Oqaluuserisassani immikkoortoq 39-1 |
|
||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Marlunngorneq 20. maj 1997
Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Lars Sĝrensen, Siulittaasoqarfik.
Konrad Steenholdt, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut
Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq:
Ilinniartitaanerup ingerlanneqarneranik
nassuiaat taamani upernakkut ataatsimiinnermi Inatsisartunut
saqqummiunneqartoq, Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap ungasissumut
atuartitsinerup atorneqarsinnaaneranut periarfissat eqqarsaatigineqarnissaannik
inassutaa, kiisalu Inatsisartut 1997-imi aningaasanut inatsisissaata
aappassaaneerlugu oqaluuserineqarnissaanut Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliap Isumaliutissiissutaa 22. oktober 1996-meersoq
tunngavigalugu, tassani ataatsimiititaliaq ungasissumut atuartitsineq pillugu
paasissutissanik erseqqinnerusunik kissaateqarmat una nassuiaat maannakkut
saqqummiunneqarpoq.
Nassuiaat saqqummiunneqartoq 1997-imi
upernariartornerani suliarneqarpoq aammalu tusarliisarnermi periaatsit
nutaaliaasut iluaqutigalugit ungasissumut atuartitsinermi periaatsinik
pe-rorsaariaatsinillu arlalinnik misissuataarinniffiulluni, aammattaarlu
ungasissumut atuartitsinerup aaqqissuusseriaatsikkut suleriaatsitigullu
eqqarsaatersuutit atuartitsivinnut pineqartunut qanoq atortinneqarnissaasa
nassatarisassaanik qulaarisuulluni.
Nassuiaat Kultureqarnermut,
Ilinniartitaanermut Ilageeqarnermullu Pisortaqarfiup suliffeqarfiutaani
arlalinni, Inuussutissarsiornermut, Angallannermut Pilersuinermullu
Pisortoqarfimmi aammalu Aningaasaqarnermut Pisortaqarfimmi tusarniaassutaavoq
oqaaseqaatillu tiguneqartut atortussanut saqqummiunneqartunut
ilanngussugaallutik.
Nunani tamalaani sulisoqarnikkut
ineriartornerup sulisunik ilinniarsimasunik atorfissaqartitsineq sulisunillu
ilinniartitseqqittuarnissaq pinngitsoorsinnaanngilluinnarpaa. Ineriartorneq
Kalaallit Nunaannissaaq malugisimavarput, inuuneq maskiinat pisariusut,
atortussat sulisaatsillu nutaat atorneqarnerannit illoqarfitsinni
nunaqarfinnilu sunniugaasimammat.
Inuusuttuunitsinni ilinniarsimanermik
pigisaqarlersimanissaput aammalu inuunerup sinnerani ukiuni
suliffigisinnaasatsinni sulisoqarnermi taassuma atornissaanik
naatsorsuutiginninneq naammakkunarpoq. Iliniagaqaqqittarneq
qaffariaqiffiusinnaasunillu pikkorissartarneq atorfeqartitani
oqariartaasinngorsimapput ilisimaneqartut nutaat.
AInuunerup tamarmi ilinniarfiuneranik@ imaluunniit Ailinniarnermik uteqqiineq@ ilinniartitsivinnut ilinniartitseriaatsinik
neqerooruteqarnissamik, peqataasut suliffiinik ilaqutariittullu inuunerannik
oqinnerpaamik atugassiisumik annertuumik piumasaqarput.
Tusarliisarnermi periaatsip nutaaliap
atorneqalerneratigut ungasissumut atuartitsineq ilinniartitseriaatsimut
eqqatsumut pitsaasumullu kissaatigineqartumut ineriartorsimavoq.
Piaartumik erseqqissartariaqarpoq
ungasissumut atuartitsinermi maskiinat ilinniartitsisoq
taarsersinnaanngimmassuk. Ungasissumut atuartitsinermik oqariartaatsip ilinniartitsinikkut
pissuseq, ilinniartumik ilinniartitsisup sumiissutsimi immikkoorneranik
pissuteqartumik attaveqarsinnaanani, kisiannili teknikki atorlugu
qanittuarluni aammalu ilinniartitsisumit ajoqersuunneqartuarluni ingerlaneq
ersersippaa. Ungasissumut ilinniartitsineq isumaqarpoq, ilinnititsisoq
ilinniartorlu qarasaasiat ikiortigalugit imminnut tikinngikkaluarlutik,
imminnut atassuteqarfigiuassasut.
Allanngorneq taanna ilinniartitsisup
ilinniartitsineranut ilinniartullu ilinniarnerata ingerlaneranut, ilinniarnermi
atortussanut ilinniartitsinerullu tamarmi aaqqissugaaneranut nutaanik
piu-masaqarpoq.
Kalaallit Nunaanni ungasissumut
atuartitsinerup atorneqarnissaa siunissaqarluarpoq. Sulisunik
ilinniartitseqqittuarnissamik pisariaqartitsineq, qangaaniilli
pikkorissartitsinermi periaaseq kisimi pisariaqartitsinermut naammaginartumik
atoneqassappat, tamanna angalanerulernermik aammalu sivisunerusumik ilaquttanit
qimagusimasarnissamik nassataqassaaq. Inoqarfiit imminnut ungasikkaluaqisut
inuuttaasut amerlassusiat eqqarsaatigalugu inuiannguuvugut nunarujussuarmi
najugallit, aammalu suliaqarfiit assigiinngitsut amerlarnerit iluanni
ilinniartitsisut immikkut ilisimasallit nunatsinni illoqarfinni ataatsiakkaani
taamaallaat nassarineqarsinnaapput, aammalu pikkorissarnerni
ilinniartitaarnernilu neqeroorutinut peqataasussat nunatsinnit tamarmit
katersortariaqarlutik.
Ungasissumut atuartitsinikkut
angerlarsimaffinnit nigortinneqarnissaq killilerneqarsinnaavoq, aammalu
ataasiakkaat nunatsinni tamarmit peqataasut amerlasuut peqatigalugit
ilinniarneq ingerlassinnaallugu. Ilinniarnerup neqeroorutiginnginnerani
najukkani ataatsiakkaani peqataasussat naammatsinniarnissaat pisariaqanngilaq.
Kalaallit Nunaat tamami initut ilinniartitsivittut atorneqarsinnaavoq.
Tusarliisarnermi periaaseq nutaaq aammalu
ungasissumut atuartitsinermik periaatsip immikkut ilisimasaqarneq qitiusumik
inissisimasoq tikikkuminarnerulersillugulu innuttaasunut amerlanerusunut
atorneqarsinnaanngortinnerujussuusinnaavaa, taamaalilluni ilinniartitsinermi
aaqqissuussaanikkut neqeroorutit ullumikkornit annerusumik inuiaqatigiinnut
amerlarnerusunut anngussinnaalissallutik, minnerunngitsumik inersimasunik
ilinniartitsinerup ilinniaqqitsitsinerullut tungaatigut.
Ilinniartitaanermi aaqqissuussaasumi
atuarfiit suleqatigalugit ungasissumut atuartitsineq ikiortigalugu
qularnanngitsumik nunatta atuarfii ilinniartitsisullu pitsaanerusumik
neqeroorutigiginissaannut iluaqutiginissaannullu periarfissat
angusinnaalissavagut.
Tamanna tunngavigalugu inassutigineqassaaq
sumiiffinni aalajangersimasumik toqqakkani ungasissumut atuartitsinermik
misiliilluni pilersitsiniarneq ingerlaanneqassasoq. Pilersitsiartuaarnerup
ilinniartitsviit klassikkuutaarluni ungasissumullu ilinniartitsinermik
pitsaasumik ilinniartitsisinnaassutsiik tunniussaqarsinnaalernissaat
qularnaassavaat.
Naalakkersuisut piukkunnartutu isigaat
sumiiffiit ilaat ungasissumut atuartitsinermik misiliiffiusussat
Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut Ilageeqarnermullu Pisortaqarfimmi aammalu
ilinniarfinni ilinniartitsisunik ilinniartitsisoqarluni ingerlanneqarnissaat.
Oqaatigineqassaaq ungasissumut
atuartitsinerup atorneqarnissaa sipaarutissanik nassataqartariaqanngimmat.
Arlalitsigut pisariillisaasoqarlunilu angalernut uninnganernullu
aningaasartuutinik ikilisaasoqarsinnavoq, kisianni ilinniartitsisut aammalu
ilinniartitsinermut atortussat ilinniartitseriaatsimut nutaamut
piareersarneqassapput, soorluttaaq tusarliisarnermik periaatsimut pisaartornissamut
ingerlatsinermullu issingersuutini nutaanik aningaasartaliinissat
pisariaqarput.
Ingammik atuarfiit ungasissumut
atuartitsinermik ingerlatsisinnaajumallutik nutaamut ikaarsaariarfimmik nalaat
aningaasaqarnermikkut oqimaatsorsiuutigissavaat, aammalu ikaarsaariarfiup taassuma
nalaani immikkut ittumik tapiissuteqarnissamik pilersitsinissaq
pisariaqassalluni. Atuartitseriaatsimik taassuminnga atuarfiit
misilittagaqarneruleriartornerat ilutigalugu suliat taakkua ukiumoortumik
missingersuutaannut ikkukkiartuaarneqassapput.
Nassuiaat oqaaseqaatillu tiguneqartut
tunngavigalugit Naalakkersuisut isumaqarput ungaissumut atuartitsineq kalaallit
atuartitaanermik aaqqissuussivigisaaneranni ima siunissaqartigisoq,
Naalakkersuisut siunnersuutigissaalugu Kalaallit Nunaanni ungasissumut atuartisinermi
ineriartortitsinermik misiliinermillu ukiunik pingasunik sivisussusulimmik
aallartitsisoqassasoq.
Taamaallilluni Inatsiartunut
inassutigineqarpoq:
- Ilinniartitaanermik
aaqqissuussinerup iluani ukiunik pingasunik sivisussusilimmik ungasissumut
atuartitsinermik misiliilluni aallartitsisoqassasoq.
- Misiliinerup
nalaani pisortaqarfimmit suliffeqarfimmik ingerlasumik, suliaqarfinni
toqqarneqartuni ungasissumut atuartitsinermik ineriartortitsinermi aallarnisaanermut
ataqatigiissaarinermullu qitiusussamik pilersitsisoqassasoq.
- Qitiusoqarfiup
ungasissumut atuartitsinermik suliutaaqqaartussanut atuarfiillu ikaarsaariarnissaannut
atugassatut immikkoortitat atortinnissaat aqussavai.
- Misiliinerup
nalaani qitiusoqarfiup ingerlannissaanut suliaanullu atugassatut katillugit 2,5
mio. kr.-t immikkoortinneqassapput.
- Kultureqarnermut,
Ilinniartitaanermut Ilageeqarnermullu Ataatsimiititaliaq ingerlaavartumik
suliat aallartinneqarsimasut pillugit ilisimatinneqartuassaaq, misiliinerullu
naanerani eqikkaalluni nalunaarummik tunniussisoqassalluni.
Taamatut oqaaseqaateqarlutik matumuuna
Naalakkersuisut nassuiaat Inatsisartuni oqaluuseri-sassanngorlugu tunniuppaat.
Kristine Raahauge, Siumup oqaaseqartua:
Soorlu oqaluuserisap siuliani, meeqqat
atuarfiini qarasaasiat atornissaat pillugit nassuiaammut oqaaseqarnitsinni
eqqaagipput, qarasaasiat atorlugit atuartitsisoqartalinnginnerani pimoorullu-
git peqqissaarullugillu nalilersorluarsimanissaat Siumumiit pingaartikkipput.
Aammalu pingaartikkipput qarasaasianit
atuilluarnissamut attaveqaateqarsinnaanerup kiisalu ungasissumut
atuartitsisalernissamut pilersaarutit qanoq imminnut attuumassuteqartigisut
pilersaarusiorneqarnissaminnullu ataqatigiisinnissaat qanoq pingaaruteqartigisut.
Taamaattumik ungasissumut atuartitsineq
pillugu nassuiaat soqutigalugu misissuataarsimavarput imalu naatsumik
oqaaseqaateqarfiginiarlugu:
Siumiit oqaatigerusupparput ungasissumut
atuartitsisarnerup piorsarnissaanut suleqataarusuk-katta. Tassami
iluatinnaateqarluinnarmat najugaq qimannagu ilinniarsinnaaneq paasissutissarpassuarnillu
allanik pissarsisinnaaneq. Minnerunngitsumillu nunatsinni atuarfiit
isorliunerusut, nunaqarfiit savaateqarfiillu periarfissamik taamak
pitsaatigisumik atugassaqartilernissaat pingaarteqigatsigu.
Soorunalumi aamma nalinginnaasumik
ilinniartitaanermi tamani aaqqissussaasuni atuarfiit suleqatigigalugit
ungasissumut atuartitsineq ikiortigalugu ingerlanneqarsinnaanngornissaa
eqqarsaatigalugu, qularnanngitsumillu nunatta atuarfiini ilinniartitsisullu
pitsaanerusumik ilinniagassanik neqeroorutiginninnissaannut
iluaqutaasinnaasumik tunniussisinnaanermut qu-larnaarisunik.
Siumiillu aamma naatsorsuutiginngilarput ungasissumut
atuartitsinerup atorneqarnissaata sipaarutissanik nassataqarnissaa.
Naatsorsuutigaarpummi ilinniartitaanermut ilinniartitaanermilu sulisunut
periarfissanut qaffassaanissamut angusaqarnissamut kinguneqarnissaa.
Tamannalu inuiaqatigiinnut tamanut
ajunngitsunut siunertalinnut qaamaassaqarnissamut, ilikkagaqarnissamut
peroriartorluarnissamullu kinguneqassaaq tamatsinnut tulluusimaarnartussaaq.
Tamanna tunngavigalugu naalakkersuisut
isumaqatigaavut, ungasissumut atuartitsineq nunatsinni atuartitaanermut
aaqqissuussivigisaanissaa siunissaqarluartoq, allaat pisariaqartoq nunatsinni
ungasissumut atuartitsinermik ineriartortitsineq misileraaffigineqarluni ukiuni
aalajangersimasuni ingerlanneqalernissaaaallartittariaqartoq.
Nalunngilarpullu malinnaafigerusullugulu
Amassallup kommuniani ingerlatsilersimaneq.
Naalakkersuisullu inassuteqaataannut
allanut akuersigaluarluta, Siumumiillu pingaartillugu oqaatigeqqikkusupparput,
qarasaasiat atorlugit ungasissumut atuartitsisalernissamut atortussanut kiisalu
ilinniartitsisut ilinniartitsisussallu ilinniartinneqarlutillu
pikkorissartinneqartarnissaannut aningaasatigut atugassanik sillimanissaq.
Aammalu siunnersoreqarnissaq sinerissami
atuarfeqarfiusuniit tamanit attaveqarfigineqarsinnaasunik, ulluinnarni teknikkikkut
ingerlatsineq aqutsinerlu patajaatsumik aalajaatsumillu ingerlanneqarnissaat
qulakkeerniarlugit.
Aammalu pingaartilluinnarparput
programminik, atuartitsinermi ilinniutissanik, siammagassanik tamanut
iluaqutaarussanik peqarnissaq inerikkiartortitsiuarnissallu
malinnaatinneqarnissaat.
Aningasalersorneqarnissaanut atatillugu
Siumiit kissaatigissavarput oqaluuserisap siuliani eqqaasatta malinneqarnissaa.
Tassalu eqqumaffigilluinnarnissaa, siunertamut ataatsimut tun-ngasut,
ataqatigiissaarluarneqarnissaat ilaatigut sukumiisumik suliassat
ataqatigiinnerannut tulleriiaarinikkut, taamaassilluni aningaasatiguttaaq
atuinissaq pitsaanerpaaq siunertanut ataqatigiinnut atorluaanerussammat.
Taamak oqaaseqarluta ungasissumut
atuartitsineq pillugu nassuiaat tusaatissatut Siumumiit tiguarput.
Anders Nilsson, Atassutip oqaaseqartua:
Ungasissumiittunut atuartitsineq
Kalaallit Nunaanni oqallisigineqarpoq qangarsuarli - taamaattorli
piviusunngortinneqanngisaannarsimalluni.
KNR Radio-p TV-llu aallakaatitassai
qimerlooraanni nalornisigineqarsinnaavoq tamanut paa-sissutissiinerusumik
paasisitsiniaaneq annertunerusoq ingerlanneqarnersoq imaluunniit KNR-imi
aqutsisut ukiut ingerlaneranni innuttaasut piumasaqaataat
tusaanngitsuusaaginnarsinnaaneraat.
Imaalluarsinnavormi nunatsinni
illoqarfinni nunaqarfinnilu aalisartoqartoq piniartoqarlunilu qallunaat
eqquiniaasitsinerinut Amerikamiullu illarsaarusiaannut taarsiullugit
aquuteralannik aaqqissuussinerit aserfallatsaaliinerillu pillugit aallakaatitassianik
soqutiginninnerullutik isiginnaarusunnerusunik.
Maannakkulli ungasissumiittunut
atuartitsineq aqqutigalugu nutaanik periarfissaqalerpugut, tassalu
ilinniartitsisoq atuartorlu, naak imminnut ungasikkaluarlutik "oqaloqatigiissinnaalissaput".
Neriuinnassaagut periarfissat nutaat tamakku iluaqutigalugit ungasissumiittunut
atuartitsineq aallartissinnaassagipput, nunatsinnimi uatsinnut ungaseqaluata
nunaqartuusugut tamanna atorluarsinnaavarput.
Naalakkersuisunut ilaasortap
siunnersuutigaa ilinniartitaanermik aaqqissuussinerup iluani ukiunik pingasunik
siviussusilimmik ungasissumut atuartitsinermik misiliilluni aallartitsisoqassasoq,
aammalu pisortaqarfiup ataani suliffeqarfiit ilaat misiliinermut tamatumunnga
aallarni-saassuussasoq ataqatigiissaarisuussallunilu.
Atassutip tamanna akuersaarpaa,
tamatuma ilinniartaanerup iluani ungasissumiittunut atuartitsinermik qanoq
pisariaqartitsisoqavitsiginera paasinarsitissinnaassagaa neriuutigigatsigu.
Maluginiarparput nassuiaat
Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut Ilageeqarnermullu Pisortaqarfimut, aamma
Inuussutissarsiornermut, Angallannermut Pilersuinermullu Pisortaqarfimmut
kiisalu Aningaasaqarnermut Pisortaqarfimmut tusarniaassutigneqarsimasoq.
Kisiannili Peqqinnissamut Pisortaqarfimmut tusarniaassutigineqarsimanngilaq.
Inatsisartut Peqqinnissamut
Ataatsimiititaliaat 1995-ip upernaani Norgip avannaanut paasisassarsiorluni
angalavoq. Angalanerup Telemedicin pillugu paasisassarsiornissaq siunertaraa,
Norg- imi avannaani tamanna siuarsimaffigineqaqimmat. Ataatsimiititaliap
maluginiagaasa ilagaat ungasissumiittunut atuartitsinerup aammalu videot
atorlugit ataatsimeersuarnerit atorneqarneri.
Ataatsimiititaliaq paasitinneqarpoq
piffinnut avinngarusimasuniittunut sulisunik ilinniarsimasunik pissarsiniarneq
ajornannginnerusoq, ungasissumiittunut atuartitsineq peqqinnissaqarfiini
sulisunut neqeroorutaasinnaagaangat. Ilinniagaqarfiusumut ataatsimut - tassalu
qinnguartaanermut - paasitinneqarpugut ilinniakkamut tassunga ungasissumiittunut
atuartitsineq atorlugu ilinniartitaaneq pisortanit akuerisaasoq
ilinniaqqinnertut.
Kalaallit Nunatsinni tamarmi
peqqinniassaqarfimmi sulisunik ilinniarsimasunik sulisussaqarni-arnitsigut
assorsuaq ajornartorsiorpugut. Ungasissumiittunut atuartitsinermik
neqerooruteqarnerup sulisussanik pilerisaarineq oqinnerulersissinnavaa,
tamatumalu aamma assersuutigalugu nunaqarfinni peqissaasorpassuatta
ilisimasassaat malunnaatilimmik qaffaallatsissagaluarlugit.
Taamaattumik Atassummiit
siunnersuutigissavarput peqqinnissaqarfitta iluani aamma ungasissumiittunut
atuartitsineq aallarnisarneqalissasoq.
Taamatut oqaseqarluta nassuiaat
saqqummiunneqartoq ilalerparput.
Mannasse Berthelsen, Inuit Ataqatigiiit oqaaseqartuat:
Inuit Ataqatiinniit ungasissumut atuartitseriaatsit assigiinngitsut soqutigalugit qimerluuataarsimavagut.
Maannakkut Sermiligaami meeqqat atuarfianni ungasissumut atuartitsineq soqutigalugu tusagassiuutitigut atuartitsineq malinnaaffigisimavarput maannakkumullu misilittaagaalersut takutip-paat meeqqat atuartitsinneqartut atortunut alutorinnippallaarunnaarangata atuartitsinermut malinnaasinnaanerat allisartoq, taamaalilluni pissarsiaqaataasumik ungasissumiit atuartinne-qarnertik malinnaaffigisaraat.
Atuartitsissutitullu atorneqartoq akisuujusoq atorneqarpoq, tassa nipit assilissallu siumut utimullu atorneqarlutik - videokonferencemik taaneqartartoq.
Inuit Ataqatigiinniit ungasissumut atuartitsineq isumaqatigaarput ugguuna; aatsaat meeqqat atuarfianni ilinniartitsisussanik pissarsiniarneq ajornavitsillugu ungasissumut atuartitsinerit pilersinneqartarnissaat. Imaalissanngimmammi ilinniartitsisut ikilisarniassagigut ungasissumut atuartitsinerup aallartinnerani.
Ungasissumut atuartitsinerup qaquguluunniit taarsersinnaanavianngilaa ilinniartitsisoq meeq- qat saavaniittoq - qanilaartumik inuppalaartumillu meeqqat ilagalugit angunsaqarsinnaanerat pitsaanerusoq anguniarlugu.
IT pillugu nassuiaammi iserfigineqarpoq annerusumik ilinniarfinni ungasissumut ilinniartitsi-neq annertuumik iluaqutigineqarsinnaasoq, annertuumimmi ilinniarsimasunut ilinniartitsisut amerlasoorsuanngorlugit piginngilagut atuarfinnilu annerusuni annertuumik iluaqutigineqartussaavoq immikkuullarissuni atuartitsissutini; soorlu oqaatsit tyskit, franskit oqaatsilluunniit allanik atuartitsinermi, atuarfinnimi ataatsiakkaani ilinniartitsisoq immikkuullarissumik piginnaanilik atuarfinni allani aamma atorneqarsinnaanngussammat.
Minnerunngitsumik sinerissami unnukkut atuartitsinerit meeqqat atuarfianni angusarisimasanut pitsanngorsaaffinnut atorluarneqartartut ungasissumut atuartitsineq iluaqutigilluartussaassa- vaat atortorissaarutinik nutaanik atuinissaminnut periarfissinneqarunik, unnukkummi atuartitsinermi pikkorissarusuttut ikippallaarneri pissutigalugit pikkorissartitsinissaraluit amerlasoorpassuartigut piviusunngunngitsoortarput immikkuullarissunik atuartitsissutinik aallartitsiniarnermi.
Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut immikkut iliusseqartoqartariaqartoq ilinniarfinnik annerusunik kiisalu unnukkut atuartitsinernut ungasissumik atuartitsilernissap aallartisarneqarnissaanut - ajornanngippat ungasissumik atuartitseriaaseq videokonference atorlugu.
Video atorlugu ungasissumut atuartitsinermut atortorissaarutit atuarfeqarfimmiinnaq atorneqartarnissaat siunnerfigisariaqanngilaq, taakkumi atortorissaarutit illoqarfiit qiterisaannut inissinneqarsinnaapput assigiinngitsorpassuarnillu atorneqarsinnaallutik - tassa inunnik. Soorlu suliffeqarfissuit taakku atortorissaarutit atornissaannut soqutiginninngitsoornavianngillat aningaasalee-qataasinnaanerallu ujartorneqarsinnaavoq, suliffeqarfiimmi illoqarfinni allami inissisimasunik ataatsimeeqqateqartarnerat nalinginnaasuuvoq angalanernillu annertuunik ilaatigut kinguneqartartumik.
Meeqqat atuarfianni qarasaasiat atorneqalernissaanut kaammattuutigisagut Inuit Ataqatigiinniit innersuussutigissavagut; tassa ilinniartitsisussanik ilinniartitsissutissanillu piaareersaalluartoqarnissaannut tunngasut.
Nassuiaammi illoqarfikkaarlugit ilinniarfinni assigiinngitsuni qanoq qarasaasiat atugaanerat misissorneqarsimavoq Siammasissumillu Tunngaviusumik Ilinniarfinni allani ungasissumut ilinniartitsisussanut tunngavissaalluarsinnaallutik naleqqussaqqinneqarunik.
Ungasissumut atuartitsinerup aqqani puigortussaanngilarput piffinni ataasiakkaani qaquguluunniit ilinniartitsisunik najorneqarluni ilinniartitsinertut pitsalertiginavianngimmat siunissamilu anguniartuartariaqaratsiugu sapinngisamik piffinni ataasiakkaani - nunaqarfiugaluarpat illoqarfiugaluarpalluunniit - amerlassutsimikkut pisinnaanermikkullu naammattunik ilinniartitsisoqalernissaa.
Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:
Tusarliisarnermi teknikkikkut
atortorissaarutitigut silarsuarmi siuariartorneq Akulliit Partiaata
qujamasuutigaa aammalu nunatta tamatumunnga annertunerujartuinnartumik
peqataanera nuannaarutigalugu.
Tusarliisarnermi teknikkikkut
atortorissaarutit nutaat atulernerisigut ungasissumut atuartitsineq
ineriartortinneqarsimavoq, oqaatigisariaqarlunilu tassaalersimasoq
ilinniartitseriaaseq eqaassusissamik pitsaassusissamillu piumasaqaammut
naapertuunnerpaat ilaat.
Aamattaaq Akulliit Partiiat isumaqarpoq
atuartitsinermi periaatsip nutaap taassuma nassatarigai ilinniartitsisup
atuartitseriaasianut - atuartup ilikkagaqarsinnaassusiannut - atuartitsinermi
atortunut atuartitsinerullu aaqqissuussanneranut tamarmut piumasaqaatit nutaat.
Taamaattumik Akulliit Partiiat
isumaqataavoq unnga, tassa ilinniartitsisut immikkut ilisimasal- lit
pikkorissarnermi ilinniartitaanermilu neqeroorutinut nunatsinnit tamarmit
katersortittariqartut, taamaalilluni ilinniartitsinermi aaqqissuussaanikkut
neqeroorutit ullumikkornit amerlanerusunut anngussinnaaniassammata.
Taamaattumik saqqummiussissummi
immikkortut inassutigineqartut Akulliit Partiiata tarpersersorpai, taakkua
tallimanut immikkoortinneqarsimasut uanilu agguaassami uteqqissanngilakka
saqqummiussissummi taaneqareermata.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:
Ungasissumut atuartitsineq pillugu
nassuiaat Kattusseqatigiinniit soqutigalugu misissorsimavara.
Kalaallit nunatta isorartunerujussua
pissutigalugu - atortorissaarutit atorlugit ungasissumut atuartitsinerup
ilinniartitsinerullu ingerlanneqalersinnaanerata tamatsinnut
iluaqutaasinnaanera qularutissaanngilaq, tassami assersuutigalugu nunani allani
radio, teknikkikkullu atortulersuutit allat atorlugit atuartitsisarneq
ajunngitsunik misilittagaqarfigineqalereerlunilu atorluarneqar- mat.
Taamaattumik atortorissaarutit atorlugit
ungasissumut atuartitsisinnaanerup ingerlanneqalersinnaanera
tapersersorluinnartariaqarpoq, minnerunngitsumik nunanut allanut aamma
teknikkikkut ineriartornermut malinnaaniassagatta. Kisiannili atuisussat,
minnerunngitsumik kommunit, ilinniartitsisut, Ilisimatusarfik, Tele il.il.
tusarniaaffigineqarnissaat pisariaqarpoq, taamaattumik susassaqartut
sapinngisamik amerlanerpaat tusarniaaffigineqarnissaat inassutigaara.
Pissanganarpoq soqutiginarlunilu
maannakkut ungasissumut atuartitsinerup nunatsinni atorneqalersinnaanerata
pimoorullugu pilersinniarneqalernera sulissutigineqalermat, minnerunngitsumik
nunaqarfimmiut avinngarusimasuniittuullu, pitsaanerusumik
periarfissinneqarsinnaanerat aqqutissiuunneqartussanngormat. Qangaanerusoq
ajoqit atuartitsisuujutigisut nunaqarfinni sullissisuugallarmata
nunaqarfimmiunik atuartitsineq/ilinniartsineq - annerusumik ilinniartitsisussaaleqiffiunngitsumik
ingerlanneqartarsimagaluarpoq; maannakkulli ajoqit ilinniartitsisullu
avissaartinneqarsimanerisa kingunerisaanik imaluunniit ajoqit atuarfinni
ilinniartitsisutut atorneqarunnaarmata - nunaqarfinni
ilinniartitsisussaaleqinerup qanoq annertusisimatiginera tamatta
nalugunanngilarput.
Aammami ungasissumut atuartitsineq
atuutilerpat ukiorpassuarni politikkikkut anguniagaasoq aatsaat taamaalilluni
pimoorullugu qanillattorneqartussanngussagaluarpoq, tassalu nunaqarfinni
atuartitsinerup pitsaanersunngortinneqarnissaa ilinniartitsisussaaleqinerullu
aniguumineqarnissaa aamma taamaalilluni iluaquserneqassalluni.
Ungasissumut atuartitsineq
allarpassuartigut inuiaqatigiinnut pitsaasumik periarfissiillunilu
sunniuteqartussaavoq, minnerunngitsumik pikkorissartitsinerit
ilinniartitsinerit ilinniartitseqqittarnerillu eqqarsaatigalugit, taamaattumik
Naalakkersuisut siunniutaat sumiiffiit ilaanni misiliinissamik
ingerlatsinissaq Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut Ilageeqarnermullu
Pisortaqarfimmit aammalu ilinniarfinni ilinniartitsisunik
ilinniartitsisoqarluni peqataaffigineqartussaq tapersersornarpoq.
Teknikkikkut atortorissaarutit
atorneqarnerulernissaat pilerinaqaat, kisianni soorlu ullumikkut
oqaluuserisatta ilaani teknikkikkut atortulersuutit atorlugit
paasissutissiisarneq pillugu nassuiaammi aarleqqutigineqalersinnaasut ilaat;
soorlu inuiaqatigiinni avissaartuutaasinnaasut, atortorissaarutit atorlugit
atornerluisinnaanerit eqqartorneqarput; taamaattumik ungasissumut atuartsinermi
inummiit inummut attaveqarneq inuppalaartoq, ullumikkullu nunatsinni atuartitsinermi
qitiutinneqartoq aammalu ilaatigut meeqqamut perorsaanikkut qanoq
sunniuteqarsinnaanera sukumiisumik paasissallugu soqutiginarpoq. Taamaammat
taamatut atuartitsisarnerup nunatsinni ajoqutigisinnaasai
pinaveersimatinniarlugit tamakkiisumik sillimaffigisariaqarput. Aammalu
misileraanermi nunaqarfiit pinngitsooratik ilaatinneqarnissaat pisariaqarpoq.
Taamatut oqaaseqarlunga inassutigineqartut
tallimat akueraakka nassuiaatillu soqutiginartup imarisaasa
piviusunngortinneqarnissaat suleqataaffigalugulu malinnaaffigissuarput.
Konrad Steenhold, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut
Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq:
Aqaatigineqartut pissutigalugit
imannarsuaq akissuteqartariaqassanngilanga, tassa paasinarmat kingumut
saqqummiussaq una assut tamanit tapersersorneqartoq - tamannalu
qujassutigerusuppara.
Oqaaseqartut oqaasii
erseqqissaaffigilaassuakka. Siumup oqaluttuaninngaanniit ilaatigut oqaatigineqarpoq
Tunumi - Tasiilap atuarfianinngaaniit - Sermiligaap atuarfia misileraaffigineqarsi-mavoq
misileraanissarlu malinnaaffigisimallugu. Januarimi inersuaq timersortarfik
atoqqaartinneqarneranut tunngatillugu paasissutissanik assigiinngitsunik
oqaluttuunneqarsimavugut, kisiannili kingusinaalaaraluarluni paasivarput iluatsittumik
- atuarfiup tungaaniit isigalugu, soorunami aamma Sermiligaami
atuartuninngaannit isigalugu naammaginartumik - naammassineqarsimasoq
paasivarput, tassuunalu misilittakkagut aallartinneqalereerput.
Uanili oqallisigisatsinni
tunngaviginerusarput tassaavoq, soorlu pikkorissarnernut, suliffinni
assigiinngitsuni suliaqartut ilinniagaqarsimanermik saniatigut
pikkorissarsinnaanissaannut na-jugartik qimanngikkaluarlugu qanoq
pingaaruteqartiginera uani arajutsiniarneqartariaqanngilaq, tassa immikkoortumi
siullermi eqqartorpagut meeqqat atuarfiini periarfissap matuma atorneqarsinnaanera.
Uani sammisagut tassaanerupput inersimasut
najugartik qimanngikkaluarlugu pikkorissarsinnaanissamut
periarfissinneqarnerat, taannalu malugaara taassumaa tungaa annertuumik
tapersersorneqartoq.
Ilumoorpoq taamatulluunniit
ingerlassagaluarutta aningaasatigut sillimasariaqarpugut, taannalu
qujassutigaara tamanit eqqaaneqarmat.
Atassumminngaanniit taaneqartoq -
isumaqarpunga inissaminilluinnartoq massakkut naliler-soqqissallugu
meeraagallarattali radiokkut atuartitsinerit - ilaatigut oqaatsit atorlugit -
oqaatsi- nik assigiinngitsunik ilinniartitsinerit ingerlanneqartarsimapput.
Soorlu massakkut nutaanik pisoqarleriarmat annertunerusumik
eqqartorneqarusunngitsoq Kalaallit Nunaata Radioani ilinniartitaanerup tungaa -
sukkut atorniaratsigu ?
Massakkut ullup qeqqata siorna
ataasiaakkaannguanik tuluttut ilinniartitsisoqalaartarpoq. Uani maskiinat,
computerit nutaarsuit takkussuutilersut
kisiisa toqqammavigissavagut ? Isumaqarpu-nga taanna imaannanngitsoq
nalilersoqqissallugu - radioqarneq TV-qarnerlu aamma atortorissaarutinut
ilaavoq, taakkumi ilinniartitaanermi
ullumi sukkut atorsinnaavagut ?
Isumaqarpunga uunga taputartuullugu
nalilersugaasunut ilaasariaqartoq, taamaattumik Anders Nilssonip,
Atassutip oqaluttuata, oqaatigitsiagaa isumaqarpunga
puigorneqartariaqanngitsoq. GOF-eqarallarmat, Grĝnlands Oplysningsforbund -
nalunngilarput radio qanoq paasisssutissanut assigiinngitsunut
atorluarneqartartigisoq.
Nalilersortariaqarunarparput soormi
taavaana ullumikkut annertunerusumik ilinniartitaanermut KNR-i
atorneqanngitsoq. Uani EDB-iginnaq sammissavarput ? - kisianni isumaqarpunga
nunatsinni inoqarfiit siammasinnerujussuat eqqarsaatigalugu aamma
inissaminiittoq nalilersussallugu KNR-ip inissisimanera. Taanna
eqqarsaatigeqqullugu aamma tunniutissavara nalunnginnakku suliassaq manna
Kultureqarnermut Ilinniartitaannemullu Ataatsimiititaliami nalilersugassanut
ilaammat - ukiamullu aamma saqqummiussinermi - isumaqarpunga tamakku
ilanngullugit nalilersorneqartariaqartut.
Utoqqatsissutigissavara Naalakkersuiniit saqqummiussami tusarniaaffigineqarsimasut ilagaat Peqqinnissaqarfimmut Pisortaqarfik; ajoraluartumilliuna ilanngutinngiinnarneqarsimasoq - akissutaat allaganngorlugu tigummiarpara. Tassalu matumani tikkuartuinerani takusinnaavara -Peqqinnissaqarfik eqqarsaatigalugu taamatut ungasissumut najugaq qimanngikkaluarlugu ilinniaqqittarfittuut periarfissat assorsuaq tapersersorneqartut Peqqinnissaqarfimminngaanniit. Tamatuma allortoorneqarsimanera utoqqatsissutigissavara.
Inuit Ataqatigiit oqaluttuata eqqorluinnartumik oqaatigaa; isumaqartoqassanngilaq maskiina atorlugu ilinniartitsisoq taarsersinnaagipput. Maskiinalluunniit qanoq atussagaluarutsigit pinngitsuunngilluinnaavilluni maskiinanik immersuisoq tassaavoq ilinniartitsisoq, taakkulu pinngitsoorneqarsinnaanngillat.
Aamma isumaqarpunga nunaqarfinni atuartitsisut maskiinanik taarsersorsinnaanngilagut, ilummoorluinnartumik eqqorpoq inuppalaartut - inoqatigut - ilinniartitsisutuut isigissallugit sumiikkaluaruttaluunniit pisariaqartitsisuassavagut aamma inersimasunngoraluaruttaluunniit. Inuup kialuunniit tunniussinnaasaa maskiinap tunniussinnaasaaninngaanniit ilaatigut inunnut ataasiakkaanut pissarsinarnerujussuusarpoq, tassa taanna puigorneqartariaqanngilaq. Aamma isumaqarpunga nunaqarfinni ilinniartitsisussaaleqineq imatut isumaqarfigineqassanngitsoq maskiinat ukua takkuppata taava ilinniartitsisut atorfissaarupput, taamatut eqqarsassagutta kukkorujussuarsimassaagut. Taamaattumik Inuit Ataqatigiinniit taanna erseqqissumik tikkuarneqarnera oqaatigineqarmat assut nuannaarutigaara.
Ullumikkut nalunnngilarput suliffeqarfiit Nammisornerullutik Oqartussaninngaanniit pigine-qartut atorfilittaminnut annertuunik kursus-ertitsinernik ingerlatitsisarput namminneq akilikkaminnik - tamanna uparuarneqartoq ilumoorpoq. Kisianni soorunami tamakkua unitsinniarneqassanngillat, suliffeqarfiit kikkulluunniit atorfilittaminnut pikkorissaanerat aamma politikkikkut tapersersortuaannartariaqarparput kinaluunniit nunatsinni pikkorissanermut ilaasoq tassaavoq inuiaqatigiinni tamanut iluaqutaanerunissaminik anguniagaqarluni ilinniaqqittoq.
Taamaattumik uani ilumoorpoq tikkuarneqarmat suliffeqarfissuit taamaattut uuma pilersinniarneraniluunniit immikkut aningaasaleeqataasinnaanerat nalilersugassanut ilaasariaqartoq.
Akulliit Partiiat paasivara immikkoortut tallimat tamakkiisumik anguniagassatuut taperserne-qartut aningaasaliissutissartaalu aamma eqqarsaatigalugit.
Kattusseqatigiinniit malugaara tamakkiisumik aamma uani anguniarneqartut taperserneqartut, oqarmalli ukiuni pingasuni tulliuttuni misileraanermi nunaqarfiit pinngitsooratik ilaatinneqar-nissaat salliutinniartariaqartoq. Ullumikkut - qujanartumik - misilittagaqarfipput siulleq imaappoq; illoqarfimminngaanniit nunaqarfinnut, tassa Tasiilaminngaanniit Sermiligaanut. Tamaattoq misiliifiiginiarsimavarput - nalunngilara Peqqinnissaqarfiup iluani Telemedicine-p matuma oqallisiginerani, soorlu Nuumminngaanniit Qaqortumut misiliisoqarsimasoq - imaappoq pisortaqarfiit assigiinnitsut ullumikkut misileraanertik ingerlappaat illoqarfiit nunaqarfiillu eqqarsaatigalugit, isumaqarpungalu tassani sumiginnarniarneqanngitsoq periarfissap taassuma tamakkununnga aamma atorluarneqarsinnaanera.
Taamatut oqaaseqarlunga partiit oqaaseqartuisa tamakkiisumik tapersiinerat, siunnersuutaasumut uunga, qujassutigaara - suliassaq pissanganartoq aallartippoq - aammalu neriuppunga uani oqaaserpassuit eqqarsaatersuutillu assigiinngitsut oqaatigineqartut inuiannut pakatsissutaana- tik, kisianni iluaqutissartaa salliutillugu suliniarnerit ingerlateqqinneqassasut.
Taamaalillunga teknologi nutaap takkutilersup ilusilersornissaanut ataatsimiititaliat assigiin-ngitsut sulilluarnissaannik kissaakkumavakka - suli pissanganarseriaannassaaq tullianik qanoq ittunik saqqummiussaqarumaarnissaat.
Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat:
Oqaluuserisat pingasut tusarnaarlugit assorujussuaq soqutiginarpoq maannakkut killiffigineqartut aammalu ataatsimiititaliami suliareqqittussaallugit - apeqqutit taakkorpiaat - eqqarsaatigalugit ullumikkut ilaat ilumuuvissunik inimi maani oqartoqarpoq. Tassani eqqarsaatigaakka ilaatigut Siumup oqaluttuata ilumuuvissumik oqaatigivaa paasissutissiisarneq aqqutigalugu atortorissaaruterparujussuit qeqqanni inuulluta oqarmat mianersuutigissagipput ineriartornermi sukkaqisumi aqunneqalissannginnatta, uagullu nammineq teknikkikkut atortulersuutit suut, sumut qanorlu atussanerlugit.
Taanna oqaaseq soorunami ilumoorluinnartutut oqaatigisariaqarpoq, taamatullu aamma maluginiarpara Mannasse Berthelsen ilumoorluinnarpoq - aamma Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq oqaatigimmagit - oqaatigisaa ungasissumut atuartitsinermi ilinniartitsisup najuunnera meeqqap kiinnamik najortigisamik isigisaqarnera attorluni paasitin-niarlugu ikiorneqarsinnaasumik inissisimaffiani, tamakkua atortorissaarunik maskiinanik pigaluaraanni.
Kisianni ilaqarput - uani taaneqartumi - peqqinnissap tungaatigut Telemedicin-imik atuineq isumaqarpunga piaarnerpaamik nunatsinni periafissat tamaasa tamakkerlugit atorniartariaqarigut. Tassani periarfissat atortorissaarutit ipput nappaatit tungaasigut paasiniaanermi ikioqati-giinnermi suleqatigiiffigalugit atorneqarsinnaasut tamakkiisumillu atorniartariaqarlutik.
Anders Nilsson-ip oqaatigisaai, soorunami uagut programminik ikkussuisuungikkarluarluta, radio-p atorneqarnera eqqarsaatigalugu Kalaallit Nunaanni TV-p atorneqanera tamakkiisumik eqqartussallugu - paasivara ukiamut uterfigineqarsinnaasutut ilimasaarutigineqartut.
Kalaallit Nunaata Radioata TV-tullu atorneqarnera, taavalu aamma private-mik atuinerput maannakkut aallartittoq taakkua ataatsimoortillugit nalilerniarnissaannut aamma oqartoqarnera iluatinnartuuvoq. Kisianni innuttaasunik atuartitsinermi paasisitsiniaanermilu atugassatut atorneqarsinnaasutullu tulleriaarinissamut siunnersuutissat Naalakkersuisut aamma ammaffigigaat paasigatsisit ataatsimiititaliami uterfigissallugu qilanaarnarpoq.
Isumaqarpunga suliassat aallartinniarnissaannut ullumikkut oqallinneq aamma uagutsinnut ataatsimiititaliami ilaasortaasunut tusarnaarlugu iluatinnartorpassuarnik aallaaveqartoq, aam-mami oqallisigisat uaniittut meeqqat inersimasullu ulluinnarni ilisimasassaannik annertoorujussuarmik tunngaveqarmata.
Oqaluuserisaq naammassivoq.