Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 12-1

Ataatsimiinnerit ] Tilbage ] Op ] Nĉste ]

Siullermeerneqarnera Aappassaanneerneqarnera Pingajussaaneerneqarnera

Ataasinngorneq 5. maj 1997 nal. 13.00

 

Oqaluuserisassani immikkoortoq 12.

 

Royal Greenland A/S-ip ilusilersorneqarnerata naleqqussarneqarnera.

(Naalakkersuisut Siulittaasuat)

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat Jonathan Motzfeldt:

Ataatsimiinneq ammarpoq.

 

Siullermik maani ataatsimeeqqaarnitsinni siulittaasunngorninni aallaqqaatigalugu uum­mammik pisumik qujassutigissavara inatsisartut tatigalunga siulittaasumut toqqarmannga aamma qaman-nga pisumik qutsatiginiarpara issiavimmik matumani imaan­naangitsumi aamma qimanneqaria­taarsinnaasumi kingoraaraga, tassa inatsisartunut maannamut siulittaasuusimasoq Knud Sĝrensen sulilluarsimanera pillugu qutsavigissallugu.

 

Aamma allanik soorunami ilisimanerugunarpara inissisimaffik taanna imaannaangilluinnartuu­soq pingaartumik ukiuni makkunani aqqusaakkatsinni inatsisartut suleriaasiata allangortinneqa­leruttorfiani inatsisartoqarnikkut naalakkersuisoqarnikkullu allanngortiterileruttorfiup nalaani.

 

Tassa ullumininnguit qaangiuppata aqaguagu inatsisartut naalakkersuisullu siullerpaat ivertinne­qarneraniit ukiut 18-ngortussaavagut, tamatumani inatsisartut naalakkersuisussaannik siullerpaa­mik qinersineq ilanngullugu.

 

Taamanikkut qinigaagama qujassuteqarlunga oqaaserisimasakka aamma ullumi suli aalajangiusi­masakka ukuusut oqaatigerusuppakka, issuarpakka:

 

Pingaartippara erseqqissassallugu inatsisartunut tamarmiusunut siulittaasuugama, politikkikkut assigiingitsunik isumaqarlutalu erqarsartaaseqaraluartilluta soorlumi inuiaat allat demokrati atorlugu naalakkersugaasut taamaattartut, minnerunngitsumik ukiuni aggersuni suleqatigiissin­naaneq nassaarisariaqarpartut nunatta siunissaa pillugu aalajangiinerit pilinnginnerini ataatsimo­ortumik oqallissigineqarluareerlutik isumaqatigiilluni aalajangiiffigineqartarnissaat anguniarlu­gu.

 

Isumaqatigiissinnaasariqartassaagut aqqusaartagassagut imaannangittassaqisut aqqusaartaassa­gaangatsigit.

 


Tamarmik eqqaamajunnarsimavaat taamanikkut inatsisartut siulittaasuattut inatsisartut tamarmik tapersigaannik inatsisartunut siulittaasutut siullerpaatut qinigaagama.

 

Namminersornerulluta ingerlanitsinni piffissami qaangiuttumi puullaaqingaatsiarsimavugut pissutsit kissaatigisagut eqqorlugit ajoraluartumik ingerlasimanngillat, tamanna qularnarpallaar­simanngilaq inatsisartut ataatsimiinnissaraluata kinguartittariaqarsimanera aamma anguneqarsi­mammat.

 

Inatsisartunut ilaasortaasugut ataasiakkaarluta inatsisartut naalakkersuisullu atorfinittaat ilan-ngullugit tamatta peqataasariaqarpugut demokrati tunngavigalugu sullissinitsinni suleqatigeriaat­sinik ineriartortitsinissamut naalakkersuisoqarnermi inatsisartoqarnermilu periaatsit nukittor-sarlugit.

 

Inatsisartuusugut inissatsinni issiasariaqarpugut aamma qinigaasimasutut issiavigut paarisussaa­vagut, nunarput inatsisartut sulinissaannut tunngavissarititai tunngavigalugit sullissinnaaqqullu­gu sulissunneqarsinnaaqullugulu.

 

Sulinngikkallarnissamik qinnuteqarsinnaavugut pisariaqarluinnartunik tunngaveqarutta aatsaat, assersuutigalugu peqqiilliorneq patsisissalluunniit aaliangersimasut allat tunngavigalugit.

 

Piumasaqarfigineqarnerput inimi maani annertoqaaq, aammalu inatsisartuni inatsisiliorneq pillugu piffissaq suleqatigiiffigisariaqagarput tamaat najuuffigissavarput suliffigalugulu.

 

Qularutigineqassanngilaq inuttut politikkikkullu periarfissat tamaasa atorlugit suliniutigissagak­ku inatsisartut tassaalissasut inuttaasut naqisimaneqanngitsumik naalakkersueqataanerat, demokrati atorlugu suliffiussasoq pitsaasoq inatsisartunut ilaasortat tamarmik ammasumik ikiorseerusussusermillu tunngavilimmik ingerlassaat.

 

Inatsisiliornikkut suliaq erqortumik ingerlanneqartariaqarpoq, naatsorsuutigisassat tamaasa naatsorsuutigalugit.

 

Suleriaatsimut nutaamut tunngatillugu inatsisartut kissaatigaat peqataanerujumallutik ersarin­nerulerumallutillu aqqutigalugu suleqatissut sukumiisumik sulinerat inatsisartut katersuunnerisa nalaanni aammalu inatsisartut katersuunnerisa avataanni.

 


Isumaga malillugut inatsisartut sulineranni annertuumik pingaaruteqarpoq suleqatigiissitat inuttaaqatigisanut aggerlutik sulisariaqarput inuttaasut angerlasimaffiinut, ilagiittut inuunerannut, atuarfiinut, inuiqatigiinnilu suliffiinut tunngasunut ornigullutik. Inatsisartuni ataatsimiititaliat ilaasortaat peria rfissaqartariaqarput nunatsinni qinikkat allat attavigissallugit ataatsimeeqatigi­sassallugillu, inuussutissarsiutinik ingerlatsisut kattuffiit ilaallu ilanngullugit.

 

Innuttaasut ulluinnarni inuunerat qaninnerulertariaqarparput tusaallugulu qanoq aamma taakkua oqariartuuteqarfigigaatigut.

 

Kisiannili salliutinneqarlunilu pitsaanerpaassaaq naalakkersuisut pisortaqarfiillu suleqatigissallu­git. Namminersornerullutik Oqartussaqarneq ukiut 18-iinnaat atuussimagaluartoq tamatta takusinnaavarput namminersornerusut suliffeqarfiini assigiingitsuni annikitsuunngitsunik misilittagaqartoqartoq sulinermi ingerlaqatissanik.

 

Siulittaasoqarfik peqatigalugu pilersikkumavara naalakkersuisunik pisortaqarfiinillu eqqortumik qanimullu suleqateqarnissaq, inatsisartut ataatsimiinnerisa nalaanni avataanilu.

 

Inatsisartut allaffissornikkut sulinerata sanarfinerani aamma pisariaqarpoq inatsisartoqarfiit nunani allaniittut soorlu Danmarkimi nunani avannarlerni assigisaannilu ittut qanimut suleqati­gissallugit. Taakkumi isummersorluarsinnaavaatigut nunatsinni naalakkersuisoqarnikkut ingerlariaqqinnissatsinnut.

 

Kisianni qanorluunniit oqalukkaluarutta pingaarnerpaavoq unaavoq inatsisartuni sulinitta ingerlaqqinissaa nangissavarput.

 

Inatsisartunut ilaasortaaqatikka maanna siulittaasup issiavianut ingippunga neriuutigalugu ukiu-ni tulliuttuni suleqatigiilluarumaartugut ukua tunngavigalugit, paaseqatigiinneq, ataqqeqati-giinneq, unneqqarissaarneq, minnerungitsumillu nunatta siumut ingerlaqqinnissaa siunertaralugu ilungersoqatigiinissaq.

 

Taamatut oqaaseqarlunga matumuuna qujassutikka inatsisartunut qinersisigisannut apuuppak- ka, qujanarsuaq.

 

Lars Emil Johansen, Naalakkersuisuit Siulittaasuat, Siumup siulittaasua:

Asasara Inatsisartut Siulittaasuat.

 

Ullumi Inatsisartut Siulittaasuattut, tallimanngormat qinigaanerpit kingornatigut, ullormi siullermi uangattaaq periarfissaq atorusuppara naalakkersuisut aammalu parteerput Siumut sinnerlugu pilluaqqussallutit, issiavimmut ataqqinartumut inginnerni suliassamillu imaannaangit­sumik tigusaqarninni.

 


Ukiuni 18-ni ullunilu 4-ni Inatsisartunut Ilaasortaaneq misilittagaqafigereerpat, imaattoq misilittagatoqqaatit inatsisartut aqqusaartagaat, sarfarissisimaarnerani assoralisimaarneranilu tamaasa misilissimavatit aammami ukiuni siullerni 9-ni Inatsisatuni Siulittaasuujutigisimagavit.

 

Taamaattumik qularinngilara suliffeqarfik maanna tigusat, akisussaaffillu tigusat, nattaqqallisaar­nak, nalorninak aammalu suut tusaaniartariaqarlugit ilisimallugu suliassat ingerlatissagit. Inatsisartut allaffeqarfiat maannakkut piorsarneqaleruttorpoq, piorsarneqarneratalu nalaani, naalakkersuisoqarfinni tamani piareersimavugut ikiuutissalluta.

 

Naalakkersuisoqarfinni inatsisartullu allaffeqarfianni suliat avissaartinneqassapput. Aap, tamanna sekund-ti ataaserluunniit uagut naalakkersuisuni akerlerinagulu akerlerisinnaanngilar­put.

 

Kisianni neriuppunga aamma inatsisartut Siulittaasoqarfianni, Allaffeqarfiannilu manna ilisima­neqassasoq suliassat avissaartinneqartut. Kisianni suleqatigiinnissaq inerteqqutaanngilaq aamma ajoqutaangilaq. Uagut naalakkersuisoqarfimmi piareersimavugut, sutigut tamatigut suleqataanis­satsinnut.

 

Aamma inuttut, Junnuk, oqarfigerusuppakkit ukiuni 26-ni, ila ilumoorpunga, ukiuni 26-ni politikkereqatigisimavakkit, aamma ilisimavara, illit aamma nutartertuarneq isummatigut periaatitsigut inuusaatsikkullu aamma illit nukittoqutigigitit.

 

Inuusuttunik suleqateqarluta siunnersorteqarluta allaallumi ilaatigut tapersersorteqarluta suliat­sinnik ingerlatsinerput aamma illit maannakkut akisussaffimmik tigusinerni toqqammavigissa- git neriuutigaara.

 

Naalakkersuisut Siumut-llu sinnerlugit sulilluarnissannik qamannga pisumik kissaappagit nakussattitaanissarnillu kissaallutittaaq.

 

Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisut, Atassutip siulittaasua::

Atassut sinnerlugu, Jonathan Motzfeldt, siulittaasunngorneranik qamannga pisumik pilluaqquju­mavara. Maluginiarpara immaqa utiinerugaluartoq tallimanngornermingaaniit soorlu partiit al- lat tamaasa naalakkersuisut kiisalu kattufiit qanimut suleqatiginiarlugit oqariartuuteqartoq. Uanga malugilluinnnarsimavara, Junnuk, inuusuttuarannguuneraninngaaniik inuusuttuaranngoo­qatigisimagakku, tassa 1950-kunni ilaatigut unammisarlugit, unammissat assigiingitsut unam­missutigisarlugit, taamatut ingerlajuarsimavugut.

 

Taamaatunik pissusissamisoorsoraara imatut oqassaguma, illit inuuninni silap ingerlaarnera malillugu ingerlasimavutit ilaanni nuannersorsuarmik soorlulusooq qatsungasumi ilaanni malissuarsiorlutit soorlulusooq anorersuartumi.

 


Aqqusaagassat tamakkua aamma politikkikkut sulininni aqqusaartarsimavatit. Tamanna tupin­nartoqanngilaq, tamakku aqqusaagassaapput, ullumikkut inissamut kajumigisannut qularutis­saanngitsumillu pikkorissuseqarfinnut ingipputit. Taamaattumik siunissami sulilluarnissat aamma Atassut-ip kissaatigaa.

 

Takinerusumik oqaaseqarnanga sulilluarnissannik kissaakkumavakkit aammalu piffissaq ilu-atsillugu oqaatigiumallugu, siulittaasoqarfimmi inatsisartut toqqagaaq allat siulittaasoqarfim- mut inissinneqartut aamma Atassut-ip sulilluarnissaannik kissaateqarfigimmagit.

 

Jonathan Motzfeldt, Inatsisartut Siulittaasuat:

Ja, qujanaq.

 

Taava Josef Motzfeldt Inuit Ataqatigiit.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit:

Inuit Ataqatigiit-ningaaniit Inatsisartunut Siulittaasutut qinigaq matumuuna oqaaseqarfigilaassa­varput.

 

Inatsisartuni Siulitaasutut pissutsit nalaassimasagut piffissami kingullermi eqqarsaatigalugit saliinissaq suliassavit siullersaat arajutsisimanavianngilat, inuttaasut inatsisartullu akornanni tatigeqatigiinneq innarlerneqarsimasoq iluarseqqinniassallugu suliassaqarputit. Inuttaasut oqaasiinnaanngitsunik kisiannili timitalersuinernik ilimasupput, ilinniinnaangitsoq kisiannili aamma inatsisartunut ilaasortanit nalinginnaasumillu inuttaasut qinigaasa tunngaanniit.

 

Torinngitsumik inatsisiliortutut ingerlatsigutta tamanna inuttaasut torinngissutsimut torissutsi­mullu naliliisarnerannut kimeerutiallatitsissooq, toqqissisimannginneq ilaatigut ulluni kingullerni nalaassimasatsinni takutinneqartoq qimattariaqarparput.

 

Aatsaanguaq oqaaseqarninni maluginiarparput Inatsisartuni Siulittasutut qinersisitit kisiisa saaffigalugit oqaatsitit naggaseritit. Inuit Ataqatigiinni siulittaasumik qinersinissaq sioqqullugu oqaaseqarnitsinni erserqissaparput inatsisartoqarnerup naalakkersuisoqarnerullu immikkoortinne­qarnerata ersarissarneqarnissaa inuttaasunit parlamentarisme-mik taagorneqalersoq; tassa kisian-ni oqaasertaqartoq inatsisartoqarnerup naalakkersuisoqarnerullu immikkoortinneqarnera erseq­qissaavigissallugu takutitsivigissallugu pisariaqartissimavarput. Imaanngilaq suliassamut qinigaaffigisannut amerlanernik taaneqarlutit qinigaaffigisannut naleqqunnerit apeqquseratsigu.

 


Qularinngilarput naammassisinnaagit misilittakkatit aallaavigalugit, taamaattumillu talliman-ngormat Inatsisartunut Siulittaasumut ikkunneqarnerpit kinguninngua oqaaseqarnitsinni oqaatigi­sarput assersuut taalliortutta ilaata Kalistap - Kristen Poulsen-ip taallia, illit uattulli nuannaralu-gu uannut eqqaasakkat issuaavigissavara.

 

Tassani pineqarpoq inuttut imminut pingaartippallaalerluta pigaangatta aallaavipput qimattoor­taripput, pissutsit piviusut qimattoortarigut, tassani sullineq pakkaluaq assersuutigineqarpoq, uffa qalipaatini pujoralaannaasoq, kusanartorsuugaluarluni pujoralaannaasoq, imminut pingaartorsu­artut isigisarpoq, uffa imaasiallaannaq anorimik tikinneqaruni tingisinnaajunnaartartoq, pikkoris­sorsuartut imminut isigisarpoq, uffa issiliallappat qiusussaq, uffa timmiaaqqap sigguanit minner­paamik toqunneqarsinnaasoq, imminut isigisarpoq uummarissutut.

 

Taamaattumik taallaq taanna issuaavigingikkaluarlugu naggasiullugu vers-i kingulleq issuaavi­gissavara imaattoq, taassumatut ikkumaarpugut tamatta, imminut pingaartutut isigigutta kusanar­neq, uummarinneq, pikkorinneq pigisorigutsigu tamanit anneq.

 

Ilisimaneqartutut oqaatsit taakku ajunngeqaat, piginnaasat, kusanassutsit, uummaarissutit, pikkorissutsit kisianni uattulli inatsisartunut ilaasortatut allatuulli ilisimassavat aamma ilisimavat oqaatsit taakku aamma anginerusunik naleqarnerusunik ilaqarmat - allaqarmat oqaatsinik taakkunannga naleqarnerusunik. Qanilaarneq inoqatinik soqutiginninneq tamakkuupput sulininni najoqqutarisassatit Inuit Ataqatigiit aamma qularinngisaat najoqqutaralugit sulissasutit.

  

Sulilluarnissannik kissaappatigit.

 

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiat:

Siulittaasoq ataqqinartoq. Akulliit Partiat-ningaanniit aamma uummammik pisumik pilluaqquat­sigit sulilluarnissanillu kissaallutit. Tallimanngormat oqaluuserisatsinnut ilunngersunartumik atatillugu oqarpunga paragraf-i taanna oqaluuserisarput akueriniagarpullu parlamentarisme-mut nukittorsaataassasoq peqqinnartuullunilu tassami paragrafi taanna atuutissaaq imaanngikkaluar­toq atorfissaqartikkatsigu kisianni atorfissaqartinneqassagaluaruni piareersimassaaq.

 

Taamaattumik eqqarsaativit taamak tunuaniissagunarpoq pisariaqalerfikkut sukkulluunniit persinneqarsinnaanerit aamma illit ilisimagit, aamma ilisimagit nalunngilara. Kisianni Akulliit tunngaanningaanniit aamma ilisimavarput taammatut siulittaasutut sulineq ilinnut takornartaan-ngitsoq, sulilluarsimavutit siulittaasutut aammalu ingerlatsilluarsimallutit taamaattumik qularin-ngilarput suliassat naammaginartumik ingerlattassagit ullut tamaasa, taamaattumik Akulliit Partiat-niit nuannaarutigalugu qamannga pisumik sulilluarnissannik nukissaqarluarnissannillu kissaappatsigit.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Kattuseqatigiit sinnerlugit, siulittaasutut qinigaaninni, Juntaaq pilluarit.

 


Upernaaq inatsisartut april 15-anni ataatsimiinnissaraluatta kinguartinneqarnera neriuppunga siunissami taamatut pisoqaqqinngisaannassasoq, aamma Kattusseqatigiit tunnganinngaanniit  siulittaasunngortoq tatigaarput aammalu suleqatigiilluarnissarput qularutiginngilara soorlumi aamma nammineq oqaaseqarnermini oqaatigereeraa. Taamaattumik pilluaqqigit siunissamilu suleqatigiilluarnissatsinnik kissaappatsigit.

 

Jonathan Motzfeldt, Inatsisartut Siulittaasuat:

Ja, qujanaq. Taamaalillunga aamma uangattaaq qujassuteqarpunga partiit oqaaseqartuinut tamanut naalakkersuisullu siulittaasuannut. Qujanarsuaq taamak tikilluaqquneqarninnut maani issiavimmi, aamma qularutigineqassanngilaq oqaatsikka tunngavigalugit inatsisartunut tamanut siulittaasuunera aallartippoq.

 

Qujanarssuaq.

 

Taava mannakkut ullormut oqaluuserisassat tikippagut, taakkulu pisinnagit ataatsimiinnerup matuma ammarneqarnerani imaluunniit aallartinnerani inatsisartut isummerfigisassaqarpugut, tassa Knud Sĝrensen-ip sulinngiffeqarniarluni qinnuteqaataa maj-ip 2-ni 1997 inatsisartuni akuersissutigineqareerpoq.

 

Taavalu Otto Storch Inatsisartunut Ilaasortaq Knud Sĝrensen-ip sinniisussaatut aggersarneqarsi­mavoq. Qinersinerup misilinneqarnissaanut ataatsimiititaliap Otto Storch qinigaasinnaassuseqar­nera oqaluuserisimavaa, qinigaasinnaassuseqarnermut misissuisoqarpoq inatsisartut naalakker­suisullu pillugit inatsisartut inatsisaanni paragraf 8 immikkoortoq 5, kiisalu suleriaatsini paragraf-it 17a aamma 18 naapertorlugit.

 

Ataatsimiititaliap siulittasoqarfimmi inassutigaa Otto Storch-ip qinigaasinnaassuseqarnera ajornartorsiutaangitsoq akuersissutigineqartorlu. Tamanna tunngavigalugu siulittaasoqarfiup inatsisartunut inassutigaa Otto Storch-i inatsisartunut qinigaasinnaanera, maanga issiavimmut ingissinnaanera akuersissutigineqassasoq.

 

Tamanna akuerineqarpoq. Taava Otto Storch qinnuvigissavara maani issiavimminut ingeqqullu­gu.

 

Taava Otto Storch mannga inatsisartut ´'97-mi upernaakkut ataatsimiinnerannut tikilluarit. Suleqatigiilluarnissat aamma qilanaaraarput.

 

Taava ullormut oqaluuserisassani immikkoortoq 12, Royal Greenland-ip A/S-ip ilusilersornerata naleqqussarneqarnera, tassani Naalakkersuisut Siulittaasuat saqqummiissaaq.

 


Lars Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut:

Royal Greenland-ip aaqqissugaanerata naapertuuttunngorsarneranut atatillugu nalunaarummik saqqummiussinermi naalakkersuisut kissaatigaat pisuussutit tulaanneqartut annikkilliartornerat tamatumalu kinguneranik suliffitsigut nassatarisat piffissaq sivisunerusoq eqqarsaatigalugu aaqqiissummik saqqummiussinissaq.

 

Peqatigitillugu Royal Greenland-ip unammillersinnaaneranut nukittorsaatissamik aaqqiissummik siunnersuummik saqqummiussaqarpoq, ingerlatseqatigiiffissuup nunat tamalaat inissisimanerata pitsaasup atatinnarnissaa pitsaanerusumik periarfissaqartikkumallugu.

 

1996-i aallartinnerani naalakkersuisut Royal Greenland A/S-llu, Royal Greenland A/S-ip nunami suliffiutaani nammassisaqarsinnaassutsip naapertuuttunngorsarnissaanut maannakkorpiaq siunissamitut tulaassassat eqqarsaatigalugit periarfissat pitsanngorsarneqarnissaannut oqallinneq aallarnisarsimavaat.

 

Royal Greenland A/S-ip ukiuni kingullerni tulaassat eqqarsaatigalugit teknikkut pitsangorsaa-titigut aserfallatsaaliinerlu erqarsaatigalugu aningaasat tunngavigalugit piumasaqaatit naam-massiuminaatsittarsimavai, aammataaq Royal Greenland nunat tamalaat akornanni inissisimanini attatiinnassaguniuk aningaasartuutiminik ikilisaanissaa pingitsoorneqarsinnaanngilaq.

 

Taamaattumik ingerlatsivimmiit isigalugu pingaaruteqarpoq tunisassiornermi tulaassanut naleqqiullugu pisinnaasat annertuallaarnerisa ilanngaavigineqarnissaat, tassa tunisassiorsinnaas­sutsip  annertuallaarnerata milliallatsinneqarnissaa.

 

Raajanut tunisassiorfiit suliffinnut ikinnerusunut katersuunnerisigut Royal Greeenland A/S-ip aningaasatigut iluaqutissap saniatigut aamma teknikkikkut nammassisaqarsinnaasutsip atorluar­neruneqarneranik pitsanngoriaateqassaaq.

 

Ingerlatseqatigiiffiup taamatut aaqissugaalluni ingerlanerata ingerlatiinnarnissaa iluaqutissarta­qanngilaq, tamanna piffissaq ungasinnerusuni isigalugut inuiaqatigiinnut annertuumik aningaasa­tigut kingunerlussinnaammat. Landskasse-mut qaavatigut aninngaasartuuteqalernissaq amerla­suunillu sulisunik soraarsitsisoqartalernissaa erqarsaatigalugu.

 

Aappaatigulli mannakkut arqissuussaanerup naapertuuttungorsarnerani suliffissaqartitsineq aamma erqarsaatigisariaqarparput, tamanna naalakkersuinikkut naalakkersuisut politikkianni pingaatinneqarnerpaat ilagimmassuk.

 


Naalakkersuisuni isumaqarpugut maannakkut Royal Greenland A/S-ip aaqqissuunnerata napper­tuutunngorsarnissaanut atatillugu siunnersuut taakkununnga pisanut marlunnut naapertuuttoq, tassa aningaasarsiornikkut Royal Greenland-mik patajaallisaaneq illuatungaatigullu suliffissanik illersuineq, suliffissanillu amerlisaaneq.

 

Royal Greenland A/S tulaassat piviusut tunngavigalugit tunisassiornermut naapertuuttunngorsaa­nissamut periarfissaqalissaaq matuma kingorna. Namminersornerullutik Oqartussat suliffissaqar­titsiniarnermut piumasaqaatitta erqortinneqarnissaat peqatigalugu aamma naammassineqarsin­naasumik.

 

Tunisassiornermi naammassisinnaasat naapertuussarneqarneranni tunisassiorfiit tunisassiassanut napertusarneqarneranni siunnerfiit aallaavigineqartussat pingasuupput, tassa siullermik tunisas­siorsinnaassutsip atorluarniarneqarnera raajanik tunisassiorfiit ikilisaaffigineqarniarnerisigut, tassa raajat uuttitsikkat qalipaajakkat erqarsaatigalugit.

 

Aappassaanik tunisassiorneq suliffissuarni aaliangersimasuni unitsinneqaraangat taavalu taassunnga taarsiullugu allamik periarfissarsiorluni tunisassiassanik pilersitsiniarneq uani ilisarnaataavoq, kiisalu pingajussaanik aningaasaqaniarnikkut aaqqissuusisoqassaaq tunisassior­toqarnissaa  suliffissaqartitsisoqarnissaalu qulakkeerniarlugit.

 

Aaqqiissutissatut siunnersuumi ilaatigut siunniunneqarpoq assagiarsoqarfinnik atorluaaneruler­nissaq. Assagiarsunnik tunisassiorfiit pinngasuusut maannakkut atuuttut saniatigut assagiarsun­nik tunisassiorneq suliffissuarni suli allanik marlunni ingerlassasoq siunniunneqarpoq.

 

Siunnerfik taanna anguniarlugu piumasaqaataavoq maannakkuungallartumik pisassiissutit assagiarsuit ataatsimut katillugit 6.000 tons-niit, ullumikkut taamak amerlassuteqarmata, 12.000 - 15.000 tons-llu akornannut annertussusilerlugit qaffanneqassasut.

 

Naalakkersuissutigoortumik aamma oqaatigineqassaaq mannakkut misissuineq ingerlanneqar­mat, assagiarsuffeqassutsip tamanut pisassiissutinik qaffaasinnaanerup naammasinissaa siuner­taralugu mississorneqarnera ingerlanneqarmat. 1997-mi aningaasanut ilassutissatut siunnersuum­mi siunnersuutigineqarsimalluni million-ip aappaata qeqqa, tassa koruunik billion-it aappa qeqqata amerlassutillit taamatut misissuinermut atorneqassasut.

 

Assagiarsunnik tunisassiorneq sukumiinerulersinneqassappat tassani aaliangiisussaavoq assagiar­soqassutimut illersorsinnaasumik pisassiisoqarnissaa kiisalu assagiarsunnik tunisassiornerup massakkut ingerlanneqartup akornuserneqannginnissaa.

 

Tunisassiornermi naammassisinnaasat naapertusarneqarnerat pillugu maanna siunnersuutaasoq naapertussagaanni Royal Greenland A/S-ip suliffissuini suliffissaqartitsineq annertuseriartussaa­voq tamannalu pissalluni naapertusaanerup atuutilerfissaa ilutigalugu.


 

Suliffissaqartitsiniarnermi anguniagaq allanguuteqassanngippat annertuseriartinneqassapalluun­niit piumasaqaataavoq Namminersornerullutik Oqartussat aningaasalersuinermi peqataanissaat. Aningaasatigut aaqqiissutissap malitsigisussaavaa Royal Greenland A/S-ip Kalaallit Nunaanni Namminersornerullutik Oqartussat qularnaveeqqusiisoralugit 269 million koruuninik atorniarnis­saa ukiunilu 5-ni taarsersortinneqartussanik. Qularnaveeqqusiinermi pisussaaffiit ukiumoortumik tapiissuteqartarneq ilutigalugu atorunnaartussaapput.

 

Ilanngaatissat peereerlugit tapiissutit ukiumoortut ikinnerulissapput 1997-mut aningaasanut inatsimmi ukiunilu missingersuusiorfiusuni 30 million koruunit immikkoortinneqareersimamma­ta suliffissanik pilersitsinissamut atorneqassallutik, taakkulu siunertamut atorniarneqarput.

 

Naligiissilersitsinissamik pisariaqartitat sinneri 1998-mut naalakkersuisut aningaasaliissutitut aningaasanut inatsisissamut siunnersuutaannut ilassutissaannit matuniarneqarput.

 

Naalakkersuisuni isumagaarput Namminersornerullutik Oqartussat aningaasaleeqataanissaat piviusorsiortumik aaqqiissutissatuaasoq. Taamatut aaqqiissuteqarnermi sanilliunneqassaaq pissutsit allanngorsimannginnerat imaluunniit pissutsit aningaasarsiornermi atugassarititaasunut naapertuussarsimanerat. Pissutsit allangortinnagit aaqqiissuteqartoqassappat taamaaliorneq ingerlatseqatigiiffiup aningaasarsiornerata tunngavianut ajoqutaasussaassagaluarpoq, tamatumali kinguneranik nunatta karsia aaqqikkuminaatsumik nammakkersorneqalissagaluarluni.

 

Ingerlatseqatigiiffiup aningaasarsiornissaa kisiat eqqarsaatigissagaluaraanni naalakkersuisut suliffissaqartitsiniarnermut siunertarisaat malinneqanngitsuussagaluarpoq. Taamatut eqqarsassa­gaanni suliffiit tunisassiortut suli ikinnerungaartut ingerlatinneqarlersinnaassammata.

 

Taamatut oqaaseqarlunga naalakkersuisut sinnerlugit Royal Greenland A/S-ip suliffissuisa tunisassiassat amerlassusiinut naapertuussarneqarnissaannut siunnersuut inatsisartuni oqallisissa­tut saqqummiuppara.

 

Lars Karl Jensen, Siumup oqaaseqartua:

Siumumiit nuannaarutigaarput Royal Greenland A/S-ip nunami suliffissuaataani naammassisa­qarsinnaassutsip naapertuuttungorsarneqarnera pillugu Naalakkersuisunut nassuiaataani takusin­naagatsigu, suliffissuit naammassinnissinnaanerat annertusarniarneqartoq pisuussutsit uumassu­sillit ullumikkut atorluanngisavut tunisassiaralugit ingerlatsiviusussamik.

 


Siumumiit Royal Greenland A/S nersualaarusupparput saqqummiussaatigut takuneqarsinnaam­mat ukiuni makkunani aalisagartassat amerlassusaat aallaavigalugit suliffissuit naammassisaqar­sinnaanerat annertusarlugu ingerlatsinissaq anguniarlugu suliffeqarfissuup nunatsinni ingerlatsi­nerani siunissamut pilersaarusiorsimammagu.

 

Siumumiit taperserparput illoqarfinni aalajangersimasuni suliffissuit nioqqutissiarisaasa saniati­gut annertunerusumik assagiarsunnik tunisassiorfinngornissaat, taamailiornikkut anguneqartus­saammata, suliffissuit naammassisaqarsinnaanerata 50 %-imiit - 75 %-ip tungaanut qaffannerat, sulisorineqartut amerlanerulernissaat tamatumanilu anguneqassalluni angallaatit amerlanerusut assagiarsunniarnermi peqataanerat ingerlatsinermi inuttanullu aningaasarsiornerup tungaatigut pitsaasunik sunniuteqartussaq.

 

Siumumiit inassutigeriissavarput Naalakkersuisut Royal Greeeland-mut qulakkeerniassagaat, suliffissuaqarfiit raajalerinermik allanillu ingerlatsivioreersut - Paamiut, Maniitsorlu eqqarsaati­galugit assagiarsulerinermik suliaqartinneqalerpata - taakkunani sulisooreersut ikilisinneqanngin­nissaat.

 

Aalisakkanut suliffissuit ilaasa annertunerusumik naammassisaqarnerunissaannut pilersaarusi- aq assagiarsunniarnermik tunngaveqartumik pilersaarusiaammat tamatuma pitsaasumik aallartin­nissaa ingerlanissaalu Siumumiit kissaatigaarput.

 

Siumumiit nuannaarutigaarput Naalakkersuisut Siulittaasuata saqqumiussamini oqaatigimmagu peqassutsimut akorntaanngitsumik assagiarsunniarnermut pisassat qaffaaviginissaata misissuiffi­ginissaa Naalakkersuisut aningaasaliiffigisimagaat, maannakkumummi pisassiissutit annertussu­siat suliffissuit naammassisinnaasaannut qaffassaanissamut imaluunniit annertusaanissamut toqqaammavigissallugit naammattutut isigineqarsinnaanngillat.

 

Siumumiillu Naalakkersuisunut inassautigissavarput suliffissuit assagiarsunnik tunisassiornissaa­sa patajaallisaarneqarnissaat qulakkeerniarlugu sinerissamut qanittumi aalisartut tulaassuineran­nut annertusaataasussamik avataasiorsinaasumik pisaarniarnissaat Inuutisarsiutitigut Tapersiisar­nermi Ataatsimiititaliaq (ESU) aqqutigalugu nunatsinni aalisartut salliutillugit periarfissarsiuu­teqqullugit.

 

Aammalu Siumumiit oqaatigeriissavarput suliffissuit assagiarsunnik tunisassiornfiusussat aallartinneranniit kipisaqattaartumik ingerlatsinnginniassaat qulakkeerniarlugu periarfissat suulluunnit atorlugit aqqutsissiuussinissaq ammaffigigatsigu.

 


Tamannalu tunngavigalugu Naalakkersuisunut misissuiffigeqquarput periarfissaqarnersoq Canadamiut aalisariutaasa assagiarsunniutit kalaallit aalisartunit piginneqataaffigalugit avataani assagiarsunniarnermik aallartisaatigineqarsinnaanerat, kingusinnerusukkut aalisartunit nunaqa­vissunit tamakkiisumik pisiarineqarnissaat siunertaralugu. Kisiannili eqqumaffigeqqullugu taamatut aaqqiisoqassapat tamanna sinerissamut qanittumi aalisartut tulaassuisinnaanerannut aalisariutillu amerlisarnissaannut akornutaassanngimmat.

 

Nanortalimmi puisit neqaannik Kina-mut tuniniarneqartussanik nioqqutissiulernissamik piler­saaruteqarneq Naalakkersuisunit anguniarneqarmat Siumumiit nuannaarutigaarput, tamatumami piviusunngortinnissaa piniarnermik ingerlataqartunut pitsaasumik sunniuteqartussaassasoq qularnanngimmat.

 

Aalisakkanut suliffissuit annertunerusmik naammassisaqartalernissaat suliffissanillu amerlisaa­nissaq siunertaralugu Royal Greenland A/S-ip aningaasanik 269 mio. kroninik atorniarnissaanut Namminersonerullutik Oqartussat qularnaveeqqusiinissaannik Naalakkersuisut pilersaaruteqar­nerat Siumumiit taperserparput. Neriulluta taamatut iliuuseqarnerup kingunerissagaa kommunit ilaasa suliassaqartitsiniarneq siunertaralugu tunisassiassanik pisinermut tapiissuteqartarnerisa siunissami annikillisikkiartorniarnissaat tamatuma kinguneqassasoq.

 

Siumumiit neriuppugut, suliffissuit annertunerusumik naammassisaqarsinnaanerannik pilersaarut saqqummiunneqartoq aallavigalugu aamma Kangaatsiami tunisassiorfiup annertunerusumik atorluarneqalernissaanik suliniuteqarnermik malitseqarumaartoq.

 

Siunissamilu tunisassisorsinnaanerup annertussaaffigalugu ineriartortitsineranik suliuteqarnermut ilanngullugu nunaqarfinni suliffissuaaqqat tunitsiviillu pilersaarusiorluakkamik ineriatortinneqar­nissaat Siumuniit sulissutigeqquarput.

 

Siumuniit nuannarutigigalugu maluginiarparput Royal Greenland A/S-ip suliniutiminut allanut ilagitillugu aalisakkat perlukuinik atorluaanikkut avatangiisit mingutsinneqannginnissaannik suliniuteqarnera, tamanna qujassutigalugu suliffeqarfinnut allanut maligassiuilluarnertut taaju­mavarput.

 

Taamatut oqaaseqarluta Royal Greenland A/S-ip suliffiutaani naammassisaqarsinnaassutsip naapertuuttunngorsarneqarnera pillugu Naalakkersuisunit nassuiaat Naalakkersuisullu Siulitaasu­ata saqqummiussissutaa Siumumiit ilassilluarparput.

 

Jakob Sivertsen, Atassutip oqaaseqartua:

Aalisakkat assigiinngitsut suliffissuarnut tulaanneqartartut annikilliartornerat peqqutigalugit, siunissami suliffissuaqarnikkut aaqqiissuteqarnissamik Naalakkersuisut Siulittaasuannit Inatsi­sartunut oqaluuserisassatut saqqummiussaq Atassut-mit ilassilluarparput soqutigalugulu oqa-luuserisimallutigu.

 


Atassut-mit paasilluarparput Royal Greenland A/S-ip ukiuni kingullerni suliffissuinut tulaanne­qartartut, suliffissuarnullu pitsanngorsaatit aserfallatsaaliinerillu eqqarsaatigalugit aningaasatigut nammaqatigiissumik ingerlatsiniarneq ajornakusoorsimasoq, allatullu ajornartumik suliffissuarti­gut pisinnaasat annertuallaarnerisa ilanngaavigineqarnissaat sanioqqunneqarsinnaanngitsoq oqaatigineqarluni. Taamatut aaqqiiniarneq Atassut-miit assortoruminaatsipparput.

 

Saqqummiussami pingaartut aappaattut suliffissuaqarnikkut aaqqissuussinerup naapertuuttun-ngorsarnerani suliffissaqartitsineq aamma eqqarsaatigineqartariaqartoq oqaatigineqarpoq. Taamaaliorniarneq Atassut-mit tapersersorluinnarparput. Ullumikkummi nunatsinni suliffissa­qartitsiniarnerup pitsanngorsaavigineqarnissaa kommunit tamarmik ilungersorlutik suleqataaffi­gaat aaqqiiviginarlugulu assigiingitsunik iliuuseqalersimallutik.

 

Naalakkersuisut saqqummiussaqarnerminni anguniarpaat Royal Greenland A/S-ip aaqqissuus­saanerata naapertuuttunngorsarnissaanut atatillugu suliffissuarnut tulaanneqartartut tunngavigalu­git tunisassiornermut naapertuuttunngorsaanissaq periarfissiuunneqassasoq, kiisalu  Namminer­sornerulltuik Oqartussat suliffissaqartitsiniarnermut anguniagaasa eqqortinneqarnissaat aamma naammassiniarneqassasut. Silatusaarluni aaqqiiniartoqartoq Atassut-mit takusinnaavarput, tamannalu assut iluarisimaarnarpoq.

 

Tunisassiornermi nalimmassaanermut siunnerfiit aallaavigineqartussat pingasut Naalakkersuisu­nit saqqummiunneqarput. Siulleq tunisassiorsinnaassutsip atorluarniarneqarnissaa, raajanik tunisassiorfiit ikilisaaffigineqarnerisigut pissasoq.

 

Aappaattut tunisassiornermik unititsineq, tunisassiassanik allanik periarfissiuussinikkut taarserni­arneqartassasoq. Pingajuattut aningaasarsiornikkut aaqqiiniartoqassasoq tunisassiorsinnaaneq suliffissaqartitsiniarnerlu ataatsikkut qulakkeerniarlugit.

 

Tuniassiornermi suliffissaqartitsiniarneq aaqqiissuteqarfiginiarlugu assagiarsoqarfinnik atorluaa­nissaq siunniunneqarmat Atassut-mit assut iluaraarput. Tunisassiassanik nutaanik nassaartoqartil­lugu tamatigut atorluaanissaq pisariaqarpoq suliffissaqartitsiniarneq kingunerisarmagu.

 

Ullumikkut assagiarsunnik tunisassiorfiit pingasuusut saniatigut suliffissuarni marlunni aamma assagiarsunnik tunisassiornissaq siunniunneqartoq paasivarput, taamaaliorniarnerlu silatusaaner­tut isumaqarfigaarput, tunisassiassat nutaat iluaqutiginiarneqarnissaat siunissami pinngitsoorne­qarsinnaanngimmata.

 

Tunisassiassanik nutaanik nassaartoqartillugu Atassut-mit mianersuutigeqquarput peqassutsimut naleqquttunik pisassiisarnissaq qulakkerneqartassasoq, siunissami tunisassiarssanik peqartuaan­narnissaq tamatigut sillimaffigineqartariaqarmat.

 


Nunatsinni suliffissaqartitsiniarnermi anguniakkat allanguuteqassanngippata Namminersornerul­lutik Oqartussat aningaasalersuinermi peqataanissaat piumasaqaataasoq saqqummiussami oqaatigineqarpoq, tamatuma kingunerisaanik aningaasatigut aaqqiisoqarnissaa malitsigisussallu­gu, soorlu Royal Greenland A/S-ip 269 mio. kronik atorniarnissaa, Namminersornerullutik Oqartussat qularnaveeqqusiisoralugit. Kiisalu Royal Greenland A/S-ip ingerlatsinermut tapiissu­tisiarisartagaasa 1998-mi 61 mio. kronit missaannut qaffanneqarnissaat siunnerfigineqarpoq. Taamatut aaqqiiniarneq pisariaqavissutut isigalugu Atassut-mit akuersaarparut, tamatumani suliffissaqartitsinarneq toqqammavigineqarmat.

 

Suliffissaqartitsinarneq eqqartorneqartillugu Atassut-mit paaserusupparput Royal Greenland A/S-ip kilisaataataani kalaallit aqumiutut ilinniarsimasut ikileriarsimanerat ilumoornersoq. Taamaattoqarsimassappat tamatumani suna pissutaanersoq nassuiaateqarfigineqarnissaa kissaati­gaarput, politikkerit tamatta ilungersorluta anguniagarigatsigu sapinngisamik suliffeqarfinni sumiluunniit kalaallit ilinniarsimasut salliutinneqarnissaat.

 

Nunatsinni suliffissanik ataavartunik pilersitsiniarneq tamatta ilungersorluta anguniarparput. Tassunga tunngatillugu illoqarfinniit nunaqarfinniillu tunisassianik assartuinerujussuup ileqqu­liutiinnarneqarnera qaangerniartariaqalerpoq, tunisassiat pitsaassusaannut apparsaataaqisoq ilaatigullu tunisassiassat igiinnarneqartariaqlernerannik kinguneqartartoq nalunnginnatsigu.

 

Nunaqarfinni tunisassiorfiit ullumikkut unitsiviinnanngorsimasut ilaatigullu atorneqaratik napaannalersimasut nunatta iluani tunisassiassanik tunisassiornsinnaanerisa ataqatigiissaakkamik pilersaarusiorneqarnissaat pisariaqalerpoq, ullumikkummi nunaqarfimmiut suliffissanik assut pisariaqartitsisut nalunnginnatsigit. Royal Greenland A/S-ip nunami suliffiutaani naammassisa­qarsinnaassutsip naapertuut tunngorsarneqarnera pillugu suleqatigiissitat saqqummiussaannut tunngatillugu, Atassut-mit kissaatigaarput illoqarfiit nunaqarfiillu allanngortiterinikkut suliffin­nik annaasaqartartut suliffissanik allanik nassaarsiuuneqartarnissaat assut pingaartikkipput, tamanna kommunit aningaasaqarniarnerannut annertuumik sunniutipiloqartarmat, pisortaniillu ikorsiissutit qaffanneqarnerannik kinguneqartarluni.

 

Nunatsinni nunarsuarmi minguinnerpaamik imartaqarnerput assigiinngitsunillu aalisagaqarner­put, aalisarnerullu iluani uagut nammineerluta oqartussaanerput, nunarsuarmilu aalisakkanik assigiinngistunik pisariaqartitsinerup angissusia eqqarsaatigalugit, nunarput pitsaasumik aali-sarnermut suliffissuaqarnermullu politikkeqartariaqarpoq.

 

Aalisarneq nunatsinnut annertuumik pingaaruteqartuarsimavoq, innuttaasut ulluinnarni aningaa­sarsiornerannut minnerunngistumillu nunami imaanilu suliffissaqartitsinarneq eqqarsaatigalugu.

 


Atassut-mit pingaarluinnartutut isigaarput nunanut allanut aalisakkanik assigiingitsunik nioqqu­tissiornerput nunatsinnilu nioqqutissanik tunisassiornerup pitsaanerpaamik aaqqissugaallunilu ingerlanneqarnissaa pisariaqarluinnarmat.

 

Avammut aalisakkanik qilerualinnillu niuernerput nunanit allanit aningaasanik isaatitsissutigissa­varput, nunatsinnilu suliffissanik inuussutissarsiorfissanillu pilersitsissutigalugu. Nunatsinni nioqqutissanik assigiingitsunik tunisassiornitsigut nunatsinni inuussutissanik nammineq tunisas­siatsinnik nunatta iluani naammattunik pissaqalissaagut, nunaqarfimmiullu aningaasarsiorfissa­qalersillugit suliffissaqalersillugillu.

 

Nunatsinni aalisarnermik inuussutissarsiornerup nutaanngorsarluarnissaanut pissutsinullu naleqqussaaffigineqartuarnissaannut pitsaanerpaamik aalisartunut periarfissaqartitsiuartariaqar­pugut, eqqaamasariaqarparpulli immatta pisuussutaasa nungusaataanngitsumik atorluarneqarnis­saat, kingulissavut aamma pisuussutinik iluaquteqarnissaat aningaasarsiorfissaqarnissaallu qulakkeerneqartariaqarmat.

 

Nalunngilarput nunatsinni qanoq aalisagaqartigissuserput ukiumiit ukiumut allanngorartuartuu­soq, pingaartumik immap kissassusaata sunniuteqartarneratigut, nutaaliaasunillu aalisariuteqar­nitsigut nungusaataasumik nungusaataanngistumilluunniit aalisarnermut aalajangiisorujussuu­voq, taamaattumik pisassat ukiumiit ukiumut naleqqussartuartariqarput siunissami pisassaqartu­aannarnissarput qulakkeerniarlugu.

 

Pissutsit tamakku pisariaqarlersippaat pisassanut naleqquttunik aalisariuteqarnissaq, aamma qulakkeertariaqarparput aalisariutit aalisakkanik allanik aalisarnissamut naleqqussarneqartuarnis­saat, minnerungitsumik aalisariutillit angallateeqarsortullu annersusumik nunatta ilani nioqqutis­sanik tunisassiortitaariqarput, angallatillu annerusut suliffissuarnut nunanullu allanut nioqqutis­sanik tunisassiortillugit.

 

Tunisassiussagaanni tunisassiat tunitsivissaqartittariaqarput. Nalunngilarput aalisakkanik as-sigiinngitsunik tunisassiavut tamakkerlugit nunatta iluani tunisinnaanngikkivut. Taamaattumik nunat allamiut maannakkut niueqatigilersimasatta suleqatigilluinnarnissaat pisariaqarpoq. Atassut-mit Royal Greenland A/S International nersualaarusupparput ukiuni kingullerni niuerlu­arnermigut aningaasatigut pitsaasumik angusaqarsimanera pillugu.

 

Naggataatigut Atassut-mit kaammattuutigiumavarput nunatsinni tunisassiassanik nutaanik nassaarniarnissat, tamannami aatsaat taama pisariaqartigilersimammat. Taamaattumik pisariaqar­poq nunatta sineriaata ullumikkut suli aalisagaqassusanik misileraavigineqarsimanngitsup misileraavigineqarnissaata pilersaarusiorneqarnissaa, aningaasatigut kingunerisassai ilanngullu­git.

 


Taamatut oqaaseqarluta Royal Greenland A/S-ip aaqqissugaanerata naapertuuttungorsarnera pillugu Naalakkersuisut saqqummiussaat aaqqiiniutitut pitsaasutut nalilerlugu Atassut-mit akuersaarparput.

 

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Ja, siulittaasoq qujanaq.

 

Royal Greenland-ip aaqqissugaanerata naapertuuttussanngorneranut atatillugu Royal Green-  land A/S-mi kiisalu Namminersornerullutik Oqartussani inuttalersugaalluni suleqatigiissitaliaasi­masumik nalunaarusiarineqarsimasoq Naalakkersuisuniillu Inatsisartunut saqqummiunneqartus­sanngorlugu akuersissutigineqareersimasoq Inuit Atagatigiit soqutigalugu, kisiannili aamma tassunaatigut inassutigineqarumaartussat qanoq nipeqarumaarnersut pissanngatigalugit misissua­taarsimavarput.

 

Misissuataarinissarput pisariaqarluinnarsimavoq tassami tupigisassaangitsumik aaqiiniutissatut siunnerfigiumaneqartut inoqatitsinnut amerlaqisunut tassalu ilaqutariippassuarnut suliffissaale-qisunut, suliffeqareersunut, aalisartunut minnerungitsumillu kommuninut eqqorneqarumaartus-sanut imaannanngitsumik sunniuteqartussaapput aammalu ernumalersitsisussaallutik.

 

Tamanna nalunaarusiap aallaqqaaserneqarnerani aamma nassuerutigineqarpoq ima oqartoqarmat, tunisassiornernik allangortitsinerit qularnanngitsumik inuit ilaannut ernumalersitsiumaarmata-gooq.

 

Royal Greenland A/S-ip raajaleriffinnik tunisassiorfeqarnini allanngortiteriffigisariaqarmagu pingaartumik ukiuni kingullerni raajartassat ikililerneqarnerisa nalaanni pisariaqarmat Inuit Ataqatigiit paasisinnaalluaraluarlutigu pilersaarutit nalunaarummi matumuunani saqqumiunne­qartut arlallit uparuartorlugit tikkuaaviginngitsoorsinnaangilagut.

 

Kommuunit arlallit tassaasut Qeqertarsuaq, Qasigiannguit, Kangaatsiaq minnerunngitsumillu Maniitsup kiisalu Paamiup kommuunii qanorpiaq tigussaanerusumik pilersaaruteqarfigineqarner­sut nalunaarummi ersernerluppoq. Pingaartumik Maniitsup kiisalu Paamiup kommuuniini suliffissaqartitsiniarnerup tunngaatigut ukiuni tullinguuttuni illoqarfinni taakkunani qanoq inissisimasoqalersinnaanissaa ernummatigineqassappat tamanna Inuit Ataqatigiit tupiginngilluin­nartariaqarparput, tassami ukiuni makkunani assagiarsunnialernerup aallartisarneqaleruttorfiani kommuunit taakku pineqartut tuppallersaserniarneqqarput suliluniit assagiaqassutsip sukumiisu­mik misissuiffigineqannginneraniluunniit.

 


Royal Greenland-ip aaqqissugaanerata naapertuuttungorsarniarneqarnerani taamaattumik Inuit Ataqatigiinniit piumasaqaatigisariaqarparput kommuunit taakkarsorneqartut kommunalbestyrel­sii aqqutigalugit qanimut suleqatiserineqarlutillu suliffinnik annaasassaannut tunngatillugu nalunaarummik saqqummiunneqartumik tigussaanerusunik qulakkeerinniffigineqartariaqarmata.

 

Nalunaarutimmi suliffissatigut ataatsimut kisitsisitai misissuataaraanni oqartariaqarpugut pilersaarutip nassatarisaanik annerusumik suliffinnik nutaanik pilersitsinerunani pioreersunik illoqarfinnut allanut nuussuinerummat pingaartumik Paamiut-niit Maniitsoq-miillu.

 

Taassuma saniatigut pingaarnerussutigut maluginiagassaq aamma tassaavoq kommuunit allann­gortiterinermi eqqorneqarnerpaasussat tassaanerummata ukiuni kingullerni kommuunit aningaa­sarsiornermikkut oqimaatsorsioreersut taammatullu akileraarusersuinermikkut qummut aki­leraarutissap killiffissaaniilereersimasut.

 

Paamiut kommuuniat eqqaaginnaraanni taamaattumik aamma akueruminaappoq kommuni nammineq qalerallit avaleraannik tunisassiorsinnaanissamut Projekt Rċvarekĝb aqqutigalugu aningaasaleeqataasissinnarlugit maanna akilersinnaangormatagooq illoqarfinnut allanut tuni-sassiorneq nuunneqartussanngormat tigussaasumilli suliffinnik taartigisinnaasaannik neriorsorne­qarsinnaanatik, tassami avataani assagiarsoqassuseq tuppallersaatiginiagaq suli mississorneqarsi­manngimmat. Pissutsit aamma taamatorluinnaq Maniitsoq eqqarsaatigalugu erloqinarluinnarput.

 

Assagiarsunniarnermut tunngasut eqqarsaatigalugit taamaattumik siullermik Inuit Ataqatigiinniit, apeqqutigerusunnarpoq, sooq tunisassiornermi atortulersortarnerit aallaqqaammut taama annertu-tigitinneqartarsimanersut, piniagassammi nutaat piniarnerinilu pissutsit nutaaviit sungiun-niarneqaqqaartariaqartut, nalunngereeraluarlugit pinerit tamangajaasa taamannarujussuaq angissusilereerlugit sanasarneq, pissusissamisuunngimmat arlalissuarnik takussutissaqarfigereer­parput.

 

Tamannalu sakkortuumik uparuarneqartariaqartoq, Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut.

 

Namminersortut pisassanut pilimassutsimullu naleqquttunik atortulersortarnerat pissusissami-soorpoq, Royal Greenland-illi maannamut pissuseq atugaa tassaavoq, taamannarujussuaq angissusilimmik pisassanut pisaqarsinnaanermullu naleqqutinngitsunik sanariarluni, akilersin­naannginneraasarneq, taamalu Inatsisartut immikkut uani ukunanilu aningaasaliissuteqaqqullugit uparuartuisarneq. Tassa illuinnarsuusersorluni pissusilersorneq imaluunniit toqqusasseeriarneq.

 

Assagiarsunniarnerup ingerlaqqinnissaani tapissuteqartarnissamik aaliangersaanissaq, Aalisar­nermut Naakkersuisumut kisermaassanngornagu taamaattumik Inatsisartut aalisarnermut, piniarnermut nunalerinermullu ataatsimiititaliaat kiisalu taarsigassarsiniartarfik BSU peqatigalu­git ingerlanneqartariaqarmata Inuit Ataqatigiit piumasarivarput.

 


Tassunga tunngatillugu Inuit Ataqatigiit-niit aamma erseqqissumik oqaatigissavarput, assagiarsu­leriffiit maannamut pioreersut aammalu Maniitsumi immaqalugooq Paamiuni pilersinneqarsin­naasussat, inuiaat Kalaallit namminneq assagissanik pilersortariaqaratsigit, nuna allamiut aalisariussuannit aalisartuinillu tikisitseqqaanngikkaluarluta.

 

Tamanna aalisartortatsinnut aamma ukiuni makkunanerpiaq oqitsorsiriinngeqisunut naapertuillu­arnerussaaq pitsaanerussallunilu, aalisarnerummi oqaluttuarisaanerani puiunngisaannarisatsinnik naammattorsuarmik misilittagaqarfigivarput, nunami allamiut aalisartuisa imartatsinni aalisartit­tarsimaneqarneranni qanoq misiginerlutsinneqartarsimanersugut.

 

Tamanna Eu-mit, taamani Ef-imit anigatta kipitinniarsimavarput, anereerattalu maanna pisimasut nuaniitsut uteqqittariaqanngilagut, nunami allamiut aalisariutaannik aalisartuinillu assagiarsunni­aqqusilluta maannga imartatsinnut tikisitsinitsigut.

 

Paamiut eqqaanni ukiaq ukiorlu maani, umiarsuarmik nunatsinneersumik assagiarsunnik tunitsivissaqartitsisoqarsimanera ajoralugusooq, taava sooq taama aaqiisoqaqqinnissaanik Royal Greenland-ip tungaanit pilersaaruteqartoqanngila.

 

Tassa naatsumik oqaatigalugu, Royal Greenland saperpat, taava allat namminersortut nunatsinne­ersulli periarfissinniartsigit.

 

Nalunaarusiap kalaallisoortaani quppernermi 24-mi allassimasoq innersuussutigalugu, taamaattu­mik Inuit Ataqatigiit-niit Naalakkersuisut politikkikkut nalilersuinissaannut sakkortuumik piumasarissavarput avataani assagiarsoqarfinnik, misissuinissamut nunamik allamiut umiarsu­aannik aalisartitsiniartoqassanngitsoq, siunnersuutigissavarpullu naalakkersuinikkut aningaasa­qarniarnikkullu aaqqiissutissamik pilersitsisoqassasoq, kalaallit angallataannik avataanni assagiarsunniarnermut sukkasuumik aalisarsinnaanissamik qulakkeerisumik.

 

Tassunga tunngatillugu, uteqqillugu piumasarissavarput inatsisartut aalisarnermut ataatsimiiti-taliaat kiisalu inuussutissarsiutini tapersiisarnermi ataatsimiititaliap, tassa ESU-p qanimut aamma suliseqatigineqarnissaa.

 

Royal Greenland-ip tunisassiorfiisa aaqqissussiffigineqarnissaani matumani nalunaarusiarineqar­tumi tikinneqaranili, maqaasisatta aamma ilagivaat, sinerissap qanittuani, kiisalu imartatta avataani rajartassat.

 


Royal Greenland-ip raajaleriffiisa tunisassiassaqartuarnissat, taamatullu aamma suliffissaqartit­siuarnissaat, Inuit Ataqatigiit pingaartittorujussuuarput. Ilisimaneqartutuulli sinerissap qanittuani raajartassat aamma niuffatigineqartalernerisa, nassatarisaanik suliffissuarnut tulaassikkat malunnartumik maanna ikilileriartulersimapput. Tamanna Inuit Ataqatigiit akuersaaruminaatsip­parput, taamaattumik siunnersuutigissavarput avataani raajartassanit sinerissap qanittuanut illuartitsisoqassasoq, taamaalilluta nuna-mi suliffissaqartitsijuarnissaq qulakkeerinneqataaffigi­sinnaagatsigu.

 

Tikkuagaq, imaluunniit periarfissaq tikkuagassaqqissoq kisiannili nalunaarusiami tikinneqanngit­soq, taamaattumik tassaavoq, Royal Greenland-ip avataasiussuat ataaserluunniit rajar-niarunnaar­sinniarneqassasoq. Paarlattuanillu pisassaai, sinerissap qanittuanut illuartinneqassasut, taamatullu nunami aamma suliffissaqartitsilerlutik.

 

Tamanna isumaliutigillaqqunaqaaq, tassami sinerissap qanittuani, rajarniat nunami suliffissaqar­titsiinnaratik, aamma rajaqassutsimut kilisaassuartulli marlunnik qaloqarlutik kalittartutulli navianartorsiortitsinnginnerupput. Taamaattumik kilisaassuit atortorersaareeqimmata qularnann­gitsunik nunanik allanik isumqatigiissuteqarnikkut. imartaannut aalisariartinneqarsinnaanerat periarfissaavoq, tikkuagassaqqissinnaasoq tassami Barent-ip imartaanut maanna aalisariartitsi­sareerpugut aamma iluatsittumik, taava sooq taama ilioqqinnissaq ajornassava, kilisaassuit rajarniat aamma eqqarsaatigalugit.

 

Taamatullu oqaaseqareerluta naggataatigut Inuit Ataqatigiit oqaasereriikkagut innersuussutigalu­git noqqaassutigissavarput sammisarput Inatsisartut aalisarnermut, piniarnermut nunalerinermul­lu ataatsimiititaliaaanut innersuunneqarallassasoq, kingusinnerusukkut aamma ataatsimiititalia­mit sammisarput manna kommuninut arlalinnut kingunipiloqartussaq, aamma isumaliutissiisso­qarsinnaassammat.

 

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiaat:

Nassuiaat matumani saqqummiunneqartoq assut nuannaralugu atuarsimavara, nassuiaammi tassani paasinarluni Royal Greenland A/S-mi, maannakkut tunisassiorneq naleqqutinngitsumik imminullu akilersinnaanngitsumik aaqqissuussaasoq.

 

Tamannami arajutsisimaneqanngilaq. Aammattaaq nassuiaasoqarporpoq Royal Greenland A/S nunanut allanut unammillersinnaassaguni, suliffeqarfittut ingerlanneqartariaqartoq, tassa suliffittut ingerlassaguni taava sapinngisamik annertunerpaamik iluanaaruteqarsinnaaneq tunngavigalugu, ingerlatsinermi aningaasaqarnikkut peqqinnartumik ingerlasariaqartoq.

 

Taamaattumik tunisassiorfiit ilaat matusariaqassapput, pisariillisaasoqarlunilu tamannalu paasinar-luarpoq, taamaakkaluartorli illorqarfinni, nunaqarfinniluunniit tunisassiorfiit matuneqar­tuni, innuttaasut inuuniarneranni ajornartorsiutinik annertoqisunik pilersitsisussaavoq. Illoqarfiit taakku suliffissaarutissapput, unittuussallutik siunissaarutissallutillu.

 


Illoqarfinni nunaqarfinniluunniit taakkunani inuunerup unittuunnginnissaa anguniarlugu, suffissaqartitsineq siunertariinnarlugu sullivimmik pilersitsisoqassaaq, neriuutigineqarlunili sulliviit pilersinneqartut suliffissaqarsinnaaneq siunertariinnarlugu ingerlassanngitsut, tassaassal­lutillu sulliviit piviusut, tassani sulliviit siunissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu pisariaqartit­sinngitsut, Namminersornerullutik oqartussanit tapiiffigineqarnissamut.

 

Ilumoorpoq suliffinnik nutaanik pilersitsisoqartariaqarmat, kisianni aamma suliffiit taakkua ingerlaan-narsinnaanissaat qulakkeerniartariaqarpoq, taamaanngippammi aammaasiit aningaasat atulussinneqaannassammata.

 

Assagiarsunniarneq illoqarfinni sisamani ingerlanniarneqarpoq, maannakkut tunisaasartut qanoq annertutigippat. Amma uumasunik ilisimatuut qanoq oqarpat, avataani qanoq assagiarsoqartigi­nersoq. Aammalu assagiarsuit nungusarneqassanngippata, qanoq annertutigisumik piniarneqar­sinnaappat. Tamakku tassaapput apeqqutit pingaarutillit, akineqartariaqartut tassa ajornartorsiutit pineqartut isummerfigineqannginnerini.

 

Aamma imaannginnerluni rajanik tunisassiornertulli, maanna naammassisaqarsinnaassutsikkut ajornartorsiortoqalereersoq, tassa tunisassiorneq siammasippallaamik ingerlanneqartoq. Imminut akilersin-naanngitsumik. Kisianni naammattunik assagiarsoqarpat pisariaqannginnerluni suli ingerlaqqinnissarput, tunitsiviit sumiiffimmiit sumiiffimmut nuunneqarsinnaasut atulernerasigut, tassa umiarsuit tunitsiviit atulernerisigut.

 

Tabel 5-mi, 6-imilu paasissutissat naapertorlugit naatsorsorsinnaavara agguaqatigiissillugu suliffik ataaseq 1998-mi ukiumut akeqassasoq 261.000 kr.-nik, taakkua ukioq 2002-mi apparias­sallutik 209.000 kr.-nut, tassa katillugit 1.169.000 kr.-nit.

 

Ilumut suliffimmut ataatsimut ukiuni tallimani pilliuteqartariaqarnerlutik 1.169.000 kr.-nit pilliutigineqartariaqarnerlutik.

 

Isumaqarpunga taanna oqaluuserisariaqaripput, isummerfigalugulu. Aningaasat taakku isumatu­saarnerusumik atorneqarsinnaannginnerlutik.

 

Allat tassunga atatillugu oqallisigisariaqagarput, tassaavoq Royal Greenland A/S-imut inuiaqati­giinnullu pitsaanerussannginnersoq, Royal Greenland nukini atorpagit, niuernerpalaartumik ingerlatsinermut taamaalillunilu aningaasaqarnikkut namminersortutut ingerlanneqarluni politikkikkut akuliuffigineqanngitsumik, aamma imaannginnersoq suliffissaqartitsiniarnikkut ajornartorsiutit allamit isumagineqartariaqartut, taannali uterfigeqqikkumaarparput imm. 11-imi oqaluuserinerani.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:


Kattusseqatigiinniit Royal Greenland-ip ingerlatsinermini suliffissuarnik naleqqussaanissaa pillugu, nassuiaat soqutigalugu misissorsimavara.

 

Naleqqussaanissami nunaqarfinni tunisassiorfiit, amerlanertigut tunitsiviinnartut atorneqartut tamakkiisumik nunaqarfimmiunut iluaqutaanerusumik atorneqalernissaat ilaalluinnartariaqarpoq, taamaattumik Kattusseqatigiinniit piumasariniarpara nunaqarfinni minnerunngitsumik, qalerale­qarfiusuni tunisassiorfiit naleqqussarneqarlutillu nunaqarfimmiunut suliffissaqartitsiniarnernik­kut, annerusumik atorneqalernissaat naleqqussaanermi ilanngunneqartariaqartoq.

 

Inuiaqatigiinnummi akisoqaaq tunisassiorfiit, nunaqarfinniit illoqarfinnut tunisassiassat utoqqat­serpunga. Tunisassiassat nunaqarfinniit illoqarfinnut nunaqarfinnullu allanut assartorneqarlutik utigaajaartinneqartarnerat. Taamaaliornikkut tunisassiat pitsaassusaat annertummik ajorseriartar­poq. Taamaattumik nunaqarfiit tunisassiassanik tulaassuiffiusut tunisassiorfiisa tunitsiviinnartut atorneqarnerat, naleqqussaanermi ilanngunneqartariaqarpoq.

 

Soormi nunaqarfiit pillugit oqallittoqaleraangat, nunaqarfiit inuerukkiartortinneqannginnissaat, pior-sarneqarnissaat nioqqutissatigut pilersorneqarnissaat, sutigullu tamatigut piorsarneqarnissaat pingaartinneqartarpa. Suliffeqarfissuit inuiaqatigiinnut pingaaruteqarluinnartut, allanngortinne­qassatillugit imaluunniit naleqqussarneqassatillugit nunaqarfiit puigorneqassappata.

 

Taamaattumik Kattusseqatigiinniit nunaqarfimmiut, suliffissaqarnikkut nalinginnaasumillu ulluinnarni atugaasa pitsaanerulernissaat anguniarlugu, tunisassiorfiisalu atorluarneqarnerulernis­saat anguniarlugu naleqqussaanermi ilaatinneqarnissaat piumasariniarpara.

 

Naleqqussaanissami saattussat annertuumik isumalluutigineqarput, aamma suleqatigiissitamiit eqqaaneqarsimavoq, saattuerniarnermi aalisariutit avataaneersut isumalluutinut ilaatinneqarsin­naasut.

 

Kattusseqatigiinniit pingaartilluinnarparput, kalaallit aalisartut aalisariutillu nunatsinneersut, tamakkiisumik atorluarneqarnissaat, tamannami nunatsinnut suliffissaqartitsiniarnikkut pingaaru­teqarluinnarmat, taamaattumik Inatsisartut nukingertariaqalerput aalisariutitigut piorsaanissamut naleqqussaanissamullu.

 

Nunatta imartaani aalisakkat, qaleruallillu soorunalumi pisuussutit allat ilanngullugit, sapinngisa­mik kalaallinik atorluarneqarnissaat pisariaqarlunilu pingaaruteqarluinnarpoq. Taamaattumik Kattusseqatigiinniit akuersaarsinnaanngilluinnarpara aalisariutit avataaneersut, misileraanermi aalisartitsinermiluunniit atorneqarnissaat.

 


Aamma naleqqussaanermi pingaaruteqarluinnarpoq sukumiisumik paasissallugu, nunatta imartaani qanoq annertutigisunik saattuaqarfeqarnersoq, qanorlu annertutigisut aalisarneqarsin­naanersut, matu-mani ikkarluit avataat ilanngullugit. Tassami nassuiaammi saattussat, saattussa­nik tunisassiorneq im-minut akilersinnaasumik ingerlassappat, 12 til 15.000 tons-it pisariaqartin­neqarmata. Aammattaaq eqqaamasariaqarpoq, taamatut naleqqussaanermi kommunit ataasiak­kaat eqqorneqartussat sapinngisamik kommuninut suliffissaqartitsiniarnikkut, soorunalumi aningaasarsiornikkut eqquinnginnissaq qulakkiissallugu. Tassami ajoraluartumik takornartaann­gilaq suliffeqarfissuup Royal Greenland-ip ullormiit ullormut suliffimminik matusisarnera aalisartunut, sulisartunullu minnerunngitsumillu kommunimut aningaasartuutaalluni illoqisitsi­sartoq. Taamaattumik kommunit suliffissuaqarfiusut ullumikkornit annerusumik oqaasissaqaqa­taasariaqarput, tassami suliffeqarfissuaq inuiaqatigiit tamatta pigisarigipput oqaatigineqartarpoq.

 

Taamatut oqaaseqarlunga inassutigissavara nassuiaat, aalisarnermut ataatsimiititaliami sukumii­sumik eqqartorneqartariaqartoq, tamatumalu kingorna KANUKOKA-mut, KNAPK-mut, SIK-mullu al-lanullu susassaqartunut tusarniutigineqassasoq. Tassami suliffeqarfissuaq, oqareernittut inuiaqatigiinnut annertuumik pingaaruteqarpoq, naleqqussaanissarlu peqqissaarullugu sukumii­sumik suliarisariaqarluni.

 

Eqqaamavarpummi suliffeqarfissuup 1980-ikut ingerlaneranni allanngortiterneqarnerannut inuiaqatigiit 380 mio.-missaani akiliuteqartinneqarmata, pissutsit imaluunniit kukkunerit taamaattut akuersaarne-qarsinnaanngitsut uteqqittariaqanngillat. Suliap tuaviupilunnani peqqis­saartumik misissugassallu tamaasa misissorlugit naammassiniartariaqarpoq.

 

Lars Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut:

Isumaqarpunga siullermik qujassutigissallugu partiit oqaaseqartuisa, apeqqunut natsinni suliffis­saqartitsinermut aningaasarsiornermut nunattalu ingerlarnganut tamarmik pingaaruteqaqisut oqaluuserineranut oqaaserineqartut, ataatsimut isigalugit inussiarnersut pillugit qujassuteqassal­luni. Nalunaarusiami uani naalakkersuisut Royal Greenland-illu marluullutik suliarisimasaanni anguniakkat pingaarnersaat siunertallu pingaarnersaat naatsuaqqamik  oqaatigissagaanni imatut oqaatigineqarsinnaavoq.Siunersuutit ukua pilersinneqassapatta Royal Greenland-ip aningaasar­siornera pitsaanerulissaaq, Kalaalit Nunaata suliffissat amerlanerusut pissarsiarissavai.  Soorlu taanna assortuutigissallugu pissutissaqarpallaanngikkaluartoq.

 


Soorunami ilaqarpoq illoqarfiup ilaannut pitsaanerusumik ilaannni  pitsaannginnerusumik sunniutunik, taannalu qularnnanngitsumik oqaluuserisassanut uani pineqarneruvoq. Kisianni naatsorsuutigaara Kalalit Nunaanni inuiaqatigiit sinnerlugit maanni katersuusimasugut akornutis­saqartinngikkipput, inueqatigiit suliffiqarfiussuata Ryal Greenland-mip aningaasatigut inissisi­marngata patajaanerulersinnissaa anguniarneqassappat, aamma naatsorsuutigaara Kalaallit Nunaani inatsisartut akornutissaqartinngikkaat taasumap anguniarnerani aamma ilanngullugu qulakkeerneqassappat suliffissat amerlanerusut ullumikkorni pigineqartuni Kalaallit Nunaanni pigineqalissammata. Soorunami naatsorsorneqarsinnaavoq suliffik ataaseq qanoq akeqarnersoq, suliffiit suulluunniit tamarmik naatsorsorneqarsinnaapput, Akulliit Partiiannik oqaluttumut Bjarn Kreuztmann -mut oqaatigerusuppara , soorunami suliffik ataaseq  261000-nik naleqassanersoq ilumut akuerineqarsinnaanersoq, Kalaallit Nunaata avamut tunisassiorneranik pilersitsisut,suli­sartut  eqqartorneranni  maani   suliffeqarfiit  annertorsuunngitsumi suliffeqarfimmi annertoor­suunngikkaluami sulivugut inatsisartuni.Inatsisartut sulinerput 1997-mut aningaasanut inatit najoqqutaralugu akeqarpoq; 19,5 mio.. Tassa inatsisartumut ilaasortamut ataatsimut agguaraanni aningaasartuut 600.000 missaani ukiumut, ukiunut tallimanut naatsorsoraanni 3 mio., taanna ajorinagu ingerlapparput, kisianni aalisakkerivinnut suliffiit 261.000-tillit ilumut  ukiuni tallima­ni anigaasalerfigissanerlugit apersuusissagutsigu, aamma immitsinnut qiviaqqaartariaqarppugut, isumaqarpunga pisariaqartoq Royal Greenland suliffissuini avammut tunisassiortuni, uagutsinniit avammut tunisassiornerusuni, suliffit ataavartsinnerunissaat pillugu qanoq iliuuseqarnissarput piareersimaffigissallugu.

 

Partii oqaaseqartuisa oqaaserisaanut ataasiakkanut tunngatillugu oqaatigissuvara,@ Aap Royal Greenland qularinngilara@ ilisimallugulu Royal Greenland-mi siulersuisut, sulisut,pisortat allallu nuannaralugu,nuannaarutigalugulu tigussagaat nersualaaruteqarnertik Siumut oqaaseqartuata Hr. Lars Karl Jensen-ip oqaaserisaanut tunngatillugu,tassa Lars Karl Jensen-i ima oqarmat issuar­para,@Saqqummiussaatigut Royal Greenland A/S nersualaarusupparput, saqqummiussaatigut takuneqarsinnaammat ukiuni makkunani aalisagartassat amerlassusai aallaavigalugit ,suliffisuit naamassaqqarsinnaanerat annertusarlugu ingerlatsivissat anguniarlugu suliffeqarfisuup nunatsin­ni ingerlatsinera siunissamut pilersaarusiorsimammagu@.

 

Apuutissavarput, oqareernittuullu qularinngilara nuannaarutigissagaat,minnerunngitsumik ilisimagaanni Royal Greenland-ip, suliassat tamaat  suliassarisussaanngimmagu,kisiannili inatsisartut Royal Greenland-ni taamaaliorsissinnaajumallugu aliangertussaammata, ukiunut tallimanut  269 mio. qularnaveequsiinermikkut. Royal Greenland kisimiilluni suliassaq naamma­sisinnaagaluarpaa, kisianni Royal Greenland-i kisimiilluni suliassaq naammassissaguniuk, tamanna suliffissatigut inuiaqatigiinnut annaassaqarnermik kiguneqartumik naammassisussaaga­luarlugu niiverneriinnavik tunngavigalugu naammassiniassaguniuk.

 

Paamiut,Maniitsoq taavalu saniatigut aamma Qeqertarsuaq, Qasigiannguit, Kangaatsiaq pillugit ilaatigut Siumut oqaaseqartuata, Inuit Ataqatigiillu oqaseqartuata tikitaat taakkua ersarinnerusu­mik oqaaseqarfigissavakka kigusinnerulaartukkut. Aammalu aalisariuutinik saattussat assagiar­suit, qanoq taagoraluarnerpagu taakkua,assagissat saattussat assagiarsuit piniarneranni atortussa­nik angallatinik qanoq iliuuseqarnissamut eqqarsaatit pillugit aamma oqaaseqalaassaanga kigusinnerusukkut.

 


Kisiat  Partii ataasiakkaat oqaaseqartuisa oqaatigisaasa   misissuataarneranni,  Atassutip oqaase­qartuata Hr. Jakob Sivertsen-ip oqaatigisai marlusunnguit erseqqissaateqarfigilaassuakka, ilaatigut Jakob Sivertsen oqarpoq,@ Royal Greenland ingerlanneqarnerani tapiissutit 61 mio.-ninik qaffattariaqarmata, 1998-simiit Atassutip tamanna saneqqunneqarsinnaanngitsutut aku­erorusukkaa.

 

Erseqqissassavara Royal Greenland aamma nivernerup iluani ilisimaneqarneranut akornutaasann­gimmat, tamanna eqqunngilaq Royal Greenland ingerlatsinermut tapiiffigineqarnissaanut siunnersuuteqanngilaagut 61 mio.-ninik, kisiannili suliffissanik pilersitsinermut ukiumi siullermi namminersunerullutik oqartussat aningaasaliisutaattut, ingerlatsinermuunngitsoq,  kisianni aningaasaliissutaattut 61 mio.-nit taakku siornerfigineqarput. Aamma Jakob Sivertsen-i aperivoq Royal Greenland-ip kilisaataataani Kalaallit aqqumiut, ikilisimaneranik oqartarneq ilumoorner­soq, taanna Royal Greenland nammineq akisussaassagaluarpaa kisianni uanga ilisimasakka najortaralugit akissavara,@Aap ilumoorpoq.@ Imaanngitsoq Kalaallit aqumiut ikilisarneqarsimam­mata, kisianni umiarsuit Royal Greenland-ip pigisai ikilisarneqarsimammata, soorunami aqumiut Royal Greenland-mi atorfillit aamma ikilipput, aamma Kalaallit tassaniittut aamma ikilipput. Imaanngilaq Kalaallit aqumiut ikilisarneqarsimasut, kisianni umiarsuit ikilisarneqarsimammata aqumiut atorfissaqartinneqartut aamma ikilisarneqarsimaput.

 

Aamma Royal Greenland-mut qanittukkut, tassa tulliani marlunngorpat generalforsamling-eqartussamut apuutsissavarput, aamma Atassummiit nersualaarinnissutit Royal Greenland International imitaasumik angusarissaarneranik ukiuni kingullerni. Nammineq eqqarsarsinnaaga­luarpusi immaqa taanna ukioq mannarpiaq, tunniutissallugu naleqqunnerpaanngikkaluartoq 1996-mi Royal Greenland angusai ukiuni allani naleqqiullugit pitsaanerunngimmata ajornerum­mata, tassa rejer akiisa appariarujorsimanera aammalu aningaasat niuernemut atorneqartut, nalingisa allanngorujorsimanerat pissutigalugu.

 


Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata Hr. Johan Lund Olsen-ip oqaaserisai oqaatigerusuppakka, assut eqqumiigalugu tusarnaarsimallugit Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata oqaatigisaa. Allaat oqartaria­qarlunga naalakkersuinikkut aningaasarsiornikkut nivernikkut allatulluunniit eqqarsaatigalugu, tunngavilersuineri  imminnut ataqatigiinngitsutut oqaatigisariaqartut. Soorlulu sooq nunatta ajoqutigissagaa suliffeqarfiussuami aningaasarsiornikkut ingerlallualernerulernissaa, soorlulu sooq nunatta ajoqutigissangaa suliffeqarfiussuarmini suliffissat amerlanerusut pilersinneqarnis­saat. Paasilluaqqissaanngilara eqqarsartaaseq tassunga tunngaviusoq, taammaattumik anneru-sumik oqaaseqarfigissanngikkallarpara, taammaallaat pasitsaallugu soorlu alisariutinik pisiortor­nissaq eqqarsaatigalugu inuiaassutsimik pingaartitsineq uunga taarsiunneqarsimasoq, aalisarnik­kut qanorittumut politikkeqarnissamut aammalu aalisakkerinikkut qanorittumut politikkeqar-nissamut, inuiaassutsivut politik-imi  taarserneqarsimasutut ipput, aamma maqaasilaanngitsuunn­gilara kilisaatit  Royal Greenland-mi pigineqartut ikilisarneqarsimaqisut, ukiualunnguit matuma siornatigut 18-nit missaanni kilisaataatseqareersimasugut ullumikkut Royal Greenland talli­maanngikkunik arfinilinnik kilisaataatilik, eqqarsaatigalugit suli Royal Greenland-nip avataasius­suanik  ikilisaanissamik siunertalimmik Inuit Ataqatigiit oqaluttuat oqaaseqarmat, naak aningaa­satigut kigunissaanik naatsorsuineq tassunga tunngaviusoq, qanoq Royal Greenland-mi sunniute­qassuva, qanoq tunisassiornermut sunniuteqassuva, qanoq Kalaallit Nunaanut sunniuteqaasuva? Isumaqarpunga taanna ersiutaasoq eqqortuliorsimasugut oqaluttarfimmiit maanngaanniit, suliffeqarfissuup taasuma aqunneqarnera kipitikkatsigu, siulersuilerlugu nammineq namminerlu pisortalerlugu.

 

Aamma naappertuulluarnerusorinngilara oqassalluni Royal Greenland -ip ileqqorigaa, suliffissa­nik ingasaallugu pilersitsiortueriarluni tassaneriarluni taava akilersinnaannginneraasarluni, taamalu inatsisartut immikkut uani ukunanilu aningaasaliisuteqaqqullugit  uparuiartuisarlluni. Isumaqarpunga taanna sakkortuallaartoq, Royal Greenland-mut tutsissallugu suliffeqarfinnul­luunniit allanut. Aamma  naappertuilluartuusorinngilara taamatummi oqassangaanni aamma siulersuisunut siulersuusarsimasut  uanga aamma nammineq siulersuisarsimanera eqqarsaatigiin­narnagu, kisianni aamma Inuit Ataqatigiit siulittaasuata  Royal Greenland-nimi ukiut marluk matuma siornatigut siulittaasuusimasup,ukiuni sisamani suliaanut kusanartumut kusanaallisaa­nertut isigisariaqarmat utertittariaqarpara. Taammatut Royal Greenland-nimi pilersaarusiorto­qanngilaq,naammassisinnaasat sikasaallugit sanariarlugit kigornatigut akilersinnaannginnerarlu­git, taammaassimagaluarpammi taanna siulersuisuusarsimasut kusananngitsumik ileqquliornera­tut uparuaanerussangaluarpoq. Soorunami inatsisartut ataatsimiittaliamut sorlimmulluuniit suliassaq una suliassiisutigissappassuk, naalakkersuisuni taanna immikkut akornutissaqartingilar­put, kisianni eqqaasitsisigiumava nalunaarut taanna Royal Greenland-mi suliffissuit naammassi­saqarsinnaasusiata naappertuusaqarnissaanut siunnersuut, sukumiisumik naalakkersuisunik oqaluuserineqarsimammat, tamatumalu kigornatigut sukumiisumik inatsisartut aningaasaqarner­mut ataatsimiittaliaanni, aamma siumumit Atassummit Inuit Ataqatigiinnillu ilaasortaaffigineqar­tumit akuerineqarluni oqaluuserineqarsimammat. Taamaattumik suna tamaat aallaqqaataaniik aallartittutut suliassamik sivittorsaasutut, ingerlatsisoqarnissaa isumaqarpunga mianersuutigeq­qullugu inussiarnersumik kaamattuutigerusullugu, suliffissat annaaneqartussat aningaasalersui­nissaq aassaq manna aallartittariaqarmat, kingarsaaneq pissappat tamanna Royal Greenland-i aningaasatigut nukilaannerulernerannik nunattalu suliffissanik amerlasuunik arlalinnik annaasa­qarneranik kiguneqarsinnaammat. Tamuaqqisaarneqareerpoq naalakkersuisunik inatsisartut aningaasaqarnermut ataatsimiittaliaani Royal Greenland-ip qullersaqarfiani siulersuisuini aammalu kommune-nut attuumassuteqartunut ilaanut Royal Greenland qullersaqarfianiit taamatut siunnersuutit oqaluuserineqartareersimallutik.

 


 Naggasiullugu tikilaarlara illoqarfinni ataasiakkaanut sunniutissatut oqaatigineqartoq,isumaqar­punga Qasingiannguit ilanngullugit taaneqaraluartut Inuit Ataqatigiit oqaluttunut oqaatigisaria­qartut uani nalunaarummi naatsorsukkat najoqqutaralugit Qasingiannguani suliffíssat, tassa uutitsikkani qalipaajakkani rejer-ni tunisassiornermut taarsiullugu avaleqqerinerup qalaralerinnik avaleqqerinerup suliarineqalerneratigut,taavalu Japan-imut tunisassiassanik sanaartulernikkut Qasingiannguani suliffissat ullumikkut pigineqartuniit amerlanerusut pigineqalertussaamata, taamaattumik naatsosuutiginngilara tamanna ajornartorsiutaassasoq.

 

Qeqertarsuaq eqqarsaatigalugu aamma Qeqertarsuarmi tunisassiornerup aallartinneratigut aamma avaleqqanik tunisassiornerup aallartinneratigut, aamma suliffissat ukiormannamut naleqqiullugit amerleriartussaamata ukiormanna suliffit 17-nit utoqqatserpunga 19-nit, Qeqertarsuarni fabrik-imi ullut kaajallallugu qanoq taasarparput,ataavartumik suliffiit 19-nit  ukiormanna pilersaaruti­gineqarput , una pilersaarut piviusunngortinneqassappat 1998-mi suliffiit 30-it pilersinneqassap­put. Taamaattumik aamma Qeqertarsuarmi siuariarneqassasoq naatorsuutigaarput.

 

Maniitsoq Paamiullu eqqarsaatigalugit taakkua oqaatigissavakka tassa,Maniitsup fabrik-ia naatsorsuutigineqartariaqarmat tunisassiassanik assingiinngiaartunik amerlanerpaanik, tunisas­siorfittut Royal Greenland suliffeqarfiinnik  inissisimalerumaartussaq. Tassa tunisassiat raajat uutitikkat qalipaajakkat atorunnaareeraluarpataluunniit kisiat taamaattunik suliaqarsinnaanera ingerlaannassaaq, Sisimiuni Nuummi allanilu tunisassiat tulaasukkat amerlavallaalerpata aallartinneqariaannaassassalluni aammalu tassanngaannaq unitsinneqassanngilaq, qalipakkanik uutikkanik tunisassiorneq raajanik.

 

Taava tassa taassumap saniatigut raajat qalliutikkat siariaannaat, Maniitsuni tunisassiarineqar­nerat ingerlaqqissaaq. Tamakkua saniatigut, assanigarsuit nerpianik imaluunniit neqaanik, naluara assagiarsunnik tunngatillugu neqaanersut imaluunniit nerpiunersoq, alisangaanersut suunersulluunnit ilisimaqqissaannginnakkit. Tunisassiorneq taavalu aamma assangiarsunik tunisassiorneq, tassa qaleruaannit  peerlugit nerpiinik tunisassiorneq imaluunniit  qaleruaat atatillugit tunisassiorneq, taakku   ingerlanneqartussaammata  taamaattumik Royal Greenland-ip Maniitsumi fabrik-ia suliffissaq eqqarsaatigalugu, suliffissat eqqarsaatigalugit ernumanartutut oqaatigineqarsinnaanngilaq. Aammalu Royal Greenland-mi ilisimatinneqarnerta naappertorlugi ukioq manna suliffiit pigineqartumik ikinnerunngitsunik allaat amerleriaateqartunik Royal Greenland Maniitsumi fabrik-ia tunisassiornissaa naatsorsuutigineqarpoq, naak uani 84-imin-ngaanniit 32-mut nikeriarnissaa taaneqarsimagaluartoq kisianni assagiarsuit, assagiarsunnut fabrik-eqalerpat taavalu assagiasuit nerpiannik qaleruaanik peerlugit tunisassiorneq ingerlanne-qalerpat, taakkulu saniatigut raajanik qalliusikkanik tunisassiorneq ingerlaqqippat, raajanillu qalipaajakkanik uutitikkanillu tunisassiorneq piffissap ilaanaaniluunniit ingerlatsitsineq inger-laqqissappat, taava suliffiit ullumikkkut suliffittut amerlatigisut amerlanerulaartulluuniit Ma-niitsumi pigiinnarneqartussaammata.

 


Paamiut, Paamiut aamma suliffisatigut piiaaffigineqanngilaq, Paamiuni 1996-si naalernerani pujoorivik pilersinneqarpoq, inuiaqatigiit aningaasaliiffiginngisaannik niuernikkullu aningaasa­liineq tunngavingalugu pilersinneqartumik. Ukioq manna pujooriviup tunisassiornera, soorunami aallarnisarami annertoorsuunngilaq, kisiannilu ukiuni tulliuttuni tunisassiaasa piumaneqarnerat eqqarsaatigalugu tunisassiornerup annertusiartornissaa malunnaatsilimmik ilimagineqarluni, taamaattumik aamma suliffissaqartsitsinera aamma annertusiartussalluni.

 

Suli tamatuma saniatigut assagiarsunnik Paamiunittaaq tunisassiorneq eqqarsaatigineqarpoq. Tamakkuli iluatsippata assagiarsunnik tunisassiorneq ilanngullugu, aamma ullumikkorniit annertunerusumik Paamiuni suliffissanik pilersitsinissaq siunertarineqarpoq, periarfissaqarlunilu.

 

Nanortalimmi puisit neqaannik tunisassiorneq periarfissaavoq, taanna naatsumik imatut oqaati­gissuara; uanga nammineq, uagullu nammineq naalakkersuisuni taanna isumalluarfigaarput. Tunisassiassat tasamarsuupput, puisit nunatta eqqaaniittut aattaat aammalu natsersuit, piniarne­qarsinnaapput amerlassusaat akornusernagu imaluunnit nungusaataanngitsumik, piniarneqar-sinnaapput puisit katillugit 1,5 mio. ukiumut. Ullumikkut pisarineqartarput immaqa amerlaner­paamik 170.000-it. Puisip neqaat panertuliaralugit tunisassiaanera akoorlugu iluatsissinnaappat, tamannalu aasaq manna Nuummi misileraalluni ingerlanneqassaaq. Taava aningaasaliisoqartaria­qassaaq Nanortalimmi naatsosuutigineqarpoq, tunisassiornerlu annertooq siunissami aamma tunisassiorneq annertusiartortussaq, allaat Nanortallit saniatigut immaqa aamma fabrik-imik allamik ingerlaneqassinnaalerumaartussaq pilersinneqartussaasalluni, tassa 1998-ip ingerlanerani tunisassiornerup aallartissinnaanera neriuutigaarpput, misileraanneq iluatsissappat.

 

Erseqqissarneqassaaq tamanna Royal Greenland A/S-imit ingerlanneqassasutut Naalakkersuisu­nit inassutigilersaannginnatsigu. Royal Greenland A/S tassaasariaqarpoq qaleralinnik, saarullin­nik, raajanik, assagiarsunnik, assigisaannillu aalisakkanik tunisassiorfik - neqinik tunisassior­fiunngitsoq. Neqinik tunisassiorneq allat suleqatigalugit, soorlu Sisimiuni ingerlatsivik suleqati­galugu - Sisimiut Seafood aammalu Na-nortallip kommunea suleqatigalugu naammassineqarsin­naassasoq neriutigaarput. Aamma ingerlateqqissavarput Royal Greenland A/S-p avatangiisinut tunngasumik eqeersimaartumik politikkeqarnerata nersualaarneqarnera.

 

Taamaatut oqaaseqarlunga nalunaarutip inuiaqatigiit aningaasarsiornerannut, suliffissaqarneran­nut, Royal Greenland A/S-p aningaasarsiorneranut kalaallinullu tamanut pingaaruteqarluinnartup ilassilluarneqarnera, neriuppungalu paatsuugassutaasimasinnaasut ilaat paasissutissiissutigisi­massallugit matumani akissuteqarninni takikuluttimi.

 

Kristine Raahauge, Siumut, partiit oqaaseqartuisa avataatigut:

Royal Greenland A/S-p aaqqissuugaanerata naapertuuttunngorsarneqarneranut atatillugu nuannaarutaanngitsuunngilaq nunaqarfimmi Alluitsup-Paani fantailinik tunisassiorfik ilanngun­neqarsimammat. Ukiummi  sisamassaat aallartinnikuuvoq Nanortallip kommunea suliffissuarmut tassanga sulisut aningaasarsiaannut tapiisarluni.

 


Tunisassiornerup aaqqissugaanerisa naapertuuttunngorsarneranni neriuutiginarluinnarpoq piaartumik tunisassiorfiup taassuma akilersinnaanngorluni ingerlalernissaa. Nalunngilarpummi Alluitsup-Paani tunisassiorfimmi tassani sulisut qanoq suleqataarusutsigisut suliffimmk akiler­sinnaasumik ingerlatsinissaq pingaartillugu.

 

Apeqqutigerusupparalu nunaqarfiit allaat qanoq pilersaarusiorfiginiarneqarnersut, tassami ukiuni arlalinni tunitsiviit arlariit nutarterneqartarsimapput kisiannili atortorissaarutitigut pilersorneqar­neri suli amigaataallutik. Soorlu assersuutigalugu Tasiusami Aapilattumilu ukiuni arlalinnik ujartorneqartarsimapput aalisakkanik tunitsiviit qerititsivilersorneqarnissaat, aalisakkammi tunitsivinnut taakkununnga tunisat ilaatigut illoqarfimmut tikikkaangata iginneqartarput pisoqa­lersoorsimanerat patsisaallutik. Massa immaqa tunitsiviit tamarmik qerititsiveqaraluarpata tamanna pisassanngikkaluartoq, inuiaqatigiinnullu aningaasartuutit pitsaanerusumik kingunilim­mik atorneqartarsimagaluarlutik.

 

Naluneqanngitsutut Nanortalimmi suliffissuarmik tunisassiorneq annertunerusumik illoqarfimmi suliffissaqartitsinikkut artukkiutaangaartumik unissimavoq. Massakkullu saqqummiussami eqqaaneqarpoq Royal Greenland A/S-p Nanortalimmi tamakkiisumik tunisassiortoqarunnaar­nerani 3,9 mio-nut annertutigisunik sipaaruteqarfigissagaa.

 

Tassunga atatillugu apeqqutigerusuppara massakkut pilersaarusiukkap - tassalu puisip nikkuinik Kinamut tunisassiassanik Nanortalimmi tunisassiulernissamut tunngasut suliarineranut - suliari­nerat sumut killissimanersoq, qanorlu ingerlanniarneqarnera pilersaarusiorneqarnersoq. Kiisalu aamma Royal Greenland A/S-p aamma tunisassiorfimmut tassannga ingerlatseqataaniarnersoq, tassangalu atatillugu Nanortalimmi tunisassiorfik suliffissuartut aallartinniarneranut atatillugu aporfinngorsinnaassammat-aasiit apeqqutigerusuppara Nanortallip kommuniata imeqarnermut tunngatillugu Naalakkersuisunut saaffiginnissutaat qanoq piniarneqarnersoq

 

Paaviaaraq Heilmann, Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq:

Apeqqutit assigiinngitsut matumani saqqummersut oqaaseqarfigilaassavakka.

 

Siullermik Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata oqaaserisaasa ilaat imaattut: A.. assagiarsunniarnerup ingerlaqqinnissaani tapiissuteqartarnissami aalajangersaanissaq Aalisarnermut Naalakkersuimit kisermaassassanngornagu, taamaattumik Inatsisartut Aalisarnermut, Piniarnermut Nunaleriner­mullu Ataatsimiititaliaat kiisalu taarsigassarsiniartarfik ESU peqatigalugu ingerlanneqartariaqar­mat Inuit Ataqatigiit piumasarivarput@.

 


Tassunga tunngatillugu oqaatigissavara ukioq kingulleq immikkut Naalakkersuisut - aammalu Finansudvalgimit akuerineqartumik 3 mio-nik assagiarsunniarnermut atortussarsiutissanik tapiissutinik - tapiissuteqarsimammata, aammalu ukioq manna TB-koorlugu taamatut assingusu­mik aaqqiiniartoqarmat.

 

Taanna immikkut ittuuvoq taamaattumillu isumaqarpugut pisariaqanngitsoq Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaq imaluunnut ESU tassuunakkut aqqusaarneqas­sasoq. ESU periarfissaqareerpoq nalinginnaasumik atortussarsiniarnermi ESU-p peqqussutaa atorlugu aqqusaarneqarnissaa.

 

Nunami allamiut imartatsinni ilisimaneqassaaq assagiarsunniarsinnaanerannut tunngatillugu oqallinnerup ingerlasimanera - aammalu ilaatigut Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisutut peqataaffigisimasara. Tassunga tunngatillugu oqaatigissavara aalisartut namminneq, aamma ilaatigut kattuffitsik peqatigiiffitillu aqqutigalugit, nunat allamiut assagiar­sunniarnermut - pingaartumik avataasiorluni - aallarnisarniarnermi peqatigalugit ingerlatsiniarpa­ta uanga aammalu Naalakkersuisuni akornusernissaat pissusissaqarsorinnginnatsigu.

 

Tassa aalisartut kattuffii peqatigiiffiilu - aalisartullumi soorunammi namminneq - piumassuse­qarpata pingaartumik avataasiornermi, taava nunat allamiut mattunneqannginissaat tassani pisariaqarpoq.

 

Raajat avataasiutiniit sinerissap qanittunut nuullugit immikkut oqaluuserineqartussaammat piffissamik allami aamma inimi maani annertunerusumik oqaaseqarfigissanngilara.

 

Akulliit Partiiata paasissutissat arlallit perusuppai; pisat pisaasarsimasullu paaserusuppai. Oqaatigissavara 1995-mi assagiarsunnik tulaassisoqarsimammat Royal Greenland A/S-mut Nuummi, Sisimiuni Aasiannilu katillugit 900 tonsit. 1996-mi Royal Greenland A/S Sisimiunut, Nuummi, Aasianni aammalu Qeqertarsuup eqqaani Nuka Polar-i atorlugu tunisisitsinermi tulaanneqarsimammata 684 tons, taavalu ukioq manna qaammatani siullerniugallartoq pisaasi­mallutik 148 tonsit.

 

Naatsorsuutigaarput - aamma neriuutigaaruput - ukioq manna pisaasarsimasut annerugaartut tulaanneqarumaartut. Tassa maannumuugallartoq imaluunniit pisassiissutaagallartut ukioq manna assagiarsunnik katillugit 6.500 tonsiupput, taakkulu pisassiisuutaagallarput annertusine­qarsinnaallutillu aammalu assagiarsunniartunut piumasaqaatigut massakkut akuersissutinut tunngatillugu ilanngullugit piumasaapput tulaassuinermi imaluunniit pisat nalunaarsorneqarnis­saat.

 

Tassuunakkut eqqarsaatigalugu biologit misissuinerminni kisitsisit tamakkua atorlugit nalilersui­nertik ingerlatissammassuk. Aamma apeqqutigineqarpoq biologit maannamuugallartoq naliliisar­simanerat qanoq innersoq.

 


Taanna sukumiisumik akissuteqarfigisinnaanngilarput, kisiannili ilisimasallit nunanit allanit pingaartumik Canadamiut aammalu biologit naliliigallarnerat ilaatigut malillugu 10.000 tons-niit 30.000 tonsit akornanni nunatta eqqaani assagiarsunniartoqarsinnaasoq oqaatigineqartarpoq.

 

Kisianni erseqqissaqqissavara pisassiissutit imaluuniit assagiarsunniarnerup ingerlanerani nalunaarsuinerit atorneqartussaammata aamma ukiuni tulliuttussani nalilersuisarnissani, taamaat­tumik pisariaqartippagut aamma aalisartut namminneq nalunaaarsuutaat biologinit aamma atorneqartussaanerat siunertaralugu.

 

Jonathan Motzfeldt, Inatsisartut Siulittaasuat:

Oqallinneq nangitsinnagu oqaatigissavara manna tikillugu akuersissutigineqarmat  - Naalakker­suisut Siulittaasuanit aamma - saqqummiussaq Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliamut ingerlanneqassammat tassanilu aamma suliareqqinneqassalluni.

 

Ruth Heilmann, Siumut:

Oqaluttarfimmut qaqivunga ilaatigut Maniitsumi pissutsit aammalu Royal Greenlan A/S-p nalunaarutaani saqqummiunneqartut pillugit. Naalakkersuisoq aamma akissuteqareeraluartoq imatut oqaaseqalaarusuppunga:

 

Soorlu nalunngikkissi oqaluttarfimmi maani aamma arlaleriarluni aninneqartareerpoq, tassa Maniitsup kommunia tassaalersimasoq ajoraluartumik sinerissami ukiuni kingulliunerusuni suliffissaaleqiffiunerpaanngorsimasoq. Naak, siusinnerusukkut allaat aalisaganeruttorfiani sulisussanik amerlasuunik sinerissamiit Maaniitsumut aggertoqartarsimasoq, tassanilu inuppas­suit aamma inuussutissarsiutigalugu suliffeqartitaasarsimallutik suliffissuarmi.

 

Nunatsinni inuussutissarsiutitta pingaarnersaat aalisarneq Maniitsumit aallaaveqartumik ilaqu­tariippassuarnut nunatsinnilu aningaasarsiornikkut qaffassaallunilu toqqammavileeqataalluarsi­malluni. Maanna Maniitsumi ilaqutariippassuit imaannaanngitsumik atugaqarput.

 

Ullumikkut ajornartorsiorpugut Maniitsumi nunaqarfiinilu, pingaartumillu nunatsinni nunaqarfiit annersaanni Kangaamiuni - qerititsivik neriorsuutaareeraluarpormi. Royal Greenland A/S-p ingerlatsinera pilersaarutaalu Maniitsup nunaqarfiinilu ingerlatsinera ingerlatsiniarneralu ersernerluppallaartutut isumaqarfigivara.

 

Suliffissaqartitsiniarnikkut inuussutissarsiornikkullu isumalluutigisassatsitut Royal Greenland A/S isigisinnaajunnaarsimavarput - manna saqqummiutaq ilumut toqqammaviussaguni - aperi-sariaqalerpugullu taavami ?

 


Maniitsup, Paamiut - taassumalu aamma ilaasa, soorlu allat taagorneqartut - siunissami siunissaat qanoq isikkoqassava, suna isumalluutigissavaat, Maniitsoq Nuup kommunianut nuunniarneqar­nerluni imaluuniit Sisimiut kommunianut.

 

Matumani apererusuppakka ataqqinartut Naalakkersuisut Inatsisartullumi Maniitsoq qanoruna pilersaarusiorfiginiarneqartoq. Aalisartut, umiatsiaarartuusullumi piniartut minnerunngitsumillu sulisartortavut pikkorissut eqqarsaatigalugit.

 

Pilersaarutinik ersarissunik nuannersunik tusarusuleqaagut - Maniitsormiut peqataarusussuseqar­tut aamma nalunnginnakkit.

 

Sivert K. Heilmann, Atassut:

Uanga aamma maanga majuarpunga malaatiinnarlugu anersaarutissaqalaarama.

 

Siullermik oqaatigissavara Royal Greenland A/S-i - ukiuni sisamani kingullerni borgmesteriu­nerma nalaani - suleqataalluarsimaneranut aammalu suleqatigilluarsimaneranut qujanarujussuaq. Neriuppunga suleqatigiinneq ukiuni tulliuttuni aamma taanna nanginneqartariaqartoq ingerlasari­aqartorlu. Isumaqarpunga uani oqaatigineqartoq kingulliullugu oqaatigisaa sakkortukuluppallaar­toq.

 

Suleqatigiissagutta kimmaannerit pisariaqanngillat pilersaarusioqatigiinnerit pisariaqarput. Pilersaarut saqqummiunneqartoq pingaarutilerujussuarmik inuiaqatigiinnut tamatsinnut tuttus­saavoq. Soorlu Naalakkersuisut Siulittaasuat oqartoq; ilaatigut kinguartiterusoqassappat illoqar­finnut assigiinngitsunut eqquisussaavoq.

 

Neriulluinnaqqissaarpunga pingaartumik raajat qaammatialunnguit qaangiuppata ukioq tuller­luunniit qaangiuppat tammakassanngitsut, soorlu saarulliit tammakallarmata qanoq inuiaqatigiin­nut minnerunngitsumillu Maniitsumut illoqarfinnullumi allanut qanoq aningaasarsiornitsinnut kinguneqarnerlutsigisimanera tamatta nalunnginnatsigu.

 

Pilersaarusiortariaqalereerpugut - Royal Greenland A/S-i isornartorsiortarparput isornartorsiuju­artariaqarpugut, kisianni isornartorsiuinerit pitsanngortinniarlugit qanoq iliuuseqartuartariaqar­pugt. Tamatta  kukkunerisimasagut ilinniarfigisariaqarpagut.

 

Isumaqarluinnarpunga massakkut Maniitsumi assagiarsunnut igarsualiiniarnermut atatillugu tapersersueqatigiittariaqartugut. Aalisartortagut ilungersorput misileraanermi peqataallutik, aali-sartortagut ilugersorput tamakkuninni pilersitsisoqarniarneranut peqataarusullutik - tassa oqariartuutaat.

 


Inatsisartuni uani oqaluttarfik atorlugu isumaqarpunga assortuunnissamut piffissaqanngitsugul­luunniit. Inatsisartunut ilaasortanut eqqaasissutigilaarusuppara neriulluinnaqqissaarama - soorlu aatsaaginnaq oqartunga - saarulliit tammakarnerisulli raajat allalluunniit aalisakkat tammakaralu­arpata ajunaarnersuartut tamatta misigisaqassagatta aningaasarsiorneq eqqarsaatigalugu.

 

Taamaattumik aalisakkat nutaat misiligarneqartut aammalu tunisassiariniarneqartut suleqataaffi­gisariaqarpavut, qanorluunniit iliorluta sapinngisamik ajunnginnerpaamik angusaqarniarluta.

 

Isumaqarpunga pilersaarutit assigiinngitsut saqqummiussuunneqartartut suleqatigiiffigisariaqari­gut, aamma ajornanngippat privatit aamma nunaqarfiit eqqarsaatigalugit immaqa periarfissii-sinnaanerit suleqatigiissinnaanerillu anginerusumik anguniartariaqarparput.

 

Uani majuarama pappiaqqamilluunniit nassataqarnanga puigugaqarunaraluaqalunga naggataagut - Siumukkut oqaaseqartuattut neriulluinnarlunga - maanga qaqininnut pissutigaara neriukkama Maniitsumi suliffissanik ikilisitseriarnermik kinguneqassanngitsoq, soorlu Paamiut Maniitsorlu eqqarsaatigalugit.

 

Eqqarsapilunnaqaaq neriutigaarali tamatta uani pilersaarutit annernarsinnaagaluartut taperserso­qartigiilluta piaartumik isummerfigissagivut.

 

Maliinannguaq M. Mĝlgaard, Inuit Ataqatigiit:

Uani pilersaarummi saqqummiunneqartumi aammalu Naalakkersuisunit tulluusimaarutigineqar­tumi soorunami suliffissat aaqqissuussinermi pilersinniarneqartut ilaatigut amerlinissaat taakkar­torneqarpoq. Kisianni aamma nassiuaatissaqarput aammalu ilaatigut illuatungeqarlutik.

 

Nalunaarusiaq qimerluualaassagaanni ugguarutiginngitsuunngilara Kangaatsiaq eqqaaneqarsi­manngimmat. Tassa illoqarfiit ataatsiakkaat sumik suliaqarnissaannik allassimaffiani ilaatigut allanneqaannarpoq panertiterinermik ingerlatsisoqassasoq.

 

Kisiannili nalunngilarput Kangaatsiarmiut qanoq massakkut ajornartorsiortigisut. Ukiuarmi avammut suaarutigivaat ajornartorsiornertik aammalu ilaatigut misileraanermi aammalu tunisas­siorneq eqqarsaatigalugu avatertik - imartartik - piniagassanik imaluuniit aalisakkanik aallerfiin­nartut isigivaat namminnerlu annertunerusumik taassuma tungaatigut piorsaavigineqaratik.

 

Taamaattumik isumaqarpunga pisariaqartoq Royal Greenland a/s suli annertunerusumik sulias­sissallugu Kangaatsiaq eqqarsaatigalugu suli annertunerusumik tunisassiornermik ingerlatsinissa­mik pilersaarusiornissamik.

 


Aamma uani pilersaarutinut tunngatillugu apeqqutigerusuppara sumiiffinni assigiinngitsuni produktionsudvalget aammalu kommunalbestyrelset qanoq annertutigisumik oqaloqatigineqarsi­manersut isumasiorneqarsimanersullu aammalu tusarniarneqarsimanersut, ilaatigut paasigakku ilisimatitsissutaannartut saaffiginnissutigineqartarsimasut.

 

Eqqorneqartussatut pinngitsoorusunngilanga Qeqertarsuup eqqaaneqarnera iserfigissallugu. Naluneqanngilaq ukiorpassuarni rajaleriffittut ingerlasimasoq aammalu iluanaarutaaffiulluni ingerlajuarsimalluni, taamaattumik eqqumiiginanngitsuunngilaq rajaleriffik iluanaarutaalluni ingerlajuarsimasoq massakkut matuniarneqalermat.

 

Sorunami qujanaraluarpoq suliffiit allat nutaat tunniunniarneqarmata, kisianni aamma illuatunge­qarpoq. Tassa illoqarfiup aalisarneq napatitsisorivaa tassanilu aalisartut rajarniartuupput, rajanik illoqarfimminnut tunisinnaajunnaarunik takorloorneqarsinnaavoq allaat illoqarfinnut allanut nuuttariaqalissasut. Tamanna tupinnanngitsumik rajarniat mamiagisorujussuuaat aammalu illoqarfiup ingerlanneqarneranut rajarniat annertuumik sunniuteqartarput; pisiniarfiit, elektrikerit, mekanikerit, orsussaarniarfiit allallu eqqarsaatigalugit kilisaatit tulaassigaagamik suliffeqarfiit tamakku ingerlatittarpaat nioqqutissiornermikkut kaaviiaartitaat taamaalillugit ingerlatissinnaa­sarlugit.

 

Taammaattumik tassuunakkut aamma illoqarfiup aningaasarsiorneranut annertuumik sunniute­qartussaavoq, uangummi Qeqertarsuarmi qaleraleqanngimmat qaleralinniarsinnaanngilagut taamaattumiik aalisartortatta allamut tunisiartortariaqarnissaat immaqalu allaat illoqarfimmut allamut nutsilernissaat aarleqqutiginartorujussuuvoq.

 

Oqaatigineqaraluarpoq sulisut amerliniartut kisianni una erseqqissaatigisariaqarpoq suliffissuup ingerlalluarnerani sulisut 60-it sulisarmata, tassa imaappoq ullaakkut, unnukkut, unnuakullu sulisut kaaviiaartumik 20-kaartut ingerlasarsimapput aammalu massakkut sulisunik ikililerinermi 30-35-iinnaat sulilertussaallutik. Aap, naatsorsueqqissaarnermi 19-inik taaneqarput, kisianni Royal Greenland a/s nammineerluni aaqqissuussinermini matoqqatitsisariaqartarnera tassani pisooqataanngitsuunngilaq.

 

Qeqertarsuarni aalisartut eqqarsaatigalugit aamma siusinnerusukkut assagiarsunnik misileraa-vittut annertuumik atorneqarsimavoq.Ajoraluartumilli assagiarsuleriffimmik pilersitsisoqarani misileraavittut atoriarluni allamut nuunneqarluni.Taanna aamma assut aalisartunik ajuusaarutigi­neqartoq nalunngilara.

 


Tassunga ilanngullugu anersaaruluutaasut ilagaat rajaleriffiup maanaannaq matunera eqqarsaati­galugu inuttaasunut aningaasarsiornikkullu ilungersunartumik kinguneqarsinnaanera takorluuju­tigalugu aamma eqqaamasariaqarpoq ukiuni kingullerni suli ikilisaanerit ingerlanneqarsimamma­ta KNI-mi, Royal Greenland A/S-milu aamma allaffissornikkut ikilisaaffigineqarsimapput.Illo­qarfimmullumi aamma kinguneqapiloreeqisut, taamaattumik suli annertunerusumik taamatut allanngortitsinissaq imaaliallaannaq akueriuminaappoq. Aammalu tassunga tunngatillugu ilumut aalajangiusimaneqaannassappat qalerallit avaleraannik sullivimmik pilersitsinissaq, pisariaqar­luinnarpoq saniatigut inuussutissarsiutinik allanik nutaanik piorsaanissaq nunami, aammalu naalakkersuinikkut tamatumap eqqumaffigineqarnissaa.

 

Naggasiullungu apeqqutigerusuppara ilaatigut tunisassiassat nutaat ingerlanneqarnissaat eqqar­torneqartartoq aammalu nunatta pissarititaasa suli annertunerusumik atorluarneqarneqarnissaat tamatta soqutigisarigipput.

 

Aammalu Royal Greenland A/S-p qanoq ingerlatsinissaminut piumassuseqarnera soorunami apeqqutaalluinnaqqissaartartoq.Illoqarfiit nunaqarfiillu tunisassiornissamut qanoq ingerlanissaat aamma eqqarsaatigalugu suliffeqarfinnik allanik pilersitsinissaat arlaatigut soorlu ammassaat eqqusaallu allallu nutaamik tunisassiarisinnaaneranut arlaatigut Royal Greenland A/S aammalu Sulisa-p immaqalu kommunit annertunerusumik suleqatigiillutik pilersitisinnaanissaannik ammaanissaq takorloorneqarsinnaannginnersoq.

 

Tassami nalunngilarput Royal Greenland A/S suliffeqarfinnik aallartitsiniaraangami ilaatigut fabrikkinik angisuunik aningaasarpassuit atorlugit aallartitsisartoq, kisianni aamma takorloorne­qarsinnaagaluarpoq sullivik annikittunnguamik aallartitap annertusiartuaartinneqarneranik sule-qatigiinneq annertunerusoq tamatumani pilersineqarsinnaasoq.

 

Nalunnginnakku illoqarfinni nunaqarfinnilu nammineq tunisassiassaminnik ilisimaarinniffiusuni aammalu takorluuisuni annertuumik aallartitsinissamut qanoq iliornissamut pilersaarutit uniffigi­neqartartut ilaatigut immaqa ilisimasakilliorneq pissutaalluni.

 

 Iluatsillugu naggasiutigalugu apeqqutigissuara inatsisartut ukiakkut 1995-imi ataatsimiinnermin­ni akuersissutigisimasaat tassa Royal Greenland A/S-ip tunisassiorfimmini nunaqarfimmi Kangerlummi qerititsivimmik pilersitsiniarnera sumut killinnersoq.

 

Jonathan Motzfeldt, Inatsisartut siulittaasuat, ataatsimiinnermik aqutsisoq:

Oqallinneq ingerlaqqitsinnagu erseqqissaatigissavara oqalunnermut malittarissassiavut malillugit apeqqut una pineqartoq partiit oqaaseqartuisa aappasaaniinerminni minutsit 15-it oqaaseqarsin­naammata, taavalu ilaasortat ordfĝrer-iunngitsut minutsit qulit oqaaseqarsinnaallutik, tamanna nakkutigineqassaaq.

 

Jakob Sivertsen, Atassut:

Siullermik erseqqissaaniarpunga oqaluttarfik manna kommuniunngimmat ilaatigut isumaqarama piffinnut ataasiakkaanut sammivallaamik oqalulernitsigut sammisarput puigorneqartartoq. Uanga tamanna piumanngilluinnarpara.


 

Soorunami partiit sinnerlugit oqaluttutut illoqarfinni ataasiakkaanik taakkartuinissaq pingaartit­torujussuugaluarpara, kisianni qinigaavugut nunarput tamaat ataatsimut isigalugu, tassa taanna pingaarnerpaaq puigussanngilarput.

 

Nalakkersuisut siulittaasuata Royal Greenland A/S kilisaataataasa aqumiut pillugit oqaaserisavut akissuteqarfigigamigit oqarpoq soorunami kilisaatit ikilippata inuttat ikilisinneqassapput, kisianniuna ilaatigut maluginiartaripput sumik suliffinnik ikilisaasoqartillugu kalaallit tamatigut siullerpaatillugit eqqorneqartarmata.Tamannarpiaruna tunngavigalugu saqqummiussatsinni oqaatigisimagipput.

 

Aamma sammisarput taama inuiaqatigiinnut pingaartigisoq uparualaarniarpara saqqummiussami pingaartoq, tassa kalaallisuuani qupperneq 30-mi qallunaatuaniit kalaallisuuanut eqqortumik nutserneqarsimanngimmat.Isumaqarpunga apeqqut taama pingaartigisoq pinngitsoorani kalaalli­sut pingaartumik maani kalaallit nunaanniikkatta sapinngisamik eqqortumik saqqummiunneqar­neranni nutserneqartarnissaat.

 

Soorli uani qallunaatuuani erseqqissumik allassimavoq; tassunga ilanngullugu ingerlatsinermut Royal Greenland A/S-ip aningaasartuutai 1998-mi 61 mio-it missaanni qaffatinneqassapput, kisianni oqaaseq taanna kalaallisuuani ilannguneqarsimanngilaq.

 

Royal Greenland A/S International nersualaaratsigu naalakkersuisut siulittaasuata immaqa tulluarpallaanngitsumik oqarnera soorunami tigusinnaavarput, kisianni oqaatigisariaqarpoq Royal Greenland A/S avammut niuerluarsimanngikkaluarpat suli tunisassiatsigut isertitavut appasinnerusimassagaluarput.Taannaana tunngavigalugu nersualaaripput pisariaqarmat.

 

Naggataatigut erseqqissaqqissavara Atassummi assut pingaartikkatsigu, piffinni ataasiakkaani oqallinneq pingaartoq ataasiakkaaninngaanniit akuliunnikkut sumut tamaanga sammiveerullungu oqallinneqaleraangat tamatigut oqallivipput qimattoortaratsigu, isumaqarpunga taanna pingaar­toq eqqaamassallugu oqaluttarfik manna tassaammat nunarput ataatsimut isigalugu oqaluttarfik.­Taamaaliornitsigut aamma isumaqarpugut pitsaanerpaaq angusinnaagipput.Aamma oqareernittut uanga nammineq partii sinnerlugu oqaluttutut piffiit ataasiakkaat ussernartorfigisimagaluarpakka kisiannili tamatta qinigaavugut nunarput tamaat ataatsimut eqqarsaatigalugu.

 

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit:


Paasigatsigu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliamut oqaluuserisap massuma aamma ingerlaqqittumik innersuuneqarsinnaanissaa akornutissaqartinneqanngitsoq, siulittaasoq taamatut oqaaseqarmat.Taamaattumik matumani annertunerusumik oqaaseqassanngi­lagut, kisianni soorunami Inuit Ataqatigiinninngaanniik pinngitsoorumanngilavut Naalakkersui­sut Siulittaasutta Inuit ataqatigiinnut upissussinera aamma taanna oqaaseqarfigilaassallugu.

 

Pingaartumik oqaaseqarfigerusupparput siunnersuutigisarput, tassa ilisimaneqartutut sinerissap qanittuani rejertassat aamma siullermik oqaaseqarnitsinni oqaatigereerparput niuffatigineqaler­nerat siornaallu ammaanneqarnikuuvoq.Niuffatigineqalermatalu sinerissap qanittuani rajartassat avataasiutinut niuffatigineqartalernikuupput - avataasiortut rajartassaat amerlanerit nunamut tulaassorneqanngillat taamaalillutillu suliffissaqartitsinatik.

 

Taamaattumik naalakkersuisut siulittaasuata apeqqutigippagu Royal Greenland A/S-ip kilisaas­suata arlaat sinerissap qanittuanut pisassaat illuartinneqarpata sunniutissaat suuppat?

 

Tassa makkuupput: Suliffissuarnut tulaassat amerlissapput suliffissuit kiap pigivai suliffissuit Royal Greenland A/S -ip ingerlatarivai, taamaalillunilu Royal Greenland A/S suliffissaqartitsis­sapput aamma sinerissap qanittuani rajarnianut suliffissaqartitsissapput.

 

Royal Greenland A/S-ip soorunami tamanna iluaqautigissavaa,  aamma minnerunngitsumik kommunit aningaasarsiornermikkut tamanna iluaqutigissavaat.

 

Siullermik oqaaseqarnitsinni immikkut maluginiarsimallugu tikkuagarput aamma tassaavoq; kommunit uani pilersaarusiami  annerpaamik eqqorneqartussat tassaareerput kommunit aningaa­sarsiornermikkut ukiuni kingullerni arlaqaleqisuni ajornartorsiulereersimaqisut.Taamaattumillu aamma akileraaruserineq eqqarsaatigalugu skatteprocentii qaffasinnerpaat .

 

Taamaattumik ataatsimut isiginnittariaqarpugut soorunami aamma kommunit pitsaasumik ingerlaaseqarnissaat maani inimi naak nuna ataatsimut isigalugu politikki - soorlu Atassutikkut oqaaseqartuata oqarneratut - kommunit ataasiakkaat isigivallaanngikkaluarlugit ingerlatisaria­qaraluartugut. Kisianni allatut ajornaqaaq, uani pilersaarummi kommunini suliffissat piureersut nussorniarneqarput kommunini allanut ingerlalluarneroreesunut. Tamanna tassa aamma equgas­sutilik, tassa erloqinartua.

 

Royal Greenland A/S-ip kilisaataaluunni ataaserluunniit avataani rajarniarunnaarsinneqarnerati­gut pisassaai sinerissap qanittuanut nuunneqarpata nunat allat imartaanni alisalersinneqarsinnaas­saaq.Tassa taanna tikkuarnikuuarput misilittagaqarfigalugulu aamma namminersortut Barent-ip imartaani aalisartinneqarmata.

 

Taamaattumik ajornarnavianngilaq nunat allat, aamma isumaqatiginiarfigisaratsigit aamma taakkua isumaqatigiissuteqarfiginissaat, aamma ilisimaneqareersutuut EU-mit nutaamik isuma­qatiginninniarnerit aallarteqqittussaapput ukioq 2001 nutaamik kingusinnerpaamik isumaqati­giissusioreersimasussaavugut.


Isumaqatigiissut aningaasatigut pissarsiffigisarparput, kisianni aamma aalisarnitsigut imminik uagutsinnut killilersuereerpoq.Tassa EU-mut aalisakkat amerlanngeqisut tunniuttaratsigit, tassani suluppaakkat allallu aalisakkat eqqarsaatigineqarput.

 

Taamaattumik tamakku periarfissat aamma Royal Greenland a/s-ip periarfissaralugit, Royal Greenland-illu kilisaassui suliffissaarunnavianngillat.Aamma una ilanngullugu oqaatigilaarlara naalakkersuisut siulittaasuata upissussineratigut ersersiinnarpaa aamma allorassaaqatigiittoqann­gitsoq naalakkersuisut siulittaasuata partiiani, tassami maannakkut aalisarnermut suliaralugu aarlatereerparput Siumut ilaasortaatitaasa ilaasa siunnersuutaa, tassaasorlu Royal Greenland a/s -ip kilisaassuisa arlaata rejertassai sinerissamut qanittumut pisassiussutigineqarnissaat.

 

Aamma inatsisartuni ilaasortani Atassummeersut allallu siunnersuuteqarfigivaat sinerissap qanittuani rejertassat amerlineqartariaqartut, suliffissuarnut tulaassugassat qulakkeersimaneqar­nissaat siunertaralugu.

 

Aamma oqaatiginngitsoorusunngilarput Maniitsumi Paamiunilu pissutsit erloqinartut taakkar­soratsigit.Tassani qulakkeerniarusupparput qaquguuna assagissanut tunisassiorfittaarniartut, nalunaarusiami tamakkua erseqqissumilluunniit oqaatigineqanngillat.

 

Kommunit pisariaqartippaat.Ilaqutariippassuaqarpoq aalisarnermik inuussutissarsiornermik napatinneqartunik.Taamaattumik piumasarisariaqarparput kommunit minnerpaamik taakku pineqartut allakkatigut pituttuisussamik neriorsorneqarsinnaanissaat.Isumaqarpunga tamanna ingasattajaarutissatut oqaatigineqartariaqartoq.

 

Karl Lyberth, Siumut:

Aallaqqaammut nuannaarutigalugu quujagilaanngitsoornaguli aamma oqaatigisariaqarpara Hr. Jakob Siverthsen aamma qujanartumik ilikkarsimammagu Landstingiunata kommune-sugut kommuniunata Landstingiusugut aamma tassa oqaasissakka sequmivillugit.

 

Aap uani anguniakkami qularnanngitsumik tamatta akuerisatsinni aamma qularnanngitsumik suliniarsimasut pimoorullugu suliarisimasaanni aamma ilaannikkut qularnanngitsumik oqimaat­tarsinnaasimasumi suliniarsimaneri taakkua suliniartut nersortariaqarput, tassa Nunatsinnut tamanut iluaqutissamik angusaqarniarput suliffiit amerlanerit pilersinniarpaat suliffissuullu suliffeqarfissuup Royal Greenland-ip aningaasatigut ajunngitsumik ajunnginnerusumik ingerla­lernissaa anguniarlugu suliniuteqarsimapput. Tamanna pillugu taakkua suliniarsimasut qujaffigi­sariarqarput.

 


Kisianni uani erseqqilluinnartumik malugisaqarsimavunga nuanningitsumik kommune-mi suminngaanneeraluaraanniluunniit akuerineqarsinnaanngitsumik. Allaqqavoq Maniitsoq eqqar­saatigalugu issuaaneq aallartippoq: Aukiup ataatsip marlullu iluani tunisassiornermik allanik nassaartoqanngippat allatut ajornartumik Royal Greenland A/S-p Maniitsumi rejer-nik tunisas­siorneq tamaat unitsittariaqassavaa@ issuaaneq naavoq, taanna Tasiilarmiugaluaraanniluunniit Qeqertarsuamiugaluaruni sumiugaluaruniluunniit Maniitsumut tunngagaluartoq kialluunniit akuerisinnaasariaqanngilaa aamma qujanartumik paasivara Inatsisartuni ilaasortaqatima tamar­mik tamanna akuersaarnianngikkaat.

 

Aamma qularinngilara Naalakkersuisut aammalu Royal Greenland-imi qullersat Inatsisartut taamatut oqariartornerat tusaagaat aamma paasillugu tigujumaaraat.

 

Taamaattumik neriutigaara tassani allaqqasoq taanna ajornanngippat peerneqassasoq allamillu Maniitsumut nuannernerumik taarserneqarluni, tassa uani pineqarmat assagiarsunnik naammattu­nik peqanngippat taava Maniitsumi suliffissuaq tamarmi unissasoq tassani taanna pineqarami, soorunami neriuppugut nerioqaagut assagiarsunnik naammattunik peqassasoq sinerissatsinni kisianni peqanngippat Maniitsup uummataa unitsinneqassaaq taamaattumik Inatsisartuni ilaa-sortaasugut tamatta kikkunnguugaluarluta kikkorsuugaluarluta aammalu ilaanni oqqarliortaralu­arlutalu maanngaanniit oqartartugut taanna akuerissanngikkipput aamma neriuppunga Naalak­kersuisut Royal Greenland-illu tamanna paasilluassagaa.

 

Otto Steenholdt, Atassut:

Paasisara unaavoq nuna tamakkerlugu sumik peqassuseq aamma aallaavigalugu tunisassiorneq ingerlassasoq, kisianniuna Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata oqaasii uparualaarniarikka tassa siunnersuuteqartoq Aalisarnermut Piniarnermullu ilaasortaqapput nillinngimmat unaana oqaatigi­laarniariga taanna kilisaassuarmik ataatsimik unitsitigallarsinnaaneq siunnersuutigineqarsimam­mat Siumut-ngaanniit taannalu ataatsimiititaliami eqqartoratigu. Tusaannavillugu maani nammi­neq pigisatuut erfagiunneqarnera nuannarinnginnakku ataatsimiititaliamilu suleriaaseq pitsaasu­mik ingerlassappat tamanna atorneqartarnera arlalerialermat mianersuutigillaqqullugu.

 

Tassunga killiinnarallarpunga kisianni tusarnaarlugu paasinerluisimannguatsiarpunga kisianni oqaasiliortoq formand-p talerpiatungaani issiammat tusarnaallaqquara, tusarnaakkakka malillugit assagiarsuk tunineqarsinnaanngilaq, assagiarsuk mikivallaarpoq uani tuniniarneqartup killissarit­sippaat cm-rilerlugu mikivallaaraangatalu utsertittarlugit saattuat kisimik angissuseq taanna angusarpaat, taamaattumik assagiarsunniarniaqinasi tunisaanngillat saattuarniarniassaasi mikisul­li igittarlugit imaluunniit utsertittarlugit imaanut, taannaana ilissinnut oqaatigilaarusullugu kukkusimaguma oqaasiliortup taanna suliarilaarilissuk kukkulluni assagiarsunniaraluarluni tunisinngitsuussagaanni ajorpoq.

 

Jonathan Motzfeldt, Inatsisartut siulittaasuat, ataatsimiinnermik aqutsisoq:


Tamanna misissorneqarumaarpoq, taava tulliuttut marlut oqaaseqarteriarlugit taava Aalisarner­mut naalakkersuisoq aammalu Naalakkersuisut siulittaasuat akissuteqassapput. Taava tulliuppoq:

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Siullermik nuannaarutigaara una suliaq Aalisarnermut ataatsimiititaliamut aammalu Inuussutis­sarsiutunut tapersiisarfimmut ataatsimiititaliamut ingerlanneqartussaammat, taamaassanngikka­luarpammi oqaaseqarnissara takinerussagaluarmat.

 

Nuannerpoq Royal Greenland-p suliffissuup aamma mingutitsinermut tungasut isumagisalersi­mammagit, kommunit ataasiakkaat eqqartorneqarnissaat ajorineqaraluartoq taamaattoq isumaqar­punga pingaaruteqarluinnartoq kommunimit aggerfitsinniik pissutit qanoq-ittuuneri aamma manna aqqutigalugu oqaatigisassallutigit, ullumikkut mingutitsinermut tungatillugu oqaatigisari­aqarpara Ilulissani fabrik-taarsuaq nuanneraluaqisoq qujanaraluaqisorlu taamattoq mingutitsiner­mut tungatillugu umiarsualivipput Kangerluatsiaq ilaatigut avaanngunarluinnartunngornialermat allaallu upernalinngitsorluunniit suli imartaa ajorluinnartumik isikkoqalersimavoq allaat angalla­tit motorinut ajortumik sunniuteqartalersimalluni, taamaattumik kissaatigissuara aamma nalune­qanngereerpoq Royal Greenland tungaaninngaanniit taanna iluarsisariaqartoq piaartumik iluarsineqartariaqartoq.

 

Saattuarniarnermut tungatillu isumalluarnartut uani eqqartorneqartut qujanaqaat, kisianni pissutsit piviusut qiviassagutigit assersuutigiinnarsinnaavarput ukiormanna Kangaatsiap kommunea-ni aalisartut qanoq annertutigisumik ajornartorsiuteqarsimasut aammalu maannamut suli ajornartorsiuteqartut.

 

Pissutsit taamaattut inuiaqatigiinnut kommuninut ataasiakkaanut sunniuteqartarneri nuanniittut pisussaaffigaagut tamatta aningorniarlugit suleqataaffigissallutigit. Taamaattumik kommunit ataasiakkaat suliassami ima pingaartigisumi eqqaanngitsoorneqarsinnaanngilluinnarput eqqaa­sariaqarput aammalu sunnigaasarnerat aningaasiornikkut suliffissaqartitsiniarnikkullu pinngitso­orani ilanngullu eqqartortariaqarput.

 

Taamaattumik nuannaarutigaara suliassap Ataatsimiititaliani eqqartoneqarnissaa tassami saattuarniarnermut tungatillugu angallatit Kalaallit Nunatsinniittut imatut piorsarsimatiginngillat ullumikkut pisassarineqartut tamakkerlugit pisarisinnaanissaanut piareersimasoqarnani aallat nalunaarusiami umiatsiaaqqat ilaatsinneqanngillat, tassa angallatit motor-imik atareersumik motor-illit tapiiffigineqarsinnaanerat kisimi eqqartorneqarpoq.

 


Nalunngilarput nunaqarfinni aalisartut amerlanerparpartaat aammalu ajornartorsiornerpaartaat tassaasut umiatsiaararsortut taakkua tamakkua qanorilillugit saattuarniarnermut peqataatsinne­qassappat, tunisassiornermi piumasarineqarpoq saattussat nutaatillugit tunineqartarnissaat, umiatsiaararsortoq qanoq-ililluni ilaatsinneqarsinnaava piumasat taamak sakkortutigisut piuma­saatillugit.

 

Isumaqarpunga tunitsivimmik umiarsualiinissaq pingitsoorani ilanngullugu eqqartorneqartaria­qartoq nunaqarfinnut tungatillugu. Aammami nunaqarfiinnaanngitsut tassani eqqaaneqarsinnaap­put tamatta suleqatigiittariaqarpugut nunaqarfiit puiornagit.

 

Maqaasisara uani tassaavoq nunaqarfinnut tungasut tunisassiorfiit annerusumik eqqartorneqarsi­manngimmata. Taamaattumik neriuppunga ataatsimiititaliani eqqaaneqartuni uani suliassami eqqartuinissami tamakku tamarmik ilanngunneqarumaartut.

 

Lars Karl Jensen, Siumut:

Maannakkut oqaaseqartut arlallit aamma Siumut-minngaanniit oqaaserisagut qaninngoorlugit isumaqatigalugillu oqaaseqareeraluartut annikitsunnguamik ilassuteqalaassaanga. Ukiut mar­lunngulerput Inatsisartuni qinigaangattali immaqa ataatsimiinnerit tamaasa Royal Greenland-p suliffissuisa ingerlanneqarneranut tungasumik sunniuteqarsinnaanerput anguniarlugu uparuartui­sarnerput isumaqarpunga maannakkut nangeqqillugu oqaatigisariaqarlugu uagut Siumut-min-ngaanniit ukua saqqummiunneqartut tassa suleqatigiissitap naammassisaqarsinnaassutip naaper­tuuttunngorsarnissaanut fabrik-it iluanni suliai ataatsimiittitaliamiluunniit Aalisarnermut A-taatsimiititaliami suliarissallugit pisariaqanngitsutut uanga isumaqarfigivakka.

 

Suliaq annertoreerpoq nuna tamakkerlugu pilersaarusiornermi aallaveqartoq suliffissuillu 50 %-niit 70 %-mut annertusisamik suliaqarnerusinnaanerat anguniarneqarluni.

 

Nalunngilara Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata taagaa Royal Greenland-p kilisaataasa ilaat avataani aalisarunnaarsillugu siunnersuutigineqarsimasoq, tassalu uanninngaaneerpoq aamma Otto-p oqaasia ilumoorpoq, kisianni Otto nappaagami siulliulluni taanna aneqqaarmagu tupigin-ngilara.

 

Aamma ilanngullu oqaluuserisassanngortsinnikuuara fabrik-it ilaasa privat-mik ingerlanneqarsin­naalernissaat siunertaralugu misissuinissamik imaqartoq. Taakkua Aalisarnermut Ataatsimiitita­liami suliarisussaavagut. Uanili takusinnaanngilara saqqummiusissutit maannakkut oqaluuseri­satsinnut tungasut suatungai Aalisarnermut Ataatsimiititaliami suliarissanerigut, taamaaliussa­gutta isumaqarama kinguarsaaqqittussaassalluta, suliat ingerlareersut taamak pissanganartigisut isumaqarpunga kinguarsartariaqanngitsut.

 


Partiit allat oqaaseqartuininngaanniit oqaaseqarfigineqanngilaq Siumut-niit oqaaseqaatserput assagiarsunniarnerup iluamik ingerlalernissaa anguniarlugu pisassanik amerlitsiinissaq, sooruna­mi peqassutsip tamanna ajornartinngippagu taavalu aamma fabrik-it ingerlalluarsinnaanerat siunertaralugu unittaqattaanngitsumik ingerlaniassappata avataasiortumik tapertaqartinnissaat nunatsinni periarfissaareeraluarpoq ESU aqqutigalugu atorniarnermi taamaattumik angallatitaar­nissaq, kisianni ilisimasakka malillugit maannakkumut suli takkuttoqarsimannginnguatsiarpoq, taamaattumillu isumaqarpugut Siumut-miit Canada-miut tamakkuninnga misilittagaqareersut suleqatigisinnaanerat kalaallinit piginneqataaffigineqarlutik aallariarfissat ilagisariaqaraat.

 

Taamaattumik uani siulittaasumut ataqqinartumut eqqarsaatigillaqquara taanna Aalisarnermut ataatsimiititaliami oqaluuserisassangortitsinermik taasaa piviusunngussanersoq imaluunniit arlaannit aliangersimasumik taamaallaat Aalisarnermut ataatsimiititaliamut ingerlatitsisoqarnis­saa tulluartuunnginnersoq.

 

Paviaaraq Heilmann, Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq:

Oqaaseqartut kingulliit erseqqissaateqarfigilaassavakka pingaartumillu IA-miit Maliinannguaq Markussen Mĝlgaard aammalu Anthon Frederiksen Kattusseqatigiinniit.

 

Pingaartumik Kangaatsiaq aallaavigalugu, taakku oqaaseqartut marluk oqaaseqarput tassalu oqaatigissavara marts-ip ingerlanerani Kangaatsiamiissimagama aammalu aasamut sukumiineru­sumik Kangaatsiap nunaqarfii pillugit imaluunniit nunaqarfiit tamaasa tikillugit angalaarnissara naatsorsuutigigakku.

 

Oqaloqatiginninninni aamma neriorsuutigisimavarput aammalu pilersaarutaareersoq oqaluttuari­simavakka tassalu Kangaatsiap kommunea-ni misileraalluni ingerlatsinissat upernaaq-manna aallartittussat arlaqarput, siullermik nipisat suaanik tunisitsineq ingerlanniarneqarpoq misiliilluni ingerlatilluni tassa AMEC-i aqqutigalugu, aappassaanillu assagiarsunniarneq aamma ingerlanni­arneqarluni, tassunga tungatillugu tunitsiviit qanoq ittut atorneqassanersut sulinermut massakku­mut suli tassunga tungasoq naammassisimanngilaq, kisiannili pilersaarutit taakku ingerlanneqas­sapput.

 

Taassuma saniatigut periarfissanik allanik aamma Kangaatsiamut tunngatillugu aamma oqallin­nerit Royal Greenland-illu akornanni Aalisarnermut Pisortaqarfiullu akornanni ingerlaqqissap­put, tassa pingaartumik aamma ammassaat aasap ammassai, ukiallu ammassai eqqarsaatigalugit.

 

Taava rejer-nut imaluunniit eqqaasissutigeqqissaavara IA-p oqaaseqartuanut Johan Lund Olsen-mut rejer-t pisassiissutit avataasiutininngaanniit sinerissamut qanittumut nuussinissamut tungatil­lugu immikkut oqallinneq ingerlanneqartussaammat soorlu aamma Otto Steenholdt-ip Jens Karl Jensen-illu aamma oqaatigigaat.

 

Taava nunaqarfiit eqqarsaatigalugit pilersaarutit nutartserinissamut aammalu nutaaliornissamut ingerlareersullu suli pitsangorsaqqinnissaannut tungatillugu atugassiissuteqartoq Inatsisartut Aningaasanut Inatsisaat aqqutigalugu. Taakkua qanoq atorneqassanersut Royal Greenland-ilu


sukumiisumik oqaloqatiginnissutigereerlugit tulleriaarinerit ingerlanneqartarput, tassanilu aamma qanittukkut tassunga tungasut suliat ingerlanneqareersimapput, assersuutigalugu Sermili­gaami, Kangaamiuni, Napasumi aammalu sinerissami allani nutartigassat eqqarsaatigalugit.

 

Taassuma saniatigut Royal Greenland nammineq aamma nunaqarfinni tunitsiviit aammalu tunisassiorfiit eqqarsaatigalugit piorsaavoq taamaattumik nunaqarfinni tunisassiorfinnik pilersui­neq aammalu sanaartorneq uninngilaq ingerlavoq isumaga malillugu pitsaasumik soorunami sukkanerusumik tamakkiinerusut pissutsinut atuuttunut malinnaalersinnissaat kissaatiginaraluar­poq kisiannili tamanna soorunami aamma aningaasanik naleqarpoq. Kangerlummi qerititsivilii­soqarnissaanik Maliinannguup oqaatigisaa, tassunga tunngatillugu oqaatigissavara qanittunngu­akkut Diskobugtimi nunaqarfiit tamakkerakkit tassa tikillugit tassanilu aamma Royal Greenlan­dimi oqaloqatigiinnissatsinni, oqaloqatiginneqqinnissatsinni aamma tunngavissanik pissarsiortor­lunga. Tassunga tunngatillugu oqaatigissavara nalilersuinerit sumiiffinniit sumiiffinnut periarfis­sat assigiinngitsut tamaasa soorunami Royal Greenlandilu peqqissaartumik nalilersorlugit tulleriiaarinerit inissitsiterneqartarmata. Aammalu Kangerlummut tunngatillugu matuma ki-ngorna angalaarnerma kingorna Royal Greenlandimi sukumiisumik Kangerlummi pissutsit pillugit aaqqiiniarnerit eqqarsaatigalugit oqaloqatiginnilersaarama. Johan Lund Olsenip, IA-minngaanneersup aamma eqqaasaasa ilagivaat nunanut allanut aalisariartitsisinnaaneq, tassa kilisaassuarnik angisuunik pisassaannik immaqa arsaariarlugit sinerissap qanittuanut pisassan-ngortillugit taakkua nunanut allanut aalisariarteriaannaammata.

 

Ilumullumi taamatut oqaannartoqarsinnaasuuppat, taamatut oqarpunga pissutigalugu nunanut allanut isumaqatigiinniartarnerit imaannaanngitsuupput, aammalu pingaartumik Atlantikup avannaani aalisakkanik pisassiissutit tamarluinnagajammik pituttugaareerput allanngortinneqas­sappat aamma suna tamarmi allanngortinneqartussaalluni taamaattumik nunanut allanut isumaqa­tigiissuteqartarneq imaannaanngitsuuvoq tassa aalisarnermi pisassanik paarlagiisseqatigiittarneq ilaatigut aamma qitiulluinnarmat aamma EU-p nammineq aalisariutaateqarpallaarnini pissutiga­lugu pisassanik sumi tamaani aallerumanersua.

 

Taamaammat imaaliallaannagassaanngilaq, nunanut allanut aalisagartassanik pissariniarneq. Nunat assigiinngitsorpaaluit akuleruteqqaarlugit pissarsisoqartariaqartarpoq. Oqaatigissavara avataasiutit nunanut allanut aalisariartittakkagut kilisaatit marluupput aappaa Roayl Greenlandip pia aappaalu namminersortut pigisaat. Taakkuinnaalluunniit pisassaqartinniartarnerat ajornakuso­ortorujussuuvoq. Suna tamaat atorlugu Norgemik Ruslandimillu isumaqatigiinniarnerit ingerlat­tarpagut tassuunakkullu qujanartumik manna tikillugu pisassaqartittarsimavagut. Kisianni tassa ukiut tamaasa tamanna ilungersornikkut aatsaat pisarpoq. Otto Steenholdtimut naggaasiullugu oqaatigissavara, nalunnginnakku aalisartut nalunngikkaat qalerualik taanna assagiarsummik taaneqarpat saattussamilluunniit taaneqarpat sunaasoq qaqinniassallugu nalunngikkat, taamaattu­mik aalisartut tamanna nalornissutiginngilaat.


Lars Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Isumaqarpunga imatut paasinarsitinnaveersaartariaqaripput nalornisugut suniarluta - inatsisar-tuni, tassami aningaasarsiorneq pitsaanerusoq suliffissallu amerlanerusut nalornissutigiginngi­saannartariaqarparput taanna akuerisariaqarparput kalaallit nunaannut namminersulerusuttumut iluaqutissaq ujartorparput. Taamaattumik aningaasarsiorneq pitsaanerusoq suliffissallu amerla­nerusut nalornisutut ililluta suliarissanngikkipput neriuutigaara.

 

Aamma eqqarsaatissiissutigerusuppara, suliffissat isumannarnerpaat qajannarnerpaat nakkajanar­nerpaat tassaapput suliffissaqartitsiaannarluni pilersinneqartartut. Suliffissat isumannaannerpaat tassaapput piviusumik tunisassiassanik tunngaveqartumik pilersinneqartartut. Taamatut oqaase­qareerlunga minnerunngitsumik Maniitsoq eqqarsaatigalugu imaattumik nassuiaateqalaassuunga. Maniitsumi raajanik tunisassianik qerititanik tunisassiorneq piartuaartumik Sisimiunut nuukkiar­tuaarneqarnissaa pilersaarutigineqarpoq, taannalu pissuteqarpoq Maniitsumi fabrikkip ilaannami­ninngua atorlugu raajanik tunisassiortoqarmat Sisimiunilu fabrikkip aamma ilaannaa atorlugu aamma raajanik tunisassiortoqarmat taamaattumik pisariillisaaneq tunisassiassat amerlassusian­nik tunisassiorfiit annertussusiannut naleqqussaaneq tassani siunertarineqarpoq imaanngitsoq tunisassiassanik nuussuineq kisianniuna tunisassiornermik aaqqissuussineq tunisassiat nammas­sisaqarsinnaassuserlu imminnut naapertuuttunngortinniarlugit.

 


Arlaannalluunniit akornuserniarlugu imalunniit akornutissarsiuunniarlugu suliassaq una ingerlan­neqanngilaq. Tunisassiornerliuna naammassiaqarsinnaassuserlu imminnut naapertuuttunngorsar­niarneqartut taassuma illuatungerimmagu fabrikkit ilaasa matoorarnissaat, taava fabrikkit ilaasa matoorarnissaat naaggaaratsigu taava fabrikkini raajanik tunisassiorfiujunnaartussanut imaluun­niit annikinnerusumik tunisassiorfiusussanngortunut nutaanik allanik tunisassiassaqarnissaq pilersaarusiorneqarpoq. Maniitsumi raajanik tunisassiornerup annikillineranut taarsiullugu assagiarsuit saattussat nerpiisa tunisassiarineqarnissaat pilersaarusiarineqarpoq. Assagiarsoqassu­sia saattussaqassusia pimoorullugu misissuiffigineqarpoq taanna aqqutigalugu assagiarsuit pisassat qaffanneqarnissaat anguniarneqarluni. Siunertaavoq Maniitsumi Paamiunilu assagi-arsuit 2ooo tonsit tulaanneqartarnissaat Maniitsumi 2ooo tonsit, taakkua suliffissanik ukioq kaajallallugu atuuttussanik 4o-t 50-illu akornanni pilersitsissapput. Tassalu taakkua 4o-t 50-it nuunneqartussaanngitsut amerleriaassutissalli. Oqaatigeriikkattuut Maniitsup fabrikkiani siu-nissami tunisassiarineqartalissapput raajat qalliusikkat panerede rejer, assagiarsuit nerpii taavalu aamma assagiarsuit. Taakkulu tunngavigalugit Royal Greenlandimi pilersaarutigineqarpoq suliffissat ullumikkut l997-mi suliffiit amerlaqataat siunissami atuutiinnarnissaat. Tassa allatut oqaatigalugu Maniitsumi raajanik qalliusikkanik tunisassiorneq assagiarsunnik tunisassiorneq tassa siunissami ingerlatassat aamma taakkua saniatigut Royal Greenlandip suliffeqarfinnit allaanerussutigaa aamma Maniitsumik bĝrnehaveliorsimagami taamaattumik Maniitsoq siuller­paajulluni oqassanngitsoq Royal Greenlandimit sumiginnagaalluni. Isumaqarpunga Royal Greenlandip naalakkersuisut inatsisartut partiilluunniit arlaata akisussaaffigisinnaanngikkaa, saarulliit tammakarnerat tunngaviummat Paamiut Maniitsullu annertuumik ajornartorsiuteqar­nerannut, taammaammat suliassaraarput Paamiut Maniitsullu annertuumik ajornartorsiornermin­nik qaangiinissaat pitsaasumik.

 

Aamma tamanna tunngavigalugu Maniitsumi Maniitsullu avataani sinerissamut qanittumi itinerusumilu assagiarsoqassusianik misissuineq aalisartut suleqatigalugit ingerlanneqarpoq aamma kalaallit aalisartut ilaatigut maannakkut misissorpaat Canadami avataasiummik attartor­sinnaanerlutik taannalu najoqqutaralugu taannalu iluaqutigalugu assagiarsunnik tunisassiorneq annertusarsinnaanerlugu. Assagiarsuit piniarneqarfianni ukiut killiffiat aatsaat aallartilaarpoq suli oqassalluni ernumaleriissalluni siusippallaarpoq. Ajussappammi taava, ila inuunerput tamaat ingerlatissagaluarutsigu suna tamarmi ajussappat qanoq iliuusissarlu tamaat piareersarlugu alloriarneq siulleq tigunngittooqattaartuassagaluarparput. 

 

Sapinngissuseqartariaqarpugut maannakkut alloriarnerup tigunissaanut siunnersuutigerusuppara­lu maani oqallinneq naggasertutut ilillugu oqassasugut, aap akueraarput nalunaarusiaq una, suliffiat amerlanerusut aningaasarsiornerlu pitsaanerusoq akueraarput kisianni sanngeequtitaqar­poq, saangeequtitaalu taakkua immikkut sammeqqikkusuppagut. Kinguarsarnagu ajunngitsortaa ajortortaa suliaralugu aallartitsigu. Inussiarnersumik siunnersuutigaara taamatut oqassasugut. Akueraarput kisianni sanngeequtai misissoqqittariaqarpagut uanga nammineq inuttut Naalakker­suisut Siulittaasuattut Nanortalimmut Paamiunut Maniitsumut Kangaattaamut Qeqertarsuarmullu tunngasut nalornissutigineqarnerat nammineq inuttut Naalakkersuisullu Siulittaasuattut malin­naaffigissavakka, Royal Greenlandimullu tukumisaarutigiuarlugit; una qulakkeerniarlugu taakkua qimataannginnissaat. Uanga mannamut ilisimasakka paasitinneqarnikkalu najoqqutaralu­git ernumanngilaga aamma Paamiuni aamma Nanortalimmi aamma lumi allani suliffissat amerlanersut pilersinneqartussaammata.

 

Kangaatsiaq eqqarsaatigalugu tassani pilersaarutaavoq aalisakkanik panertunik nikkunillu ineriartortitsiviit qitiattut ingerlatsiviussalluni. Maannakkullu misissorneqarpoq panertunik nunami allamiut uagutsituulli nerisaqartut Alaskamiut, Canadamiut Islandimiut Savalimmior­miut, Norgemiullu tuniniaaffigineqarsinnaannginnersut tunitsivissat amerlisinnaappata Kangaat­simi panertuliorneq ullumikkornit marloriaatinngorsinnaavoq suliffissallu suli ullumikkorniit loo-t angullugit suli amerliseqqinneqarsinnaassallutik. Taamaammat uteqqikkusuppara, allo-riarnissaq kinguartinnagu suut tamarmik iluarsereernissaat utaqqinagu, ingerlaqqittariaqarpugut, maannakkut ersernerlunnerusut immikkut uterfigineqartuarnissaat iluarsinissaasa tungaanut aaliangiullugu. Aningaasarsiorneq pitsaanerusoq suliffissallu amerlanerusut nangaanani anger­tariaqarput.

 


Oqaatigineqartunut ataasiakkaanut annertunerusumik pulassanngilanga. Kisianni Royal Green­land aamma nersualaarneqakasattoq avatangiisinut tunngasumik ullumikkut politikkeqalernera­nik aamma Kattusseqatigiinniit Anthon Frederiksen-ip oqaasia pillugu soorunami Royal Green­land qaninnerusumik oqaloqatigissavarput. Qaleralinnik tunisassiorneq pitsassuuvoq kisianni aamma avatangiisinut mianernartuuvoq paasisakkalu malillugit Royal Greenlandip Ilulissani fabrikkitaarsua qaleralileriffiit silarsuarmi tamarmi mingutsitsinnginnersarilertussaavaat sulili taamatut allartissimanani pissutigalugu aalisakkat orsuannik maqitsivik suli atulersimanngimmat. Qularnanngitsumik naluara kisianni qularnanngitsumik tamatumunnga pissutaavoq maskiinap nutaap suli atulersimannginnera.

 

Oqaatigeriikkattulli alloriarneq pitsaasoq isumaqarpunga tigussallugu piareersimasut inatsisartut oqalllineq ullumikkut taama paasivara immikkut mianersorfigeqquneqarput Paamiut Nanorta-  lik Maniitsoq Kangaatsiaq Qeqertarsuarlu taakkualu isumaqarpunga inatsisartut ataatsimiititali­aanni assigiinngitsuni immikkut oqaluusereqqissallugit tunngavissaqartoq. Qujassutigeqqissa­vara maani oqallinneq sangorarfiugaluarluni soqutiginartumik ingerlatsiviummat aammalu nuannaarutigalugu oqaatigeqqissavara naalakkersuisut inatsisartullu aningaasaqarnermut ataatsimiititaliaata akuersissutigereersimasaata uumap piaartumik piviusunngortinneqarnissaa aningaasalersuisoq aallartinniassammat aamma l998-mi tunisassiorneq aallartinniassammat. Kristine Raahauge-p puisit neqaannut suliap sumut killinneranut tunngasumik apeqquteqarenra­nut erseqqissaatigissavara misileraalluni tunisassiorneq aasaq manna maani Nuummi ingerlanne­qarnissaa naatsorsuutigineqarmat pilersaarutaallunilu.

 

Taavalu naalakkersuisuni naatsorsuutigaarput septemberimi oktoberimiluunniit Royal Greenland naalakkersuisunut nalunaaruteqassasoq misiliineq taanna qanoq ingerlasimanersoq taava nalunaarut taanna najoqqutaralugu tunisassiornermut aningaasalersuinissaq pillugit Royal Greenland imaluunniit selskabinik pilersitsinissat aningaasalersuinissallu oqaluuserineqalissap­put. Imeqarnermut tunngasut maannakkut akisinnaanngilakka kisianni isumagissavara naalakker­suisuni ilaasortat imeqarnermut akisussaasup apeqqummut tassannga akissuteqarnissaa. Aamma Nanortalimmi nunaqarfiit qerititsivilersorneqarnissaannut tunngasut kiisalu Kangerlummi Maaliinanguaq Marcussen Mĝlgaardip siunnersuutaa malillugu qerititsiviliisoqarnissaanut tunngatillugu oqaatigissavara aningaasaliinissamut tunngasut eqqartorneqalerpata tamakku tulleriiaarneqarumaarmata soorunami kissaatigineqartut allat ilanngunneqarnissaat aamma siunertarineqarumaarpoq.

 

Taamatut oqaaseqarlunga qujavunga, tassa imatut naggaserlugu oqaatigerusullugu suliffiat ikilinissaat naaggaarparput fabrikkinik matooraanissaq naaggaarparput piumassuseqarfigaarput aningaasarsiornerup pitsaanerulersinnissaa, piumassuseqarfigaarput tamatumunnga peqatigitillu­gu suliffissat amerlisarneqarnissaat.

 

Jonathan Motzfeldt, Inatsisartut Siulittaasuat:


Tassa taamatut naggaserniarnissaa piareerfigaarput, kisianni taamaalisinnata, naggataamik Lars Sĝrensen apeqqummut tamatumunnga oqaaseqarteriarlugu - naammasinialissavarput.

 

Lars Sĝrensen, Inuit Ataqatigiit:

Tassa siullermik naalakkersuisut siulittaasuat qutsavigissarava, Paamiunut Maniitsumullu tunngasut assigisaannullu tunngasut taakkua ataatsimiititaliami sukumiisumik aaqqiissutissanik assigiinngitsunilu sulinissaq tamanna saqqummiummagu. Ilumoorpoq nunatsinni inuiaqatigiit atugarisaat imaannaanngitsut Roayl Greenlandimiit akisussaaffigineqarput. Ilumoorpoq pissutsit atukkagut minnerunngitsumik Paamiut eqqarsaatigissagaanni, illoqarfinnut allanut tuniluutis­sanngippata, aaqqiissutissanik assigiinngitsunik pinngitsoornani atorneqarsinnaasunik siunissa­milu aamma innuttaasut atugaasa pitsaasumik ingerlannissaannut aallaavilimmik sananissaq saneqqunneqarsinnaanngilaq.

 

Ukiarmi Paamiut eqqaani assagiarsunnik tunisassiorneq ingerlanneqarpoq ukiorparparujussuarni aalisartortagut atugarliorsimasut qiimmassimapput , illoqarfik qiimmassimaarpoq, innuttaasut nuannaarput, kissaatiginaqaaq illoqarfinni ataasiakkaani eqqorneqartussani tamanna atuuttaria­qanngitsoq inuiaqatigiit akissaqarfiginngilarput. 269 millioner koruunit landskarsiminngaanniit uagut inuiaqatigiit qularnaveeqqutissatut aningaasaliissutissagut pisariaqarpoq aamma min­nerunngitsumik ataatsimiititaliami isummersuutiginissaannut aammalu siunissatsinni oqareernit­tuut tassami Paamiut Maniitsorlu uani allassimasoqanngilaq qaqugu aaqqiivigineqassanersut, 200l tungaanut aaqqivigineqarnissaat ersarinnerusumik allassimasoqanngilaq taammaattumillu pisariaqarpoq ataatsititaliami tamakkua assigiinngitsut nalilersorneqarnissaat. Taamatut naatsu­mik oqaaseqarlunga naalakkersuisut siulittaasuata taamatut ammaffiginninnera nuannaarutigaara.

 

Jonathan Motzfeldt, Inatsisartut Siulittaasuat:

Taamaalilluta oqaluuserisassaq taanna naammassivoq, tassa innersuussutigineqarluni tunissas­siornermi killissinnaasat naammattusarneranni siunnerfiit aallaavigineqartussat pingasut siunner­suutaasut tamarmik taperserneqarlutik , taannalu udvalgimi aalisarnermut piniarnermut nunaleri­nermullu udvalgimi paatsuugassutit misissoqqinneqarnissaat, naalakkersuisut siulittaasuata aamma aalisarnermut naalakkersuisup aamma innersuussutigisaat, udvalgit taakkua qaaqqusin­naammagit sukkulluunniit annertunerusumik paasisassarsiorfigalugit, inatsisartuninngaanniit innersuussutigineqarpoq.

 


Taavalu aamma Atassutip oqaluttuata oqaatigisaa nutserineq amigaateqarsimasoq, aamma paaseqatigiinniarnermut akorngutaassanngimmat ilumoorpoq qallunaatuuani oqaaseqatigiit qulaarneqavissimasut kisianni pingaarutillit ĉh, Atassutip oqaluttuata malugeqqusai aamma udvalgimi maluginiaqquneqarput, paaseqatigiinniarnissamut akornutaassanngimmata. Tassa raajat taanna, samtidig ydes der tilskud til Royal Greenland a/S med cirka 6l millioner kroner for l998, der aftrappes i lĝbet af de kommende fem ċr, oqaaseqatigiit taakku tamarmik nutserneqarsi­mannginnerat Atassutip oqaluttuata oqaatigisai ilumoorput. Innersuussutigissavara direktorati­mut tunniunneqartunut tamakkua pinaveersaarluinnaqqullugit, nutsikkat kukkuneqartumik qulaanneqartumilluunniit ilaqarlutik tunniunneqartarsimaneri akuersaarneqarsinnaanngimmata, tamanna nakkutiginiaqqullugu, direktoratinut akisussaaffeqartuni aammalu landsstyreqarfiusuni. Taamaalillluni oqaluuserisassaq taanna tamaannga naammassigallarpoq.

 

Marlunngorneq 03.06.1997 nal. 13.26

 

Ullormut oqaluuserisassat immikkoortoq 12.

 

Royal Greenland A/S-ip ilusilersornerata naleqqussarneqarnera.

(Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliap siulittaasua aamma Naalakker­suisut Siulittaasuat)

Nangeqqitaq.

 

 

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tullia siulleq, Finn Karlsen.

 

Siverth K. Heilmann, Aalisarnermut,  Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliap siulittaasua:

Inatsisartut Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaata Royal Greenland A/S-ip nunami tunisassiorfiutaasa tunisassiassaqassutsimut naapertuuttunngorsarnera pillugu Naalakkersuisunut nassuiaat pillugu, Ataatsimiititaliap isumaliutissiissutaa imaattoq saqqummiu­tissavara:

 

Royal Greenland A/S-ip nunami tunisassiorfiutaasa tunisassiaqassutsimut naapertuuttunngorsar­nera pillugu Naalakkersuisunut nassuiaat, ataasinngornermi ulloq 05. maj 1997 Inatsisartut  Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaannut suliassanngortinneqarpoq.

 

Ataatsimiititaliap nassuiaat ulluni 21. aamma 26. maj 1997 oqaluuseraa. Ataatsimiititaliap nassuiaat tunngaviatigut tusaatissatut tiguaa, Ataatsimiititalialli imaqatigiissutit makku oqaati­gerusuppai:

 

Ataatsimiititaliap oqaluuseraa tunisassiorfiit tunisassiassaqassutsimut naapertuuttunngorsar­neranni tunisassiornertigut allanngortiterinerit pilersaarutigineqartut kommunenut eqqugaasussa­nut, qanoq kinguneqarumaarnersut.

 

Tassunga atatillugu Ataatsimiititaliap pingaartillugu Naalakkersuisunut kaammattuutigerusuppaa kommunet, tunisassiorfiit tunisassiaqassutsimut naapertuussarnerisa kingunerisaanik suliffissanik annaasaqartussat, sapinngissamik annikinnerpaamik eqqugaanissaat suliniutigeqqulugu. Ataatsi­miititaliap tamatumunnga atatillugu naammagisimaarlugu maluginiarpaa, Naalakkersuisut Siulittaasuata nassuiaatip saqqummiunnerani tamanna suliniutigineqassasoq neriorsuutigimma­gu.

 


Ataatsimiititaliap suliani taaneqartunut ilanngullugit oqaluuserai Qeqertarsuup Qasigiannguillu kommuneni tunisassiornermik allanngortiteriniarnerit. Ataatsimiitaliallu kommuneni taakkunani tunisassiornerit agguataarnissaat nassuiaammi taaneqartut eqqumiiginartippai, nassuiaammimi oqaatigineqartut naapertorlugit Qeqertarsuarmi avaleqqanik saaneeraajaasoqassaaq Qasigian-nguanilu avaleqqanik saaneeraajaasoqassalluni fantailsilerisoqarlunilu. Ataatsimiititalialli Naalakkersuisunut maluginiaqquaa Ataatsimiititaliaq isumaqarmat, Qeqertarsuaq raajaqarfinnut qaninnerummat fantailsit tassani tunisassiarineqarnissaat piukkunnarnerutillugu. Aammattaaq Qasigiannguit qaleraleqarfinnut qanittumi inissisimapput, tamannalu avaleqqanik saaneraajaallu­ni tunisassiornermi assartuinermut aningaasartuutit tassani annikinnerussallutik. Kiisalu aamma Qasigiannguani ukiuunerani sivisunerusumik sikuusarnera pissutigalugu assartuiniarnerat pisariunerusarput tamaammallu ukiup ilaani fantailsiliassatut tunisassiassanik pissarsiniarnissaq ajornartorsiorfiusarsinnaalluni. Taamaalilluni Ataatsimiititaliaq isumaqarpoq Qeqertarsuarmi fantailsinik tunisassiortoqarpat Qasigiannguanilu avaleqqanik saaneeraajaasoqarpat piukkunnar­nerussasoq.

 

Aammattaaq Ataatsimiititaliap tunisassiorfiit tunisassiassaqassutsimut naapertuussarnerinut atatillugu, saattuat iluaqutiginiarneqarnerinut tunngasut arlalitsigut oqaaseqarfigerusuppai.

 

Ataatsimiititaliap maluginiarpaa suleqatigiissitap tunisassiorfiit tunisassiassaqassutsimut naapertuuttunngorsarnissaa pillugu, nassuiaasiortup sinerissap qanittuani maannakkut aalisariuti­gineqartut eqqarsaatigalugit saattuartarineqarsinnaasut ukiumut annertunerpaamik 2.500 tonsius­sasut missingersimammatigit. Taakku Aasianni, Sisimiuni Nuummilu saattualeriffiit pingasuusut aningaasarsiornikkut naammaginartumik ingerlassappata amigartutut isigineqarput.

 

Taamaammat Ataatsimiititaliaq isumaqataavoq,  nassuiaammi inassutigineqarmat  amerlanernik  aalisariutinik periarfissiisoqarneratigut pisarineqarsinnaasut annertuseriarnissaat pisariaqassasoq. Taamaalilluni saattualeriffioreersut pingasunut  kiisalu  Paamiuni Maniitsumilu saattualeriffissa­nut tunisassiassatut tulaanneqartartut, sapinngisamik piaartumik qulakkeerneqarsinnaaniassam­mata.

 

Ataatsimiititaliap tassunga atatillugu malugeqqussavaa 1997-imut aningaasanut inatsimmi konto normu 50 06 11-mi aalisarunnaarsitsinermut tapiissutissatut 10 mio. kr.-it immikkoortinneqarsi­mammata, taakkulu Inuussutissarsiutinut Tapersiisarnermut Ataatsimiititaliamit agguarneqartas­sammata,  sinerissap qanittuani raajarniutit raajartassanut naapertuuttunngorsarnerinut atatillugu tapiissutigineqartussanngorlugit.

 


Aningaasat taama amerlassusillit ukiuni missingersuusiorfinni aamma immikkoortiterneqarsi­mapput. Ataatsimiititaliaq isumaqarpoq aaqqissuussineq taamaattoq aalisariutinut allanut atuutilersittariaqartoq, soorlu saarullinniutinut, taamaalilluni assersuutigalugu, angallatit saattuar­nialernissaat siunertaralugu allanngortiterinissaannut,  iluarsaannissaannut piniutinulluunniit pisinissanut tapiissuteqartoqarsinnaassammat.

 

Aammattaaq Qeqertarsuup eqqaani saattuarniarnerup iluatsittumik ingerlasimanera tunngavigalu­gu,  angallateerarsortut saattuarniaqataatinneqarnissaat Ataatsimiititaliap pingaartippaa. Ataat-simiititaliaq tassunga atatillugu isumaqarpoq, aammattaaq angallateerarsortut saattuarniutinik pisaartornissaminnut tapiiffigineqarnissaminnut periarfissaqartariaqartut. Angallateerarsortut aningaasarsiornikkut sanngiinnerpaanut ilaapput taamaammallu saattuarniaqataasinnaanngortin­neqarunik pisariaqarteqisaminnik periarfissiqalissallutik.

 

Ataatsimiititaliap kalaallit aalisariutaasa piaartumik avataani saattuarnialernissaasa naalakkersui­nikkut aningaasarsiornikkullu aaqqivigineqartariaqarnera pingaartippaa, Ataatsimiititaliarli isumaqarpoq nunani allamiut aalisariutaasa saattuarniartinneqarnissaat pisariaqalersinnaasoq. Ataatsimiititalialli tassunga atatillugu makku pingaartippai:

 

Siullermik:

Angallatit ataasiakkaat siumut killileriikkamik sivisussusilerlugu aalisartinneqartariaqartut.

 

Aappaattut:

Inatsisartut aalisarneq pillugu inatsisaanni nr. 18-imi ulloq 31.oktober 1996-imeersumi ' 6 kii-salu kalaallit angallataasa inuttalersugaanerat pillugu nalunaarummi nr. 35-imi ulloq 28. oktober 1993-imeersumi aalajangersakkat naapertorlugit, kalaallit peqataatinneqartariaqartut piginneqa­taatinneqartariaqarlutillu.

 

Pingajuattut:

Aaqqissuussineq sinerissap qanittuani saattuarniat maanna nunami saattualeriffigineqartunut tulaassuinerannut pisariaqanngitsumik akornusersuutaassanngilaq.

 

Naggataatigut Ataatsimiititaliap ulloq 21. maj 1997 Pinngortitaleriffiup sinniisaanik isumasio-qateqarnermini paasisani tunngavigalugit avataani saattuarniarnermut tunngatillugu inassutigis-savaa, saattuarniarneq mianersortumik ingerlanneqaqqullugu aammalu inassutigalugu aalisariutit saattuarniaqataasut nalunaarsuiffimminnik, logboginik taaneqartartunik, tunniussisarnissaan-   nut pisussaaffilerneqassasut, taamaalillutik saattuat qanoq amerlatigineri qanorlu agguataarsi-maneri tamakkiinerusumik takussutissaqalerniassammata.

 

Ataatsimiititaliap taama oqaaseqarluni nassuiaat tusaatissatut tiguaa, isumaliutissiissunnilu Inatsisartuni sukumiinerusumik oqaluuserisassanngortillugu.

 


Ataatsimiititaliami ilaasortaapput, Siumumiit Lars Karl Jensen aamma Hans Enoksen, Inuit Ataqatigiinninngaanniit Johan Lund Olsen Atassummiillu Otto Steenholdt aammalu Siverth K. Heilmann. Qujanaq.

 

Lars Emil Johansen, akissuteqartoq, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Qujassutigaara Aalisarnermut,  Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiitialiap isumaliutissiis­sutaa aamma Naalakkersuisunit iluarisimaarlugu paasivarput Ataatsimiitaliap isumaqatigiissut, Royal Greenland A/S-ip nunami tunisassiorfiutaasa tunisassiassaqassutsimut naapertuuttunngor­sarnerat pillugu Naalakkersuisunut nassuiaat, Naalakkersuisut saqqummiussaat Inatsisartuni maani tusaatissatut Ataatsimiititaliamit tiguneqartoq.

 

Ataatsimiititaliaq Qeqertarsuarmi Qasigiannguanilu tunisassiorfiit akornanni tunisassiornerit agguataarneqarnissaat eqqumiigalugu ilaatigut oqaaseqarfigaa. Tamatumunnga atatillugu Naalakkersuisunit ilisimatitsissutigissavarput fantailsiliornermi - tassa raajat Japanimut immik­kut tunissassiassanngorlugit qalipaajakkat uutsitigaanngitsut - taamaattumik tunisassiornermi tunisassiassanik pilersuineq ingerlanneqartussaammat kilisaatinit marlunnit, angallammi immikkoortiterinermut qerigasuartitsinermullu atortulinnit,  raajanik tunisassiornermi atorneqar­sinnaasunik tulaassuisinnaasunik.

 

Taamaattumik apeqqutaavallaanngikkaluarpoq tunisassiorneq eqqarsaatigalugu, tunisassiassat Qeqertarsuarmut Qasigiannguanulluunniit tulaanneqassanersut. Tassungalu atatillugu oqaatigine­qassaartaaq kilisaatit pineqartut taakku aamma kujataani fantailsiliorfinnut marlunnut tulaas-suissammata, tassa Alluitsup-Paani Qaqortumilu.

 

Kisianni taakkununnga tunngatillugu suut tunisassiornerit sorlermi illoqarfimmi ingerlanne-qartussaanerannut  apeqqutit oqaluuserinerannut tunngatillugu aamma Inatsisartunut ilisimatitsis­sutigissavara, Qasigiannguani suut tunisassiaassanersut, Qeqertarsuarmi suut tunisassiaassanersut allanilu piffinni pineqartuni suut tunisassiaassanersut pillugit,  Royal Greenlandip Qullersaqarfia  Royal Greenlandillu siulersuisui, Qeqertarsuup Tunuani kommunalbestyrelsenik pineqartunik  ataatsimeeqateqartarnermikkut siunniussaqarsimammata taamaalillutillu ilaatigut Qasigiannguani fantailsit avaleqqanillu saaneeraajaaneq ingerlanneqartussanngorlugit Qeqertarsuarmilu ava-leqqerinermik ingerlatsineq siunnerfigineqartussanngorlugu, Naalakkersuisunut inassutigine-qarsimallutik Royal Greenlandip qullersaanit siulersuisuisalu siulittaasuinit, Diskobugtimi taakku angalaareernermikkut.

 

Avaleqqerineq eqqarsaatigalugu, tassa saaneeraajakkanik avaleqqerineq eqqarsaatigalugu aam-ma ilisimatitsissutigineqarsinnaavoq,  tunisassiornermit tamatumani tunngaviusussat pilersaaru-tigineqarmata avannaani, tassa Uummannamiit avannamut, qaleralinnik pisarineqartunit pissasut.

 


Tunisassiassat qeritillugit tunniunneqartassapput taamaattumillu apeqqutaanani,  tunisassiorneq taanna Qeqertarsuarmi Qasigiannguaniluunniit ingerlanneqarnersoq.

 

Pilersaarusiornermi aamma pingaaruteqarluinnarsimavoq,  tunisassiornerit ingerlanneqassappa- ta suliffissuarni pineqartuni sanaartornermut aningaasaliissutissat suut pisariaqartinneqarsimaner­sut apeqqutaatillugit. Naalakkkersuisut aamma malugeqqussavaat, tunisassiassaqassutsimut naapertuuttunngorsaanermi tamarmi siunertarineqartoq tassaammat  tunisassiornernik assigiin-ngitsunik agguataarinissaq, sumiiffinni pineqartuni aningaasarsiornikkut, tunisassiornikkut minngerunngitsumillu suliffissaqartitsiniarnikkut isiginiagassat isigiumallugit.

 

Taamaalilluni tunisassiornerit ataasiakkaat inissinneqarneri suleqatigiissitap nalunaarusiaani oqimaaqatigiissaaqqissaarneqarsimapput, Naalakkersuisut aningaasaqarniarnikkut suliffissaqar­titsiniarkullu ingerlatsineranni anguniakkat pingaarnerit ikorfartorniarlugit. Tamatumunnga peqatigitillugu pingaaruteqarpoq erseqqissassallugu,  aamma eqqarsaatiginiarneqarsinnaammat Royal Greenland A/S-ip siunissami aningaasaqarniarnikkut napatittuarnissaminut ineriartortittu­arnissaminullu pitsaasunik periarfissaqartinneqarnissaa, nunami tunisassiorfinni annertuallaamik naammassisaqarsinnaassusertik pissutigalugu aningaasaqarniarnikkut ajutooriataarsinnaaneq ernummatiginagu.

 

Saattuarniarneq pillugu Ataatsimiitialiap oqaatigisai eqqarsaatigalugit oqaatigissavara,  Naalak­kersuisut nalunngimmassuk arlalitsigut suliniuteqartoqariaqartoq saattuarniarmik siuarsaataasu­mik ineriartortitsissutaasumik.  Taamaalilluni Royal Greenland A/S-imi aamma Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfimmi misissuinerit assigiinngitsut ingerlanne­qarput, saattuarniarnerup annertusineqarnissaa siunertaralugu.

 

Saattuarniarnerup siuarsarneqarnissaanut siunnersuutinik tigussaanerusunik qanittukkut takkut-toqariarpat, taava Naalakkersuisut iliuusissat pisariaqartut,  saattuarniarnermi pisaqarsinnaassut­sip annertusarneqarnissaanut ilapittuutaasinnaasut iliuuserissamaarpaat. Tassa Inatsisartut ataatsimiinneranni matumani ilassutitut aningaasaliissutinut inatsimmi, aningaasaliissutissatut qinnuteqaatigineqartut periarfissiissutaasa avataasigut.

 

Minnerunngitsumik saattuarniarnermi angallateerarsortut peqataanerat eqqarsaatigalugu, Naalakkersuisut isumaqarallarput angallateeqqat saattuarniarnermut piukkunnanngitsut, taamaat­tumik angallatinut tapiissutit eqqarsaatigalugit,  tulaassuinermut sunniuteqarnerpaassagatinneqar­tunut aningaasatigut tapersersuineq, Naalakkersuisut pingaartinnerulersaarpaat.

 


Naalakkersuisulli angallateerarsortut saattuarniarnermut peqataanerat akornusersornianngilaat, taamaattumillu aamma angallateerarsortunut saattuarniarsinnaanermut akuersissutinik tunniussi­soqartarpoq. Atortunilli pissarsiniarnermut angallateeqqanut tapersiissuteqartarsinnaanermut periarfissaq eqqarsaatigalugu, apeqqutit Naalakkersuisut nalileqqinniarpaat, KNAPK, Kalaallit Nunaanni Aalisartut Piniartullu Kattuffiat peqatigalugu.

 

Saattuarniarnerup ingerlanneqarnera eqqarsaatigalugu Naalakkersuisut isumaqatigaat, saattuarni­arneq malinnaaffigeqqissartariaqarmat apeqqutaatinnagu sinerissamut qanittumi avataaniluun-niit saaattuarniarneq pineqarnersoq, taamaattumillu ukiuni aggersuni saattuarniarnerup tamar­miusup ineriartornera Naalakkersuisut malinnaaffigeqqissaarniarpaat, piujuartitsinissamik tunngaveqarluni ineriartortinneqarsinnaaqqullugu.

 

Taamatut oqaaseqarlunga Royal Greenland A/S-ip nunami tunisassiorfiutaasa tunisassiassaqas­sutsimut naapertuuttunngorsarnera pillugu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliap isumaqatigiissup akuersortumik suliarinnissimanera qujassutigaara.

 

Lars Karl Jensen, Siumup oqaaseqartua:

Maajip ulluisa tallimaanni Royal Greenland A/S-ip nunami suliffissuini allanngortiteraluni annertunerusumik suliaqarsinnaaneq Naalakkersuisunit saqqummiunneqarmat, Siumumiit nersualaarinnilluta oqaaseqarnitsinni, ilaatigut pingaartillugit tikkuarpavut suliffissuit tunisas­siornerisa 50%-imiit 75%-ip tungaanut qaffannissaat isumalluarfigalutigu aammalu arajutsina-veersaagassatut isumaqarfigisavut tikkuartorlutigit.

 

Oqaluuserineqartumut tunngatillugu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimii-titaliap isumaliutissiissumik saqqummiussaatigut takusinnaavarput siuliani pingaartillugit oqaaseqarfigisavut Ataatsimiititaliap nalilersuinermini peqqissaartumik isumaqatigiffiusumil-  lu oqaluuserisimagai.

 

Aalisarnermut Ataatsimiitaliap isumaliutissiissummik sulinerani ataatsimiititalianilu allani suleqataanitsinni, Siumumiit maluginiarparput Inatsisartunut partiit sinniisuisa tamarmik kiisalu illoqarfiit allanngortiterinermut eqqugaasussat ilaasa, Royal Greenland A/S-ip nunami suliffissui­ni tunisassiaqassutsimut naapertuuttunngorsaaneq suliffissanik aannaasaqarnerup minnerpaaffia­niittussatut paasillugu, tamarmik taamak ilusilimmik pilersaaruteqarneq iluarisimaaraat.

 

Diskobugtimi sikuusarnera assartugassalerinerlu eqqarsaatigalugit,  Qasigiannguit Qeqertarsuullu tunisassiorfiinut pilersaarutini Ataatsimiititaliap eqqumiigisaatut taasai, Qasigiannguani fantailsi­liassanik  pilersuinermi akornutaassanngippata allanngortiterinerlu tamanna akikinnerusutut paasillugu,  Diskobugtimi allanngortiterinerup ilusiligaanera Siumuminngaanniit akuersaarpar­put.

 


Qeqertarsuup suliffissuani raajanik tunisinerup raajalerinerullu unitsinneqarnissaata aningaasa-tigut sunniutissai, Qeqertarsuarmi aalisartunit kommunemillu annilaagatigineqartut kiisalu illoqafiup pineqartup eqqaani assagiarsunniarnerup annertoreersup,  iluamik  tunitsivissaqan-ngitsup, aaqqiiviginissaat pillugu Siumumiit Naalakkersuisunut inassutigissavarput tamakkua Qeqertarsuup kommuneanut oqaloqatiginnissutigeqqullugit. Siumumiit pingaartipparput aali­sariutit raajarniarnermik allanillu aalisariaatsimik ingerlatsiunnaartut allallu assagiarsunniarne-rup annertusarniarneranik tamakkiinerusumik peqataatinneqarnissaat aqqutissiuunneqassasoq.

 

Taamaattumik iluarisimaarparput sumiiffiit ilaanni inuussutissarsiutigalugu umiatsiaaqqat assagiarsunniutigineqartut ingerlaannarsinnaanissaat Naalakkersuisut Siulittaasuata akornutis-saqartinngimmagu, tamakkualu piniutinut tapiiffigineqarnissaat pillugu KNAPK isumasiorniar­neqarmat.

 

Naggataatigut nunami aalisakkanik suliffissuit tunisassiaqassutsikkut naapertuuttunngorsarne-rannut atatillugu assagiarsunniarnerup piorsaaffigineqarnerani eqqumaffigisariaqartutut isigalu­git, Ataatsimiititaliap Naalakkersuisunut inassuteqaataat Siumumiit taperserpavut, nuannaaruti­gaarpullu Naalakkersuisuniit oqaatigineqarmat tamakkua piviujuaannartitsinissamik tunngave­qarluni sulissutigineqassasut.

 

Jakob Sivertsen, Atassutip oqaaseqartua:

Royal Greenland A/S-ip aaqqissuussaanerata suliffissuarnut tulaanneqartartut tunngavigalugit naapertuuttunngorsaanissamik Naalakkersuisut Siulittaasuata nassuiaat saqqummiussaa,  Inatsisartunit oqaluuserineqarmat naleqqussaanissap pisariaqalivissimanera sanioqqukkuminaat­sillugu oqaatigisimavarput. Taamaaliornikkut aamma suliffissaqartitsiuarnissaq qulakkeerniarne­qartoq takusinnaagatsigu.

 

Kiisalu allanngortiterinermut atatillugu illoqarfiit suliffinnik annaasaqartussat sapinngisamik   annikinnerpaamik eqqugaanissaannik Ataatsimiitaliap Naalakkersuisunut kaammattutigisaa Atassummit taperserluinnarparput, soorluttaaq Naalakkersuisut siulittaasuata nassuiaammik saqqummiussarneqarnermini tamanna sunniutigineqalereersimasoq oqaatigigaa.

 

Qeqertarsuarni Qasigiannguanilu suliffissaqartitsiniarneq eqqarsaatigalugu Naalakkersuisut Siulittaasuata Ataatsimiititaliap isumaliutissiissutaanut akissuteqaammini tunisassiassaqas-sutsimut  naapertuuttunngorsaanermi tunisassiornernik assigiinngitsunik agguataarineq pingaar­tinneqartoq oqaatigaa, kiisalu sumiiffinni pineqartuni aningaasarsiornikkut, tunisassiornikkut minnerunngitsumillu suliffissaqartitsiniarnikkut sillimaffigisassat isiginiarneqarsimasut, taama-tut aaqqiiniarneq Atassummit assut iluarinartuutipparput.

 


Saattussat iluaqutigineqarnissaat eqqarsaatigalugit Royal Greenland A/S-ip aamma Aalisarner­mut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfimmiit misissuinerit assigiinngitsut aallartinneqarsimanerat, tamatumani saattuarniarnerup annertusineqarnissaa siunertaralugu, taamatut suliniuteqarnerit Atassummit akuersaarluinnarpavut. Kiisalu saattuarniarnerup siuarsar­neqarnissaanut siunnersuutinik takkuttoqassagaluarpat, Naalakkersuisut aningaasaliinissaq  piareersimaffigiumammassuk Atassummit qujarullugu tiguarput.

 

Ukiuni kingullerni angallateerarsortut atugaat assut ilungersunarsimapput, taamaattumik saattuar­niarnermi peqataatinneqarnissaat Ataatsimiititaliamit pingaartinneqarmat paasilluarsinnaavarput. Aamma Naalakkersuisunut kaammattuutigissavarput angallateerarsortut, angallateeqqat inuussu­tissarsiutissatut akuerisaasut atorlugit saattuarniarsinnaanerup ammaffigineqarnissaa  Atassum­mit pingaartikkipput.

 

Atassummit pingaartipparput angallateerarsortut saattuarniarsinnaanerannut atortunik pissarsini­arneranni tapiissuteqarsinnaanerit KNAPK peqatigalugu anguniarneqarnissaat pimooruteqqullu­git.

 

Tunisassiassanik nutaanik nassaartoqartillugu peqassutsimut naleqquttunik pisassiisarnissap qulakkeerneqartarnissaa Atassummit pingaartitaajuarparput, siunissami tunisassiassanik peqartu­aannarnissaq sillimaffigineqartariaqarmat.

 

Taamatut oqaaseqarluta Ataatsimiittitaliap isumaliutissiissutaa Atassummit tusaatissatut tiguar­put.

 

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Ilisimaneqareersutuut  majip tallimaani,  maani inimi ullumikkut oqaluuserisarput,  Inatsisartunit uterfigineqarsinnaaqqullugu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliatsin­ni immikkut oqaluuserineqaqqullugu innersuunneqarpoq, kommunenut arlalinnut pingaartumilli Paamiunut kiisalu Maniitsup kommunenut sunniuteqapilussinnaanerat eqqarsaatigalugu naliler­sueqqinnissaq Inatsisartunit pisariaqartutut isumaqarfigineqarmat, soorluttaaq apeqqutit allat pingaartumilli saattussanut saattuarniarnermullu tunngassuteqartut, sammineqaqqissasut aamma Inatsisartunit kissaatigineqarmata.

 

Inatsisartut peqqusinerat ataqqillugu Inuit Ataqatigiit Aalisarnermut Ataatsimiititaliamut peqataanitsigut tamanna naammassiniarsimavarput. Tamannali ajornaatsuinnaasimanngilaq, tassami aamma Royal Greenland A/S-ip majip 12-iani ataatsimeersuarnerata kingorna ilaatigut Sermitsiaq aqqutigalugu tusarlerneqarpugut, Naalakkersuisut peqqusinerat naapertorlugu Royal Greenlandip allanngortiterinissartik aallarteriiginnarsinnaassagaanngooq, majip tallimaani Inatsisartunit taamatut piginnatinneqarsimanerarlutik, Naalakkersuisut aamma tusagassiutit aqqutigalugit taamatut oqalummata.

 


Oqaluuserisaq manna Royal Greenlandimut tunngassuteqartoq taamaattumik paatsiveqanngiu-sartumik sammiveqarluni aamma minnerunngitsumik allanngortiterinerup nassatarisassaanik illoqarfinnut eqqorneqartussanut isumallualertitsinerinnarmik pilersitsisimassappat, Inuit Ataqatigiit ataatsimilluunniit tamanna akuersaarsinnaanngilarput periuserineqartorlu Inatsisar-tunik qarsutsiinnarluni ingerlatsiniarnertut aamma nalilertariaqaratsigu.

 

Tamanna pissusipalaaq, periarfissaq manna iluatsillugu taamaattumik Naalakkersuisunut sakkortuumik uparuaassutaasariaqarpoq.

 

Inatsisartut Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaata isumaliutissiis-sutaannut Naalakkersuisut Siulittaasuata akissuteqarnermini tikkuartugai imaluunniit oqaatigillu­aannarlugu akissuteqarfigiumanngisai tamatuminnga qalipaasersugaammata, taamaattumik aamma ersarilluinnareerpoq,  tassami Ataatsimiititaliap saqqummiussai arlallit ataatsimilluunniit  akissuteqarfigineqarsimanngillat.

 

Kommunet Royal Greenlandip tunisassiorfiisa tunisassiassaqassutsimut naleqqussartariaqar­nerannut atatillugu aammalu allanngortiterinerup nassatarisaanik avataani assagiaqassutsip ilisimaneqaqqissaannginneranik aamma patsiseqartumik suliffissanik annaasaqartussat, pingaar­tumik Paamiut kiisalu Maniitsoq eqqarsaatigalugit, sapinngisamik suliffissanik nutaanik taartaa­sussanik pilersitsivigineqartariaqarmata Ataatsimiititaliamiillu aamma ujartuiffigineqartutuut Naalakkersuisut Siulittaasuannit aamma oqaaseqarfigiumaneqanngillat. Tamanna Inuit Ataqati­giit nassuiaatip majip tallimaani saqqummiunneqarnerani Naalakkersuisut Siulittaasuannit, oqaluttarfik manna ataqqinartoq atorlugu, oqaatsinik aninneqareersimasunik qimarratiginnin-nialerneranik nalilerusupparput.  Imaluunniit imaassimanerpa, tassalu illoqarfiit taakku pine-qartut eqqarsaatigalugit, Naalakkersuisunit pilersaaruteqarfigineqareersimammata uagut Inat-

sisartut ilisimanngiinnakkatsinnik.

 

Tamannali qularilluinnarparput. Aanali majip tallimaaniit maannamut suli allanngorani qular­nanngilluinnartoq, tassalu avataani qanoq annertutigisumik assagiaqarnersoq imaluunniit saattuaqarnersoq, Naalakkersuisunit Royal Greenlandimilluunniit allaallumi suli nammineq maani nunatsinni Pinngortitaleriffitsinnit maannamut ilisimaneqaqqajanngimmat, misissuinis­sammi aamma CB-1, tassa aningaasanut inatsimmut ilassutissatut aningaasaliissutissavut aqqutigalugit immikkut aningaasaliiffiginialerpavut aatsaat ukiut marluk missaasa qaangiun­neranni, tassuunatigut aamma takujumaarparput ilumut ima imatullu annertutigisumik assagia­qarsorqanersoq,  Paamiuni Maniitsumilu suliffeqarfiliornissamut aamma tunngaviusinnaasus-sanik.

 

Imaluunniit Naalakkersuisunuku aamma angakkuartalersimanerput, soorlumi issatsiannguaq Canadami Naalakkersuisunut qinersineqartussammanngooq, angakkuarnerinnakkut imartaanni saarulleqaleqqissamallartoq oqaatigineqarpallattoq, qinersisartutit tuppallersaasarniaannarlugit.

 


Inuit Ataqatigiit qasukkanngitsumik taamaattumik piumasariuassavarput Paamiut Maniitsorlu allanngortiteriniarnissami pilliutigineqassanngimmata minnerpaamillu suliffissanik 80-iniit 100-nut annaasaqarnissaminnik pilersitsivigineqartariaqassammata.

 

Qeqertarsuup Qasigiannguillu kommuneni tunisassiornermik allanngortiteriniarnerit eqqarsaa-tigalugit Inuit Ataqatigiit oqaatigissavarput tamatumanik Ataatsimiititaliaq isumaqatigigatsigu. Naalakkersuisulli malartaaserlutik maannakkut taamatut aaqqissuussinialernerannut atatillugu aamma oqaatigissagatsiguttaaq tamanna siorna Royal Greenlandip Naalakkersuisoqarfiullu suleqatigiissitaliaata suli aallartivilluniluunniit sulisinneqalinnginneranili aammalu Naalakker-suisut Siulittaasuata partiimini siulittaasunngorniarusunneranili niuerniutaalereersimasutut isikkoqarnerummata, taamaattumillu maannakkut akissutigineqartut allamut saasaarinerullu-   tik.

 

Royal Greenlandimi namminiivitsinneqarsimasuuppat, qanormita tamanna aaqqivigineqarsimas­sagaluarpa. Immaqa Qeqertarsuarmi raajaleriffiup ingerlatiinnarneqarnissaa raajaqarfinnut qaninnerummat aammalu Qasigiannguani avaleqqerisoqarluni,  qaleraleqarfinnut Qasigiannguit aamma qaninnerummat.

 

Royal Greenlandip Aasianni, Sisimiuni Nuummilu assagiarsuleriffii annertunerusumik tulaas­suiffigineqartariaqarmata, Ataatsimiititaliap tamanna immikkut qanoq kalaallit raajarniutaasa raajarniarunnaarsinneqartulli avataasigut, soorlu saarullinniutit uninngaannalersut ESU aqquti-galugu atorluarneqarsinnaaqqullugit tapiiffigineqarsinnaalernerisigut aqqutissiuuffigineqarsin­naammata, Naalakkersuisut Siulittaasuannit aamma akissuteqarfigiumaneqanngilaq, taamatut periarfissiinikkut naak tulaassuinerup annertusineranik tamanna kinguneqarluarsinnaareeraluar­toq. Tamanna Inuit Ataqatigiinniit tupaallaatigivarput, soorluttaaq aamma umiatsiaararsortut Pisortanit tapiiffigineqartarlutik, assagiarsunniarnermi peqataasinnaanissaraluat aamma periarfis­satsialassuusoq,  kisiannili takusinnaasatsituut Naalakkersuisunit aamma tunuarsimaarfigineqar­toq.

 

Taamatut pissusilersorneq ataqatigiissaakkamik Naalakkersuisut tungaannit politikkeqarnissamik ersersitsinerunngilaq, takutinneqaannarpormi immikkut assortortumik imminullu naalleraattumik politikkeqarneq ersarilluinnaqqissaartoq.

 

Oqalunniannguarlutik assagiarsuleriffiit tunisassaaleqiuartut narrutsaatigineqangaartussamik iliuuseqaleriallarput, kalaallit raajarniutaasa avataasigut aalisariutit saarullinniutillu atorluarne­qannginnerinik aamma kinguneqaannartussamik, soorluttaaq umiatsiaararsortut kalaallit taama­torluinnaq aamma oqaluunneqartut.

 


Inuit Ataqatigiit pissutsit taamaannerat isiginngitsuusaaginnarusunngilavut. Oqarusunngilagut kalaallit aalisariutaannik pioreersunik saarulleerunneratalu nassatarisaanik uninngaannalersima­sunik maannakkut atorfissaqalerfiini atuerusunngitsugut. Taamaattumik ilungersortumik Inuit Ataqatigiinniit noqqaassutigeqqissavarput,  raajarniutaasimasut saniatigut angallatit allat aamma assagiarsunnialersinnaanissamut Pisortat tungaannit tapiiffigineqartarnissamut ammaffiginiarne­qartariaqarmata, soorlu angallatit pineqartut allanngortittariaqarnissaannut, iluarsaanneqarnis­saannut piniutinilluunniit pilersorneqarnissaannut.

 

Kikkunuku salliutillugit uitsatiginiassagivut?

Soorunami maani nunatsinnit maani aalisartortavut aalisariutaallut aamma pioreersut.

Aatsaalli pisinnaanngivitsilluta nunami allamiut aalisartui imartatsinni aalisaqataalersissallugit uitsatigilerumaarpavut, aalisarnermut Ataatsimiitaliap isumaliutissiissutimini piumasaqaatigeq­qaagai aamma naammassisinnaappatigit. Tamannaliaasiit Naalakkersuisut Siulittaasuata oqaatsi­mik ataatsimilluunniit aamma akissuteqarfiginngilaa, sunamita uitsateqigigamiuk?

 

Taamatullu oqaaseqarluta Inuit Ataqatigiit neriuutigivarput matumani oqaasereriikkavut Naalak­kersuisutsinnit  nalilittut aammalu aalisarnermik inuussutissarsiuteqartortatsinnut iluaqutissaq annerpaaq siunnerfigineqarluni ilungersuutigineqarumaartut, tamannami Inuit Ataqatigiit isumarput malillugu aalisartortatta pisariaqartigaarpaat.

 

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:

Royal Greenland A/S-ip aaqqissuussaanerata naapertusarneranut tunngasoq suliassaq soqutigalu­gu misissuataarsimavarput.

 

Paasivara Royal Greenland A/S-imi ullumikkut tunisassiorneq naleqqutsinngitsumik imminullu akilersinnaanngitsumik aaqqissuussaasoq, tassami Royal Greenland tassaasariaqarpoq suliffeqar­fik nunanut allanut unammillersinnaasumik ingerlanneqartoq. Sunaluunniit suliffittut pis-susissamisoortumik ingerlassaguni, sapinngisamik annerpaamik iluanaaruteqarsinnaaneq tunaartaralugu ingerlanneqartariaqarpoq.

 

Taamaattumik aalisakkanik tunisassiorfinnik matusisoqartariaqarpoq suleriaatsinillu pisariillisaa­soqarluni, tamannalu paasinarluarpoq. Kisianni najukkani tunisassiorfinnik matusiffiusuni innuttaasunut tamanna ajornartorsiutinik annertuunik pilersitsisussaavoq, illoqarfik nunaqarfil­luunniit suliffeerutissaaq unittuussalluni siunissaqassananilu.

 

Taava pilersaarusiorneqarpoq sullivinnik allanik pilersitsinissaq,  kisianni sulliviit  pilersinneqar­tussat ataavartuunissaat qulakkeerneqartariaqarpoq, taamaanngippat aningaasat atulussinnarne­qassammataasiit.

 


Isumaqartuarpugut oqallisigineqartariaqartoq Royal Greenland A/S-imut inuiaqatigiinnullu pitsaanerunnginnersoq, Royal Greenland A/S-ip nukini atorpagit tunisassiornerup niuernerpalaar­tumik ingerlanissaanut, taamaalilluni ingerlatatut namminersortutut aningaasaqarnikkut patajaat­sumik ingerlasutut aaqqissuunneqarsinnaassalluni, politikkikkut akuliuffigineqanngitsumik,  taavalu inuiaat suliffissaqartinniarnerannut tunngasut Pisortaqarfimmik allamik isumagineqartus­sanngorlugit. Tamanna ilaatigut immikkoortoq 11-p oqaluuserinerani eqqaavarput.

 

Taama oqaaseqalaareerlunga isumaliutissiissut ataatsimoortumik oqaaseqarfigilaassavara.

 

Paasissutissat isumaliutissiissummi saqqummiunneqartut naapertorlugit isumaqarnarpoq, Qeqertarsuarmi fantailsinik tunisassiorneq Qasigiannguanilu avaleqqanik tunisassiorneq silatu­saarnerussasoq.

 

Saattuanik aalisarnermut tunngatillugu suli isumaqarpugut, soorlu siullermeerinninnermi oqaatigigiga, silatusaarnerussasoq isumannaannerullunilu saattuarniarneq ingerlanneqarpat umiarsuit atorlugit. Taamaalilluni saattussanik annertuallaanik maanngaannartitsineq pinngit-soorneqarsinnaassagaluarpoq, tassami saattuat tunineqartussat nutaajulluinnartariaqarmata allaalluunniit suli uumasariaqarlutik. Kisianni umiarsuit atorneqartussat nunanit allaninngaan-neersuusariaqarnersut Akulliit Partiiata apersuuserpaa. Nammineerluta umiarsuarnik tunitsivin­nik pissarsisinaannginneratta?

 

Kisianni umiarsuit atorneqassagaluarpata atorneqassanngikkaluarpataluunniit isumaqatigiillu-innarpugut saattuanik aalisarnerup mianersortumik ingerlanneqartariaqarneranut taamaattumil- lu saattuarniaqataasut nalunaarsuiffeqarnissaannut, tassa logbogeqarnissaannut isumaqataavunga, taamaalilluni saattuat nungusarneqaataavallaanngitsumik piniarneqarnissaat malinnaaffigiumi­narnerussammat.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Kattusseqatigiinniit siullermeerinninnermi oqaaseqaatigut innersuussutigalugit, Inatsisartut Aalisarnermut, Piniarmut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaata isumaliutissiissutaa imatut oqaaseqarfigissavarput:

 


Kattusseqatigiinniit Royal Greenlandip nunami suliffiutaani naleqqussanissamut nassuiaatip siullermeerlugu oqallisiginerani akuerseqataanitsinnut ilaatigut pissutaaqataalluinnarput, Qasigiannguani naatsorsuutigineqarmat ukioq naallugu 85-90-inik suliffissanik nutaanik pilersit­siviussasoq aammalu tunisassiornermi atugassanik nutaanik illuliortoqarnissaa.  Qeqertarsuarmi­lu avaleqqanik tunisassiornermi naatsorsuutigineqarmat ukioq naallugu sulisorisat 30- unissaat maannamut niusimagaluartut aammalu nutaarluinnarmik suliffissualiortoqarsinnaanera  akuerse­qataanitsinnut pissutaaqataalluinnartunut ilaammata. Taamaattumik Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliap taakkununnga tunngatillugu saqqummiussai apeqqusertaria­qarsoraavut.

 

Ataatsimiititaliaq ilumoorluinnarpoq aalisariutitigut naleqqussaanissamut atatillugu aningaasa­liissuteqarnissaq pisariaqarluinnarmat, tassami saattuarniarnermut angallatit naleqqussarneqar­tariaqarput,  minnerunngitsumik saattussanik tunisassiorneq suliffissuaqarfimmiit isumalluuti-gineqarnera qiviassagaanni. Taamaattumik aalisariutit ilaatigut raajarniarnermi atorunnaartut sulilu atorluarsinnaasut angallatillu allat saattuarniarnermut naleqqussarneqarnissaannut aningaa­saliisoqarnissaa pisariaqarpoq.

 

Nuannaarutigaara Aalisarnermut Ataatsimiititaliap Qeqertarsuup eqqaani saattuarniarnerup iluatsittumik ingerlanera maluginialersimammagu, tassami 1980-ikkulli naalerneranni saattuarni­arneq Qeqertarsuarmi ingerlanneqalerpoq, taamaattumik pisariaqarpoq aalisartut saattuarniar-nermik misilittagaqarlualersimasut angallatitigut tunitsiveqarnikkullu pitsanngorsaavigineqar-nissaat.

 

Assorsuaq pakatsivunga Aalisarnermut Ataatsimiititaliap nunami allamiut aalisariutaasa saattuar­niatinneqarsinnaanissaat pisariaqalersinnaasoq eqqaammagu periarfissallu taakkartulereerlugit. Qaquguuna paasiniaripput kalaallit sutigut tamatigut annerpaamik atorneqarnissaat nunatsinnut pingaaruteqarluinnarmat, avataaniit sulisussanik, aalisariutinik, nerisassanik, atortussanik, atisassanik il.il. akikinaarisaqattaaginnarani. Tassami nalunngilarput avataaniit pilersorneqar-nerput pinngitsoorneqarsinnaanngitsoq kisiannili killilimmik ingerlanneqartariaqarpoq nam-minerlu pigisavut aalisariutit, aalisartut il.il. atorluarnerusariaqarpavut, allat tikisillattaaginnar-nagit, taamaaliussaguttami kalaallit naparliinnartut amerligaluttuinnassammata.

 

Nuannaarutigaara Naalakkersuisup akissuteqaammini saattuarniarnermut tunngasunik arlalitsigut suliniuteqartoqartariaqarnera eqqumaffigimmagu, aammalu misissuinerit assigiinngitsut inger­lanneqalereersimammata saattuarniarnerup annertusineqarnissaa siunertaralugu. Aammalu angallateerarsortunut periarfissat ilaatigut KNAPK peqatigalugu misissorniarneqarmata Kattus­seqatigiinniit ilalerparput, tassami ukiuni arlalippassuarni angallateerarsortut, minnerunngitsumik umiatsiaararsortut ilungersunartorsiutigisartagaat naluneqanngimmata.

 

Taamatut oqaaseqarlunga isumaliutissiissut Naalakkersuisullu akissuteqaataa tusaatissatut tiguakka.

 

Lars Emil Johansen, akissuteqartoq, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Qujavunga oqaaseqartunut tamanut.

 


Qasigiannguit Qeqertarsuillu immikkut eqqartorneqaqqajaammata tassunga tunngatillugu erseqqissaatigeqqilaassavara suut Qasigiannguani tunisassiaassanersut, suut Qeqertarsuarmi tunisassiaassanersut. Royal Greenlandip Pisortaasa qullersaata Siulersuinilu siulittaasuata Diskobugtimi KNA-bestyrelse angallavigineranit siorna ataatsimeeqatigisarnerani isumaqati-giissutaat naapertorlugit aaqqitaapput.

 

Aamma Qasigiannguit eqqartorneqarnerat iluatsillugu oqaatigissavara Qasigiannguani fantailsi­liornissaq periarfissaqarpoq, ajornanngilaq. Aningaasatigut illersorluarneqarsinnaavoq, taama- tut nalunaarput Royal Greenlandip suliffeqarfissuup Qullersaqarfia. Aamma inassutigaat taakku namminneq fantailsiliorneq Diskobugtimi aallartissappat Qasigiannguaniittariaqartoq. Taamaat­tumik oqaatsit ilaatigut kusanarpianngitsut atorlugit Inuit Ataqatigiit oqaluttuata ataatsimilluun­niit akuerineqarsinnaanngitsunik pissusipalaakkunnik oqalulluni oqalunnera utertittariaqarpoq inuttaanut. Pissuseq kusanaqqissaanngitsoq atorlugu Johan Lund Olsen ataasialernani taama oqaluppoq, inuttaanut utertariaqarpoq, piviusoq annikinneruvoq piviusuunngitsumik oqalunneq anginerulluni, Inuit Ataqatigiit oqaluttuata saqqummiussaa eqqaassagaanni.

 

Qasigiannguit raajarniarnerup pilersinneqaqqaarfia aamma immikkut siunissami raajaleriffiup, raajalerinerup ingerlaqqinnissaani aamma immikkut isigineqassappata raajanut tunngatillugu, isumaqarpunga oqaaseq nuannarinngikkaluarlugu atussavara, ataatsimilluunniit ippigiasuutigine­qartariaqanngitsoq. Diskobugtimi raajaleriffiit siullersaat, 50-ikkut qiteqqunneranili Qasigian-nguit Kalaallit Nunaata aningaasarsiornikkut qaffarsarneranut peqataasimasoq, maannakkut fantailsiliornermi ingerlatsitseqqinnissaanik siunnerfigineqartoq ippigiasuutigineqassappat, isumaqarpunga taanna tulluanngitsoq.

 

Sikuusarnera, tunisassiassanik pilersuineq allallu tamaasa,  upperaara uanga Royal Greenlandip takkua nammineq nalunngikkai, taakkulu nammineq nalunngisani najoqqutaralugit inassuteqar­toq.

 

Aamma oqalunniannguaraluarpugut, soorlu Akulliit Partiiannit oqaaseqartoq imaluunniit Akulliit Partiiata ilaasortaa, oqaaseqartuaanngitsoq, oqartoq politikkikkut akuleruffigineqanngitsumik ingerlasariaqaraluarpoq, taamatut oqartaraluarpugummi, ila kisianni politikkikkut akulerukku­sunneq angeqaaq, suut fabrikkimi sorlermi tunisassiarineqassanersut, umiarsuit qanoq-ittut sumut tulaassissanersut aamma allaat Akulliit Partiiata nammineq ussernartorsiorfigilaarlugu taanna. Isumaqarpunga una erseqqissaatigisariaqarlugu Naalakkersuisuniit pingaartikkipput, tunisassior­nerup ulluinnarni ingerlanneqarnerata Naalakkersuinikkut akuleruffigineqannginnissaa taanna pingaartuusoq. Kisianni inuiaqatigiit pigisaat pineqartillugit, suliffissuaqarfiit assigisaallu soorunami inuiaqatigiit sinniisaasa (tillidsmandiisa) oqaaseqarsinnaanerat, isumaqarpunga qaqugumulluunniit mattunneqarsinnaasariaqanngitsoq.

 


Qeqertarsuarmi tunisassiassanik pilersaarutigineqartut uani nalunaarusiami februarimili Naalak­kersuisunit oqaluuserineqartumi, februarip 15-ani Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamit tamakkiisumik akuersissutigineqartumi - tassa Siumut, Atassut Inuit Ataqatigiillu ilaasortaaffigi­saanni - tamakkiisumik akuersissutigineqartumi. Taanna takuneqarsinnaavoq Finansudvalgip februarip 15-ani allakkiaani Naalakkersuisunut ilisimatitsissut, udvalgip arfininngornermi februarip 15-ani 180-issaannik ataatsimiinnerminni oqaluuserisaasa siullersarisimammassuk, Royal Greenlandimi suliffissuit tunisassiassaqassutsimut naapertuuttunngorsarnerat pillugu nalunaarut. Finansudvalgip taamanikkut akuersissutigaa Naalakkersuisunit inassuteqaaterput assigiinngitsunik piumasaqaateqarluni,  ilaatigut KNAPK suliassap ingerlateqqinnerani saattuar­niarneq eqqarsaatigalugu ingerlateqqinnerani suleqatigineqarnissaa piumasaralugu, aammalu Royal Greenlandip suliassanik ingerlatsineranut paasissutissanik siunissami pisaqqiinissani kissaatigalugu Naalakkersuinermullu ilaasortamut Aalisarnermut Naalakkersuinermi ilaasorta­minngaanniit aamma fantailsiliorneq pillugu ilisimatinneqarnissi aamma kissaatigisimallugu.

 

Taamaattumik Inuit Ataqatigiit oqaluttuata,  Johan Lund Olsen-ip imatut  nipeqalersitseriaraluar­nera, Naalakkersuisunngooq Inatsisartut tunuliaqutarinerat soqutiginngitsutut illugu, pissusipa­laaq atorlugu tunulequtaqaratik suliaminnik ingerlatsisut, Sermitsiarooq taamak allammat. Isumaqarpunga Johan Lund Olsen malinnaanerusariaqartoq nunatsinni ingerlatsinermut, taama oqaatsit sakkortutigisut atussagaanni malinnaaqqissaarnissaq pisariaqarpoq. Johan Lund Olsenip arajutsisimavaa Naalakkersuisuni isummerfigineqaannarani Naalakkersuisut Royal Greenlandillu akornanni isumaqatigiissutigineqaannarani aamma Inatsisartut finansudvalgianni akuersissutigi­neqartumik, Inatsisartuni amerlanerusunit akuersissutigineqartumik aammalu ullumikkut Inatsisartut Aalisarneq pillugu Ataatsimiititaliaanni tamakkiisumik akuersissutigineqartumik tunulequtaqarlutik Naalakkersuisut sulinertik ingerlakkaat. Taammaattumik Johan Lund Olsen-ip isumalunnini nammineq tigummisariaqarpaa.

 

Qanga Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq akuersisimanersoq eqqaamajuminaatsinneqassap­pat oqaatigissavara tassa ulloq taanna kulturikkut illorsuaq Katuaq atoqqaartimmat, taamanili, qaammatit arlallit matuma siornatigulli Naalakkersuisut iliornissamut tunngavissaqalerput. Taamaattumik Sermitsiaq majip qassingani pinerpoq qanoq allassimasoq apeqqutaatillugu naalakkersuinikkut ingerlatsisoqarsinnaanngilaq.

 

Taamatut oqaaseqareerlunga qujassutigissavara partiit Aalisarneq pillugu Ataatsimiititaliami tamakkiisumik akuersinerat, aammalu suliassap aallartinneqarnissaanut Naalakkersuisut inger­laqqinnissaminnut tunngavissaat aamma ullumikkut erseqqissaqqinneqartoq qujassutigissallugu.

 

Paaviaaraq Heilmann, Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq:

Naatsunnguamik, annikitsualunnik erseqqissaateqaannassaanga. Atassutip Siumullu immikkut aningaasaliisinnaaneq isumaqatigigaat erseqqissumik paasivara, taanna nuannaarutigisariaqar­poq.

 


Naalakkersuisuni soqutigisarilluinnarparput assagiarsunniarnerup siuarsarneranut eqaatsumik pissuseqarluni, aamma naalakkersuinikkut, pissusilersorfigineqassasoq. Taamaalilluni assagiar­suleriffiit massakkut Nuummi, Sisimiuni Aasiannilu pilersinneqareersimasut pilersorneqarnerisa tamakkiinerusumik ingerlanneqalernissaat anguniarlugu. Aammalu Maniitsumi Paamiunilu assagiarsuleriffinnik pilersitsinissamik tunngavissanik, aamma assagiarsuit imaluunniit saattussat eqqarsaatigalugit, piffissaq sivisunerusoq eqqarsaatigalugu pilersuinissaq qulakkeerniarlugu. Aammalumi piffissaq qaninnerusoq eqqarsaatigalugu.

 

Inuit Ataqatigiinninngaannit apeqquserniarneqarpoq Maniitsup Paamiullu eqqaanni assagiar-sunnik saattussanilluunniit tunisassiorfiliornissamut pilersitsinissamut tunngavissaqarnersoq. Misileraanerit Paamiut aamma Maniitsup eqqaanni ingerlanneqarsimapput, aammalu annertu-sillugu Maniitsup avannaatungaani misileraaffigalugu saattussanik ingerlatsiviusussaavoq, aamma avannarpasinnerusoq eqqarsaatigalugu. Taamaattumik maannamut tunngavissaqarsori-neqarpoq, avataa eqqarsaatiginngikkaluarluguluunniit aamma tunisassiorfimmik pilersitsisin-naanissamut.

 

Umiatsiaararsortut tapiiffigineqarsinnaanerannut tunngatillugu uani KNAPK-mik oqaloqati-ginneqaarusunnermut tunngaviusut ilagilluinnarpaat siorna KNAPK peqatigilluinnarlugu tapiissutissat 3 mio. kr.-it agguaanneqarsimammata. Tassuunakkullu kattuffik, aamma Inuit Ataqatigiit pingaartittaqisaa tusarniarneqartassasoq, taanna peqatigilluinnarlugu assigiimmik isumaqarfigineqartumik umiatsiaararsortunut tapiinermi ilanngunneqannginnissaannut tun-ngaviusut tassaapput akilersinnaassuseq aammalu isumannaassuseq, tassa pullatit inituujummata. Kisiannili massakkut nalilersoqqikkusunneqarpoq, aammalu taanna sorunalimi pissaaq kattuf­fimmik pineqartumik oqaloqatiginninnikkut.

 

Angallatit avataaneersut Royal Greenland A/S ilaatigut aqqutigalugu nunatta avataani misilii-soqarnissaa, assagiarsoqarnersoq imaluunniit saattuarniarsinnaanermik tunngavissaqarnersoq, annertusisamik ingerlatsinissaq eqqarsaatigalugu.

 

Tassa ataqatigiittoqartariaqarpoq. Johan Lund Olsen-imut oqaatigisariaqarpoq avataasiutaasin­naasunik assagiarsunniutinik angallatink pisaartortissagutsigit aalisartortavut, taava tunngavis-saqartittariaqarpagut ilumut aningaasanik taama naleqartigisunik sinerissami aalisartortavut akilersugassaqartilissallugit tunngavissaqartariaqarpugut avataani akilersuisinnaassuseq atuk-  kat eqqarsaatigalugit tunngavissaqarnersoq assagiarsoqassasoq imaluunniit saattuaqassasoq.

 


Maannakkut pilersaarutigineqartoq ingerlanneqarpoq sumiiffinni ataasiakkaani aalisartut, Royal Greenland A/S canadamiullu peqatigalugit. Taamaalilluni assagiarsunniarnissamut pilerisuttut ingerlatsereersimallutillu misilittagaqareersut peqatigalugit massakkut sinerissatta avataani saattuarniarneq misiliiffigineqartussanngorpoq. Aammalu matuma kingorna, tassa qaammat ataaseq affarlu qaangiuppata, tamanna pilersaarut ingerlanneqalersinnaassasoq naatsersuutigine­qarpoq. Neriuutigaarput taanna iluatsissasoq aamma ilimagalugu neriuutigalugulu. Taamaattu­mik aalisartut peqatigalugit ingerlanneqartoq neriuppunga annertunerusumik piffissaajaatigini-arneqassanngitsoq.

 

Sivert K. Heilmann, Aalisarnermut Ataatsimiititaliap siulitaasua, Atassut:

Uangattaaq ataatsimiititaliaq sinnerlugu partiit oqaaseqartuisa akissuteqarnerat aammalu Naalak­kersuisut siulittaasuata akissutaanut qujavunga.

 

Soorunami ataatsimiititaliap tungaaninngaanniit apeqqutigineqartut tamakkivissumik akineqan-ngitsutut taaneqarsinnaagaluartoq, kisianni amerlanerpaat akineqarmata nuannaarutigaara. Aamma oqaatigissallugu pingaarpoq siullermeernerani Royal Greenland A/S-imut tunngassute­qartup maani Inatsisartut oqallinneranni partiit amerlanerussuteqarluartut isumaqatigiillutik suliaq ingerlassimammassuk. Aammalu oqaaseqartartut assigiinngitsunik tunngavilersuutaat pissutiginerullugu Aalisarnermut Ataatsimiititaliamut suliassaq ingerlateqqinneqarsimasoq sukumiisumik sapinngisarpullu tamaat suliariniarsimavarput. Apeqqut imaannaanngilaq aamma apeqqutit assigiinngitsut kommuninut attorneqarsinnaasunut, politikkikkullu isummersortarnit­sinnut tunngassuteqartut aamma imaannaanngitsuusarput.

 

Kisianni nuannaarutigaara ilaatigut kommunit eqqorneqartussat, Naalakkersuisunut kaammattui­soqarmat, tassalu kommunit eqqorneqarnerusussat oqaloqatigineqarnissaannik kaammattuisoqar­nera nuannaarutigaara.

 

Pingaartumik Atassutip tungaaninngaannit angallateerarsortut akuerisamik umiatsianik pisaarsi­masunut, tassalu saattuarniarnermi atortuutinik, aammalu piniarnermut akuutilerneqarsinnaa­nerannut ammaassiffigineqarnissaannut isumaqataanerat kaammattuuteqarnerallu nuannaaruti­gaara.

 

Partiit tamaasa oqaaseqartui ataasiakkaarlugit immikkut oqaaseqarfigeqattaanngikkaluarlugit ingasagitsialaarpara Inuit Ataqatigiit oqaaseqartua. Soorunami oqaatsitik namminneq akisussaaf­figissavaat, aamma tulluarsorinngilara pissusipalaat allallu, angakkuartarneq il.il. manna oqa-luttarfik atoqattaassagutsigu tamakkua isumaqarpunga oqaaseqartup nammineq akisussaaffigi­sariaqarai. Kisianni ataatsimiititaliami suleqatigiilluartarnerput nuannaarutigisarpara, aammalu taanna ingerlajuassaaq.

 

Anthon Frederiksen Kattusseqatigiinniit oqaatigisaanut nuannaarutiginneriarluni ilaatigut pakatsissutigisaanut tunngatillugu oqaatigitsialaarusuppara soorunami salliutitassarigatsigit nunatsinni aalisariutit aammalu inuttai eqqarsaatigalugit.

 


Kisianni sinerissamut qanittumi massakkut misileraanerit ingerlatittuarparput aamma ingerla-tittuassavarput peqassuseq misissortuartariaqarmat, aalisartortatta tunisassiassat aamma allat iluaqutiginiarsinnaassammatigit. Kisiannili avataani annerusumik misileraasoqarsimanngilaq, taamatut oqartariaqarpugut. Aalisartortavullu aamma peqataatinneqarluinnartariqarput, uagut isumaqarpugut assagiarsunnut tunisassiorfinni pioreersut saniatigut Maniitsoq Paamiullu pilersinneqassappata, nunamiut allamiut eqqartorneqassappata, taakkununnga akornutaassan-ngilluinnarpoq. Peqassuseq misissulaartigu avataanit ikiorsinneqarsinnaanissaq pisariaqartin-neqartariaqarpoq.

 

Asersuutigiinnarlugu Paamiuni misileraasoqarmat, Paamiormiut misillernianngikkaluarlugit, oqaatigisariaqarsoraara aalisartut qanoq amerlatigisut assagiarsunniarnermut peqataassappat? Uannut oqartoqarmat Maniitsuminngaannit soqutiginnittoqarpat taqqavunngartoqarnissaanik kaammattuiniarit, aamma taamaasiorsimavunga. Isumaqarpunga sinerissatsinni taama annertu-tigisumi misileraaneq iluatsissappat illoqarfiit assigiinngitsut suleqatigiittariaqartut. Avataa-tungaanit aamma taamaattariaqarpugut.

 

Immaqa aperisoqarsinnaavoq aalisariutit angissusaat eqqarsaatigalugu qassit piareersimappat? Tamakkua soorunami Inatsisartut misissueqqusippata, aammalu kattuffiit susassaqartut tamakku­ninnga tusarniaanerit pisarmata, isumaqarpunga tamakkununnga periarfissaq oqaloqqinnissar-  lu innersuussutigineqarsinnaasoq. Kisianni erseqqissumik partiit oqaatigereerpaat isumaqataaf-figalugulu aamma avataani misileraanissaq pisariaqartinneqarluinnartoq.

 

Aamma tamatta soqutigilluinnaqqissaarparput, Inatsisartuni tamarmik soqutigivaat, nunami suliffissat amerlanerusut, nunami suliffissuarnut tulaassuinissaq ujartorneqarpoq. Sooq sinerissa­mi qanittumi assagiarsunnik aalisarnermut saniatigut aamma avataaninngaanneersunik aalisa-riutillu anginerusut avataani aalisarsinnaanisaat nunami suliffissuarnut tulaassuinissat ammaa-tissanngilarput. Kalaallit salliutissavagut, ataatsimiititaliami oqarpugut; pisariaqarpat aatsaat avataaninngaanneersut ikiortigerusuppagut.

 

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Tassa soorunami aamma uanga pinngitsoorumanngilanga Inuit Ataqatigiit sinnerlugit oqaase-qartutut maani, pingaartumik Naalakkersuisut siulittaasuanninngaannit upissunniarneqarama, taanna soorunami aamma oqaaseqarfigissavara.

 

Soorunami uagut nammineq oqaatsivut, maani oqaluttarfimminngaannit, annnissukkavut nammineq akisussaaffigisussaassavagut. Aamma aatsaaginnaq Aalisarnermut Ataatsimiititaliami siulittaasutta tamanna aamma erseqqissarpaa, isumaqatigilluinnarparpullu.

 


Pissusipalaanik taakkarsuilluta oqalukkatta, tassani eqqarsaatigivagut uani suliami iliuuserine-qarsimasut. Tassami ilisimaneqartutut majip tallimaani Royal Greenland A/S-ip allanngortiterivi­giniarneqarnissaa, tassa tunisassiassaqassutsimut naleqqussaavigineqarnissaa, maani inimi oqallisigineqarpoq akunnerit, eqqaamanerlunngikkukku, sisamat atorlugit annertoorujussuar- mik oqallippugut. Oqallinnerup taassuma inernerivaa, aamma Naalakkersuisut Siulittaasuata nammineq taamani majip tallimaani oqaaseqarneratut, Inatsisartut Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaannut innersuunneqarnissaanut ilalerlugu oqaasertalersorne­qarmat.

 

Tamannaavorlu aamma Inatsisartuni siulittaasutta Jonathan Motzfeldt-ip oqallinneq naggaserlu­gu inerniliinermini oqaatigisai. Tassa suliaq ingerlaqqittariaqartoq ataatsimiititaliami apeqqutit assigiinngitsut minnerunngitsumilli kommuninut allanngortiterinermi eqqorneqartussanut sunniutissai ataatsimiititaliami aamma nalilersorneqaqqissammata. Aammalu pingaartumik, soorlu oqaatigeriikkatsitut, avataani assagiaqassuseq aamma sukumiinerusumik ataatsimiititalia­mi sammineqarsinnaaniassammat.

 

Taamaattumik pissusipalaamik oqalukkatta tamanna takusinnaanngilara qanoq ilillugu Naalak­kersuisut siulittaasutsinninngaannit assortorniarneqassappat. Tassami ilumoorluinnarpoq Sermitsiaq saqqummermat majip 16.-ani, taamani atuarneqarsinnaavoq Royal Greenland A/S-ip ataatsimeersuarnerani majip 12.-ani pisumi Naalakkersuisut Royal Greenland A/S peqqusima­gaat Inatsisartut sussa qanorluunnit oqalukkaluallarpata ataatsimiititaliamulluunniit una suliak­kiissutigineqaraluarpalluunniit asu aallartiinnarniaritsi, allanngortiterikuttoorniaritsi.

 

Tamanna aamma uppernarsaatissartaqarpoq, soorunami. Aajuku allakkat tigummivakka Aalisar­nermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisup Paaviaaraq Heilmann-ip Sermitsiap aaqqissuisuanut Poul Krarup-imut majip 16.-ani allagarisimasai. Tassani Naalakkersuisup uppernarsarlugu naqissuserpaa Naalakkersuisut isummernertik malillugu, tassagooq Royal Greenland A/S-ip taamatut peqquneqaannarnissaa pissusissamisuuinnartoq. Suukkiarooq ataatsimiititaliami suliakkiissutigineqaraluarpata, Inatsisartulluunniit qanoq oqalukkaluarpata­luunniit suliaq uagut aallartiinnassavarput.

 

Pissusipalaanik oqalukkutta tamanna aamma eqqarsaatigilaartariaqarparput. Aamma ilisima-varput Sermitsiap aaqqissuisoqarfia, aamma Inatsisartuni Siulittaasutsinnut tamanna pillugu allakkiaqarsimammat, aamma taakku allakkat tigummivagut. Isumaqarpunga ataatsimiititaliamut ilaasortanut tamarmiusunut agguaanneqarsimammata. Tassami eqqumiiginarmat suliassaq ataatsimiititaliamut innersuunneqareeraluartoq tamakku soqutiginnguarnagit Naalakkersuisut ingerlatsiniarsarimmata.

 


Aamma ilanngullugu uteqqiinnassavarput, ilumut nukillaarnaqaaq ataatsimiititaliami suligalu­araangattaluunniit isumaliutissiissut aqqutigalugu apeqqutit assigiinngitsut Naalakkersuisu-ninngaannit akissuteqarfigineqaqqullugit saqqummiussoraluaraangatsigilluunniit amerlanertigut tamakkua saqqummiussuunneqartut Naalakkersuisuninngaannit aamma akiumaneqarneq ajormata.

 

Tassa uani aamma suliami tamanna ullumikkut takoqqipparput apeqqutit amerlaqisut ataatsimii­titaliap isumaliutissiissutaani saqqummiussuunneqartut Naalakkersuisut siulittaasuaninngaan-  niit akiumaneqanngillat. Pingaartumik Paamiuni Maniitsumilu suliffissat, allanngortiterinerup nassatarisaanik, annaaneqartussat 80-100-it tungaanut amerlassusillit qanoq ilillugit taakku aaqqiivigineqassanersut Naalakkersuisut tungaaninngaanniit pilersaaruteqarfigineqanngitsut. Allatut paasisinnaanngilarput. Taamaattumik tamanna aamma sanioqqutitsineruvoq Naalakker­suisut siulittaasuata majip tallimaani maani oqaatigeriigaanut. Oqaatigivaa illoqarfiit eqqorneqar­tussat sapinngisamik minnerpaamik eqqorneqarnissaat taanna nammineq inuttut sulissutigiumal­lugu.

 

Taamaassimappat soormiuna uani ataatsimiititaliap innersuussutigalugu saqqummiummagu taava nammineq inuttut imaluunniit Naalakkersuisut siulittaasuattut qanoq iliornissaq taanna oqaaseqarfiginngikkaa. Eqqumeeqaaq.

 

Pingaaruteqavissutut ataatsimiititaliap isumaliutissiissummini saqqummiuppaa aalisariutit raajarniutaasareersut avataasigut allat aningaasatigut ESU aqqutigalugu assagiarsunnialerner- mut periarfisinneqarnissaat aqqutissiuunneqarniartariaqartoq. Inuit Ataqatigiit tamanna pingaar­tittorujussuuvarput, kisianni ajoraluartumik tamanna oqaaseqarfigineqanngilaq.

 

Aningaasat eqqarsaatigigaanni, ilisimaneqareertutut aningaasanut inatsit aaqqutigalugu raajarni-utikillisaanermut immikkut ukiumut 10 mio.-inik immikkoortitsisarpugut. Kisianni tassa taak-kua 10 mio.-it taamaallaat maannamut raajarniarsimasunut atugassaapput. Sineriatsinni saarulliit tamakarnerisa kingunerisaanik saarullinniuterpassuit uningaannalersimasut assagiarsunnialer-sinnaanissamut atorluarneqarsinnaareersut, sooruna tapiiffigineqarsinnaanissaat aqqutissiuun-niarneqanngitsoq, ujartorparput pisariaqarmat. Aammami nilliaatigiuarneqarmat aamma Naalak­kersuisut tungaaninngaannit. Assagiarsuleriffiit pioreersut pingasut Aasianni, Sismiuni Nuumilu assagiarsunnik tulaassuiffigineqarnerat annikittuaraannaavoq, siorna 550 tonsit missaanaaniikku­narpoq.

 


Taamaattumik pisariaqarpoq aamma allatigut ESU aqqutigalugu angallatinut annerusunut tapersersuiniarnissarput, soorlu saarullinniutaareersimasunut aammalu umiatsiaararsortut periarfissinneqarnissaannut aqqutissiuiffissatut. ESU-p iluani maannakkut ukiup sinneranut aningaasat atugassat 17 mio. kr.-it missaanniipput. Aamma ilisimaneqareersutut ukiuni kinguller­ni pingaartumik Royal Greenland A/S-ip suliffeqarfissuini maskinat ikkussuunneqarmata Royal Greenland A/S-ip taamani pisariillisaanermigut iluanaaruteqarsimavoq eqqaamanerlunngikkukku 13 mio. kr.-it missaanni. Aningaasat taakkua amerlanersaat uninngaannarput aningaasaateqarfim­mi. Aningaasat aatsaaginnaq taagukkakka katiteraanni katillugit 37 mio. kr.-it missarpiaanniipput massakkorpiaq.

 

Taamaattumik maani nunatsinni aalisartortavut pisariaqartitsigaaqisut, tamakku aamma eqqar­saatigilaarallartigit. Isumaqarpunga maani annerusumik qassiiliuutigisariaqanngikkipput pisaria­qartitsigaarnerat qularnanngingaarmat.

 

Aamma una oqaatigilaassavara avataani assagiaqassuseq eqqarsaatigalugu Aalisarnermut Ataatsimiititaliaminngaannit pingaartissimagatsigu pinngortitaleriffimmut tusarniaanissarput. Taamaaliorsimavugullumi, tassani paasisavut soorunami annilaarnanngitsuulaanngillat. Tassami pinngortitaleriffimminngaanni oqaatigineqarpoq nassuerutigineqarlunilu avataani qanoq annertu­tigisumik saattuaqarnersoq ilisimanngilarput. Aamma oqarput ukioq manna peqqussagaluarutsi­gu misissussagipput, naak aamma TB-I aqqutigalugu immikkut 1,5 mio. kr.-inik aningaasaliiffi­gineqaraluarutta, ukioq manna naammassisinnaanngilarput. Immaqa aatsaat ukiut marluk  qaangiuppata avataani assagiaqassuseq annerusumik tigussaasunillu takussutissartalerlugu nalunaarsuiffigineqarsinnaavoq.

 

Taamaattumik Paamiut Maniitsorlu ilungersunarluinnartumik inissisimapput. Tamannarpiaavorlu uagut maani oqaluttarfimminngaannit ilungersuuteqarnitsinnit tikkuartukkavut.

 

Naggataatigut oqaatigilaanngitsoorusunngilara, ilumut qujanaqaaq Qasigiannguani fantails-iliorsinnaalerneq Royal Greenland A/S-ip aningasatigut illersorsinnaasunngorsorisimammagu maannakkut. Kisianni taamaavissimagunanngilaq. Tassami soormi ukiut maannamut sisaman-ngulersut Alluitsup Paani Qaqortumilu fantails-iliornernut ukiumut 20-30 mio. kr.-inik Royal Greenland A/S-imut tapiisarsimavugut. Tassa aamma Qasigiannguani fantails-iliornermut suli maannakkut imminut kaavitittutut oqaatigineqarsinnaanngimmat, soorunami landskarsimin-ngaannit tassunga tunisassioriaatsimut tapiissuteqartartussaassaagut.

 

Lars Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat,  Siumut:

Johan Lund Olsen-imut erseqqissalaassavara illersorneqarsinnaassuseq sinneqartooruteqarsin­naassuserlu assigiinngitsuummata.

 

Soorunami aningaasarsiornikkut illersorneqarsinnaasumik tunisassiorneq sunaluunniit aallartin­neqarsinnaavoq aallaqqaataaniit sinneqartoorfiunngikkaluartoq. Taamaattumik-una fantails-iliorneq nunatsinni aallartinneqartoq aningaasarsiornikkut illersorneqarsinnaammat Alluitsup Paani, Qaqortumi aammalu Qasigiannguani, kisianni suli sinneqartoorfiusinnaanngikkaluarpoq.

 


Ilaatigut aningaasarsiornikkut illersorneqarsinnaassutigivaa neriuutigigatsigu siunertarigatsigulu naassaanngitsumik qaqugorsuarmut tapiiffigineqartarnissartik pisariaqartinnavianngikkaat. Killiliisoqartariaqarumaartoq. Aamma isumaqarpunga oqartariaqarlunga Alluitsup Paani Qaqortumilu fantails-inik tunisassiorneq imminut akilersinnaalersimasariaqareeraluarpoq, neriuttariaqarpugullu tamanna qanittumi naammassineqartariaqartoq. Kisianni aningaasarsiornik­kut illersorneqarsinnaasoq aamma tassa uaniippoq suliffissarpassuarnik pilersitsimmat, inuiaqati­giit aningaasarsiornerat eqqarsaatigalugu.

 

Taamaattumik illersorneqarsinnaassuseq aammalu sinneqartooruteqarsinnaassuseq assigiinngit­suupput. Oqanngilanga sinneqartoorfiusut, oqarpunga aningaasarsiornikkut illersorneqarsinnaa­sut.

 

Isumaqarpunga apeqqutip uuma naammassingaluttuarnerani aamma soorlu Aalisarnermut Ataatsimiititaliap siulittaasuata Sivert K. Heilmann-ip oqaaseqarnermini erseqqissaraa eqqaasit­sissutigeqqissallugu maani inimi amerlanerussuteqarluartut, ilami amerlaneroqisut, tapersersuip­put. Tunisassiorfitta naammassisaqarsinnaassutsimut imaluunniit tulaassuiffigineqarnissamut periarfissanik naapertuuttunngorsarneqarnissaat isumaliutissiissummi najoqqutaralugu naam-massiniarneqassasoq.

 

Isumaqatigiinneq taanna pivoq siullerpaamik februarip 15.-anni Aningaasaqarnermut Ataatsimii­titaliami aalajangiisoqarmat aappassaanik majip 5.-aani Inatsisartuni amerlanerussuteqarluartut tapersersuimmata. Taamaattumik Naalakkersuisut Siumumit Atassummillu tunulequtaqartut Inatsisartuni ilaasortanit 31-iusunit 23-inik tunulequtaqartut, tunulequtaqarpiaratik sulisimasutut uparuartussallugit isumaqarpunga tunngavissaqanngitsoq.

 

Aammalu februarip 15.-ata kingornatigut Naalakkersuisut aamma Aningaasaqarnermut Ataatsi­miititaliamit, naluneqanngitsutut Inatsisartut ataatsimiinnerisa avataanni Inatsisartut sinnerlugit aningaasanut tunngassuteqartunik isummersinnaanermut piginnaatinneqartumit, akuerineqar-tumik, tassalu partiinit Siumumit, Atassummit Inuit Ataqatigiinnillu ilaasortaaffigineqartumit partiit taakkua Inatsisartuni ilaasortanit 29-inik tunulequtaqartut. Taakkunannga akuerineqarlu-tik sulinerat uparuartussallugu oqarluni Inatsisartuni tunulequtaqarpiaratik Naalakkersuisut sulipput, kusanaak, pissusipalaaq. Taanna isumaqarpunga tunngavissaqanngilluinnartoq.

 

Ajuusaarpunga oqassallunga Naalakkersuisuni partiit tunulequtaaginnaaratik aamma Inatsisartut  Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaat tunulequtaasoq. Aamma Inatsisartut maj 5.-atali kingorna amerlanerussuteqarluartut tunulequtaasut. Ataatsimiititaliap siulittaasua ilumoornerassavara oqarmat taamanili amerlanerussuteqarluartut tapersersorpaat, apeqqutilli ataasiakkaat nalornissu­tigineqartut immikkut ataatsimiititaliami siunnerfigineqarluni. Tassa taannarpiaavoq Naalakker­suisuni tunngavigalugu suliarisarput.

 


Suliffissat 260-inik sinnillit annaanniarlugit iliornermi soorunalimi Naalakkersuisut kinguarsaaq­qinnissamut aqqutsissarsiuusserusunngilagut. Imaluunniit kinguarsaaqqittut utaqqerusunngilagut. Qanorluunniit paasinninneq ikkaluarpat Johan Lund Olsen-imi Naalakkersuisuni misigisimavu­gut amerlanerussuteqarluartunik tunulequtaqarluta suliassap uuma ingerlanneqarnera ingerlallu-tigu.

 

Taamaattumik erseqqissaatigeqqissavara Naalakkersuisuni toqqissisimanngissutiginngilarput apeqqutip uuma suliarinerata maannamut ingerlanneqarnera. Inuiaqatigiinnut suliffinnik 260-inik sinnilinnik aaqqiissuteqarnermut siunertaqarmat. Naalakkersuisuni piumasarisimavarput Paamiut Maniitsorlu aaqqiiffiginissaat naammaginartumik pissasoq piumasaralugu piumasaqaatit allat isumaqatigiissutillu allat akuersaarsinnaagigut. Taannalu Royal Greenland A/S-ip qullersaqarfia­ta siulersuisuisalu Naalakkersuisunut uppernarsaatigisimavaat, aap, saattussat tunngavigalugit tunisassiorneq Paamiuni Maniitsumilu aallartinneqassasoq Naalakkersuisunit naatsorsuutigine­qarsinnaavoq, saattuaqassusianik misissuineq tunngavigalugu pisassat amerlineqarpata illoqarfin­nut taakkununnga marlunnut tunisassiorfissanut naammattumik pisaqarsinnaanissaq tunngaviler­lugu.

 

Tassa suliaq taamatut ingerlavoq. Isumaqarpunga immikkut uippajaarnartortaqanngitsoq uippa­jaarnartortaalu uaniippoq tunisassiorfiup naammassisaqarfiusinnaaneranut naapertuussaanissaq kinguarsaqqissagutsigut suliffissatigut ajornartorsiutaaginnarani aamma aningaasarsiornikkut annertuumik ajornartorsiutaalersinnaammat, suliffissuarmut Royal Greenland A/S-imut, aalisar­tunut ilami nunatsinnut tamarmut. Taamaattumik apeqqut una pingaarteqarlugu kinguarsaaqqin-ngilluinnarlutalu Naalakkersuisuni suliassaq ingerlapparput.

 

Aamma naggaterpiaatigut oqaatigissavara neriullunga aamma nunatsinni ileqquliunneqassanngit­soq ajornartorsitinik aningisuumik aaqqiisoqalersorlu ajornartorsiutinik mikinerusunik kinguar­saatissanik ujarlertarneq.

 

Paaviaaraq Heilmann,  Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq:

Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat oqarpoq ilaatigut qassiiliornissaq pisariaqanngitsoq. Kisianni tassa qassiiliortitsigami, qassiiliortoq tassaavoq Inuit Ataqatigiit. Isumaqarpunga Inuit Ataqatigiit malinnaasimagunik massakkut oqaatigineqartut, pingaartumik oqaaseqartuat, tamakkuninnga saqqummiussuissanngikkaluarpoq.

 


Imaammat, maannamut siorna assagiarsunnut pullatinut tapiissuteqartoqarmat pissarsisut tassaapput saarullinniaasimasut. Aamma nalunngilara iluarisimaarneqartoq taamatut tapiissute­qarneq. Nuannaarutigineqarpoq, aningaasarsiorneq siumut aallaqqippoq. Aammalu qanittunngu­akkut Sisimiuni assagiarsunnerat oqaloqatigaakka alloriaqqinnissap tullia qanorlu iliuuseqarnis­saq eqqarsaatigalugit. Akerlerineqanngilaq canadamiut Royal Greenland A/S-ilu peqatigalugit  aammalu sumiiffinni, soorlu Sisimiuni, aalisartut peqatigalugit avatitsinni assagiarsoqarfiit misiliiffigalugit aalisarfigissallugit.

 

Taamaallaat imminnut, aalisarfiit nunamilu tunitsiviit, eqqarsaatigalugit aporaattoqassanngitsoq, tassa aalisartut kissaatigisaat. Aammalu taanna naammassiniarlugu Royal Greenland A/S-imi oqaloqatigiinnerit ingerlaqqissapput.

 

Aalisariutit allat tapiiffigineqarsimanngitsut, taavalu saarullinniutit aamma periarfissinneqartaria­qartut. Tassa taakkorpiaapput periarfissagissaartinniarpaasagut, aammalu siornaak KNAPK-lu assagiarsunniarneq pillugu annertunerusumik oqallinnermi aallartikkatta, tassaatissimavagut saarullinniaasimasut, tassami massakkut saarulliisaqimmat. Taakkuupput siulliullugit siumut aallariartinniartariaqartut. Taannali naammassimanngilaq, tamatuma kingornatigut raajarniat aamma ilaatigut raajarniarunnaarlutik pisassaminnik allanik ingerlatitsisut imaluunniit tunisisiut, aamma taakku periarfissinniarnissaat periarfissaqartinniarneqarsimasut.

 

Johan Lund Olsen-ip majip 16.-ani Sermitsiamut allagara innersuussutigaa, allaat oqarluni suukkiaq ataatsimiititaliaq Inatsisartulluunniit qanoq oqaraluarpata. Sumi tassani taamatut allaqqasoqarami, taamaattoqanngilaq. Naalakkersuisut siulittaasuata nassuiaatai innersuussiti­giinnassavakka.

 

Aamma isumanga malillugu una eqqaasariaqarpoq maannakkut Royal Greenland A/S-imut, oqallisigisatta qitia uterfigeqqilaarlugu, aaqqissuussineq eqqarsaatigalugu qanoq iliuuseqarto­qanngippat suliffissarpassuit annaaneqartussaagaluarmata. Taannaana upalugaarsimaffiginiarlugu aammalu siumut pisariaqartitsisoqarmat aaqqissuussiniartoqartoq.

 

Aamma Pinngortitaleriffik eqqarsaatigalugu, aperineqarsimasoq ilisimanngilarput avataani assagiarsuit eqqarsaatigalugit. Tassa akikinnerpaamik misissuisinnaaneq tassaavoq Royal Greenland A/S, canadamiut kalaallillu aalisartui ataatsimut peqatigiisillugit avataani misiliisik­kaanni, tassaavorlu taanna misilinniarneqarpoq. Taanna isumaqarpunga pissusissamisoorluinnar­toq kikkunnilluunnit naatsorsorneqarsinnaasoq aqqutissaq ajunngivissoq taanna.

 

Maliinannguaq M. Mĝlgaard, Inuit Ataqatigiit:


Aap, ilaatigut immaqa ilimagineqareersutut illoqarfiit sakkortuumik eqqorneqartussat ilagivaat Qeqertarsuaq. Tassunga tunngatillugu innuttaasut assut neriulersimagaluarput Aalisarnermut Ataatsimiititamut innersuussutigineqarmat oqaluuserineqaqqissasoq. Tassami eqqorneqartussat, naak oqaatigineqareeraluartoq suliffissuarmi sulisut ukioq naallugu sulisinnaasut amerlariaraluar­tut kisianni taassuma avataatigut aamma suliffeqarfiit annertuumik eqqorneqartussaapput, aammalu Aalisarnermut Ataatsimiititaliamut Qeqertarsuup kommunianit allakkiaq naatsorsuisi­manerillu malillugit ukiumut, 1996-iinnaq naatsorsuutigalugu, raajaleriffiup kaaviaartitai, raajaleriffiup fabrikkip ingerlannerani, illoqarfiup, KNI-p, maskiinaleriffiup taavalu raajarniutinit akileraarutit akissarsiaasartullu eqqarsaatigalugit,  13 mio. kr.-it tungaanoorput.

 

Tassa erseqqissumik oqaatigalugu KNI kilisaatinut gasuuliamik taavalu uulianik allanik, atortussanik taamatut raajarnianut tunioraanermini ukiumut kaaviaartippai 4,2 mio. kr.-it. Aammalu maskiinaleriffik ingerlanneqartoq taassuma ingerlanneqartup 2/3, tassa 2,1 mio. kr.-it aamma raajarniat toqqammavigalugit illoqarfimmi kaaviiaartitaapput. Taassuma saniatigut akileraarutitigut isertitat akissarsiallu eqqarsaatigissagaanni taamatut tunisisarnermi akissarsiat eqqarsaatigalugit 6 mio. kr.-it kaaviiaartitaallutik.

 

Taamaattumik raajaleriffittut aammalu taamatut kilisaatit tulaassuinerminnut atorunnaarneran-nut tunngatillugu erseqqissumik oqaatigineqarsinnaavoq kaaviaartitat tamakku Qeqertarsuup illoqarfianit peertussaapput.

 

Taamaattumik tupinnanngilluinnarpoq innuttaasut annertuumik aarleqquteqarmata. Innuttaasut ataatsimeeqatigiissimapput aammalu Aalisarnermut Ataatsimiititaliamut allagaqarlutik, tassanilu kissaatigineqarsimalluni raajaleriffiup ataannarnissaa. Aammalu patsisaasut erseqqissut ingerla­teqqinneqarsimapput. Fabrikki ukiorpassuarni iluanaaruteqarluni ingerlajuarsimavoq, imertigut ajornartorsiuteqarneq ajorpoq, taavalu Diskobugt-imi Qeqertarsuaq tassaavoq kingullerpaajulluni sikusartoq.

 

Taamaattumik tupinnanngitsumik eqqumiigineqarsimavoq raajaleriffittut matuneqarnialermat, aammalu tassunga tunngatillugu kissaatigineqarsimagaluarpoq aalisartunit, innuttaasunit aammalu sulisunit taamatut aasakkut raajaleriffittut atuinnarluni ukiukkut avaleqqanik suliaqar­tutut ingerlanneqarsinnaanera takorloorneqarsinnaasoq. Kisianni tassa ajoraluartumik taamatut Royal Greenland A/S-ip aammalu Naalakkersuisut tungaanniit aalajangiisoqareersimavoq. Aammalu assorsuaq uggornarpoq taakkua inuiaqatigiit pigisaasa illoqarfinnullu annertoqisumik sunniuteqartut, allaat illoqarfiit uummataannik taaneqarsinnaasut ingerlannerini aalajangiisussat tassaassagaluarmata Inatsisartut. Uani uagut issiasugut isumasiorneqarsimasariaqaraluarpugut, aatsaallu tassani eqqartuilluareernikkut kingunerisassaalu eqqartorluareernerisigut aalajangiinis­sat pisimasariaqaraluarlutik killormut pinnani. Tassami oqaatigineqartarpoq Royal Greenland A/S inuiaqatigiit pigigaat, massakkut pisut toqqammavigissagaanni isumaqarpunga tamanna annertuumik ersernerluttoq.

 


Naalakkersuisut siulittaasuata oqaatigaa kinguarsaaniartutut taalluta aammalu ajornartorsiutit mikinerusut siuarsaatissat angisuut unitsittariaqanngikkaat. Illoqarfimmut Qeqertarsuarmut ajornartorsiut mikisuunngilaq, angisoorujussuuvoq. Immaqa Nuummiunut mikisuaraavoq, kisianni najugaqartunut taakani angisoorujussuuvoq. Taamaattumik assorsuaq uggornarpoq taamatut aalajangiisoqarsimanera aammalu neriuutiginarput siunissami taamatut raajaleriffittut atuinnarnissaa ingerlanneqarsinnaajumaartoq, tusarneqartarmammi raajat massakkut ikiliartorun­naarsimasut. Taamaattumik assorsuaq ajuusaarnarpoq taamatut annertutigisumik sunniuteqartus­samik aalajangiisoqalermat.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Inussiarnersumik Naalakkersiusut Siulittaasuannut saaffiginnissuteqarniarpunga, tassa Naalak­kersuisut siulittaasuata oqaatigivaa Inatsisartuni amerlanerussuteqarluartut 23-it akuersisimasut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq aqqutigalugu februarip 15-iani taamatut suliaqarnissamut. Tassami amerlanerussuteqarneq ataqqivarput. Kisianni aamma oqaatigineqarpoq suliassaq manna siornali aallartinneqarsimasoq, allaallumi uani nassuiaammi Royal Greenland A/S nunami suliffiutaani naammassisaqarsinnaassutsip naapertuuttunngorsarnera pillugu Naalakkersuisut nassuiaataat ullulerneqarsimavoq 19. januar 1997-imi, tassa Aningaasaqarnermut Ataatsimiitita­liap akuersinera sioqquterujussuarlugu.

 

Taamaattumik paaserusunnarpoq taanna nassuiaat tassanilu pilersaarutit tamarmik ineriikkat saqqummiunneqartut. Taanna nassuiaat sioqqullugu tamanna akuersissutigineqarsimanersoq. Soorlu oqaluttup kingulliup oqaatigivaa ilumut suliassaq una taama pingaaruteqartigisoq Inatsisartuni siusinnerusukkut oqaluuserineqarsimasariaqaraluarpoq, aammalu pimoorullugu paasiniagassat aallaqqaataaniilli Inatsisartut akuutillugit suliniutigineqarsimasariaqaraluarpoq.

 

Nuanneqqajaqaaq ilumut paasineqareersimasuuppat avataani saattussat naammattut aalisarne-qarsinnaasut qulakkeerneqarsimassappata. Kisianni taamaattoqanngilaq aammalu allanngortite-rinermi pisariaqartinneqartutut taaneqartut, nassuiaammi, 12.000-15.000-nik pilersaarutit ukua inuit 225-275-it sulisinneqassappata pisariaqassasoq.

 

Taamaattumik soorunami pilersaarutit ajunngilluinnarput. Taava illuatungaanut saatillugu  oqarutta; ilami taakku 12.000 tonsit peqanngeriasaassagaluarpata pilersaarut una tamarmi ajalusuussooq, aammalu naleqqussaanissaraluaq ajalusuussooq.

 

Naqqaniit aallartinneq ajunngilluinnartumik Qeqertarsuup eqqaani saattuarniarneq eqqarsaati-gissagutsigu ajunngilluinnartumik ingerlanneqarsimavoq. Aammalu isumaqarpunga taamaatta- riaqartoq.

 


Aalisarnermut Ataatsimiititaliap siulittaasuata oqarnera malillugu avataanit aalisariutit aalisartul­lu pissarsiarineqarsinnaanissaat aatsaat pisariaqavippat tamanna pisariaqartoq. Ajunngilaq, aatsaat pisariaqavippat tamanna ingerlanneqarli, kisianni nunaqavissut annerusumik peqataatin­neqarnissaat aamma ataatsimititaliaminngaannit eqqumaffigineqartoq oqaatigineqarpoq. Taa­maattariaqarpoq aamma. Tassami assersuutigeriarutsigu ukiuni arlalinngulersuni qaleralinnik avataani aalisarneq misileraanertut ingerlanneqarsimavoq, allaat ilaatigut ukiumut 8.000 tonsit pisassiissutigineqartarsimallutik. Taamatut isumaqarpunga misileraaneq saattuarniarnermut atatillugu ingerlanneqartariaqanngitsoq. Avataaninngaanniit aalisariutillit peqataatinneqassappata misileraaneq killilerneqartariaqarpoq aalajangerlugu misileraanerup killiffia aalajangersimasoq atorlugu ingerlanneqartariaqarpoq. Naassaanngitsumik misileraasoqarsinnaanngilaq.

 

Taamatut naakkaluamik saaffiginnissuteqarpunga.

 

Lars Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut:

Siullermik Hr. Anthon Frederiksen-imut oqaatigilaassavara; ilumoorpoq januarip 19.-ani Naalakkersuisut Royal Greenland A/S-ilu isumaqatigiissuteqarmata. Aap, kisianni isumaqati-giissut aatsaat atortussanngortinneqarsinnaavoq Naalakkersuisut isummernerat Aningaasaqarner­mut Ataatsimiititaliami akuerineqaruni.

 

Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami apeqqut tamanna akuerineqarpoq februarip 15.-ani 1997, majip 5.-ani Inatsisartuni amerlanerussuteqarluartut akuersaarpaat pilersaarut taanna piviusunngortinneqassasoq. Ersernerluttortaali ataatsimiititaliami suliarineqassasut kissaatigine­qarluni. Ullumi junip pingajuani 1997-imi aamma amerlanerussuteqarluartut aalajangeqqippaat, tapersersorpaat pilersaarutip atulersinneqarnissaa.

 

Taamaattumik Naalakkersuisut ajornartorsiutiginngilaat suliassap piviusunngortinnissaa pillu- gu aallartitsinissartik. Neriuppunga paasinartumik oqaatigalugu.

 

Aamma Inuit Ataqatigiinnit oqaatigineqartunut assigiinngitsunut oqaatigeqqissavara erseqqis­sariikkattut Naalakkersuisut tunuliaqutassatik naammattut tunuliaqutaralugit suliassatik ingerlap­paat. Aamma Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami suliassatut akuerineqarsimavoq februarip 15.-ani - aamma Inuit Ataqatigiinnit Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami akuerineqarsima­voq. Inuit Ataqatigiit akunnermini taanna ajornartorsiutigissappagu taanna namminneq akunner­minni ajornartorsiutiginnguariarlissuk. Kisianni Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami Inuit Ataqatigiit akuerseqataavoq pilersaarummut uunga.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit:

Inatsisartut Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaa sullerissoq ulapissi­maqisoq pillugu annertunerusumik oqaaseqassanngilanga. Kisiannili Inatsisartut Aningaasaqar­nermut Ataatsimiititaliaani sulinermut tunngasut, nalinginnaasumillu ataatsimiititaliani suliner­mut tunngasut oqaaseqassaanga.

 


Naalakkersuisut aammalu Inatsisartuni ilaasortat eqqaamassavaat ukiarmi aningaasanut inatsisis­sap suliarineranut atatillugu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq Naalakkersuisunut inassute­qarmat, imaluunnit tikkuaammat, eqqaamanngilara oqaaseq sunarpiaq atorneqarnersoq, Inatsisar­tut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaata suliassaa tassaavoq aningaasanik akuersisartuuneq Inatsisartut ataatsimiinnerisa avataani ilaatigut. Apeqqutinut suliassanut aalajangersimasunut kulturimut, atuartitaanermut, aalisarnermut, nunalerinermut, piniarnermut, isumaginninnermut tunngasuni oqartussaasut tassaapput ataatsimiititat allat. Taamanikkullu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami inassutigaarput suliassat aalajangersimasut apeqqutinut aalajangersimasunut tunngasut ataatsimiititani susassaqartuni nalilersorneqartassasut, uagut Aningaasaqarnermi Ataatsimiititaliami aningaasartai isumagissaqqaaratsigit isummersorfigalugit.

 

Februarip 15.-ani Naalakkersuisunit Inatsiartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaat aperine­qarpoq suliffissuarni allanngortiterisariaqarnernut pisariaqartitsineq Aningaasaqarnermut Ataatsi-miititaliap akuerisinnaaneraa. Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap tamanna akueraa.

 

Naalakkersuisunit ataatsimiititaliaq aperineqarpoq tamakku allanngortiterinissamut isummat kommuninut paasisitsiniutigineqarnissaat Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap akuerisinnaa­neraa. Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap tamanna akueraa.

 

Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq aamma taamanikkut Naalakkersuisunit aperineqarpoq saattussanik pisassat TAC-ip 12.000-15.000-inik annertussusilerneqarsinnaaneranut tunngasunik Naalakkersuisut suliniuteqarusunnerat akuerineqarsinnaanersoq. Aningaasaqarnermut Ataatsi­miititaliap tamanna akuersaarpaa.

 

Aamma Naalakkersuisunit Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq taamanikkut februarip 15.-ani aperineqarpoq angallatitigut aalisarsinnaaneq, saattuarniarsinnaaneq eqqarsaatigalugu 6.000-it angullugit angallatigissarsinnaaneq akuerineqarsinnaanersoq. Tamanna Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap akuersaarpaa.

 

Taava kingulliup tulliatut Naalakkersuisunit Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq februarip 15.-ani apeqqutigineqarpoq Naalakkersuisut pilersaarutigigaat 269 mio. kr.-inik Royal Greenland A/S-ip atorniarsinnaanissaanut qularnaveeqqusiinissartik pilersaarusioritsik, tamannalu Aningaa­saqarnermut Ataatsimiititaliamit isummersorfigineqaqqummassuk akueraarput. Kisiannili Naalakkersuisuninngaannit erseqqissaatigineqarpoq 269 mio. kr.-it taakkua soorunami aatsaat atulersinneqarsinnaasut Inatsisartuni upernaakkut ataatsimiinnermi Inatsisartunit akuerineqarpa­ta. Taannalu massakkut majip tallimaani pisimagunarpoq, oqaluuserineqarsimavoq.

 

Fabrikkit sorliit sornik suliaqarnissaat Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap susassarinngilaa, taanna Aalisarnermut Ataatsimiititaliap susassaraa. Uagut aningaasartai isumagisarpagut qin-nuteqaatigineqartut najoqqutaralugit.

 

Lars Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat:


Hr. Josef Motzfeldtip oqaaseqarneratigut piviusoq manna allanngortinneqanngilaq. Royal Greenland A/S-ip suliffissuini naammassisaqarsinnaassutsimut naleqqussaaneq Inuit Ataqatigiit Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami akuerisimavaat.

 

Lars Sĝrensen, Inuit Ataqatigiit:

Tupigineqassanngilaq Inuit Ataqatigiit ilungersuutigigatsigu suliffinnik assigiinngitsunik nuussiniarnermi aamma aallaqqaammulli oqaatigineqareersutut taartsissaanik assigiinngitsunik kommunit marluk, pingaartumik Maniitsoq Paamiullu neriorsorneqarsimasut, maannakkullu aappassaaneerinninnermut neriorsuut taanna ungasilliallassimasoq malugisariaqarpoq. Ilaatigut oqaatigineqarmat aatsaat immaqa ukiut marluk-pingasut qaangiuppata assagiarsunniarneq Maniitsumi Paamiunilu aallartinneqarsinnaassasut.

 

Uanga nammineq pissutsit ilisimasakka uaniipput, januarip aallaqqaataaninngaannit majip naanissaata tungaanut Nuummi assagiarsunnut igaqarfiusumi taamaallaat tunineqarsimapput 10 tonsit. Piffimmi sivikinnerusumi Paamiuni tunineqarsimapput 150 tonsit sinnerlugit. Taamaattu­mik aamma aningaasarsiornermik oqallisissagaanni aammalu oqarsimagaanni fantailsinik tunisassiorneq siunissami akilersinnaasutut upperineqarpat aamma pinngitsoornani, assersuutiga­lugu Paamiuni, piaarnerpaamik upperigaanni tunisassiorfimmik ammaanissaq sulissutigineqar­nissaa anguniarniartariaqarpoq.

 

Nuummi peqarfeqarsimanngimmat immaqaluunniit aalisartut allanik annerusunik periarfissaqar­simaneramik qaammatit tallimat ingerlanerini 10 tonsit taamaallaat tulaassimavaat. Paamiuni periarfissaqanngilaq avatitsinni raajarpassuaqarpoq, kisiannili illoqarfitsinni tunisaasinnaan-ngillat. Ippassigami Paamiuninngaannit oqaatigineqarpoq Nuummi tunisineq ima angitigilersi­mavoq Paamiut eqqaani aalisartut 50 fod-it sinnerlugit angissusillit Sisimiunut tunisiartoqqune­qartarsimapput. Paamiuninngaanit Sisimiunut 1.000 km sinneqarpoq. Pissutsit taamaattut akueriinarneqarsinnaanngillat, peqarfinni, ilisimavara Paamiut eqqaani assagiarsunnik peqarfe­qarpoq, taamaattumik Nuummiut atorumanngippassuk Nuummiit assagiarsunnut igaq Paamiunut nuunneqarnissaa suliniutigineqartariaqarpoq, tamanna aamma siusinnerusukkut Royal Greenland A/S-ip kissaatiginikuugaa oqaatigineqareerpoq.

 

Nammineerlunga upperivara, aamma aalisartortatta upperivaat illoqarfipput siunissaqassappat assagiarsuit sukumiisumik aallaaviusariaqarput. Taamaattumik Aalisarnermut Naalakkersuisoq kaammattussavara pissutsit assigiinngitsut tamakku inuiaqatigiinnut aammalu tamatsinnut pitsaanerpaaq siunertaralugu piaarnerpaamik Paamiunut tamakkua assigiinngitsut, aammalu tigussaasumik assigiinngitsunik suleqatigiinnissaq anguniarlugu arlaatigut iliuuseqartoqartaria­qarpoq.

 


Pingaartuuvoq aaqqissuussanik assigiinngitsunik aaqqissuussinissaq illoqarfiit assigiinngitsut aalisarnikkut periarfissinneqanngikkunik toqqammavilerneqanngikkunik, taava aamma uagut misigisimasagut saarullugit tammarneratigut, pinngitsooratik aamma illoqarfiit taakku atussagaat nammineq qularinngilara. Ineriartorneq ammut aallarnikuuvoq. Illoqarfipparujussuarni assigiinn­gitsuni inissaaleqisoqarpoq, Paamiuni massakkorpiaq 80 angullugit allaat inigineqarsinnaapput ajornanngitsumik.

 

Tassa imaappoq ineriartortitsineq oqimaaqatigiikkunnaaraanga aamma inuit illoqarfinnut ineriartortunut nuuttarnerat qangarsuarli ilisimaneqarpoq. Taamaattumik pisariaqarpoq aaqqiini­arnerni tamani aamma peqassuseq aallaavigineqartariaqarmat, imaanngitsoq illoqarfiit ataasiak­kaat ineriartortinniaannarlugit taamatut aaqqiisoqartoq.

 

Assersuutigisara ersersitsivoq Nuummi igaliisariaqarsimanngikkaluarput, maannamut 10 tons-iinnaat tunineqarsimammata igaliisimasinnaaneq Paamiuniissimassagaluarpoq. Aalisartut allamik periarfissaqannginnamik aalisarput aamma siunissami taamaaliorusupput.

 

Lars Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut:

Isumaqarpunga Hr. Lars Sĝrensen-ip oqaaseqarnermigut erseqqissaraa Paamiuni saattussanut tunisassiorfeqalernissaq tunngavissaqarluartoq, taamaattumik ernumatissaqarpallaanngitsoq. Aamma uagut Naalakkersuisuni taama isumaqarpugut.

 

Royal Greenland A/S-ip Naalakkersuisullu akornitsinni oqaloqatigiinnitsinni isumaqarpugut Paamiuni Maniitsumilu assagiarsuleriffimmik pilersitsinissaq tunngavissaqartoq. Aamma Paamiuni pissutsinik ilisimasaqarluartumit Lars Sĝrensen-ip oqaaseqarnera uppernarnerulersitsi­voq. Oqaatigigaluarpaa ungasilliallattoq, tassagooq ukiut marluk qaangiuppata aatsaat pilissaaq. Taamatut Naalakkersuisuni oqanngilagut, Johan Lund Olsen Inuit Ataqatigiinninngaannersoq taama oqarpoq. Taassuma oqaasii Naalakkersuisut akisussaaffiginngilaat, allat akisussaaqataaffi­gaat.

 

Qujassutigaara oqaatigineqartoq taanna pisariaqarfiusuni pilersitsinissap pimoorunneqarnissaa Naalakkersuisuni pingaartipparput. Aamma isumalluarpugut Paamiunut Maniitsumullu tunnga­tillugu suliassat taakkua pilertortumik naammassineqarsinnaanissaannut.

 

Lars Karl Jensen, Siumup oqaaseqartua:

Suliffissuit allanngortiterneqarnerat oqallisigigatsigu tassani aallaavitta annerpaartarivaat raajaannaat isumalluutigalugit maannakkut suliffissuarnik ingerlatsinerup, raajanik naammattu­mik massakkut pissaqannginnerput peqqutigalugu tamakkiisumik suliffissuarni ingerlanneqarsin­naannginnera.

 


Pisuussutit nutaat, taamatut taasinnaasagut assagiarsuit, isumalluarfigalugit aammalu misilitta­gaareersut avaleqqanik tunisassiornerit aallaavigalugit Royal Greenland A/S-imi qanoq iliorto­qarsimavoq aallaqqaammut saqqummiunnerani tamatsinnit tunngaviatigut tapersersorneqartu­mik, tamanna assortuussutissaanngilaq.

 

Raajammi kisiisa isumalluutigisimagaluarutsigit 5 %-imillu apparaluttuinnartut suliffissuit suliaqarsinnaanerat annikilligaluttuinnassaaq. Taavalu aamma uagut suliffissanik isumalluuteqar­nerput tassani annikilligaluttuinnassalluni. Siumuminngaannit Aalisarnermut Ataatsimiititaliap isumaliutissiissutaa sammigatsigu ilaatigut tassani ersersinneqartut, soorlu Qeqertarsuaq Qasigi­annguillu eqqartorneqarnerannut tunngasunik, aamma eqqaallatsiarneqarput, taamaattumillu uani oqaaseqarnitsinni oqaatigalutigu sikuusarnera kiisalu aamma assartugassalerinermi akilersinnaas­sutsimut tunngasut, fabrikkillu allanngortiterneranni imminnut ataqatigiinnerit suleqatigiisitap nalilereersimappatigit taava taanna isumaqatigiissutigivarput Siumup tungaaninngaannit.

 

Uani Qeqertarsuup raajaleriffiuneranut tunngatillugu maannakkullu aallamik suliaqalernissaa- nut tunngatillugu Qeqertarsuup kommuniata aningaasatigut annaasaqarsinnaanerminik naatsor­suisimanera arajutsisimanngilarput Siumup tungaaninngaannit. Kisiannili aamma maqaasinartoq tassaavoq illua´tungilerneqarsimanngimmat, maannakkut qalerallit avaleraanik tunisassiorner- mi suliffissat amerleriarneri tassani taaneqarsimapput.

 

Raajarniutit tamarmik Qeqertarsuaq qimassaneraat oqaatigineqarsinnaanngilaq, qujanartumimmi inissisimavoq Aasiannut qanittumik, aammalu allamut tunisinissaminnut ilorpasinnerusumi periarfissaqarlutik. Kisianni soorunalimi aalisartut ulluinnarni ingerlatsinerat tassuuna eqqorne­qarsinnaasoq Siumup tungaaniit takorloorsinnaavarput, kisiannili aamma sunaluunniit misilinni­agaq misileqqaartinnagu nalilersoruminaatsuusarmat misileqqaarneqarnissaa pingaartissimalluti­gu. Taamaattumillu Siumumit aamma Naalakkersuisunut inassutigivarput Qeqertarsuup kommu­niata aalisartullu aningaasarsiorup tungaatigut appariarnissarujussuarmik aarlerusunnerat pillugu Naalakkersuisut aammalu Qeqertarsuup kommunianik oqaloqatiginnissinnaanerat inassugigipput Siumup tungaaninngaanniit.

 

Taamaattumik neriuppunga, uanga Siumut sinnerlugu oqaaseqarninni, maannakkut suliffissuar­nik allanngortiterinerit nuna tamakkerlugu suliffissuarnik atorluaanermik kinguneqassasut, aammalu taakkua ingerlanerat pereeriarpat aamma nalilersuinermi peqataajumaarpugut.

 

Jonathan Motzfeldt, Siumut:


Isumaqarpunga nuannaarutigisariaqartoq maannakkut ataatsimiititaliat suliarisimasaat aamma­Naalakkersuisuninngaannit nalunaarutigineqartut. Siumuminngaannit aamma arlaleriarluni saqqummiunneqartartoq Royal Greenland A/S-ip nunami suliffissui pillugit Naalakkersuisunut nalunaarusiaa misissorlugu soqutiginartorujussuuvoq, tassani nunatsinni aalisarnerup qanoq pissuia takuneqarsinnaammat, assiliaq saqqummersinneqartoq atuarlugu inuppassuarnut tupaal­lannartorujussuussooq. Takuinnarutsigu saarullinniarneq 1990-mi 25.000 tonsininngaannit 1996-imut 747 tonsimut apparsimavoq, saarulleeruppoq. Tassani takusinnaasatuaraagut raajat, taakkua isumalluutigilersimavagut annerpaamik, avannaanilu qalerallit aalisarluarneqarnerat nuannersu­mik tassuunakkut susassaqartitsilersimalluni.

 

Oqaatigissavara Siumuminngaannit pingaartilluinaratsigu fabrikkit paasinarmat atorneqarsin-naasut, tamakkiisumik atorneqanngikkaluartut tunisassiornernut allanut naleqqussaanikkut aatsaat suliffissaqarnermik, aningaasarsiornermik pilersitsivigineqarsinnaammata. Taakkuum-matalu maannakkut Naalakkersuisut siunnersuutaanni takusinnaasagut.

 

Nunatsinni aalisarnikkut pissutsit taama erloqinarsisimatigisut takusagut uniinnartoqarnani, assat sarliaannarnagit, Royal Greenland A/S-ip suleqatigineratigut fabrikkit ilaat piorsarlugit sulisin­naasuusiat atorluarniarneqalerpoq. Tassa nuannersua. Soorunami tassuunakkut aningaasaliisaria­qarpugut aamma, suliffissaqarnerit inuiaqatigiillu aamma aningaasatigut pissarsiassaqarneri pillugit.

 

Taamaattumik uani saqqummiussap tungaasigut, nalunaarusiaq tunngavialugu, aningaasaliis-sutissanik noqqaassutigineqartut Siumuminngaannit paasilluarneqarlutik oqaloqatigiinnikkut Naalakkersuisut saqqummiussaannut annertuumik tapersersuineqarpoq. Suliffissat atorfissa-qartinnerat qanoq angitigisoq takusinnaagatsigu, massa saarulliit peerulluinnangajakkaluartut annerjusumillu raajat qalerallillu kisimik isumalluutaalersimasut. Taasumalu saniatigut assagi-arsunnik maannakkut misileraanerit, allanillu isumalluutinik atorluarniarneqarlutik.

 

Periarfissat atorluarniarneqarput piffissami ilungersunartorujussuarmi, taama oqartariaqarpu-  gut. Ilungersunartorujussuuvoq aalisakkat, saarulliit, qimagunnerat. Taakkulu aalisagaasinnaasut isumalluutigut atorluarniarneqarput, nungusapilunnagit, kisiannili pilersaarusiorluakkamik atorlugit.

 

Maliinannguaq M. Mĝlgaard, Inuit Ataqatigiit:

Naatsunnguamik. Ilaatigut-una Siumup oqaluttuaninngaannit Aalisarnermut Ataatsimiititaliamut ilaasortasumit oqaatigineqarmat massakkut taanna ingerlatsinissaq misiliinertut taaneqassasoq. Aap, aammalu taannartaa isumaqarpunga tusaatissatut tiguneqartariaqartoq aammalu siunissa- mi kommunit eqqorneqartut oqaloqatigineqarsinnaaneri Naalakkersuisuninngaannit kaammattuu­tigineqarmat inussiarnersumik, kommuninit eqqorneqartunit inussiarnersumik tigusariaqartoq.

 

Tassa soorlu oqaatigineqartoq, aamma naluneqanngilaq Qeqertarsuup eqqaa qaleraleqanngilaq, taamaattumik avaleqqat assartorlugillu pineqartariaqartussaapput. Taamaattumik aamma oqar-neratut raajarniat allamut tunisiartortariqartussaallutik, aammalu ilaat imminut akilersinnaanerus­sappat illoqarfinnut tunisiviusinnaasunut nuuttariaqarsinnaaneri takorloorneqarsinnaalluni.


Soorlu oqaatigereeripput 13 mio. kr.-it tungaannut eqqorneqartussaavoq. Taamaattumik isuma­qarpunga Naalakkersuisut tungaaninngaannit isigineqartariaqartoq taama annertutigisumik, illoqarfik anginngitsoq, eqqorneqassappat allatigut ineriartortinneqarsinnaanissaa, inuussutissar­siutitigut allatigut piorsaavigineqarsinnaanissaa aamma takorloorneqartariaqartoq. Tassami taamatut allamut nutserinerit piuassappata illoqarfik nungukkiartorluni toqujartuinnartutut taaneqarsinnaassammat. Aamma allat aaqqissuussinerit, KNI-kkut, eqqarsaatigalugit.

 

Taamaattumik siunissaq qaamasuussappat suleqatigiinneq annertooq tamatsinnut pisariaqarpoq, aammalu neriuutigaara misiliineq una nalilerneqaqqikkumaartoq kingusinnerusukkut, immaqa soorlu oqaatigineqartartoq raajat ikiliartorunnaarsimapput, taamaanginnassappata immaqa raajaleriffittut iluanaaruteqartuarsimasoq ukiorpassuarni, raajaleriffittut ammaqqissinnaanissaa isumaqarpunga takorloorneqarsinnaasariaqartoq.

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq, Finn Karlsen, Atassut:

Taamaasilluni ullormut oqaluuserisassaq immikkoortoq 12, Royal Greenland A/S-ip ilusiler-sorneqarnerata naleqqussarneqarnerata nangeqqinneqarnerata oqaluuserineqarnera tamaanga killeqarpoq.

 

Oqaluuserisaq naammassivoq.