Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 16-1

Ataatsimiinnerit ] Tilbage ] Op ] Nĉste ]

Siullermeerneqarnera Aappassaanneerneqarnera Pingajussaaneerneqarnera

Marlunngorneq 20. maj 1997 nal. 13.00

 

Oqaluuserisassani immikkoortoq 16.

 

Landskarsip 1996-imut naatsorsuutaasa akuersissutigineqarnerat.

(Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq)

 

 

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat Jonathan Motzfeldt:

Ataatsimiinneq ammarpoq, ataatsimiinneq aallartitsinnagu pinse-sisiorluarsimagatta aamma Qoornumi, Qoornumi peqatigiiffik qutsaviginiarpara pinse-kkunni, pinse ulluani inatsisartuni naalagiaqatigiissinnaanerput tappavani aaqqissuuneqarsimasoq qujassutigalugu, aamma sila alianaaqimmat Qoonorlu nuanneqimmat, oqaluffillu alianaaqaluni naalagiaqatigiinnitsinnut aamma qujavugut.

 

Taava ullumikkut oqaluuserisassat arfiniliusut siullersaraat imm. 16. Landskarsip 1996-mut naatsorsuutaasa akuersissutigineqarnerat. Tassani Aningaasaqanermut Naalakkersuisoq saqqum­miissaaq.

 

Imm. 23 paasisutsiisarnermi Teknik-kikkut atortulersuutit pillugit nassuviaat,tassani angallanner­mut pilersuinermullu naalakkersuisoq.

 

Imm. 38-mi meeqqat atuarfiani EDB pillugu nassuiaat, Kulture-qarnermut ilinniartitaanermullu naalakkersuisoq. Imm. 39 ungasissumiittunut atuartitsineq pillugu nassuiaat. Kulture-qarnermut ilinniartsitaanermullu ilangeeqarnermullu naalakkersuisoq.

 

Taava 60 siunnersuutit marluk aaliangiiffigisassat. Siullermik tipigissaatit pinnersaatit uffaatillu akitsuusaasa atorunnaarsinneqarnissaat pillugit inatsisartut aaliangernissaanut siunnersuut.

Inatsisartunut ilaasortaq Anthon Frederiksen Kattusseqatigiit.

 

Taava 63 siunnersuut aaliangiiffigisassaq. Arlaanaanulluuniit atanngitsumik misissuititsinissaq pillugu inatsisartut aaliangernissaanut siunnersuut, Inuit Ataqatigiit Partiiata siunnersuutaa. Taavalu aningaasaqarnermut naalakkersuisoq.

 

Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq:


Matumuuna naalakkersuisut sinnerlugit landskarsip ukiumut aningaasaliiffigisamut 1996-mut naatsersuutai saqqummiutissavakka. 1996-mi naatsesuutinik angusat takutippaat, naatsosuutinik ilanngussat immikkut ittut pitsinnagit. Ingerlatsinermik , sanaartornermi, taarsigassarsitsisarner­milu sinneqartoorutit katillugit 527 mio. kr.-niusut.

 

Naatsosuutinik ilanngussat immikkut ittut peereernerisigut angusat 502 mio. kr.-niupput. Ta-manna  aningaasanut inatsimmut aammalu ilassutitut aningaasaliisutinut inatsisinut sanilliullugu 137 mio. kr.-ninik pitsanngoriarfiuvoq.

 

1996-mut ilassutitut aningaasaliisutinut inatsisip aappaata akuersitigereerneratigut 365 mio. kr.ninik  sinneqartooruteqarnissaa missingersuutigineqarsimammat. Angusat ersersippaat Namminersornerullutik Oqartussani aningaasanik aqutsineq pingaarneq naamaginartumik ingerlanneqartoq. Aammalu Landskarsip akiitsuisa taarsersorneri ingerlatiinnarsinnaagigut.

 

1996-mi annertuumik sinneqartoornermut pissutaavoq, tele Greenland A/S-ip aammalu KNI pisiffik A/S-ip 1996-mi Landskarsimut akiitsuminnut immikkut ittumik katillugit 329 mio.kr.-ninik akiliuteqarsimanerat.

 

Landskarsip ataatsimut isertitai ukiumi naatsersuusiorfiusumi katillugit 4mia. 63mio.kr.-niup-put. 1996-mut aningaasanut inatsimmi ilassutitut aningaasaliisutinut inatsisit ilanngullugit 4mia. 28mio. kr.-ninik akuersisuteqartoqarpoq. Tamanna isumaqarpoq 35mio. kr.-ninik isertitaqarneru­simasugut, imaluunnit 0,9 %-timik amerlanerusunik. Isertitaqarnerusimanermut pissutaapput naatsorsuutigisamik akileraarutitigut ilaatigullu akitsuutitigut isertitaqarnerusimaneq. Tamanna pivoq naak 1996-mut ilassutitut aningaasaliisutinut inatsisit aappaannut atatillugu akileraaruti-nut akitsuutinillu isertitassat nutaamik missiginneqarsimagaluartut.

 

Akileraarutini akitsuutinilu ataatsimut ineriartorneq pitsaasuusimavoq. 1996 -mullu aallaqaam­mut aningaasanut inatsimmut inatsisartunit 1995-mi oktober-imi akuersitigineqartumut sanilli-ullugu ataatsimut 67mio.kr. missaannik qarfariarfiusimalluni.

 

Landskarsi ukiumi naatsersuusiorfiusumi ingerlatsinermi aningaasartuutai katillugit 3 mia. 380 mio. kr.-niupput. Aningaasanut inatsimmi ilassutitut aningaasaliisutitut inatsisit ilanngullugit aningaasaliisutigineqartut 3 mia. 371 mio. kr.-niupput. Tamanna isumaqarpoq 9 mio. kr.-ninik atuineruneqarsimasoq procent-inngorlugit 0,3 %-mik. Taamak nikingasoornermut pissutaavoq, ingerlatsivinni ataasiakkaani anikinnerusunik nikingasoortoqarsimanera. Ataatsimulli  isigalugu oqaatigineqarsinnaavoq 1996-mi ingerlatsinermut qulliunerusumik aningaasanik aqutsineq naamaginarsimasoq.

 

1996-mut  sanaartornermi ataatsimut aningaasartuutit 546 mio.kr.-niupput. 1996-mut ilassutitut aningaasaliisutinut inatsisit aappaata akuersissutigereerneratigut, sanaartukkanut aningaasaliissu­tit tamarmiusut 638 mio. kr.-niupput. Taamaalilluni 92 mio. kr.-ninik atuinikinnerusimasoqarlu­ni.


Nikeriarnermut tassunga ilaatigut pissutaapput, nunap immikkoortuini timmisartunut suluusalin­nut mittarfiliornerup sukkassusiata nikissimanera 42 mio.kr.-ninik naleqartoq. Ilaatigullu pisortat sanaartorfigineqarnermut imaluunniit sanaartorfigissaanermut aningaasuliisutaannit katillugit 13 mio.kr.-ninik atuinikinnerusimaneq.

 

Taakku saniatigut ineqarnermut tunngasutigut 26 mio.kr.-ninik atuinikinnerusimasoqarsima- voq. Atuinikinnerussutit ukiup siuliatut siunnersuutigineqarput 1997-mi atugassanngorlugit nuuneqassasut sannaartorneq pilerssaarutigineqartutut nanginneqarsinnaaqullugu. Taamaattumik naalakkersuisut 1997-mut ilassut aningaasaliissutinut inatsisissamut siullermut siunnersuuttaanni siunnersuutigineqarpoq. Sanaartornermut aningaasaliissutit annertusineqassasut 1996-mi sannartornermut atuinikinnerussutaasut annertoqataannik. Tamannalu aningaasalersorneqassasoq 1997-mi sinneqartoorutissatut siunniussat anikillinerisigut.

 

Taarsigassarsisitsissarnermi IST-ip inernerata takutippaa ukiumi naatsersuusiorfiusumi 1996-mi 390 mio.kr.-ninik isertitaqarnerusimasoq. Aningaasanik inatsisip ilassutitut aningaasaliisutinut inatsisit ilanngullugit ersersippaat 346 mio. kr.ninik isertitaqarnissaq missingersuutigineqarsima­soq, taamaalilluni 44 mio. kr.-ninik isetitaqartoqarnerusimavoq. Nikeriarnermut pissutaapput kommunet immikkut ittumik akilersuisimanerat kiisalu inuussutissarsiutinut tapersiisarnermi ataastimiititaliap taarsigassarsiani taarsinngitsuukkat ikinnerusut akilertariaqarsimammagit tamatumunngalu peqatigitillugu akiitsunut akilinngitsuukkanut akiliutigineqarsimasut aamma- lu taarsigassarsianut immikkut ittumik tamakkiisumik akiliinerit, ilimagisamik amerlanerusima­nerat.

 

PSU-mut akiitsunut pisoqqanut aammalu 1995 sioqqullugu ineqarnermut akiliutinut akilinngit­suukkanut pisoqqanut annaasassatut ilimagisat matussusernissaanut ineqarnerup tungaatigut 1996-mi 78,7 mio. kr.-nit isumakkeerinninnermut sillimatissatullu illuartitsinermut atorneqarsi­mapput. Taakuli saniatigut 1996-mi PSU-mut akiitsut akilinngitsuukkat 9,2 mio. kr.-ninik amerleriarsimallutik. Ineqarnermullu akiliutissanut akilinngitsuukkat 4,5 mio. kr.-nimik ikileriar­simallutik.

 

1996-mi naatsorsuutinik katillugit 26 mio.kr.-nit immikut ittumik ilanngunneqarsimapput. Naatsorsuutini immikkut ittumik tassapput Greet Greenland-mut aammalu amutsivinnut taarsin­gassarsiarititat sivikitsumik taarsesugassat, tigusinissamut piginnaatitaaffittallit. Taarsigassarsi­arititanut sivisuumik taarsigassanngortinneqarnerat, taamaalilluni tulleriinneri malillugit 13,1 mio.kr.-nit aamma 34,3 mio. kr.-ninik aningaasartuutitallit. 

 


Aammattaaq aningaasat nalingisa nikerarnerinit annaasassanik katillugit 18,9 mio. kr.-nit siornatigut  sillimmasiussatut iluartinneqarsimasut kiisalu utoqqarmiut kangerluarsunnguanni erngup nukinganit innaallagissiorfiup inaarsarnissaanut 2,8 mio.kr.-nit sillimatitut illuartinneqa­simasut isertitatut allanneqarsimapput.

 

1996-mi naatsorsuutit namminersornerullutik oqartussat avataanit kukkunersiuisuanit oparuaa­nertaqanngitsumik uppernarsaneqarsimapput, tamanna imatut paasisariaqarpoq kukkunernit amigaatinillu  annertuunit nassaartoqarsimanngitsoq. Taamaattumillu naatsorsuutit eqqortumik takutitsisutut isigineqartariaqartut.

 

Naalakkersuisulli qilanaaraat kukkunersuisarnermut ataatsimiittaliap suleqatigiilluarnerata ingerlateqqinneratigut Namminersornerullutik Oqartussat naatsorsuusiortarnerata aningaasanillu aqutsinerata pitsaanerulernissaa kukkunikinnerulernissaalu.

 

Suut tamaasa ataatsimut isigalugit 1996-mut naattorsuutitsigut angusat naamaginartutut isigine­qartariaqarput. Taamatut oqaaseqarlunga naalakkersuisut sinnerlugit,  Landskarsip naatsersuutai kukkunersuisarnermut ataatsimiitaliamut oqaluuserisassanngortippakka ukioq mannalu Inatsisar­tut ukiakkut ataatsimiinnissaannut ataatsimiittaliap isumaliuutissutissaa qilanaaralugu utaqqissal­lugu.

 

Ruth Heilmann, Siumup oqaaseqartua:

1996 -mi Landskarsip naatsorsuutaasa saqqumiunneqarnerani tunngatillugu Siumumiit annertu­nerusumik uparuagassaqanngilagut. Naalakkersuisut sinnerlugit Aningaasaqarnermut Ineqarner­mullu Naalakkersuisup Landskarsip naatsorsuutaanut oqaaserisai tutsuiginartuutillugit iluarisi­maarlugillu isumaqatigaagut.

 

Siumumiit nuannaarutigaarput 1996-mi naatsorsuutit pitsaasumik aamma takussutsissaqartitsi­nerat, isertitatigut pitsanngoriaateqartsinneqarlutik 35 mio. kr.-ninik. Taamalu aamma aningaasa­qarnermut  inatsimmi ilassutitut aningaasaliisutinut inatsimmut sanilliullugu 137 mio.kr.-ninik pitsanngoriarfiulluni .

 

Pitsanngoriaatit allat naalakkersuisumit ersarissumik oqaatigerineqareersut uteqqinnagit, Siumumiit  nuannaarutissaasoraagut, tassami suli inuussutissarsiornikkut siuariartornermik takutitsimmata, naak sanaartornikkut aningaasartuteqarfigisassagut annertuut aallarteruttoqaralu­artut soorlu,mittarfiliortiternerit aamma eqqarsaatigalugit.

 


Tassuunakkulli neriulluarnarpoq siunissaq qaamanerusoq ornikkipput. Takornariartitsinikkut suliniutit timitalerneqariartuaarnissaat neriulluarnartutut Siumumiit takorloortuaratsigu. Nuan­naarutigaarputtaaq 1996-mi sanaartornikkut atunngitsuukkat amerlaqataannik 1997-mi nuussiso­qarnera,aammalu sanaartortitsinerup tamakkiisumik ingerlanneqartuarnissaa Siumumiit pi-ngaarutilerujussuartut isumaqarfigiuaannarparput, tassuunakkummi ingerlalluartoqartillugu suliffissaaleqineq annikillisarmat, taamalu akileraarutitigut ersertitat Namminersornerusut minnerunngitsumillu Kommune-t inuussutissarsiornerannut namminersortunullu pitsaasumik sunniuteqartarluni.

 

Matumuunalu Siumumiit eqqaasitsissutigeqqikkusupparput BSU-mut akiitsut ajornartorsiutaa­nerat  pimoorullugu aaqqiiviginiaqqullugu. Inatsisartunit paasitinneqartuarpugut akiitsutoqqat ajornartorsiutaannerannik, taamaattumik aamma akiitsutoqqat pillugit isumakkeerininnissamik naalakkersuisut aningaasartuuteqarniarnerat tamakkiisumik isumaqatigaarput. Aammalu BSU pillugu misissuititsisoqarsimanera siunissaq qaninnerusoq aaqqiissutissaqarnissamik malitseqar­tinneqarnissaa kaamattuutigeqqikkusullutigu.

 

Landskarsip naatsorsuutai saqqummiunneqartut kusanartutut Siumumiit isumaqarfigaagut , isikkumikkullu naamagisimaarlugillu erseqqarisutut isumaqarfigalutigit. Aammalu minnerun-ngitsumik ullormiit ullormut malinnaafigilluarneqarnerannut suleriaatsip pitsaasuunera sulilu pitsanngoriartuaarnera iluarisimaarparput aammalu atortorissaarutitigut eqqaallisaaneq pikkoris­siartuaarnerlu ilutigalugit suli oqinnerusumik patajaallisarneqartuarnissaat isumalluarfigalutigit.

 

Tamanna Inatsisartunit ilaasortatut toqqissisimassutigissallugu pissutissaqarluarsorinarmat matumuuna Naalakkersuisut pimoorussinerannik qutsavigerusuppagut, aammalu sulisorisaasa pikkorissuunerat tulluusimaarutigalutigu, tulliupporlu 1996-imi Landskassip naatsorsuutaasa Kukkunersiuinermut Ataatsimiitaliami sammineqarnissaat. Siumumiillu pisarnitsitut suleqataa­nissarput qilanaarilereerparput.

 

Naggasiullugulu nalunaarutigiumavarput 1996-imi Landskarsip naatsorsuutai Namminersor­nerullutik Oqartussat avataanit kukkunersiuisuanit uparuaatitaqanngitsumik uppernarsarneqarsi­masut Naalakkersuisunillu iluarisimaarlugit akuersaarneqartut Siumumiit tusaatissatut tigu-gatsigit, taakkuninngalu suliaqaqqittussat sulilluarnissaannik Siumut tungaaninngaanniit kissaak­kumallutigit.

 

Anders Nilsson, Atassutip oqaaseqartua:

Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisup, Daniel Skifte-p, saqqummiussinermini naggataatungaani oqaatigaaa; ANaalakkersuisut qilanaaraat Kukkunersiuinermut Ataatsimiititali­ap suleqatigiilluarnerata ingerlaqqinneratigut Namminersornerullutik Oqartussat naatsorsuusior­tarnerat aningaasanillu aqutsinerit pitsaanerulersinneqassasoq nukittunerulersinneqarlunilu, tamannali ajornassagunarpoq.

 


1996-imi aningaasanut inatsimmi isertitassatut nalunaakkat 0,9%-iinnarmik aningaasartuutissa­tullu nalunaakkat 0,3%-iinnarmik nikigassuteqarput, aammalu 1996-imi inaarutaasumik naat-sorsuutit pitsaaneroriarfissaqanngillat. Erseqqissarneqassaaq siumut naatsorsuutigineqarsimasut naatsorsuutillu akornanni nikingassummi annikitsuarannguamik allanngoriaatsit siumut ilimage­eriinngisat annertuut tamarmik imminnut naleqatigiissittut naatsorsuutigineqanngimmata.

 

Naatsorsuutit takussutissaalluartut Namminersornerullutik Oqartussanit suulluunniit aqunneqar­luarsimanerannik. Naatsorsuutit taamatut kusanartigigunaraluartut taamaattoq assigiinngitsut marlussuit uniffigisariaqarput; tassa pineqarput Namminersornerullutik Oqartussat suliffeqar-fiutaaat iluanaarutimikkut imminnut ingerlattut.

 

Nuannaarutissaavoq Great Greenland A/S naqqaninngaanniit allamik qalipaateqalersimammat - suliffeqarfik iluanaaruteqartalersimavoq. Suliffeqarfik aktieselskab-itut piginneqatigiiffinngortis­simavarput suliffeqarfimminngaanniit tuniniaasoqalersillugu.

 

Nalunanngivipput Great Greenland A/S-imi suliarineqartut Namminersornerullutik Oqartussa­ninngaanniit oqartussaaffigineqanngimmata, tamakkua namminersortunit taamatut pitsaatigisu­mik pitsaanerusumilluunniit ingerlanneqarsinnaapput - tamanna Eskimo Pels-ip ukiorpassuarni uppernarsareerpaa.

 

Mittarfeqarfiit akuersissutigineqarneq tunngavigalugu ingerlanneqarput akuersissuteqarnerullu saniatigut suliniuteqarnerminni mittarfeqarfittaaq assigiinngitsunik allanik aallartitsisimapput. Naatsorsuutini takuneqarsinnaavoq takornariartitseqatigiinni marluinni piginneqartaasut.

 

Atassummiit isumaqarpugut naleqqutinngitsoq suliffeqarfiit iluanaarutiminnik imminneq ingerlattut akuersissuteqarfigineqarnermik saniatigut aammalu Landskassiminngaanniit aningaa­sartuutaasussanik nutaanik allanik suliniuteqartassappata. Ingerlataq nutaaq Landskassip ani-ngaasaataanniit tapiiffigineqartussaq aallarnerneqalerpat akuersissut Inatsisartunut saqqummiun­neqartariaqarpoq akuersissutigineqarlunilu.

 

Mittarfeqarfiit ikuallattoornermit annaassiniartoqarneranilu atortussanut immikkoortortaqarfia- ta taamatut - aamma taamatut oqaatigineqarsinnaavoq - pineqartut tamanna Unammilleqatigiin­nissamut Ataatsimiititaliap saqqummiullugulu upariarsimavaa. Mittarfeqarfiit Anammilleqati­giinnissamut Ataatsimiititaliamut nalunaarutigisimavaa ikuallattoqarnerani annaassiniartoqar­neranilu atortussat immikkoortortaqarfik 100%-mik imminut pigisutut pilersinneqarsimasoq namminerisamik naatsorsuuteqartillugu.

 

Atassummiit oqaatigissavarput tamanna Mittarfeqarfiit 1996-mut naatsorsuutaanni takuneqarsin­naanngitsoq. Mannali iluartsillugu Unammilleqatigiinnissamut Ataatsimiititaliap oqaaseqatai issuaatigissavarput; Aikuallattoornissamut annaassiniarnermullu atortut tuniniaanerup sullissi­nerullu mittarfeqarfinnut qanimut attuumassuteqarnerisa kinguneraa, namminersorlutik suliffiu­teqartut inuussutissarsiutiminnik ingerlatsinerannut assingusumik unammilleqatigiinnermi equsoortitsisinnaasumik navianartorsiortitsisinnaasut@.


Atassutip Unammilleqatigiinnermi Ataatsimiititaliap inassutaasa piaarnerpaamik maleruarneqa­lernissaat qilanaaraa, taamaalillunni pisortat namminersortullu akornanni naqisimaneqanngitsu­mik naligiissumillu unammilleqatigiinnissaq sapinngisamik ajunnginnerpaamik qulakkeerneqas­sammat. Tamanna piumanerugaluarparput Mittarfeqarfiit suliniutissanik akuersissummik pissusissamisut malitsigineqartussaanngitsuninngaanniit peerneqarnissaat.

 

Amutsiviit 1996-imi 44 mio.-nik amigartoorujussuarput, misissuilluarneqareersorlu amigartooru­tinit taakkunannga 25 mio.-nngaajaat tassaasimapput Amutsiviit nioqqutissanut toqqorsivii assigisaallu. Ukiut siuliinni, tassalu kingullerpaamik 1995-imi, tamakkua uninngasuutigineqartut marloriaataannik nalilerneqarsimapput - tassa tuniniarnissaanni iluaqutiginissaannilu nalingat.

 

Atassutip siorna oqaluuserineqartumut matumanut Landskassimit naatsorsuuterpassuisa kukku­nersiorneqarnissaannut apeqqqut saqqummiuppaat, tamatumanilu kukkunersiuisartut taakkuto­qaasut naatsorsuutinik kukkunersiuisarsimapput. Kukkunersiuisartut tamakkua Amutsiviit 1995-imut naatsorsuutaat pillugit qanormitaava allassimappat - kukkunersiuisartut naggataarutaasumik oqaaseqataat issuaavigissavara; Aisumarput malillugu ukiumoortumik naatsorsuutit suliffeqarfiup pigisaanit akiligassarisaannit aningaasaqarnikkut inissisimanerannik angusarisaannillu eqqortu­mik takutitsisut@.

 

1996-imut naatsorsuutinut kukkunersiuisut oqaaseqataat taamatorpiaq allassimavoq aamma 1996-imi naatsorsuutit Amutsiviit pigisaannut eqqortumik takutitsisimassappata, taava 1995-imut naatsorsuutit eqqortuusimassanngillat - pigisat 100%-mit annertunersumik nalilerneqar-pallaarsimassapput. Taavami kukkunersiuisimaneq sumut iluaqutaasimassava?

 

Kukkunersiuisut kukkunersiuineq kr. 432.775,- nik naleqarsimavoq, tassami kukkunersiuisuusu­nit naatsorsuuserinermullu tunngasunut ikiorteqarsimaneq 1996-imi taamatut akeqarsimavoq 1995-imilu kr. 308.080,-nik akeqarsimalluni.

 

Uatsinnut Inatsisartunut kukkunersiuisitsineq taama ittoq atorsinnaanngilaq soqannginnermin-ngaanniilluunniit ajunnginneruvoq - uatsinnut toqqissisimanannginnerujussuarmik pilersitsivoq. Suliffeqarfik sorlermitaava iluanaarutimik imminut ingerlattoq akiuini tullerni pigisami nalingi­nit affaannanngortitsisinnaava, naak ukiuni tassani kukkunersiuisut oqaaseqaatiminni allassima­galuartut, tassa allassimagamik ukiumoortumik naatsorsuutit suliffeqarfiup pigisaanik akiligas­sarissaanikkut inissisimaneranik angusarisaanillu eqqortumik takutitsisut.

 

Atassutip naatsorsuutigaa Naalakkersuisut Inatsisartunut nalunaarusiornissaq eqqarsaatigalugu ajornartorsiummik malersuissasut.

 

Lars Sĝrensen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:


Inuit Ataqatigiinniit maani ataatsimiinnermi Landskassip ukiumut siulianut naatsorsuutaasa saqqummiunneqartut ima oqaaseqarfigissavagut:

 

Tamanna ilaatigut ukiup naatsorsuiffiup siuliani atunngitsuukkat eqqarsaatigalugit ukiup ingerlavallaannginnerani Inatsisartut ilassutissatut aningaasaliissutinut Inatsisaannut siullermik - pingaartumik sanaartukkatigut ingerlatat - pillugit akuersissuteqaqqinnissamik siunnersuut eqqarsaatigalugu nangittumik Inuit Ataqatigiinniit aningaasaliissutit ukiumi atugassiissuteqarfim­minni atorneqartarnissaannik isumannaarinninnissaq ilungersuullugu piviusunngortinniarne-qassasoq kissaatigiuaratsigu oqaatigeqqissavarput.

 

Aningaasat kr. 137 mio.-nit 1996-imi naatsorsuutit pitsanngoriaataatut taaneqartut ilaat kr. 92 mio.-nit sanaartornermut atunngitsukaneersuupput ukiorlu manna aningaasartuutaasussaallutik. Landskassip 1996-imut naatsorsuutaani immikkuualuttut oqaaseqarfiginissaannut ullumikkut naammattumik toqqammivissaqanngilagut, tamanna ukiaru Kukkunersiuinermut Ataatsimiititali­ap sulereerluni isumaliutissiissusiornissaanut isumannaallarumaarparput.

 

Soorunami uaguttaaq Inuit Ataqatigiinniit nuannaarutigaarput Tele Greenland A/S aamma KNI Pisiffik A/S nunanut allanut aningaasanik attartoreernermikkut 1996-imi Landskassimut akiitsu­minnut immikkut ittunik katillugit kr. 329 mio.-nik akiliuteqarsimammata, tamanna Landskassi­mut ukiunut tulliuttunut isertitarineqarumaartartut kr. 75 mio.-nit missaanni akilersuutitigut erniatigullu annaasaqaataagaluartoq.

 

Taamaattumik Naalakkersuisunut apeqqutigerusupparput akilersuutitigut erniartigullu annaasa­qaataasussat ukiunut tulliuttunut missingersuusiorfinnut qanoq aaqqinniarneqarnersut?

 

Naggataatigut Inuit Ataqatigiinniit Naalakkersuisunut kaammattuutigissavarput Landskassip aningaasatigut ingerlalluarnera aamma nunatta inuinut minnerunngitsumik pisariaqartitsinernut ukiunut aggersunut malunnaateqalernissaa aqqutissiuuteqqullugu, soorlu tamanna Isumaginnin­nermut Ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutissamini tikkuartoraa.

 

Naammanngilarmi Landskassi kr. 1,6 mia.-nik aningaasaateqarpat inuttaasummi pisariaqartip­paat ulluinnarni atukkamikkut oqilisaaffigineqarnissartik, Inuit Ataqatigiinniimmi isumaqaratta Namminersorullutik Oqartussat, kommunit innuuttassullu akornanni aamma nammaqatigiittoqar­tariaqartoq.

 

Taama oqaaseqarluta Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliaq sulilluarnissaanik kissaappagut.

 

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:


1996-imi naatsorsuutini angusat, naatsorsuutini ilanngussat immikkut ittut pitinnagit, ingerlatsi­nermi, sanaartornermi taarsigassarsisitsisarnermilu katillugit kr. 527 mio.-nik sinneqartoorutital­lit Akulliit Partiiata tusaatissatut tiguai.

 

Malugaara assigiinngitsutigut qaangiisoqarsimasoq, tassa aamma ilaatigut atuinikinnerusoqarsi­malluni ilaatigullu isertitaqartoqarnerusimalluni.

 

Naatsorsuutit Namminersorullutik Oqartussat avataanniit kukkunersiuisuannit uparuaanertaqann­gitsumik uppernarsaaserneqarsimanerat naammagisimaarapara, aammattaaq isumaqarpunga 1996-imi naatsorsuutit inernerat naammaginartutut oqaatigisariaqartoq.

 

Taamaattorli naggataatigut pinngitsoornanga oqaatigissavara 1996-imi naatsorsuutit imaanngim­mata tassa takussutissaasut nunarput ataatsimut isigalugu aningaasaqarnikkut anissisimanera- nik.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

1996-imi Landskassip naatsorsutai Kattusseqatigiinniit soqutigalugit misissorsimavakka. Naatsorsuutit inernerat ataatsimut isigalugu annertuumik sinneqartooruteqarfiuvoq, kisiannili sinneqartooruteqarnermut pissutaanerpaat tassaallutik Tele Greenland A/S aamma KNI Pisiffik A/S Landskassimut akiitsuminnik immikkut ittumik akiliuteqarsimanerat kr. 329 mio.-nik.

 

Tamanna ajunngilaq, kisianni eqqaamasariaqarpoq ilaatigut KNI-p Landskassimut akiligassai nunani allani attartornikkut akilerneqarmata. Taamaaliortoqanngikkaluarpammi KNI akiliinissa­minut periarfissaqarsimanngikkaluarpoq aammalu Landskassip sinneqartoorutai ikinnerussagalu­arput.

 

Aap, Landskassip naatsorsuutai kusanaqaat. Kisianni sumut iluaqutaassua nunatta kassia Ina-tsisartut Naalakkersuisullu kisimik aningaasatigut pitsaasumik inissisimassappata, massa nunatta sinnerani - minnerunngitsumik aalisartut piniartullu, utoqaat, innarluutillit sulisinnaajunnaar-nersiutillit akissarsiakinnerillu  akornanni - inuuniarnikkut ilaatigut annertuumik ajornartorsiu-tillit ulluinnarni atukkamikkut pitsaanerusumik oqilisaaffigineqassanngippata. Tassami nalunngi­larput kalaallit innuttaasugut pisortanut kr. mia.-tit pallillugit akiitsoqartugut. Atuarfiit iluarsaan­nissannut, atuartitsinermut atortussanut kr. 2 mia.-tinik pisariaqartitsivugut.

 


Siorna nukissiuutit pillugit nassuiaat Inatsisartunut saqqummiunneqarmat paasivarput kuuffiit, erngup aqqutai allallu nukissiuuteqarnermut tunngasut iluarsaattariaqalersimasut kr. mia.-t sinnerlugit naleqartut. Nunarput nunanut allanut akiitsullu taarserasuagassat ilanngullugit kr. 2 mia.-t tungaannut akiligassaqarpoq, kiisalu Landskassip piginneqatigiilluni ingerlatsivinnut allanullu qularnaveeqqusiissutitigut pisussaaffii kr. mia.-t tungaannoortut ilanngullugit eqqaama­sariaqarput, minnerunngitsumillu nunataa nunanut allanut niuernikkut ukiuni kingullerni amigartoorutaasa amerliartuinnarnerat.

 

Taamaattumik aningaasarsiornikkut silatuumik ingerlatsissagutta aallaavissat pingaarnerit ilagilluinnartariaqarpaat sapinngisamik aningaasat amerlanerpaat nunatsinni kaaviaartinneqarnis­saat, tamannalu anguneqarsinnaavoq siullertut; nunaqavissut amerlanerpaat sulisorineqarnerisi­gut, tunisassiat nunatsinneersut atorluarneqarnerisigut, taamaaliornissamullu aqqutissat ilagisari­aqarpaat Royal Greenland A/S-ikkut, KNI-kkut allallu piginneqatigiiffiit inuiaqatigiit kalaallinit pigineqartut namminersortunik ipititsiniaajunnaarlutik unammillerunnaarnissaat.

 

Taamatullu nunatta kassiani annertuumik sinneqartooruteqartillugu imaluuniit pitsaasumik angusaqartillugu tulluassagaluarpoq ullumikkut nunatsinni ajornartorsiutaasut annertuut marluk; tassalu illussaaleqineq suliffissaaleqinerlu immikkut ittumik aningaasaliiffigeqqinneqartarsin­naappata. Soorunami taamaaliortoqassappat sianigisariaqarluinnarpoq nunatta kassiata isuman­naatsumik ingerlattuarnissaa, siulianimi eqqartukkakka akiligassarpassuit pisussaaffiillu aamma eqqaamasariaqarmata.

 

Naatsorsuutini takuneqarsinnaavoq akitsuutitigut akileraarutitigullu isertittakkat missingersuuti­nut naleqqiullugit annertusiartortut imatullu paasisariaqarpoq; taakkunuunatigut qaffaasoqaq­qinngikkaluartoq inuuttaasut isertittagaat amerliartortut.

 

Naalakkersuisut Inatsisartullu tamatta soqutigilluinnaratsigu inuttaasut akilersugaasa oqimaan­nerulersinnginnissaat aammalu Sulinermik Inuussutissarsiuteqartut Kattuffiannut isumaqatigiis­sutaasartut naapertorlugit il.il. - ilaatigut ineqarnermut akiliutit - qujanartumik qaffannaveersaar­tinneqarput. Kallerup inneranut kiassarnermullu  akiliutit arriikkaluartumik appartikkiartuaarne­qarput, taamaattumillu allat inuuniarnermi pingaaruteqartut aningaasatigut oqilisaavigineqarsin­naanissaat anguniartariaqarput.

 

Taamaattumik inassutigerusunnarpoq innuttaasut tamakkunuunatigut oqilisaavigineqarsinaanis­saat akileraarutitigut isertittakkat amerliartornerat aallaavigalugu, Landskassillu naatsorsuutaasi­gut isertitatigut pitsanngoriartoqarsimagaluartoq - taamaattoq aningaasartuutitigut ataatsimut atuineq qiviaraanni kr. 9 mio.-nit angullugit atuinerusoqarsimavoq, tamanna akueriuminaappoq siunissamilu eqqumaffiginerusariaqarluni.

 

Sanaartornermut aningaasaliissutit ukiut tamaasa pilersaarutit naapertorlugit atorneqartanngin­nerat akuersaaginnarneqarsinnaanngilaq, tassami taama pisoqartarneratigut inissialiassarpassuu­galuit ukiuni arlaqartuni naammassineqanngitsoortarput, naak, nunatsinni inissianik atorfissaqar­titsineq annertugaluaqisoq.

 


BSU-mut akiitsut amerliartuinnarnerat akueriuminaappoq. Akiitsut amerliartorusaaginnarneran­nut pissutaanerpaanut ilaapput akiligassanut akilersueriaatsip eqarpallaartumik akueriuminaatsu­millu ingerlanneqartarnera. Ulloq manna tikillugu ukiumut marloriaannarluni akiligassanik tunniussisoqartarpoq, siusinnerusukkullu Inatsisartut aalajangernerat naapertorlugu akilersueri­aatsip eqaannerusumik akiligassallu akulikinnerusumik nassiussuunneqartarnissaat A/S Inissiaa­tileqatigiiffik INI-mut suliakkiunneqarsimanersoq ersarinnerusumik paaserusunnarpoq.

 

Tassami ulloq manna tikillugu suli tamanna piviusunngortinneqarsimanngimmat aammalu akiligassat kinguaattoorutaasut pillaammik ernialerneqartarnerat akiitsut amerligaluttuinnar­nerannut pissutaaqataalluinnarmata. Taamaattumik akiitsut ikiliartortinneqassappata pinngitsoor­neqarsinnaanngilaq pillaammik ernialiisarnerup atorunnaarsinneqarnissaa aammalu akiitsut pisoqalisoornikut akilerneqarsinnaanngitsutullu nalilerneqarsinnaasut isumakkeerneqarnissaat.

 

1996-mut naatsorsuutit Namminersornerullutik Oqartussat avataanni kukkunersiuisunit uparuaaf­figineqarsimanngikkaluartut taamaattoq soorunami pissanganassooq kukkunersiuinermut ataatsimiititaliap ukiumut ataatsimiinnissami naatsorsuutit pillugit saqqummiukkumaagassai. Taamatut oqaaseqarlunga l996-mut naatsorsuutit kukkunersiunermut ataatsimiititaliami oqa-luuserineqarnissaat innersuussutigaara.

 

Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq:

Partit oqaaseqartuinut qujanaq. Maannakkut ataatsimut partiit oqaaseqartui katissagukkit ta-marmik naammagisimaarinnipput, tamarmik naatsorsuutit saqqummiunneqarnerat iluaraat, suliassarlu ingerlateqqinneqassasoq ataatsimiititaliami. Kisianni maannakkut partiit ataasiak- kaat oqaasii oqaaseqarfigilaassavakka.

 

Siumup oqaaseqartuata naalakkersuisut naatsorsuutinut saqqummiunneqartunut iluarisimaarin­ninnera maluginiarpara aammalu qujaniutigineqartoq sanaartornermut atugassat akuersissutaasi­masut inatsisartunit l997-mi atugassatut nuunneqarsimanerat aamma taanna iluarisimaarinninner­mik oqariartuuteqartoq aamma taanna maluginiarluarpara.

 

Ilaatigut Siumup oqariartuutigaa aamma akiitsut soorlu ESU-mut tunngasut taakkua aaqqinniar­tariaqartut, pimoorullugillu naammassiniartariaqartut. Taanna aamma partiit ilaannit, soorlu oqaluttumit kingullermit, Kattusseqatigiinnit, toqqaannartumik oqaaseqarfigineqarmat ataatsi-mut oqaaseqarfigissavakka imannak: Suliniut aallartikkatsigu ilaatigut ukiup nikinnerani inatsisartut kaammattuussutaat aallaavigalugu INI oqaloqatigiartorneqarsimavoq. Suliassaq soorlu naatsorsuutini ersittoq, aallartisarniarlugu aaqqiiniarnerit aallarnisarneqarmata naatsorsuu­tigaarput, aamma suliniarneq ukiuni aggersuni naammassineqassasoq. Tassalu akiitsutoqqat ilai qangarujussuarli pisimapput, taakkulu aaqqikkiartuaarneqartariaqarlutik.

 


Ukiumiilli ukiumut imaalitsiaannaq aaqqissorneqarsinnaanngillat, ilaatigut aningaasarpassuarnik naleqaramik. Kisianni tassa taanna suliassaq Siumumut Kattusseqatigiinnullu akissuteqarfigaara, taamatut nipilerlugu. Aamma maluginiarpara oqariartormat Siumut ilaatigut atortorissaarutit atorluarnerisigut pikkorissartuarneq ilutigalugu patajaallisaasoqartariaqartoq aammalu sulisutsin­nut inuulluaqqussutaa ingerlateqqissavara.

 

Atassutip oqaaseqartuanut oqaaseqassaaga, soorunami qujanaq taamatut nersorinnissummut, taanna naalakkersuisut suliarisimavaat. Ilumoorpoq 0,3 procenti akissaatitigut aammalu nikeri-arneq taamaallaat 0,9 procentiusimasoq isertitatigut taassuma allanngortikkuminaannera ajorna­kusuussaaq. Taamaakkaluartoq qujanaq nersuinissinnut soorunami suli pitsanngorsaasoqarsin­naavoq. Taamatut oqarnikkut isumagaara pitsanngorsaaneq sinneqartoornerinnarmut tunngan-ngimmat aammali amigartuussagaluaraanni aningaasanut akuersissutit aallaavigalugit sulilluarni­arneq anguniarneqarsinnaavoq pisariaqarlunilu akuersissutit tamarmik atorluarneqarnissaat.

 

Great Greenland eqqartorneqarmat sinneqartoorsimagaluartoq oqaatigisariaqarpara taanna tassani eqqaamassagatsigu Namminersornerullutik Oqartussat 4 millioner koruunit missaannik tapiini­kuummata tassunga, taakkulu soorunami aamma sinneqartoornermut erinarsoqataammata. Atassutip oqariartuutaanut aamma oqaaseqalaassaanga, pingaartumik kukkunersiuinermut tun-ngasumik oqaaseqarmat.

 

Kukkunersiuinermut tunngasumik annerusumik maangaanniit oqaaseqarfiginngikkaluarlugit, taamaattoq oqaatigissavara illuatungaanut saatillugu siumut sammisutut oqaaseqarfigerusukkak­ku imatut: Kukkunerit imaluunniit equngasoornerit assigiinngitsut pigajuttarmata soorlu malit­tarisassanik erseqqeqqissaartunik suliffeqarfinni kukkunersiuisuni allaniluunniit malittarisassa­qanngikkaanni - taamaattumik Atassutip oqariartuutaa imatut paasivara, siunissami aamma uagut pisussaasariaqassaagut instruks-iliussalluta, najoqqutassiussalluta. Taamaalilluta kikkulluunnit suleriaqqinnissaminni aallaavissaqarniassammata qularnaatsunik najoqqutassanik. Taanna su-liniutigissallugu neriorsuutigissavara.

 

Aamma Inuit Ataqatigiit assigiinngitsunik oqariartuuteqarput, soorlu aningaasat akuersissutaasut atorluarneqarnerunissaat isumannaarneqassasoq naalakkersuisunit. Aap, taamaaliorniarsarivugut - aammalu taamaaliorsinnaasoraluta. Maannakkorpiaq kisianni apeqqutersi akisinnaanngilara, tassa apeqqutigigassiuk erniatigut annaasaqaatissat ukiunut tulliuttunut qanoq aaqqinneqassaner­sut, tassa Royal Greenlandip aammalu Tele-p aammalu KNI-p akiliineratigut. Soorunami ukiuni aggersuni erniatigut pisassaraluatsinnik annaasaqartussaagatta. Taassuma tungaa arajutsisiman-ngilarput aammalu pilersaarusiornermi naatsorsuutigalugu, kisianni soorunami uagutsinnut nuannersuuvoq suliffeqarfissuit taakku niuernerpalaartumik ingerlatsinissaq aallaavigalugu ernianut akiliinerunissaagaluartik pinngitsoortittussanngormassuk ilaatigut atukkamik ikili-sarnerisigut.

 


Taamatut Inuiat Ataqatigiit qutsavigeriarlugit Akulliit Partiat. Maluginiarpara naatsorsuutit tusaatissatut tigugaat aammalu kukkunersiuisut ajunngitsumik naatsorsuutit inissisimanerat erseqqissaraat - kisianni una kingulleq oqaatigisaat, taanna erseqqinngitsutut nalilerniarpara. Ilaatigut issuaaneq aallartippoq, imatut oqarmata, taamaattorli naggataatigut aamma oqaatigeru­suppara l996-mi naatsorsuutit takussutissiinngimmata nunarput ataatsimut isigalugu aningaasa­qarnikkut inissisimanermut, issuaaneq naavoq. Isumaqarpunga naatsorsuutit ersersitsilluartut nunatta aningaasaqarnerata inissisimalluarneranut. Taamaattumik taanna erseqqinngitsutut oqaatigineqartutut Akulliit Partiaaninngaanniit nalilerpara. Nuannaarutigissavarput imannarujus­suaq amingartoorata kisianni sinneqartooratta, naammagisimaarluakkatsinnik aammalu aningaa­sanik tigoriaannarnik nunatta karsia peqarluarmat.

 

Naggataatigut kattusseqatigiit oqaaseqarfigilaassavakka, tassani Kattusseqatigiinniit KNI-p aamma Tele-p immikkut akiliisimanerat eqqartorneqarpoq tassungalu tunngatillugu oqaatigisari­aqarpara taamaaliortariaqarsimapput ilaatigut niuernerpalaartumik ingerlatsineq naalakkersuisuni anguniarneqartoq aallaavigalugu. Qujanarporlu soorunami akiligassaminnik akiliiaarmata soorlulumi aamma kommunit ilaat assersuutigiinnarlugu Ilulissat kommuneat aammalu Maniit­sup kommunia l996-mi aamma akiligassaminnik akiliiaarsimasut. Taamaalillutik suleriaqqinnis­sartik eqaannerusumik ingerlassinnaaqqullugu. Annertuumik eqqartorneqarput ilaatigut akiligas­sat, iluarsagassat pisariaqartinneqavissut nunatsinni, taakkua pillugit imatut naatsumik oqaannas­saanga: Assut qujanarpoq ukioq manna sinneqartoorsinnaasimagatta; imaanngitsoq Tele Green­landi aammalu KNI kisimik akiliinerisigut kisiannili nunatta karsiata ilaatigut akileraarutitigut ilaatigullu akitsuutitigut isertitaat amerlisimammata.

 

Tassunga tunngatillugu aamma oqaatigissavara Kattusseqatigiit oqariartuutaat sapinngisamik aningaasat amerlanerpaat nunatsinni kaaviiaartinneqassasut; taanna soorunami isumaqatigilluin­narparput. Isumaqarpungalu oqaatigissallugu taanna naalakkersuisuni malinnaaviginiaqqissaarat­sigu ilaatigullu soorlu naalakkersuisoq Peter Grĝnvold Samuelsen aammalu uanga ukiuinnaq nunatsinni pisiassaasinnaasut pisiarineqartarnissaannut iliuutsimut annertuumut tapersiillutalu suliniuteqaratta naalakkersuisut sinnerlugit.

 


Sanaartukkat aningaasanut tunngasut atunngitsuukkat ilaatigut siunnersuutigineqartutuut - inissialiassarpassuugaluarnut atunngitsuukkat - taanna Kattusseqatigiinnit oqaatigineqarmat isumaqarpunga oqaatigisariaqarlugu, ilumoorlunilu ilumuunngilaq. Pitsanngoriaateqarsimavoq ukiut marluk ingerlaneranni. Siornaaginnaq loo milliuunit atunngitsuukkat inissialiassanut ukioq manna 26 milliuuniupput. Allatut oqaatigalugu sineriassuatsinni najukkani assigiinngitsuni loo missaanni najugaqarfiusuni inissiat 26-t ininngitsoorsimammata. Isumaqarpunga siuariarneq taanna annertuujusoq, pitsaasuusoq nuannaarutissaasorlu, aningaasat akuersissutigineqartut inissialiornissamut soorunami sapinngisaq tamaat tassunga atorneqassapput taannalumi aamma naalakkersuisut siunnerfigigamikku taamatut akuersissutigeqqullugit atunngitsuukkat inissialias­sanut tunngasut, inatsisartunut qinnutigaat.

 

Akiligassat assigiinngitsut eqaannerusumik aaqqiivigineqarnissaat. Aap, taamaappoq, taamaa­liorusuppugut. INI eqqartooreeqigatsigu aammalu eqqartoqqissagatsigu ulluni qaninnerni, taa- ma naatsumik oqaatigiinnarpara, assigiinngitsut akilersueriaatsit eqaannerusumik siunnerfiginis­saat, qulequtaq taanna pileriarutsigu uterfigeqqissagatsigu, tassani aamma Kattusseqatigiit ataatsimoortumik naatsorsuutitigut angusat iluarisimaaraat maluginiarpara, qutsavigalugillu.

 

Peter Grĝnvold Samuelsen, Niuernermut, Angallannermut Pilersuinermullu Naalakkersui-   soq:

Pissusissamisoorsoraara Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup akissuteqarnerata saniatigut Atassutip oqaluttuanut Anders Nilssonimut uku oqaaseqarfigilaassallugit:

 

Tassa siullermik mittarfeqarfiit qatserinermut annaassiniarnermullu tunngasutigut sullissinera pillugu oqaatigimmagu Anders Nilsson-ip konkurrencenĉvnip aalajangiinera issuarlugu - aammalu taanna eqqaasitsissutigeriarlugu, takusinnaannginnerarlugu Mittarfeqarfiit l996-mi naatsorsuutaanni taanna malinniarneqarsimanngitsoq.

 

Siullermik eqqaasitsissutigissuara konkurrencenĉvnip suliami matuminnga inerniliinermini oqaasertaliussai Anders Nilsson-ip issuagai l997-mi tiguneqarmata; taavalu taanna tunngavigalu­gu l996-mi naatsorsuutini soorunami ersersinneqarnatik. Tassungalu uiggiullugu oqaatigissallu­gu Mittarfeqarfiit silaannakkut angallannermut qullersaqarfimminngaanniit piumaffigineqar­tuummata Mittarfeqarfiit ikuallattoornissamut annaassiniarnissamullu sillimmartaarnissaq eqqarsaatigalugu minuttit pingasut iluini taamatut suleriarnissaminnut piareersimajuassasut. Tamannalu allaavigalugu tamakkunuunatigut suliassat Mittarfeqarfinninngaanniit isumagineqar­lutik.

 

Aamma oqaatigissuara tamakkuninnga sullissisut nunatsinni pilersimasut sioqqullugilli Mittarfe­qarfiit suliassat taakkua tigummimmatigit. Soorunami oqissaqaaq suliffimmik taamaattumik aallartitseriarluni tikkuassallugu pisortat pigisaat Mittarfeqarfiit unammillernerarlugit. Kisianni  pissusiviusut taakkua konkurrencenĉvnilli inerniliinera saqqumminngikkaluartoq suliassaq aallartinneqareersimavoq Mittarfeqarfiit iluini, suliassaqarfik taanna immikkuullarissumut inissillugu taavalu aamma l997-mi naatsorsuutini takuneqarsinnaajumaarpoq immikkoortinne­qarsimasoq.

 


Kisiannili aamma naggataatigut oqaatigissuara tassunga tunngatillugu qatserinermut tunngasuti­gut suliffeqarfik Mittarfeqarfiit suleqatigiillutik taamatut suliamik ingerlatsisussatut aallartitsinis­sartik pilersaarusiormassuk. Aamma Anders Nilsson-ip uparuarpaa Mittarfeqarfiit takornariartit­sinermut tunngatillugu selskabini piginneqataasoq - taannalu naapertuutinngitsoq. Tassunga atatillugu oqaatigiinnassuara Kangerlussuarmi Narsarsuarmilu akunnittarfiit Mittarfeqarfinnin-ngaanniit pigineqartuummata. Taavalu suliassap Narsarsuup Kangerlussuullu aamma takornari­arfittut aallaavittut aallussiffigineqarneranni, akunnittarfiutilittut akunnittarfinnik piginnittutut suliassani taakkunani peqataasimammata. Kisiannili oqaatigineqartariaqarpoq Mittarfeqarfiit siunertarinngimmassuk takornariartitsinermik ingerlatsinissani. Kisiannili akunnittarfiit taakkua pigineqarnerisigut sumiiffinni taakkunani pineqartuni marlunni aallarnisaasoqarnerani peqataa­nissamut tulluartuusorineqarsimavoq.

 

Naggataatigut Anders Nilssonip aamma uparuarpaa Amutsiviit suliffeqarfittut l996-mi naat-sorsuutaasa kukkunersiuisunit oqaasertalerneqarsimanerat. Ilaatigut ukiut siulii qiviarlugit imminnut tulluarpallaanngitsutut nalilerneqartariaqartut. Tamanna tunngaviatigut naalakkersui­suninngaanniit isumaqatigaarput, tassami naatsorsuutit inerneri taama assigiinngitsigisut kukkunersiuisuninngaanniit oqaasertalerneqarsinnaasimappata assigiilluinnarmik, taanna inuinnartut eqqarsartaatsitsinnut soorlu ippinnartoqartoq.

 

Taamaattumik aamma Daniel Skifte-p, Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup oqaatigisaa ilumoorpoq, tamakkunannga ilaatigut aallaaveqartumik Namminersornerullutik Oqartussat qitiusumik naatsorsuuserisoqarfiat naalakkersuisuninngaanniit suleqatigiisitaliuullugu aallartit­sereersimavoq. Pingaartumik Namminersornerullutik Oqartussat suliffeqarfiit nammineerlutik ingerlattut pigisaat erseqqinnerusumik naatsorsuuserinerup tungaatigut tunaartaqartinneqarnis­saat anguniarlugu. Taamaalilluni uani suliap ersersitaatut siunissami paatsuunganartumik inerniliisoqartannginnissaa eqqarsaatigalugu.

 

Amutsivinnut tunngaterpiarlugu oqaatigissavara pisariaqartuusimasoq naalakkersuisut amutsiviit nutaamik ilusilersorneqarnissaat eqqarsaatigalugu suliassamik aallartitsinerminnut atatillugu avataaninngaanniit naliliisoqarnissaanik suliaqartitsillutik. Tassalu erniinnaq takuneqarsinnaasi­mavoq pigisat illuutillu Amutsivimmiittut nalivimmikkut ullumikkumut nalilerneqarsiman-ngitsut, taamaattumillu aamma nalikilliliineq annertooq tassani naatsorsuutit naammassineqar­neranni l996-mut tunngatillugu pisariaqarsimalluni.

 

Lars Sĝrensen, Inuit Ataqatigiit:

Maangarninnut peqqutigivara soorunami Atassutip oqaaseqartuata oqaatigimmagu naatsorsuutit saqqummiunneqartut pitsaaneroriarfissaqanngitsutut oqaatigimmagu.

 

Taanna aappaatigut eqqunngitsutut oqaatigisariaqarpoq. Tassani siullermik aningaasanut inatsisit assigiinngitsut atorlugit aningaasartuutit l996-mi marloriarlutik aaqqinneqartarput, tassa TB I atorlugu taavalu ukiup ingerlangaatsiarnerani, tassa naajartornerani TB II atorlugu taakkua aningaasartuutit aaqqinneqartarput.

 


Taamaattumik Inuit Ataqatigiinninngaanniit oqaatigissavarput Landskarsip naatsorsuutaanut tunngatillugu saqqummiinermi pingaaruteqartutut aamma oqaatigisariaqarmat akuersissutaasi­masut ukiumi aallartiffimmi taakkua aamma pinngitsoornatik isiginiarneqartariaqarmata. Assersuutitut oqaatigiinnarsinnaavarput Isumaginninnermut Pisortaqarfik, Peqqinnissamut Pisortaqarfik, Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Pisortaqarfik, kingulleq taasinnaavarput, TB II -mut akuersissuteqarnerup kingornatigut ilaatigut 25 milliuuninik atuivallaarsimaneq tassani takuneqarsinnaammat.

 

Tassa imaappoq Landskarsip naatsorsuutaasa suliarineqarneranni tupinnartuliaanngilaq aningaa­sartuutit taama annikitsigisumik procenti ataallugu assigiinngissuteqarmata, kisiannili eqqasitsis­sutigisariaqarpoq aamma akuersissutaasimasut taakkua qivianngitsoorneqartariaqangimmata. Taamaattumik aningaasatigut aqutsineq tamatigut pitsaasumik aammalu patajaatsumik ingerla­nissaa siunertaralugu qimerloortuartariaqarpoq. Oqaatigeqqissavarput aningaasartuuterparujus­suit sanaartornerinnaq eqqarsaatigalugu 92 millioner koruunit l996-mi atunngitsoorneqarsimap­put. Taakkuuppullu l997-mi akuersissutigereerlugit maannakkut atorlugit aallarteriikkagut. Taammaattumik pitsanngorsaajuarnissaq Inuit Ataqatigiinninngaanniit kaammattuutigissavarput.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Nuannaalaarpunga, Naalakkersuisup akiitsutoqqat pillugit Naalakkersuisuninngaanniit qanoq iliuuseqartoqarniarnera oqaatigimmagu, kisianni suli nuannaarnerussuunga tamanna piviusun-ngortinneqarpat.

 

KNI-p akiligassaanut tunngatillugu Naalakkersuisup Ilulissat kommuneat aammalu Maniitsup kommunea assersuutigaa. Isumaqarpunga taakkua assersuunneqarsinnaanngitsut pissutigalugu Ilulissat kommuneat imaluunniit Maniitsup kommunea nunani allani aningaasanik attartorlutik Namminersornerullutik Oqartussanut akiligassatik akilinngimmatigik.

 

Nuannaarutigaara, Atassutip oqaluttuata eqqartormagu suliffeqarfiit Namminersornerullutik Oqartussanit pigineqartut unammillertarnerat, tassami uanga akerlerilluinnarpara inuiaqatigiit pigisaat, Namminersornerullutik Oqartussanit pigineqartut, namminersortunut namminiivillutik ingerlaniartunut unammillertarnerat.

 

Assersuutigiinnariarutsigu, ippassaaniinnannguaq tusagassiuutitigut saqqummiunneqartoq, namminersortoq Royal Greenlandiminngaanniit sakkortuumik unammillerneqalersoq, nuannin-ngilaq kalaallit nammineerlutik suliaminnik tuniniaanerat taamaalilluni aportinneqartuartassap­pat, tassami naatsorsueqqissaartarfiup oqaluttuuppaatigut nunatta nammineerluni nunanut allanut niuernera qanoq amigartoorutaajartortigisoq. Ukiut kingulliit pingasut qiviarutsigit amigartooru­tit amerliartorput aammalu suli l993-mi amigartoorutit amerlanerujorujussuusimapput.

 


Taamaattumik nunatsinni suliarineqartartut atorluarneqassappata Namminersornerullutik Oqartussani suliffeqarfiit pigineqartut namminersortunut unammillertarnerat taamaatittariaqar­poq. Unammillerneq peqqinnartuuvoq, arlaanni ilumoorpoq, unammillerneq atorneqassappat, suliffeqarfiit nammineerlutik ingerlasut, akunnerminni unammillerlik kisianni nunatta karsianik sillimmateqarlutik suliffeqarfissuit suliffeqarfeeqqanik ipioraatitsillutik unammilleqinatik.

 

Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq:

Qujanaq, naatsuararsuarmiguna oqaaseqarfigilaaginnarniarlugit IA-p oqaaseqartuata Lars Sĝrensen-ip kaammattuutigimmagu pitsanngorsaajuarnissaq, aamma uanga oqaatsinni siusin­nerusukkut inussiarnersumik tigullugu, pitsanngorsaajuarusunnerput naalakkersuisuni, ilaatigut oqaatsit atorpakka, naatsorsuutit ajunngitsumilluunniit inerneqaraluarpata imaluunniit amigar-tooruteqaraluarpata assigiippoq periaatsit pitsanngorsartuarnissaat.

 

Taamaattumik taamatut kaammattuutersi ajunngitsutut tusaatissatut tigussavara. Oqaluttup kingulliup Anton Frederiksen-ip, Kattusseqatigiinninngaanniit, ilaatigut Ilulissat Maniitsorlu taagakkit, KNI-p TELE-llu atukkaminnik taarsiinerannut tunngatillugu, assersuutissaanngin­nerarmagit, isumaqarpunga Anthon Frederiksen-ip paatsoorsimagaanga, isumaqarpunga asser­suutit taakkua pitsaalluinnaqqissaartut, KNI TELE-lu atukkaminnik taarsiipput. Taamaalillutik ernianut akiligassanik annikinnerusut akilertaleriarunikkit taava iluminni periarfissaq angineru­soq angussagamikku soorluli aamma taamaaliortut Ilullissat Maniitsullu kommunii, periarfissa­mik nassaarniarsimapput, eqaannerusumik ajornannginnerusumillu iluminni nassaarniassagamik. Taamaalillutik oqarsimapput kommunalbestyrelset taaneqartuninngaanneersut, atukkagut akilipallatsigit, periarfissarput anginerulissaaq, taava alloriarnissaq assigiinngitsunik kommu-  nip iluani qanoq iliuuseqarnissamut angusaqarusussuseq anguniassagatsigu. Taakkuuku asser­suutigalugit assigiissutut isumaqarfigigikka, taamaattumik assersuutissaalluartoraakka, qujanaq.

 

Jonathan Motzfeldt, Inatsisartut Siulittaasuat, ataatsimiinnermik aqutsisoq:

Taamaalilluni oqaluuserisassaq taanna naammassivoq.

 

Oqaluuserisaq naammassivoq.