Oqaluuserisassani immikkoortoq 50-1 |
|
||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Ataasinngorneq 2. juni 1997 nal. 16.50
Ataatsimiinnermik
aqusisoq: Inatsisartut Siulittaasuat Jonathan Motzfeldt.
Jakob Sivertsen, siunnersuuteqartoq Atassut:
Nioqqutissanik eqqussuinermi akitsuutit
oqaluuserineqarnissaannik upernaarmanna Inatsisartut ataatsimiinneranni
siunnersuummik saqqummiussaqarsimavunga.
Nunatsinni akileraartanngikkallaratta
tassa 1975-ip siornatigut nunatta karsia imassaqartinniarlugu nioqqutissanik
eqqussuinermi akileraarutit Nunatsinnut eqqunneqarsimapput. Taamatut
aaqqissuussisimaneq taamanikkut apeqqusersorneqanngisaannarsimavoq nunatta
ineriartornerani uagut kalaallit aningaasatigut nammaqataanissarput
pisariaqartinneqarsimaqisoq paasilluarsinnaagatsigu.
1975-imiit nunatsinnut aningaasarsianit
akileraartarnerup eqqunneqarnerata kingornatigut innuttaasunit arlaleriarluni
apeqqusersorneqartalersimavoq ilumut marloqiusamik akileraarusersorneqarneq
tassa toqqaannaartumik aningaasarsianit akileraartarneq kiisalu nioqqutissanik
pisiniarnermi akileraartarneq aamma ingerlaannassanersoq. Ulloq manna tikillugu
politikkerinit nalilersoqqissaarneqarsimanngilaq. Nunatta karsia
amigartuulaartorlu nioqqutissat assigiinngitsut akitsuutaat
qaffanneqaannartarsimapput. Nioqqutissanik akitsuutsersuinerup siunertaraa
nioqqutissat inuulluarniutitut taaneqartartut akitsuusersorneqartarnissaat.
Aamma taamaaliorsimaneq eqqortuliorneruvoq.
Taamaattorli ullumikkut nioqqutissanik
akitsuusersuinermut tunngatillugu illumi ningiuusunit
pinngitsoorneqarsinnaanngitsut akitsuuserneqartarnerat
apeqqusersorneqartalersimavoq soorlu kaffit, tiit, sioraasat, sukkut, neqit,
neqinit tunisassiat ilaalu ilanngullugit. Ilumut nioqqutissat taaneqartut
inuulluarniutitut taaneqarsinnaanersut ullumikkut ullumikkut ningiuusut
pinngitsoorsinnaanngimmatsigit. Matumani nioqqutissat siuliini taaneqartut
akitsuutaasa nalilersoqqinneqarnissaat peerneqarsinnaaneralluunniit
oqaluusereqquara.
Kiisalu immiaaqqaniit imigassat kimittuut
akitsuutaasa oqaluuserineqarnissaat pisariaqartippara. Ullumikkut nunatsinni
inuit imigassamik ajoqusertartut imigassamillu ajoquserneqarsimasut
eqqarsaatigalugit imigassap inuup sananeqaataanik ajoqusiinerpaasartut
eqqarsaatigalugit imigassanik akitsuusersuinerup oqaluuserineqarnissaa
pisariaqarpoq.
Naalakkersuinikkut aalajangernikuuvugut
nunatsinni ukioq 2000 tamatta peqqissuussasugut.
Taamatut saqqummiussaqarlunga siunnersuut
Inatsisartuni oqaluuserisassanngortippara.
Karl Lyberth, Akileraarnermut Ataatsimiititaliap siulittaasua,
Siumut:
Qujanaq. Inatsisartut Akileraartarnermut atatsimiititaliaata
nioqqutissanik eqqussuinermi akitsuutit pillugit siunnersuutip
oqaluuserineqarnissaanut isumaliutissiissutaa.
Siunnersuut saqqummiunneqarpoq
Inatsisartuni ilaasortamit Jakob Sivertsen-imit.
Inatsisartut Akileraartarnermut
ataatsimiititaliaata ataatsimiinneranut peqataapput ilaasortat uku:
Siulittaasoq Karl Lyberth, Siumut, Mikael
Petersen, Siumut, Siverth K. Heilmann, Atassut, Manasse Berthelsen, IA.
Inatsisartut Akileraartarnermut
Ataatsimiititaliaata nioqqutissanik eqqussuinermi akitsuutit pillugit
siunnersuut oqaluuserisassanngortitaq oqaluuserisimavaa ataatsimiinnerminni
april 17.-iani aamma majip 10.-ani tassa ukioq manna.
Ataatsimiinnerminni siunnersuummik
saqqummiussisoq Jakob Sivertsen peqataavoq. Ataatsimiititaliap nioqqutissat
ilaasa ulluinnarni atorneqartartut eqqunneqarneranni akitsuutit peerneqarneranni
sunniutaasartut paasissutissat pillugit paasissutissat piniarsimavai, tassa
Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoqarfimmit aammalu Kalaallit
Nunaanni sulisitsisut kattuffianniit.
Taamaalilluni ataatsimiititaliap
isumaqatigiilluni oqaatigissavaa piffissami matumani atuuttumi
akitsuusiisarnerup nutarterneqarnissaa patsisissaqanngitsoq imaluunnit
pisariaqanngitsoq.
Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu
Naalakkersuisoq:
Qujanaq. Akileraartarnermut
ataatsimiititaliap isumaqatigiissuk siunnersuummut matumunnga
isumaliutissiissummini oqaatigaa piffissami matumani atuuttumi
akitsuusiisarnerup nutarterneqarnissaa ataatsimiititaliap
patsisissaqartinngikkaa.
Akileraartarnermut ataatsimiititaliap
isummiussaa Naalakkersuisut sinnerlugit tamakkiisumik taperserparput.
Mikael Petersen, Siumup oqaaseqartua:
Akileraartarnermut ataatsimiititaliap
isumaqatigiissuk inassuteqaataa Siumumiit taperserparput, tamatumanilu
naatsunnguamik erseqqissalaaginnassallugu ullumikkut massakkut akitsuutersuinikkut
inatsisit peqqussutillu allannguuteqartinnissaat Siumumiit
isumaqatiginnginnatsigu.
Otto Storch, Atassutip oqaaseqartua:
Akileraartarnermut ataatsimiititaliap
isumaliutissiissutaa Atassummiit imatut oqaaseqarfiginiarparput.
Nioqqutissanik eqqussuinermi
akitsuutit oqaluuserineqarnissaanik Jakob Sivertsen-ip siunnersuutaanut
Akileraartarnermi ataatsimiititaliap oqaluuserisaqarsimanera Atassummi pissangalluta
utaqqisimavarput. Isumaqaratta akitsuutinik nalilersueqqinnissaq
pisariaqalersimasoq, soorlumi siunnersuuteqartup oqaatigigaa 1975-ip
kingornatigut tassa aningaasarsianik akileraartarnitta kingorna akitsuutit
ullumimut nalilersoqqissaarneqarsimanngimmata. Soorlu aamma siunnersuuteqartup
oqaatigigaa illumi ningiuusut kaffit, tiit sioraasallu akitsuuteqartitaanerat
nalilersoqqittariaqalersut kissaatigisarsimallugit.
Kisianni paasivarput
ataatsimiititaliamit ullumikkut piffissaasorineqanngitsoq akitsuutinik
nalilersueqqissaarnissaq.
Matumuuna Atassummit
naammagivinngikkaluarlugu isumaliutissiissut kiisalu Naalakkersuisup
akissuteqaataa tusaatissatut tiguarput. Oqaatigissalluguli apeqqut pineqartoq
kingornatigut qaqeqqinneqarnissaa isumaliutigiumaaratsigu.
Taamatut oqaaseqarluta
ataatsimiititaliap isumaliutissiissutaa tusaatissatut tiguarput.
Manasse Berthelsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:
Inuit Ataqatigiinniit
Akileraartarnermut ataatsimiititaliap isumaliutissiissutaanut isumaqataavugut.
Unali oqaatigissallugu pingaartipparput ukiuni tulliuttuni Nunatta
aningaasaqarniarnera pitsanngoriartuinnassappat apeqqut qaqeqqissallugu
soqutiginaateqarmat.
Siunnersuuteqartormi ilumoormat
maannakkut illoqutigiit imaluunniit inoqutigiit ulluinnarni inuuniarnerannut
oqilisaataasinnaasunik nassaarniartariaqaratta, taamanikkussamullu nalilersugassat
ilagissavaat ulluinnarni atorneqartartut soorlu sioraasat, kaffit allallu
akitsuutaasa peerneqarnissaat.
Otto Steenholdt, Ataatsimiinnermik
aqutsisoq:
Oqaatigissavara Bjarne Kreutzmann
pissutissaqavilluni maaniinngimmat nalunaarutigaali oqaluuserisaq
taperserluinnaramiuk.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:
Inatsisartunut ilaasortap Jakob
Sivertsen-ip siunnersuutaa annerusumik oqaaseqarfiginagu Akileraartarnermut
ataatsimiititaliap inassuteqaataa isumaqatigaara. Kisiannili soorunami
kingusinnerusukkut qaqeqqinneqarsinnaanera aamma periarfissaqartillugu.
Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu
Naalakkersuisoq:
Siullermik partiit oqaaseqartuinut
qujanaq aamma Kattusseqatigiinnut kiisalu qutsaviginiarpakka Akileraartarnermut
ataatsimiititaliap saqqummiussineranut. Malunnarpoq erseqqillunilu partiit
tamarmik tassa Siumut, Atassut, IA, Akulliit Partiiat kiisalu Kattusseqatigiit
Akileraartarnermut ataatsimiititaliap inassuteqaataanut akuersaartut. Aammali
oqariartuutit arlallit takkupput imatut nipillit kingusinnerusukkut apeqqut
pissutsit immaqa pitsanngorneruppata assersuutigiinnarlugu aningaasarsiornikkut
allakkulluunniit taava qaffatsinneqaqqissagaluarpat ajorineqanngitsoq.
Una erseqqissaatigilaaginnassavara taamaallaat kaffit, tiit taaneqartarmata assersuutigiinnassavara akitsuutaaluunniit peeraluarpata apeqqutaavoq silarsuarmi kaffinik katersineq qanoq issimanersoq panerujussuarneqarpat imaluunniit amerlajaanik katersuisoqarsimappat ilaanni ikuallaaginnaasoqartarpoq akia aalajangiusimaniarlugu taakku Kalaallit Nunaata nammineq oqaasissaqarfiginagillu aalajangersinnaanngilai, silarsuarmi nuna allani pissutsit silaannaap pissusia taakkua kaffinut mamarineqarluartunut aalajangiisoorujussuusarmata. Taamaattumik una erseqqissaatigiinnassanngilarmi maani akitsuutaat peerutsigit taava aqaguani silarsuarmi kaffissaaleqineq peqqutigalugu nunatta sunniuteqarfiginngisaanik taava akitsuutaa qaffatseqqissagaluarutsigu. Taanna isumaqarpunga pingaartoq niaqqutta tunuaniitissallugu.
Kisianni allanngortitsisoqanngilaq partiit isumaqatiissut aammalu Akileraartarnermut ataatsimiititaliap siunnersuut tamakkiisumik isumaqatigimmassuk qujassutigaara. Qujanaq.
Karl Lyberth, Akileraarnermut ataatsimiititaliap siulittaasua, Siumut:
Aap, uani ataatsimiititaliaq sinnerlugu qujassaanga, partiit tamarmik aammalu kattusseqatigiit tamarmik inassuterput akuersaarmassuk, tassa eqqussuinermi akitsuutit maannakkuugallartoq allanngortinneqannginnissaannik inassuterput akuerimmassuk. Soorunami siunissami taanna apeqqut saqqummertuassaaq aamma ataatsimiititaliami piareersimassaagut, apeqqut taanna saqqummerpat aamma sapinngisamik pitsaasumik suliniarnissatsinnut.
Uani soqutginarsinnaassammat oqaatigilaarsinnaassavara ukioq mannamut missinersuutit malillugit eqqussuinermi akitsuutit eqqarsaatigalugit kaffinut tiinullu 2,4 mio. kr.-nit missaani isertitaqarnissarput naatsorsuutigaarput, taavalu aamma sioraasanut sukkunullu 4,8 mio. kr.-nit missaani ukioq mannamut isertitaqarnissarput aamma naatsorsuutigigatsigu, taavalu aamma eqqussuinermi sukkulaatinut mamakujuttunullu allanut 21,5 mio. kr.-nit landskarsip iluanaaruteqarnissaa naatsorsuutigineqarpoq, taavalu aamma neqinullu neqinullu nioqqutissanut allanut eqqussuinermi akitsuutit ukioq mannamut missingersuutigineqarput 14,1 mio. kr.-nit missaani. Aamma immiaaqqat taalaassagukkit ukioq mannamut naatsorsuutigaarput 141 mio. kr.-nit missarluinnaani eqqussuinermi akitsuut tassanngaaniit pissallugit, taavalu sakkortunernut allanut soorlu viinninut imigassanullu 81 mio. kr.-nit missaani aamma uioq mannamut isertitassatut naatsorsuuitigigatsigit.
Jakob Sivertsen, Atassut:
Siullermik ataatsimiititaliap siunnersuut pillugu soqutiginnilluni suliaqarsimanera qujassutigaara. Naalakkersuisup akitsuutit peerneqannginnissaanik oqaasia naatsumik akilaarniarpara.
Qanormi pisoqassava akitsuutit peernagit ukiup matuma ingerlanerani kaffit marloriaammik akitsorpata panernersuaq peqqutigalugu, taava suli ulluinnarni atuisut ningiut annertunerusumik eqqorneqassapput.
Uanni siunnersuuteqarninnut pingaarnerpaatillugu tassa oqaluuserisassamik siunnersuuteqarsimaninnut peqqutigaara, ningiut ullumikkut pinngitsoorsinnaanngisaat kaffit, sumut pigutta kaffi tiilu pinngitsoorneqarsinnaanngilaq aamma maani Inatsisartut tamarmik friilaarninnguartik atorlugu naqqanut kaffisoriartortarput, suli ulluinnarni ningiut aammalu soorunami meeqqat pinngitsoorsinnaannginneruaat sioraasat aammalu tii, taamaattumik isumaqarpunga ulluinnarni atuisut tassaapput aamma nunatsinni akissarsiakinnerpaat.
Assersuutigilaaginnarniarlugu ukiuni kingullerni telefuunit akii apparsarneqarsimaqaat, isumaqarpunga taanna assersuutissaqqilluinnartoq atortorissaarutaanersoq imaluunniit nuannariinnarlugu pigineqarnersoq. Uanga pitsaanerutippara telefuuni akikillinagu kisiat innuttaasut pingaartumik akissarsiakinnerpaanik taaneqartartu minnerunngitsumillu piniartut aamma aalisartut taakkua ulluinnarni atugaat pinngitsoorsinnaanngisaat akiitigut apparsaaffigineqarpata.
Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq:
Tassaana apeqqutigineqartoq toqqaannartumik akissuteqarfigilaarniariga. Tassa qanoq pisoqassanersoq apeqqutigineqarpoq panernersuaqarnikkut soorlu kaffit marloriaammik akitsorpata, taava ningiut qanoq pineqassappat. Akiuminartorujussuuvoq, taava nunatta karsia aningaasanik nassaarniartariaqassaaq akit aalajangiusimassagunigit. Allat akiliisussaanngillat. Taamaalinngippat taava nioqqutissat kaffit taamannariaammik akitsussapput akit malillugit assigiinngitsut ingerlasarmata. Taamaattumik isumaqarpunga assersuutissaanngitsoq telefuunit kaffillu atorneqarnerat aamma telefuunit inuuniarnermi qanoq pisoqartillugu atorneqartarnerat assorujussuaq pingaaruteqarpoq, arlaannik persalisoqarpat sukkasuumik atassuteqarsinnaanermut assigiinngitsunullu. Soorunami una oqariartuutiginngilara telefuunit aamma inuulluarniutaasut ilaasa atortarpaat annertoorujussuarmik, kisianni taanna kisiat aallaavigissanngilarput telefuuneqarnerup siunertavia atorneqarnerminnilu iluaqutaanerat taanna aallaavigigutsigu, uannut qularnanngilaq telefuuni pinngitsoorsinnaanngilarput, qujanaq.
Otto Steenholdt, Ataatsimiinnermik aqutsisoq:
Allanik oqaluttussaarummat oqaatigisariaqassavarput tassa immikkoortoq 50 taamaalilluni Landstinngip oqallisigaa Akileraarnermut Ataatsimiititaliap isumaliutissiissutaa.
Oqaluuserisaq naammmassivoq.