Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 28-1

Ataatsimiinnerit Tilbage Op Nĉste

Siullermeerneqarnera Aappassaanneerneqarnera Pingajussaaneerneqarnera

Ataasinngorneq 30. april 2001, nal. 14.38.

Oqaluuserisassani immikkoortoq 28.

Peqqinnissakkut sulissinermik ussassaarisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuut.

(Peqqinnissamut, Avatangiisinut Pinngortitamullu Naalakkersuisoq)

(Siullermeernera)

 

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Augusta Salling, Siulittaasoqarfimmi ilaasortaq.

 

 

Alfred Jakobsen, Peqqinnissamut, Avatangiisinut Pinngortitamullu Naalakkersuisoq:

Peqqinnissakkut sulissinermik ussassaarisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunner­suutikkut Naalakkersuisut kissatigaarput nappaatinik katsorsaasarnermi aamma allatigut peqqin­nissaq pillugu isumaginninnermi maleruagassanik assigiiaartunik aamma imminut atasumik pilersitsisoqarnissaa. Peqqinnissaqarfimmi sulisoqatigiikkuutaanut tamanut akuersissummik peqarluni aamma akuersissummik peqartariaqanngitsuni suliassaqarfigineqartuni suliaqartunut maleruagassat assigiissapput.

 

Manna tikillugu peqqinnissakkut sullissininerni ussassaarisarneq pillugu maleruagassat, taamaat­tunik peqartillugu, peqqinnissaqarfinni sulisorisat assigiinngitsukkuutaanut tunngasuni inatsisini ataasiakkaani nassaassaasarput

 

Peqqussutissatut siunersuummi ussassaarinerit atituumik pineqarput kisiannili aamma peqqinnis­sakkut sullissinerit pillugit pilerisaaraluni nalunaarutit sunik imaqartarnissaat erseqqissarneqarlu­ni.

 

Pilerisaaraluni nalunaarut suliamut tunngassuteqartuussaaq, eqqortumik uppernassuseqartuulluni tamakkiisumillu imaqassaaq taamaalillunilu akit aamma katsorssartinnermi angusassat pillugit napparsimasoq eqqunngitsumik neriuutigisaqaleqqunagu.


Peqqinnissaqarfimmi Nakkutilliisoqarfiup malittarisassat malitsinneqarnerat nakkutigissavaa. Ussassaarut imaluunniit pilerisaaraluni nalunaarut il.il. ilumuunngitsunit imaluunniit paasissutis­sanik paatsoorneqarsinnaasunik imaqarpat, Peqqinnissaqarfimmik Nakkutilliisoqarfik inunnut imaluunniit ingerlatseqatigiiffinnut peqqussummi maleruagassanut unioqqutitsisunut iliuuseqar­sinnaatitaavoq.

 

Peqqussutissap akuersissutigineqarnerani pisisartut atuisartullu illersorneqarnerat siuarsarneqas­saaq aamma innuttaasut peqqinnissaqarfeqarnermut tatiginninnerannik aseruisinnaasumik tutsuinanngitsumik nersualaarinninnernut illeruutaassalluni.

 

Taamatut oqaaseqarlunga peqqinnissakkut sullissinernik ussassaarisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuut Naalakkersuisut sinnerlugit Inatsisartunut suliassanngortippara.

 

Per Rosing-Petersen, Siumup oqaaseqartua:

Qujanaq. Inatsisartut inatsisissaatut siunnersuut Kalaallit Nunaanni peqqinnissaqaqarfik pillugu inatsimmi nr. 363-imi junip arferngat 1991-imeersumi ' siulleq aamma ' pingajuat naapertorlu­git saqqummiunneqartumut Siumumiit ataani taakkartukkagut tunngavigalugit tapersiilluta imatut oqaaseqassaagut:

 

Inuiaat kalaallit nunarsuarmioqatigiinnerup aqqani peqqinnissakkut kiffartorneqarnermini ineriartornerup iluani aamma pisortatigoortumik peqqinnissaqarnermut isumagineqarneq kisiat pigunnaarlugu aammalu namminersorlutik inuussutissarsiutigalugu peqqinnissakkut kiffartuus­serusuttunik periarfissaqartitsineq ammaakkiartuaartillugu pisariaqalersimavoq kiffartuussiner­mut ussassaarisinnaaneq sinaakkusersussallugu.

 

Sinaakkusersussallugu pisariaqarpoq, soorlu siunneruutip siunertaani allassimassoq, peqqinnis­sakkut sullissinermi neqerooruteqartarnermi pissutsit immikkut ittuuneri mianernartuummata, ussassaarinerlu tassammat atuisartuusinnaasunut paasissutissanik toqqammaveqarluni saaffigin­ninneq ungaluuserlugu atuisartunik qammaaneq.

 


Pisariaqarpoq oqaatsit suut toqqammavigalugit ussassaarisoqarnersoq aamma ilanngutissallugu, taamaattumillu Siumumiit malugisatta ilaasa ilagaat peqqussutissami manna sammineqannim­mat, ersarissumillu suliarineqaqqinnissaannut innersuussutigissavarput tamassuma ilanngullugu nalilersuinermi suliarineqarnissaa. Nalunnginneqartuuvormi Kalaallit Nunaanni atuisartut 80%-ii sinnerlugit kalaallisut oqaaseqartuumata, tammannalu tunngavigilluinnartariaqarpoq, pingaarute­qarluinnartumimmi inissisimavoq minnerunngitsumik peqqinnissakkut kiffartuussinermi paatsoortoqanngilluinnarnissaa, tamannalu ilaatigut pinaveersaartinneqarsinnaavoq paasineqar­sinnaasunik saaffiginninnikkut aammalu peqqinnissakkut kiffartuussineq inuussutissarsiutigini­araannianingaasartuutiginiaraanni niuerniarneq toqqammaviussammat.

 

Pisariaqarsoraarput Niuernermut Ataatsimiititaliap isumaa ilanngutissallugu pingaaruteqartoq, ataatsimiititaliammi ilaatigut susassaqarfigaa Nunatsinni ussassaarineq ussassaarinermilu inatsisit inuiaqatigiinnut naapertuuttumik ineriartortittuarnissaat.

 

Aammalu Siumumiit taarusupparput ataatsimiititaliap sulinermi pisortaqarfinnut kattuffinnullu tusarniaasimanermi innersuutit oqaaseqaatit pingaaruteqartutut ataatsimiititaliami nalilersuinermi toqqammaviusussatut ilaasariaqartutut nalileratsigu. Taamaasillunimi suliap torersumik naam­massineqarsinnaanera anguneqassammat.

 

Inatsisip sanarfineqarnernermini Danmarkimiit inatsist toqqammavigieqartutut taaneqarmat Siumumiit naatsorsuutigilluinnarparput Nunatsinni pissutsit immikkuullarissusaat soorunami ilanngulluguit naleqqussarneqarsimanissaa pisimassasoq, tassami una suliaq suliarineqarluni aallartippoq aqutsisutut suleqatigiissitap 1997-imili pilersinneqartup kaammattuuteqarnera naapertorlugu, tamannalu iluatsillugu suleqatigisagut ukiuni sisamani sulilluarsimaneranik qujaniarfigissavarput.

 

Siumumiit taamatut oqaaseqarluta qulaani taaneqartut toqqammavigalugit siunnersuut taperserlu­gu innersuussutigissavarput siunnersuutitp aappassaanneerneqannginnermini ataasimiititalianut susassaqartunut ingerlateqqinneqassasoq.

 

Godmand Jensen, Atassutip oqaaseqartua:

Peqqinnissakkut sullissinermik ussassaarisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunner­suut peqqissaartumik Atassummiit suliarisimavarput, tassa qanoq oqaaseqarfigineqarnissaa eqqarsaatigalugu.


Ussassaarisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuut aammattaarlu Naalakkersui­sut akissuteqaataat misissorluariarlugit annertunerusumik oqaaseqarfiginagit Inatsisartut peqqus­sutissaattut siunnersuumut isumaqataanerput Atassummiit nalunaarutigaarput, taamatullu isikkoqarluni aappassaaneerneqarnissaminut ingerlaqqinnissaa innersuussutigalugu.

 

Maliinannguaq Markussen Mĝlgaard, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Inuiat Ataqatigiit peqqinnissamik sullissinermi ussassaarisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutis­saannut siunnersuutip pisariaqartinneqarnera paasilluarparput, ukiunimi makkunani peqqinnis­sakkut allatigullu inuuniarnermik oqilisaataasinaasunik ujartuillunilu atuinermi erseqqissumik nalunaarsorneqartariaqarput suut akuerisaallutik neqeroornermi ussassaarutigineqarsinnaanersut.

 

Inuit Ataqatigiinniillu nuannaarutigaarput atuisut peqqinnissamillu suliaqartut paatsuunnganatik ussassaarinermik attuumassuteqartunik najoqqutassaqalissamata, peqqussummimi katsorsaaner­mut tunngatillugu ussassaarinermi ilumuungitsumik imaluunniit paatsoorneqarsinnaasunik saqqummiissoqarpat Peqqinissamut Nakkutilliisoqarfik iliuuseqarsinnaatitaavoq.

 

Kaatsorsaataasinnaasorpassuit timi toqqaannartumik passutinngikkaluarlugum maanna atugaa­sartut ilaatigullu aningaasarpassuarnik akiliiviusartut takussaalersimapput. Tamkku mattutivinn­gikkaluarlugit uukkapaatitsiniutaanatik atorneqarsinnaanissaat periarfissaasariaqarpoq.

 

Inuit Ataqatigiinniit maluginiarparput peqqussutissatut siunnersuut attuumassuteqartunut arlalissuarnut tusarniaassutigineqarsimasoq, mannalu iluatsillugu peqqussumi ussassaarutigine­qarsinnaasunik atatillugu apeqqutigerusupparput ' 3-mut tunngatillugu ussassaarutigineqarsin­naasut nassuiarneqarneranni pineqartut taakkartorneqarsimasut suut toqqammavigalugit aalajan­giissutaasimanersut, tassanimi ussassaarutaasinnaasutut assersuutinik taakkartuinermi pineqartu­tut taaneqartut tassaapput qinngutaasat atorlugit misissuinerit, siffissakkut pilatsilluni nutaamik siffialersinneq, isileritinneq, kigutit ilaartortinneri, kigutaasalersinneq, timip ilaanik aalajangersi­masumik tagiartuilluni katsorsaaneq il.il.

 


Usassaarutigineqarsinnaanngitsutulli taaneqarput meqqanik kigutigissaaneq, timersornikkut ajorsernernik katsorsaaneq, nukitsigut naggussatigullu ajoqutinik katsorsaaneq il.il., tamatu­munnga patsisaanerarneqarlutik taamatut nalunaaruteqarnermi suliap misissuinertaa imaluunniit suliaqarnertaa taaneqanngimmat, tamaattumillu immikkut suliassaqarfinnut soqutigisatullu ingerlatanut nalunaaruteqarnertut isigisariaqarnerummata.

 

Tamatuma paatsuunganarsinnaanera pissutigalugu Inuit Ataqatigiinniit kaammattuutigissavarput suliap aappassaaniinginnerani Peqqinnissamut Ataatsimiititamut ingerlatseqqinneqassasoq, tassami soorlu assersuutigalugu timersornermi naggussatigut ujallutigulluunniit arlaatigut innarlersimanermi katsorsartariallit arlaqartarmata, sooq taakku ussassaarutigineqarsinnaanngin­nersut apeqqutiginerusunnarmat.

 

Taamatut oqaaseqarluta peqqussutissatut siunneruutip aappassaaniinginnerani apeqqutitta ataatsimiititakkoortumik akineqarnissaa Inuit Ataqatigiinniit kaammattuutigissavarput.

 

Loritha Henriksen, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:

Peqqinnissakkut sullissinerit ussassaarisarnerit pillugit Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuut Kattusseqatigiinniit ima oqaaseqarfigissavarput:

 

Maluginiarsimavarput peqqussutissatut allannguutitut siunnersuummi ersarissumik pineqartoq siunertaralugulu peqqinnissakkut sullissinerup ussassaarisarnerullu anguniagarigaa pilersikkusul­lugu atituumik ataqatigiissaakkamillu malittarisassaqalernissaq, taamaaliornikkut anguneqassam­mat usassaaruteqartarnerup oqimaaqqatigiimmik silittumik assigiimik aaqqiinissaq, peqqinnissa­qarfimmi sullissineq ataatsimut isigalugu, kisianni aamma oqaatigineqarluni mianerineqassasoq neqerooruteqartarnermi pissutsit immikkut ittut.

 

Maluginiakkattalu aamma ilagaat peqqussutissatut siunnersuut aqqutigalugu peqqissaasutut suliat ilaannut ussassaarisarnermullu periarfissat malittarisassanut ullumikkut atuuttumut naleqqiullugu annertusiallassasut. Taamaakkaluartoq napparsimasut manna tikillugu peqqinnissaqarfimmi katsorsaaviit katsorsarneqarnermullu neqeroorutaasinnaasut pillugit paasissutissat eqqortut sukumiinerusullu periarfissarilernissaat inatsisitigut periarfissiivoq pitsaasoq, napparsimasunut ilaqutaasunut, minnerunngitsumillu sulisut, tamannalu aqqutigalugu peqqinnissakkut ussassaari­sarneq pitsaasoq anguneqarsinnaammat, napparsimasunut annertuumik peqqissiallaataasussamik, tamattami pisariaqartipparput paasissutissinneqartarnissaq eqqortoq sukumiisorlu.

 


Nunaarutigaarpullu ersarissumik oqaatigineqarmat Peqqinnissaqarfimmik Nakkutilliisoqarfiup malittarisassat malitsinneqarneri nakkutigissagai, taamaalillunilu ussassaarutit imaluunniit pilerisaarutit nalunaarut eqqunngitsoq imaluunniit paasiuminaatsoq paatsorneqarsinnaasorluun­niit imaqapat, Peqqinnissaqarfimmi Naalakkersuisoqarfik pisussaatitaalerpoq inummut imaluun­niit ingerlatsiveqarfimmut peqqussummik maleruagassamik unioqqutitsisumut iliuuseqarsinnaa­lerluni, tamannalu pitsaasutut nalilerparput.

 

Maluginiarparpullu peqqussutissatut siunnersuut suliarineqarnera allartissimasoq 1997-imi, peqqinnissaqarfimmi ulluinnarni aqutsisut susassaqartut suleqatigiit kaammattuuteqarneratigut, napparsimasullu kaammattuuteqarnerat naapertorlug,u taakku suleqatigiit tamarmik peqqinnissa­qarfiup iluani paasisimasaqarluartuullutik. Taamaattumik peqqinnissakkut ussassaaruteqartarner­mut suliamut tunngassuteqartut malillugit peqqinnissakkut sullissineq eqqrotumik uppernassuse­qartumillu suliarineqarnera Kattusseqatigiinniit nuannaarutigaarput.

 

Taamatut oqaaseqarluta peqqinnissakkut sullissinerit ussassaarisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuut tamakkiisumik Kattusseqatigiinniit akuersaarparput, ataatsimiiti­taliamullu susassaqartumut ingerlateqqinneqarnissaa innersuussutigalugu.

 

Taama oqaaseqarluta aappassaaniinginnerani ataatsimiititaliamut susassaqartumut ingerlatseq­qinnissaa inassutigaarput.

 

Otto Steenholdt, attaviitsoq:

Ukiuni makkunani nammineq nakorsaasianik taaneqarsinnaasut imaluunniit napparsimasunik passusseriaatsit takussaagaluttuinnarput, illatigut qallunaatut naturmedicininik taaneqartartut takkukkaluttuinnarput aamma maani Nunatsinni.

 

Aamma atortorissaarutit, oqarta computerit imannaannaq silarsuarmut tamarmut atassutaalerput assigiinngitsunik ussassaarutinik, ilaatigut eqqunngitsunik oqariartuuteqarlutillu ussassaarisunik.

 

Tamakkuupput pingaartumik allaat nakorsarneqarsinnaangitsunik nappaateqalersinnaasunut mianersorfissarujussuit, tassa ilaqartarmata eqqunngitsunik neriutsitsilersarsinnaasunik, tassa napparsimasunik.


Taamaattumik ullumikkut maanga saqqummiunneqartoq peqqinnissakkut sullissinermik ussas­saarisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuut neriuutigilluinnarpara aamma computerit atorlugit ussassaarisarneq tassani nakutigilluarneqassasoq.

 

Peqqussutissatut siunnersuut pisisartut atuisartullu illersorneqarnissaanik qulakkeerisussaq eqqunngitsumillu ussassaarisoqalernerani Peqqinnissaqarfimmik Nakkutilliisoqarfiup nakutigi­sassaanik saqqummiussaa annersumik oqaaseqarfiginagu taperserlugu nalunaarutigissavara, kisiannili computerikkoortumik eqqunngitsunik qanoq iliortoqartarnera, taamaaliortoqartalereer­neraluunniit qanoq Naalakkersuisuminngaanniit oqaaseqarfigiumaneqarnersoq aamma pissann­gatigalugu tusarnaasavara, saqqummiussarlu ingerlaqqinnissaanut taperserlugu.

 

Alfred Jakobsen, Peqqinnissamut, Avatangiisinullu Naalakkersuisoq:

Aqutsisoq qujanaq, tassa maannakkut aamma takusinnaavarsi Inatsisartut oqaaseqartuisa tamarmik una inatsisissatut taperseraat. Qujassutigissavara taamatut tapersersuilluarnerannik, kiisalu aappassaaneerneqannginerani ataatsimiititalianut sorlernut innersuussutigineqarnissaa taanna Siulittaasoqarfimmut aqutsisumullu eqqarsaatigeqquinnassavara, kisianni nammineerlun­ga Peqqinnissamut Ataatsimiititaliamut aammalu Niuernermut Ataatsimiititaliamut, Markedsud­valgimulluunniit piukkunnarsinnaanera taanna oqaatigerusuppara, taavalu uani paatsuunnganar­sinnaasunik tikkuartorneqartut, paatsuunnganarsinnaasunik imaqartut nalorninaateqarsinnaasunik imaqartut takkua ilaatigut Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata Inatsisartunut ilaasorta Maliinannguaq Markussen Mĝlgaardip ujartugai uani Peqqinnissamut Ataatsimiititaliamut aamma suliassiissuti­galugit taamatut ingerlateqqinnieqarnissaat, aamma taperserusuppakkit, kiisalu aamma kingul­liulluni oqaaseqartup,tassalu attaviitsup, Inatsisartuni ilaasortap Otto Steenholdtip aamma qarasaasiatigoortumik takoqqusaarutit ussassaarutit assigiinngitsut eqqunngitsumik ilaatigut imaqarsinnaanerannut tunngasut, taakku aamma isumaqarpunga pissusissamisuussasoq ataatsi­miititaliami immikkut aamma taakkua qulaajaaffigineqarnissaat.

 

Augusta Salling, Siulittaasoqarfimmi ilaasortaq:

Peqqinnissamut Avatangiisinullu Naalakkersuisoq qutsavigaarput.

 


Tassalu allanik oqaaseqaqqikkumasoqanngilaq, taamaalillunilu immikkoortoq 28 ataatsimiititali­amut aappassaanerneqannginnermini ataatsimiititaliamut ingerlateqqinneqartussaavoq, siunner­suutigissavaralu Peqqinnissamut Ataatsimiititaliamut ingerlatseqqinneqassasoq, pisariaqarneralu naapertorlugu Niuernermut Ataatsimiititaliaq tusarniaavigineqarsinnaasalluni.

 

Ajorineqanngilaq, taamaalilluni aappassaaneerneqannginnermini Peqqinnissamut Ataatsimiitita­liamut ingerlaqqeqqaarallassaaq.