Oqaluuserisassani immikkoortoq 37 |
|
||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Ataasiinngorneq 11. Maj 1998
nal.16.15
Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Inatsisartut Siulittaasoqarfianni
ilaasortaq Finn Karlsen.
Hans Enoksen, siunnersuuteqartoq, Siumut:
Matumuuna Inatsisartunut
siunnersuutiginiarpara umiatsiaaqqat, aalisartunik piniartunillu
tapiiffigineqarlutik pissarsiarineqartartut tapiissutaasa
allanngortinneqarnissaat.
Naluneqanngitsutut ukiut makku
aalisartunut piniartunullu ukiuupput inuuniarnikkut atukkat eqqarsaatigalugit
ilungersunarluinnartut. Kitaani kujataanilu umiatsiaararsorlutik
inuutissarsiuteqartut killeqarluinnartumik atugaqarfiusumik
ingerlaniarsariffiulersimalluni pinngitsooratillu ikiorsiiffigineqartariaqalersimallutik.
Matumuunalu siunnersuutiginiarpara
umiatsiaarartaarniartunut tapiissutigineqartartoq 75 %-i qaffanneqassasoq 90
%-imut, tassami ukiut makku aalisartut piniartullu umiatsiaarartaarniartut
akiliutissaq 25 %-i assut oqimaarsaatigalugu akiliiniarsarisarmata.
Inuutissarsiornikkut
isumannaatsumik umiatsiaararsortut ingerlalernissaat illersorneqassappat,
ullumikkornit pitsaanerusumik aaqqissuussiffigineqartariaqarput. Tassami
ullumikkut akiliutissaq minnerpaamik 30 - 40.000-it akiliutigineqartussaapput.
Kikkullu akissaqarpat, ullumikkut taamak aalisagaqanngitsigisoq piffinni
amerlanerpaani.
Nalunngilarput tunisassiornikkut
piumasarisat sukakkiartuinnartut. Ullumikkorniillu pitsaanerusumik
aaqqissuussinngikkutta, umiatsiaararsortorpassuarnut ilungersunarluinnartumik
nalaassinerlussinnaavugut. Tamannalu pinngitsoorneqassappat, ullumikkornit
aningaasat amerlanerusut immikkoortinneqartariaqarput
umiatsiaarartaarniartunut.
Taamatut tunngavilersuuteqarlunga
siunnersuutiga saqqummiuppara.
Paaviaaraq Heilmann, Aalisarnermut, Piniarnermut,
Inuussutissarsiornermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq:
Qinnutigissavara immikkoortoq 32
37-lu tulleriissiinnarlugit akissuteqarfigissagakkit.
Inatsisartunut ilaasortap Naimanngitsoq
Petersenip, umiatsiaaqqanik sanarlaanik pisaarniarnermi tapiiffigineqartarneq
pillugu malittarisassat allanngortinneqarnissaanik siunnersuutaa, Aalisarnermut,
piniarnermut nunalerinermullu tapersiisarneq pillugu Inatsisartut
peqqussutaanni nr. 8-imi, 31. oktober 1996-imeersumi, Inatsisartut
peqqussutaatigut nr. 19-ikkut, 6. november 1997-imeersukkut
allannguuteqartinneqartumi, '
8-mut tunngassuteqarpoq.
Siunnersuummi anguniarneqarpoq
umiatsiaarartaarniarnermi nammineq aningaasaliissutissat 25%-inik
annertussuseqartut appartinneqarnissaat aamma malittarisassani immikkut
siunniunneqassalluni qinnuteqartut nunaqarfinneersut
isorliunerusuneersullunniit umiatsiaarartaarniarnerminni periarfis-saasa
pitsaanerulernissaat.
Siunnersuummi tunngaviutinneqarpoq,
maannakkut piumasaqaatigineqartup nunaqarfinni isorliunerusunilu
naammassiuminaatsinneqarnerujussua.
Aallarniutigalugu
Naalakkersuisunit oqaatigineqassaaq, malittarisassani tamanut atuuttumik
misilittagarilikkanik tunngavissaqarneq pigineqartariaqarmat, malittarisassani
taakkunani allanngueqqinnissap pinnginnerani.
1997-imi ukiakkut Inatsisartut ataatsimiinneranni allannguutissat akuersissutigineqartut, 1. januar 1998-imi atuutilerput taamaattumillu taamaallaat qaammatit sisamat missaanni atuussimallutik. Taamaattumik ullumikkut tunngavissaqanngilagut oqassalluta allannguutit taakku kissaatigisatut angusaqarfiusimannginnerannik. Taamaattorli 1996-imiilli umiatsiaaqqanik angallatinillu mikinerusunik atavissunik motorilinnik pissarsisarnermi ineriartornerup takutippaa, umiatsiaaqqanut angallatinullu atavissunik motorilinnut tapiissutisinissamut taarsigassarsinissamullu malittarisassat ataatsimut isigalugu ima pitsaatigisut, najugaqarfiit ilaanni aalisarnerup annertussusiata aningaasaliiffigineqarpallaalernissaa aarlerinarsisimalluni. Tamanna uterfigissavara.
Kingullermik malittarisassanik allanngortitsinerup kinguneraa tapiiffigineqarnissami tunngavissaajunnaarmat, umiatsiaaqqamit qimussimilluunniit aalisarnikkut piniarnikkulluunniit imaluunniit qimussit imaluunniit snescooterit atorlugit aalisakkanik pisanilluunniit assartuinikkut, qinnuteqartup aalajangersimasumik ikinnerpaamik isertitaqarsimanissaa, kisiannili tamakkunannga taamaallaat aningaasarsiat tamarmiusut minnerpaamik qinnuteqartup akissarsiaasa tamarmiusut ilanngaatitaqanngitsut ikinnerpaamik 50 % - erissagaat.
Tamatumunnga atatillugu aalajangerneqarpoq, qinikkatut pisortanillu toqqakkatut suliaqarnermit isertitat, aalisarnerunngitsumit piniarnerunngitsumillu isertitanut ilanngunneqannginnissaat. Taamaalilluni qinikkatut pisortanillu toqqakkatut suliaqarnermit isertitat, umiatsiaararsorlutik aalisartut piniartullu tapiissutisisinnaanerannut mattutissanngilaat.
Qinnuteqartut umiatsiaararsorluni aalisarnermit piniarnermilluunniit minnerpaamik 50 % - imik isertitaqarnissamik piumasaqaatinik naammassinnissimasut, taamaalillutik ullumikkut 75 % - imik tapiissutisisinnaapput nammineq aningaasaliissutissat 25 % - iusut pigigunikkit.
Maanna assersuutissaqareerpoq, qinnuteqartut ikittuaraannannguanik isertitaqartut umiatsiaaqqamik pisinissaminnut tapiissuteqarfigineqarsimanerinik. Assersuutigalugu pisumi ataatsimi qinnuteqartoq akileraarutaasussanik paasissutissat pigineqartut malillugit, ukiup inaarutaasumik akileraaruteqarfiup kingulliup naanerani qinnuteqarnissaq sioqqullugu 5.000,00 kr. - it ataallugit isertitanik tamarmiusunik isertitaqarsimavoq. Naak aningaasarsiat akileraarutaasussat taama ikitsigigaluartut qinnuteqartup nammineq aningaasaliissutissani pissarsiarisinnaasimavai.
Naalakkersuisut arajutsisimanngilluinnarpaat, sumiiffinni arlaqartuni aalisarnermik piniarnermillu isertitaqarnissamut periarfissat killeqarluinnartarmata. Taamaattumik paasinarpoq, umiatsiaarartaarnissamut landskarsimit tapiiffigineqarnissamut piumasaqaatinik oqilisaanissaq kissaatigineqarsinnaammat.
Taamaakkaluartoq Naalakkersuisut isumaqarput eqqaasitsissutigissallugu, peqqussutip atuutilersinneqarneratigut siunertarineqanngimmat umiatsiaaqqanik aalisartut amerlisinneqarnissaat. Akerlianilli siunertarineqarpoq, maannakkut umiatsiaaqqanik aalisartut piniartullu periarfissaqartariaqartut umiatsiaaqqanik maanna pigisaminnik, umiatsiaaqqanik minnerpaamik teknikkikkut piumasaqaatinik umiatsiaaqqap pitsaassusissaanik isumannaatsuunissaanillu kiisalu pisanik angallammiititsinissanut piukkunnaateqartunut piumasarisanik, pisat tunineqarnerminni pitsaassusissaannik qularnaarinnillutik naammassinnissimasunik taarsiinissaminnut.
Tapiissuteqarnissamik neriorsuuteqarneq siulleq junimi 1996- imi atsiorneqarmalli aaqqissuussineq aalisartunut piniartunullu iluatsitsiviulluarsimavoq. Ukiut marluunngitsulluunniit ingerlaneranni umiatsiaarartaarnissamut tapiissuteqarnissamik neriorsuutit katillugit 100 - it atsiorneqarsimapput. Ukioq mannaannaq piffissami matumani piffissami tamarmiusumi neriorsuutinit 110 - usunit neriorsuutit 18- it atsiorneqarsimapput.
Naalakkersuisut naammagisimaarluinnarpaat, aalisartut piniartullu taama amerlatigisut peqqussut iluaqutiginiarsimammassuk.
Taamaattorli Naalakkersuisut tunngaviusumik isumagaat, aalisariutinik pissarsineq aamma matumani aammattaaq umiatsiaaqqanik pissarsineq, piujuartitsinissaq siunertaralugu aalisarnermik piniarnermillu inuussutissarsiuteqarnerup ineriartortinneqarneranut ilaatinneqassasut. Taammaattumik naammattunik pisassaqarlunilu tunisinissamut periarfissanik naammattunik peqartariaqarpoq, aalisarnermi piniarnermilu pisaqarsinnaassutsimut malunnaatilimmik aningaasaliisarnikkut annertusisitsisinnaasut nutaat suliniutigineqassappata.
Ukiuni makkunani qujanartumik takuarput sumiiffiit ilaanni arlalinni qaleralinniarneq pitsaasumik ineriartortoq. Matumani pingaartumik eqqarsaatigaakka Qeqertarsuup Tunuata kiisalu Uummannap Upernaviullu eqqaat. Tamakkua saniatigut Naalakkersuisut ukiuni kingullerni Tunumi aalisarnermik misileraaneq ingerlassimavaat, tassuunalu paasineqarpoq qaleralinniarneq qularnanngitsumik akilersinnaalersinnaasumik ineriartortinneqarsinnaasoq.
Naalakkersuisut isumaqarput, nunaqarfinni isorliunerusunilu maanna qaleralinniarnermik annertuumik ingerlatsivioreersuni nammineq aningaasaliissutissanut piumasaqaatinik oqilisaasoqarnissaanut nalinginnaasumik pisariaqartitsisoqanngitsoq.
Sumiiffinni taakkunani nammineq aningaasaliissutissanut ileqqaagaqarnissamut pitsaasorujussuarnik periarfissaqarpoq piumasarineqartunullu oqilisaanerup kinguneriinnassavaa pisuussutinik piujuartitsinnissaq siunertaralugu iluaquteqarnissamik kissaatigisamut naleqqiullugu aalisariutinut aningaasaliissuteqarpallaarnerup nalorninartorsiutaalersinnaanera.
Oqaatigineqartutut aalisartunut piniartunullu umiatsiaarartaarnissamut 110 - inik tapiissuteqartoqareerpoq. Ilanngullugu ukiuni kingullerni marlussunni takuarput sinerissamut qanittumi aalisarnermut pingaartumik qaleralinniarnermut atugassanik angallatinik atavissunik motorilinnik pisaarnissamut inuussutissarsiutinut tapersiisarfimmit taarsigassarsisitsinissamik neriorsuutit amerleriarujussuarsimanerat.
Matumani oqaatigissavara 1996 - imiilli ullumikkumut angallatit 21 fod - it 35 fod - illu akornanni angissuteqartunik pissarsinissanut, taakkunannga amerlanersaat qaleralinniarnermi atorneqartussanut katillugit 66 - inik taarsigassarsisitsisoqarsimasoq. Allatut oqaatigalugu piffissami taama sivikitsigisumi umiatsiaaqqat imaluunniit angallatit mikinerusut katillugit 176 - it pissarsiarineqarnissaannut taarsigassarsisitsinissanullu tapiissuteqartoqarsimavoq.
Neriorsuutigineqarsimasut amerlassusiinut erseqqinnerusumik nalunaarsuusiamut taakkulu agguataarsimanerannut tunngatillugu, akissuteqaammut ilanngunneqartoq nalunaarsuusiaq agguaanneqartoq innersuussutigissavara.
Erseqqissaatigissavara umiatsiaaqqat angallatillu amerlanersaat sumiiffiit ilaanni annertuumik qaleralinniarfiusuni pissarsiarineqarsimanerat erseqqilluarmat. Umiatsiaaqqanut angallatinullu tapiissutinit taarsigassarsisitsinernillu katillugit 176 - iusunit, qinnuteqaatit Ilulissat, Uummannap Upernaviullu kommuuniineersut katillugit 100 - it akuerineqarsimapput allallu sinneruttut qinnuteqartunut kommunit amerlanersaannut allanut assigiiaakannersumik agguataarneqarsimallutik.
Inatsisartunut ilisimatitsissutaareersutut, Naalakkersuisut ukioq manna sinerissamut qanittumi qaleralinniarnermi pinngitsoorani akuersissuteqartarnissamik nalunaarut akuersissutigaat, taannalu 1. juli atuutilertussaavoq.
Nalunaarummi siunertarineqarpoq aalisarnerup annertunerulernissaata killilersimaarnissaa, taamaalilluni qaleralinniarneq piujuartitsinissamik tunngaveqarluni ineriartortittuarumallugu.
Ineriartornermut akerliulluinnartumik siuarsaassagaluarpugut umiatsiaaqqanut aningaasaliissuteqartoqarnermi malittarisassanik tamanut atuuttunik oqilisaaqqissagaluarutta. Aningaasalersuinissami malittarisassat oqinnerulersinneqarnerata pinngitsoorani umiatsiaaqqanik pisaarniarneq annertunerulersittussaassavaa aalisarnermillu annertunerulersitsisussaassalluni.
Tamatumunnga peqatigitillugu erseqqissaatigissavarput, piumasarineqanngimmat qinnuteqartut maannamut umiatsiaaraasa aalisarunnaarsinneqarnissaat. Tamaattumik qularnanngilaq umiatsiaaqqat aalisarnermi atorneqartut umiatsiaaqqanut nutaanut tapiissuteqartarneq peqatigalugu amerliartornissaat.
Maanna ukiuni arlaqartuni annertunerusumik saarullinniartoqanngitsoormat, ajoraluartumik maannamuugallartoq aalisarfinni amerlanerni imminut akilersinnaanngitsuni umiatsiaaqqanut angallatinullu nutaanut aningaasaliissuteqartarneq aaqqiissuteqarfigisariaqarsimavarput, aalisarnernik allanik imaluunniit pisassanik allanik saarullinniarnerunngitsumik tikkuaassisinnaanngikkutta.
Naak saattuarniarneq ineriartoraluartoq tamanna umiatsiaaqqanik ikkuttakkanik motorilinnik aamma angallatinik atavissunik motorilinnik mikinerusunik aalisarnermut naleqqutinngilaq.
Naalakkersuisut maanna Nanortalimmi suliffimmik, puisit neqaannik tunisinermik, suliareqqiinermik avammullu nioqquteqartarnermik suliaqartussamut pilersaarusiorput.
Ingerlanniagaq naatsorsuutigineqartunik naammassinnissinnaassappat, piffissap ingerlanerani kitaani sikuneq ajortumi umiatsiaararsorlutik aalisartut pitsaanerusumik isertitaqarsinnaanissaminnut periarfissinneqassapput.
Maannali piaarpallaarpoq tamanna ingerlanniagaq aamma suliffissuarmut tunitsivissanullu pisariaqartinneqartumik aningaasaliissutissat inaarutaasumik naliliiffigissallugu. Taamaattumik Naalakkersuisut isumaqarput, piffissami matumani ingerlanniakkamut tamatumunnga tunngaviusumik umiatsiaaqqanut angallatinulluunniit mikinerusunut annertunerusumik aningaasaliissuteqarnissanik aallarniisoqartariaqanngitsoq.
Isorliunerusuni Qaanaamut, Tasiilamut Ittoqqortoormiinullu tunngatillugu Naalakkersuisut Inatsisartunut ilaasortaq Naimanngitsoq Petersen isumaqatigaat, piniartut ileqquusumik piniarnermut aamma immaqa aalisarnermik ilaqartinneqartumut umiatsiaarartaarniarnermut periarfissaasa pitsaanerulersinneqarnissaannut immikkut pisariaqartitsisoqarsinnaammat.
Inatsisartut peqqussutaanni aalisartut, Qaanaami, Tasiilami Ittoqqortoormiinilu najugaqartut angallatinut atavissunik motorilinnik pisaarnissamut namminneq aningaasaliissutissanut piumasaqaatitigut immikkut oqilisaaffigineqarsimapput.
Taamaattumik matumuuna Naalakkersuisut sinnerlugit neriorsuutigissavara, ukiamut ataatsimiinnissami najugaqarfinnut taakkununnga tunngatillugu umiatsiaaqqanik ikkuttakkanik motorilinnik pisaarnissamut nammineq aningaasaliissutissanut malittarisassatigut oqilisaasoqarnissaanik siunnersuut saqqummiutissagakku.
Ilanngullugu Naalakkersuisut eqqarsaatigissavaat, siusinnerusukkut ilisimatitsissutigineqartareersutut inuussutissarsiutit siuarsarneqarnissaannut aningaasanik taarsigassarsisitsisinnaanissamut kommunit periarfissaannik suliaqartoqarmat. Assersuutigalugu umiatsiaarartaarniartunut minnerusumilluunniit angallatitaarniarnermi ullumikkut kommunit ilaat namminneq aningaasaliissutissanut 100 % - imik tapiissuteqartareerput. Taama periaaseqarneq qinnuteqartunut kommunit ilaanneersunut kommuninut allaneersunut naleqqiullugu umiatsiaarartaarniarnermi angallatitaarniarnermilu landskarsimit ajornannginnerusumik tapiissutisinissamik taarsigassarsinissamillu angusisinnaalernermut periarfissiivoq.
Taamaattoq ajoraluartumik Naalakkersuisut isumaqarput, malittarisassat assigiinngitsut imminnut ataqatigiinnerini periarfissaqalersoq, nammineq aningaasaliissutissanik toqqortereqqaanngikkaluarluni umiatsiaarartaarsinnaanermut imaluunniit angallatitaarsinnaanermut. Taamaattumik taama ajornartorsiuteqarneq Naalakkersuisut umiatsiaarartaarniarnermi angallatitaarniarnermilu nammineq aningaasaliissutissanut malittarisassanik nutaanik isumaliuteqarneranni ilaatinneqassaaq.
Naalakkersuisut ukiamut katersuunnissamut, aalisarnermut, piniarnermut nunalerinermullu tapersiisaneq pillugu Inatsisartut peqqussutaata nr. 8- ip 31. oktober 1996-imeersup allanngortinneqarnissaanik siunnersuummik saqqummiussinissamik neriorsuutaat tunngavigalugu, matumuuna Naalakkersuisut sinnerlugit siunnersuutigissavara, Inatsisartunut ilaasortap Naimanngitsosq Petersen-ip siunnersuutaanut aalajangerneq Inatsisartut ukiakkut katersuunnissaannut kinguartinneqassasoq, taamaalilluni taamanikkussamut siunnersuut inaarutaasumik suliarineqarlunilu Naalakkersuisut peqqussummut allannguutissamik siunnersuutaannut atatillugu aalajangiivigineqarsinnaaqqullugu.
Inatsisartunut ilaasortap Hans Enoksen-ip umiatsiaaqqanik sanarlaanik pisaarniarnermi tapiiffigineqartarneq pillugu malittarisassat allanngortinneqarnissannik siunnersuutaa, aalisarnermut, piniarnermut nunalerinermullu tapersiisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutaanni nr. 8 - imi, 31. oktober 1996-imeersumi, Inatsisartut peqqussutaatigut nr. 19-kkut, 6. november 1997-imeersukkut allanngortinneqartumi, ' 8-mut tunngassuteqartoq.
Siunnersuutigineqarpoq umiatsiaarartaarnermi nammineq aningaasaliissutit 25%-usut 10 % - imut appartinneqarnissaat. Siunnersuut, qinnuteqartoq sumiluunniit nunaqaraluarpat umiatsiaarartaarniarnermi nammineq aningaasaliissutissanut piumasaqaatinut tamanut atuuttumik allanngortinnissaatut ilusilerlugu, siunnersuutigineqarpoq.
Siunnersuut ilaatigut tunngaveqartinneqarpoq umiatsiaararsorlutik aalisartut sinerissami sumiiffinni amerlanerpaani aalisagaqannginneranik peqquteqartumik maannakkut piumasaqaatinik naammassinnissinnaanissaq ajornartorsiutigilluinnarmassuk.
Taamaalilluni siunnersuut Inatsisartuni ilaasortap Naimanngitsoq Petersen-ip oqaluuserisassani immikkoortumi 32-imi saqqummiunneqartutut siunnersuutaanit annertuneruvoq tassami ilaatigut tamanut atuuttumik ilaatigullu nammineq aningaasaliissutinik Inatisartunut ilaasortamit Naimanngitsoq Petersen-imit siunnersuutigineqartumit annikinnerusumik imaqarami.
Naalakkersuisut sinnerlugit Naimanngitsoq Petersen-ip siunnersuutaata suliarineqarnerani akissuteqaatiga innersuussutigissavara. Akissuteqaammi tassani umiatsiaaqqanik pisaarniarnermi nammineq aningaasaliissutissanut piumasaqaatit tamanut atuuttumik oqilisaavigineqarnissaannik siunnersuummut Naalakkersuisut isummernissaminnik tunuarsimaanertik oqaatigaat. Inatsisartunut ilaasortap Hans Enoksen-ip siunnersuutaa oqaatigineqartutut tamanut atuuttussatut isikkoqarmat, Naalakkersuisut siunnersuummut isummernissaminnut aamma maanna tunuarsimaarput, taamaattorli naalakkersuisut isumaqarput inatsisartuni ilaasortap Naimanngitsoq Petersen-ip siunnersuutaa aammalu inatsisartuni ilaasortap Hans Enoksen-ip siunnersuutaa ataatsimoortillugit siunnersuutip ukiamut katersuunnissami umiatsiaqqanik angallatinillu pisaarniarnermi nammineq aningaasaliissutissamut malittarisassat allanngortinneqarnissaannik naalakkersuisut saqqummiussinissaannut ilanngullugit saqqummiunneqassasut. Naalakkersuisut ukiumut katersuunnissamut aalisarnermut, piniarnermut nunalerinermullu tapersiisarneq pillugu inatsisartut peqqussutaata nr. 8, 31. oktober 1996-meersup allanngortinneqarnissaanut siunnersuummik saqqummiuussinissamik neriorsuutaat tunngavigalugu matumuuna naalakkersuisut sinnerlugit siunnersuutigissavara inatsisartunut ilaasortap Hans Enoksen-ip siunnersuutaanut aalajangerneq inatsisartut ukiakkut katersuunnissaannut kinguartinneqassasoq, taamaalilluni tamanikkussamut siunnersuut inaarutaasumik suliarineqarlunilu naalakkersuisut peqqussummut allannguutissamut siunnersuutaanut atatillugu aalajangiivigineqarsinnaaqqullugu.
Lars Karl Jensen, Siumup oqaaseqartua:
Inatsisartuni ilaasortap Naimanngitsoq Petersen-ip kiisalu Hans Enoksen-ip inuutissarsiutinut tapersiisarneq pillugu inatsisartut peqqussutaannik allannguuteqartitsinissamik siunnersuutaat tunngavimmikkut assigiimmata ataatsimoortillugit Siumut-miit oqaaseqarfigissavagut.
Siullermik oqaatigissavarput siunnersuuteqartut tunngavilersuutaat paasilluaratsigit, maannakkummi isorliunerusuni aammalu nunaqarfinni piniarnermik inuutissarsiuteqartut aningaasarsiornikkut puisip amia suli annertuumik toqqammavigaat, tamannalu umiatsiaarartaarniarnermi nammineq akileqqaagassamut atugassanik katersinermi killiliisuusarput. Maannakkut umiatsiaat inuutissarsiornermi atugassat piumasarineqartumi naleqquttut assigiinngitsut sisamat nunatsinni sanaartorneqarput. Nunami suliassaqartitsinikkut taamatullu aalisarnikkut annertuumik iluaqutaasumik kinguneqartut. Siumut-miit nuannaarutigalugu maluginiarparput umiatsiaaqqaanut tapersiisarnerup 1996-mi atuutilerneraniit ullumikkumut umiatsiaaqqat 110-nik kiisalu angallatit 21 fods-imiit 35 fods-imut angissusillit 66-nik amerlassusillit tapersiisarfik aqqutigalugu pissarsiarineqartut takusinnaagatsigit. Periarfissarli manna iluatsillugu angallatitaarnikut Siumut-miit pilluaqquniarpagut.
Tamatuma takutippaa umiatsiaaqqat nunatta imartaanut naleqquttut qanoq pisariaqartinneqartigisut, tamannalu suli aamma ingerlasariaqarpoq imaatigut isumannaatsumik angallateqarnissaq siunertaralugu. Maannakkut tapersiisarnermut peqqussutissat piumasaqaatitaanik naammasinnissimasut umiatsiaaqqamik pissarsiniaruni ukiumut aningaasatigut isertitaasa 50 %-tiata nammineq aalisarnermi piniarnermilluunniit tunisatigut pissarsiarisimasussaavaai, tamannalu toqqammavigalugu Namminersornerulluni Oqartussaniit akilersugassaanngitsunik tapiissuteqarfigineqassaaq pissarsiariniakkap 75 %-tianik namminerlu akileqqaagassat tassaassallutik pissarsiariniakkap 25 %-tia. Tamatuma takutippaa umiatsiaarartaarnissamut piumasaqaatit oqilisarneqaraluartut puisip amiata akia kisiat isertitaqaatitut isumalluutigitillugu nammineq akileqqaagassap 25 %-tianik pigisaqarnissaq suli nunaqarfinni isorliunerusunilu najugaqartunut unammiuminaatsuusoq. Naalakkersuisut saqqummiussaat peqqussummi arlalitsigut aaqqittariaqartunik nassataqartoq Siumut-miit maluginiarparput, peqqussutillu naapertuuttunngorsarnissaa siunertaralugu allanngortinneqarnissaannik oqarneq taperserlutigu.
Maluginiakkattut ilaattut assersuutigilara ilanngullugu takussutissiami takuneqarsinnaammat illoqarfiit aalisarnermik ingerlalluarfiusut umiatsiaaqqanik amerlanerusunik pissarsiffiusimasut kiisalu oqaatigineqarmat naak aningaasatigut isertitat annikikkaluartut uani issuaaffigilaassavara oqaatigineqartutuut eqqaaneqarmat umiatsiaarartaartoqartoq, naak ukiumut isertitat agguaqatigiillugu 5.000 koruuniinnaagaluartut. Taamaatttoq umiatsiaaqqap akiata 25 %-tianik pigisaqartoq imaluunniit aningaasanngorlugu 40.000 koruuninik akissaqartoqarsinnaasoq. Tamanna eqqumiiginarsinnaagaluartoq Siumut-miit isumaqarpugut tamatuma takutikkaa peqqussutip atuuttup nutarterlugu naleqqussarneqarnissaa pisariaqalersimasoq.
Taamaattumik Siumup inassutigaa tapersiisarnermut peqqussutip allanngortinneqarnissaa sulissutigineqassasoq aammalu siuliani oqaaserisagut innersuullugit ataatsimiititaliami susassaqartumut makkua misissorneqassasut inassutigissavagut: Umiatsiaaqqanik tapiiffigineqartarnermi maannakkut periusiusup akilersoriaatsillu tunngaviisa allanngortinneqarnissaat. Isorliunerusuni nunaqarfinnilu najugaqartut umiatsiaaqqanik pisaarniarneranni tapersiisarnermi oqilisaassinissat naleqquttut nassaarineqarnissaat, kiisalu: Sinerissamut qanittumi aalisariutini aalisartutut inuttaasut umiatsiaarartarnissamut periarfissaat misissorneqassasut.
Naggataatigut peqqussutip allangortinneqarnissaannut suliaqartussanut ilanngullugu Siumup inassutigissavaa peqqussutip allangortinnissaaannut tunngassutilimmik kattuffiit allallu susassaqartut tusarniaaffigineqarnissaat, suliaq pitsaasumik angusaqarfiginissaa siunertaralugu. Siumut-miit taamatut oqaaseqarluta tapersiisarnermut peqqussutip siunertaasumut naapertuuttunngorsarnissaa siunertaralugu ukiamut inatsisartut ataatsimiinnissaannut peqqussutip allangortinnissaannut siunnersuummik saqqummiisoqarnissaa inassutigaarput.
Jakob Sivertsen, Atassutip oqaaseqartua:
Aalisarnermut, piniarnermut nunalerinermullu tapersiisarneq pillugu inatsisartut peqqussutaat nr. 8, 31. oktober 1996-meersup allanngortinneqarnissaanik Naimanngitsoq Petersen-ip siunnersuutaanut Ataassut-mit imatut oqaaseqarniarpugut. Eqqaamaneqassaaq inatsisartut peqqussutaat siuliini oqaatigineqartoq inatsisartuni allangortinniarneqalermat Atassut-mit piniarnerinnarmik inuutissarsiuteqarfiusuni angallateerartaarniarnermi nammineq aningaasaliissutissap appasinnerunissaanik siunnersuuteqarsimagaluaratta, tamannali angusinnaasimanngilarput amerlanerussuteqartut tapersersinnaanngimmassuk.
Tassungaannarli uniinnarsimanngilagut. Inatsisartut 1997-mi upernaakkut ataatsimiinneranni piniarnerinnarmi inuutissarsiuteqarfiusuni, tassalu Qaanaami Illoqqortoormiuni, Tasiilamilu angallateerartaarniarnermi nammineq aningaasaliissutissap appasinnerunissaanik Atassut-mit saqqummiusseqqissimagaluarpugut aammali itigarsimallugu. Piniartoqarfinni angallateerartarniarnermi nammineq aningaasaliissutissap appasinnerunissaanik siunnersuuteqarnitsinniit ukioq ataaseq qaangiuttoq siunnersuutip asserluinnaa aamma Naimanngitsoq Petersen-mit saqqummiunneqaqqippoq, tamatumani paasineqarsinaalluarpoq piniartoqarfinni ikiorsiiffigineqarnissaq assorsuaq pisariaqartinneqartoq. 1990-ikkut qiteqqunneranni piniartoqarfinni aningaasarsiorneq nalunaarusiorfigineqarsimavoq, taamanikkulli takussutissaqareerpoq piniartoqarfinni ilaqutariit agguaqatigiissillugu ukiumut 20.000 - 35.000 koruunit akornanni isertitaqartoqartartoq, tassa paasissutissat eqqortut. Taamaattumik tupinnartuliornerunngilaq piniarnerinnarmi inuutissarsiuteqarfiusuni angallateerartaarniarnermi nammineq aningaasaliissutissap nunatta sinnerani annikinnerunissaanik kissaateqarneq.
Eqqaamaneqassaaq piniarnerinnarmik inuutissarsiuteqarfiusut tassaanerummata Qaanaap, Illoqqortoormiut Tasiilallu kommuniini najugaqartut. Pinngortitami imaannaanngeqisumi puisip amia kisiat aningaasarsiutitut isumalluutigalugu inuutissarsiummik ingerlataqarput. Puisip amia piffissarujussuaq aatsaat atoqqaarlugu tunineqarsinnaasarpoq, piniartup nuliaanut assorsuat sulerulunnartoq, naak nunatta ilaani puisip amii qassaannarlugit tunineqarsinnaagaluartut, taamaammat piniartoqarfiit illoqarfinnut allanut naleqqiullugit inuuniarnermi ilungersunartorsiornerujussuupput. Naimanngitsoq Petersen-ip siunnersuutaanut tunngatillugu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq akissuteqaamminut ilanngullugu ukiuni kingullerni, tassalu 1996-miit 1. maj 1998 ilanngullugu umiatsiaaqqat pisortanit tapiiffigineqarsimasunut takussutissanut ilanngusaanik erseqqissumik takuneqarsinnaasoq piniarnerinnarmik inuutissasiuteqarfiusut umiatsiaarartaarniarnerminni nammineq aningaasaliissutissap naammassiniarnissaa assut ajornartorsiutigisaraat.
Soorlu ilanngussami aamma takuneqarsinnaasoq umiatsiaaqqat piffissami qulaani taasanni 110 pisortaniit tapiiffigineqarlutik pissarsiarineqarsimasut, taakkunannga taamaallaat arfineq marluk illoqarfinni pingasuni, tassalu Qaanaami, Illoqqortoormiuni kiisalu Tasiilami pissarsiarineqarsimallutik. Ilumut takussutissap uppernarsarpaa piniarnerimmarmi inuussutissarsiuteqarfiusuni umiatsiaarartaarniarnermi nammineq aningaasaliissutissap nalilersoqqinneqarnissaa pisariaqartinneqartoq. Naimanngitsoq Petersen-ip siunnersuutaanut tunngatillugu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisup umiatsiaaqqat kiisalu angallatit pisortanit tapiiffigineqarlutik pissarsiarineqarsimasut takussutissaannik ilanngussaqarnera Atassut-mit assut iluarisimaaratsigu piviusut aallaavigalugit isummernissamut takussutissiimmat pitsaasoq. Siunnersuummut tunngatillugu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisup akissuteqaammini oqaatigaa Qaanaami, Tasiilami Illoqqortoormiunilu najugallit angallatitaarniarnerminni nammineq aningaasaliissutissanut piumasaqaatit immikkut oqilisaaffigineqarsimasut, tamanna ilumoorluinnarpoq aamma qujanarpoq angusinnaasimagatsigu, soorlu Tasiilami iluaqutigineqalereersimasoq.
Kisianni eqqaamassavarput Qaanaami Illoqqortoormiunilu angallatitaarniarnermi periarfissat immikkut oqilisaassiffigineqarsimagaluartut ullumimut suli angallatitaartoqarsimanngimmat, tamatumani aalisarnermik tapertaqarsinnaaneq suli naammattumik piorsaaffigineqarsimannginnera peqqutigalugu. Taamaattumik Qaanaami, Tasiilami Illoqqortoormiunilu angallateerartaarniarnermi nammineq aningaassaliissutissat oqilisaassiffigineqarnissaannik anguniagarput Atassut-mit aalajangiusimavarput, illoqarfinni taakkunani pisortaniit tapiissutit piniartunut aamma iluaqutigineqarsinnaaqqullugit.
Piniartut angallateqanngikkunik inuutissarsiummik ilungersunartumik naammaginartumik ingerlatsisinnaanngitsut nalunnginnatsigit. Siunnersuummut tunngatillugu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisup akissuteqaammini siunnersuutip inatsisartut ukiumut ataatsimiinnissaanut kinguartinneqarnissaa innersuussutigaa, ukiamut siunnersuut suliarineqarluni naalakkersuisup peqqussummut allannguutissamik siunnersuutissaannut atatillugu inaarutaasumik aalajangiinissaq siunertaralugu. Atassut-mit piaartumik aalajangiinissaq kissaatigigaluarlugu piniarnerinnarmik inuutissarsiuteqartunut naammaginartumik oqilisaassinissaq pingaartikkatsigu ukiamut peqqussutip allannguutissaa qanoq iluseqassanersoq pissanngatigalugu qilanaarluta utaqqissavarput. Taamatut oqaaseqarluta siunnersuummut naalakkersuisut inussiarnersumik akissuteqaataat Atassut-mit taperserparput.
Taavalu umiatsiaaqqat aalisartunit piniartunillu pissarsiarineqarsinnaasut tapiissuteqarfigine-qartarnerisa allanngortinneqarnissaannik Hans Enoksen-ip siunnersuutaa imatut oqaaseqarfigissavarput. Atassut-mit siunnersuutip tunngavia paasilluarparput aamma ilisimariigarput umiatsiaararsorlutik inuutissarsiuteqartut ullumikkut atugaat qanoq ilungersunartigisut.
Taamaammat Atassut-mit umiatsiaaqqat pisortanit tapiiffigineqarlutik pissarsiarineqartalernissaat ilungersuullugu suleqataaffigalugu qujanartumik aamma anguneqarsimavoq. Aamma periarfissaq nutaaq taanna aalisartut umiatsiaararsortut qanoq atorluartsigigaat Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisup Naimanngitsoq Petersen-ip siunnersuutaanut akissuteqaamminut tapiliullugu umiatsiaaqqat pisortanit tapiiffigineqarlutik pissarsiarineqarsimasunut ilanngussaanik erseqqissumik takuneqarsinnaavoq.
Kiisalu Atassut-mit maluginiarparput angallatit nutaat 21 fods-mit 35 fods-mut angissusillit piffissami 1996-miit 1. maj 1998-mut 66 pissarsiarineqarsimasunit taakkunannga taamaallaat tallimat avalliunerusunit, tassalu Tasiilami pissarsiarineqarnissaannik neriorsuutaasimammata. Atassut-mit Hans Enoksen-ip siunnersuutaanut tunngatillugu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisup akissuteqaataa isumaqatigalugu inatsisartut ukiamut ataatsimiinnissaannut Naimanngitsoq Petersen-ip siunnersuutaanut ilanngullugu nalilersorneqarnissaa suleqataaffigissavarput. Taamatut oqaaseqarluta siunnersuutit taakku marluk immikkoortillugit Atassut-mit oqaaseqarfigaagut.
Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:
Uaguttaaq ukua siunnersuutit aammalu naalakkersuisup akissuteqaatigisai aamma ataatsimoortillugit oqaaseqarfigissavagut.
Inatsisartuni ilaasortap Naimanngitsoq Petersen-ip siunissami pingaartumik nunaqarfinni isorliunerusunilu piniartut aalisartullu umiatsiaaqqanik nutaanik pisaarniarnerminni namminneq akiliutigisartagassaasa appartittariaqarneranik siunnerfeqartunik siunnersuutaa Inuit Ataqatigiit paasilluarsinnaavarput, matumanilu tunngaviatigut isumaqatigigatsigu aamma nalunaarutigissallugu. Inuit Ataqatigiit maluginiarparput naalakkersuisut siunnersuutigineqartumut akuersaarpasittumik nipeqarlutik aamma maanna nalunaarutigimmassuk peqqussummut pineqartumut ukiamut ataatsimiinnissatsinnut allannguutissaminnik siunnersuuteqalersaarnerallutik.
Taamaattumik Aalisarnermut, Piniarnermut, Inuussutissarsiornermut Nunalerinermullu Naalakkersuisup siunnersuuteqartumut paasinarluartumik akissuteqaateqarluni saqqummiussaa innersuussutigalugu maanna nalunaarutigiinnarallassavarput, ukiamut tamakkiinerusumik oqaaseqarumaarnissarput ilimasaarutigissagatsigu aammalu taamanikkornissaanut naatsorsuutigeqqugatsigu siunnersuutit taamak ittut, tassalu pingaartumik isorliunerusunit piniartukkormiunit oqilisaassinerusinnaasumik siunertaqarlutik aaqqissuussiniarnerit Inuit Ataqatigiit tapersersortuarumaaratsigit. Inatsisartunut ilaasortap Hans Enoksen-ip Naimanngitsoq Petersen-ip siunnersuutigeriigaanut assingusinnaasumik, kisiannili aamma annertussusitsinerusumik kinguneqarsinnaasumik siunnersuuteqarsimaneranut atatillugu Inuit Ataqatigiit oqaatigissavarput naalakkersuisut siunnersuuteqartumut akissuteqarlutik saqqummiussaanut qaninneruratta. Taamaattumik aamma uagut pissusissamisoorsorineruarput matumani eqqartoriikkagut ataatsimoortillugit ukiamut uterfigeqqissinnaasuugutsigit naalakkersuisut peqqussummut allanguutissamut siunnersuutissaminnik aamma taamanikkornissaamut saqqummiissallutik maanna kalerreereermata.
Taamatullu naakkaluamik oqaaseqarallaannarluta naatsorsuutigilluinnarparput naalakkersuisunit saqqummiunneqarumaartussat piareersarluagaallutillu taamanikkornissanut aamma tunngavilersorluagaajumaarmata.
Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:
Akulliit Partiiat-ninngaannit
siunnersuutigineqartut marluk ataatsimut oqaaseqarfigiinnarlugit
oqaaseqarfigissavakka, tassa uani oqaasissakka agguaanneqareermata. Naatsumilli
ugguuna oqaatigiinnarlugu tassa siunnersuutit taakkua marluk nalakkersuisut
saqqummiussereernissaannut oqaluuserisassatut kinguartinneqarnissaanik
innersuutaasoq akuerigakku. Taamaalilluni annerusumik oqaaseqarfiginagu
piareernissaata tungaanut utaqqiinnassaanga oqaaseqarfigalugillu
saqqummiussisoqareerpat.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:
Siullermik inatsisartuni ilaasortap
Naimanngitsoq Petersen-ip siunnersuutaa paasilluarlugu taperserpara,
minnerunngitsumik aalisartut piniartullu nunaqarfinni isorliunerusunilu
najugallit eqqarsaatigalugit. Aammami soorlu inatsisartuni siusinnerusukkut
peqqussutip allangortinneqarneranut atatillugu Kattusseqatigiinniit
ajornartorsiutip inatsisartuni ilaasortap maannakkut siunnersuuteqarnermi
eqqartugaa ilanngullugu taakkartorsimagiga, ilaatigut ajornartorsiut
Kangaatsiami aalisartut piniartullu ajornartorsiornerannut assersuusiullugu
oqaatigisimallugu, tassa assersuutigalugu 1996-mi Kangaatsiami aalisartut
piniartullu ukioq naallugu agguaqatigiissitsinermi aalisartut
piniartulluunniit ataatsip 4.000 koruunit inorlugit aningaasarsiaqarsimanera
assersuutigalugu.
Taamaattumik peqqussutip allanngorteqqinneqarnissaa
aalisartunut piniartunullu oqinnerusumik aaqqissuusseqqittoqarnissaa
siunertaralugu suliap aalisarnermut piniarnermullu ataatsimiititaliami
nalilersuiffeqqqinnissaa Kattusseqatigiinniit kaammattuutigaara. Aalisarnermut,
Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisup akissuteqaammini Qaanaap,
Tasiilap Illoqqortoormiullu kommuniini aalisartut piniartullu najugaqartut
umiatsiaaqqanik ikkuttakkanik motorilinnik pisaarnissaanut immikkut ittumik
malittarisassatigut iluarsiinissaq siunertaralugu inatsisartut ukiamut
ataatsimiinnissaannut oqilisaassuseqarnissaanik siunnersuuteqarnissaminut
saqqummiussiniarluni neriorsuivoq.
Kattusseqatigiinniit isumaqarpunga
Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisup aalisarnermut,
piniarnermut nunalerinermullu ataatsimiititaliaq qulaatiinnarluni nammineerluni
tamanna suliarisariaqanngikkaa, tassami naalakkersuisoq ataatsimiititaliamut
kiffaaginnartussaammat ajornartorsiutimmi taamaallaat Qaanaap, Tasiilap Illoqqortoormiullu
kommuniini atuutinngimmata nunaqarfippassuarnili aamma atuullutik.
Inatsisartuni ilaasortap Hans Enoksen-ip
siunnersuutaa aamma Kattusseqatigiinnit tamakkiisumik taperserpara. Tassami
inatsisartuni ilaasortap Naimanngitsoq Petersen-ip siunnersuutaanut
oqaaseqaatikka innersuussutigalugit inatsisartunut inassutigissavara suliassaq
inatsisartunut ilaasortap Naimanngitsoq Petersen-ip siunnersuutaanut
ilanngullugu inatsisartut aalisarnermut, piniarnermut nunalerinermullu
ataatsimiititaliaani suliarineqassasoq.
Taamatut naatsumik oqaaseqarlunga
siunnersuutit taakkua aasilarnermut, piniarnermut nunalerinermullu
ataatsimiititaliaanut suliarineqarnissaanut innersuussutigaara.
Paaviaaraq Heilmann, Aalisarnermut, Piniarnermut,
Nunalerinermullu Naalakkersuisoq:
Annertuumik oqaaseqassanngilanga, tassa
partiit tamarmik isumaqatigaat ukiamut suliarineqassasut siunnersuutit,
taavalu taamanikkussamut nalakkersuisut allanguutissanik peqqussummut tassunga
pineqartunut saqqummiussissapput. Tamatuma kingorna aalisarnermut, piniarnermut
nunalerinermullu ataatsimiititaliap isumaliutissiissummini
oqaaseqarfigiumaarmagit. Taanna ileqquuvoq, taannalu Anthon Frederiksen-mut
eqqaasissutigiinnassavara. Taamaattumik naalakkersuisut ukiamut
aalajangiiffigineqarnissaanut allannguutissanullu siunnersuutinut saqqummiussinissaanut
isumaqataasut tamaasa qutsavigissavakka.
Naimanngitsoq Petersen, Atassut:
Nuannaarutigaara siunnersuutigisara inatsisartunit naalakkersuisuniillu ilalerneqarmat. Pisariaqalersimavoq ikiorsiisarneq pillugu aaqqissuussinerup allangortinneqartariaqalersimanera isorliunerusut nunaqarfinnilu pissutsit eqqarsaatigalugit. Neriuutigaara naalakkersuisut ukiamut saqqummiussaqarnerminni siunnersuutigisara sorlaa allanngortinnagu saqqummiukkumaaraat. Qujanaq.
Hans Enoksen, Siumut:
Uangattaaq siunnersuutiga taamatut ingerlateqqinneqartussamut ajorinngilluinnarpara. Ukiamut saqqummiussisoqarnissaa qilanaarluta utaqqissavarput, taava tassani naaperiarsinnaanissatsinnut immaqa periarfissat pitsaasut nassaarineqarsinnaanissaa naatsorsuutigalugu annertunerusumik oqaaseqarnanga qujavunga taamatut ingerlaqqittussanngormat. Qujanaq.
Ataatsimiinnermikaqutsisoq, Atassut, Finn Karlsen:
Tassalu taamaalilluta ullormut oqaluuserisassat immikkoortut marluk 32 aamma 37 angallateerarsortunut atorniarsinnaanermut oqilisaavigineqarnissamut siunnersuutit marluk oqaluuserineqarnerat tamaanga naammassivoq. Ukiamullu inatsisartut ataatsimeeqqinnissaanut inatsisissamut saqqummiussineqartussaavoq naalakkersuisunut. Aammalu ullumikkut ataatsimiinnerput tamaanga naavoq.
Taavalu aqagu marlunngornermi 12. maj 1998 oqaluuserisassat ullormut immikkoortoq 2, ullormut oqaluuserisassaq pillugu nassuiaat immikkoortoq 9, umiarsualivimmi akileraarutit pillugit inatsisartut inatsisaat allangortinneqarnerani inatsisartuni inatsisaanni siunnersuut aappassaaneerneqarnera. Aammalu immikkoortoq 10 pappiaqqanik naqissusiliinermi akitsuut pillugu inatsisartut inatsisaat allangortinnerani inatsisartut inatsisaat siunnersuutip aappassaaneerneqarnera.
Taamaasilluni ullumikkut ataatsiniinneq naavoq.
Oqaluuserisaq naammassivoq.