Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 09-1		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Ataasinngorneq, 31. maj 1999

 

Oqaluuserisassani immikkoortoq 9

 

Aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat

(Naalakkersuisut Siulittaasuat)

 

 

 

Ataatsimiinnermi aqutsisoq: Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:

 

Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:

Tassa immikkoortoq 9 maannakkut sammissavarput, tassa aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat, tassani saqqummiussissaaq Naalakkersuisut Siulittaasuat.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat 1999, ilanngussartai ilanngullugit Inatsisartunut ilaasortanut agguaanneqarsimavoq. Naalakkersuisut sinnerlugit aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat 1999 matumuuna saqqummiutissavara.

 

Tassa ilisimaneqartutut aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaateqartarnermi siunertaasar­poq, ukiumut aggersumi matumani ukioq 2000-imi aningaasanut inatsimmi tulleriiaarinissami Naalakker­suisut siunniussaasa nassuiarneqarnissaat. Ukioq manna Namminersornerulernermiit ukiut 20-it qaangiussimanerat nalliussivarput.

 

Naalakkersuisut nutaat tassaapput aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaammik saqqum­miussisut. Taamaammat nassuiaat pereersunik kingumut qiviarnermik, kiisalu qinigaaffimmi tulliuttumi periuserineqartussanik imaqarpoq. Aamma ajornartorsiutit ilaat aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaammi 1999-imi saqqummiunneqartuni ajornartorsiutaapput, uteqqiattuartut siusinnerusuk­kut qasseeriaqalutik naalakkersuinikkut oqaatigineqartartut.

 

Aamma qulequttat nutaat, soorlu ilaatigut suliat naalakkersuinikkut ajornannginnerusumik tulleeriaarne­qartalerniassammata, aningaasaliisarnitta qanoq naleqqunnerusumik tulleriiaarneqarnissaannik eqqarsaa­sersuutit aamma ilaapput.

 

Ajornartorsiutit ilisimaneqarnerusut ilaatigut tassaapput, soorlu landskarsip ingerlatsinermut aningaasar­tuutigisartagaasa amerliartuinnarnerat, ukiunilu aggersuni tamatuma ingerlaannarnissaa, minnerunngitsu­mik pissutigalugu inuit ukiumikkut katitigaanerisa allanngoriartornerat peqqinnissaqarfimmi, aamma inunnik isumaginnittoqarfimmi aningaasartuutit allanngoriartornerinut sunniuteqarmata.

 

Aamma ilinniartitaanikkut aningaasartuutit amerliartortussaapput, ilusilersuinikkut ajornartorsiuteqarner­mik kiisalu meeqqat atuarfiata pitsaanerulersinneqartariaqarneranik pissuteqartumik.

 

Isumaqatigiinniarnerit naammassineqalersut ilaatigullu naammassineqareersut sunniutaat aamma tamatumuuna ilaapput. Akissarsiat qaffaataat siornagut takusartakkatsinnit annertunerupput, Danmarki­mi suliffeqarnikkut pissutsit tuniluunnerinik pissuteqartut. Kisianni aamma taamaakkaluartoq aningaasar­tuutit amerlanerulernerat landskarsimik nammakkiisussaq allanngortinneqanngilaq.

 

Naalakkersuisut isumaqarput ilinniartitaanerup ilungersuunneqarnerulernissaa pisariaqarlunilu siunissamut isigaluni isumatuut iliornerusoq, aamma OECD tamatuminnga nalunaarummini upernarsaavigaatigut. Ukiuni aggersuni aningaasartuutit aqutassaajunnaarlutik amerliartornissaanik ilaqanngitsumik suliat aaqqissunneqarnissaat suliassarujussuussaaq.

 

Nutarterinikkut aserfallatsaaliinikkullu aamma suliassaqaqaagut. Ilisimaneqartutut tamatumani kinguarto­ortoqarujussuarsimavoq, taamaammat suliassat aamma ikinngeqaat. Tamatuma peqatigisaanik ukiuni qulini kingullerni inuussutissarsiornikkut aningaasarsiorneq qaffakkiartungaarsinnaasimanngilaq.

 

Namminersornerullutik Oqartussat aktiaateqarluni ingerlatseqatigiiffiutaat eqqarsaatigalugit ukiumut angusat kingulliit takutippaat, aningaasarsiornikkut inissisimanerat ataatsimut isigalugu aalaakkaaneruler­simasoq. Pissutsit taamaakkaluartut ukiut tamaasa landskarsip aningaasaatai 600 mio. kr.-it missarpiaat inuussutissarsiutinut tapiissutinut assigiinngitsunut atortarpagut.

 

Nunat tamalaat akornanni pissutsit assigalugit kiisalu OECD-p kaammattuutai naapertorlugit Naalak­kersuisut isumaqarput, inuussutissarsiornermut tapiissutit misissuataarnissaat pisariaqartoq. Inuussutis­sarsiutit inuiaqatigiit aningaasaqarnerannut qanoq annerusumik tunniussaqarsinnaanerat paasiniarlugu.

 

Tamanna pisariaqarpoq, tassa sullissinikkut aningaasartuutit amerliartuutaat aningaasalersorniarlugit kiisalu tamanna inuussutissarsiornerup annertusiartulernissaanut pissutaaqataassagunarmat.

 

Tamatumunngattaaq atatillugu assigiimmik akeqartitsinerup qanoq siunissaqarnissaa eqqarsaatigisaria­qarparput. Aamma soorlu suliariumannittussarsiuussisarnikkut suliffeqarfiit unammilleqatigiinnerulernis­saat qanoq anguneqarsinnaanersoq.

 

Naalakkersuisut siunniutinngilaat assigiimmik akeqartitsinerup iperarneqarnissaa, kisiannili assigiimmik akeqartitsinermi tunngavigineqartut sakkukillisikkiartuaarneqarnissaat. Tamatumunnga atatillugu illoqarfinni annernerni akissarsiaqarnerusut ineqarnermut akiliutigisartagaasa qaffanneqarnissaat ineqarnermut aningaasartuutiviusut atorneqarnerulernissaannut alloriarnerusinnaavoq. Alloriarneq isumaginninnikkut oqimaaqatigiissitsinertut oqaatigineqarsinnaasoq.

 

Paasineqartariaqarpoq maanna Naalakkersuisuusut Naalakkersuisuusimasunit aningaasaqarniarnikkut aallaavilunnerusut imaluunniit aallaavissaat aallarteriarfiat ajornerusutut inissisimasoq. Landskarsi amigartooruteqarpoq, sanaartornermut atugassat ikinnerupput kiisalu ingerlatsinermut aningaasartuutit amerliartuinnarlutik. Kisiannili landskarsip aningaasaataasa illersorneqarsinnaasumik tulleriiaarneqarnis­saat Naalakkersuisut suliassatut ilungersuussassatut isigaat.

 

Suliassarlu pingaarneq tassaassaaq, isumaginninnikkut illersorneqarsinnaasumik pissutsit illuatungaannut saatsinneqarnissaat. Taamaattumik ukiut aggersut ilisarnaatigisussaavaat, inuiaqatigiinni suliassat annertuut aningaasalersorneqartariaqassammata, soorlu illuutit pitsanngorsarneqarlutillu nutaanngorsar­nissaat, pilersuinermut aqqutit aserfallatsaalinissaannut aningaasanik immikkoortitsinissaq, aammalu peqqinnissaqarfiup pitsaassusiata qulakkeerneqarnissaa, kiisalu ilinniartitaanerup meeqqallu atuarfiata pitsanngorsarneqarnissaat.

 

Inuussutissarsiornermut tunngatillugu aalisarnermut isumalluuteqarneq suli annertuallaarpoq. Aalisarnerlu tassaajuarluni nunanut allanut niuernermi pingaarnersaajuartoq. Tassani pivakka nunami inuussutissarsiu­tit, aatsitassat takornariartitsinerullu sammineqarnerulerneratigut tamatuma kisimi isumalluutigineqarnera annikilliartussajunnarsivoq, tassa aalisarnerup. Kisiannili ukiuni qanittuni tamanna aamma piuannanngi­laq.

 

Ingerlatsinermi aningaasartuutit qaffakkiartuinnassagunarnerat, inuiaqatigiinni suliassat annertuut piaartumik iliuuseqarfigisariaqartut aammalu isertitat aningaasat allanngorarnerannut malussareqisut eqqarsaatigigaanni pingaaruteqarluinnarpoq Naalakkersuisut aningaasartuutit salliullugit isigisimassagaat, aammalu inuussutissarsiornermi tapiissuterpassuit isornartoqarnersut misissussallugit.

 

Tapeeriaatsit qanoq pingaaruteqarnerat misissoqqissaartariaqarpoq. Isumalluutit pissarsiviunerpaamik atorneqarsinnaaqqullugit, aammalu isumannaarumallugu inuiaqatigiit aningaasaqarneranniik isigalugu tapiissutit naapertuuttumik iluanaarutaanissaat.

 

Taamaattumik Naalakkersuisut inuussutissarsiornermut tapiissuteqariaatsit misissuataarniarpaat ippinnartorsiorlugit, tapiissuteqariaatsit misissuataarnerata inernerissava, ungasinnerusoq isigalugu naalakkersuinikkut ingerlatsinermi anguniagassaliorneq, inuussutissarsiutinik ingerlatsisut tapiiffigineqar­tariaqarnerannik annikilliartuaartitsisussaq.

 

Tamatuma saniatigut Naalakkersuisut annertuumik pingaartinniarpaat, inuussutissarsiutinut tapiissutit ilaasa annikillisarnissaannik 1999-imut aningaasanut inatsimmi missingersuutaareersimasut piviusunngor­tinniarnissaat.

 

Naalakkersuisut isumaqarput tapiisernermi tunngaviusartoq tapiissutit tunniunneqartariaqartut aningaasa­qarnikkut imminut napatissinnaassuseq annertusarniarlugu, nalinginnaasumik niuernermi akilersinnaassu­seq tamatumani anguniarlugu.

 

Naalakkersuinikkut ingerlatsinerup naleqqusarneratigut nunami maani inuussutissarsiornerup aaqqissu­gaanera tamatigoornerulersinniartariaqarpoq. Tamannalu aqqutigalugu sunik tamanit sunnerneqajaval­laarunnaarsillugu. Kiisalu aamma pingaartutut erseqqissartariaqarpoq, naalakkersuinikkut ingerlatsineq aaqqissuuttariaqarmat sallerpaatillugu suliffeqarfiit piukkunnarluartunik takulertoruminartunillu ingerlatsi­nerminni tunngavissaqarnissaat inuussutissarsiutitullu ineriartortinnissaat.

 

Taamaattumik inuussutissarsiornikkut ingerlatsinermi apeqqutituaarsinnaanngillat tapiisarnerit inuussutis­sarsiutillu ataasiakkaat qanoq illersorneqarnissaat. Taama oqaaseqarlunga 1999-imi aningaasaqarniar­nikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat Inatsisartunut oqaaseqarfigisassanngortippara.

 

Jørgen Wæver Johansen, Siumup oqaaseqartua:

Qujanaq, Siumumiit aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu Naalakkersuisut nassuiaataat tikilluaq­quarput, suliarilluagaallunilu pissusiviusunik tunngaveqarluni suliaasimasoq malunnarpoq. Tamannalu qujarupparput, tamatumami periarfissimmatigut pissusiviusut tunngavigalugit maani Inatsisartuni oqallin­nissatsinnut.

 

Ilisimaaraarput maanna Naalakkersuisuusut Naalakkersuisuusimasunit aningaasaqarniarnikkut aallavis­salunnerummata. Tamannali soorunami Naalakkersuisunuinnaq tunngassuteqanngilaq, tamannami aamma isumaqarpoq, Inatsisartuni tamatta suli silatusaarnerulluta mianersornerullutalu ingerlatseqataasariaqarnerput.

 

Taamaattorli aamma maluginianngitsuunngilarput nassuiaammi erseqqissarnermat, 1988-imiit 1997-imut isertitat ikiliartoraluartut Namminersornerullutik Oqartussat sinneqartooruteqarsinnaasarsimmamata. Tamanna puigorneqartariaqanngilaq, isumaqarpungalu pissutissaqarluartugut ukiuni taakkunani Inatsi­sartunut Naalakkersuisunullu ilaasortaasarsimasut taamatut angusaqarluarnernut peqataasimanerat pillugu qujassuteqarfigissallugu.

 

Naalakkersuisut Siulittaasuat ilumoorpoq, saqqummiussinerminut atatillugu oqaatigimmagu, ajornartor­siutit ilaat nassuiaammi matumani saqqummiunneqartut ajornartorsiutaammata uteqqiattuartut, siusin­nerusukkulli qasseeriaqalutik naalakkersuinikkut oqallisigineqartartut. Tamanna soorunami isumaqarpoq ajornartorsiutaasut maani Nunatsinni naalakkersuinikkut suleqataasunit eqqumaffiginiarneqarmata, pimoorullugulu oqaluuserineqartuarlutillu aaqqiviniarneqarmata, qujanartumik.

 

Taamaammat oqaluuserisassani immikkoortuni allani tamakkunani aaqqiissuteqartoqassappat anguniar­neqartariaqartutut isumaqarfigisagut saqqummiuttareeratsigit siunissamilu isummersueqataanerput suleqataanerpullu ingerlatsiinnassagipput qularutigineqassanngimmat.

 

Oqaluuserisassami matumani isummersuutigut siunnersuutigisartakkavullu taakku tamaasa uteqqinngik­kaluarlugit pingaarnerutillugu matumani siumut sammisumik siunissaq eqqarsaatigalu aningasaqarnikkut ingerlatsininnut atatillugu qanoq pitsaanerusumik suleqatigiinnikkut aqqutissiuusseqataasinnaanerput sammissagatsigu.

 

Aallarniutigalugu Siumumiit erseqqissarusupparput, isumaqatigilluinnaratsigu ingerlatsinermut aningasar­tuutit annertusiartornerat unitsinneqartariaqarmat, maannakkutummi ingerlatsineq ingerlaannassappat nassuiaammi erseqqissarneqarpoq tamatuma kingunerissammagu, ukiut sisamat qaangiuppata 300 mio. kr.-inik amigartoorneq. Taamatulli inissimaneq aamma iluaquteqarpoq, isumaqarmammi pinngitsoqarata nutaamik eqqarsaqataasariaqalersugut, suleqatigiittariaqarnerpullu pisariaqarluinnarpoq Nunatsinnut pitsaanerusussaq anguneqassappat.

 

Taamaattumik Siumumiit pissusissamisoorluinnartutut isigaarput, Naalakkersuisut siunertarimmassuk aningaasaqarnermi pilersaarusiornikkut nutarterinissaq, ataatsimoortumik tamakkiisumillu pingaarnersiui­sarnissap malinneqarnissaata qularnaarneqarnerunissaa anguniarlugu.

 

Nutaamik eqqarsarnitsinni nassuerutigisariaqarparput aningaasarsiornikkut ineriartorneq sukkasuumik, kusarnartumik tamatsinnullu iluaqutaasumik ingerlassaguni, taava periarfissaqarfiusunik ingerlattariaqar­poq. Tamatuma Nunatsinni periarfissaqarfiusuni pinissaa kissaatigigutsigu taava pinngitsoorata assigiim­mik akeqartitsineq nutaamik naliliiffigisariaqarparput.

 

Siumumi isumaqarpugut aaqqissugaanerup naleqqussarneqarneratigut qitiusumiillu aqutsinnginnerulernik­kut inuussutissarsiutit pitsaasumik ineriartortinneqarnerat ikorfartorneqarsinnaasoq, nunaqarfiit, illoqarfiit isorliunerusuniittut inuiaqatigiinnilu sanngiinnerpaat eqqornerlunngikkaluarlugit.

 

Taamaammat nutaamik aaqqissuussinissatsinnut Siumumi piareersimavugut, Naalakkersuisullu aaqqiis­sutissamik pitsaanerusumik nassaarnissaat Inatsisartunullu isummerfigisassanik saqqummiussaqarnissaat qilanaaraarput, tamanna Nunatsinni aningaasarsiornikkut ingerlatsinitsinnut iluaqutaassaaq.

 

Akit pissusiviunerusut pissusiviusut aallaaviginerullugit ingerlatsisariaqalernerput avaqquneqarsinnaanngi­laq, erseqqissarneqartariaqarsoraarpulli Siumumit isumarput naapertorlugu, tamanna isumaqanngimmat sutigut tamatigut akitsuisoqassasoq, akerlianilli akit pissusiviunerusut aallaaviginerullugit, soorlu angallan­nikkut akit, taava assersuutigiinnarlugu Ilulissaniit Kangerlussuarmut, Kangerlussuarmiit Nuummut allatigullu inuiaqatigiinnut atuisartunullu akininnerulernissaa unammilleqatigiinneq aqqutigalugu pissasoq kissaatigaarput. Taamaassanngippammi taamatut allannguinissaq siunertaqarpallaanngitsutut isigaarput.

 

Nunatta isorartunerujussua inukittunnguunerpullu pissutigalugit tamatigorluinnaq suliassaqarfinni tamani imminut akilersinnaasut akilersinnaanngitsullu immikkoortinneqartariaqarput. Taamaaliornikkut aamma ersarissarneqarsinnaaqqullugu imminut akilersinnaannginnerusut qanorpiaq naleqarneri, nalingimi taakku tassammata inuiaqatigiittut nammaqatigiilluta akiligassagut, kiffartuussineq taanna pigiinnassagutsigu.

 

Kisianni aamma akiliiniaannarluta akiliissanngilagut taavalu isumaqarluta tassa suna tamarmi aaqqippoq. Siumumiit isumaqarpugut kiffartuussinernut taamaattunut aki naapertuilluarnerpaaq pissarsiarineqartaria­qartoq, taannalu pissappat taamaallit anguneqarsinnaavoq unammilleqatigiisitsilluni suliassanik suliariu­mannittussarsiuussinikkut. Taamaammat isumaqarpugut, assersuutigiinnarlugu Royal Artic Bygdeservi­cep suliassaqarfii nunaqarfinni isorliunerusunillu pilersuinermut tunngassuteqartut sapinngisamik piaartu­mik  nunap immikkoortukkaarlugit unammilleqatigiisitsilluni suliariumannittussarsiuunneqarnissaat.

 

Taamaaliornikkut kiffartuussineq piumasarput pissavarput, aki pitsaanerpaaq atorlugu aammalu namminersorlutik inuussutissarsiuteqarlutik ingerlatsisut amerlanerusut pilersiortorneqassapput. Tamanna Nunatta aningaasaqarnikkut ingerlatsineranut iluaqutaassaaq, aamma qularnanngitsumik aningaasartuuti­killisaanermik kinguneqartussaassaaq.

 

Inuussutissarsiutit eqqarsaatigalugit qularutigineqarsinnaanngilaq, aalisarneq ukiuni tulliuttuni tassaajuar­tussaammat Nunatsinnut isaatitsiviusussaq annerpaaq. Tamatumanili aamma nutarterisoqarnissaa pisariaqarluinnartutut Siumumit nalilerusupparput.

 

Tassani aalisagartassat pisassiissutigineqartartut agguaanneqartarnerinut tunngassuteqartut eqqarsaati­gaagut. Assersuutigiinnarlugu raajat pisassiissutigineqartartut inuiaqatigiit pigisaraat, ilaqutariit piginneqa­tigiiffiillu ataasiakkaat pisuussut taanna piginngilaat.

 

Taamaattumik pissusissamisuunngilaq pisassiissutit ullumikkut naaffeqanngiusattumik piginneqatigiiffiit ilaqutariillu ataasiakkaat pigisaattut ilaatigut isigineqaqqajaammata. Soorunami kikkulluunniit pisassinne­qarsimanertik aqqutigalugu aningaasaliissuteqarsimasut aningaasaliissutigisimasami taarsersornissaannut piviusorsiortumillu sulilluarnertik aningaasaliissutigisimasamik erniortinneqarnissaannut, sinneqartoornis­saminnut periarfissinneqartariaqarput.

 

Kisianni ataasiarluni raajartassanik pisassinneqarsimaneq isumaqanngilaq pisassiissutigineqartut imungarsuaq pigilerneri. Taamaaliornikkummi aalisartut inuusuttut pikkorissut nutaamik aallartitserusuttut imungarsuaq mattunneqarsimanerat peerneqartariaqarpoq, pingaartumik piffissaq qaninnerusoq eqqarsaatigalugu taamaaliornissaq pisariaqarpoq.

 

Nassuiaammi OECD-p ilaatigut kaammattuutai tunngavigalugit Naalakkersuisut pisassiissutinut tunnga­tillugu nutarteriniarnerat malunnarpoq. Siumumiillu kaammatuutigerusupparput matumani pisassiisarner­mut tunngatillugu ukiuni aalangersimasuni inuiaqatigiit pisuussutaannik pisassinneqartalernissami siunner­suutigut taamatut nutarteriniarnermi nalilersuinermi ilaatinneqarnissaat.

 

Qularutigineqarsinnaagunanngilaq aalisarneq suli tassaassammat ukiuni qaninnerpaani Nunatsinni inuussutissarsiutit pingaarnerpaartaat. Aatsitassarsiornerup takornariaqartitsinerullu ineriartortittuarne­qarnissaat Siumumit isumaqatigaarput, tamatumani pingaartumik aatsitassarsiornermi ukiuni kingullerni pitsaasumik Nunatta peqataanera ingerlateqqinneqartariaqartutut isumaqarfigaarput, Nunatsinnimi periarfissarititaasut tunngavigalugit pitsaanerpaamik aningaasarsiornikkut iluaqutigisinnaasagut ujartortu­artariaqarpagut.

 

Nunatta pitsaasumik kusanartumillu ineriartortuarnissaa aqqutissiunneqassappat ukiuni aggersuni illuutitigut, sulliveqarfitsigut pilersuinermullu iluarsagassanut aningaasarpassuit immikkoortinneqartaria­qarnerat tamatta sillimaffigisariaqarparput, aamma minnerunngitsumik inissianik nutaanik sanaartugassat ilanngullugit eqqarsaatigissagaanni, taava pinngitsoorneqarsinnaanngilaq tamakku aamma piginneqatigiif­fiit Nunatta avataaneersut suliariumannittussarsiuussisarnerni unammilleqataatillugit ingerlanneqartarnissaat.

 

Taamaaliunngikkuttami sanaartornerup iluani suut tamarmik akitsoraluttuinnassapput, sunalu tamarmi akitsoraluttuinnassappat taava aningaasat pigisavut killeqareeqisut pissarsissutigineqarsinnaanerat annikinnerulissaaq. Tamatumani aamma Siumumiit isumaqarpugut, pingaartuutoq eqqaamassallugu taamatut sanaartugassanut atatillugu aningaasaliissuteqarneq aningaasartuutaannanngimmat, kingusin­nerusukkummi tassuunatigut isertitsisoqartalertussaavoq.

 

Investeringiummat eqqaamaneqartariaqarpoq Nunarput kisimi aningaasalersuisariaqanngimmat. Allammi aamma tamatumani aningaasalersueqataanissaminnut soqutiginnittut ullumikkut naluneqanngereerput. Taamaattumik Siumumit Naalakkersuisunut kaammattuutigerusupparput sanaartugassat annertuut nutaat aningaasalersorneqarnissaannut atatillugu misissueqqullugit, allanik soorlu nunat tamalaat akornanni aningaaserivissuit ilai soqutiginnissinnaannginnersut aningaasalersueqataanissaminnut.

 

Ingerlatseqatigiiffiit Namminersornerullutik Oqartussanit pigineqartut eqqarsaatigalugit Siumumiit erseqqissarusupparput, kissaatigigatsigu patajaallisaalluni ingerlatsineq ingerlateqqinneqartariaqarmat, nunanilu allani ingerlatseqatigiiffiit siunertaannut tunngassuteqanngitsunik akulerunneq tamaanga killeqas­sasoq, Nunatsinnimi ingerlatseqatigiiffitta siunertaat pingaarnerpaaq tassaariaqarpoq patajaattumik ingerlatsinikkut annertunerpaamik sinneqartooruteqarnissaq aamma piginnittumut atuisartunut, inuiaqati­giinnullu iluaqutissanngortinneqartartussanik, taamaattoq ataatsimut isigalugu ingerlateqatigiiffiit tamagan­gajammik ukiuni kingullerni ilorraap tungaanut saassimanerat nersortariaqarpoq, suleqataasullu tamar­mik tassani pitsaasumik suleqataalluarsimanerat pillugu qutsavigalugit.

 

Akissarsiatigut isumaqatigiinniarnissanut atatillugu Siumumiit Naalakkersuisut isumaqatigaagut, ilumoor­mat tunuarsimaarniartoqarnissaanut aningaasatigut inississimanerput eqqarsaatigalugu, tunngavissaqarlu­artoqarmat qipisoq naaffeqanngiusartoq pulaffigissanngikkutsigu inuiaqatigiinnut tamatsinnut aningaasar­tuuteqarpallaarnerulernermik kinguneqarsinnaasoq.

 

Taamatut tunuarsimaarnissamut tamatta suleqatigiillutalu nammaqatigiittariaqarpugut. Avammut unam­millersinnaanissarput eqqarsaatigalugu aamma Nunatsinni annertunerusumik nioqqutissiorsinnaanerput periarfissaqarneroqqullugu. Immitsinnummi naalleraattaqattaarluta ingerlatsigaluarutta angusassaqanngi­lagut.

 

Aningaasaqarnikkullu ingerlatsinerput taamaaliornikkut pitsaanerulersissinnaanngilarput, aamma namminersulivinnissarput pingaatikkutsigu tamakku eqqumaffigisariaqarpagut, qipisormi naaffeqanngiu­sartoq pulaffigisuussagutsigu, namminersulivinnissarput suli ungasinnerulissaaq.

Ilinniartitaaneq siunissamut eqqanaarsaatissaavoq pitsaasoq, taamaattumik ilinniartitaaneq eqqarsaatiga­lugu eqaannerusumik periuseqarnissarput pisariaqarpoq. Siumumit isumaqarpugut suliniutigineqartaria­qartoq Nunatsinni inuusuttut Nunatsinnut iluaqutaasussamik ilinniarusuttut tamarmik tapersersorneqartu­arnissaat, apeqqutaatinnagu sumi ilinniarumanerat. Inuiaqatigiilli isaasalerlugu "akeqanngitsumik" neqeroorutigisinnaasaasa avataasigut nunani allani ilinniarumasut mattunneqannginnissaat pingaarpoq.

 

Tamatumanilu inuiaqatigiittut aalajangertariaqarparput imaassasoq: Ilinniartoq sumiluunniit ilinniarumasoq ilinniarnermut atatillugu aningaasartuutai inuiaqatigiittut matussuserallartassagatsigit kingusinnerusukkulli ilinniartoq taamatut kiffaanngissuseqarluni neqeroorutit akeqanngitsut avataasigut ilinniarsimasoq ilinniarnermut atatillugu imminerminut aningaasartuutaasimasut nammineerluni matussusertassammagit.

 

Taamaaliornikkut isumaqarpugut eqaannerusumik periuseqarneq eqqunneqarsinnaasoq inuiaqatigiinnut aningaasartuutaanerulersinngikkaluarlugu, aamma qularnanngitsumik ilinniartut taamatut kiffaanngissuse­qarnerulernertik allalippassuartigut iluaqutigissavaat.

 

Ilinniarnermusiat eqqarsaatigalugit nutaamik aaqqiissuteqartoqarnissaanut atatillugu Kalaallit Ilinniaga­qartut Kattuffiata KIK-p isumaqatigiinniarnissanut atatillugu saqqummiussaqarnissaat pissagalluta suli utaqqivarput. Siumumit pingaartipparput ilinniartut qanimut paaseqatigalugit aaqqiissuteqartoqarnissaa tamanut naammaginartumik, tamanullu iluaqutaasumik. Aamma tamatumani ilinniartut akisussaaffimmik annertunerusumik tunineqarnissaasa aqqutissiuunneqarnissaa ilanngunneqartariaqarsoraarput.

 

Siumumiit ilinniartut amerlavallaat unittoortarnerannut atatillugu paasivarput, uppernarsarneqarsimasoq unittoortarnerit inuussutissarsiutigalugu ilinniartitaanernut atatillugu, amerlanerpaartaat praktikkernerup nalaani pisarmata. Tassa imaappoq ilinniartut atuagarsornermut tunngasortai amerlasuutigut sapersi­manngilaat. Allanilli ajornartorsiuteqartoqarsimammat praktikkernerup nalaani taamaatiinnartarnerit pisarput.

 

Tamatumani Siumumiit kissaatigaarput ajornartorsiutaasut misissuiffigineqarnissaat aaqqiiviginiarneqar­nissaallu. Naalakkersuisut aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaataata ersarissisippaa pitsaasup tungaanut ingerlariaqqissagutta arlalitsigut nutaamik eqqarsartariaqartugut. Taamaattumik Siumumiit pinnngitsoorumanngilagut matumani nutaamik ingerlariaqqinnissamut Naalakkersuisut suliniarnerminnut atatillugu aamma nalilersugassaannik saqqummiussaqassalluta.

 

Nalunaarusiami oqaatigineqarpoq nunatsinni nioqqutissiat tassaanerummata nerisassat, tamanna allanngortariaqarpoq. Nioqqutissanik allanik amerlanerusunik Nunatsinni tunisassiulernissarput aqqutis­siuunneqartariaqarpoq. Ippassaanitsiaannaq iluarsagassat pillugit oqallinnitsinni sanaartornerup iluani ataqatigiissaarilluarnikkut nioqqutissiassat, atortussat amerlanerusut Nunatsinni sanaartorneqartalernis­saat Siumumit ujartorparput.

 

Kisianni taamatut ataqatigiissaarilluarnikkut Nunatsinni nioqqutissiarineqarsinnaasut soorunami sanaar­tornermuinnaq tunngassuteqanngillat. Taamaattumik Siumumiit Naalakkersuisunut kaammattuutigeru­supparput eqqarsartartoqatigiinnik nalilersuisartussanik suleqatigiissitaliamik pilersitseqqullugit. Taamaa­liornikkut suut aallartisarneqarsinnaanerinik piviusumik tunngaveqarluni periarfissanik pimoorussilluni suliniuteqarneq aqqutissiuunneqassammat. Suliniutillu taamaattut iluatsissinnaassappata soorunami kingunerisussaavaat Nunatsinni aningaasat amerlanerusut kaaviiaartinneqarnerulernerat. Tamatumalu tamatigorluinnaq nassatarisarpaa suliffinnik amerlanerusunik pilersitsinerit, tamannalu Nunatta aningaasa­qarneranut iluaqutaassaaq.

 

Aningaasaqarnerput pitsaanerusup tungaanut saatsinneqassappat, aamma suliffinnik nutaanik amerla­nerusunik pilersitsiniarnissarput pinngitsoorsinnaanngilarput. Tamatumani Siumumit ilaatigut qineqqu­saarnerup nalaani oqariartuutigisimavarput, Kangerlussuup silaannakkut usinik assartuinermut kiffartuus­sivinngortinneqarsinnaanera pimoorullugu misissuiffigilluarneqartariaqartoq.

 

Paasivarput tamanna siusinnerusukkut misissorniarlugu suliniuteqartoqarsimasoq, taamaattumik Naalakkersuisunut apeqqutigissavarput, suliaq taanna sumut killinnersoq. Naammassineqarnanilu unitsiinnarneqarsimassappat Naalakkersuisut kaammattussavagut periarfissaasinnaasut tassaniittut misissuiffigeqqullugit.

 

Ullumikkut umiarsuarpassuit Nunatta eqqaaniittartut Nunatsinnut atortussaminnik pisiniarusuttaraluarput, kisianni Nunatsinni umiarsualiviit pioreersut pisiniarfigineqarsinnaasut arlaannaalluunniit akileraarfiunngit­sumik akitsuusiiffiunngitsumillu immikkoortortaqannginnerat peqqutigalugit umiarsuit taakku Islandimut allanullu taamaattumik aaqqissuussiffigineqarsimasunut pisiniartarput. Tassa imaappoq aningaasat Nunatsinnut iluaqutaasinnaagaluartut taamaaliornikkut annaasarpagut, naak Nunatsinnut suliffissaqarnik­kut aamma iluaqutaasinnaagaluartut.

 

Taamaattumik Naalakkersuisunut kaammattuutigissavarput, Nunatsinni umiarsualiviit pioreersut ilaanni akileraarfiunngitsumik akitsuusiiffiunngitsumillu immikkoortortamik pilersitsisoqarsinnaannginnersoq misissoqqullugu. Nutaamik eqqarsanngikkutta aamma ingerlariaqqinnavianngilagut.

 

Nunatta pisuussutai tunngavigalugit tunisassiornissarput soorunami pingaaruteqarpoq. Aatsitassarsior­nermut oliasiornermullu atatillugu nassuerutigaarput, nammineerluta maani Nunatsinni taamatut ujarler­nermut, piiaanermut avammullu tunisassiornermut tunngatillugu allamiunik aningaasaleeqataarusuttunik suleqateqartariaqarluta.

 

Tamanna ajunngilluinnarpoq aamma pissusissamisuuginnarpoq sanngiiffigisatsigut suleqatigisinnaasatsin­nik pissarsiortarnerput.

 

Nunatta pisuussutaasa ilaat tassaavoq Nunatta ernga, tamatumani aatsitassarsiornermituulli avammut tunisassiarineqarsinnaanissaanik suleqateqartariaqarnerput nassuerutigisariaqarparput. Qularutigineqar­sinnaanngilarmi Nunatsinni imermik avammut tunisassiarineqarsinnaasumik peqarmat.

 

Taamaattumik Naalakkersuisunut kaammattuutigissuarput, Nunatta ernga avammut tunisassiarineqarnis­saa siunertaralugu aningaasaleeqataarusuttunik suleqatissarsioqqullugit.

 

Tamatumanili soorunami pisarneq malillugu Nunatta annertunerpaamik tunisassiortoqalissagaluarpat piginneqataanissaa peqataanissaalu puigornagu. Tamanna Nunatta aningaasaqarneranut pitsanngoriaam­mik kinguneqartitsisinnaammat misissorneqarluartariaqartutut isigaarput. Nunatsinni inuussutissarsiornik­kut pilersitsisartut annertunerusumik eqqumaffiginiarneqartalernissaat Siumumit kissaatigaarput.

 

Taamaattumik Naalakkersuisunut kaammattuutigissavarput, Kalaallit Nunaanni inuussutissarsiornikkut nutaamik pilersitsisunut nersornaasiuttakkamik pilersitseqqullugit. Nersornaat imatut aningaasartalerne­qartariaqarpoq, orniginartunngortillugu nutaamik nassaarniarnissanut nukiit atorneqarnissaat.

 

Ukiuni makkunani namminersulivinnissatta oqaluuserineqarnerata piviusorpalaartunngorluni sakkortusi­artunnarfiani peqatigiilluta sulissutigisariaqalerparput, nassaariniassallugu inuiattut ineriartornitsinni siunissami suut suliniutigisariaqarnerlugit.

 

Taamaattumik nutaamik pilersitsinerit suusulluunniit tamatsinnut pingaaruteqarluinnarput.

 

Tamatumani pineqarpata tekniki nutaaq, internet atorlugu qarasaasiatigut attaveqatigiinnermut atortutut nutaat imaluunnit puisip orsua atorlugu iisartagaliorneq. Taamaaliornikkut aamma qularnanngitsumik avammut nioqqutissiarineqarsinnaasunik taamatullu aningaasaqarnikkut Nunatsinnut iluaqutaasinnaasu­nik nutaanik nassaarsinnaanissarput qaninnerulissaaq.

 

Nutaamik eqqarsarneq Nunatsinnut iluaqutaasinnaasoq sukkulluunniit pisariaqartipparput. Inuiaqatigiinni siunissami nammaqatigiilluta ingerlatsinerput ingerlateqqittariaqarparput. Tamatta paasereerparput illoqarfinni assigiinngitsuni periarfissarititaasut assigiinnginnerujussui, aamma nalunngilarput kommunit atugarissaarnerpaat periarfissagissaarnerpaallu tassaammata Nunatsinni akileraaruteqarnikkut procenti­tigut pitsaanerpaamik inissisimasut. Tamanna equngavoq.

 

Nunatta illoqarfiit taakkua ineriartorneranni annertuumik tapersersorsimavai, aamma illoqarfiit taakku Nunatta sinneranut tapersersuinerisa annertusarneqarnissaat pissusissamisoorpoq. Pingaartumik assigiimmik akeqartitsinerup nutaamik aaqqissuunneqarnissaa aqqutissiuunneqarsinnaassappat. Taamaattumik Siumumit Naalakkersuisunut kaammattuutigissuarput akileraartarnikkut allanngortitsinis­samut atatillugu tamanna eqqumaffigeqqullugu, misissorluaqqullugulu.

 

Nunatsinni tamatsinnut pitsaanerusussaq ujartussagutsigu nammaqatigiillutalu ingerlatsinerput ingerlatiin­nassagutsigu tamatuma sukumiisumik naliliiffiginissaa pisariaqarluinnarpoq. Taamatut oqaaseqarluta Siumumiillu Naalakkersuisunut kaammattuutigisagut innersuussutigalugit suleriaqqinnissaminnilu ilaat toqqammavigalugit ingerlatsinissaat naatsorsuutigalugu, matumuuna Naalakkersuisut aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaataat pitsaasoq tusaatissatut tiguarput.

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Lars Karl Jensen, Inatsisartut Siulittaasoqarfiani ilaasortaq:

 

Daniel Skifte, Atassutip oqaaseqartua:

Qujanaq, Atassutip Naalakkersuisut aningaasaqarnikkut ingerlatsinerat pillugu periaasissatsinnik nassuiaateqartarnerat aammalu ukioq manna, siusinnerusukkutulli ileqquliussatut pitsaasutut nalilertar­paa.

 

Taamatut nalunaaruteqartarnermi anguniarneqartarpoq, aningaasaqarnitsigut sumut killinnersugut kiisalu aamma suup tungaanut qanorlu iliorluta ukiuni tulliuttuni ingerlassanersugut oqaatiginiarneqartarluni.

 

Naalakkersuisut kalaallisut saqqummiussaat aasiit kingusinaartumik tunniunneqarpoq, kisianni nalu­naarusiaat tunniunneqartoq 79-inik quppernilik atuagassatsialassuuvoq, tassani erseqqilluinnartumik nalunaarfigineqarpugut, ukioq manna Namminersornerunitsinni 20-liinerput nalerorluarlugu, ukiuni qaangiuttuni aningaasatigut ingerlatsimaneq tamakkiisumik isigalugu tulluusimaarutissaannanngivissoq.

 

Kingumut qiviarluta oqarsinnaavugut, ingerlatsinerup ilaani pitsaasunik aammalu Nunatta ineriartortuar­neranut ajunngitsumik kinguneqartumik aalangiisoqartarsimagaluartoq, kisiannili aamma pitsaanngilluin­nartunik aammalu kukkuissuartunik aalajangiisoqartarsimavoq, Nunatsinnut asulersuaq aningaasartuu­taasumik.

 

 

Taamaattumik Nunatsinni aningasaqarnernikkut ingerlatsineq ullumikkut killiffigisarput aallavigalugu pinngitsoorata ukiuni qaangiuttuni naalakkersuinikkut periaaserineqartartut ilaat qimattariaqalerpagut, allangortillugit. Allatut iliorsinnaanngilagut, ingerlaaseq allanngortittariaqarparput Nunatta ineriartoqqin­nissaa kissaatigigutsigu. Atassutip Nunatta ineriartoqqinnissaa kissaatigaa.

 

Inuit ataasiakkaat immikkut Nunarput pillugu soqutigisaqartut kiisalu allat pisortatigoortumik akilersu­gaallutik immikkut sulisinneqartartut, apeqqutit tamakkua Nunatta aningaasarsiorneranut tunngassute­qartut arlaleriarlutik nalilersortuartarsimavaat.

 

Soorlu oqalugiarnertigut, aviisini allaaerisaqartarnermikkut, atuakkiortarnertigut imaluunniit nalunaaru­siortarnertigut.

 

Atuakkiaasartut nalunaarusiaasartullu tamakkua ajoraluartumik annertunerusumik isumassarsiorfigine­qaratik atuagaasivinni amusartuniluunniit pujoralatsertutut ilanngutiinnarsimapput, tamannalu uggornar­poq.

 

Assersuutitut ukua marluk nutaanerpaat kisiisa taassavakka, siulleq, Danmarkimi Naalakkersuisut Siulittaasuata Kalaallit Nunaani aningaasaqarnerup ineriartorneranik siunnersuisoqatigiiffiata ukiumoor­tumik nalunaarusiaa, ukiup nikinnerani saqqummiunneqartoq. Kiisalu aappaatut, OECD-p aningaasa­qarnerput pillugu nalunaarusiaa, Nunatsinni Naalakkersuisut Siulittaasuata nammineq piumasaralugu suliarititaa. Nalunaarusiaq taanna ulluni makkunanerpiaq saqqummerpoq.

 

Nalunaarusiat assersuutitut taaneqartut erseqqilluinnartumik assigiimmik nalunaarutigaat, piffissanngortoq qimassallugu Nunatsinni aningaasatigut ukiorpassuarni taamatut ingerlatsisimaneq, Nunarput ineriartor­nermigut unittoorani ingerlariaqqissappat. Oqaatsit paatsuugassanngitsut aammalu allatut nipilerlugit nassuiaasersorniartariaqanngitsut.

 

Atassummiit erseqqissumik oqaatigissavarput, ukiuni 20-ni ilaatigut kukkunertalinnik aningaasaqarnikkut ingerlatsimanermi peqqutit annersarigaat, politikkikkut aalajangiinerni immitsinnut kukkussutigisartakka­vut. Uagut aamma akisussaaqataavugut tamakkununnga.

 

Tamannalu qimarratiginianngilarput, aalajangiinernimi illuatungiliukkutta naalakkersuisooqataaguttaluun­niit apeqqutaanngilaq.

 

Tamaattumik soorlu assigiinngitsunik politikkikkut siunertaqartunik tapiissuterpassuaqalersitsisarsima­nerup qulaajarnissaa peqataaffigissavarput, innuttaasut imaluunniit suliffeqarfissuarni siulersuisut aqutsisulluunniit eqqariaqqittariaqassapput, taamatut aaqqissuussinerit allanngortinneratik ingerlatiinnar­neqassasorigunikkit.

 

Naalakkeruisut aappaagumut, tassa ukiumut 2000-imut pilersaarutaasa saqqumiunneqartut ilamininngui kisiisa maannakkut oqaaseqarfigissavakka. Erseqqissassalluguli siunnerfiit amerlanerpaartai tupinnann­gitsumik Atassummiit isumaqatigineqarmata.

 

Kisianni Naalakkersuisut tupaallatseqaatigut oqaramik, inissianunngooq assigiinnut akiliut illoqarfiit anginerit ilaannaanni allisinneqassaaq, taakkunani akissaateqqortunerit kisiisa akiliisinnerusalersillugit. Kakkaak, immaqa tikisitat ineqarnerminnuut akiliutaat tapiiffigineqartalissapput imaluunniit akissaataat taamaaqqataanik amerlisarlugit. Tassami naatsorsuutigisinnaavarput akissarsiaminnik annaasaqarnertik utertitsiniarfigiumaaraat.

 

Aamma Naalakkersuisut tupaallatseqaatigut oqaramik avataanigooq raajarniarneq allisarneqassaaq, raajarniutit fabrikkillit annertusaaffiginerisigut, kisianniligooq tamatuma kingunerissavaa aalisartut suliffii 100-t annaaneqassammata, kakkaak.

 

Atassut isumaqarpoq Nunatsinni suliffiit 100-t allanik taarsernagit annaassagutsigit tamanna isumaleru­jussuujumaartoq, soorlu akileraarutit aammalu inunnik isumaginninnerup tungaatigut, aammami erseqqis­sumik oqaatigineqanngilaq pilersitsiniarnermi Royal Greenland imaluunniit Namminersornerullutik Oqartussat arlaatigut akuutinniarneqarnersut.

 

Atassutip piumasaraa Naalakkersuisut tamanna pillugu nassuiaateqarnissaat, tassami Atassutip inger­laannartumik akueriumanavianngilaa, assersuutigalugu Royal Greenlandip imaluunniit Namminersor­nerullutik Oqartussat aningaasanit nunanit allaniit attartoqqinniassappata, peqqutigalugu taakkua attartugaat imaluunniit pisussaaffii annertoreeqimmata.

 

Namminersortut taamaaliortinniarneqassappata apeqqut allatut Atassummiit nalilissavarput, kisianni puiussanngilarput 1980-ikkunni avataasiutinik killeqanngiusartumik politikkikkut akuliuffigineqajaanngit­sumik kilisaatitigut amerlisaasimaneq equsoorsimanerlu. Tamanna naluneqanngitsutut Nunatta karsianut, tassa akileraatartunut miollionerpassuarnik aningaasaataajaasarsimavoq, tamannalu suli eqqaamavarput. Misillersimanerput ilinniarfigisimannginneratsigu.

 

Ingerlariaqqittoqartinnagu sukumiinerusumik misissorluaqqaartariaqarpoq suliffiit annaasassat sunit allanit taarserneqassanersut, kiisalu kommuni sorleq imaluunniit sorliit akileraarutitigut aammalu inunnik isumaginninnikkut qanoq eqqorneqassanersut.

Nalunaarusiami peqqinnissaqarfik pillugu oqaatigineqartut maannakkut oqaaseqarfigissanngilakka, peqqutigalugu ullormut oqaluuserisassami tulliuttumi tamanna pillugu Atassummiit oqaaserisassagut tassani innersuussutigissagakkit.

 

Inuussutissarsiorneq pillugu ingerlatsinermut Naalakkersuisut oqarput: "OECD-ip nalunaarusiaani missigersuutaasumi kaammattuutit Naalakkersuisut inuutissarsiornikkut ingerlatsinerminni anguniagaan­nut naapertuulluartut". Ilasilaraluttuaq, tusarneq, kakkaak talerpermut Siumukkut IA-kkullu illuariarnerat erseqqingaarami.

 

OECD-ip nalunaarusiamini aningaasaqarnikkut ullumikkutut ingerlatsineq allanngorluinnarteqquaa Nunarput ineriartornermigut unittuunnginniassammat. Pisortat inuutissarsiutinut ingerlanneqartunut akuuallaarnerat aamma piaarnerpaamik qimanniartariaqartutut oqaatigineqarpoq, taama nalunaaruteqar­neq nuannaarutigaarput, kisiannili OECD-ip nalunaarutaani inassutaasoq aammalu Naalakkersuisooqati­giit namminneq periaasiat atorneqartoq imminnut assortuupput. Atassutip politikkikkut anguniagaanut siunnerfik ajornartorsiutaanngilaq.

 

Naalakkersuisut sipaarniarfiusinnaasunik periarfissiuiniarnerat taperserparput, illumut ilumut sipaarniar­tariaqavikkatta. Naalakkersuisut nalunaarusiaanni oqaatigineqarpoq, sipaarniutinik nutaanik nassaann­gikkaanni taava akileraarutit imaluunniit akitsuutit qaffanniarlugit imaluunniit akitsuutit nutaat pilersinniar­lugit.

 

Qaammatialunnguit matuma siornatigut qanormaanna Siumut qineqqusaarnermini oqarpaa. Aamma qanormaanna Naalakkersuisoqatigiinnissap isumaqatigiissutaasup oqallisigineqaleruttorfiani uppernar­saava. Takkua puiorneqareerneramik. Ila eqqumiissaqaaq persuarsiutaallunilu aaversuarmik iisiniarnis­saq.

 

Naggataatigut Atassutip erseqqissassavaa Naalakkersuisut aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaataanni qulequttat aalajangersimasut ukioq 2000-imi aningaasanut inatsimmi ilaatinniarneqartut uterfigisarnissaat peqataaffigiumagamiuk, soorlu makkua taagorneqarput: Inuussutissarsiornermut, peqqinnissaqarfimmut, iluarsaassinissamut akileraartarnermullu tunngassuteqartut. Kisianni uanga maqaasivara apeqqutigissallugulu sooq, ilinniartitaaneq minnerunngitsumillu meeqqat atuarfiat Nunatsin­nut pingaaruteqaqisoq qulequttatut mininneqarsimanersoq.

 

Taamatut oqaaseqarluta Atassummiit Nunatsinni aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu 1999-imi Naalakkersuisut nalunaarusiaat tusaatissatut tiguarput. Naalakkersuisut ingerlariaqqinnissaanni akisus­saassuseqaqataanermik uppernassuseqartumillu periaaseqarluta malinnaaffigeqqissaassavarput.

 

Maliinannguaq Markussen Mølgaard, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Qujanaq, ukiuni makkunani Nunatta imminut napitikkiartuaarnissaanit pingaartitsilluta oqaluttarnitsinni pingaaruteqarluinnarpoq aningaasaqarnikkut ingerlanitta sukumiisumik ataatsimullu isigisumik nalilersoq­qinnissaa.

 

Namminersornerulernitsinnit ukiut 20-t qaangiussimalerput piffissanngorporlu ukiut nutaat 2000-it iserfigilernerani nutaamik eqqarsarluni kinguaassatta inuiaqatiiinni aaqqissuussaanerisa ilusilersorluarnis­saat ersarissumillu anguniagaqarluni ingerlanissaq. Inissisimanerput imaannaanngitsuuvoq Inatsisartunilu qinigaasimasugut Naalakkersuinermillu suliaqartugut ukiunut nutaasunut tunaartassanik tikkuussinissarput pisussaaffigaarput imaannaanngitsoq.

 

Naalakkersuisut aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu nassiuaataat maluginiarparput piviusut tunngavigalugit politikkikkullu aalajangigassat imaannanngitsut aallaavigalugit suliaasoq. Allaat naliligas­sat aalajangigassallu nuannerpallaanngitsut avaqqussinnaanngisagullu pineqarlutik.

 

Inuiaqatigiit aaqqissuussaanerani aningaasaqarnikkut ilisimatuunik siunnersortinik peqarpugut, aningaa­saqarneq kisiat isigissagaanni assortorneqarsinnaanngitsunik. Illuatungaanili pisussaaffigaarput aningaa­saqarneq kisiat isiginagu inuiaqatigiinnut sunniutissaat nalilersorluassallugit. Tassaniipporlu matumani nalilersuinissami inuiaqatigiinnut annernannginnerpaamik kinguneqartussamik aaqqiinissamik nalimmas­saanissarput.

 

Inuit Ataqatigiinniit nalunaarusiami erseqqissumi oqaatigineqartoq una maluginiarparput, tassalu maannamut aningaasaqarnitta ingerlanera pitsaavallaanngitsoq, tassami Aningaasaqarnermut Naalakker­suisup, Naalakkersuisunngornerminiit inuiaqatigiinnut oqariartuutaa ersarissoq unaavoq: Isertitat ikiliartorput, illuatungaanilu ingerlatsinermut aningaasartuutit amerliartorlutik.

 

Uagut Inatsisartuni piumasaqaatigut aaqqittariaqakkatullu isigisagut amerlaqaat, peqqinnissamut, inissialiornermut, iluarsartuussinernut, isumaginninnermut minnerunngitsumillu ilinniartitaanermut. Peqqinnissaqarfiinnarlu eqqarsaatigissagaani maanna aningaasartuutit saniatigut 800 mio. kr.-inik aningaasaleeqqittariaqarpugut nunanut avannarlernut naleqqersuunniassagutta.

 

Naalakkersuisooqatigiit anguniagaat aningaasartuutikillisaaneq atugassarititaasunillu atorluaaniarneq, Inuit Ataqatigiinniillu nalunngilluinnarparput imaaliallaannaq aningaasarpassuarnik pissarsinaviarnata.

 

Taamaattumik pigeriikkatta sapinngisamik inuiaqatigiinnut annernannginnerpaamik kinguneqartumik atorluarnerunissaat anguniartariaqarparput. Iluatungaaniillu soorlu nalunaarusiami aamma oqaatigineqar­toq, mianersuuttariaqagarput unaavoq piumasaqaatitta pisinnaasatsinnut naleqqussarnissaat. Tassalu ima piumasaqarnaversaassasugut allaat imaaliallaannaq angusinnaanngisatsinnik piumasaqassalluta, tamatu­manilu pingaarnersiuinissaq avaqqunneqarsinnaanngilaq.

 

Unali erseqqismik oqaatigissavarput taamatut pingaarnersiuinermi aaqqissuusinissamilu aamma uagut nammineq misilittakkagut ilisimasagullu aallaaviusariaqarput, avataaniit siunnersortit kisiisa aallaviginagit. Ukiummi 20-t kingulliit qiviassagaanni kukkusarnerit aningaasaliisariaqartarnerillu nuanninngilluinnartut pisarsimapput.

 

Tamatumani Disko assersuutigiinnarsinnaavarput, avataaniit tikisitagut pikkorissorsuartullu isigisagut pakatsiffigiuarpagut. Soorunami tamarmik taamaanngikkaluarput, kukkunerilli imaannaanngippallaaqaat. Taamami akulikitsigisunik annertutigisunillu kukkusarnissatsinnut akissaqanngilagut.

 

Ingerlariaqqinnissami akisussaaffik maanna Inatsisartuniillunilu Naalakkersuisuniippoq tamannalu avaqqussinnaanngilarput. Taamaattumik kukkunerit ilinniarfigalugit ingerlaqqittariaqarpugut, tamatuminn­gami inuiaqatigiit pisussaaffilerpaatigut.

 

Nalunaarusiami tikkuussutaasut ersarissut Inuit Ataqatiiinniillu pingaartutut isigisatta ilagaat tassa Inatsisartuni sulinitsinni sapinngisami uugaannaq isiginata pilersaarusiornissarput. Tamatumanilu uagut Inatsisartut Naalakkersuisullumi apeqqutaalluinnarpugut. Pinaveersaartariaqakkattami ilagaat, ataatsi­miinnermiit ataatsimiinnermut aningaasarpassuarnik nalilinnik allannguutissanik siunnersuuteqartuarnis­saq. Tamakku aningaasanut inatsit suliarineqarnerani pisariaqarput, maanaannaq pinnatik.

 

Aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu Naalakkersuisut nassuiaataanni assigiimmik akeqartitsineq iserfigineqarpoq, Inuit Ataqatigiinniillu tamatumap saqqummiuteqqaarneranili ilusaa akerlerisimavarput, isumaqaratta kingunissai imaannaanngitsuusut, aarleqqutigilluinnaratsigumi taama eqiterinermik ullumik­kut nipaatsumik ingerlanneqartumit suli annertusisitsissasoq.

 

Matumani Inuit Ataqatigiinniit erseqqissumik oqaatigissavarput nutaamik eqqarsarneq sunaluunniit akerlerinnginnatsigu, aaqqissuussinissalli kingunissai tamualluaqqaarlugit ilusaatalu qanoq ittuunissaa qulaajaqqaarlugu pisut ingerlasariaqarmata. Inuit Ataqatigiinniit nassuiaammi oqaatigineqartoq, nuan­naarutigisarput unaavoq, nutaamik aaqqissuusinissamik eqqarsaatersuutini oqaatigineqarmat inuutissar­siutit pitsaasumik ineriartortinneqarnerat ikorfartorneqarsinnaasoq aaqqissuussaanerup naleqqussarnera­tigut, qitiusumiillu aaqutsinnginnerulernikkut tamatumuuna inuiaqatigiinni sanngiinnerpaat eqqunngikkalu­arlugit.

 

Aaqqissuussinissamilu eqqarsaatersuutigineqartoq soorlu illoqarfinni annerusunit inigisat akiisa illoqarfin­ni avinngarusimanerusunut naleqqiullugu qaffasinnerunissaanik eqqarsarnerup kingunissaasa iluamik Inuit Ataqatigiinniit kaammattuutigissavarput. Nassuiaammimi tassunga taarsiullugu avanngarusimanerusunut assartuinikkut akit qaffasinnerunissaat takorloorneqarmat. Tamatumanimi aviinngarusimanerusuni inuutissarsiutitigut ineriartortitsineq taava eqqorneqassannginnerpoq.

 

Inuit Ataqatigiinniillu nuannaarutigaarput Naalakkersuisut assigiimmik akeqartitsinerup atorunnaartinnis­saa imaaliallaannaq pilersaarutiginngimmassuk, aaqqissuussinissanili kingunissai misissorluaqqaarniarma­tigit.

 

Unalu erseqqissumik oqaatigissavarput maannamut takusinnaasagut malillugit inuiaqatigiit nammaqati­giissut ingerlannerutsigit nalimmassaasarnerit, assigiimmillu akeqartitsinerit imaaliallaannaq peerneqarsin­naanngilaq. Siunissarli eqqarsaatigalugu pisariaqavissutitut isigaarput assigiimmik akeqartitsinnerup peerneqarnissaat kisiat aaqqiissutissatut isiginagu aamma periarfissaasinnaasunit aqqutissanillu allanit ujartuinissaq pisariaqarluinnarmat. Tamannalu Naalakkersuisunut eqqarsaatigillaqquarput.

 

Aalisarneq inuutissarsiutit pingaarnersaraat matumanilu nassuiaammi Inuit Ataqatigiinniit maluginiarpar­put raajarniarneq ullumernit suli annertunerusumik imminut akilersinnaassappat aningaasanillu isertitsi­viussappat avataaniit kilisaatit annertusartariaqartut, nunami suliffissuit ikilisarlugit.

 

Soorunami aalisarnerinnaq eqqarsaatigalugu tamatumap akilersinnaanerunera assortorsinnaanngilarput, illuatungaanilu naatsorsorneqarsimanerpoq nunami suliffissat aningaasarsiornerlu eqqarsaatigalugit tamanna qanoq kinguneqassanersoq. Taamatummi aaqqiiniarnerni raajaleriffinni sulisut kisimik eqqorne­qaratik tulaassuiffiusuni suliffiit allat soorlu: Angallatinik iluarsaasartut, orsussaarniarfiit, pisiniarfiit assigisaallu kaaviiaartitsinermikkut tamarmik eqqorneqartussaapput.

 

Taamaattumik Inuit Ataqatigiinniit taamatut eqqarsaatersornerit imaaliallaannaq akuersaarsinnaanngila­gut illuatungaanit taartissanik takorluuisoqanngippat. Maannamullu kaammattuutigissavarput Royal Greenlandip naleqqussaaneranut atasumik nalilersueqqinnissaq, tamannalumi eqqumaffigineqartoq Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup aammalumi Aalisarnermut Naalakkersuisup ataatsimiinnermi matumani erseqqissumik oqaatigaat.

 

Tamannalumi Naalakkersuisooqatigiit isumaqatigiissutaannut naleqquppoq, ilaatigut allassimasoqarmat imatut: Raajartassat avataasiortunut siunerissamilu qanittumi raajarnianut agguaanneqartarnerat nutaamik ilanngullugu naliliiffigineqassasoq. Inuit Ataqatigiinniillu taamatut nalersuinermi ilannguteqqussavagut Nunatta avataani suliffissuit pisiariortorneqarsimasut ingerlanerisa ilanngunneqarnissaat.

Royal Greenlandip ingerlatsineranut tamakku suliffissuit qanoq sunniuteqarpat ? Iluanaarutaasumik ingerlappat imaluunniit amigartoorutaappat? Namminersornerullutillu Oqartussat piginnittutut attartugar­passuit eqqasaatigalugit aallerinartutut inississimasoqannginnarsoq. Ilumut aalisarneq eqqarsaatigalugu Nunatta aningaasaqarnerata ilorraap tungaanut aallarnissaanut Nunatsinni suliffissuit ikilisarnissaat kisimi aqqutissatuaanerpoq.

 

Siusinnerusukkumi soorlu oqaatigereeripput aktieselskabit Namminersornerullutik Oqartussat pigasaasa nakkutigisinnaanngisatsinnik amigartoorujussuartarneri inuiaqatigiinnut aningaasatigut annertuumik tuttartut pinaveersaaluinnartariaqarpagut.

 

Inuiaqatigiit maannamut killiffitsinni Inuit Ataqatigiinniit oqaatigiuarsimavarput ukiuni makkunani piffissaanngortoq ilinniartitaanermut politikkip ersarissumik anguniagallip pilersinnissaa,1998-imi Nunatsinni suliffissaaleqisut 11,3 %-put taakkunannga 80 %-t ilinniarsimasuunatik. Ilungersunarluinnar­tullu ilagaat ilinniagaqarlutik aallartittartut maangaanna unitsitsisartut amerlavallaarujussuarneri, tamakku­lumi kingunerisarpaat aningaasanik atulussinnaanerpassuit, ilaatigut ilinniartut kisimik pisuussutiginngisaat. Tamatumanilu inissaqarniarnerit meeqqanillu paaqqinnittarfissanik amigaateqarnerit apeqqutaaqataalluin­narput, taassumalu saniatigut minnerunngitsumik meeqqat atuarfianni naammassisat ingerlaqqinnissamut naleqquttannginneri.

 

Taamaattumik Inuit Ataqatigiinninngaaniit isumaqarpugut tamakku akiorniassagutsigit erseqqissumik pilersaarusiorluakkamillu anguniagaqarnissaq pisariaqartoq, tamatumanilu pinngitsoorsinnaanngilaq, ilinniakkanik pisariaqarteqisatsinnik soorlu peqqinnissaqarfik sanaartornermilu ilinniarsimasut eqqarsaati­galugit ilinniartitaanermi pingaarnersiuinissaq. Pisariaqarteqisagut ilinniartitaanikkut annertuumik sulissutigisariaqarpagut ilinniartuutigut suliffissaaleqisussanngorlugit aningaasarpassuit atorlugit ilinniartis­sanngikkutsigit.

 

Taassuma saniatigut oqaatigineqartarpoq ilinniartitaanikkut nunarsuarmi torraanerpaamik aaqqussuussi­simasugut, ilinniartunik akissarsiaqartitsisarnitsigut. Maannali nunani allani qaffasinnerusumik ilinniartitar­passuatta ilumut Nunatsinnut uterlutik sulilernissaat naluarput. Taamaattumik tamatumap erseqqissumik paasiniarnissaa pisariaqarsoraarput, taamaattoqassappammi ukiorpassuarni ilinniartunut akissarsiaritit­takkagut maangaannartutut ittuassapput. Illuatungaanilu naleqangaartunik tikisitsiortortariaqassalluta.

 

Ilumut ajornartorsiut tamanna isiginngitsuusaaginnassavarput imaluunniit piumasaqarnerusariaqalinngin­nerpugut. Qanoq iliuuseqanngikkuttami imminut pilersornerput qaqugumita angussavarput, assersuutiga­lugu nakorsarpassuit juumoorpaassuillu amigaatigaagut, sumut iluaqutaassava taamannanik ilinniartitsi­gutta taakkulu nunanut allanut uniinnartassappata. Tamanna partiinut allanut eqqarsaatigillaqquarput.

Ilinniartitaanerit ataatsimut isigalugit maanaannaq unitsitsisarnerit angummanniapiloortarnerillu eqqarsaa­tigalugit meeqqat atuarfiata nukittorsartuarnissaa avaqqunneqarsinnaanngilaq. Meeqqat pilersittariaqar­pagut imminnut tatigisut inuiaassutsiminnik ataqqinnittut sulillu ajornartorsiutinik inuunerup perluinut nalaataqarnermi imaaliallaannerlutik tunniutiinnarneq ajortut. Taamatullu inuttut piginnaanngorsarneq atuarfinni kisitinermi ilinniarnitulli pingaartillugu sammineqartariaqalerpoq.

 

Aningaasatigut atorluaanerunissaq eqqarsaatigalugu Naalakkersuisut tikkuarsimavaat, inuutissarsiutinik siuarsaaniarluni tapiisarnermi periutsit misissornissaat allanngortiternissaallu, tamannalu Inuit Ataqatigiin­niit isumaqatigilluinnarparput. Namminersornerullutilli Oqartussat pilermata aningaasarpassuit inuutissar­siutinik siuarsaanermut atorsimapput, sulilu atorlutik. Taakkununngali maannamut angusat sanilliutissa­gaani suunngippallaaqaat, uagullu Nunatsinni imminut pilersornitsinnit annertunerusumik sunniuteqarsi­manatik.

 

Soorunami Inuit Ataqatigiinniit oqarnianngilagut taamatut tapiisarnerit tamarmik iluatsissimanngitsut, iluaqutaasarsimapput kisianni amerlavallaaqaat kinguneqarneq ajortut piffissamilu sivikittuinnarmi siunniuteqartartut. Inuit Ataqatigiinniillu isumaqarpugut aammalu oqaatigisarlugu, oqaatigeqqittuassallu­gulumi, uagut kalaallit niuernerup inuutissarsiutinilllu ingerlatsinerup tungaatigut ilisimasaqanngippallaar­pugut. Allaneersunit isumalluuteqarpallaarpugut piffissanngorporlu tamatumap aaqqiiviginissaanut pimoorussilluta iliuuseqarnissarput.

 

Naliginnaasumik ilinniartitsinerit maanna ingerlanneqartut saniatigut atuarfinni pikkorissaanerit inuiaqati­giinnilu qaammarsaanerit ingerlanneqartariaqarput, kalaalerpassuuppummi Nunatta pissarititai atorlugit pilersitsisinnaanermik isumassarsiaqartartut, naliginnaasumillu toqqammaviusumit aallartisarnermi qanoq iluuseqarnissamik ilisimasaqanngitsut.

 

 

Tamakku qaangerniassagutsigit annermik maanna pioreersut atorlugit soorlu Sulisa imaluunniit Niuerner­mik Ilinniarfigut kommunit atuarfiillu suleqatigalugit niuernerup tungaatigut pikkorissaanerit ingerlanne­qartariaqarput. Tamakku pisinnaapput sumiiffiit tikillugit suliffissaaleqinerup nalaani suliffissaaleqisunut imaluunniit soqutiginnittunik allanik pikkorissaasarnikkut. Pikkorissaaginnarani tunngaviusumik pilersitsi­niarnerit aamma taamaalillutik malinnaavigineqartassagaluarput.

 

Taamaalillunissaaq ullumikkutut assersuutigalugu suliffisaqartitsiniarneq eqqarsaatigalugu aningaasarpas­suit atortakkagut piffissaq sivikittuinnaq kimeqaratik ataavartunik suliffinnik pilersinnissamut tunngaviliis­sagaluarput.

 

Ukiuni kingullerni sunilluunniit aallartitsiniarnerni angisoorsuarnik eqqarsaneq qimallugu naqqaniit mikisunnguaniillu aallartitsisarnerit aallunneqarnerusariaqalerput. Tamatumanilu innuttaasut, kommunit qinikkallu allat suleqatigilluarnissaat avaqqunneqarsinnaanngilaq.

 

Qimattariaqarpoq imminut pilersorniarnitsinni kommunini immikkoorluni immunut unammillerluni ingerlaniarneq. Nunarsuarmimi taama avinngarussimatigisumi allanullu nalleqqiullugu inukitsigisumi inuutissarsiutitigut pilersitsiniarnermi imminut qalleraalluni unammillunilu ingerlaniarneq nukinik aningaasa­nillu atulussinnaanermik kinguneqartarpoq. Nunap immikkoortuini kommunit Sulisap Namminersor­nerullutik Oqartussat suleqatigiissutaanik inuutissarsiornermut siuarsaaqatigiiffimmit imaluunniit siunner­suisoqatigiiffimmik pilersitsinikkut imminut naalleraagani kaammattoqatigiillunili ineriartortitsinissat aallaviusariaqarput.

 

Tamatumanilu Inatsisartut inuutissarsiutitigut siuarsaanermut aningaasaliissutigisartagaasa nalilersoqqin­neranni ilaasa tamakkununnga atorsinnaanissaat ammaffigineqartariaqarpoq.

 

Ullutsinni kommunini inuutissarsiutitigut siunnersortaasartut kiserliortutut inissisimasarput. Suleqatigiin­neruneq aqqutigalugu immersoqatigiinnikkut ikorfartoqatigiinnikkullu angusat ineriartortitallu amerlaneru­nissaat avaqqunneqarsinnaanngilaq.

 

Inuit Ataqatigiinniit kaammattuutigerusupparput taamatut suleqatigiinnermik aallarnisartut Naalakkersui­sunit eqqumaffigillugillu kaammattoqqullugit, maannami piffissanngorpoq suna tamarmi qulaaniit aalajangersorneqarani avataanilu utaqqiinnartoqarani kommunit innuttaasullu tikillugit kimilimmik kingunilimmillu ineriartortitsinissaq.

 

Nuka A/S tamatta isumalluarfigeqaarput kissaatigeqaarpullu nunaqarfippassuatta inuutissarsiutitigut siuarsaaffigineqarnissaanut oqaluinnarani takussaasunik ineriartortitaqartoqalernissaa, utaqqineq naammalerpoq, Nuka A/S-illu ilorraap tungaanut aallarnissaa pingaarteqigatsigut Inuit Ataqatigiinniit kaammattuutigissavarput Naalakkersuisut akimmiffissanik ingalassimaartitsiumaartut, sinerissamimi pisuussuterpassuatta innuttaasullu sulerisussuseqarluartut utaqqiinnartut atorluarneqarnissaat oqamiigin­narani piviusunngortariaqalerpoq.

 

Mannalu iluatsillugu Inuit Ataqatigiinniit QTKS-ip, tassa Qeqertarsuup Tunuani Kommunit Suleqatigiiffi­ata saaffiginnissutaa, ilumut Nuka A/S Nuummi allaffeqartariaqarnersoq Naalakkersuisunut isummerfi­gillaqquarput.

 

Siunissami aningaasatigut ilorraap tungaanut ingerlarniarnissami apeqqutit pingaaruteqarluartut ilaagaat, maannamut illoqarfinni aalajangersimasuni eqiterisitsinerujussuaq. Inissaaleqinerusujussuarmit, meeqqa­nut paaqqinnittarfissaaleqinernit, atuarfinnillu tattoqisaannermik annertuumik kinguneqartoq isiginngitsuu­saaginnarsinnaajunnaarparput.

 

Ilisimatuut oqarnerattuut eqiterineq aningaasartuutikillisaaneruvoq, maannali illoqarfinni aalajangersima­suni amigaataaginnartulluunniit eqqarsaatigalugit piumasaqaatit tamaasa naammassiniassagutsigit aningaasarpassuarnik naleqarput. Uffa massa illuatungaani illoqarfiit ilaanni inissiarpassuit illorpassuillu inoqaratik naparliinnartut. Massa blokkersuit ilivitsut atorneqanngimmata ingutserniarneqartut.

 

Taamatut ineriartortitsineq pitsaasutut taaneqarsinnaanngilaq. Taamaattumik Naalakkersuisunngortitsi­nermi isumaqatigiissutip Inuit Ataqatigiinniillu iluarisimaakkatta anguniarnissaanik Naalakkersuisut pimoorussinissaat kaammatuutigerusupparput, isumaqatigiissummimi ima allassimammat, "Pisortat ingerlatsiviisa sinerissamut nuunneqarnissaat nalilersoqqittariaqarpoq, inissaaleqineq il.il. patsisigalugit".

 

Aningaasaqarnermut nalunaarusiaq tamatta takusinnaasarput, inuiaqatigiinni killiffitsinni imaannaanngitsu­mik inissisimavugut. Oqaannarsinnaanngilagut una unalu aningaasaliiffigissavarput, piffissanngorpoq nalilersuilluaqqaarnissarput, tamatumani ilinniartitaaneq, sanaartorneq, peqqinnissaqarfik, isumaginnin­nermi ataatsimiititarsuup suliassiissutai tamatta aaqqiivigerusoqisagut eqqarsaatigalugit.

 

Inuit Ataqatigiinniit Inatsisartunut kaammattuutigissavarput, eqqarsaatigilluaqqullugu, aningaasaliivigisari­aqagarpassuatsinni suminngaanniit tigussanerigut eqqarsaatigilluaqqullugit. Inuiqatigiit atugassamikkut isertitamikkullu assigiinngilluinnaqisut inuuffigaagut, Inuit Ataqatigiinniillu oqartuarsimavugut pissaqar­nerusut pilliuteqarnerulaartariaqalersut, soorlu nunani aallani avannarlerni naleqqissuuffigisartakkatsinni qangaaniilli taama periuseqartoqareersoq. Taakkumi taamaasiorsimagaluartut ineriartornerat unigani ingerlaavarsinnarpoq.

 

Inuiaqatigiit ataatsimut isigalugit imminut napatissinnaalernissatta sulissutiginissaa aatsaat taama pisaria­qartigaaq. Taamaattumik Inuit Ataqatigiinniit nalunngikkaluarlugu Qallunaat Nunaanniit aningaasaliissu­taasartut imaaliallaannaq peersinnaanagit, qaqugorsuarmut allanik isumalluuteqartuarnissarput kissaati­ginngilarput.

 

Taamaattumik ersarissumik anguniagaqarluta pilersaarusiornissaq pisariaqalerpoq, paasisariaqalerparput aqqut suna atortariaqarnerlugu, ilinniartitaanikkut, inuussutissarsiornikkut, aningaasarsiornikkut, aalisarnikkut peqqinnissakkut, aatsitassarsiornikkut. Ilami ataatsimut tamaat isigalugu ersarissumik najoqqutassagut suussanersut ersarissartariaqalerpagut.

Taamaattumik aammaarluta inuiaqatigiit ataatsimut isigalugit misissuisoqarlunilu ilusissanik Inatsisartunut inuiaqatigiinnullumi tamanut oqallisissamik suliakkiisoqartariaqalerpoq. Tamannalu Naalakkersuisunut suliakkiissutigaarput.

 

Qutsatigaavut ilumoorlutik imminullu tunniusimallutik Nunatsinni sullissiumasoqartuarmat. Tamakkuli naammanngillat, angusaqarluassagutta inuttut immitsinnut suli annertunerusumik piumaffigisariaqalerpu­gut. Silarsuaarannguarput imminuinnarlu eqqarsaatigineq qimallugu, utaqqiinnarneq naammagittaallioru­saarnerlu peertariaqarpoq.

 

Eqqarsarneq allap aaqqikkumaarpaanik qimallugu akisussaaffimmik inuttut ataasiakkaatut tigusinissaq pisariaqarluinnarpoq. Nunatta kinguaassattalu ilorraap tungaanut ingerlanissaat angussagutsigu. Taman­nalumi inuiaqatititsinnut tamanut ukiumi 2000-imi isertussanut neriuutigaarput, anguniagassatut sulissutis­satullu siunniunneqarumaartoq.

 

Taamatut oqaaseqarluta naggasiullugu apeqqutigerusupparput, pissusissamisuunnginnersoq aningaasa­qarnermut politikki siunissami Aningaasaqarnermik Naalakkersuisumit saqqummiunneqartarpat. Inuit Ataqatigiinniillu oqaatigissavarput, Naalakkersuisut sulianut imaannaanngitsunut suleqatigissallugit immersortuassallugillu piareersimagatta. Qujanaq.

 

Mogens Klesti, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:

Naalakkersuisut Siulittaasuata oqaasiinut Kattusseqatigiinniit naatsumik imatut oqaaseqaateqarusuppu­gut.

 

Nunatta aningaasatigut ingerlanernera taamatut ingerlaannassappat maannakkumiit aappaagumut aningaasanik missingersuusiornissami sukaterisariaqarpugut. Taamatummi ukiut tamaasa amigartoorute­qarluta ingerlasassagutta, aningaasat tigoriaannaat ukiut tallimat ingerlaneranni nungussimassapput.

 

Sukumiisumik aningaasatigut aqutsineq Kattusseqatigiinniit innersuutigerusupparput, Inatsisartunit tamanit suleqatigiinnikkut. Maannakkummi aningaasaqarnitsinnut tunngatillugu avataanit malinnaaffigine­qarnerput eqqaamassavarput. OECD-p nalunaarusiaani taakkartorneqartut arlaliupput aaqqiissutaasin­naasut. Eqqaamassavarpulli uagut nammineerluta aningaasaqarnerput aaqqinniartariaqaratsigu, aammalu Nunatsinnut naleqquttumik aaqqiisariaqarluta.

 

Oqaatigissavarpullu Kattusseqatigiinniit, OECD-p nalunaarutaani siunnersuutit arlalissuit Nunatsinni atorneqarsinnaanngimmata. Nunarpummi nunanut allanut sanilliutissalugu ajornakusoortuuvoq, angissut­si, siammasinneralu pissutaallutik, aammalumi sikusartuulluni piffissami annertuumi.

Taakkartorneqarsinnaasut amerlagaluaqaat, aningaasaqarnitsinnut tunngatillugu. Oqaatigissavarpulli Namminersornerullutik Oqartussat selskabiisa aningaasatigut inissisimanerat sukumiisumik aaqqiivisaria­qarmata, aammalu Namminersornerullutik Oqartussat, selskabit aningaasatigut attartorneri qularnaveeq­qusiisarnerat aaqqivigineqartariaqarmata.

 

Siunissami sanaartornikkut aaqqissugassat aningaasarpassuarnik nalillit peqqissaartumik aaqqinneqar­nissaat Kattusseqatigiinniit inassutigerusupparput. Tapiissutitut aningaasat atorneqartartut inuiaqatigiinnut pingaarutillit, siunissami sukumiisumik aaqqiivigineqarnissaat Inatsisartuuniik misissorneqartariaqarput.

 

Nalunngilarpummi ukiumut aningaasat ikinngitsut atorneqartarmata. Ilanngullugu oqaatigissavarput, Namminersornerullutik Oqartussat selskabiisa sinneqartoorutaannit landskarsi tunineqartariaqarmat.

 

Ukiup ingerlanerani aningaasatigut tapiisarnerit siunissami aaqqinneqartariaqarput, nalinginnaasunngorsi­mavormi kukkunikkut aningaasarpassuarnik nalillit inuiaqatigiit akilertarmatigit. Taamaattumik tillægsbe­villingip siunissami ataasiinnanngortinneqarnissaa innersuutigerusupparput, aammalu suliffeqarfiit aningaasatigut ingerlanerat sukumiisumik malinnaavigineqartariaqartoq.

 

Taakkartugassat amerlagaluaqaat, Kattusseqatigiinniilli naatsumik taamatut oqaaseqarluta, Naalakker­suisut Siulittaasuata oqaasii tusaatissatut tiguagut. Eqqaamassavarpulli kingullermeerluta aningaasanut tunngasunik oqaaseqannginnatta, aaqqitassammi annertoqaat. Tamattali suleqatigiilluta pitsaanerpaaq anguniarsinnaagatsigu. Qujanaq.

 

Ataatsimiinnermi aqutsisoq: Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:

 

Per Rosing-Petersen, kisimiilluni qinigaasoq:

Qujanaq, uanga killilimmik inuussutissarsiornermut tunnganerusunik oqaaseqarusuppunga, imaattunik:

 

Qanittukkut Naalakkersuisut agguaatippaat aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat. Nassuiaataallu tunngavigalugu killilimmik inuussutissarsiornermut samminerusumik imatut oqaaseqas­suunga:

 

Nakorsaq nunarsuarmi oqaluttuarisaanermi nutaajunerusumik tusaamasaasoq, 1960-ikkunnili toqutaa­sup oqaaserisimasaanik imatut issuaaviginnilaassuunga, issuaaneq aallartippoq, "oqaatsit timitaliinermik malitseqanngitsut suussuseqanngillat", issuaaneq naavoq.

 

Nassuiaat aallaqqaaserneqarpoq Nunatsinni Namminersornerulersimanerup ukiuni 20-ini atasimanera­nik. Naalakkersuisut Siulittaasuata sunarpiaq tunngavigineraa nalugaluarlugu niviarsiamut Namminersor­nerulersimanerput assersuuttuartarpaa. Tamatta nalunngilarput inut arnaappat, angutaappat niviarsiann­guugaluarpalluunniit 18-inik ukioqaleraangami inersimasut akornannut isertutut nalilerneqartarpoq.

 

Taanna oqariartaaseq, ungaluusalerlugu terminologi tunngavigiinnassagutsigu taava eqqumiiginarpoq, sooq akisussaaffiup inerisimanerullu tungaatigut niviarsiaq naalakkersuinikkut suli apersortissimanngitsu­tut nikorfatinneqaannassappat.

 

Taamatut aallaqqaaseereerlunga imarisaata ilaa imatut oqaaseqarfigissavara:

 

Aallaqqaasiummi anguniakkat taakkartukkat imatut isorinartoqanngillat, tamakkuami uagut qangali nilliaatiginikuugatsigit. Issuaaneq aallartippoq, "unammilleqatigiinneq suliffeqarfiup ineriartortinnissaanut kajumissaataasarpoq, il. il.", issuaaneq naavoq.

 

Anguniakkallu allat kusanartut taakkartorneqarput Nunatsinni inuiaat kalaallit ulluinnarni inuunitsinni oqinnerusumik inuulernissatsinnut tunngaviliisussat. Tamakkua imannak isornartoqanngillat, kisiannili qanoq taakkua anguneqarnissai iliuuseriniakkat Naalakkersuisut tungaaninngaaniit ernumanartortaqar­put.

 

Ersarissumik nassuerutaavoq ukiuni kingullerni aningaasartuutit isertitatut naleqqiullugit amerliartorpal­laarsimanerat, 1998-iinnarmimi aningaasartuutit 212 mio. kr.-inik amerleriarsimapput. Siunissamilu qaninnermi arlaannik iliuuseqartoqanngippat taamaaginnarnissaa naatsorsuutigineqartariaqarluni. Illuatungaani aningaasat Nunatta karsiata isertitaasa malunnaatilimmik ilorraap tungaanut nikiallassinnaa­nissaannut ilimanartoqarani.

 

Taamaattumik tunngavissaqarluarpugut ataatigut naqillugu, aningaasartuutit nalilersuiffigilluarneqarnis­saannut. Sumiuna annertuumik sipportumik atuisoqartoq. Taama aperininni immaqa tupaallaatigineqar­navianngilaq nangillunga eqqaagukku, Nunatsinni allaffissornerujussuaq.

 

Nunatta aningaasaqarnermi inissisimanerata pinngitsoorsinnaajunnaarsippaa, allaffissornikkut nutaamik aaqqiinialernissatsinnik. Tassami Namminersornerullutik Oqartussani kommuninilu milliarti ataaseq angullugu inuiannguit 55.000-iinnaalluta atortaratsigit, tamannalu aaqqittariaqarpoq.

 

Tulliullugulu piginneqatigiiffinnut tapertat, ungaluusalerlugu assersuutigalugu suli, marloqiusanik angallan­nikkut ingerlatsisoqarpoq, tamarmillu taamarsuaq tapisiaqartinneqarlutik, akileraartartunit akileraarutinik akitsuutinillu øremik ataasinnguamilluunniit piumasaqannginnitsinni.

 

Aningaasartuutinilu aamma tulleriiaarineq nalilersortariaqarpoq, soorlu ukiorpassuarni meeqqat atuarfiat tulleriiaarinermi appasippallaartumut inissinneqarsimavoq, meeqqat siunissatut taakkartorniartillugit. Tamanna akuersaarneqarsinnaajunnaarpoq, soorluluuna aamma aatsaat nunami allamiunik tamakku ajornartorsiutit taakkartorneqaleraangata, soorlu OECD-p nalunaarusiaani, pimoorullugu isiginiarneqa­lersartoq. Ataguli akornatsinni sissueqqusilluni nilliasartut maluginiarnerulaarniartigit, asuli siutisi nunami allamiuinnarnut tusaatinnagit.

 

Inuussutissarsiutit pillugit siornaak saqqummiussaqarpunga annertuumik oqallititsisumik, ilaatigullu kinguneqartumik nutaamik nalilersuisussamik ataatsimiititaliamik pilersitsisoqarmat, Enoksenip ataatsi­miititaliaanik taallugu.

 

Tassami tassani ujartorsimavara kalaallip inuussutissarsiornermi inissimanera, aammalu kikkut eqqarsar­taasaat tunngavigalugit ineriartortitsisoqarnersoq. Imaakkamimi manna tikillugu suli danskit eqqarsartaa­sat tunngavigalugu ineriartortitsisoqarmat, aningaasaniinnanngitsoq aammali misilittakkani annertuumik Nunatsinniit aniatitsinermik kinguneqartumik.

 

Pimoorullugulu timitalerneqartariaqalerpoq kalaallip immikkuullarissusaa, eqqarsartaasialu tunngavigalu­gu ineriartorneq aallartippat, aatsaat taamaasigutta ineriartorneq Nunatsinni sorlalik siunissarlu eqqar­saatigalugu misilittakkanik Nunatsinniititsinermik kingunilik aallartissammat.

 

Taamaattumik aamma ernumanarluinnarpoq, Naalakkersuisut nassuiaammi nalunaaruteqarmata, sanaartornermi akit apparsarniarluginngooq suli amerlanerusunik nunani allamiunik piginneqatigiiffinnik isaatitsisariaqartugut. Naaguna inuk kalaaleq qitiutillugu ineriartortitsineq. Suli massakkuminngaanniit annerusumik kalaaleq isiginnaartuunerulissooq, nunami nammineq ineriartortinneqarneranut.

 

Uanga isinni ineriartorneq ilumoortoq tassaavoq, kalaallip nunani nammineq ineriartortippagu, soorlu assersuutigalugu danskit aamma nammineq taamaasisimasut, taamaattumik kukkunerusinnaanngilaq taamannak eqqarsarneq, neriuuteqarpoq.

 

Pissutsit artornarsivallaannginneranni pisariaqarsorinarpoq ineriartornerup unikaallatsinnissaanut, taamaasillutami aamma kalaaleq nunami nammineq ineriartornermi katataasimasoq angummatsilersin­naagaluarparput. Taamatut killilimmik nassuiaammik oqaaseqareerlunga nassuiaat tamarmiutillugu nangaanertalimmik tusaatissatut tiguara.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Nuannaarutigaa taama annertutigisumik manna aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat oqaaseqarfigineqarmat. Aamma paasinarpoq Inatsisartut nutaat soqutigilluinnaraat, aningaasarsiornikkut ingerlanitta oqallisigineqarnissaa, oqallisigilluarneqarnissaalu.

 

Partiit tamarmik saniatigut aamma Kattusseqatigiit taavalu aamma ataaseq kisimiilluni qinigassanngortit­toq, Per Rosing-Petersenip, tamarmik oqaaserisamikkut ersersippaat, soqutigineqartoq aningaasarsior­nikkut ingerlatsinitta siammasinnerusumik oqallisigineqarnissaa, taamalu aamma taassuma saniatigut eqqarsaatit saqqummerartut takutippaat, aamma iliuusissanik tuniserusuttoqartoq, Naalakkersuisut tigusinnaasaannik.

 

Siumuminngaanniit oqaatigineqartut oqaaseqartuanit, Jørgen Wæver Johanseniminngaanniit, oqaatigine­qartut arlalipparujussuit Naalakkersuisut sulinerminni misissoqqitassaannik innersuussutigineqarput.

 

Tamatumani takuneqarsinnaapput ilaatigut tikkuarneqarmat Kangerlussuarmi nassatanik assartuinermi silarsuup tamaat ataatsimut kaaviffiunera, Amerikamiit Europamut assersuutigiinnarlugu, akunnaatsumik inissisimaneq pillugu nassatanik allanillu pisariaqartunik tigusillunilu nassiussuiffigineqarsinnaanera akunniffittut misissorneqarsinnaanersoq.

 

 

Taanna misissorneqarpoq, kisiannili aamma pisariaqarpoq ilanngullugu eqqaamassallugu, Kangerlussuup siunissaanik oqallinnerput erseqqissumik aamma isummerfigineqarsimanngilaq suli. Tassani maannamut isummerfigisassanut ilaatinneqarmata sinerissami, ilaatigut Nuummit immaqaluunnit allami Atlantiku ikaarlugu assartuinermut qitiusussamik mittarfimmik sumi aalajangiisoqassanersoq. Tamatumani Nuuk ilaatigut taaneqareersimavoq, ilaatigut mittarfiit allat aamma taaneqartarsimallutik.

 

Kisianni apeqqut taanna soqutiginartoq, Kangerlussuugaluarpat imaluunniit illoqarfik alla tassani piukkunnarnerussagaluarpat aamma mittarfimmik alliliinissamut, apeqqutit taakku taamaattut tikinneqar­sinnaalluarput. Silaannakkut assartuinermi taamatut akunnaatsumik unammileqatigiinnermut inissiinikkut Nunatta neqerooruteqarsinnaanera.

 

Namminersortunit tigusinissaq, Royal Artic Bygdeservicemi allanilu, aamma tassani taannaannaanngitsoq oqaatigissavara, KNI-p aamma privatinut tunniunneqarnissaanik eqqarsaatit maannakkut qanilliartorma­ta, aammalu eqqarsaatigisariaqarlutik. Tassani aamma periarfissat soqutiginarmata, takorlooruminartip­pakka oqallisigisassanut ukiuni aggersuni aamma ilaatissallugit.

 

Taamatut aamma oqaatigerusuppara Nunatsinni ingerlatsinerni suniluunniit maannakkut ilaatigut Kangerlussuaq aammalu allat taagaluarutsigilluunniit, Nunatsinni unammilleqatigiilluni ingerlatsinernik saqquminerusunik ingerlatsilernissat maannakkut tikkuartorneqarput.

 

Tupigusuutiginngilara Siumup aamma Inuit Ataqatigiit oqaluttuannit, nalunaarummi uani taaneqarsimam­mat, raajanik nioqquteqarnerup misissuifigineqarluni takutitai qanoq isikkoqartut maannakkut takune­qarsinnaasut. Tassami erseqqissumik oqaatigineqarsimavoq avataani raajanik aalisarneq tulaassuinngik­kaluarluni ingerlanneqalissappat, tamanna inuiaqatigiinnut aamma annertuumik aningaasatigut pissarsiffiu­sinnaasoq. Taanna taamaalilluni nalunaarummi aamma issuarneqarsimammat, aamma takuneqarsinnaal­luni uppernarsaataavoq aamma taamatut ingerlatsisoqarsinnaanera.

 

Kisianni manna tikillugu fabrikkit ingerlatissagivut aammalu Nunatsinni suliffeqarnissaq siunertaralugu ingerlatsissasugut, taanna aalajangiusimavarput, taannalu tunngavigalugu Naalakkersuisut maannakkut ingerlatsipput.

 

Nuannaarutigilluinnarpara aamma Siumup oqaluttuata allallu oqaatigimmassuk, aamma taanna oqaatigi­laarlara, ilaatigut Atassutip oqaaseqartuata Daniel Skifte maqaasimmagu, ilinniarnermut tunngasunik oqaaseqaatit. Nalunaarusiami tassani saqqummiunneqartumi qupperneq qullunaatut 35 - 36-milu takuneqarsinnaapput, meeqqat atuarfiat pillugu oqaaseqaatit erseqqissut, aammalu tassani pisariaqartita­nik aamma nalunaajaanerit.

 

Kisianni una pivara, ilinniartunut, inuusunnerusut eqqarsaatigalugit ilinniarnerminnilu namminneq soqutigi­saminnik qinigassaqarnerat eqqarsaatigalugu, kiffaanngissusermik anginerusumik inuusuttut tunineqarnis­saat oqaatigineqartoq, uanga isumaqatigisaraara aamma inuk taanna, aamma nalunngilara siunnerfigine­qartoq arlalinnit.

 

Imaalillugu aaqqiniarneqartoq, ajunngilaq taamaalilluni ilinniarnissani inuusuttup qinerniarlugu, aamma akilissavarput kisianni aamma nammineq qinigarimmagu taamaalillunilu aamma sumiluunniit immaqa ilinniarfitta avataatigut anguniagaalluni, akilissavarput kisianni aamma taama inuiaqatigiinnut akiligassani taava taarsersinnaasariaqarpai.

 

Tamakkunatigut erseqqissumik piumasaqaatitalimmik ilinniartunik piumasaqarnissaq isumaqarpunga eqqarsartaaserissallugu tupinnartuunngitsoq. Piumasaqaatinik ilaqartariaqarpoq, uagut ilinniartuunerput naak tikillugu ilinniarnitsinnut akiligassagut taarsersugassagut aamma amerlaqaat, aamma maannakkumut taamaappoq.

 

Kisianni nalunngilarput ullumikkut aamma aaqqissuussat ajunngitsut amerlaqisut, inuusuttunillu aamma atorluarneqarlutik. Taanna qujanarpoq aamma taamaassaaq. Kisianni ilaatigut namminneq qinikkatik sumiluunniit ilinniarfinni naammassisimasartik pillugu, taava aamma ilinniarnerminnik periarfissinneqarnis­saat namminneq taarserumaarlugu taarsersuinermikkut, taanna periarfissaq isumaqarpunga oqallisigisari­aqartoq.

 

Tamakkua uani atuakkami tikkuarneqartut oqaaseqartunit arlalinnit aamma partiit oqaaseqartuinit, Jørgen Wæver Johansenimit aamma IA-minngaanniit oqaaseqartumit, Maliinannguup Markussenip oqaaserisaanik oqaatigisat aamma isumaqatiginarput.

 

Tassa ilinniarnerminnik unititsisarnerit Nunatsinniittut annertussusiat misissorumaneqarmat, aammalu tassuunakkut qanoq ilinniartut maanaannaq unigatik ingerlaqqissinnaanerat aamma paasiniartariaqaratsi­gu.

 

Nunatsinni ilinniartitaanermut tunngatillugu aamma Daniel Skiftep taanna apeqqutit tikimmagu Atassum­minngaanniit oqaatigilaarlara, inuusuttunut ilinniaqqinnissaannut tunngasut aaqqissuunneqarneranni aamma taakku aaqqissuuttariaqarput, pitsaanerusumik isumalluarnarnerusumillu. Taassuma saniatigut meeqqat atuarfiat unittoorani ingerlalluarluni, ilinniartitsissussaqarluni, aammalu atuarfik meeqqanut najoruminartunik atuarfeqarluni ingerlanissaa, taanna akisussaaffitta aamma angeqisup ilagaa.

 

Taannalu maannakkut kommunit peqatigalugit suliassaq inerniarneqartoq qularutigissanngilarput, tassaniippoq suleqatigiiffissaq kommunit aamma namminneq nammaqataaffissaat aningaasatigullu aamma aviffigeqatigiinnermik isumaqatigiinniutissaq.

 

Selskabit pillugit oqaatigineqartut, oqassaanga Diskop ajutoorneratigut aammalu pingaartumik taassuma siuliatigut ajortumeertarnerit selskabeni eqqarsaatigalugit, ukiuni makkunani pitsaasumik aallartinnerit, aallartittut angisuut taakkua, KNI aammallu Royal Greenlandip tungaatigut, Tele aammalu oqaatigissa­vara, Nuuk Imeq ukioq manna taanna akiliivoq, akiliiartorpoq nammineerluni iluanaarutiminik, maanga Naalakkersuisunut, Naalakkersuisoqarfimmut, landskarsimut.

 

Taannalu ukioq manna aamma akiliissuteqareermat eqqasitsissutigissavara Nuuk Imeq selskabinut ilaalluni taanna akiliutissaminik naammassinnittarmat. Ilaasa aamma pilluaamminnik aviffigeqatiginninnis­saat inuiaqatigiinnut pinngitsoorani naammassiniagassaavoq, maannakkut finanslovimi aaqqinniakkatsinni ilanngullugu naammassiniagarput.

 

Tassunga ilanngullugu oqaatigilaassavara aamma Atassutip oqaluttuanut ullumilu aamma finanslovemi eqqartorneqartunut ilanngullugu, KNI-kkut iluarsaaqqinnermik aqquteqarneranni taavalu qaqiniarneran­ni, nallavimminninngaanniit makinniarneranni isumaqatigiissuteqarfigineqarsimammata ukiuni aalajanger­simasuni qaqiniarnissaminnut periarfissillugit, maannakkullu makimmata napasinnaanngormata taava aviffigeqatiginninnissamik isumaqatiginiarnerat najoqqutaralugu aappaguminngaanniit annertunerusumik periarfissinneqarnissaat naatsorsuutigissavarput. Taanna aamma tassuunakkut naammassiniagaq kusanartumik naammassiniarumaarparput.

 

Atassutip oqaaseqartuanut marlussuit aamma taalaarusutakka uniffigilaarusuppakka. Tassa Atassut naalakkersuinikkut aamma maani akisussaaqataajuarsimavoq, taanna nalunngilarput aammalu ukiuni kingullerni aamma naalakkersuinikkut, pingaartumik aningaasaqarnermut, annertuumik akisussaaqataa­simalluni.

 

Siumukkut IA-llu talerpimmut illuariarnerattut tusakkama ilaat, Atassutip oqaluttuata Daniel Skiftep oqaaseqarfigimmagu oqaatigilaarlara, uani eqqarsaatersuutit ukiumoortumi aningasaqarnikkut nalu­naarutinik taaneqartartut, Inatsisartuni tusartuartarpagut.

 

Ukiut tamaasa saqqummiussugaapput, Naalakkersuisut ataatsimoorlutik anguniagassamittut saqqum­miussaattut taaneqartarput. Taamaattumik aamma Naalakkersuisut Siulittaasuata saqqummiussassat taakkua saqqummiuttarpai, tassani paaseqatigiinnerit, pingaartumik naalakkersuisooqatigiittoqartillugu naalakkersuisooqatigiillu akornanni.

 

Taakkua saqqummiussat tungaatigut uani oqaatigisagut imaalillugit oqaatigerusuppakka, tusiassutigut erloqinartut ukiumiit ukiumut tikkuarneqartartut isumaqarpunga aatsaat taama erseqqitsigisumik oqaatigineqartut, qanoq iliuuseqarfiginiarpagut, suut Nunatsinni tapiissutinit tunioraanersuarput, taakku qanoq iliuuseqarfiginiarpavut.

 

Maannakkut inuussutissarsiornermut 600 mio. kr.-it tikillugit tapiissutit taama ingerlaannarsinnaanngitsut, erseqqissumik nalunaarutigaavut. Naluara taanna talerpimmut illuariarnerunersoq. Aamma nalunaaruti­gaavut Nunatsinni ineqarnikkut allatigullu aaqqissuussat nutaamik nalilerniarigut.

 

Ilaatigut tassani tunngaviussammata qularutigineqassanngilaq, inunnik isumaginninnermut iluarsaaqqin­nermi 1997-imili aaqqiissutissatut innersuutit, ilaatigut imaqarput inuit akissariaqqortunerit, boligbørnetil­skudimi, meeqqanut ineqarnermut tapiutini allaanerusumik aaqqiivigineqarsinnaasut, akissarsiaqqortu­nerit akissarsiakinnerusunik nammaqataasinnaanngorlugit.

 

Tamakkuupput 1997-imili saqqummiunneqartut maannakkut naligiissaarutitut eqqunneqartunut aalajan­giiffissatut Inatsisartunut saqqummiutilersaakkagut. Taama ittunik siunnerfipput aamma imaqartuaannar­nissaa naatsorsuutiginnginnatsigu, aaqqiiniassallutalu.

 

Aamma Siumup oqaaseqartuata, Jørgen Wæver Johansenip taamatullu aamma Maliinannguup Markus­senip oqaatigisai IA-minngaanniit, assigiimmik akeqartitsinerup nalilersorneqarnissaa. Taanna aamma nalilersornera ingerlateqqissavarput. Kisiannili assigiimmik akeqartitsinerup iluani imaaliinnavilluni kipisamik aaqqiinissaq pinnagu, aamma taamaanngisaannarpoq takorluuineq, maannakkut eqaatsumik aaqqiviginissaa misissorneqarpoq. Aamma misissorneqarsinnaavoq, aamma taanna eqqunneqarsinnaa­nera noqqaassut isumaqarpunga inerniartariaqaripput maannakkut.

 

Isumaqarpunga Kalallit Nunaanni maannakkut illuatungaatigut Nunatta anginerujussua siammasinneru­jussuarput oqalugiaatigiitigalugu illuatungaatigut nipeqalersarpoq, akueriumanngikkipput aamma taassumarujussuup iluani nunaqarmat, illoqarfeqarmat, nunallu immikkoortortaqarmat ineriartornissamin­nik allaninngaanniit Nunatta ilaanninngaanniit allaninngaanniit periarfissarinnerusunik.

 

Taamaattoqarpoq, nunarujussuup najukkatta iluani, nunarsuarmi qeqertat annersaata iluani nunap immikkoortortat ilai, ineriartornissaminnut pitsaanerusumik periarfissaqarput. Taanna pinngortitap ilaatigut aaqqissimavaa, ilaatigullu aamma ilaasa eqiasuinnermikkut aamma taanna aaqqitaralugu.

 

Taamaattumik aamma inuit eqiasuinnermikkut atorluaanermikkullu illoqarfimminnik nunallu ilaanik kivitsisut kivitsisinnaasullu periarfissittariaqarpavut. Taamaalilluni akit assigiinnerannik aaqqissuussineq allanngortinneqartariaqarpoq, taamaalillunilu aamma akileraarutitigut naapertuunnerusumik imartuneru­millu tunngavissaqarnerusumillu allanngortiterinissat aamma periarfinneqarsinnaammata.

 

Uagut oqallisigigaangatsigu bananit 8 kr.-eqassanersut, 16 kr.-eqassanersut, 20 kr.-eqassanersulluunniit oqallisigiuartarpagut. Taakku aallaavigitillugit inernavianngilagut. Uanga ippassaq tikillugu namminersor­luni privatimik uanitsusiniarama sisamat 12 kr.-ilerpakka, ataaseq 3 kr.-eqassammanngooq, Nuummi maani. Privatit taakkua uanitsut tikisitani ataaseq uannut akigivaa 3 kr.-ilerlugu, aamma akilerpara. Taava naluara qanoq Upernavimmiut uanittoq akilertarneraat, ataaseq KNI-mi pisigaangamik.

 

Tamakku aallaavigalugit oqalussagutta ineriarfeqanngilagut. Kisianni ineriarfissaqarpugut Nunatta iluani nunap ilaata aammalu illoqarfiit ilaasa ineriartornissaminnut periarfissai atussagutsigit. Tassanilu akiviusut tunngavigalugit ingerlaneq tikinngitsoorsinnaajunnaaripput aamma malunnarpoq.

 

Tassani Siumup Atassutillu naalakkersuisuunerminni apeqqut aamma oqallisigisarsimavaat, annertuumillu suliassami tassani aamma ingerlassaqarsimallutik. Inuit Ataqatigiit Siumullu naalakkersuisooqatigiinner­minni assigiimmik akeqartitsinerup allannguuteqarluni ingerlanerani sanilliullugu, reguleringsfondtimik taasartik, tassa akit assigiinnginnerat pillugu naligiissaarutissamik aningaasaateqarfik eqqarsaatinut ilanngullugu aamma taanna saqqummiussimavaat. Taannalu oqallisigisanut pilersaarusianilu maannakkut ilanngutsinneqarpoq. Aamma suliassanut taanna ilaassaaq.

 

Aamma Maliinannguup, aamma taamaappoq Siumup oqaaseqartuisa, Siumullu Inuit Ataqatigiillu oqaaseqartuisa eqqarsaartit annertoorujussuit saqqummiussisut tamaasa ataatsimut oqaaseqarfigisin­naanngilagut. Kisianni isummersuutinut annertuunut aamma ilassutitut isigalugit maani oqallinnerminn­gaanniit saqqummiussatut tigussavakka ilassillugillu.

 

Taamatullu aamma Atassutip oqaaseqaammini suleqatiginnikkusulluni nalunaariartuutaa, aamma taanna maluginiarpara. Atassut soorunami uparuaassutinik assigiinngitsunik saqqummiussaqaraluarpoq, saqqummiussaqartussaallunilu. Aamma taanna ataqqivarput. Kisianni ugguunakkut oqaatigilaarlara, aavernik iisinissaq allalu eqqartorneqassappata, aaveq taanna iisassaq sunaagaluarnersoq eqqarsaatigi­nagu, naalakkersuinikkut siusinnerusukkulli innersuussutit naammassiniaqqusat maannakkut timitalerlugit aammalu qanoq annertutigisumik akuersaarumaneqarnersut inimi maani, Inatsisartut qassit aavernik iisiumaanersugut, tassani apeqqutaajumaarpoq.

 

 

Tamatta isummerfigisassaraarput, tapiissuterparujussuarnik aaqqissuussinerit ingerlaannassanersut tamatta isummerfigisassaraarput. Akissarsiaqqortunerit, soorlu taamatut siunnersuutigineqarsimasoq 1997-imi, meeqqanut ineqartitsinermut tapisiai allannguuteqassanersut. Tamakkuupput inimi maani naammassiniaqqullugit innersuussutigisimasagut. Taamaattumik aavernik iioraanissarput siumoorlugu oqaatigineq ajornaqaaq. Kisianni iisisussaqassaaq.

 

Mogens Kleistip oqaaseqaataanut tunngatillugu tupiginngilara, Mogensi maannakkut oqaaseqarnermini apeqqutit maannakkut eqqartorneqareersut uani, Mogens Kleistip arlallit apeqqutit uani eqqartorne­qareersunut innersuussai aamma imaqarmata. Aningaasarsiornermi uani tikitagut arlaqaqisut aamma immikkoortuni allani naapittarpagut ilumoorpoq. Tassani ukiumoortunik aningaasanik immikkullu ittumik aningaasanik akuersiniarnitsinni tikittarpagut. Ineqarnermut tunngasutigut oqallinnermi tikittarpagut, ilinniartitaanermi apeqqutini tikittarpagut ilumoorpoq apeqqutit taakkua uterfigineqartuartarput Naalak­kersuisut saqqummiussaani assigiinngitsini.

 

Taamaattumik tupiginngilara maannakkut Kattusseqatigiinit oqaaseqartoq maannakkut naammagigallar­magit apeqqutit tassani aammalu nuannaralugu oqaaseqarmat suleqatigiilluta pitsaanerpaaq anguniarsi­massagipput, anguniarsinnaagippullu siunissami takorlooraa. Taanna qujassutigaara taama neriorsuute­qarneq Kattusseqatigiinninngaaniit, nutaajulluni iserfigisat tupaallarnartarput annertoqalutillu kisianni aamma Kattusseqatigiit ilumoorput taanna oqaatigisattut tikinneqartarmata, immikkut apeqqutini allani suliffigisatsinni. Tassanilu suleqartaajumaneq Kattuseqatigiini oqaatigineqartoq nuannaarutigaara.

 

Taavalu Per Rosing-Petersenip oqaatigisaani aamma illit erseqqissumik Per Rosing-Petersen taaqqippat allat aamma taariigaat allaffissornikkut Nunatsinni aningaasartornerujussuup aamma maanngaaniit taaneqarnera ilinninngaaniit erseqqissumik pillugu aamma akerlilernianngilakkit isumaqatigigakkit tassuunakkut, aammalu oqartariaqarpunga suliassaq tassaniittoq uagut Namminersornerusuni suliassar­put naammassiniarsaraarput, annikillerivugut atorfeqarnerit tungaatigut annikillilerivugut suliffiillu allat imminnut katissinnaasut aamma katititerlugit.

 

Aamma oqaatigisattut oqaluttarfik manna atorlugu oqaatigineqarmat oqaatigissavara aamma kommunit tassuunakkut aamma takusarneqarfissaq annertuumik aamma ilisarisariaqarpaat. Aamma nalunngilarput annertoqisumik sipaarniutissaminnik maannakkut suliaqartut. Tamakkuupput uagullu aamma pisortanit suliffiit allat sapinngisatsinnik aamma pitsaasumik aaqqissuussiniarnitsinnik imaqartut.

 

Naggataatigut oqaatigilaarlara, una Per Rosing-Petersenip oqaatigisaanik, oqaaseq tunngavigalugu una oqaaseqarnera naggasilaarusukkiga. Aningaasarsiornikkut apeqqutit uku tikinneqartut, soorlu Kattusse­qatigiinnit allanillu aamma oqaatigineqarneri najoqqutaralugit oqareerpugut, Inatsisartut sulineranni ullut tamaasa attorneqartuarput. Suliassanut allanut tunngatillugit attorneqartuarput. Aamma taanna ingerlavi­gissavarput.

 

Ilaannikkut takkuttoqartarpoq ima sukkatigisumik naammasseqqusanik, kinguartinneqarsinnaanngilllat aappaagumut, tassa aningaasartuutissanut ilanngutissapput, taamaalillutillu amerlanerit akuersigaangata ilanngunneqartarlutik.

 

Per Rosingip oqaatigaa, oqaaserlu atorpaa una, allappara, taamatut ingerlanermi unikaallatitsisinnaaneq, tassani eqqarsaatiga ilaatigut Perip avataaninngaanniit sulisussarsiortarnissaq, unammilleqatigiinnikkut. Taanna pissutigalugu kalaallit uagut sulisussagut ilinniarteqqaartariaqarigut, kalaallit aamma uagut naammineerluta suliassanik taakkuninnga sulisariaqarnerput.

Anguniagaq taanna allanngortinneqanngisaannassaaq, politikkimi sulinitsinni. Kisianni aamma aajuna nalunngisarput, innuttaasut piumaffigaatigut illutaassaagut, illutaassaagut pitsaasunik, suliarilluakkanik, ima imaalippallu iserterfissatsinnik, aamma taanna akilerniarparput. Aamma ingerlajumavugut Paamiu­nut, Sisimiunut, Maniitsumut nalunaaqutaq imaalippat aallartussanik. Tamakku tamavimmik maannakkut nalaanni inuulersimavugut. Tassanilu apeqqutaajunnaannguatsiarpoq, kiap taanna suliassaq suliarissa­neraa, imaalerlunilu kiap akikinnerusumik tassuunakkut kiffartuussinnaavaanga.

 

Kalaallit aamma uagut nalitsinni taanna maannakkut tikinnguatsiarparput annertoorujussuarmik. Apeqqutiginngilarput kiap suliassaq taanna suliarigaa, kissaatigaarput pitsaasumik suliarineqassasoq, illu iserfissarput, qaammaqqutai allallu tamarmik pissusissamittut suliarineqassapput. Akilerusupparput taanna husleje, kissaatigiinnarnarput pitsaasumik suliarineqarsimanissaa.

 

Apeqqutaanngilaq kiap taanna suliarisimagaa. Kiffartuussinerit taama ittut akikinneqqusaannikkut anguneqassappata Nunatsinni kalaallit namminneq akornannatsinni, aqqutissaavoq orniginarnerpaaq. Taamaattumik avataaninngaanniit tikerartitsinissaq takorluunngilarput Naalakkersuisuni. Allaat maan­nakkut ininik iluarsagassanik, nutarterinissani allanilu Nunatsini nammineq sulisut atorneqarnissaat salliutittariaqarparput.

 

Tassani neriuppunga Per Rosing-Petersen paaseqatigisinnaallugu. Tassani assersuutigalugu, iluarsagas­sat allallu tungaatigut, imaasinnaavoq ukiut 15-it oqarnata, taava isumaqatigiissinnaasugut ukiut 15-it, qulinik oqarnata ukiut 15-inik taava oqarluta kinguartitsilaartarsinnaasugut, taakku utaqqisinnaappata iluarsagassagut.

 

Tamakkunatigut nammineq aalajangiisinnaanerput atorniartariaqaripput neriuutigaara, kisianni illutaarniat 1.200-t allallu kissaatigippassuk, pitsaasunik akikitsunik sukkasuumik illutaarniarlutik, taava tamanna kalaallit ilinniaqqaarnissarput angusaqarnissaa utaqqineqarumanngilaq. Akilerumaneqarput tassani inuit suliarineqarsinnaasut pitsaasumik, akikitsumik aammalu sukkasuumik.

 

Taakkulu nassaarineqarsinnaappata aamma isumaqatigineqarlutik taava suliarineqarsinnaapput.

Naggaterpiaatigut oqaatigissavara assut nuannarigakku maani oqaaserineqartut ullumikkut. Aamma oqaaserineqartut allaanerulaarput siornatigut tusartakkatsinninngaanniit. Maluginiakkakka aajuna partiit oqaaseqartuinit allanillu, una piffissaq atorniarneqarmat Naalakkersuisunut isumaliutissanik tunniussui­nermik.

 

Aamma taannarpiaavoq maani oqallinnermi siunertaq. Qujassutigaakka, Siumumit, Inuit Ataqatigiinnit, Atassummit, Kattusseqatigiinnit aamma ataasiinnaalluni qinigassanngortittumit oqaaserineqartut. Maani suliassat ingerlaqqinnissaanni uagut immersuisut saniatigut oqaaserineqarput avaqqunneqarsinnaanngit­sunik imaqartut ilaatigut.

 

Josef Motzfeldt, Aningaasaqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoq:

Tunngavilersorluakkanik nalunaarusiorneq Naalakkersuisut Inatsisartunut sulisitsisuminnut pisussaaffi­gaat. Taamatut nalunaarusiaq ullumikkut sukumiisoq ukiumoortumik saqqummiunneqartartoq upernaak­kut ataatsimiinnermi tunngavigalugu oqallinneq pivoq.

 

Periarfissatsialaavoq partiit ataasiakkaat nalunaarusiaq aallaavigalugu isummersornissaannut. Sammivik suna Nunatsinni ingerlariaqqinnissatsinni orniginartinneruarput, tamakkiisumik oqallinnerup tassa qiterisaa. Isumaqarpungalu tamanna ullumikkut inimi maani amerlanerit atorluaraat.

 

Ilaatigut sumut, talerpit saamik atorlugu sangusaarnerit eqqartorneqarput, tamanna Atassutip oqaluttuata oqaaserigaa paasivara. Naalakkersuisooqatigiinni pingaarneruvoq talerpimmut saamimmut sanguneq eqqarsaatiginnginnerullugu sammiveqarneq, aajalangiussamik sammiveqarneq Naalakkersuisooqatigiit pingaartinneruaat.

 

Nunami maani periarfissagut atorlugit nalunaarusiap qulaajagai isummersorfigineqartariaqarmata, killeqanngiusattumillu 800 mio. kr.-it ukiumut atorlugit tapiissutit akilersortuassanerigut, ineriartornermik kinguneqarnera kinguneqannginnerilu apeqqutaatippallaarnagit. Tassa Naalakkersuisut isummersorner­minni pingaartitaat.

 

Ineqarnermut akiliut, taanna pillugu eqqaasitsissutigissavara, ullumikkut sanaartornermi inissiarsuarni aningaasartuutit sananerini 73 procentiisa missaannaat, 73 procentiisa missaat tassaammata tapiissutit, sinnerilu tassaapput ineqartut akilersortagaat.

 

Atassutip qinigaaffiup siulia ilanngullugu inimi maani ilungersuutigisagaa tassaavoq, isertitaqqortussuseq aallaavigalugu ineqarnermut akiliisalernissaq. Ullumikkulli sooq pinerpoq, kakkaamik taavaat ineqarner­mut akiliut isertitaqarneq najoqqutaralugu, illoqarfinni isertitaqqortussuseq aallaavigalugu, inissaaleqisut amerlassusiat aallaavigalgu aaqqiiniartoqassappat.

 

Tamanna akinik eqqortunik, akinik piuviusunik toqqammaveqarluni akilersuisitsiniarnertut taaneqartaria­qarpoq. Taakkuali saniatigut isumagisassarput naalakkersuinikkut tassaavoq, isertitakinnerusut, meeraqqortuut allatigut boligsikring imaluunniit ineqarnermut meeqqamut tapiutaasartoq ataatsimut katillugit taakkununnga oqilisaassutiginissaat.

 

Nalunaarusiat Atassutip oqaluttuata eqqaasai pujoralatsiinnartut, naluara kikkut pujoralatsersimaneraat, Naalakkersuisut massakkut annertuumik nalunaarusiat taakkua atorluarlugit kingumut isumassarsiaasin­naasunik ujarlerfigalugit, pissutsit piviusut innuttaasut kissaatigisaat, qineqqusaarnermi partiinit tamanit oqaatigineqartut ataatsimut katinniarsaralugit naalakkersuinikkut killiffipput nalilersuiffigisimavarput.

 

Uani pingaarnerunngilaq OECD -p nalunaarusiaa piffissami matumanerpiaq saqqummiunneqarmat, kisianni aamma allat isumaannik mattussivinnginnissaq isumaqarpunga Nunatsinni aamma pingaartittaria­qaripput. Taamatulli pingaartigaaq uagut aamma nammineq isummatinnik avammut nassarsinnaanerput puigussannginnatsigu.

 

Ilaatigut Inuit Ataqatigiit oqaluttuata Maliinannguaq Markussen Mølgårdip oqaatigisaatut aunga isigaluni pilersaarusiornissaq, isumaqarpunga tassa taanna ullumikkut aningaasaqarnermut killiffimmik nalunaaru­siami oqaatigineqartut pingaarnersarigaat.

 

Kiisalu arlallit oqaatigisaattut aningaasat Landskarsip uninngasuutai ilassutitut aningaasaliissutitigut maannaannaq mangiarneqannginnissaat aamma pingaartinneqarpoq nalunaarusiami, tamannalu qujanaaq amerlasuunit isumaqatigineqarmat.

 

Selskabit patajaallisarlugit Siumut oqaluttuata oqaatigisaanut tamanna pingaaruteqarluinnarpoq patajaal­lisagassatut piukkunnartut isumalluarnartut siunissami taakku patajaallisarnerat naammasisariaqarpoq, kisiannili aamma selskabinik ingerlatsisut siulersuisullu eqqaamasariaqarpaat inuiaqatigiinni piginnitsimin­nut akisussaaffeqaramik, tamatuminngalu eqqaasinneqartuartariaqarput.

 

Isumaqatigiinniarnerit akissaatitigut atorfeqarnermilu atugassarititaasutigut massakkut ingerlanneqartut, ukioq manna naammassinngersaapput, kattuffik ataaseq kisiat suli isumaqatigiissuteqarfigineqanngilaq, Inatsisartunullu nalunaarutigissavara manna tikillugu Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaata, kingornalu ilassutitut aningaasaliissutitut siullertut, ukioq manna ullumi akuersissutigisatsinni aningaasa­liunneqareersimasut iluanni, taakkua aningaasarsiatigut qaffaanerit suli ingerlanneqarmata, kisianni immikkukajaaq ukioq manna taamatut qaffaanerit annertunerat immikkukajaarluinnartut Naalakkersuisut isigivaat.

 

Tassa ukiarmi ilisimaneqartutut ilinninniartitsisunut aaqqiisariaqarsimanerup kinguneranik kattuffiit allat taamatumunnga assigusumik pineqarnissaat tupinnanngimmat.

 

Kiisalu Nunatta suut piginerai inuutissarsiutit ingerlaqqinnissaannut qitiusariaqarmata Siumup oqaluttuata, Nunatsinni suna pigaarput, imeq  killeqanngitsoq pigaarput, taassuma isumaqarpugna kiisami tamakkii­sumik aqqutissiuunneqarnissaa tunisassiatut Naalakkersuisuninngaanniit pimoorullugu ingerlanniarneqar­tariaqartoq.

 

Tassa imaappoq naalakkersuinikkut uagut inuussutissarsiorneq eqqarsaatigalugu pisussaaffipput inuussutissarsiornermik ingerlatsiniartut pitsaasunik atugassaqarnissaat, tassunga killeqartariaqarpoq uagut pisussaaffipput, tassanngaanniit ingerlatsinerit inuit ataasiakkaat imaluunniit ingerlatseqatigiit nunaqqatigiiaat ingerlassinnaanerusariaqarpaat.

 

Toqqortikujulluni tapiissutit kingunerisarpaat unammillersinnaannginneq, illersukkat tunisassiorfiit illersorneqarpallaartut kajumissuseqarneq ajorput ineriartortitsinissamut taamaattumik tamakkuuput naalakkersuinikkut killiffitsinni sammiviginiartariaqakkavut, naalakkersuisooqatigiit isumaat najoqqutara­lugu.

 

Simon Olsen, Inuussutissarsiornermut Naalakkersuisoq:

Partiinit oqaatigineqartut ilagaat NUKA A/S. Tassunga tunngatillugu erseqqisaatigissavara niuernermit isumaginerqartoq tassaammat NUKA A/S Royal Greenlandilu avissaartilluinnarnissaat tamannalu piviusunngortutut oqaatigineqarsinnaapajaalereerpoq.

 

Namminersornerullutik Oqartussat nunaqarfinni nioqqutissiorfiit qaleraleqarfiit avataaniittut tamaassa tigusassarivaat. Tamatuma saniatigut tiguneqassapput fabrikkit Kangaatsiami, Qaqortumi aamma Nuummi GFI-usimasoq tamaat.

 

NUKA-mik tigusinissamik ajornarunnaartitsisuussapput aningaasat 125 mio. kr.-it. Maannakkut NUKA 150-it missaanik sulisoqarpoq. Piffissaq aggersoq ilaatigut atorneqassaaq misissoqqissaassallu­git periarfissat Qeqertarsuarmi aamma Alluitsup Paani fabrikkinik tigusinissamut. Piffissaq taamatuttaaq atorneqassaaq Royal Greenland pisariaqartunik isumaqatigiissuteqarfigissallugu sullissinissamik fabrikini NUKA-p tigunngisaani. Taamatuttaaq pineqarpoq Royal Greenland aamma init NUKA-p tigusassaa­ninngaanniit attartortitaanissaa.

 

Inatsisartut ilassutitut aningaasanut inatsisaat akuersissutigineqarpat NUKA A/S pillugu Inuutissarsior­nermi qullersaqarfik aamma Aningaasaqarnermut qullersaqarfik aallartissapput qinnutigissallugu aningaasaliissutissat Kalaallit Nunaanni Namminersornerullutik Oqartussat ingerlatassaannut tunngasoq. Niuerneq piaarnerpaamik aallartinneqartussaavoq. Inuutissarsiutinut qullersaqarfiup assorujussuaq qilanaarivaa nunaqarfinni tunisisitsinerup nioqqutissiornerullu NUKA A/S-ip ataani ingerlatilernissaa.

 

Godmand Rasmussen, Atassut:

Tassa Atassumminngaanniit eqqaareerpara naatsuarannguanik oqaaseqartarluta, kisianni erseqqissunik. Nuna inoqanngitsoq imaluunnit qeqertaq ajornartorsiunik pilersitsiviusanngilaq. Nuna inoqaleqqaaraan­gami imaluunniit qeqertaq siullermik tassa piumasarineqartarpoq tassa inuk aammalu illu taavalu suliffissaq. Ullumikkut uani eqqartorneqartuni aningaasaqarnermut tunngatilluguoqaatsit assigiinngitsor­passuit ilaatigut aamma isumalluarnartut pilersaarutit tusarpavut, aamma taamaattariaqarpoq.

 

IA-p oqaluttuata oqaatigivaa aningaasaqarnerput pitsaavallaanngitsoq aamma ilumoorpoq. Uani tunngavinni qisuariaassutima annerpaartaringunarpaa naalakkersuisut Siulittaasuata ataqqisama oqaatsit uku atormagit: Inuit eqiasuitsut kivitsisinnaasullu periarfissarsiuutariaqarpavut.

 

Ilumoorluinnarpoq, kisianni ippassaani pisoq eqqarsaatigitigu. Inuit eqiasuittut kivitsisinnaanngorsimallu­tik namminersulersimasut inuiaqatigiit iluanni suliffinnik akileraarusersuigaangatta taava ikiorsiinerput sumut pisarpa?

 

Kukkuneq annertooq uaniippoq, suliffissanik ujaasivugut Nunatta aningaasaqarniarneata iluaqutigisin­naasaa aallaaviginiarlugu, kukkusarpugut kukkussuteqartarpugut suliffiit aallartikkaangata akileraarsillu­git artukkerlugit unittoortikkaangatsigit. Siunissami taanna eqqaamaqqunaqaaq. Suliffissanik ullumikkut amigaateqarpugut aningaasarsiornerput pitsaasup tungaanut saatissagutsigu suliffissanik nutaanik aammalu ujaasiniarta, taakkulu artukkernaveersaarlugit suliffinnik ingerlatsisinnaanerat eqqarsaatigeqqit­tariaqarlutigu.

 

Una Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup atsaannguaq oqaaserivaa ineqarnermut assigiissumik akileeriaaseq taanna attupillappaa. Tummaarisaq ataaseq imaluunniit najugaq ataaseq assigiinngitsumik akilersorneqarnissaa taanna siunissami uangut Atassumminngaanniit pakkersimaarusupparput. Inuit soorunami sanngiinnerusut tassani eqqaaqqajaaneqartartorujussuupput aamma sanngiinnerusunut uagut aamma qanoq iliuuseqarnissarput pingaartittorujussuuvarput.

 

Erseqqilluinartumik oqartoqarpoq ukiut sisamat qaangiuppata Nunarput sillimmataarukkumaartoq, imaluunniit ukiut tallimat, Kattusseqaqatigiit taanna erseqqissumik oqaatigaat, ukiut tallimat ingerlanerani Nunatsinni nungukkumaartut. Taamaattumik taamatut navianartumik inissisimanitsinni immaqa pitsaasu­mik eqqarsarluaqqaarluta nalilersuigutta pitsaanerpaassooq.

 

Aamma Naalakkersuisut ukua isumalluarfigivavut massakkut nutaat uani saqqummersut imaannaanngit­sut inuiaqatigiinni imartoqisut saqqummiussorpasi aamma neriussuugut taakku pitsaasumik inuiaqatigiin­nut pitsaanerpaamik ikiuineqartumik atuutsinneqarumaartut. Tassa taanna aappassaaneerlugu uanga anerusuppara, Nunatsinni suliffissanik amigaateqarpugut tamanna nassuerutigisariaqarparput, suliffissa­nik ataavartunik pilersitsinermi pinaveersaarniartigu suliffinnik akileraarusersuinaveersaarluta. Ullumikkut uani immaqa takuneqarsinnaasuuguni nuannissagaluaqaaq Nunatsinni taxaatiinnallilluunniit Landskarsi­mut akileraarut akiliutigisartagaa qanoq annertoreertiginera. Qujanaq.

 

Steffen Ulrich-Lynge, Ineqarnermut, Attaveqarnermut Pilersuinermullu Naalakkersuisoq:

Tassa Per Rosing-Petersen angallannermut tunngatillugu oqaatigaa tamani angallanneq ilaatigut ima ingerlasoq, tassa umiarsuit atorlugit timmisartorlu atorlugu, kisialli massakkut isumaqatigiissutit nutaat takkuttussaasut aammalu atsiorneqartussaasut qanittukkut Grønlandsflymut tunngatillugu, tassani anguniarneqarpoq Upernavimmi taavalu aamma Uummannap pigisaani timmisartoq atuunnarlugu taamaallaat siunissami angallannissaq. Tassa taanna inuiaqatigiinnut sipaarutaasinnaasutut soorunami aamma isigineqarmat.

 

Taava aamma Per Rosing-Petersenip taakkartorpaa taallugu una sanaartornermut atatillugu avataaninn­gaanniit tikisitsinissaq taanna assut, isumaqarpunga tassani paatsoortoqarsimasoq, pineqanngillat inupparujussuarnik tikisitsinissaq, kisianni una pineqarpoq ammasumik avataaningaanniit aamma unammillerteqarnissaa, immaakkami massakkut arlaatigut sanaartussagutta, maaniinnaq unammillerneq ingerlassagaluarpat akit suli taama qaffasitsigisut qaffasittuaannasapput aamma taamatut. Taannartaa paasilluaqqunarpoq, tassa inuit maaniittut atussavavut, kisiannili suliffeqarfiit avataaningaanneeraluarpata aamma ajunngilaq. Qujanaq.

 

Daniel Skifte, Atassutip oqaaseqartua:

Naalakkersuisut Siulittaasuata aammalu Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup oqaasiinut annikitsumik oqaaseqalaassaanga. Tassa siullermik Naalakkersuisut Siulittaasuannut. Ilinniartaaneq pillugu maqaasin­ninnitsinnut peqqutaavoq Naalakkersuisut 2000-imi pilersaarumminni aningaasat inatsisissaannut ikkussiniarnerminni ilinniartitaaneq meeqqalluunniit atuarfiat taanngimmassuk puigorsimammassuk.

 

Uanga qupperneq 35-mi 36-milu eqqartorneqartut pinngilakka, uanga pivakka qupperneq 54-mi 63-milu eqqartorneqartut, tassa ataatsimoortumik aappaagumut pilersaarutit, tassa oqaannassaanga assortuussutaanngitsumik neriuppunga aamma ilinniartitaaneq meeqqalluunniit atuarfiat taanna aamma tulleriiaarinissami naalakkersuisut eqqaamassagaat, tassa Atassutip oqariartuutaa ujartugaalu.

 

Siumukkut Inuit Ataqatigiillu talerpiatungaanut saannersut eqqartorneqarpoq naalakkersuisunit marlun­nit. Tassani oqaatigissavara erseqqissarlugu pingaartumik Josef Motzfeldtimut erseqqissaruma­gakku talerpimmut partiit allat sangunerunerat Atassutip iluarisimaarmagu aammalu oqaatsitsinni taanna erseqqissumik oqaatigigatsigu.

 

Taamatut oqareerlunga OECD-p inassutai qupperneq 47-miittut qallunaatuuani qupperneq 40-miittut imatut oqaaseqarput, tassalu taamatut oqarninnut tunngaviupput, issuaalaassaanga: „OECD-p nalu­naarusiaani missingersuutaasumi kaammattuutit naalakkersuisut inuutissarsiornikkut ingerlatsinerminni anguniagaannut naapertuulluarput. Ullumikkut amerlanernit ilisimaneqarpoq pisortat kisermaassinerat aaqqissuussinerusoq pissarsinanngitsoq“. Issuaanera naavoq.

 

Tassalu taanna maluginiarpara ullumikkorpiaq aamma Siumup oqaaseqartuata oqaaseqaatimini qupperneq 8-mi oqaatsit uku atormagit, issuaaneq tassa tunisassiorfissamik pilesitsiniarnermut tunngasu­mik issuaaneq:  „Tamatumanili soorunami pisarneq malillugu Nunatta annertunerpaamik tunisassiortoqa­lissappat piginneqataanissaa puigornagu“, tassa Nunatta piginneqataanissaa puigoqquneqanngilaq.

 

Taakkulu marluk oqariartuutit imminnut akerleeriipput aappaa siumut sammilluni OECD-minngaanniit inassutigineqartut tigujumavai, aappaatali suligooq Nunatsinni ullumikkutut ingerlaneq ingerlatiinnarne­qassaaq, tassa imaappoq umiarsualiissaagut Namminersornerullutik Oqartussat imaluunniit taassuma pigisaani suliffissuaqarfiusuni? Isumaqarpugut taanna imminut assortuuttoq.

 

Aaversuarmik iisineq eqqartorneqallatsiarmat oqaatigissavara tassaana taanna eqqaagipput akileraarutit qaffanneqarnissaat aammalu akileraarutit qaffatsinneqassanngippata akitsuutit akitsuuserneqareersut qaavinut imaluunniit nutaanik akitsuusiinikkut pissarsiornissaq oqaaseqarfigigatsigu, taannalu naleqqiup­parput qaammatit marluk matuma siornatigut pisimasunut. Taamaattumik aamma politikkikkut assersuu­titaqassagaanni qaammatinilu kingullerni pisimasut eqqaassagaanni taaneqarpatalu aamma tusaatissatut tiguneqarsinnaasariaqarput.

 

Lise Lennert, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoq:

Qujanaq. Siulliutissavara taanna aatsaannguaq Daniel Skiftep uparuagaa, taanna ilinniartitaanermut tunngatillugu immikkut sammisassani taaneqarsimanngimmat,  kisiannili tassa imaappoq puigorneqanngil­luinnarpoq, immikkut suliniutigineqareerpoq, ilinniaritaaneq pillugu Inatsisartunut 1995-mi nassuiaatip malitsigisaanik suliniutit iluini taanna ingerlanneqarpoq. Naluneqanngitsutullu iliuuserisassat tulliuttut ilagaat meeqqat atuarfiat pillugu september ip 8-ninngaanniit 14-iat ilanngullugu isumasioqatigiinnissaq annertooq, tassa suliniutip taassuma malitsigisaasa ingerlanneqarsimasullu annertuut tulliuttut taanna ilagivaat. Taavalu aamma assersuut alla tassa ullumikkut pingajussaanik oqaluuserivarput inuussutissar­siutinik ilinniartitaanerit pillugit Inatsisartut peqqussutissaat.

 

Taavalu aamma oqaaseqarfigilaarusuppakka partiit ataasiakkaat uparuarsimasaasa ilaat, naak Jonathan Motzfeldtip annertuumik ilinniartitsinerup iluani aamma taaneqarsimasut oqaaseqarfigereeraluarai marlussunnguit taarusuppakka ilanngussassatut, tassalu siullermik Siumup oqaaseqartuata eqqaavaa ilinniartitaanerup iluani eqqaavaa nunani allani ilinniarumasut mattunneqannginnissaat pingaartillugu, aap pingaartinneqaqaaq, taavalu tassa pingaartinneqaqimmat taamatut kalaallit inuusuttut GU-mi atuartut naammassinnginneranni siunnersorluarneqarnissaat anguniarlugu, periarfissallu aamma nunani asssigiinn­gitsuni suuneri erseqqissarniarlugit, tassa massakkut ingerlanneqalersimavoq siunnersuisarneq Nunatsin­ninngaanniit, Danmarkiminngaanniit Canadaminngaanniillu GU-nut ingerlanneqartalersimavoq ukiut tamaasa, taavalu taassuma soorunami kingunerisarpaa inuusuttut ilai Canadami atuarusuttarput, ilai Danmarkimi ilaalu Nunatsinni.

 

Taakkua periarfissat isumaqarpunga inuusuttortatta eqqumalluarfigigaat, taavalu aamma atorneqarlua­lereersimasut. Kisianni ilinniagassat ilaat aamma assersuutigiinnarlugu nakorsanngorniat inatsisilerituunn­gorniallu Canadami atuarniaraluarunik taanna Canadami taamatut taakkua ilinniakkat iluini aaqqissuussi­simanerit Nunatsinnut tulluanngimmata, taamaammat tassa taamatut ilinniagaqarniartut Danmarkimiit siunnersorneqartarput atuarnissaat, kisianni ilinniakkat allat soorlu ujarassiujuunngorniat, ingeniørinngor­niat biologinngorniallu assersuutigalugit taakkua Amerikami Avannarlermi Canadamiluunniit ilinniarne­qarsinnaapput.

 

Taava aamma ilinniarnermusiat pillugit taaneqartumut imatut oqarsinnaavunga, tassani KIK-p DKIK-llu suleqatigalugu taamatut aaqqissueqqinnissap ilinniarnersiutilinnut tunngatillugu aaqqissuusseqqinnissaq ingerlanneqarpoq taavalu aamma ungasinngitsukkut naapeqatigivakka, tamaasa aammalu taassuma iluani suliassaq ingerlavoq.

 

Aamma arlalitsigut aamma Siumuminngaanniit Inuit Ataqatigiinninngaanniillu eqqartorneqarpoq taanna ilinniagaqartut akornanni ingammik sanaartornerup iluani taamatut taamaatiinnartarnerup annertussusia, aap taanna eqqumaffigeqaarput, taavalu KIIP-imi suliassani tulleriiaarinitsinni qutsitsittorujussuullugu pingaarteqalugulu inississimavarput taamaammallu aamma taassumap iluani suliniutit ingerlatilereerpavut, tassalu neriulluta piffissmi qaninnermi ersarissumik aamma nalunaaruteqariartorsinnaajumaarluta qanoq iliornitsigut taassuma taamaatittarnerujussuup millisarneqarnissaa.

Kisianni soorlu aamma nalunnginneqareersutut siunnersuissarnerup iluani taamatut aaqqiinissap aammalu siunnersuisartussat ilinniartinneqarnissaat tassa aamma ingerlanneqalereertut ilagivaat.

 

Aamma una Maliinannguaq Markussen Mølgårdip uparuagaasa ilaat ilinniartitaanerup iluani taatsiaru­suppara imatut oqaravit, taassumalu saniatigut minnerunngitsumik meeqqat atuarfiani naammassisat ingerlaqqinnissamut naleqquttannginneri uparuarakkit, kisianni tassunga tunngatillugu aamma taanna inersuussutigiinnarsinnaavara taamatut meeqqat atuarfiata iluani aaqqissuusseqqinnissami suliniutaasut ingerlammata, taavalu aamma assiliaq una pigilersimavarputGU-mi atuarniartut atuarnissamullu kajumit­tut aammalu isernissaminnut piukkunnartut amerliartuinnarsimammata, taavalu tassa GU-t Nunatsinni massakkut pingasuussut ilinniarfiusut massakkut tigusinnaasatik tamaasa tigusarpaat. Taava taamaalilluni tassa uppernarsaatitut taaneqarsinnaanngikkaluarpoq kisiannili tassa taamaalilluni erserpoq qanoq GU-mi atuarnissaq taavalu isissutaanissamut piumasaqaataasut aamma atuartuutitta akornanni saperneqann­gitsut atorneqartullu. Qujanaq.

 

Jørgen Wæver Johansen, Siumup oqaaseqartua:

Qujanaq, siullermik Naalakkersuisunut qujanaq Siumuminngaanniit oqariartuutigisatta taavalu anguninar­neqartariaqartutut siunniunneqartariaqartutullu isumaqarfigisavut amerlanerpaartaat ilalerluarlugit tigugassigit. Aamma naatsorsuutigilluinnarparput isumassarsiaammata pitsaasut ingerlariaqqinnissassinni suliniaqqinnissassinni taakkua aamma nalilesuinissainnut ilaatillugit ingerlaqqikkumaartusi.

 

Taava una ilinniaritaanermut tungatillugu ilinniartut kiffaanngissuseqarnerulernissaat siunertaralugu siunnersuutigisimasarput pillugu immaqa erseqqissaassuteqalaarnissarput tassani pisariaqarpoq nalunn­gereeratsigu ilinniartut karakterimikkut qaffasissuseq aalajangersimasoq qaangerlugu angusigaangata taava periarfissarpassuit taamaattut ammartarmata nunani allaniittut. Kisianni aamma ilinniartoqarpoq agguaqatigiisillugu karakterimikkut taama qaffasitsigisumik angusaqartanngitsunik, kisianni taakkua nunani allani atuarfinnut, ilinniarfinnut ilisimatusarfinnullu isersinnaagaluarput taakani piumasaqaatit naapertorlugit, kisianni Nunatsinni aalajangersaasimanerput naapertorlugu uagutsinniit aningaasalersor­neqarlutik isersinnaatitaanngillat.

 

Taamaattumik taakkua kiffaanngissusermik annertunerusumik periarfissanillu annertunerusumik tunineqarnissaat tassani siunnersuutigisatsinni pivarput, taannalu soorunalimi aamma ilinniartorpassuarnut iluaqutaasinnaammat aamma misissorneqarluarsinnaasut ilagisaattut tikkuarparput.

 

Taava Daniel Skiftep oqaaseqaqqinnermi oqaatigisaanut tunngatillugu isumaqarpunga siullermik malunnartoq Daniel Skiftep nassuaatip immaqa eqikkarnerinnaa annertunerusumik sammisimagaa.

 

Taava oqaatigisatsinnut tunngatillugu tassalu Nunatta ernga avammut tunisassiarineqalissagaluarpat Nunatta soorunalimi piginneqataanissaa tassani pigorneqartariaqanngitsoq. Tassunga tunngatillugu Daniel Skiftep oqaatigaa taakkua, taavalu Naalakkersuisut nassuiaammik anguniagassatut tikkuartorsi­masaat imminnut assortuuttut. Kisianni arlaannaatigulluunniit taamaattoqarnera uanga takusinnaanngilara, pissuissamisuuginnarpoq.

 

Aamma Daniel Skiftetut isummissagaanni taava isumaqassagaluarpoq aatsitassarsiornermut uuliasiorner­mullu Nunatta piginneqataanerata peerneqarnissaa Atassutip suliniutiginiaraa. Tamannalu naatsorsuutigi­neqarsinnaagunanngimmat isumaqarpunga aamma Nunatta ernga tunisassiarineqalissagaluarpat aamma Nunatta piginneqataanissaa taamatorsuaq eqqumiigineqarsinnaanngitsoq.

 

Taava isumaqarpunga partiit arlallit maani oqaaseqarnerminnut atatillugu takutikkaat una nassuiaat soorlu aamma naalakkersuisut oqaatigigaat atormassuk suut siunniunneqartariaqarnersut aammalu suut anguniarneqartariaqarnersut tikkuartolugit, taamaattumik aamma taanna Atassutip oqaaseqartuanut innersuukkuppara, nassuiaat una atorniarsiuk suut siunniunneqartariaqarnerinut naalakkersuisut suliniutigisassaannut oqariartuiffittut. Qujanq.

 

Maliinannguaq Markussen Mølgård, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Qujanaq, uaguttaaq Inuit Ataqatiginninngaanniit Naalakkersuisut akissuteqaataannut qujavugut. Uani partiit oqaaseqartuinut tunngatillugu oqaaseqalaarusuppunga tassa ilaatigut Siumup oqaaseqartuata oqaatigisai isumaqatigilluinnaratsigit raajartassanut tunngasut aamma naliliiffigineqaqqittariaqartut ilumut pisuussutiut qaqugorsuamut pigiuassaneraat taamatut pissarsisartut, taanna nalilerssoqqittiariaqarluinnar­poq, tassami ineriartorneq ingerlajuarpoq aamma uagut Nunatsinni atortorinngilarput piginnittarluta imannak Qallunaat Nunaannisuut illuutit toqqaviinik, tassami iluutit toqqaviinik piginninneq, taanna attartukkatut ingerlattarparput. Taamaattumik ineriartorneq malillugu aamma taamatut naliliiuarnissaq isumaqarpunga pisariaqartoq aamma raajartassat eqqarsaatigalugit.

 

Taassuma saniatigut aamma isumaqatigaarput oqaatigineqarnmat nunani allani ingerlatseqatigiiffiit siunertanut tunngassuteqanngitsunik akuleruttarneq aamma taanna killeqartariaqartoq. Taanna aamma isumaqatigilluinnarparput. Kiisalu ilinniartitaanermut tunngatillugu oqaatigineqartut uniinnartarnernut tunngasut aammalu nalilersueqqinnissaq massakkut ilinniartitaanermut tunngatillugu aningaasarpassuit atortakkatta maanngaannaratik ilumut atorfissaminnut atornissaat taanna nalilersoqqittariaqalerparput, aammalu Inuit Ataqatigiinninngaanniit pingaartitatta ilagivaat massakkut nalugatsigu ilinniartorpassuit GU-tut il.il. ilumut ukiorpassuarni ilinniariartornissaat, nalunngilarpummi Qallunaat Nunaanninngaanne­eraanni iserniarneq ilinniarfinnut ajornakusoortorujussuusoq, taamaattumik pilerinartorujussuusarpoq soorunami tikisitat meeraannut maanngaanniit ilinniarfinnut qinnuteqarnissaq immikkut isiginnittoqartar­mat.

 

Taavali naluarput tamakkua ilumut uternissaminnut pilersaarnersut, paaserusunnaqaaq ilumut aningasat aningaasaliissutigisartakkavut ilinniaritaanermut tunngasut pissusissamisut aammalu Nunatsinnut iluaqutis­satut siunissaq eqqarsaatigalugu atornerigut.Taamaattumik taanna erseqqissaatigerusupparput.

 

Taavalu aamma Inuit Ataqatigiinninngaanniit siusinnerusukkulli oqaatigisartagarput Nunatta pissarititaa­nik piorsaajuarnissaq taanna avaqqunneqarsinnaanngilaq, aammalu Nunatta pissarititaasa ineriartortin­nissaat nioqqutissiarinissaat eqqarsaatigalugu eqqarsartartoqatigiinnik, taamatut taaneqarsimasoq, taanna aamma isumaqatigilluinnarpapput, ilaatigut amigaatigisaratsigu aallarniutissatut ilumut misileraasi­manerit, suut  massakkut puisit orsuinut tunngasut ingerlanneqartut taakkua ajunngitsumik isumalluarfi­gaavut.

 

Kisianni taakkuinnaanngitsut aamma pisuussuterpassuatta allat atorluanngisatta taakkua sumut atorsin­naanerisa misileraaffigineqarnissaat isumaqarpunga Inuit Ataqatigiinniit pingaartilluinnarlugu aamma isumaqataaffigigatsigu, kiisalu aamma soorunami imermut tunngasut taakkua tamakkiisumik isumaqa­taaffigivavut.

 

Ilinniaritaanermut naalakkersuisup oqarneranut ilumut GU-tartut tiguneqartartut taakkua naammassillutik ulikkaartarput, ilumoorpoq, uanili aamma nalunaarusiami imaluunniit nassuiaammi ilaatigut erseqqissoq oqaatigineqartoq maanaannaq unittartut ingammik sanaartorneq aamma eqqarsaatigalugu maanngaan­naq unittartorpassuussartut, tassa affai sinnerlugit allaat ilinniarnertik unitsittaraat.

 

Aammami aamma allani ilinniarfinni nalunngilarput ilinniarnertuunngorniat avataatigut immaqa STI allallu eqqarsaatigalugit oqaatigineqartuartartoq meeqqat atuarfiini naammassisimasat taakkua annikippallaar­tartut taamaattumik tamatuma aamma ilorraaq tungaanut, immaqa assigiinngissuseq annertusimavoq GU-niartunik naammassisuni taavalu allani ilinniagaqarniartut eqqarsaatigalugit taavalu aamma tigusissar­nerit ilinniarfinnut allanut isigissagaanni, taamaattumik taanna ersseqqissaassutigilaarusuppara.

 

Kiisalu Atassutip Siulittaasuanut oqassuunga saamimmut sangunermi imaluunniit talerpimmut sanguner­mik oqariartuutaanut akissutigalugu, uagut Inuit Ataqatigiinniit saqqummiussatsinni saqqummiuttakavut allanngorianngimmata, tassa taakkua pingaartitagut saqqummiuppavut, aamma soorunami ineriartorner­mi peqataarusuppugut, kisiannili tunngavissat ersarissut takorusuppavut ineriartortitsinerup ajunngitsumik sapinngisamik tamanut aamma avinngarusimasunut pitsaasumik kinguneqarnissaa taanna eqqarsaatigalu­gu.

 

Tassungalu tunngatillugu naalakkersuisut Siulittaasuata oqarnera assorsusaq nuannaarutigaarput, tassa suliffissuit eqqarsaatigalugit Royal Greenlandip avataasiortut amerlillugit suliffissuit matoorarnissaannik ilaatigut oqaaseqartoqarnera nalunaarusiami taanna Naalakkersuisuniit suliniutigineqanngitsoq erseqqis­sumik oqaatigineqarmat.

 

Kiisalu naggasiullugu oqaatigissavara, tassa taanna assigiimmik akeqartitsineq, taassumap peerneqarnis­saa imaaliallaannaq akuerisinnannginatsigu kisiannili ineriartornermi aaqqiissutissat assigiinngitsut, taanna kisiat pinnagu, aammali allat periarfissat misissorneqarnissaat kissaatigilluinnaqqissaaratsigu.

Tassami taamatut aaqqinniarnermi soorunami pisinnaasut aammalu ineriartortitsiviusinnaasut ineriartortit­sivigineqarnissaasa  noqinnissaat taanna kissaatiginngilarput, kisiannili nunaminnik imaluunniit illoqarfim­minnik nammineq inunngorfimminnik kivitserusuttut amerlaqaat aammalu periarfissaat nunaminniinngin­narlutik periarfissaasa assigiinngippallaarnissaat uagut imaaliallaannarlugu akuersaarsinnanngilarput.

 

Isumaqarpugut ineriartortitsineq ataatsimut isigigalugu. Soorunalimi oqilisaanissat taakkua misissortaria­qarput kisianni illuatungaani piigassat sunik taarsenissaat aamma erseqqissumik paasisariaqarput akuersinnginnermi.

 

Naggasiutigerpiarlugu Nunatta aningaasaqarnikkut inissisimanerata killiffia eqqarsaatigalugu ataatsimut isiginnilluni isumalioqatigiinnik imaluunniit kommission -mik sunaasinnaavorluunniit tikkuussisussamik pisariaqaritsivugut ukiut 2000-it iserfissavut eqqarsaatigalugit, pisariaqalerpoq massakkut sattartutut ingerlanata aqqutissarput sunaasoq inuutissarsiornikkut, aalisarnikkut, ilinnititaanikkut il.il assigisaanik aqqutissarput ersarissoq isigalugu maani aalajangiisarnissarput aamma kinguaassagut eqqarsaatigalugit. Qujanaq.

 

Mogens Kleist, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:

Naalakkersuisut taakkartugaat assigiinngitsut taakkua uagut Kattusseqatigiinniit tungaaninngaanniit qujassutigissavavut, aamma partiiningaanniit taakkartorneqartut assigiinngitsut aningaasarsiornermut tunngatillugu aaqqiissutaasinnaasut.

 

Naatsorsuutigiluinnarparput ukiamut Finanslovi ingerlanneqalerpat tamakku assigiinngitsorpassuit siunnersuutit iternga tikillugit eqqartorneqarumaartut, taamaatumik uagut tungitsinninngaanniit oqaatigis­savarput taakku siunnersuutaasimasut naatsorsuutigilluinnaratsigit sukumiisumik eqqartorumaassallugit, aammalu taakkartorneqartut naalakkersuisuninngaanniit assigiinngitsut neriuutigaarput ataatsimoorluta ukiamut eqqartorumaarigut. Taamaattumik annertunerusumik oqaaseqarnanga qujaffigissavakka naalakkersuisut taamatut aamma uagut siunnersuutigisinnaasatsinnit tigusiumasinnaasimammata aammalu ukiap ingerlanerani nalunngilara taakku eqqartorumaarigut.

 

Otto Steenholdt, Atassut:

Qujanarluinnarpoq taamatut saqqummiussaqarneq malugalugu aningaasaq pillugu oqallittariaqartarneq, ippassaaninnguakkuni oqaaseq tusagara aningaasat taakku kisimik maani uninngaarfissaanngillat aamma allanik peqarpoq.

 

Taamatut pinngitsaalillutalusooq aningasaq oqallisigineqaraangat, tassa aatsaat, aamma isumaqarlunga oqartartut inuit aningaasat kisiat oqallisigineqassanngitsumik pinngitsaalineqarlunilusooq oqartinne­qaraangata aningaasaq pitinnagu ingerlasoqarsinnaanngilaq. Aamma uagut maani inuiaqatigiit ingerlaasit­sinni taamaappoq.

 

Ukiorpaaluunngillat ilisimatooq Paldam saqqummiimmat Kalaallit Nunatsinni pissutsit qulaajarlugit ersarilluinnartumillu oqarfigaluta, taamatut ingerlaannarsinnaanngilasi privatit periarfissillugit ingerlalinn­gikkussi aningaasarsiornersi aaqqinnavianngilaq. Assartuineq allarparujussuillu tamaasa qulaajarpai eqqortumik, aamma ullumikkorpiaq OECD-p aamma taamatut oqariartorfigivaatigut ersarivissumik.

 

Raadiukkut tusarnaarpara Aningaasaqarnermut Naalakkersuisutta taanna nassuiaat akiniarpalukkalu­araa oqariartuulli ersaringaarmat, ukorsiia aningaasaqarnikkut uku aaqqinngikkussigit, privatit periarfis­sinngikkussigit ingerlaaseq taanna isumannartumik ingerlavoq. Soorunami immaqa politikkeriugaanni naalagaaffik isumalluutiginerullugu ingerlatsisussanik eqqarsarluni OECD-p oqariartuutai akiuminaassi­massaqaat.

 

 

Taamaattumik tupiginngilara Atassutip Siulittaasuata ersarissumik oqarfigimmasi, tusarnaarlusi saqqum­miussasilu takullugit nalunngereerlugu sumut ingerlarusuttartusi, taamatut naalakkersuinikkut sangoria­taarneq ersarissumik oqaatigimmagu isumaqatigilluinnarpara, aamma pissusissamisoorpoq.

 

Kisianni Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq oqaraluarpoq pingaarnerunngitsoq OECD-p saqqum­miunneqarnera massakkut, naagga eqqorluinnaqqissaartumik periarfissaq eqqorlugu saqqummerpoq, aningaasanik oqallinnissarput ullumikkut pisoq, tassunga tapertatuut ersarissumik oqariartuuteqarmat naalagaaffiup ingerlatsinipilorujussua taamaatinngikkussiuk aningaasaqarnikkut siunissarsi isumannarpoq.

Taamaattumilliuna taanna isumaqatiginiarsaralugu naalakkersuisut Siulittaasuat aammalu Aningaasaqar­nermut Naalakkersuisoq OECD-mut imannak isumaqataanerminnik oqarniarsarigaluartut, kisianni partiimik ilaatigut immaqa akerlilerneqamisaartumik nipilimmik ilalerneqarlutik.

 

Soorlu Siumup oqaluttua nuannarilluinnarpara imatut oqalummat, tigoriasaarmagit raajarniarneq avataani imaluunniit raajarniarneq tamaat, imatut erseqqitsigisumik oqaatigimmagu, tassa taakkuuku inuiaqatigiit pii. Nalunanngingaarami taanna tusaannarlugu taavalu ilaqutariit piginneqatigiiffiillu aamma saassutariler­lugit, taakkuagooq isumaqassanngillat tassa pigiuassallugit.

 

Tassa soorlu imaassagaluartoq, naagga naalagaaffiumukua pii, ukua ilaqutariit allallu taakkua naassaann­gitsumik piginnissanngillat. Isumaqatigisinnaavarput taamatut allassimammat, nikissinnaassappata ajussanngilarmi. Issualaarpara imatut erseqqitsigisumik oqarmat, ”taamaattumik pissusissamisuunngilaq pisassiissutit ullumikkut naaffeqanngitsumik piginneqatigiiffiit ilaqutariillu ataasiakkat pigisaattut ilaatigut isigineqarmata”.

 

Danmarkimi tamakkua aalisarnermut ingerlaatsit allaniluunni takugutsigu naalagaaffik tamakkununnga akuliuttussaanngilaq, privatinut tunniunniarli aalisarnerup taanna ingerlanerissavaa, kisianni isumaqati­gaara oqarmat, nalagaaffiup pigisaassa ilaasa tunniukkiartuaarneqarnissaat immaqa ilaqutariinnut. immaqa piginneqatigiiffinnut.

 

Naalagaaffik imaluunniit Namminersornerullutik Oqartussat pisiniarfinnik, aallisarnernik sorpassuarnik ingerlatsinersuat qimallugu tamakkununnga tunniussiartuaarnissamik oqarneq ajunngitsutut uanga nalilerpara. Annerusumik oqaaseqarfigisussaagaluarlugu takulerakku piffissaq imaalereersoq. Nuannaril­luinnarpara aamma naalakkersuisut Siulittaasuata uanitsorsiniarsimanini maanngaanniit eqqartormagu.

 

Ajunngilarmi, kisianni allatut ajornaqaaq assartuineq taama akisutigitillugu uanitsut aamma akitsorsiartor­tarput, Paldam erseqqissorujussarmik eqqartugaata sanianut ilillulu uanitsut suunngillat. Karsersuarooq nuutassat maanngaanniit Danmarkimukaraangami qanoq akeqartarnera tassani erseqqivissumik taasimasai aamma Naalakkersuisut Siulittaasuata uanitsorsiaminut assersuummagit nuannerluinnarpoq.

 

Tassungali tunngatillugu oqaatigilara eqqartulaarassiuk timmisartumik assartuisinnaaneq Atlatikoq qulaallugu eqqarsaatigineqannguatsiarmat, timmisartoqarfik suna siunissami tamakkununnga piukkunnar­nersoq. Atasssummiit ersarivissumik oqaatigisarsimasarput Aasianni timmisartoqarfik siunniunniarli, taassuma allinissaa imannak allanut naleqqiullugu akisunerunngilaq.

 

Taama erseqqilluinnartigisumik oqarfigineqareerpugut, allanik tassunga sanilliutassaqaraluarutta akissaqanngilagut, aningaasat ullumikkut oqallisigigatsigit akikinneq pitsaanersumik ingerlasinnaasoq toqqassagaanni oqareertariaqarpoq allanik piukkunnartunik soqangilaq.

 

Aamma Maliinnannguaq tupigaara oqaannarmat allanngorianngilagut. Aningaasaq taanna eqqartuleratsi­gu tassa oqaatsikka uterfigeqqiinnassavakka, aningaasaqarnani ingerlaneq ajornaqaaq aamma IA-p Siumullu taanna paasisariaqarpaat. Aningaasaq qitiuvoq, oqallisigisarlu ullumikkut tassarpiaavoq oqartoq ingerlaaseq taanna atuinnassagussiuk aningaasaarnikkut Kalaallit Nunaata siunissaa isumannar­poq.

 

Taamaattumik Namminersornerullutik Oqartussat aningaasaqarnermut suliffinnilluunnit tigumminninneru­jussuat killilersimaarneqalerniarli ilissi- mi oqareernikuuvusi ersarissumik, privatit periarfississigit, naaguna taanna? Oqaasiinnaassanngippat ullumikkut oqallinnermut taanna ilanngussiuk siunissami ingerlariassagutta, Paldamlu OECD-llu oqarfigaatigut taakkua privatit periarfissinneqassasut. Utaqqiin­narsinnaanngilagut periarfissinneqarniarlik.

 

Josef Motzfeldt, Aningaasaqarnermut Niernermullu Naalakkersuisoq:

Kingullerminngaanniit aallartissaguma soorunami Otto Steenholdt, naluara nalunaarusiaq ullumikkut oqallisigisatsinni aallaavigisarsi atuarsimaneraa.

 

Tassani pisortat ingerlatsinerujussuata taarseriartuaarneqarnissaa inassutigineqarpoq. Taamaattumik privatit periarfississigit, Atassutip ukiuni sisamani 95-iminngaanniit 99-imut qanoq annertutigisumik suliniutigisimaneraa Ortup immaqa imminut apeqqutigisariaqaraluarpaa.

 

Taavalu OECD-ermiut Naalakkersuisunut nalunaarusiarisimasaat Inatsisartunut agguaanneqarsimasoq ataatsimilluunniit Naalakkersuisuisooqatigiit ajortuliatut ajortorsuartut ataasiarlutilluunniit nalilersimanngi­laat, isumassarsiorfissatsialattut, kisiannili isummiussaat ilassuteqaataalu tamaasa sanninngaarlugit ataatsikkut tamaasa iineqarnissaat naalakkersuisut ataasiarlutilluunniit siunnerfigerusunngilaat, aamma nammineq OECD-p nalunaarusiornermi inassutigisaa tassaavoq mianersortumik pissusitoqqat allorne­erakkuutaarlugit allanngortikkiartuaartariaqarput.

 

Aningaasaq uani qitiutillugu oqallittoqanngilaq, inuiaqatigiinni tulleriiaarineq, inuiaqatigiinni sumut sammiveqarnissarput, qanoq pingaarnersiuinissarput oqaluserineqarpoq, aap, aningaasat atorfissaqartin­neqarput, kisianni qitiusoq tassaavoq, suunnuku qanorlu tulleriiaaraluta ingerlatsiniartugut, taanna Otto Steenholdtip paasisimanngippagu ajuusaarnaqaaq.

 

Kiisalu kommunit suleqatigiinnerunissaannik Inuit Ataqatigiit oqaluttuata oqariartuutaa taanna pingaaru­teqartorujussuartut Naalakkersuisut nalilerparput, aamma anguniakkatsinnut ilaavoq, nammineq maani ingerlatsinitsinni aningaasartuutikillisarnitsitullu pingartigaaq, kommunit ukimut aningaasanik taamannanik 6-700 mio. kr.-inik tapiissuteqarfigisakkagut aamma taakkua soqutigisarisariaqarpagut isumaqatigiinni­artaratsigimmi bloktilskuditigut qanoq pineqassanersut.

 

Taakku aamma suleqatigiissinnaannerat qanimut aningaasartuutikillisaanissaq siunertaralugu, tamanna ingerlanneqareerpoq, kommunini annertuneerujartuinnartumik ingerlanneqarpoq qujanartumik.

 

Kiisalu aarrup neqaa taanna taama mamartigisoq aningaasarsiornikkut killiffik nalorninaatsumik eqqartorneqarmat matumani, eqqaasariaqarpoq ullumikkut Inatsisartuni oqallinnermi ersarissumik toqqammavissaqarluni oqallinneq aallaaveqartoq malunnarmat. Ilimagisariaqanngilarmi tukattunik ersarinngitsunik Inatsisartut saqqummiivigigaanni ersarissumik isummersornissaat ilimagisariaqanngilaq.

Aningaasarsiornikkut killiffik nalorninaatsumik nalunaarutigineqartarsimanngilaq. Aningaarsarsionikkut Naalakkersuisuusimasup ukiuni kingullerni oqalugiaatigaa Nunatta aningaasarsiornera isumannanngitsu­mik inissisimasoq, tamanna aallaavigalugu Inatsisartut oqallittarsimapput, Naalakkersuisut tassaammata eqqortumik nalunaarusianik Inatsisartunut saqqummiisussat.

 

Ullumikkut qulaajaavugut, annernarsinnaasut tikittussaavagut, allatut ajornaqaaq, Naalakkersuisuni Inatsisartunilu isumaqartoqassanngilaq nuannersuinnavinnik toqqammaveqarluta oqallisit aalajangertar­nerillu isumagissagigut.

 

Allanngortitsiniarutta mianersortumik, kalluarneqartussallu inuusutissarsiortuuppata, kalluarneqartussat peqatigalugit pilersaarusiorneq ingerlattariaqarparput, siullertulli nalunaarfigisassagut Naalakkersuisuniit tassaapput Inatsisartut, aningaasanik agguaasartut.

 

Raajarniarnerup allanngortinneqarsinnaaneranik inuiaqatigiinni tamakkiinerusumik iluaqutaanissaata saniatigut, ingerlataqartunut, tassa aalisartunut, iluaqutaanerunissaa siunnerfigisariaqartoq Naalakkersui­sut isumaqarpugut. Aningaasat aalisarnikkut raajarniarnikkutmpissarsiarineqartut amerlippata nunatsnni inuutissarsiutinik nutaanik immaqa suliffissaqartitsinikkut iluaqutaasussanik, Nunatta aningaasaqarneranut iluaqutaanerusumik immaqa aalaartitsisinnaanngussuugut.

 

Iluarsiinerillu oqarnittut ataqatigiissuusariaqarput, ingerlataqartut peqatigalugit mianersortumik piler­saarusiorluakkat.

 

Mads Peter Grønvold, Kattusseqatigiit:

Siullermik Naalakkersuisunut ilaasortaq Steffen Ulrich-Lyngep oqaaseqarmat angallanneq pillugu Upernavimmi Uummannallu eqqaani angallanneq umiarsuarmik piunnaarlugu timmisartukkuinnaq angallannissaq eqqarsaatigineqalersimasoq, taanna qisuariarfiginngitsoorsinnaannginnatsigu Kattusseqa­tigiinniit qisuariarfiginiarparput.

 

Tassa naluneqanngitsutut mittarfiliat assigiinngitsut arlallit sanaartorneqarput, aamma inereernikut arlallit soorlu Aasiaat eqqarsaatigalugu illoqarfiit arlaaninnganniit timmisartorluni orninneqarluni ilaasoqaraann­gamik inuit tallimat sisamat eqqaanaanni ilaasoqartarput, taamaattumik tamakkua immersorluarniarlugit tassa isummat allanngukaalersimagunarput, tassa aamma takorloorsinnaagakku Upernavimmi Uumman­namilu angallanneq timmisartukku umiarsuakkullu ingerlanneqassappat ilaasussat timmisartukkut marluk ataaseq pingasut kisimik ilaasassamata inissanik 50-ini, taamaattumik taamannak angallannikkut pilersaarusiornerlussimanerit takussutissiinnarpaat pitsaanngitsumik piareersaasoqarsimasoq angallanneq eqqarsaatigalugu.

 

Aamma eqqaangitsoorneqartariaqanngillat timmisartukkut angalasinnaanngitsunik arlalinnik inoqarpoq, aamma tamakku periarfissamik tunineqartariaqarput umiarsuakkut angallassinnaanerminnut. Angallan­nermi timmisartukkut angallanneq eqqarsaatigalugu akit taama qaffasitsigisut umiarsuarmut unammiller­sinnaangillat, taamaattumik umiarsuaq sinersortaat suli atuuttuartariaqarpoq Upernavimmi Uummannallu eqqaani, taamaattumik uagut Kattusseqatigiinninngaanniit isummat teqqaajuartut aalajuartut angallanner­mi pilersaarutit allanngorartuartut nalaanni torernerusumik atuisussat eqqugaasussat, soorlu Upernavik Uummannarlu isumasiorluaqqissaarlugit taamatut eqqorneqarniarpata suna ajornartorsiutaasoq suna iluaqutaasava, tamakkua saqqummiunneqaqqaartariaqarput Inatsisartunut ilaasortanut allanullu.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Oqallinneq manna ataatsimut tamaat tusarnaarlugu oqartariaqarpunga soqutiginninneq aningaasarsior­nikkut naalakkersuinikkullu ineriartornermut maanni Inatsisartuni soqutigineqarluarpoq, taama oqartaria­qarpugut.

 

Aamma oqaaserineqartut pisarnertut inuiaqatigiinnut tamanik attuipput, aammalu oqallisigisat siammaqa­lugit oqaasseqarfigineqarlutik.

 

Naggasiininni una issualaarusuppara, Danmarkimi inuit alutorineqartut ilaata PH-p qanga oqaatigisima­saa nuannarisuugakku issuassallugu ineriartorneq pillugu oqaaserisimasaa, oqarpoq: ”Ineriartorneq unitsissinnaangilarput aamma naaggaarsinnaanngilarput qaquguluunniit, kisianni ineriartornerup pitsaa­sortai tigussavagut”. Aamma Kalaallit Nunaannut taanna oqaaseq ullumikkumut naleqquppoq, taama oqassaanga, ineriartorneq unitsissinnaangilarput, aamma naaggaarsinnaangilarput, kisianni pitsaasortai tigusassavagut ajortullu igillugit. Taanna isumaqarpunga oqallinnermi maani killiffigisariaqaripput.

 

Takusinnaavarput Kaassassuk oqaluttuarineqarami pinnguarpassuani allisiinnerminut pissutigigai, taamaalillunilu aamma namminerminut Kaassassummut naalliuutaaqqimmata pissaap inuata qanoq pivaa. Kaassassuk tamanut eqqakattaraa, salippaa. Kalaallit Nunaanni ineriartornermi aamma uagut alliseeq­quteqarpugut, kalitaqarpugut oqimaatsunik. Ullumikkut arlaleriarluni taaneqarpoq inuusutissarsiornikkut tapiissuteqarparujorujussuit atorigut, tamaalillutalu sorparujussuit akissarinngisaatut akilerlugit isikkoqar­tilersarpagut taamaattussatut, tamakkuupput Naalakkersuisut maannakkut qiviarniarlugit nalunaarutigi­saat, tassani soorunami pissaap inuatut isiginngikkaluarluta, kisianni takusinnaavarput allisiinnitsinnut aamma tamakkua ilaatigut pissutaasut, aningaasanut tapiissutitta naleqqunnerusumik atugaanissaat pissavagut, tassa isumaginninnikkut, inuit isumagisassagut tapiissutinik allanillu atugaqartinnissaat taanna tunuarsimaarfiginngilarput, aamma taamaalilluta atussavarput taanna, kisianni allatigut nutaamik naliliisari­aqarpugut, periarfissagullu aamma atorluarlugit.

 

Kalaallit Nunaata angallannikkut imminut katikkiartuaarnera najoqqutaralugu Upernavimmut ungaseqi­sumut, Avanersuarmullu timmisartutigut aaqqiiniarnerit inuiaqatigiit akisoqisumik akilereerpaat, akilerni­arlugillu, taamaattumik pisariinnerusumik, sukkanerusumik allatullu aamma akikinnerusumik angalanissat, piffissallu eqqarsaatigalugit angusimagutsigit pilersaarusiorlugu aammalu taama kissaatigineqarmat Upernavimmut timmisartumik ilaasut angallanneqalernissaat aamma tassani oqalisaaseqataajumalluta, taava taanna eqqarsaatigaarput, piviusunngortikkumallugulu.

 

Raajarniarnermut tunngatillugu, soorunami fabrikkinik allanillu Nunatsinni ingerlassineq, taanna innarler­neqanngitsumik aamma kommunalbestyrelsit, tassani tuniniaasut peqatigalugit, suliffissaqarnermi isumannaallisaanerat aserornaveersarluinnartariaqarmat nalunngilarput.

 

OECD-p nalunaarutaani tassunga tunngatillugu, aalisarnermut tunngatillugu ataaseq aamma maannakkut Naalakkersuisuusut alaatsinaasaat takuneqareersimasivoq, uagullu aamma takusimavarput, tassalu kvotanik nioqquteqarneq atuuteqissappat, taanna aallartimmat kovatanik taamaalilluni aaqqiinneq, aalisariutinik iluarsaaqqinnerup nalaanni atortussatut isigineqaraluarami, maannakkut suli atuuppoq, atortuarlunilu, OECD oqarpoq, kvotanik nioqquteqarnikkut taava akileraarutinik akileraarusiisinnaaneq eqqarsaatigineqarsimanngitsoq, aap, ilatigut uanga paasisinnaavara Jørgen Wæver Johansen ullumi oqaluttarfimmi oqarpat:

 

Pisuussutit uumassusillit inuiaat tamarmik pigisaraat, taamaattumik inunnut ataasiakkaanut pigitissallugit, taamaalillugit kvotatut ilillugit kvotamik tunisigaani, namminerlu aalisanngikkaluarlugit nioqqutiginnalersi­mappagit, aamma taanna eqqunngilaq. Taamaattumik taama pisoqartillugu kvotanik allanillu nioqqute­qarnerni akileraarusersuinissanik nakkutilliinnginneq OECD-p uparuarpaa.

 

Aamma tamakkunatigut alaatsinaasassat pisariaqarput, inuiaqatigiit tamarmik pigisaannik isiginninneq imaappoq, sapinngisamik pisuussutit taakkua iluaqutigineqarneranni nuannersumik qiimasumik aammalu piumassuseqartumik aalisartut atorluarmatigit, qujanaqisumik, pissarsillutaalluarneranni aviffigineqassap­put, aammalu kvotat taamatut aamma ilillugit aviffiginnissinnaaneq isigisariaqarpoq.

 

Tassa oqaatigaara uani assersuutissarparujussuit maani taaneqartut nuannersuummata aammalu tikkuartuimmata, oqaloqatigiinnitta inimi maani uterfigisarnissaannut apeqqutit iserfeqeqqittarumaaratsi­git, soorlu aatsaannguaq siuliani Kattusseqatigiinnut oqaaseqaatinni erseqqisariga uterfigisassagatsigit apeqqutit uku, tikitatsinni ilinniartitaaneq tikikkutsigu, tikitatsinni inuusutissarsiorneq tikikkutsigu, tikitatsinni illoqarneq, tikitatsinni isumaginninneq tikikkutsigu tassani ilisarissavagut Naalakkersuisunit oqaaserineqarsimasut maanni, taava tassa piviusunngortinniarneqarneranni qanoq iliuusissat tikikku­maaratsigit.

 

Taava naggaterpiaatigut oqaatigiinnassavara aamma ataatsimilluunniit apersuuserneqassanngimmat Naalakkersuisut ukiuni tulliuttuni suliassaanut pingaarnerpaarpaanut ilaavoq ilinniartitaanitta pitsaaner­paamik aaqqinniarnissaa, unalu nalunaarusiami uani takuneqarsinnaasoq oqaatigeqqikkusuppara, meeqqat atuarfiata patajaatsumik ingerlanissaa maannakkut atugarliuutitsinni kingornatigut saqqummer­suni tamani nalaarparput, meeqqat atuarfiat pitsaasumik ilinniartitsinerit, ilinniartitsisut pitsaasut, sulilluar­tut, soorlu ullumi taamaattut, atorlugit tunngavissaq tassaniittoq ilusilertariaqarparput, tassaniipporlu aamma meeqqat atuarfianni ukiuni tulliuttuni aaqqissuussamik isumalluarnartunut meeqqanullu nuanner­sumik aaqqiinnerup sammivissaa.

 

Maqaassineqarpoq ilaatigut Daniel Skiftep Atassumminngaanniit uani nalunaarummi annertunerusumik quppernernik arlalialunnguanik kisiat taaneqarsimammat, eqqaasanngikkaani, atuarfik nutaamik peqqussusiornikuuvarput, nutaamillu periarfississimallugu, maannakkullu ilaatigut akuleriinnik meeqqanik ilinniartitsiffiunera kaalaallisut qallunaatullu nalilerfissaa qanilliartorpoq, inatsisip taassuma pissusissani eqqorlugu ingerlalersoq naliiffigillassaqqaarparput, soqutiginninnerput atuarfimmut, malinnaanerpullu ilinniarfinnullu malinnaanerput Naalakkersuisuninnganniit maannakkut ukiuni tulliuttunik assut malinnaaffi­gissavarput, assut ilinniarfissuarmi sulineq pitsaasumik ingerlanissaanut tapersersorusupparput, assut ilinniartitsisut sinerissami suliaannut qiimmassarusuppagut suleqatigalugillu, assut kommunit ilinniartitsisu­nik atuarfimmilu sulinissaani ilusileeqqataaffigerusupparput. Maskiina ingerlalluartoq atuarfik, meeqqat atuarfiat. pilersittariaqaratsigu, aallariarnitsinni aamma ukiuni tulliuttuni sisamani.

 

Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:

Qujanaq, taamatullu Naalakkersuisut Siulittaasuat oqaaseqarluni ullumikkut immikkoortoq 9-mi oqaluserisarput, aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat tamaanga naammassivarput, immikkoortoq 20-mullu ingerlaqqitigata siunnersuutigissavara ilaasortat arlallit suliluunniilli ullaarli aalartikkatali nerinngimmata akunnerup affaanik unikaallassasugut, taava pingasunut ingerlaqqissagaluar­pugut.