Oqaluuserisassani immikkoortoq 38-1 |
|
||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Marlunngorneq 20. maj 1997 nal. 15.55
Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Hans Enoksen, Siulittaasoqarfimmi
ilaasortaq, Siumut.
Konrad Steenholdt, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut
Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq:
Inatsisartunut ilaasortap Otto
Steenholdtip meeqqat atuarfiini qarasaasiat pillugit siunnersuutaata
allakkatigut akineqarnerata kingunerisaanik meeqqat atuarfiini qarasaasiat
atorneqarnerannik ilinniartitsisoqalernissaa pillugu 1995-imi ukiakkut
suleqatigiissitamik pilersitsivunga.
1996-imi Inatsisartut upernaakkut
ataatsimiinneranni, suleqatigiissitap nassuiaatigigallagaa oqallisigineqarmat,
Inatsisartut inassutigaat:
Siullermik, siunissami qarasaasiat
ilinniagassanut sammisanullu tamanut ilanngunneqassasut.
Aappassaannik, meeqqat atuarfiinut
aningaasatigut sunniutaasussat misissuiffigineqassasut.
Pingajussaannik, meeqqat atuarfiini
qarasaasiat eqqunneqarnissaata atugaalernissaatalu ataqatigiissaarneqarnissaa
siunniunneqartariaqartoq. Kommunini teknikkikkut aaqqiinerit imminnut
assigiittarpata, tamatumuuna qitiusumiit programminik siammarterineq
pikkorissartitsisarnerillu akikinnerulissapput. Qarasaasianut programmit
pisiariortorneqarnerisa ataqatigiissaarneqarnissaat anguniarneqartariaqarpoq.
Sisamassaannik, qarasaasiatigut
attaveqaatit paasissutissanik katersuinermut ingerlatseqqittarnermullu
atornissaannut atuarfiit periarfissaat paasinarsisinneqassasut.
Tallimassaannik qarasaasiatigut
attaveqaatinik maannakkut pikkorissartitsisarnernut tapertatut kiisalu
sulisunik ilinniartitseqqittarnernut atuarfiit atuinissaannut periarfissat
misissorneqassasut.
Arfinilissaannik, atuarfiit tamarmik nuna
tamakkerlugu nalunaarasuartaateqarnermi qarasaasiatigut
attaveqaqatigiittarfimmut attavilerneqarnissamut assigiinnik
periarfissinneqassasut.
Arfineq-aappassaannik, atuarfiit ataasiakkaat
Internetimik SkoDamillu atuinissaannut aalajangersimasumik akeqartitsinissamut
isumaqatigiinniarnissamut periarfissat misissorneqassasut - suliffeqarfikkaanut
akeqartitsilluni, killeqanngitsumik atuisinnaatitsisumik, taamaalilluni
atuarfeqarfiit piviusorsiortunik aningaasartuutissanik missingersuusiornissamut
periarfissaqassammata.
Suleqatigiissitap inassuteqaatit taakku
aallaavigalugit sulinini ingerlateqqissimavaa nassuiaammillu matuminnga
saqqummiussinermigut meeqqat atuarfianni qarasaasiat pillugit iliuusissatut
pilersaarummut siunnersuummini isumaliutersuutini erseqqissarsimallugit.
Iliuusissatut pilersaarut taanna Naalakkersuisut matumuuna Inatsisartunut
oqaluuserisassanngortippaat. Naalakkersuisut isumaqarput suleqatigiissitap
Inatsisartut inassuteqaataat malissimagai, atortussallu sulinerup kingunerisai
pitsaallutillu atorsinnaalluartut, taamaalillutillu Inatsisartut maanna meeqqat atuarfiat eqqarsaatigalugu
qarasaasiaqarnikkut suliniutissat pillugit aalajangiinissaminnut tunngavissaqarlualerlutik.
Nassuiaammi matumani inerniliussat
inassuteqaatillu tamaasa Naalakkersuisut iserfigissanngilaat, Inatsisartulli
nassuiaammik oqallisiginninnissaannut oqallisissiatut tassanngaanniit immikkoortut
pingaartut ilaat erseqqissaannassallugit.
Inatsisartut 1996-imi upernaakkut
ataatsimiinnerminni kaammattuutigisaattut meeqqat atuarfiini qarasaasiat
ataqatigiissaakkamik atulersinneqarnissaat aamma atuarfeqarfinnut tamanut
qarasaasiatigut attaveqaatinut Internetimut SkoDamullu (danskit atuartitaanermut
ministeriaqarfiata Danmarkimi meeqqat atuarfiinut tamanut atuarfiit
qarasaasiatigut attaveqaqatigiinnissaat pillugu neqeroorutaanut)
attavilerneqarsinnaasunut attaveqalernissamut assigiimmik periarfissaqarnissap
kiisalu tamatumunnga iluaqutissamik akikinnerpaamik akeqartitsisoqarnissaa
qularnaarniarlugit suleqatigiissitap TELE Greenland A/S KANUKOKA-lu
attaveqarfigisimavai.
Tamatuma kingornatigut TELE-p, KANUKOKA-p
aamma Inerisaaviup/Pilersuiffiup peqatigiillutik nuna tamakkerlugu kulturikkut
ilinniartitaanikkullu qarasaasiatigut attaveqaatissap pilersinneqarnissaannut
tunngaviliisussatut isigalugu, missingersuusiorfigaat. Attaveqaatip taassuma pilersinneqarnissaa
suleqatigiissitamut suliassarititaasut avataanniippoq: pingaaruteqarlunili
atuarfiit, kommunit Namminersornerullutillu Oqartussat akornanni
attaveqaqatigiinnerup ulluinnarni ingerlanneqarnerata
akikillisarneqarnissaanut.
Nalunaarusiami Naalakkersuisut
teknikkikkut atortulersuutit atorlugit paasissutissiisarneq pillugu
nassuiaataannut tunuliaqutaasumi kulturikkut ilinniartitaanikkullu
qarasaasiatigut attaveqaat eqqartorneqarpoq. Iliuusissatut pilersaarusiami
siunnersuut eqqarsaammik tamatuminnga ingerlatseqqippoq ilinniartitaanerit
attaveqaammi ilanngunneqartussanngorlugit.
Atuakkanik atorniartarfiit
amerlanerpaartaat meeqqat atuarfiini inissisimasaramik atuarfiit
attavilerneqarnerisigut attaveqaammut isersinnaatitaassapput. Taamaaliornikkut
innuttaasut amerlanerpaartaat paasissutissanik killeqanngitsumik
pissarsisinnaalissapput.
Attaveqaatip atorneqarnerannut
assigiiaanik periarfissiisoqarsinnaaqqullugu TELE Greenland A/S-ip nuna
tamakkerlugu attaveqaammik, routernetimik, aamma atuarfiit ataasiakkaat iluini
attaveqaatinik pilersitsineq, ingerlatsineq nakkutilliinerlu suliarissavai.
KANUKOKA-p paasissutissiisarnermi
atortulersuutinut immikkoortortaqarfiata neqeroorutigaa ineriartortitsinermut,
piviusunngortitsinermut, tapersersuinermut ineriartortitseqqinnermullu
akisussaaffik nammakkumallugu, tassa teknikkikkut aaqqiissutit ilaannut
atortunut atuarfinni ataasiakkaanni inissinneqarsimasunut kulturikkut
ilinniartitaanikkullu qarasaasiatigut attave-
qaat aqqutigalugu attavilerneqarsimasunut.
Kiisalu iliuusissatut pilersaarummi
allassimavoq ilinniartitsinermut programminik pisiortorneq, nutserineq,
suliarinnittarneq sullissinerlu Inerisaavimmi/Pilersuiffimmi inissinneqassasut.
Iliuusissatut pilersaarummi
naatsorsuutigineqarpoq meeqqat atuarfii/kommunit ataasiakkaat namminneq
atortulersuutiminnut aningaasartuutit akilissagaat; kisiannili
Namminersornerullutik Oqartussat atuarfinni ataasiakkaani attaveqaatinik
pilersitsiortornermut atatillugu tapiissuteqartarnermik aaqqissuussinermik
pilersitsissasut.
Naalakkersuisut meeqqat atuarfiat
meerartatta ilinniartitaanerannut sulinikkullu periarfissaannut tunngaviusutut
pingaarutilerujussuartut isigaat. Taamaattumik Naalakkersuisut aamma pingaartippaat
piumasaqaatinut inuunerminni kingusinnerusukkut naammattuugassaminnut naammassinninniarnissaminnut
sakkussanik meeqqat atuarfimmi pitsaanerpaanik tunngavissaqalersinnissaat.
Ilinniartitsineq killiliussatigut
imarisatigullu pitsaanerpaanik atugassaqartinneqartariaqarpoq.
Ilinniartitsinermut killiliussat tassaapput atuarfiup aqunneqarnera illutaalu, init
ilinniartitsinermullu atortut ilanngullugit, kisiannili aamma assersuutigalugu
paasissutissiisarnermut teknikkikkut atortulersuutit.
Ilinniartitaanerup imarisassai
aalajangerneqartarput meqqanut suut pitsaanerpaanerisa nalilerneqarnerat
najoqqutaralugu. Kisianni teknikkikkut sukkasoorujussuarmik ineriartorneq
maanna pisoq eqqarsaatigalugu Naalakkersuisut qularutiginngilluinnarpaat,
teknikkikkut atortulersuutit naleqquttut pissarsiariniarnissaannut sakkortuumik
suliniuteqartoqarnissaanik pisariaqartitsisoqartoq aammalu qarasaasiat
paasissutissiisarnikkullu atortulersuutit meeqqat atuarfiini ilinniagassanut
assiginngitsunut tamanut ilanngutitinneqarnissaat pillugu nalinginnaasumik
annertuumik suliniuteqarnissaq pisariaqartoq.
Iliuusissatut pilersaarummi
suliniutissatut siunnersuutigineqartut paasissutissiisarnikkut atortulersuutitigut
meeqqat atuarfiini atorfissaqartitsineq annertuumik iluaquserumaaraat
ilimagisariaqarpoq. Tassunga ilassutitut aammattaaq "saniatigut
pissarsiat" assigiinngitsut anguneqarsinnaapput, tassami suliniutit
meeqqat atuarfiini meeraannaanngitsunut aammali assersuutigalugu atuakkanik
atorniartarfinnik atuisunut iluaqutaassammata.
Suliniutit piviusunngortinnissaannut
taakkununnga aningaasanik atugassaqarnissaq tunngaviussaaq. Tassunga
atatillugu nassuiaammi aningaasaqarnikkut kingunerisassanik naatsorsuinerit
innersuussutigineqassapput. Tassungali atatilluguttaaq erseqqissarneqassaaq
aningaasartuutinik kinguneqartitsinissanik naatsorsuinerit taakku meeqqat
atuarfiinnaannut tunngasuummata. Inuussutissarsiutinut ilinniartitaanerni
ilinniartitaanernilu ingerlaqqiffiusuni ilinniarfiit paasissutissiisarnikkut
atortulersuutitigut iluaquserneqarnissaannik inatsisartut aamma
kissaateqassappata, taamaalilluni aningaasanik amerlanerusunik atugassiinissaq
pisariaqassaaq. Taamaalilluni kulturikkut ilinniartitaanikkullu qarasaasiatigut
attaveqaammik pilersitsineq aatsaat ilinniartitaanernut tamanut
attaveqaatinngussaaq, inuussutissarsiutinut ilinniartitaanerit ingerlaqqiffiusumillu
ilinniartitaanerit ilinniarfiutaat aamma attaveqaammut attavilerneqarpata.
Kulturikkut ilinniartitaanikkullu qarasaasiatigut attaveqaat siunnersuutaasoq
imminermini tassunga naleqqussagaavoq, attaviliisoqassappalli nassuiaammi
missingersuusiarineqarsimasunut sanilliullugu amerlanerusunik
attavilerneqarnermut, teknikkikkut atortunut nutaanut ataavartumillu
tapersersuinermut aningaasanik atugassanik amerlanerusunik
pisariaqartitsisoqassalluni.
Suleqatigiit atuarfinni qarasaasiat
pillugit nassuiaammik suliaqartut ilinniarfiit allat attavilernissaannut
aningaasatigut kingunerisassannik naatsorsuinermik suliassinneqarsimanngillat.
Taamaattumik suleqatigiissitaq nassuiaammini taamaatut naatsorsuisimanngilaq.
Taamaattorli Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut Ilageeqarnermullu
Pisortaqarfik suleqatigiissitat nassuiaataannik tigusaqareernermi kingorna
naatsorsuinernik taamaattunik, attaviliinissamut akit allallu nassuiaammi
tunngavigineqartut najoqqutaralugit, suliaqarsimavoq. Ilinniarfiit tamarmik
attaveqaammut attavilerneqarnerannut pilersitsinermut aningaasartuutissat 8
mio. kr.-it missaannik ilaneqartariaqartutut naatsorsorneqarput. Taakkua
saniatigut ingerlatsinermut ukiumut 3,3 mio. kr.-it missaat
aningaasartuutaasassapput. Atortunut nutaanut aningaasartuutissat eqqarsaatigalugit
taakkua nalorninaatsumik naatsorsornissaannut suli periarfissaqarsimanngilaq,
naatsorsuutigisariaqarporli ilinniarfiit annertuumik atortunut nutaanut
aningaasaliisariaqassasut imaluunniit assigiissaarinit kulturikkut
ilinniartitaanikkullu qarasaasiatigut attaveqaatip piumasarisai
naammassiniarlugit aaqqissuussaanerminnik allanngortitsisariaqassallutik.
Nassuiaatip inatsisartuni
oqaluuserineqarnerani tamatumunnga tapersersuisoqassappat Naalakkersuisut
1998-imut ukiunullu missingersuusiorfiusunut aningaasanut inatsisissap
suliarineqarneranut atatillugu piareersimapput, meeqqat atuarfiini suliassatut
inassutigineqartut, pisariaqartitsinerlu malillugu ilinniartitaanerup iluani
allatigut, piviusunngortinnissaannut aningaasaliisoqarnissaanut.
Ataatsimut isigalugu Naalakkersuisut
oqaatissavaat pingaarutilerujussuartut isigineqarmat paasissutissiisarnermut
atortulersuutinut tunngasutigut suliniutit nutaat suugaluartullunniit
ataqatigiissaaqqissaarneqarnissaat, aningaasaliissutit annerpaamik
pissarsiaqaataasinnaaqqullugit. Taamaattumik meeqqat atuarfiinut tunngasutigut
ilinniartitaanerillu ataatsimut isigalugit suliniutit, suliniutinut
Naalakkersuisut ungasissumut atuartitsineq pillugu nassuiaataanni
siunnersuutigineqartunut peqqissaartumik ataqatigiissaarneqartariaqarput.
Taamatut oqaaseqarlunga nassuiaat
iliuusissatullu pilersaarut taassuma iluaniittoq Inatsissartunut
oqaluuserisassanngortippara.
Kristine Raahauge, Siumup oqaaseqartua:
Meeqqat atuarfiini qarasaasiat atornissai
pillugit atuartitsisoqartalernissaanik ineriartortitsinissamut iliuusissamik
pilersaarusiornerup killiffianit suleqatigiissitaliap nalunaarusiaata siorna
saqqummiunneqarnerata kingunerisaanik Inatsisartunit pingaarilluinnakkat
immikkoortut, arfineq marluk, suleqatigiisitamit ingerlateqqitaasutut
kaammattuutigineqarsimasut tunngavigalugit, massakkut nassuiaat saqqummiussaq
suliarineqarsimammat Siumumit iluarilluinnarparput.
Siumummi pingaartimmagu meeqqat
atuarfianni qarasaasiat atorlugit atuartitsisoqartalernissamut
pilersaarusiornissamut imaritinneqartussatut suleqatigiissitamit
inassutaasinnaasutut tikkuarneqarsimasut tunngavigalugit qarasaasiat atorlugit
atuartitsisoqartalinnginnerani pimoorullugit peqqissaarullugillu
nalilersorluarsimanissaat.
Siumumiit meeqqat atuarfiata ukiuni
makkunani nutarteriffigineqarnera peqataaffigilluinnarsi-magatsigu aammalu
tassunga atatillugu pingaartutut eqqumaffigilluinnarlugu Nunarsuarmi tamarmi
teknikkikkut ineriartorneq annertooq ullutsinni pisoq. Taamaammat Siumumit
pingaartittuarparput meerartatta inuusuttortattalu atuartitaanerata
teknikkikkuttaaq atuinikkut pitsanngorsartuarnissaa. Nunattami nunanik allanik
unammillersinnaajuarnissaa aammalu niuernikkut suleqateqarnissaanut
inerikkiartortitsiuarnermullu suleqataajuarniaratta. Tamannalu nukittsorsarsinnaavarput,
innuttaasut atortorissaarlutik ilinniarluarsimasut qaammaasaqarluartullu
perortikkutsigit.
Tamakku tunngavigalugit ullumikkut
nalunaarusiatut saqqummiussaq tusaatissatut tiguarput, kiisalu aamma
suleqatigiisitap saqqummiussamini suliap piviusunngorluni naammassineqarnissaanut
sulinissanut tunngavissatut kaammattuutai tamakkiisumik taperseraluarlugit ima
Siumumiit oqaaseqarniarpugut:
Siumumiit nuannaarutigalugu,
nalunaarusiami maluginiarparput, qanoq annertusiartortigisumik piffinni
assigiinngitsuni atuarfeqarfiusuni ilinniartitsinermi qarasaasiat
atorneqalereersimane- rat. Kiisalu
aamma ilinniartitssunik pikkorissaasarnerit ingerlanneqartalereersimanerat,
tamakku tamasa nuannaarutigingaarpagut.
Taamaammat pingaartipparput qarasaasianit
atuilluarnissamut attaveqaateqarsinnaanerup pingaaruteqassusia. Qujanarporlu
tamakku pillugit, Teknikkikkut atortulersuutit atorlugit paasissutissiisarneq
pillugu nassuiaammik saqqummiussisoqarmat.
Saqqummiussassarlu tulliuttoq,
ungasissumut atuartitsineq pillugu nassuiaat, aamma uunga saqqummiussamut
ilassutitut atatilluinnarparput.
Taakkununnga tunngatillugu
eqqumaffigilluinnaqquarput aningaasartuutissat, siunertamut ataatsimut
tunngasut, ataqatigiissaarluarneqarnissaat ilaatigut sukumiisumik suliassat
ataqatigiinnerannut tulleriiaarinikkut tassami aammalu anguniagassatut
siunniussatut ilaatikkatsigu, paasissutissiisarnermi teknologip ilinniartitaanerup
aaqqissuussaanerata immikkoortuini tamani qanoq atugaaneruleriartorsinnaanera
misissorneqassasoq tassungalu ilanngullugit ungasissumiit
ilinniartitsisinnaanermut periarfissat.
Taamaammat iluaraarput suliat tamarmik
taamak ataqatigiillutik pingaaruteqartigisut periarfissap uuma iluani
saqqummiunneqarniarmata.
Siumumiit pingaartipparput qarasaasiat
atorlugit atuartitsisalernissamut atortussanut aammalu ilinniartitsisut
ilinniartitsisussallu ilinniartinneqarlutillu pikkorissartinneqartarnissaannut
aningaasatigut atugassanik sillimanissaq.
Aamma siunnersorteqarnissaat pingaarpoq,
sinerissami atuarfeqarfiusunit tamanit attaveqarfigineqarsinnaasunik,
ulluinnarni teknikkikkut ingerlatsineq aqutsinerlu patajaatsumik aalajaatsumillu
ingerlanneqarnissaat qulakkeerniarlugit.
Siumumiillu aamma pingaartilluinnarparput
programminik, atuartitsinermi ilinniutissanik, sammagassanik tamanut
iluaqutaasussanik peqarnissaq inerikkiartortitsiuarnissarlu. Ilaatigut
ilinniartitsisut massakkut tamakkuninnga atuinissamut pikkorissuseqalereersimasut
kajumissuseqarluartullu ikiorsiullugit.
Tassunga atatillugu eqqaarusupparput
piaartumik qarasaasiat atorlugit oqaasilerissutinik (ordboginik)
oqaatsitsinnut atugassanik atortoqalernissaa, atuarfeqarfinnit tamanit
piniarneqartalersussanik.
Siumumiit qilanaarutigaarput qarasaasiat
atorlugit atuartitsisalernermi piorsaalluni inerikkiartortitsinermi atuartut
annertuunik periarfissaqalersinnissaat, aammalu sineriatsinni illoqarfiit,
nunaqarfiit aammalu savaateqarfiit imminnut pilertortumik
attaveqarsinnaalernerinut, soorunalumi aamma atuartitaanerminni periarfissap
atorluarneratigut qaffassarluarsinnaalissallutik,
kaammattoqatigiissinnaalerlutik suleqatigiissinnaanissamullu
attaveqapallassinnaalerneq aallaavigalugu annertuumik ulluinnarni pissutsinik
assigiinngitsunik ilikkarsinnaalersillugit.
Soorunalumi aamma ilinniartitsisut
imminnut isumasioqatigittarnissaminnut atorluartassagaat qularinnginnatsigu.
Siumumiit suliap ingerlateqqinnissaanut
suliarineqaqqinnissaanullu suleqatigiisitaliap kaammattuutai tunngavigalugit
Naalakkersuisut piumaffigissavagut meeqqat atuarfiat pillugu Inatsisartut
peqqussutissaannut, atuartitsinerup imarisaanik nutarterinissamut ilanngullugit
siunnersuutissatut suliarineqarnissaat aqqutissiuuteqqullugit.
Siumumiit anguniarparput ukioq 1998
naatinnagu nunatsinni atuarfiit tamarmik qarasaasiat atorlugit
atuartitsisoqartalersimanissaat.
Anders Nilsson, Atassutip oqaaseqartua:
Neqeroorut naagaarsinnaanngisarput - meeqqat atuarfiini qarasaasiat pillugit apeqqut oqarluartaarnerunngilaq - imatut paasillugu, tamatumani angernissaq naaggaarnissarluunniit apeqqutaanani, apeqqutaallunili qaqugu, qanoq aammalu qanoq annertutigisumik.
Kultureqarnermut atuartitaanermullu attaveqaat kikkunnut tamanut ammasoq - Naalakkersuisunut ilaasortaq saqqmiiussinermini oqarpoq kultureqarnermut atuartitaanermullu qarasaasiatigut attaveqaammik pilersitsinissaq piumasarineqassasoq pingaartoq, ulluinnarni atuarfiit, kommunit Naalakkersuisullu akornanni atassuteqarneq akikinnerulersissagaanni.
Tamanna eqqortuusinnaavoq kukkusuusinnaallunilu. Oqallinneq teknikkimut sangulertorsinnaavoq tamannalu oqaluutarfimmit maanngaanniit saqqummiutissallugu naleqquttuunngilaq. Atassumminngaannit taamaallaat erseqqissassavarput pingaarteqigatsigu Kultureqarnermut atuartitaanermullu qarasaasiatigut attaveqaat kikkunnilluunniit atorneqarsinnaassasoq - tassalu internetimut tamanut saqqumisumik inissillugu.
Kultureqarnermut atuartitaanermullu qarasaasiatigut attaveqaat taanna maannakkut meeqqanut atuarfitsinni aammalu nunatsinni qaffasinnerusumik ilinniarfinni atuartut saniatigut allarpassuarnit soqutigineqassaaq. Inersimasoqassaaq angerlarsimaffimminni nammineq PC-minnit atuarfimmi ilikkarsimasaminnik nutartererusuttunik. Danmarkimi kalaallinik ilaqutareeqarpoq (tamakkualumi amerlaqaat) meeqqaminnik kalaallit oqaasiinik kalaallillu kuturiannik ilinniartitserusukkaluartunik. Danmarkimi inuussuttavut ilinniartut tamarmik taamaapput. Naatsumik oqaatigalugu:
Kultureqarnermut atuartitaanermullu qarasaasiatigut attaveqaatissaq kikkunnulluunniit atorneqarsinnaassaaq taamaattumillu internetimut inissinneqartariaqarluni.
Qarasaasiatigut attaveqaammut isersinnaanerup akikillisarneqarnissaanik kissaateqarneq eqqarsaatigalugu immikkoortut pingasut eqqaamassallugit pingaaruteqarpoq:
Siullermik, Tele Greenland nammineerluta pigaarput, sullissinernullu assigiinngitsunut akigititassat nammineerluta aalajangersaavigisinnaallugit. Atuarfiit qarasaasiatigut attaveqaammik atuinerannut akit annaartoorneqarsinnaanerat piffissami atuilerfimmi atuarfinnut aqqutissiuunneqarsinnaavoq annaarinerup taamaaqataanik Tele Greenland atorluaraanni.
Nunarsuaq tamakkerlugu nalunaarasuartaatitigut attaveqarnerup iluani akit katitigaanerisa naleqqussagaanerat ungasinngitsukkut pisussaavoq, tamatumani qarasaasiakkut atorneqartut qanoq annertutignerat apeqqutaatillugu akiliisoqartalissalluni piffissaq atassuseqartitsisoq apeqqutaatinnagu. Paasissutissiisarnermut nutaamut akigititassat naleqqussarneqarpata soorunami meeqqat atuarfiat nalunaarasuaateqarnermi qarasaasiatigut attaveqaammik atuisutulli allatut akiliuteqartassaaq.
Aappaatut, nalunaarasuartaatitigut attaveqarneq arlalippassuartigut ilaasut nassataasa ingerlaartinneqartarfiattut timmisartut mittarfianni ingerlasutut assersuunneqarsinnaavoq. Inissaqartillugu kuffortit inaalinneqaannarsinnaapput, tamannalu ataatsimut isigalugu akisoqutaanngilaq. Taa-maallaat atuisut aningaasartuummik akileeqataasussat amerlaneruliinnassapput. Meeqqat atuarfiata nalunaarasuarnermi qarasaasiatigut attaveqaammut pisortatigoortumik ikkunnissaa namminermi akit appariarnerannik kinguneqassaaq - pissutigalugu atuisut aningaasartuummik akiliisussat amerlanerulissammata.
Naggataatigut maqaasivarput nassuiaammi taaneqartussaagaluaq, tassa meeqqat atuarfiini qarasaasiat atulersinneqarnissaasa nassatarissagaat atuartitsinermi atugassat ileqquusumik naqitertinneqartartut annikitsuunngitsumik ileqqaarfiunissaat. Tamatumani pineqarput naqiterisitsinermut, toqqorsimatitsiveqarnermut agguaassisarnermullu aningaasartuutit. Siunissami taamaallaat pisariaqartinneqaleerumaarpoq atuartitsinermi atugassat ilaata naqitap ataasiinnaap suliarineqartalernissaa. Taanna qarasaasiatigut attaveqaammut ilineqarsinnaavoq PC-mullu sumulluunniit atorsinnaalluni - imaluunniit ilinniartitsiumit aaneqarsinnaalluni klassimilu atortussatut laserimik naqiterivikkut piumasaq naapertorlugu anillatsiinnarlugu naqinneqarsinnaalluni.
Taamatut oqaaseqarluta nassuiaat saqqummiunneqartoq isumaqatigaarput.
Manasse Berthelsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:
Inuit Ataqatigiinniit meeqqat atuarfiini qarasaasiat atorneqarnissaannut iliuusissatut siunnersuut soqutigalugu qimerloorsimavarput.
Meeqqat atuarfiini qarasaasianik atugaqalernissamut iliuusissatut siunnersuummi siunnerfigineqarpoq nunarsuarmi ineriartorneq malinnaaffigineqassasoq. Tamannalumi pisariaqarpoq nunatsinni nunarsuarmioqatigut allat assigalugit ilinniarnikkut suliffeqarnikkullu ineriartoqataassagutta atugaqassaguttalu.
Meeqqat atuarfianni qarasaasianik aaqqissorluakkamik atugaqalernermi anguniakkani pingaarnersaasariaqarpoq inuussutissarsiutinut ilinnialernissamut piareersaataanissaa, kiisalu meeqqat atuarfiata anguniagaasa ilagilertariaqarpaa meeqqap qarasaasiamik atuisinnaanermut ilinniartinneqartarnissaa.
Qarasaasiat ilinniartitaanermi suliffeqarnermilu qarasaasiat qitiusutut atorneqaleriartuinnarput, nunatsinnilu atortorissaarutitsigut ineriartorneq ingerlavoq angumerisassaanngingajattumik. Atortorissaarutit qanoq iluaqutitut atornissaasa saniatigut uagullu taamaallaat aalajangigassaraarput ineriartornerup malinnaaffiginarnerani qanoq kingusitsigissanerluta imaluunniit malinnaaffigiinnassanerlugu.
Siornatigummi assassorluni suliarisartakkat amerlasoorpassuit qarasaasiat atorlugit suliarineqartalersimapput. Nunatsinnilu suliffeqarfinni ingerlatsineq aamma taamatut ingerlanneqariartuinnarpoq.
Qarasaasiami sulinermi atorluarneqarnermikkut oqilisaataaginnanngillat, aammali qarasaasianik atuilluarsinnaanikkut attaveqatigiinneq pisariinnerulluni, sukkanerulluni akikinnerulersinnaavoq, paasissutissanillu killeqanngiusartumik aallerfigineqarsinnaalluni.
Taamaattumik assut nuannerpoq kinguaagut tamakkiisumik pitsaasumillu qarasaasiat tungaatigut atuartinneqartalernissaat, inuunerminni ingerlaqqinnissaminnut sakkugilluarumaakkaminnik.
Siunissami periarfissaarilerumaakkat eqqarsaatigissagaani periarfissat killeqanngiusartutut taaneqarsinnaapput. Maannakkut qarasaasiat atorlugit periarfissaavoq nunarsuarmi sumiikkaluartumilluunniit attaveqaqateqassalluni kiisalu nunarsuarmioqatit sumiikkaluilluunniit sullitarilersinnaallugit.
Ilinniartitsiviusussaq nutaajuvoq, taamaammat pisariaqarluinnarpoq aallaqqaataaniit ilinniartitsisunut pikkorissaanermut atuartitsinissamullu sakkussaritinneqartut sapinngisamik tamakkiisuutinnissaat, qarasaasiat tamakkiisumik atorneqassappata.
Nalunaarusiami siunniunneqarpoq 1998-imi atuarfinni qarasaasiat piareersimalereernissaat. Inuit Ataqatigiinniit pingaartipparput ilinniartitsissutitut, pikkorissartitsisussat ilinniartitsisussallu piareersimalluarnissaat. Nalunaarusiamilu ilinniartitsisunik pikkorissartitsinissamut atugassatut siunniunneqartut allineqarnissaat amerlineqarniissaallu Inuit Ataqatigiinniit siunnersuutigiumavarput. Immitsinnummi qiviaannarsinnaavugut, ilinniartinneqarata atornialeratsigit qanoq ajornartorsiorsimatigaluta. Kalassinerit ikinngitsut aqqusaaqqaarlugit ulluinnarni atornissaat ilikkarsimavagut, tamakkiisumillu suli atuleqqajarnagit, meerartagut taamak atugassaqartinneqassanngillat.
Iliuusissatut siunnersuummi siunnerfigineqarpoq qarasaasiat tamarmik imminnut attavilerneqassasut. Tamarmillu imminnut attavilernerisigut periarfissaqalissalluni atuisut imminnut attaveqatigiissinnaanerat, kiisalu nunarsuarmi tamanit atorneqartumut internetimut attaveqarsinnaalerlutik. Iliuusissatut siunnersuummi aamma Amatoqqasumik nappittarfinnik@ pilersitsisoqassasoq siunnersuutigineqarpoq. Tamanna atuarlugu qungujunnalaanngitsuunngilaq, maanamummi Tele Greenlandip internetsimut neqeroorutaani taamatut aaqqissuussineq nassaassaanngilluinnarmalluunniit suli.
Inuit Ataqatigiinniit isumaqatigaarput iliuusissatut siunnersuummi siunnersuutigineqartoq meeqqat atuarfianni qarasaasiat KUNG-imut attavilersorneqassasut, paasissutissanik ilisiviusinnaanngorlugu aallerfigineqarsinnaanngorlugulu. Kiisalu matoqqasumik Anaapittarfimmik@ pilersitsisoqarnissaa apeqqusertariaqarpoq, siunnersuutigerusupparpullu aamma avammut ammasunik peqartinneqassasoq, tassanilu meeqqat inuusuttuaqqallu atugarisaannut soqutigisallit aamma peqataatinneqarsinnaatilerlugit, tassami soorunami apeqqutaassaaq internetimut attaveqarnersut. Taamaalillunimi atuarfeqarfimmi sulisunuinnaanngitsoq, aammali inuit allat atuartitaanermut meeqqanut inuusuttunullu soqutigisallit akuutinneqarnissaat orniginarnerussammat.
Isumasioqatigiiffinni, soorlu Danmarkimi atorneqartut allarpassuarnik sammisaqartarput, soorlu ulluinnarni inuunermut, inuiaqatigiit ingerlanerat, politikkikkut ingerlatsineq allarpassuillu, nunatsinni taamaattunik pilersitsinitsigut inuusuttut oqallinnernut assigiinngitsunut peqataarusussusiat immaqa taamaalilluta aamma annertusarsinnaavarput.
Naggataatigut Inuit Ataqatigiinniit erseqqissaqqissavarput, ilinniartitsisut meeqqat qarasaasiat qanoq atorneqartarnissaannut ilinniartitsisussat pikkorissarnissaat, kiisalu meeqqat atuarfianni ilinniartitsissutissat annertuumik iliuuseqarfigineqartariaqarmata, 1998-imi qarasaasiat atorneqalernissaannut.
Ukiamut sukumiisumik aningaasallu immikkoortinneqarnissaannut saqqummiisoqarnissaa qilanaaralugu Inuit Ataqatigiinniit iliuusissatut siunniunneqartoq akuersaarpagut.
Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:
Naluneqanngitsutut Kultureqarnermut,
Ilinniartitaanermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisup 1995-imi ukiakkut
pilersippaa meeqqat atuarfiini qarasaasiat atorlugit ilinniartitsinermut suleqatigiissitaliaq.
Inatsisartut 1996-imi upernaakkut
ataatsiimiinneranni immikoortut arlaqartut akuerineqarnissaat
inassutigineqarpoq, ilaatigut tassaasut:
1. Ungasinnerusoq
eqqarsaatigalugu qarasaasiat atuartitsissutini sammisassanilu tamani
ilanngutivinneqassasut.
2. Atuarfiit
tamarmik nuna tamkkerlugu nalunaarasuartaatit aqqutigalugit paaĉsissutisseeqatigiittarnermut
attavilerneqarnissamut naligiimmik periarfissinnissaat qulakkeerneqassasoq.
Suleqatigiissitap tamatuma kingorna suliaq
ingerlateqqereersimallugu maanna oqallisissanngorlugu saqqummiuppaa
iliuusissamik pilersaarut.
Akulliit Partiiat matumuuna
inassutigissavaa suleqatigiissitamit kaammattuutigineqartut akuerineqassasut,
ilaatigut aamma patsisigalugu Inatsisartut inassutaat suleqatigiissitap
tamatigut malissimagai oqaatigineqarsinnaammat.
Akulliit Partiiata aamma paasivaa
Teleqarfiup, KANUKOKA-p aamma Inerisaavik/Pilersuiffik peqatigiillutik
suliarisimagaat nuna tamakkerlugu paasissutisseeqatigiittarnissap ilusilersornera,
taanna tunngaviussalluni Kulturikkut aamma Ilinniartitaanikkut attaveqaatip
pilersinneqarnissanut.
Iliuusissamik pilersaarutip aamma ilagaa
attaveqaammi aammattaaq ilaatinneqassasut ilinniartitaanerit.
Siunnersuummut Akulliit Partiiata annertuumik
soqutiginninneranut ilaatigut pissutaavoq nu-natsinni atuagaateqarfiit
amerlanersaat meeqqat atuarfiini inissisimasarmata, taamaalillunilu
atuagaateqarfiit attaveqaammut isersinnaalissammata atuarfiit attaveqaammut
ilaatinneqarnerat aqqutigalugu. Taamaalillunilu inuuttaasut amerlanersaat
periarfissaqalissapput paasissutissanik killeqanngitsunik
pissarsisinnaalernissamut; isumaqarpunga tamanna assorsuaq pingaaruteqartoq.
Naatsorsuusianut tunngatillugu Akulliit
Partiiat inassutigissavaa atortorissaarutit qanoq akeqarnissaasa
naatsorsorneqarsimannginnerat naammassineqassasoq, suliap naammaginartumik
naammissineqarnissaa pissutigalugu.
Atortorissaarutinut tunngatillugu suliaq
naammasseriarpat Akulliit Partiiata naatsorsuutigaa, taava sinneruttut
sammisassat tassaalissasut:
1. Isumalluutinik
immikkoortitsisoqassasoq ilinniartitsisut ilinniarteqqinnissaannut atugassanik.
2. Isumalluutinik
immikkoortitsisoqassasoq atuarfinni atortorissaarutinut programminullu
atugassanik.
3. Atuartitsissutissat
pillugit pilersaarutit nutarterneqassasut, qarasaasiatigut attaveqaammut
sapinngisamik amerlanerpaat peqataatinneqarnissaat anguniarlugu.
4. Pisinissaq
eqqarsaatigalugu programmit misissuataarnissaannut periarfissiisoqassasoq.
5. Nuna
tamakkerlugu misilittakkanik paarlaateqatigiittarnissamut
periarfissiisoqassasoq.
Nalunngilarput atuarfiit ilarpassuini
ilinniartitsisoqartoq qarasaasiat atornissaannut tunngatillugu atuartunut
ilinniartitsisoqatiminnullu ikiuukkumatulluartunik, aappaatigulli aamma
ajornartorsiut una siginngitsuusaarsinnaannagu tassa; qarasaasiat
atorneqarnerisa ineriartortinnerat nalaatsortumik, tassa
aqoqqissaagaanngitsumik ingerlasoq, tassani apeqqutaalluni ilinniartitsisut
ataasiakkaat qanoq soqutiginnitsiginerat, tamannami aamma uparuarneqarpoq
1996-imi studiekredsertitsinermi peqataasunit.
Tamatuma ineriartortinnera
aqunneqanngippat, taava atuartut angerlarsimaffimminni computeri atorlugu
pikkorissarnissamut periarfissallit atuartullu angerlarsimaffimminni atuarfimmiluunniit
periarfissaqanngitsut avissaaraluttuinnarnissaannut peqataasutut uagut
oqaatigisiariaqassaagut.
Taama naatsumik meeqqat atuarfiini
qarasaasiat pillugit nassuiaammut qujalluta tusaatissatullu tigullugu sulisut
siunissami sulilluarnissaat neriuutigissavarput.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:
Kattusseqatigiinniit
soqutigisarilluinnarparput nunatsinni atuarfinni ilinniarfinnilu meeqqat
ilinniartullu atugaasa atuartitaanikkut ilinniartitaanikkullu pissutsinut
naleqqussarneqarlutillu pitsanngorsartuarnissaat, taamaattumik
qularutigisariaqanngilaq atuartitaanermi ilinniartitaanermilu aamma
qarasaasiat atorlugit ineriartortitsinissamut tapersersuiuarnissarput -
soorunami eqqaamallugit ullumikkut atuarfeqarfinni iluarsaatassarpassuit aammalu
ilinniartitsinermi atortussatigut kinguaattooruterpassuit.
Nunatsinni ilinniartitaanikkut
nunarsuarnut allanut malinnaaniassagutta pisariaqarluinnarpoq atuarfiit
ilinniarfiillu kinguaattoortitaanatik sutigut tamatigut malinnaatinneqarnissaat,
minnerunngitsumik teknikkikkut atortorissaarutitigut ineriartortitsinerup
tungaatigut.
Taamaattumik Kultureqarnermut,
Ilinniartitaanermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoqarfimmiit meeqqat
atuarfianni qarasaasiat atorlugit atuartitsineq pillugu
suleqatigiissitaliortoqarsimanera tapersertariaqarpoq. Suleqatigiisitaq
nersortariaqarpoq piffissaq sivikikkaluaq atorlugu annertuumik
suliaqarsimammat.
Qularnanngilaq qarasaasiat siunissami
nunatsinni, atuarfinni, suliffeqarfinni allanilu suli annerusumik
atorneqaleriartornissaat, tassami nunani allani teknikkikkut
atortorissaarutinik qarasaasianillu atuineq annertoorujussuuvoq sulilu
annertussiartorluni.
Taamaammat atortorissaarutit taakku
pitsaasut siunissami nunatsinni pinngitsoorneqarsinnaanngillat
annertusarneqartariaqarlutillu, aammalu misissuinermi paasineqarsimavoq
atuarfinni kommuninilu arlalinni qarasaasianik atuineq annertoorujussuarmik
pingaartinneqartoq. Aammalu ullumikkut ilinniarfinni assigiinngitsuni
annertuumik atuisoqareerpoq, taamaattumik tapersersornarpoq nunatsinni meeqqat
atuarfiini ilinniarfinnilu qarasaasiat tamakiisumik atorneqalernissaat.
Qarasaasiat atuartitsinermi
tamakkiinerusumik atorneqalerpata pisariaqassooq pitsaasumik
pikkoriffigineqarlutillu ilinniartitsissutitut atorneqarnissaat, taamaattumik
pisariaqarluinnarpoq - soorlu suleqatigiissitap pingaartillugu
uparuaaffigisimasaa tassalu; qarasaasianik atuisussat - ilinniartitsisut
siunnersortillu pikkorissartarnissat ilinniarteqqinneqartarnissaallu.
Pilersinniakkanut tunngatillugu
isumaqatigiissuteqarnissamut suleqatigiisitamiit inassutigineqartut
isumaqatigilluinnarpakka tassalu; Inerisaavik/Pilersuiffik, Tele Greenland A/S
KANUKO-KA Informatik-ilu - tassami taakkua nunatsinneereerput -
misilittagaqareerlutillu, minnerunngitsumik nunatsinni Tele-p teknologi
atorlugu angusai ajunngitsut aammalu pioreersunik atueqqinnikkut
annertusaanikkullu pilersaarummut akikillisaataasinnaanera eqqarsaatigalugu.
Suleqatigiissitamit kaammattuutigineqartut
assigiinngitsut 32-it - pilersaarutillu ingerlanneqarnissaannut
atuutsilerneqarnissaannullu piffissaliunneqarsimasut - isumaqatigaakka.
Taamatut oqaaseqarlunga nassuiaat
sukumiisoq tusaatissatut tiguara, isumaqarpungalu pissusissamisuussasoq
Kulturikkut Ilinniartitaanermilu Ataatsimiititaliami matuma kingorna oqaluuserineqassappat.
Konrad Steenholdt, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut
Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq:
Partiit oqaaseqartuinut tamanut qujavunga
- aammalu malugalugu nassuiaat iluarisimaaraat inassuteqaatillu assigiinngitsut
assortuussutigineqarsinnaannatik.
Oqaaseqartut akitinnagit manna
erseqqissumik oqaatigilaarlara nangaasoorsimagaluarama ilumut piffissaanersoq maannakkorpiaq
nassiuaammik saqqummiinissamut, allaat eqqarsaatigisimagaluarlugu ukiamut
utaqqikkutsigu paasissutissat immaqa erseqqinnerusut tunniussinnaallutigit.
Taamaakkaluartoq illuatuangaatigut manna
nalilersorniarsimavarput sinerissami maannakkut manna pineqartoq pillugu ima
oqallinneqartigaaq allatut ajornartumik aalajangersimallutigu; ajunngilaq
immaqa paasissutissat suli amigaraluartut periarfissaq manna atorumallutigu
nassuiaateqarluta suliassaq sumut killissimanersoq.
Manna ersertuutissanngilluinnarpara, tassa
ilinniartitaanikkut kultureqarnerullu iluani periarfissap matuma
atorneqarsinnaanera pingaaruteqarluinnartutut aammalu
pinngitsoorneqarsinnanngitsutullu isigigatsigu. Manna eqqorunarpoq maani
amerlanerit atuarfimmi atuarallaramik sakkuginerusimasaat tassaasoq aqerluusaq
- 1. klassemi aallartikkaangatta aqerluusamik tununeqartarpugut.
Kisianni soorlu manna
erseqqissigaluttuinnartoq kingulissatta inuusuttortattalu aqerluusassaat maani
massakkut eqqartugarput. Qaannat pujortuleeqanik taarsersorneqalermata
ilaatigut motorit takkuteqqaartut annertuumik nalorsarfigineqarsimapput,
kisianni ilikkarsimavagut. Qaannat aquuteralannik taarsersorneqalermata
kalassisarnerit arlallit pisarsimapput, kisiannili aamma ullumikkut
sungiussimavagut atugassatuinnarlu isigilerlutigit.
Taamaattumik oqaatsinik taakkunannga
imaluunniit ineriartornermi maani oqaaseqartut isumaqatigilluinnarpakka -
maani eqqartorneqartut tassaanngillat ajornarluinnartut atorsinnaalissallugit.
Ataaserlu erseqqiivissumik oqaatigerusutara
tassaavoq; taakkua eqqukkiartuaarneranni pinngitsoorata atornissaat
ilikkartariaqarparput, kisianni aamma tamatuma tullia pingaaruteqarluinnartoq
tassaavoq taakku ilikkarsimasagut ima nutaatigisumik allanngorarput
ilinniaqqittuarnissaq pisariaqassalluni. Oqaaseqartunit tamanit paasivara
tamatuma tungaa paasilluarneqarluni erseqqissarneqartoq.
Taamatut erseqqissaateqalaariarlunga
oqaaseqartut assigiinngitsut oqaaserisaat uterfigilaassavakka.
Qujavunga Siumup oqaluttuata
iluarisimaarmagu massakkut sumut killinnitsinnik saqqummiussaqaratta,
kisiannilu erseqqissumik oqatigalugu qaraasaasiat atorluassagutsigit
atuartitsisoqartalinnginnerani pimoorullugu peqqissaarussamillu
nalilersuinissaq Siumup oqaluttuaningaanniit erseqqissarneqarpoq, aaamalu
matumani uparuartorneqartoq ilumoortoq manna ilinniaqqittuarnissaq aamma
isumannaartariaqaripput.
Tassungalu ilanngullugu oqaatigineqartoq
manna ullumikkut pisut sukkasuumik ingerlaruttulerneranni ilinniartitsisunik
pikkorissaanernut ingerlatsisinnaasunik aamma peqartariaqarnerput, tamakkua
soorunami assortorneqarsinnaanngillat isumaqarpugullu nalilersuisussatut
sulisitarilersimasatsinni tamakkua erseqqilluinnartumik salliutillugit
matumani nassuiaammi uatsinnut apississunneqartut.
Ilumoorpoq suna tamarmi akeqarpoq,
tassanilu aamma qujarutigilluinnarpara Siumup oqaluttuaniit oqaatigineqarmat;
aningaasassaqartariaqarpugut tassanilu assigiinngitsunut atugassanut
sillimmateqarluta. Ilanngullugu oqaaseqarfigilanngitsoorusunngilara oqaatsitta
atorneqarnerannut tunngatillugu teknikkip tamatuma nutaap atorneqarsinnaanera
uani tikkuarneqarmat - tamanna pingaarutilerujussuuvoq.
Oqaluttunit arlalinnit - aamma Atassutip
oqaluttuanit - manna tikkuarneqartoq uterfigerusuppara tassa; ilumoorluinnarpoq,
tamatta isumalluarfigaarput ullumikkut atuarfinni assigiinngitsuni meeqqat
ilinniutissaat atuakkat akisuumik naqitertittarpagut aningaasanillu annertuunik
nale-qartarlutik.Kisianni isumaqarpunga ullumikkorpiaq oqaatigeeriissallugu
nalorninakujuttoq suut tamarmik inissippata tamakkuninnga naqiterinerit
aningaasatigut sipaarfiulerumaartut.
Taamaaratarsinnaavoq, kisianni suna
tamarmi inisseqqaarallarli - inissereerpat uanga qularutiginngilluinnarpara
ilinniutit tungaasigut naqiterisarnerit sipaarfigisinnaassagivut siunissarlu
ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu tamatumunnga isumaqataalluinnarpunga.
Ullumikkut suut tamarmik pileriartoruttorffiisa nalaanni pilersitsiniarneq
akisusinnaavoq, taamaattumik pisariaqarluinnarpoq ukioq affakkaarlugit
massakkut nassuiaatinik bestiliisalerpugut - tassa massakkut nassuiaavugut
aammalu oqaluttut tamarmik kajuminnerarput ukiamut ataatsimiilerutta aamma
nassuiaammik saqqummiisoqarnissaanut immaqalu tassani aningaasartai
erseqqinnerulerumaarput.
Isumaqarpunga saneqqussinnaanngisarput
tassaasoq teknologi nutaaq takkutilersoq oqaatsitta nakussassarnissaannut
tamatsaalineqarnissaannullu teknikki tamanna atorluartariaqaripput - tamanna
kialuunniit assortorsinnaanngilaa - soorunami aamma ilúmoorpoq sinerissami
sulisuusut assigiinngitsut imminnut naapillutik misilittakkaminnik
paarlaateqatigiittarnissaat saneqqussinnaanngilarput.
Atassutip oqaluttuata ilaatigut kalaallit
oqaasiisa pisariaqassusiat aamma taavaa. Tassani siullermik - immikkoortumi
siullermi eqqartorneqartumi - taanngitsoorusunngilara, ila, ullumikkut
takussagaluarparsi Nunatta Atuagaateqarfia pulaarlugu kĉlderianut alakkarluni,
tassa Grölandica-mik taaneqartartoq, toqqortaalluni, pangalilluni
pissarsiariniarsarinngikkaanni ilaatigut tiguneq ajornaqaat. Sooq taamatut
toqqortarerusaaginnassavagut ?
Ilummorluinnarpoq teknologi nutaaq
tamakkununnga aamma atorluarniartariaqarparput isumaqarpungalu
pilersaarusiornermi tamanna saneqqunneqarsinnaanngitsoq, pingaartumik ilisimatusarfiit
ilinniarfiillu qulliunerusut eqqarsaatigalgut - soorlu ilinniartitsisunngorniat
aammalu aviisiliortunngorniarlutik ilinniartut allallu -
pinngitsoorsinnaanngilaat pissarsiarisinnaassallugit soorlu Interneti atorlugu.
Taanna immikkoortumi tullermi tikitassatta ilagigaluaraa uani
taan-ngitsoorumanngilara aamma tamakkua tappiffigisariaqaratsigit.
Atassutip oqaluttuata taasaa assut
nuannaraara assersuummagu; tamatta timmisartortaratta, taava kuffertigut
bċndikkoorlutik ingerlaartarput. Isumaqarpunga matumani assersuussineq
ersarissoq, bċndi taanna aqqusinertut taasinnaasarput tassaneereerpoq, kisianni
isumaginiagassarpunngooq unaavoq kuffertit amerlanerusut ingerlasinnaanissaat
pilersissallutigu - assersuussutaa
tamanna assut torrallagaasutut takuara.
Tassa bċndi pilersinneqareerpat taava
apeqqutaaginnassaaq sunik qanorlu inuiaqatigiit taanna kuffertinik imalinnik
ilioraaffiginiarneraat. Isumaqarpunga tamatumani assiliaq erseqqilluinartoq
taagaa, nuannerporlu taamatut takorluugaqartissinnaammatigut.
Naqiterneqartartut
annikillisisarneqarnissaannut tunngasoq oqaaseqarfigereerpara isumaqarpu-ngalu
pingaarnerusut pilerseqqaarallartigit, taava takussavarput naqiterinerup
tungaatigut sukkut aningaasatigut sipaaruteqarsinnaanerluta.
Inuit Ataqatigiit torrallaavillugu aamma
oqaatigaat inuussutissarsiutinut ilinniagaqarnissamut piareersaataanissaa
pingaarneruvoq. Tamanna ilumoorpoq, meerartagut inuusuttortagullu sumik
suliffeqalernissaannut piareersassagutsigit taakkua sakkussat.
Ullumikkut oqallisigisagut taakkununnga
atortariaqarpagut taannalu saneqqussinnaanngilarput, taamaattumik
meeraaneraninngaanniit qarasaasiap atorneqarsinnaanissaanut ilinniartitsinissaq
massakkut oqallisigisarput piviusunngoriartuaalereerpoq
isumalluarnartoqarlunilu.
Ilinniartitsisunut tunngasortaa
siornatungaani oqaaseqartunut ilanngutereerakku uterfigeqqinnianngilara.
Soorunami kalassit minnnerit saneqquttarnavianngilagut isumaqarpungalu
ilittuulli qarasaasiaq siulleq takoqqaarakku paatsiveqanngilluinnavissimasoq,
kisianni tamakkua ilaatigut kukkutaaqaarnikkut ilikkagassaasarput, tamannalu
uani eqqaagakku ilukkut qungujuummerpu-nga aammalu qanoq
ajornartorsiulaarsimanera puiorsinnaannginnakku.
Akulliit Partiianiit oqaatigineqartut
ilumoorluinnarput isumalluutit, tassa ima paasillugit assigiinngitsunik
peqartariaqarpugut ilinniartitsisunik qanoq atornissaannik
ilinniartitsisinnaasunik. Tamakkuninnga immikkut ilisimasalinnik ilumut
peqartariaqarpugut, taassumalu saniatigut aamma aningaasat atorneqartussat
soorunami sillimaffigisariaqarlutigit - Akulliit Partiiata eqqorluinnartumik
tikkuagai tamakku akerlilersinnaanngilakka.
Kisianni aqoqqissaagaanngitsumik
ingerlanermut tunngatillugu isumaqarpunga massakkut ukiup affakkaajusattumik
aamma qaamatinnguit ikittut qaangiuppata aamma nalunaarutiginiartussaavarput
sumut killissimanerluta. Naalakkersuisuninngaanniit isumaqarpugut manna
anguniarsarigipput pilersaarusiornerani aqoqqissaakkanik pilersaarusiornissaq
- ajoraluartumik soorunami immaqa sukkanerusumik iliuuseqarsinnaanngilagut
aamma tassani apeqqutaagamik inuit atorsinnaasagut taavalu aamma
aningaasalersorneqarnerat.
Aqoqqissaarniarsarigaluarparput, kisianni
isumaqarpunga oqaaseqartut tamaasa ataatsimut katissagukkit oqaatigisaa una
eqqortoq; qujapput suliaq eqiingasumik ingerlakkatsigu taamatul-lu
nalunaaruteqarluta.
Kattusseqatigiinninngaanniit
oqaatigineqartut isumaqagilluinnarpakka taakkuuneruppummi oqaatigeriikkannit
tikkuartuinerit. Aamma nuannaarutigilluinnarpara suleqatigiisitaninngaanniit kaammattuutigineqartut
32-t misissumisaarneqarsimammata, taakkulu atuarlugit isumaqatiginartorujussuupput
tassalu apeqqutaaginnarpoq qanoq tulleriiaarlugit angusaqarfigiumaarnerigut.
Taamatut oqaaseqarlunga tapersiillutik
ilaliisut - oqaaseqarnermikkut - tamaasa qamannga pisumik qutsavigaakka aammalu
ataatsimiititaliat ukuninnga saqqummissut piffissaq sivisooq atorlugu
suliaqarsimasut aamma periarfissaq manna atorlugu qutsavigerusuppakka taama
soqutiginartunik saqqummiinerat saqqummiussaasalu ilassilluarneqarnerat imatut
paasisariaqarpoq taakku sulilluarneratigut paasissutissat
pissarsiarisimagigut.
Lars Sĝrensen, Ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inuit Ataqatigiit:
Taamaalilluni ullormut oqaluuserisassaq
nr. 38-i, meeqqat atuarfiini qarasaasiat pillugit nassuiaat,
naammassineqarpoq.
Oqaluuserisaq naammassivoq.