigilaassavara avataani
assagiaqassuseq eqqarsaatigalugu Aalisarnermut Ataatsimiititaliaminngaannit
pingaartissimagatsigu pinngortitaleriffimmut tusarniaanissarput.
Taamaaliorsimavugullumi, tassani paasisavut soorunami
annilaarnanngitsuulaanngillat. Tassami pinngortitaleriffimminngaanni
oqaatigineqarpoq nassuerutigineqarlunilu avataani qanoq annertutigisumik
saattuaqarnersoq ilisimanngilarput. Aamma oqarput ukioq manna
peqqussagaluarutsigu misissussagipput, naak aamma TB-I aqqutigalugu immikkut
1,5 mio. kr.-inik aningaasaliiffigineqaraluarutta, ukioq manna
naammassisinnaanngilarput. Immaqa aatsaat ukiut marluk qaangiuppata avataani assagiaqassuseq
annerusumik tigussaasunillu takussutissartalerlugu
nalunaarsuiffigineqarsinnaavoq.
Taamaattumik Paamiut Maniitsorlu
ilungersunarluinnartumik inissisimapput. Tamannarpiaavorlu uagut maani oqaluttarfimminngaannit
ilungersuuteqarnitsinnit tikkuartukkavut.
Naggataatigut
oqaatigilaanngitsoorusunngilara, ilumut qujanaqaaq Qasigiannguani
fantails-iliorsinnaalerneq Royal Greenland A/S-ip aningasatigut
illersorsinnaasunngorsorisimammagu maannakkut. Kisianni
taamaavissimagunanngilaq. Tassami soormi ukiut maannamut sisaman-ngulersut
Alluitsup Paani Qaqortumilu fantails-iliornernut ukiumut 20-30 mio. kr.-inik
Royal Greenland A/S-imut tapiisarsimavugut. Tassa aamma Qasigiannguani
fantails-iliornermut suli maannakkut imminut kaavitittutut
oqaatigineqarsinnaanngimmat, soorunami landskarsimin-ngaannit tassunga
tunisassioriaatsimut tapiissuteqartartussaassaagut.
Lars Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut:
Johan Lund Olsen-imut erseqqissalaassavara
illersorneqarsinnaassuseq sinneqartooruteqarsinnaassuserlu
assigiinngitsuummata.
Soorunami aningaasarsiornikkut
illersorneqarsinnaasumik tunisassiorneq sunaluunniit aallartinneqarsinnaavoq
aallaqqaataaniit sinneqartoorfiunngikkaluartoq. Taamaattumik-una
fantails-iliorneq nunatsinni aallartinneqartoq aningaasarsiornikkut
illersorneqarsinnaammat Alluitsup Paani, Qaqortumi aammalu Qasigiannguani,
kisianni suli sinneqartoorfiusinnaanngikkaluarpoq.
Ilaatigut aningaasarsiornikkut
illersorneqarsinnaassutigivaa neriuutigigatsigu siunertarigatsigulu
naassaanngitsumik qaqugorsuarmut tapiiffigineqartarnissartik
pisariaqartinnavianngikkaat. Killiliisoqartariaqarumaartoq. Aamma isumaqarpunga
oqartariaqarlunga Alluitsup Paani Qaqortumilu fantails-inik tunisassiorneq
imminut akilersinnaalersimasariaqareeraluarpoq, neriuttariaqarpugullu tamanna
qanittumi naammassineqartariaqartoq. Kisianni aningaasarsiornikkut
illersorneqarsinnaasoq aamma tassa uaniippoq suliffissarpassuarnik
pilersitsimmat, inuiaqatigiit aningaasarsiornerat eqqarsaatigalugu.
Taamaattumik illersorneqarsinnaassuseq
aammalu sinneqartooruteqarsinnaassuseq assigiinngitsuupput. Oqanngilanga
sinneqartoorfiusut, oqarpunga aningaasarsiornikkut illersorneqarsinnaasut.
Isumaqarpunga apeqqutip uuma
naammassingaluttuarnerani aamma soorlu Aalisarnermut Ataatsimiititaliap
siulittaasuata Sivert K. Heilmann-ip oqaaseqarnermini erseqqissaraa eqqaasitsissutigeqqissallugu
maani inimi amerlanerussuteqarluartut, ilami amerlaneroqisut, tapersersuipput.
Tunisassiorfitta naammassisaqarsinnaassutsimut imaluunniit
tulaassuiffigineqarnissamut periarfissanik naapertuuttunngorsarneqarnissaat
isumaliutissiissummi najoqqutaralugu naam-massiniarneqassasoq.
Isumaqatigiinneq taanna pivoq
siullerpaamik februarip 15.-anni Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami
aalajangiisoqarmat aappassaanik majip 5.-aani Inatsisartuni
amerlanerussuteqarluartut tapersersuimmata. Taamaattumik Naalakkersuisut
Siumumit Atassummillu tunulequtaqartut Inatsisartuni ilaasortanit 31-iusunit
23-inik tunulequtaqartut, tunulequtaqarpiaratik sulisimasutut
uparuartussallugit isumaqarpunga tunngavissaqanngitsoq.
Aammalu februarip 15.-ata kingornatigut
Naalakkersuisut aamma Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamit,
naluneqanngitsutut Inatsisartut ataatsimiinnerisa avataanni Inatsisartut
sinnerlugit aningaasanut tunngassuteqartunik isummersinnaanermut
piginnaatinneqartumit, akuerineqar-tumik, tassalu partiinit Siumumit,
Atassummit Inuit Ataqatigiinnillu ilaasortaaffigineqartumit partiit taakkua
Inatsisartuni ilaasortanit 29-inik tunulequtaqartut. Taakkunannga
akuerineqarlu-tik sulinerat uparuartussallugu oqarluni Inatsisartuni
tunulequtaqarpiaratik Naalakkersuisut sulipput, kusanaak, pissusipalaaq. Taanna
isumaqarpunga tunngavissaqanngilluinnartoq.
Ajuusaarpunga oqassallunga
Naalakkersuisuni partiit tunulequtaaginnaaratik aamma Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaat
tunulequtaasoq. Aamma Inatsisartut maj 5.-atali kingorna
amerlanerussuteqarluartut tunulequtaasut. Ataatsimiititaliap siulittaasua
ilumoornerassavara oqarmat taamanili amerlanerussuteqarluartut tapersersorpaat,
apeqqutilli ataasiakkaat nalornissutigineqartut immikkut ataatsimiititaliami
siunnerfigineqarluni. Tassa taannarpiaavoq Naalakkersuisuni tunngavigalugu suliarisarput.
Suliffissat 260-inik sinnillit
annaanniarlugit iliornermi soorunalimi Naalakkersuisut kinguarsaaqqinnissamut
aqqutsissarsiuusserusunngilagut. Imaluunniit kinguarsaaqqittut
utaqqerusunngilagut. Qanorluunniit paasinninneq ikkaluarpat Johan Lund
Olsen-imi Naalakkersuisuni misigisimavugut amerlanerussuteqarluartunik
tunulequtaqarluta suliassap uuma ingerlanneqarnera ingerlallu-tigu.
Taamaattumik erseqqissaatigeqqissavara
Naalakkersuisuni toqqissisimanngissutiginngilarput apeqqutip uuma suliarinerata
maannamut ingerlanneqarnera. Inuiaqatigiinnut suliffinnik 260-inik sinnilinnik
aaqqiissuteqarnermut siunertaqarmat. Naalakkersuisuni piumasarisimavarput
Paamiut Maniitsorlu aaqqiiffiginissaat naammaginartumik pissasoq piumasaralugu
piumasaqaatit allat isumaqatigiissutillu allat akuersaarsinnaagigut. Taannalu
Royal Greenland A/S-ip qullersaqarfiata siulersuisuisalu Naalakkersuisunut
uppernarsaatigisimavaat, aap, saattussat tunngavigalugit tunisassiorneq
Paamiuni Maniitsumilu aallartinneqassasoq Naalakkersuisunit naatsorsuutigineqarsinnaavoq,
saattuaqassusianik misissuineq tunngavigalugu pisassat amerlineqarpata
illoqarfinnut taakkununnga marlunnut tunisassiorfissanut naammattumik
pisaqarsinnaanissaq tunngavilerlugu.
Tassa suliaq taamatut ingerlavoq.
Isumaqarpunga immikkut uippajaarnartortaqanngitsoq uippajaarnartortaalu
uaniippoq tunisassiorfiup naammassisaqarfiusinnaaneranut naapertuussaanissaq
kinguarsaqqissagutsigut suliffissatigut ajornartorsiutaaginnarani aamma
aningaasarsiornikkut annertuumik ajornartorsiutaalersinnaammat, suliffissuarmut
Royal Greenland A/S-imut, aalisartunut ilami nunatsinnut tamarmut.
Taamaattumik apeqqut una pingaarteqarlugu kinguarsaaqqin-ngilluinnarlutalu
Naalakkersuisuni suliassaq ingerlapparput.
Aamma naggaterpiaatigut oqaatigissavara
neriullunga aamma nunatsinni ileqquliunneqassanngitsoq ajornartorsitinik
aningisuumik aaqqiisoqalersorlu ajornartorsiutinik mikinerusunik kinguarsaatissanik
ujarlertarneq.
Paaviaaraq Heilmann,
Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq:
Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat oqarpoq
ilaatigut qassiiliornissaq pisariaqanngitsoq. Kisianni tassa
qassiiliortitsigami, qassiiliortoq tassaavoq Inuit Ataqatigiit. Isumaqarpunga
Inuit Ataqatigiit malinnaasimagunik massakkut oqaatigineqartut, pingaartumik
oqaaseqartuat, tamakkuninnga saqqummiussuissanngikkaluarpoq.
Imaammat, maannamut siorna assagiarsunnut
pullatinut tapiissuteqartoqarmat pissarsisut tassaapput saarullinniaasimasut. Aamma
nalunngilara iluarisimaarneqartoq taamatut tapiissuteqarneq.
Nuannaarutigineqarpoq, aningaasarsiorneq siumut aallaqqippoq. Aammalu
qanittunnguakkut Sisimiuni assagiarsunnerat oqaloqatigaakka alloriaqqinnissap
tullia qanorlu iliuuseqarnissaq eqqarsaatigalugit. Akerlerineqanngilaq
canadamiut Royal Greenland A/S-ilu peqatigalugit aammalu sumiiffinni, soorlu Sisimiuni, aalisartut peqatigalugit
avatitsinni assagiarsoqarfiit misiliiffigalugit aalisarfigissallugit.
Taamaallaat imminnut, aalisarfiit nunamilu
tunitsiviit, eqqarsaatigalugit aporaattoqassanngitsoq, tassa aalisartut
kissaatigisaat. Aammalu taanna naammassiniarlugu Royal Greenland A/S-imi
oqaloqatigiinnerit ingerlaqqissapput.
Aalisariutit allat
tapiiffigineqarsimanngitsut, taavalu saarullinniutit aamma
periarfissinneqartariaqartut. Tassa taakkorpiaapput
periarfissagissaartinniarpaasagut, aammalu siornaak KNAPK-lu assagiarsunniarneq
pillugu annertunerusumik oqallinnermi aallartikkatta, tassaatissimavagut
saarullinniaasimasut, tassami massakkut saarulliisaqimmat. Taakkuupput
siulliullugit siumut aallariartinniartariaqartut. Taannali naammassimanngilaq,
tamatuma kingornatigut raajarniat aamma ilaatigut raajarniarunnaarlutik
pisassaminnik allanik ingerlatitsisut imaluunniit tunisisiut, aamma taakku
periarfissinniarnissaat periarfissaqartinniarneqarsimasut.
Johan Lund Olsen-ip majip 16.-ani
Sermitsiamut allagara innersuussutigaa, allaat oqarluni suukkiaq
ataatsimiititaliaq Inatsisartulluunniit qanoq oqaraluarpata. Sumi tassani
taamatut allaqqasoqarami, taamaattoqanngilaq. Naalakkersuisut siulittaasuata
nassuiaatai innersuussitigiinnassavakka.
Aamma isumanga malillugu una
eqqaasariaqarpoq maannakkut Royal Greenland A/S-imut, oqallisigisatta qitia
uterfigeqqilaarlugu, aaqqissuussineq eqqarsaatigalugu qanoq iliuuseqartoqanngippat
suliffissarpassuit annaaneqartussaagaluarmata. Taannaana
upalugaarsimaffiginiarlugu aammalu siumut pisariaqartitsisoqarmat
aaqqissuussiniartoqartoq.
Aamma Pinngortitaleriffik
eqqarsaatigalugu, aperineqarsimasoq ilisimanngilarput avataani assagiarsuit
eqqarsaatigalugit. Tassa akikinnerpaamik misissuisinnaaneq tassaavoq Royal
Greenland A/S, canadamiut kalaallillu aalisartui ataatsimut peqatigiisillugit
avataani misiliisikkaanni, tassaavorlu taanna misilinniarneqarpoq. Taanna isumaqarpunga
pissusissamisoorluinnartoq kikkunnilluunnit naatsorsorneqarsinnaasoq
aqqutissaq ajunngivissoq taanna.
Maliinannguaq M. Mĝlgaard, Inuit Ataqatigiit:
Aap, ilaatigut immaqa ilimagineqareersutut
illoqarfiit sakkortuumik eqqorneqartussat ilagivaat Qeqertarsuaq. Tassunga
tunngatillugu innuttaasut assut neriulersimagaluarput Aalisarnermut
Ataatsimiititamut innersuussutigineqarmat oqaluuserineqaqqissasoq. Tassami
eqqorneqartussat, naak oqaatigineqareeraluartoq suliffissuarmi sulisut ukioq
naallugu sulisinnaasut amerlariaraluartut kisianni taassuma avataatigut aamma
suliffeqarfiit annertuumik eqqorneqartussaapput, aammalu Aalisarnermut
Ataatsimiititaliamut Qeqertarsuup kommunianit allakkiaq naatsorsuisimanerillu
malillugit ukiumut, 1996-iinnaq naatsorsuutigalugu, raajaleriffiup
kaaviaartitai, raajaleriffiup fabrikkip ingerlannerani, illoqarfiup, KNI-p,
maskiinaleriffiup taavalu raajarniutinit akileraarutit akissarsiaasartullu
eqqarsaatigalugit, 13 mio. kr.-it
tungaanoorput.
Tassa erseqqissumik oqaatigalugu KNI
kilisaatinut gasuuliamik taavalu uulianik allanik, atortussanik taamatut
raajarnianut tunioraanermini ukiumut kaaviaartippai 4,2 mio. kr.-it. Aammalu
maskiinaleriffik ingerlanneqartoq taassuma ingerlanneqartup 2/3, tassa 2,1 mio.
kr.-it aamma raajarniat toqqammavigalugit illoqarfimmi kaaviiaartitaapput.
Taassuma saniatigut akileraarutitigut isertitat akissarsiallu
eqqarsaatigissagaanni taamatut tunisisarnermi akissarsiat eqqarsaatigalugit 6
mio. kr.-it kaaviiaartitaallutik.
Taamaattumik raajaleriffittut aammalu
taamatut kilisaatit tulaassuinerminnut atorunnaarneran-nut tunngatillugu
erseqqissumik oqaatigineqarsinnaavoq kaaviaartitat tamakku Qeqertarsuup
illoqarfianit peertussaapput.
Taamaattumik tupinnanngilluinnarpoq innuttaasut
annertuumik aarleqquteqarmata. Innuttaasut ataatsimeeqatigiissimapput aammalu
Aalisarnermut Ataatsimiititaliamut allagaqarlutik, tassanilu
kissaatigineqarsimalluni raajaleriffiup ataannarnissaa. Aammalu patsisaasut
erseqqissut ingerlateqqinneqarsimapput. Fabrikki ukiorpassuarni
iluanaaruteqarluni ingerlajuarsimavoq, imertigut ajornartorsiuteqarneq ajorpoq,
taavalu Diskobugt-imi Qeqertarsuaq tassaavoq kingullerpaajulluni sikusartoq.
Taamaattumik tupinnanngitsumik
eqqumiigineqarsimavoq raajaleriffittut matuneqarnialermat, aammalu tassunga
tunngatillugu kissaatigineqarsimagaluarpoq aalisartunit, innuttaasunit aammalu
sulisunit taamatut aasakkut raajaleriffittut atuinnarluni ukiukkut avaleqqanik
suliaqartutut ingerlanneqarsinnaanera takorloorneqarsinnaasoq. Kisianni tassa
ajoraluartumik taamatut Royal Greenland A/S-ip aammalu Naalakkersuisut
tungaanniit aalajangiisoqareersimavoq. Aammalu assorsuaq uggornarpoq taakkua
inuiaqatigiit pigisaasa illoqarfinnullu annertoqisumik sunniuteqartut, allaat
illoqarfiit uummataannik taaneqarsinnaasut ingerlannerini aalajangiisussat
tassaassagaluarmata Inatsisartut. Uani uagut issiasugut
isumasiorneqarsimasariaqaraluarpugut, aatsaallu tassani eqqartuilluareernikkut
kingunerisassaalu eqqartorluareernerisigut aalajangiinissat
pisimasariaqaraluarlutik killormut pinnani. Tassami oqaatigineqartarpoq Royal
Greenland A/S inuiaqatigiit pigigaat, massakkut pisut toqqammavigissagaanni
isumaqarpunga tamanna annertuumik ersernerluttoq.
Naalakkersuisut siulittaasuata oqaatigaa
kinguarsaaniartutut taalluta aammalu ajornartorsiutit mikinerusut
siuarsaatissat angisuut unitsittariaqanngikkaat. Illoqarfimmut Qeqertarsuarmut
ajornartorsiut mikisuunngilaq, angisoorujussuuvoq. Immaqa Nuummiunut
mikisuaraavoq, kisianni najugaqartunut taakani angisoorujussuuvoq. Taamaattumik
assorsuaq uggornarpoq taamatut aalajangiisoqarsimanera aammalu neriuutiginarput
siunissami taamatut raajaleriffittut atuinnarnissaa
ingerlanneqarsinnaajumaartoq, tusarneqartarmammi raajat massakkut ikiliartorunnaarsimasut.
Taamaattumik assorsuaq ajuusaarnarpoq taamatut annertutigisumik sunniuteqartussamik
aalajangiisoqalermat.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:
Inussiarnersumik Naalakkersiusut Siulittaasuannut
saaffiginnissuteqarniarpunga, tassa Naalakkersuisut siulittaasuata oqaatigivaa
Inatsisartuni amerlanerussuteqarluartut 23-it akuersisimasut Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliaq aqqutigalugu februarip 15-iani taamatut suliaqarnissamut. Tassami
amerlanerussuteqarneq ataqqivarput. Kisianni aamma oqaatigineqarpoq suliassaq
manna siornali aallartinneqarsimasoq, allaallumi uani nassuiaammi Royal
Greenland A/S nunami suliffiutaani naammassisaqarsinnaassutsip
naapertuuttunngorsarnera pillugu Naalakkersuisut nassuiaataat
ullulerneqarsimavoq 19. januar 1997-imi, tassa Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliap akuersinera sioqquterujussuarlugu.
Taamaattumik paaserusunnarpoq taanna
nassuiaat tassanilu pilersaarutit tamarmik ineriikkat saqqummiunneqartut.
Taanna nassuiaat sioqqullugu tamanna akuersissutigineqarsimanersoq. Soorlu
oqaluttup kingulliup oqaatigivaa ilumut suliassaq una taama
pingaaruteqartigisoq Inatsisartuni siusinnerusukkut
oqaluuserineqarsimasariaqaraluarpoq, aammalu pimoorullugu paasiniagassat
aallaqqaataaniilli Inatsisartut akuutillugit
suliniutigineqarsimasariaqaraluarpoq.
Nuanneqqajaqaaq ilumut
paasineqareersimasuuppat avataani saattussat naammattut aalisarne-qarsinnaasut
qulakkeerneqarsimassappata. Kisianni taamaattoqanngilaq aammalu allanngortite-rinermi
pisariaqartinneqartutut taaneqartut, nassuiaammi, 12.000-15.000-nik
pilersaarutit ukua inuit 225-275-it sulisinneqassappata pisariaqassasoq.
Taamaattumik soorunami pilersaarutit
ajunngilluinnarput. Taava illuatungaanut saatillugu oqarutta; ilami taakku 12.000 tonsit peqanngeriasaassagaluarpata
pilersaarut una tamarmi ajalusuussooq, aammalu naleqqussaanissaraluaq
ajalusuussooq.
Naqqaniit aallartinneq
ajunngilluinnartumik Qeqertarsuup eqqaani saattuarniarneq
eqqarsaati-gissagutsigu ajunngilluinnartumik ingerlanneqarsimavoq. Aammalu
isumaqarpunga taamaatta- riaqartoq.
Aalisarnermut Ataatsimiititaliap
siulittaasuata oqarnera malillugu avataanit aalisariutit aalisartullu
pissarsiarineqarsinnaanissaat aatsaat pisariaqavippat tamanna pisariaqartoq.
Ajunngilaq, aatsaat pisariaqavippat tamanna ingerlanneqarli, kisianni
nunaqavissut annerusumik peqataatinneqarnissaat aamma
ataatsimititaliaminngaannit eqqumaffigineqartoq oqaatigineqarpoq. Taamaattariaqarpoq
aamma. Tassami assersuutigeriarutsigu ukiuni arlalinngulersuni qaleralinnik
avataani aalisarneq misileraanertut ingerlanneqarsimavoq, allaat ilaatigut
ukiumut 8.000 tonsit pisassiissutigineqartarsimallutik. Taamatut isumaqarpunga
misileraaneq saattuarniarnermut atatillugu ingerlanneqartariaqanngitsoq.
Avataaninngaanniit aalisariutillit peqataatinneqassappata misileraaneq
killilerneqartariaqarpoq aalajangerlugu misileraanerup killiffia
aalajangersimasoq atorlugu ingerlanneqartariaqarpoq. Naassaanngitsumik
misileraasoqarsinnaanngilaq.
Taamatut naakkaluamik
saaffiginnissuteqarpunga.
Lars Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut:
Siullermik Hr. Anthon Frederiksen-imut
oqaatigilaassavara; ilumoorpoq januarip 19.-ani Naalakkersuisut Royal Greenland
A/S-ilu isumaqatigiissuteqarmata. Aap, kisianni isumaqati-giissut aatsaat
atortussanngortinneqarsinnaavoq Naalakkersuisut isummernerat Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliami akuerineqaruni.
Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami
apeqqut tamanna akuerineqarpoq februarip 15.-ani 1997, majip 5.-ani
Inatsisartuni amerlanerussuteqarluartut akuersaarpaat pilersaarut taanna
piviusunngortinneqassasoq. Ersernerluttortaali ataatsimiititaliami
suliarineqassasut kissaatigineqarluni. Ullumi junip pingajuani 1997-imi aamma
amerlanerussuteqarluartut aalajangeqqippaat, tapersersorpaat pilersaarutip
atulersinneqarnissaa.
Taamaattumik Naalakkersuisut
ajornartorsiutiginngilaat suliassap piviusunngortinnissaa pillu- gu
aallartitsinissartik. Neriuppunga paasinartumik oqaatigalugu.
Aamma Inuit Ataqatigiinnit
oqaatigineqartunut assigiinngitsunut oqaatigeqqissavara erseqqissariikkattut
Naalakkersuisut tunuliaqutassatik naammattut tunuliaqutaralugit suliassatik
ingerlappaat. Aamma Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami suliassatut
akuerineqarsimavoq februarip 15.-ani - aamma Inuit Ataqatigiinnit
Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami akuerineqarsimavoq. Inuit Ataqatigiit
akunnermini taanna ajornartorsiutigissappagu taanna namminneq akunnerminni
ajornartorsiutiginnguariarlissuk. Kisianni Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliami Inuit Ataqatigiit akuerseqataavoq pilersaarummut uunga.
Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit:
Inatsisartut Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu
Ataatsimiititaliaa sullerissoq ulapissimaqisoq pillugu annertunerusumik
oqaaseqassanngilanga. Kisiannili Inatsisartut Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliaani sulinermut tunngasut, nalinginnaasumillu
ataatsimiititaliani sulinermut tunngasut oqaaseqassaanga.
Naalakkersuisut aammalu Inatsisartuni
ilaasortat eqqaamassavaat ukiarmi aningaasanut inatsisissap suliarineranut
atatillugu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq Naalakkersuisunut inassuteqarmat,
imaluunnit tikkuaammat, eqqaamanngilara oqaaseq sunarpiaq atorneqarnersoq,
Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaata suliassaa tassaavoq
aningaasanik akuersisartuuneq Inatsisartut ataatsimiinnerisa avataani
ilaatigut. Apeqqutinut suliassanut aalajangersimasunut kulturimut,
atuartitaanermut, aalisarnermut, nunalerinermut, piniarnermut,
isumaginninnermut tunngasuni oqartussaasut tassaapput ataatsimiititat allat.
Taamanikkullu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami inassutigaarput suliassat
aalajangersimasut apeqqutinut aalajangersimasunut tunngasut ataatsimiititani
susassaqartuni nalilersorneqartassasut, uagut Aningaasaqarnermi
Ataatsimiititaliami aningaasartai isumagissaqqaaratsigit isummersorfigalugit.
Februarip 15.-ani Naalakkersuisunit
Inatsiartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaat aperineqarpoq
suliffissuarni allanngortiterisariaqarnernut pisariaqartitsineq
Aningaasaqarnermut Ataatsi-miititaliap akuerisinnaaneraa. Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliap tamanna akueraa.
Naalakkersuisunit ataatsimiititaliaq
aperineqarpoq tamakku allanngortiterinissamut isummat kommuninut
paasisitsiniutigineqarnissaat Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap
akuerisinnaaneraa. Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap tamanna akueraa.
Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq aamma
taamanikkut Naalakkersuisunit aperineqarpoq saattussanik pisassat TAC-ip
12.000-15.000-inik annertussusilerneqarsinnaaneranut tunngasunik
Naalakkersuisut suliniuteqarusunnerat akuerineqarsinnaanersoq.
Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap tamanna akuersaarpaa.
Aamma Naalakkersuisunit Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliaq taamanikkut februarip 15.-ani aperineqarpoq angallatitigut
aalisarsinnaaneq, saattuarniarsinnaaneq eqqarsaatigalugu 6.000-it angullugit
angallatigissarsinnaaneq akuerineqarsinnaanersoq. Tamanna Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliap akuersaarpaa.
Taava kingulliup tulliatut
Naalakkersuisunit Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq februarip 15.-ani
apeqqutigineqarpoq Naalakkersuisut pilersaarutigigaat 269 mio. kr.-inik Royal
Greenland A/S-ip atorniarsinnaanissaanut qularnaveeqqusiinissartik
pilersaarusioritsik, tamannalu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamit
isummersorfigineqaqqummassuk akueraarput. Kisiannili Naalakkersuisuninngaannit
erseqqissaatigineqarpoq 269 mio. kr.-it taakkua soorunami aatsaat
atulersinneqarsinnaasut Inatsisartuni upernaakkut ataatsimiinnermi
Inatsisartunit akuerineqarpata. Taannalu massakkut majip tallimaani
pisimagunarpoq, oqaluuserineqarsimavoq.
Fabrikkit sorliit sornik suliaqarnissaat
Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap susassarinngilaa, taanna Aalisarnermut
Ataatsimiititaliap susassaraa. Uagut aningaasartai isumagisarpagut
qin-nuteqaatigineqartut najoqqutaralugit.
Lars Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat:
Hr. Josef Motzfeldtip oqaaseqarneratigut
piviusoq manna allanngortinneqanngilaq. Royal Greenland A/S-ip suliffissuini
naammassisaqarsinnaassutsimut naleqqussaaneq Inuit Ataqatigiit
Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami akuerisimavaat.
Lars Sĝrensen, Inuit Ataqatigiit:
Tupigineqassanngilaq Inuit Ataqatigiit
ilungersuutigigatsigu suliffinnik assigiinngitsunik nuussiniarnermi aamma
aallaqqaammulli oqaatigineqareersutut taartsissaanik assigiinngitsunik kommunit
marluk, pingaartumik Maniitsoq Paamiullu neriorsorneqarsimasut, maannakkullu
aappassaaneerinninnermut neriorsuut taanna ungasilliallassimasoq
malugisariaqarpoq. Ilaatigut oqaatigineqarmat aatsaat immaqa ukiut
marluk-pingasut qaangiuppata assagiarsunniarneq Maniitsumi Paamiunilu
aallartinneqarsinnaassasut.
Uanga nammineq pissutsit ilisimasakka
uaniipput, januarip aallaqqaataaninngaannit majip naanissaata tungaanut Nuummi
assagiarsunnut igaqarfiusumi taamaallaat tunineqarsimapput 10 tonsit. Piffimmi
sivikinnerusumi Paamiuni tunineqarsimapput 150 tonsit sinnerlugit. Taamaattumik
aamma aningaasarsiornermik oqallisissagaanni aammalu oqarsimagaanni
fantailsinik tunisassiorneq siunissami akilersinnaasutut upperineqarpat aamma
pinngitsoornani, assersuutigalugu Paamiuni, piaarnerpaamik upperigaanni
tunisassiorfimmik ammaanissaq sulissutigineqarnissaa anguniarniartariaqarpoq.
Nuummi peqarfeqarsimanngimmat
immaqaluunniit aalisartut allanik annerusunik periarfissaqarsimaneramik
qaammatit tallimat ingerlanerini 10 tonsit taamaallaat tulaassimavaat. Paamiuni
periarfissaqanngilaq avatitsinni raajarpassuaqarpoq, kisiannili illoqarfitsinni
tunisaasinnaan-ngillat. Ippassigami Paamiuninngaannit oqaatigineqarpoq Nuummi
tunisineq ima angitigilersimavoq Paamiut eqqaani aalisartut 50 fod-it
sinnerlugit angissusillit Sisimiunut tunisiartoqquneqartarsimapput.
Paamiuninngaanit Sisimiunut 1.000 km sinneqarpoq. Pissutsit taamaattut
akueriinarneqarsinnaanngillat, peqarfinni, ilisimavara Paamiut eqqaani
assagiarsunnik peqarfeqarpoq, taamaattumik Nuummiut atorumanngippassuk Nuummiit
assagiarsunnut igaq Paamiunut nuunneqarnissaa suliniutigineqartariaqarpoq,
tamanna aamma siusinnerusukkut Royal Greenland A/S-ip kissaatiginikuugaa
oqaatigineqareerpoq.
Nammineerlunga upperivara, aamma
aalisartortatta upperivaat illoqarfipput siunissaqassappat assagiarsuit
sukumiisumik aallaaviusariaqarput. Taamaattumik Aalisarnermut Naalakkersuisoq
kaammattussavara pissutsit assigiinngitsut tamakku inuiaqatigiinnut aammalu
tamatsinnut pitsaanerpaaq siunertaralugu piaarnerpaamik Paamiunut tamakkua
assigiinngitsut, aammalu tigussaasumik assigiinngitsunik suleqatigiinnissaq
anguniarlugu arlaatigut iliuuseqartoqartariaqarpoq.
Pingaartuuvoq aaqqissuussanik assigiinngitsunik aaqqissuussinissaq illoqarfiit assigiinngitsut aalisarnikkut periarfissinneqanngikkunik toqqammavilerneqanngikkunik, taava aamma uagut misigisimasagut saarullugit tammarneratigut, pinngitsooratik aamma illoqarfiit taakku atussagaat nammineq qularinngilara. Ineriartorneq ammut aallarnikuuvoq. Illoqarfipparujussuarni assigiinngitsuni inissaaleqisoqarpoq, Paamiuni massakkorpiaq 80 angullugit allaat inigineqarsinnaapput ajornanngitsumik.
Tassa imaappoq ineriartortitsineq oqimaaqatigiikkunnaaraanga aamma inuit illoqarfinnut ineriartortunut nuuttarnerat qangarsuarli ilisimaneqarpoq. Taamaattumik pisariaqarpoq aaqqiiniarnerni tamani aamma peqassuseq aallaavigineqartariaqarmat, imaanngitsoq illoqarfiit ataasiakkaat ineriartortinniaannarlugit taamatut aaqqiisoqartoq.
Assersuutigisara ersersitsivoq Nuummi igaliisariaqarsimanngikkaluarput, maannamut 10 tons-iinnaat tunineqarsimammata igaliisimasinnaaneq Paamiuniissimassagaluarpoq. Aalisartut allamik periarfissaqannginnamik aalisarput aamma siunissami taamaaliorusupput.
Lars Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut:
Isumaqarpunga Hr. Lars Sĝrensen-ip oqaaseqarnermigut erseqqissaraa Paamiuni saattussanut tunisassiorfeqalernissaq tunngavissaqarluartoq, taamaattumik ernumatissaqarpallaanngitsoq. Aamma uagut Naalakkersuisuni taama isumaqarpugut.
Royal Greenland A/S-ip Naalakkersuisullu akornitsinni oqaloqatigiinnitsinni isumaqarpugut Paamiuni Maniitsumilu assagiarsuleriffimmik pilersitsinissaq tunngavissaqartoq. Aamma Paamiuni pissutsinik ilisimasaqarluartumit Lars Sĝrensen-ip oqaaseqarnera uppernarnerulersitsivoq. Oqaatigigaluarpaa ungasilliallattoq, tassagooq ukiut marluk qaangiuppata aatsaat pilissaaq. Taamatut Naalakkersuisuni oqanngilagut, Johan Lund Olsen Inuit Ataqatigiinninngaannersoq taama oqarpoq. Taassuma oqaasii Naalakkersuisut akisussaaffiginngilaat, allat akisussaaqataaffigaat.
Qujassutigaara oqaatigineqartoq taanna pisariaqarfiusuni pilersitsinissap pimoorunneqarnissaa Naalakkersuisuni pingaartipparput. Aamma isumalluarpugut Paamiunut Maniitsumullu tunngatillugu suliassat taakkua pilertortumik naammassineqarsinnaanissaannut.
Lars Karl Jensen, Siumup oqaaseqartua:
Suliffissuit allanngortiterneqarnerat oqallisigigatsigu tassani aallaavitta annerpaartarivaat raajaannaat isumalluutigalugit maannakkut suliffissuarnik ingerlatsinerup, raajanik naammattumik massakkut pissaqannginnerput peqqutigalugu tamakkiisumik suliffissuarni ingerlanneqarsinnaannginnera.
Pisuussutit nutaat, taamatut taasinnaasagut assagiarsuit, isumalluarfigalugit aammalu misilittagaareersut avaleqqanik tunisassiornerit aallaavigalugit Royal Greenland A/S-imi qanoq iliortoqarsimavoq aallaqqaammut saqqummiunnerani tamatsinnit tunngaviatigut tapersersorneqartumik, tamanna assortuussutissaanngilaq.
Raajammi kisiisa isumalluutigisimagaluarutsigit 5 %-imillu apparaluttuinnartut suliffissuit suliaqarsinnaanerat annikilligaluttuinnassaaq. Taavalu aamma uagut suliffissanik isumalluuteqarnerput tassani annikilligaluttuinnassalluni. Siumuminngaannit Aalisarnermut Ataatsimiititaliap isumaliutissiissutaa sammigatsigu ilaatigut tassani ersersinneqartut, soorlu Qeqertarsuaq Qasigiannguillu eqqartorneqarnerannut tunngasunik, aamma eqqaallatsiarneqarput, taamaattumillu uani oqaaseqarnitsinni oqaatigalutigu sikuusarnera kiisalu aamma assartugassalerinermi akilersinnaassutsimut tunngasut, fabrikkillu allanngortiterneranni imminnut ataqatigiinnerit suleqatigiisitap nalilereersimappatigit taava taanna isumaqatigiissutigivarput Siumup tungaaninngaannit.
Uani Qeqertarsuup raajaleriffiuneranut tunngatillugu maannakkullu aallamik suliaqalernissaa- nut tunngatillugu Qeqertarsuup kommuniata aningaasatigut annaasaqarsinnaanerminik naatsorsuisimanera arajutsisimanngilarput Siumup tungaaninngaannit. Kisiannili aamma maqaasinartoq tassaavoq illua´tungilerneqarsimanngimmat, maannakkut qalerallit avaleraanik tunisassiorner- mi suliffissat amerleriarneri tassani taaneqarsimapput.
Raajarniutit tamarmik Qeqertarsuaq qimassaneraat oqaatigineqarsinnaanngilaq, qujanartumimmi inissisimavoq Aasiannut qanittumik, aammalu allamut tunisinissaminnut ilorpasinnerusumi periarfissaqarlutik. Kisianni soorunalimi aalisartut ulluinnarni ingerlatsinerat tassuuna eqqorneqarsinnaasoq Siumup tungaaniit takorloorsinnaavarput, kisiannili aamma sunaluunniit misilinniagaq misileqqaartinnagu nalilersoruminaatsuusarmat misileqqaarneqarnissaa pingaartissimallutigu. Taamaattumillu Siumumit aamma Naalakkersuisunut inassutigivarput Qeqertarsuup kommuniata aalisartullu aningaasarsiorup tungaatigut appariarnissarujussuarmik aarlerusunnerat pillugu Naalakkersuisut aammalu Qeqertarsuup kommunianik oqaloqatiginnissinnaanerat inassugigipput Siumup tungaaninngaanniit.
Taamaattumik neriuppunga, uanga Siumut sinnerlugu oqaaseqarninni, maannakkut suliffissuarnik allanngortiterinerit nuna tamakkerlugu suliffissuarnik atorluaanermik kinguneqassasut, aammalu taakkua ingerlanerat pereeriarpat aamma nalilersuinermi peqataajumaarpugut.
Jonathan Motzfeldt, Siumut:
Isumaqarpunga nuannaarutigisariaqartoq maannakkut ataatsimiititaliat suliarisimasaat aammaNaalakkersuisuninngaannit nalunaarutigineqartut. Siumuminngaannit aamma arlaleriarluni saqqummiunneqartartoq Royal Greenland A/S-ip nunami suliffissui pillugit Naalakkersuisunut nalunaarusiaa misissorlugu soqutiginartorujussuuvoq, tassani nunatsinni aalisarnerup qanoq pissuia takuneqarsinnaammat, assiliaq saqqummersinneqartoq atuarlugu inuppassuarnut tupaallannartorujussuussooq. Takuinnarutsigu saarullinniarneq 1990-mi 25.000 tonsininngaannit 1996-imut 747 tonsimut apparsimavoq, saarulleeruppoq. Tassani takusinnaasatuaraagut raajat, taakkua isumalluutigilersimavagut annerpaamik, avannaanilu qalerallit aalisarluarneqarnerat nuannersumik tassuunakkut susassaqartitsilersimalluni.
Oqaatigissavara Siumuminngaannit pingaartilluinaratsigu fabrikkit paasinarmat atorneqarsin-naasut, tamakkiisumik atorneqanngikkaluartut tunisassiornernut allanut naleqqussaanikkut aatsaat suliffissaqarnermik, aningaasarsiornermik pilersitsivigineqarsinnaammata. Taakkuum-matalu maannakkut Naalakkersuisut siunnersuutaanni takusinnaasagut.
Nunatsinni aalisarnikkut pissutsit taama erloqinarsisimatigisut takusagut uniinnartoqarnani, assat sarliaannarnagit, Royal Greenland A/S-ip suleqatigineratigut fabrikkit ilaat piorsarlugit sulisinnaasuusiat atorluarniarneqalerpoq. Tassa nuannersua. Soorunami tassuunakkut aningaasaliisariaqarpugut aamma, suliffissaqarnerit inuiaqatigiillu aamma aningaasatigut pissarsiassaqarneri pillugit.
Taamaattumik uani saqqummiussap tungaasigut, nalunaarusiaq tunngavialugu, aningaasaliis-sutissanik noqqaassutigineqartut Siumuminngaannit paasilluarneqarlutik oqaloqatigiinnikkut Naalakkersuisut saqqummiussaannut annertuumik tapersersuineqarpoq. Suliffissat atorfissa-qartinnerat qanoq angitigisoq takusinnaagatsigu, massa saarulliit peerulluinnangajakkaluartut annerjusumillu raajat qalerallillu kisimik isumalluutaalersimasut. Taasumalu saniatigut assagi-arsunnik maannakkut misileraanerit, allanillu isumalluutinik atorluarniarneqarlutik.
Periarfissat atorluarniarneqarput piffissami ilungersunartorujussuarmi, taama oqartariaqarpu- gut. Ilungersunartorujussuuvoq aalisakkat, saarulliit, qimagunnerat. Taakkulu aalisagaasinnaasut isumalluutigut atorluarniarneqarput, nungusapilunnagit, kisiannili pilersaarusiorluakkamik atorlugit.
Maliinannguaq M. Mĝlgaard, Inuit Ataqatigiit:
Naatsunnguamik. Ilaatigut-una Siumup oqaluttuaninngaannit Aalisarnermut Ataatsimiititaliamut ilaasortasumit oqaatigineqarmat massakkut taanna ingerlatsinissaq misiliinertut taaneqassasoq. Aap, aammalu taannartaa isumaqarpunga tusaatissatut tiguneqartariaqartoq aammalu siunissa- mi kommunit eqqorneqartut oqaloqatigineqarsinnaaneri Naalakkersuisuninngaannit kaammattuutigineqarmat inussiarnersumik, kommuninit eqqorneqartunit inussiarnersumik tigusariaqartoq.
Tassa soorlu oqaatigineqartoq, aamma naluneqanngilaq Qeqertarsuup eqqaa qaleraleqanngilaq, taamaattumik avaleqqat assartorlugillu pineqartariaqartussaapput. Taamaattumik aamma oqar-neratut raajarniat allamut tunisiartortariqartussaallutik, aammalu ilaat imminut akilersinnaanerussappat illoqarfinnut tunisiviusinnaasunut nuuttariaqarsinnaaneri takorloorneqarsinnaalluni.
Soorlu oqaatigereeripput 13 mio. kr.-it tungaannut eqqorneqartussaavoq. Taamaattumik isumaqarpunga Naalakkersuisut tungaaninngaannit isigineqartariaqartoq taama annertutigisumik, illoqarfik anginngitsoq, eqqorneqassappat allatigut ineriartortinneqarsinnaanissaa, inuussutissarsiutitigut allatigut piorsaavigineqarsinnaanissaa aamma takorloorneqartariaqartoq. Tassami taamatut allamut nutserinerit piuassappata illoqarfik nungukkiartorluni toqujartuinnartutut taaneqarsinnaassammat. Aamma allat aaqqissuussinerit, KNI-kkut, eqqarsaatigalugit.
Taamaattumik siunissaq qaamasuussappat suleqatigiinneq annertooq tamatsinnut pisariaqarpoq, aammalu neriuutigaara misiliineq una nalilerneqaqqikkumaartoq kingusinnerusukkut, immaqa soorlu oqaatigineqartartoq raajat ikiliartorunnaarsimapput, taamaanginnassappata immaqa raajaleriffittut iluanaaruteqartuarsimasoq ukiorpassuarni, raajaleriffittut ammaqqissinnaanissaa isumaqarpunga takorloorneqarsinnaasariaqartoq.
Ataatsimiinnermik aqutsisoq, Finn Karlsen, Atassut:
Taamaasilluni ullormut oqaluuserisassaq immikkoortoq 12, Royal Greenland A/S-ip ilusiler-sorneqarnerata naleqqussarneqarnerata nangeqqinneqarnerata oqaluuserineqarnera tamaanga killeqarpoq.
Oqaluuserisaq naammassivoq.