Ataasinngorneq 7. maj 2001, nal. 17:50.

Oqaluuserisassani immikkoortoq 14.

Landskarsip 2000-imi naatsorsuutaasa akuerineqarnissaannik siunnersuut.

(Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq)

(Siullermeerneqarnera)

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Siulittaasoqarfimmi ilaasortaq, Anders Andreassen.

 

 

Josef Motzfeldt, Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq:

Nunatta karsiata ukiumut aningaasaliiffiusumut 2000-imut naatsorsuutai Naalakkersuisut sinnerlugit saqqummiutilerpakka.

 

Inuiaqatigiit aningaasaqarneranni aningaasatigut pitsaasumik ingerlaneq 2000-imi ingerlaqqip­poq. Tamanna 2000-imut naatsorsuutini takuneqarsinnaavoq.

 

Nunatta karsiata naatsorsuutaasa inerneri 64 mio. kr.-inik sinneqartooruteqarfiupput, naak 59 mio. kr.-inik amigartooruteqarnissaq naatsorsuutigineqaraluartoq. Nikingassutaasut 123 mio. kr.-iusut ilorraap tungaanut killullu tungaanut nikingassutinik pissuteqartoq naatsumik nassuiassa­vara.

 

2000-imi missingersorneqarpoq Nunatta karsia katillugit 4.612 mio. kr.-inik isertitaqassasoq isertitalli katillugit 4.720 mio. kr.-inik imaluunniit pikkunarnerusunngorlugu oqaatigissagaanni 4.612 mio. kr.-inik isertitaqassasoq naatsorsuutigineqarpoq. Isertitalli katillugit amerlanerupput 4.720 mio. kr.-iullutik, tassa 108 mio. kr.-inik isertitaqarfiunerulluni. Tamanna pingaartumik nuna tamakkerlugu akileraarummik aningaasanillu aqutsinermit iluanaarutit naatorsuutigisamit amerlanerunerinik pissuteqarpoq.

 

Nunatta karsiata ingerlatsinermut aningaasartuutai tamarmiusut 2000-imi 3.948 mio. kr.-iupput aningaasaliissutit 3.979 mio. kr.-iusut. Tassa imaappoq 31 mio. kr.-inik atuinikiffiunerulluni 0,8 procentimillu, taakkulu 0,8 procentimik naleqarput.

 

Missingersuutit pillugit inatsimmi 1999-immersumi aalajangerneqarpoq 2000-imiit missinger­suutitigut sanaartornermut iluarsagassanullu aningaasaateqarfiliortoqassasoq ukiumut suliassanut ataasiakkaanut sanaartornermut aningaasaliissutaasut nuunneqartarfissaannik. Tamatuma nassataraa ukiumi ataatsimi sanaartornermut aningaasaliissutigineqartut ukiumi pineqartumi aningaasartuutigineqartutut allanneqartarnissaat. Sanaartukkat naammassineqarneri akilerneqar­nerilu peqatigalugit aningaasartuutit aningaasaateqarfimmit akilerneqarlutik ilanngaatigineqartas­sapput. Taamaalilluni aningaasaateqarfiup sanaartornermut aningaasaliissutaasut imarissavai sanaartukkanut atugaviit piviusut ilanngaatigalugit.

 

2000-imi sanaartornermut iluarsagassanullu aningaasaatuutit tamarmiusut 849 mio. kr.-iupput sanaartornermut iluarsagassanullu aningaasaliissutit tamarmiusut 855 mio. kr.-iullutik. Atuini­kinnerussutit 6 mio. kr.-iusut sanaartornermut aningaasaataapput suliassanut aalajangersimasunut agguaanneqanngitsut, tassa sanaartornermut atugassatut sillimmatinik taaneqartartut.

 

849 mio. kr.-init 735 mio. kr.-it sanaartornermut iluarsagassanullu aningaasartuutiviusunut tunngassuteqarput, 114 mio. kr.-illi taarsigassarsisitsilluni aningaasalersugaallutik.

 

Ukiup naatsorsuusiorfiusup 2000-ip naanerani sanaartornermut aningaasaateqarfik 256 mio. kr.-inik imaqarpoq.

 

Ukioq 2000-imi siullermeerluni sanaartorneq pillugu immikkut nassuiaasiortoqarpoq Inatsisartut ataatsimiinneranni matumani imm. 23-tut oqaluuserineqartussami. Sanaartorneq pillugu nassui­aat taanna Ineqarnermut, Attaveqarnermut Pilersuinermullu Naalakkersuisumit saqqummiunne­qartussaq innersuussuteqarfigerusuppara.

 

Namminersornerullutik Oqartussat taarsigassarsiarititaat 2000-imi katillugit 44 mio. kr.-inik isertitsissutaapput isertitassatut missingersuutigineqartut 49 mio. kr.-iusimagaluartut, tassa isersitat 5 mio. kr.-inik ikinnerupput. Nikingassummut tassunga pissutaanerpaaq tassaavoq inoqutigiit ineqarnerminni akiitsuminnik taarsigassarsianngortitsinerat, Inatsisartut 1998-imi periarfissiisutigisaattut. Allanngortitsinerit taakku nassataraat inoqutigiit ineqarnerminnut akiitsulippassuit maanna ernianut naafferartumillu taarsersuutinut akiliisalernerat.

 

Kiisalu 2000-imi amutsivinnut tunngatillugu immikkut ittumik 17 mio. kr.-inik aningaasartuute­qartoqarpoq, tassa aningaasartuutit aningaasaliissutinut inatsisip akuerineqarnerata nalaani naatsorsuutigineqareersinnaasimanngitsut. Amutsiviit Nunatta karsianit atusinnaatitaanerminnik atuinerannik isumakkeerinninneq matumani pineqarpoq, tassa namminersortutut ingerlatassan-ngortitsinermut atatillugu amutsiviit atukkanik taarsiisinnaasimanngillat.

 

2000-imi naatsorsuutit Namminersornerullutik Oqartussat avataanit kukkunersiuisuinit oqaase­qaateqarfigineqanngillat. Tassa imaappoq kukkunerujussuarnik amigaaterujussuarnillu nassaarto­qarsimanngilaq kiisalu naatsorsuutit eqqortumik takutitsisutut isigineqarput. Ukiut siuliisut kukkunersiuisut kukkunersiuineq pillugu tapiliussanik allattuisimapput. Tapiliussatut allattukkat taakku Naalakkersuisunit susassaqartunit oqaaseqarfigineqassapput, oqaaseqaatillu Kukkuner­siuinermi Ataatsimiititaliamut nassiunneqassallutik. Tamanna pillugu Naalakkersuisut Kukku­nersiuinermut Ataatsimiititaliap oqaloqatigilluarnissaanut qilanaarput.

 

Suliap ingerlaqqinnissaani tulliuttoq maanna tassaavoq 2000-imi naatsorsuutit kiisalu kukkuner­siuineq pillugu tapiliussatut allattukkat Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliamit suliarineqarnis­saat taakkulu isumaliutissiissuteqarnissaat Inatsisartut ukiakkut ataatsimiinnerrminni suliarisas­saannik.

 

Taamatut oqaaseqarlunga Naalakkersuisut sinnerlugit Nunatta karsiata 2000-imi naatsorsuutai Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliamut suliassanngorlugit tunniuppakka.

 

Lars Karl Jensen, Siumup oqaaseqartua:

Ukioq 2000-imut naatsorsuutit Naalakkersuisuniit saqqummiunneqartut pisarneq malillugu soqutigaalugit Siumumiit oqallisigaagut, imatullu oqaaseqarfigissallugit.

 

Siullermik maluginiarparput 2000-imut aningaasaliissutissat suliarineranni 59 mio. kr.-inik amigartooruteqarnissamik missingersuuteqarneq, Inatsisartuni akuerinikuusarput pinani paarlat­tuanik 64 mio. kr.-inik sinneqartoorfiusoq. Tamatumalu nikingassutit 123 mio. kr.-inik annertus­sussillit pilersissimagai.

 

Taamatuttaaq Siumumiit nuannaarutigalugu maluginiarparput 2000-imi isertitassanut missinger­suutini 108 mio. kr.-inik amerlanerusunik Nunatta karsia isertitaqarnerusoq takusinnaagatsigu. Taamatut pisoqarnerata takutippaa amerlanerusut suliffeqalersimanerat, nuna tamakkerlugu akileraarutitigut iluaqutaasoq, tassami isertitat 52 mio. kr.-inik qaffariaateqarneratigut takuneqar­sinnaavoq aamma taakku ilaannik Fyldap ikkanersuani uuliamik ujarlernermik qillerinik aamma akileraarutitigut qaffariaataasimasoq.

 

Allatigut isertitat saqqummiunneqartut immikkut taakkartunngikkaluarlugit Siumumiit oqaati­geriissavarput qilanaarigatsigu suliffissanik nutaanik pilersitsiniarluni aningaasaliisussanut nunaniit allaneersunut aqutsissiuussilluni inatsisitigut suliaqarnissaq. Tamatumani anguneqas­sammat suliffinnik aallartitsiniartunut Nunatta kajuminnarnerulernissaa kingunerissallugulu Nunatsinni suliffissat suli amerlanerusut qulakkeerneqarnissaat.

 

Naalakkersuisut saqqummiuppaat sanaartugassatigut kinguaattoornerit pissutigalugit aningaasa­liissutissat ilaasa inatsisitigut periarfissaareersut atorlugit sanaartornermut nutarterinermullu aningaasaateqarfimmut illikartinneqarnerat. Siumumiit tamanna pissusissamisoortutut isigalugu, taamatut pisoqarnera akornutissaqartinngilarput. Ukiunili kingullerni misilittagaasut takutippaat sanaartortitsiviit naammasisinnaasaat akimorlugit sanaartugassatigut pilersaarusiortarneq ingerlanneqartoq, tamanna suliarinnittussarsiuussisarnermut inatsimmik aallaavilittut isumaqarfi­galugu allanngortikkuminaatsuuvoq. Taamaattumik sanaartugassatigut tulleriiaarisarnermi periaatsit nalilersorlugit nutarteriffigineqarsinnaanerisa eqqumaffigineqarnissaat Siumumiit pingaartipparput. Taamatut oqarnitsinni tunngavigaarput illoqarfiit mikinerusut annertuumik nutaaliorluni sanaartorfiunngitsut, iluarsagassatigut nutartigassanik suliassaqarfiunerisa tullerii­aarnerat aamma ilanngullugu Naalakkersuisuniit pilersaarusiornikkut aqqutissiuuteqqullutigu.

 

Naggataatigut Naalakkersuisut nersualaarusuppagut Landskarsip 2000-imi naatsorsuutaasa saqqummiunneqarneranni takussutissat ersarissumik suliarisimammatigit, kiisalu Siumumiit maluginianngitsuunngilarput ukiup siulianut sanilliulluni Inatsisartut Kukkunersiuinermi Ataatsimiititaliaata suleriaatsiminik sukaterisimanerat, maannakkut pitsaasumik sunniuteqalere­ersoq malugisinnaagatsigu, aamma qilanaaralugu neriuutigaarput Ataatsimiititaliap suleriaasianut allannguutissat allat suliat nutarteriffigalugit ukiamut maani inimi saqqummiunneqarsinnaassa­sut.

 

Kiisalu aamma Siumumiit qilanaaraarput naatsorsuutini kukkunersiuinermut nalunaarusiaq Revisionsprotokollatimik taaneqartartup saqqummiunneqarnissaa. Taakkua Inatsisartut Kukku­nersiuinermut Ataatsimiititaliaat aqqutigalugu suleqataaffigissagatsigit.

 

Siumumiit taamatut oqaaseqarluta Nunatta karsiata 2000-imi naatsorsuutai Naalakkersuisunut saqqummiunneqartut tusaatissatut tiguagut, aappassaaneerlugillu saqqummiutinnginneranni pisarneq malillugu Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliamit suliarineqarnissaat inassutigalutigu.

 

Daniel Skifte, Atassutip oqaaseqartua:

Landskarsip 2000-imi naatsorsuutai 64 mio. kr.-inik sinneqartooruteqarput, 59 mio. kr.-inik amigartooruteqarnissaagaluaq taamaalilluni pinngitsoortinneqarpoq. Taamatut angusaqarneq Atassutip iluarisimaarpaa, naak soorunami naatsorsuutit misissoqqissaaraanni equngassutit, aaqqitassat isoriluttariaqartullu arlaqaraluartut. Tamakkuli aatsaat ukiaru Inatsisartut ataatsimeeq­qilerpata pilersaarutaareersutuut sammineqarussaapput.

 

Atassutip nuannaarutigaa Namminersornerullutik Oqartussat kukkunersiuisunit avataaneersunit ataatsimut naliliinikkut, naatsorsuutit annertunerusumik uparuagassartaqanngitsutut oqaatigine­qarmat. Tamanna Atassutip iluarisimaarpaa, tassami aamma maluginiarsimagamiuk naatsorsuutit siornamut naleqqiullugit uparuagassartaat annikilleriarsimaqisut.

 

Landskarsip naatsorsuutai Inatsisartut akuerisassaattut siunnerfeqaratik 123 mio. kr.-inik kiputtoortitsimmata tamanna annertunerusumik oqaaseqarfiginianngilarput, aammami kisitsisit taaneqartut pitsanngoriarnerup tungaanut sammipput, kiisalu 1999-imi naatsorsuutinut naleqqiul­lugit 2000-imi kiputtoorneq annikkinnerulluarmat.

Namminersornerulluni ingerlatsinermut aningaasartuutit suli annertusigaluttuinnartitaammata Atassutip isumakulunnartoqartippaa, aamma politikikkut ingerlatsinermi aningaasat piissutaasin­naanerisa annikilliartortitaanerat malunnarsigaluttuinnarmat.

 

Aamma sanaartornermi iluarsartuussinermilu 2000-imi aningaasat Inatsisartuni akuersissutaare­eraluartut atunngitsuugarparujussuilli annertuallaarujussuarneri maannangaaq pinngitsooritik taareerneqartariaqartut ilagaat.

 

Eqquissumimmi oqassagaanni 1999-imi atunngitsuukkat 2000-imullu nuuginnarneqartut tapukkaanni 2000-imi atunngitsuukkat katillugit 367 mio. kr.-iupput, ila amerlaqaat aaligooq sinerissami sulisitsisut sulisartullu suliassaminnik kaattut. Tamanna pillugu Naalakkersuisut aaqqiissutissanik qanoq iliuuseqarniarnersut Atassutip tusarusuppaa.

 

Aamma peqqinnissaqarfiup aningaasanik inatsisitigut akuersissutaanngitsunik atuisimanera ukiassamut eqqortumik akissuteqarfiginiarneqarnissaanut piareersaasiortualereertoqartari­aqarpoq, aammalu amutsiviinaasiit suli oqallisigineqarumaarput.

 

Taamatut naatsumik oqaaseqarluta Landskarsip naatsorsuutai Inatsisartut Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliaannut misissugassanngorlugit tunniuppagut, Atassullu kissaateqarpoq ataatsimii­titaliaq sulilluarumaartoq.

 

Lars Sørensen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Landskarsip 2000-imi naatsorsuutaasa Aningaasaqarnermut Naalakkersuisumit saqqummiunne­qarneratigut Inuit Ataqatigiinniit kingumut maluginiarpagut ilutsimikkut paasiuminarsarnerati­gullu pitsanngoriaateqaqqissimasut, tamanna Inatsisartut siusinnerusukkut kissaateqartarnerannut naapertuuppoq.

 

Naatsorsuutit taamatut sinneqartoorfiullutik naammassineqarnerannut takussutissaavoq Inuit Ataqatigiit aningaasaqarnerata ajunngitsumut suli ingerlaneranik. Tamanna akileraarutinik akitsuutinillu naatsorsuutigisamit amerlanerusunik isertitaqarnermit uppernarsarneqarpoq.

 

Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutaat ilanngullugit naatsorsuutigineqarsimagaluarpoq Landskarsi 2000-imi 59 mio. kr.-inik amigartooruteqassasoq. Naatsorsuutilli saqqummiunneqar­tut 64 mio. kr.-inik sinneqartoorfiupput, taamaattumik oqartoqarsinnaavoq naatsorsuutit naatsor­suutigisamit 123 mio. kr.-inik pitsaanerusumik angusaqarfiusut.

 

Taamatut angusaqarneq Inuit Ataqatigiit naammagisimaarparput, minnerunngitsumik akileraaru­titigut naatsorsuutigisamit amerlanerusumik isertitaqarnikkut tamanna sinneqartoorut anguneqar­simammat.

 

Naatsorsuutit saqqummiunneqartut Namminersornerullutik Oqartussat kukkunersiuisuinit avataaneersunit uparuagassaqartissimaneqanngillat, taamaalillunilu naatsorsuutit kukkunernik amigaatinilluunniit pingaarutilinnik nassataqarsimannginnerat, tamanna Inuit Ataqatigiit malugi­niarparput, tamanna tunngavigalugu Landskarsip 2000-imi naatsorsuutitigut angusai eqqortuusu­tut Inuit Ataqatigiit oqaatigisariaqarpaat.

 

Landskarsip naatsorsuutai naatsorsuutigisamit isertitat eqqarsaatigalugit pitsaanerusumik angusaqarfiugaluartut, taamaattoq Inuit Ataqatigiit Naalakkersuisunut kaammattuutigissavarput aningaasatigut ingerlatsinermikkut sapinngisamik ingerlatsinikkut, sanaartukkatigut, taarsigassar­sititsisarnikkullu aningaasartuutit isertitallu oqimaaqatigiissittuarnissaat ukiuni aamma aggersu­ni, taassumap ingerlatiinnarneqarnissaa anguniaqqullugu.

 

Inuiaqatigiit issittumi najugaqartugut tamatta ilisimavarput ukiumiit ukiumut inuuniarnikkut atukkagut allanngorartuusut. Maanna sinerissap ilaani assagianniarneq ingerlalluaraluartoq, taamaattoq ullumikkut qalerallit tulaanneqartartut ikilisimanerannit raajallu avammut tunineqar­neranni akiusut apparaluttuinnarnerisa kingunerisaanik Nunatta karsiata isertitatigut tamanna annertuumik sunniuteqarfigisinnaammagu, tamanna puigorneqartariaqanngilaq.

 

Inuit Ataqatigiit nuannaarutigaarput Nunatta karsiata ingerlatsinermut aningaasartuutai ataatsi­mut isigalugit Inatsisartunit akuerineqarsimasut naapertorlugit ingerlatsisoqarmat. Tamanna aningaasanik Naalakkersut Inatsisartut inassutigisartagaannut nakkutilliilluarnerannut takussutis­saavoq, tamannalu attattuarneqartariaqarpoq.

 

Ukiuni siuliini Landskarsip naatsorsuutai naatsorsuutigisamit annertunerusumik sinneqartoorfiu­sarnerat naluneqanngitsutuut aamma pissuteqartarsimagaluarpoq, sanaartornermut akuersissutigi­neqartartut ukioq aningaasaliiffiusumi tamakkerlugit atorneqartannginnerannik, tamanna missingersuutit pillugit inatsisit 2000-imiit atuutilernerata kingunerisaanik sanaartornermut, iluarsaassinissamullu aningaasaateqarfiliortoqarneratigut Landskarsip angusatigut eqqornerusu­mik takussutissiisalernerannik kinguneqarpoq.

 

Ukiup naatsorsuusiorfiup 2000-ip naanerani sanaartornermi aningaasaateqarfik 256 mio. kr.-inik imaqarpoq. Tamanna sanaartornermi nikittoornermik pissuteqarsimassasoq Inuit Ataqatigiit takussutissatut naatsorsuutigaarput.

 

Naalakkersuisut sanaartorneq pillugu immikkut nassuiaataa pillugu Inatsisartut ataatsimiinneran­ni matumani immikkoortoq 23-tut oqaluuserineqartussaammat, tamanna maanna annertunerusu­mik oqaaseqarfigissanngilarput.

 

Pisarneq malillugu maannakkuugallartoq naatsorsuutit saqqummiunneqartut ataatsimut isigalugit oqaaseqarfigereerlugit Inuit Ataqatigiit, Inatsisartut Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliaani naatsorsuutit sukumiisumik suliarineqarnissaat suleqataaffigissavarput, ukiamullu ataatsimiitita­liap isumaliutissiissutaa aqqutigalugu pisortaqarfiit ataasiakkaarlugit 2000-imi aningaasatigut ingerlatitsisimaneri nalilersueqataaffigissavarput.

 

Mogens Kleist, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:

Landskarsip 2000-imi naatsorsuutai akuersissutigineqarnissaat Naalakkersuisut siunnersuutaat Kattusseqatigiit naatsumik oqaaseqaateqarfigissavarput.

 

Aallaqqaammut nuannaarutigaarput Landskarsip naatsorsuutai pilersaarutaasuniit pitsaanerusu­mik inerneqarmata, tassami amigartoorutissatut pilersaarutaasimagaluartut 59 mio. kr.-iniit sinneqartoorut 64 mio. kr.-iummata, taamaalilluni nikingassut Aningaasaqarnermut Naalakker­suisup oqaatigisaattuut, aammalu nuannaarutigaarput akileraarutitigut isertitat annertunerulersi­mammata, tassalu 108 mio. kr.-it.

 

Ajuusaarnaraluartumik anlægsfondip iluamik ingerlalinnginnerata kingunerisaasa ilagimmassuk 256 mio. kr.-it tigoriaannaat fondimi aningaasaataammata, taamaasilluni aningaasat kommuneni kaaviaartussaagaluit uninngaannarmata. Aningaasaateqarfimmut tunngasut annertunerusumik oqaaseqaateqarfigerusunngilagut, tassami apeqquteqaatinit ilanngunneqarnikuummata immikkut suliarisassanngorlugit.

 

Amutsivimmut tunngatillugu oqaatigerusupparput amutsivinnut pilersaarutinut inuiaqatigiinnut qanoq naleqarsimanersoq, Kukkunersiuisuni Ataatsimiititaliami suliat allat assigalugit misissu­gassatut taakkartorusukkatsigit.

 

Servicekontraktit eqqortumik ingerlanneqarsimanersut misissussalugit soqutiginaateqartutut isigaagut, aammalu allarpassuit iserfigisassagatsigit Kukkunersiuinermi Ataatsimiititaliami maannakkut taamatut naatsumik oqaaseqarluta Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup saqqum­miussai tusaatissatut tiguagut, naatsorsuutigalugulu Kukkunersiuinermi Ataatsimiititaliap sukumiisumik misissuinissamini eqqartorumaarai.

 

Taamatut oqarluta Landskarsip naatsorsuutaasa Kukkunersiuinermi Ataatsimiititaliami misissor­neqarnissaanut innersuissaagut.

 

Otto Steenholdt, attaviitsoq:

Isumaqarpunga saqqummiussissut annnerusumik oqaaseqarfiginagu akueriinnagassaagaluartoq, taamaattorli quppernermi siullermi oqaatsit iluarisimaarnartut takussaasut makku nuannerput, tassa 64 mio. kr.-inik sinneqartooruteqarfiupput, tullia 108 mio. kr.-inik isertitaqarfiunerusima­voq kiisalu aqutsinermi iluanaarutit amerlanerusimapput. Kiisalu ingerlatsinermi aningaasartuutit 31 mio. kr.-inik atuinikiffiginerusimallutik.

 

Amutsivinnut tunngatillugu immikkut ittumik 17 mio. kr.-inik aningaasartuuteqarnerusimaneq isumakkeerinninnermik pissuteqarpoq, aamma uanga tunginninngaanniit paasinarluarpoq.

 

Naggasiullugu avataani kukkunersiuisut naatsorsuutini immikkut uparuartariaqartunik nassaassa­qarsimanngillat, tassalu aamma oqaaseqarniartumut oqaasissaalequnaqutaa.

 

Naatsorsuutit kusanartut akueraakka.

 

Josef  Motzfeldt, Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq:

Oqaaseqartut ataasiakkaat eqqarsaatigalugit Siumuminngaanniit isumaq saqsummiunneqartoq, tassa sanaartornermi iluarsaassinermullu aningaasaliissutit ilumoortumik atunngitsuukkat taakkua uggornaqaat 256 mio. kr.-inik naleqarput. Qaangerniartariaqarparput isiginngitsuusaa­ginnarsinnaanngilagut, aamma ullumikkut oqaluuserisami siullermi aningaasaqarneq pillugu nassuiaammi oqarnittut, tamakkua qaangerniarnerini sakkussaasinnaasut tamaasa ujartuiffigisari­aqarpagut.

 

Illoqarfiit mikinerusut sanaartornermi ingerlatsisui atuinngitsoortarnermi taartitut atorniarneqar­sinnaanerat qaangiiniutissat ilaginngitsoortariaqanngikkaat isumaqarnarpoq. Aammali sanaartor­nermi ingerlatsisut siusinnerusukkut aamma oqallinnermi nuttarsinnaanerat, Nunatta iluani nuttarsinnaanerat aamma sakkussat ilagisariaqarpaat.

 

Tassalu kisianni isumaqatigiissutigineqartoq tassaavoq sanaartugassanut aningaasaliissutit imaasiaallaannaq ingerlatsinermut aningaasaliissutinut nuunneqarnissaat taanna inerteqqutaanga­jalluinnaqqissaartutut oqaatigineqartariaqarpoq.

 

Kisianni tassunga atatillugu nassuiaateqarfigilaarusunngitsuunngilara sanaartornermi iluarsaassi­nissamullu aningaasaateqarfimmik pilersitsisimanerup siunertaa. Ukiumiit ukiumut qangali atuinngitsoortarnerit ilisimaneqarmata, massakkut pissutsit allanngorput, taakkua naatsorsuutini takuneqarsinnaajunnarput, taamaallaat uninngasuutit amerlanerusimammata erniatigut isertitat tassunga iluaqusiipput. Kisianni sanaartornermi iluarsaassinermullu aningaasaateqarfimmik pilersitsinerup aamma siunertaraa, ukiup ingerlanerani pissutsit silaannaap nikerarneranik aporfeqarpallaanngitsumik ukiut aningaasaliiffik januarip aallaqqaataaniit ukiutoqqamut decem­berip 31-annut killeeruttutut ippoq. Assakaasullu taakkua sanaartugassanut Inatsisartut aningaa­saliissutai ikkunneqarput 2000-imi sanaassanut aningaasaliissutigineqaraluartut silaannaap pissutaanik allanilluunniit pissuteqartumik 2000-imi Inatsisartuni akuleruffigineqaqqinngikaluar­lutik ingerlasussanngorlugit. Taamaakkaluartoq soorunami Inatsisartuninngaanniit tamanit soqutigineqarmat ajornanngippat sanaartugassanut iluarsaassinissamullu aningaasaliiffik ukiumi akuerineqarfimmini sapinngisaq tamaat naammassiniarneqartarnissaat. Taanna tamatta isumaqa­tigiissutigisinnaagipput paasivara.

 

Atassutip ingerlatsinermut aningaasartuutit qaffakkiartornerat taanna uparuaaffigeqqippaa, taanna Naalakkersuisut pinaveersaarpaat, kisiannili Inatsisartut kissaatigisaat naammassiniaqqu­sat, naammassiniarlugit qanorluuniit qumartiteritigigaluaraangatta ingerlatsinermi aningaasartuu­tit Inatsisartut piumarisaanut naatsorsuutinniarsarineri annernannginnerpaamik malinniarsarisar­pagut, kisianni oqaaserineqartut ullumikkut siutitsinnut pulapput, niaqqutsinnut pulapput.

 

Inatsisartut kissaatigisaat allatut ajornartumik piffissaq sivisunerusoq atorlugu piviusunngortinni­artarnissaat aamma Naalakkersuisunut allatut ajornaqaaq soorunami eqqarsaatitsinni ilannguttari­aqarput.

 

Aningaasat naleerukkiartornerat ullummikkut oqaluuseqarnitsinni siullermi eqqartorneqareersu­tut ilaqarput, Nunatsinni akissaatinik isumaqatigiinniartarnermi 1998-imi aallartinneqarsimasu­mik. Kisianni aamma ilaqarput Nunatta avataani assersuutigalugu ikkumatissat imerpalasut akitsoriartorsimanerat uagut sunniuteqarfigisinnaanngisarput, taanna annertuumik aningaasat naleerukkiartorneranut sunniuteqarpoq. Taamaakkaluartoq Inatsisartut ilisimavaat ullumi aamma oqareernittut 58-59 mio. kr.-it missaani innuttaasut, aalisartut, ilaqutariit, aalisakkerinermi suliffissuit akiliinerusussaagaluartut 58-59 mio. kr.-inik Inatsisartunit oqilisaassiffigineqarput uuliap akisunaarlugu tunineqartarneratigut iluanaarutit matussutissatut ukiarmi Inatsisartuni akuersissutigineqarmat.

 

Taavalu Atassumminngaanniit uparuarneqartoq, naak naatsorsuutit tamarmik saqqummiunne­qareeraluartut peqqinnissaqarfimmut aningaasartuutaasimasut akuerisaanngitsumik aningaasar­tuuteqarnerusimanermik uparuaaneq, naak ullumikkut Peqqinnisamut Naalakkersuisup aamma oqaatigereeraluaraa, nassuiaateqarfigilaarusuppara.

 

Ullumi oqaatigereerparput Peqqinnisaqarnermut, Isumaginninnermut Ilinniartitaanermullu Pisortaqarfiit atuinerusimapput, aningaasat annertulaarput. Tarmarmik 10 mio. kr.-it missaanik atuinerusimapput. Kisianni aningaasanik akuerisaanngitsumik atuisimanermik oqarneq imatut naqqiissuteqarfigineqartariaqarpoq Naalakkersuisuninngaanniit.

 

Inatsisartut 1999-imi ukiakkut akueraat missingersuusiortarnermi Inatsit, tassanilu ilanngullugit ingerlatsinermi sillimmatit aamma eqqartorneqarput. Naalakkersuisut massakkut ima pituttugaa­vugut, naalakkersuisoqarfitsinni atuinerunissamik takusaqarutta, taava Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut qinnuteqassuugut, qinnuteqartinnatali aningaasanik nammineq uagut Naalakkersuisoqarfitta iluani matussutissanik ujarlissuugut. Taamaaliorsinnaanngikkutta Naalakkersuisoq pineqartoq Naalakkersuisunut saqqummiissooq ingerlatsinermi sillimmatit atorlugit matussutissanik sillimmatinik atuviumalluni, taannalu Naalakkersuisut akuersaarunik­ku, Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut ingerlatissavaa.

 

Peqqinnissaqarfimmi Naalakkersuisoq taamaaliorpoq ukiarmi, ingerlatsinermi sillimmatinik matussutissaqarput, isumaqatigiissutini sillimatinik matussutissaqarput. Inatsisartut missinnger­suusiortarnermi inatsisaa malilluinnarlugu suliaq peqqinnissaqarnermi qinnuteqaatigineqarpoq ingerlanneqarsimavoq, taamaattumik eqqortuunngilaq Atassutip oqaaseqarnera aningaasat akuersissutigineqartut unioqqutillugit qinnuteqartoqarsimasoq. Peqqussutit Inatsisartut Inatsisaat malillugit ingerlanneqarsimapput. Taanna qularnanngilaq taakkua ataatsimut Inatsisartut Kukku­nersiuinermut Ataatsimiititaliaanit nalilerneqanngitsoorunanngimmata, taamak naatsumik oqaaseqarfigivara.

 

Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata oqaasia una maluginiarpara, inuiaqatigiit aningaasarsiornikkut suli ajunngitsumik ingerlaneranut aningaasarsiornikkut ilorraap tungaanut ingerlaneranut suli ingerlaneranut takussutissaasoq, tassa taanna oqaasiarannguaq Asuli@ taanna pingaartorujussuar­tut Naalakkersuisut nalilerpaat, tassani pilluarneq naassaanngitsumut aningaasarsiornikkut atuuttussaanngitsoq ullup ingerlanerani oqaatigineqareerpoq, ajoraluartumik aamma pissutsit killormut saassinnaasarput.

 

Kattusseqatigiit taavalu aamma kisimiittup naatsorsuutit saqqummiunneqarneranut akuersaar­nerat ilanngullugu qujassutigaara.

 

Per Rosing Petersen, Siumut:

Tassa Kukkunersiuinermi Ataatsimiititaliap Siulittaasuatut una naatsunnguamik oqaaseqarfigis­savara. Pisarnittitut uagut kukkunersiuisuninngaanniit Partiit, Kattusseqatigiillu aammalu attaviitsup oqaaseqaataat toqqammavigalugit ilaatigut sulinitsinni taanna suliaq pisarnitsitut ingerlattussaasagatsigu.