Oqaluuserisassani immikkoortoq 28-1 |
|||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Ataasinngorneq
30. april 2001, nal. 14.38.
Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Augusta Salling, Siulittaasoqarfimmi ilaasortaq.
Alfred Jakobsen, Peqqinnissamut, Avatangiisinut Pinngortitamullu Naalakkersuisoq:
Peqqinnissakkut sulissinermik ussassaarisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuutikkut Naalakkersuisut kissatigaarput nappaatinik katsorsaasarnermi aamma allatigut peqqinnissaq pillugu isumaginninnermi maleruagassanik assigiiaartunik aamma imminut atasumik pilersitsisoqarnissaa. Peqqinnissaqarfimmi sulisoqatigiikkuutaanut tamanut akuersissummik peqarluni aamma akuersissummik peqartariaqanngitsuni suliassaqarfigineqartuni suliaqartunut maleruagassat assigiissapput.
Manna tikillugu peqqinnissakkut sullissininerni ussassaarisarneq pillugu maleruagassat, taamaattunik peqartillugu, peqqinnissaqarfinni sulisorisat assigiinngitsukkuutaanut tunngasuni inatsisini ataasiakkaani nassaassaasarput
Peqqussutissatut siunersuummi ussassaarinerit atituumik pineqarput kisiannili aamma peqqinnissakkut sullissinerit pillugit pilerisaaraluni nalunaarutit sunik imaqartarnissaat erseqqissarneqarluni.
Pilerisaaraluni nalunaarut suliamut tunngassuteqartuussaaq, eqqortumik uppernassuseqartuulluni tamakkiisumillu imaqassaaq taamaalillunilu akit aamma katsorssartinnermi angusassat pillugit napparsimasoq eqqunngitsumik neriuutigisaqaleqqunagu.
Peqqinnissaqarfimmi Nakkutilliisoqarfiup malittarisassat malitsinneqarnerat nakkutigissavaa. Ussassaarut imaluunniit pilerisaaraluni nalunaarut il.il. ilumuunngitsunit imaluunniit paasissutissanik paatsoorneqarsinnaasunik imaqarpat, Peqqinnissaqarfimmik Nakkutilliisoqarfik inunnut imaluunniit ingerlatseqatigiiffinnut peqqussummi maleruagassanut unioqqutitsisunut iliuuseqarsinnaatitaavoq.
Peqqussutissap akuersissutigineqarnerani pisisartut atuisartullu illersorneqarnerat siuarsarneqassaaq aamma innuttaasut peqqinnissaqarfeqarnermut tatiginninnerannik aseruisinnaasumik tutsuinanngitsumik nersualaarinninnernut illeruutaassalluni.
Taamatut oqaaseqarlunga peqqinnissakkut sullissinernik ussassaarisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuut Naalakkersuisut sinnerlugit Inatsisartunut suliassanngortippara.
Per
Rosing-Petersen, Siumup
oqaaseqartua:
Qujanaq.
Inatsisartut inatsisissaatut siunnersuut Kalaallit Nunaanni
peqqinnissaqaqarfik pillugu inatsimmi nr. 363-imi junip arferngat
1991-imeersumi '
siulleq aamma '
pingajuat naapertorlugit saqqummiunneqartumut Siumumiit ataani
taakkartukkagut tunngavigalugit tapersiilluta imatut oqaaseqassaagut:
Inuiaat
kalaallit nunarsuarmioqatigiinnerup aqqani peqqinnissakkut
kiffartorneqarnermini ineriartornerup iluani aamma pisortatigoortumik
peqqinnissaqarnermut isumagineqarneq kisiat pigunnaarlugu aammalu
namminersorlutik inuussutissarsiutigalugu peqqinnissakkut kiffartuusserusuttunik
periarfissaqartitsineq ammaakkiartuaartillugu pisariaqalersimavoq
kiffartuussinermut ussassaarisinnaaneq sinaakkusersussallugu.
Sinaakkusersussallugu
pisariaqarpoq, soorlu siunneruutip siunertaani allassimassoq, peqqinnissakkut
sullissinermi neqerooruteqartarnermi pissutsit immikkut ittuuneri
mianernartuummata, ussassaarinerlu tassammat atuisartuusinnaasunut
paasissutissanik toqqammaveqarluni saaffiginninneq ungaluuserlugu
atuisartunik qammaaneq.
Pisariaqarpoq
oqaatsit suut toqqammavigalugit ussassaarisoqarnersoq aamma ilanngutissallugu,
taamaattumillu Siumumiit malugisatta ilaasa ilagaat peqqussutissami manna
sammineqannimmat, ersarissumillu suliarineqaqqinnissaannut
innersuussutigissavarput tamassuma ilanngullugu nalilersuinermi
suliarineqarnissaa. Nalunnginneqartuuvormi Kalaallit Nunaanni atuisartut
80%-ii sinnerlugit kalaallisut oqaaseqartuumata, tammannalu
tunngavigilluinnartariaqarpoq, pingaaruteqarluinnartumimmi inissisimavoq
minnerunngitsumik peqqinnissakkut kiffartuussinermi
paatsoortoqanngilluinnarnissaa, tamannalu ilaatigut
pinaveersaartinneqarsinnaavoq paasineqarsinnaasunik saaffiginninnikkut
aammalu peqqinnissakkut kiffartuussineq inuussutissarsiutiginiaraannianingaasartuutiginiaraanni
niuerniarneq toqqammaviussammat.
Pisariaqarsoraarput
Niuernermut Ataatsimiititaliap isumaa ilanngutissallugu pingaaruteqartoq,
ataatsimiititaliammi ilaatigut susassaqarfigaa Nunatsinni ussassaarineq
ussassaarinermilu inatsisit inuiaqatigiinnut naapertuuttumik
ineriartortittuarnissaat.
Aammalu
Siumumiit taarusupparput ataatsimiititaliap sulinermi pisortaqarfinnut
kattuffinnullu tusarniaasimanermi innersuutit oqaaseqaatit pingaaruteqartutut
ataatsimiititaliami nalilersuinermi toqqammaviusussatut ilaasariaqartutut
nalileratsigu. Taamaasillunimi suliap torersumik naammassineqarsinnaanera
anguneqassammat.
Inatsisip
sanarfineqarnernermini Danmarkimiit inatsist toqqammavigieqartutut taaneqarmat
Siumumiit naatsorsuutigilluinnarparput Nunatsinni pissutsit
immikkuullarissusaat soorunami ilanngulluguit naleqqussarneqarsimanissaa
pisimassasoq, tassami una suliaq suliarineqarluni aallartippoq aqutsisutut
suleqatigiissitap 1997-imili pilersinneqartup kaammattuuteqarnera
naapertorlugu, tamannalu iluatsillugu suleqatigisagut ukiuni sisamani
sulilluarsimaneranik qujaniarfigissavarput.
Siumumiit
taamatut oqaaseqarluta qulaani taaneqartut toqqammavigalugit siunnersuut
taperserlugu innersuussutigissavarput siunnersuutitp
aappassaanneerneqannginnermini ataasimiititalianut susassaqartunut
ingerlateqqinneqassasoq.
Godmand
Jensen,
Atassutip oqaaseqartua:
Peqqinnissakkut
sullissinermik ussassaarisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut
siunnersuut peqqissaartumik Atassummiit suliarisimavarput, tassa qanoq
oqaaseqarfigineqarnissaa eqqarsaatigalugu.
Ussassaarisarneq
pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuut aammattaarlu Naalakkersuisut
akissuteqaataat misissorluariarlugit annertunerusumik oqaaseqarfiginagit
Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuumut isumaqataanerput Atassummiit
nalunaarutigaarput, taamatullu isikkoqarluni aappassaaneerneqarnissaminut
ingerlaqqinnissaa innersuussutigalugu.
Maliinannguaq
Markussen Mĝlgaard,
Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:
Inuiat
Ataqatigiit peqqinnissamik sullissinermi ussassaarisarneq pillugu Inatsisartut
peqqussutissaannut siunnersuutip pisariaqartinneqarnera paasilluarparput,
ukiunimi makkunani peqqinnissakkut allatigullu inuuniarnermik
oqilisaataasinaasunik ujartuillunilu atuinermi erseqqissumik
nalunaarsorneqartariaqarput suut akuerisaallutik neqeroornermi
ussassaarutigineqarsinnaanersut.
Inuit
Ataqatigiinniillu nuannaarutigaarput atuisut peqqinnissamillu suliaqartut
paatsuunnganatik ussassaarinermik attuumassuteqartunik najoqqutassaqalissamata,
peqqussummimi katsorsaanermut tunngatillugu ussassaarinermi ilumuungitsumik
imaluunniit paatsoorneqarsinnaasunik saqqummiissoqarpat Peqqinissamut
Nakkutilliisoqarfik iliuuseqarsinnaatitaavoq.
Kaatsorsaataasinnaasorpassuit
timi toqqaannartumik passutinngikkaluarlugum maanna atugaasartut ilaatigullu
aningaasarpassuarnik akiliiviusartut takussaalersimapput. Tamkku mattutivinngikkaluarlugit
uukkapaatitsiniutaanatik atorneqarsinnaanissaat periarfissaasariaqarpoq.
Inuit
Ataqatigiinniit maluginiarparput peqqussutissatut siunnersuut
attuumassuteqartunut arlalissuarnut tusarniaassutigineqarsimasoq, mannalu
iluatsillugu peqqussumi ussassaarutigineqarsinnaasunik atatillugu
apeqqutigerusupparput '
3-mut tunngatillugu ussassaarutigineqarsinnaasut nassuiarneqarneranni
pineqartut taakkartorneqarsimasut suut toqqammavigalugit aalajangiissutaasimanersut,
tassanimi ussassaarutaasinnaasutut assersuutinik taakkartuinermi pineqartutut
taaneqartut tassaapput qinngutaasat atorlugit misissuinerit, siffissakkut
pilatsilluni nutaamik siffialersinneq, isileritinneq, kigutit ilaartortinneri,
kigutaasalersinneq, timip ilaanik aalajangersimasumik tagiartuilluni
katsorsaaneq il.il.
Usassaarutigineqarsinnaanngitsutulli
taaneqarput meqqanik kigutigissaaneq, timersornikkut ajorsernernik
katsorsaaneq, nukitsigut naggussatigullu ajoqutinik katsorsaaneq il.il.,
tamatumunnga patsisaanerarneqarlutik taamatut nalunaaruteqarnermi suliap
misissuinertaa imaluunniit suliaqarnertaa taaneqanngimmat, tamaattumillu
immikkut suliassaqarfinnut soqutigisatullu ingerlatanut nalunaaruteqarnertut
isigisariaqarnerummata.
Tamatuma
paatsuunganarsinnaanera pissutigalugu Inuit Ataqatigiinniit
kaammattuutigissavarput suliap aappassaaniinginnerani Peqqinnissamut
Ataatsimiititamut ingerlatseqqinneqassasoq, tassami soorlu assersuutigalugu
timersornermi naggussatigut ujallutigulluunniit arlaatigut innarlersimanermi
katsorsartariallit arlaqartarmata, sooq taakku ussassaarutigineqarsinnaannginnersut
apeqqutiginerusunnarmat.
Taamatut
oqaaseqarluta peqqussutissatut siunneruutip aappassaaniinginnerani apeqqutitta
ataatsimiititakkoortumik akineqarnissaa Inuit Ataqatigiinniit
kaammattuutigissavarput.
Loritha
Henriksen,
Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:
Peqqinnissakkut
sullissinerit ussassaarisarnerit pillugit Inatsisartut peqqussutissaattut
siunnersuut Kattusseqatigiinniit ima oqaaseqarfigissavarput:
Maluginiarsimavarput
peqqussutissatut allannguutitut siunnersuummi ersarissumik pineqartoq
siunertaralugulu peqqinnissakkut sullissinerup ussassaarisarnerullu
anguniagarigaa pilersikkusullugu atituumik ataqatigiissaakkamillu
malittarisassaqalernissaq, taamaaliornikkut anguneqassammat
usassaaruteqartarnerup oqimaaqqatigiimmik silittumik assigiimik aaqqiinissaq,
peqqinnissaqarfimmi sullissineq ataatsimut isigalugu, kisianni aamma
oqaatigineqarluni mianerineqassasoq neqerooruteqartarnermi pissutsit immikkut
ittut.
Maluginiakkattalu
aamma ilagaat peqqussutissatut siunnersuut aqqutigalugu peqqissaasutut suliat
ilaannut ussassaarisarnermullu periarfissat malittarisassanut ullumikkut
atuuttumut naleqqiullugu annertusiallassasut. Taamaakkaluartoq napparsimasut
manna tikillugu peqqinnissaqarfimmi katsorsaaviit katsorsarneqarnermullu
neqeroorutaasinnaasut pillugit paasissutissat eqqortut sukumiinerusullu
periarfissarilernissaat inatsisitigut periarfissiivoq pitsaasoq,
napparsimasunut ilaqutaasunut, minnerunngitsumillu sulisut, tamannalu
aqqutigalugu peqqinnissakkut ussassaarisarneq pitsaasoq anguneqarsinnaammat,
napparsimasunut annertuumik peqqissiallaataasussamik, tamattami
pisariaqartipparput paasissutissinneqartarnissaq eqqortoq sukumiisorlu.
Nunaarutigaarpullu
ersarissumik oqaatigineqarmat Peqqinnissaqarfimmik Nakkutilliisoqarfiup
malittarisassat malitsinneqarneri nakkutigissagai, taamaalillunilu
ussassaarutit imaluunniit pilerisaarutit nalunaarut eqqunngitsoq imaluunniit
paasiuminaatsoq paatsorneqarsinnaasorluunniit imaqapat, Peqqinnissaqarfimmi
Naalakkersuisoqarfik pisussaatitaalerpoq inummut imaluunniit
ingerlatsiveqarfimmut peqqussummik maleruagassamik unioqqutitsisumut
iliuuseqarsinnaalerluni, tamannalu pitsaasutut nalilerparput.
Maluginiarparpullu
peqqussutissatut siunnersuut suliarineqarnera allartissimasoq 1997-imi,
peqqinnissaqarfimmi ulluinnarni aqutsisut susassaqartut suleqatigiit
kaammattuuteqarneratigut, napparsimasullu kaammattuuteqarnerat naapertorlug,u
taakku suleqatigiit tamarmik peqqinnissaqarfiup iluani
paasisimasaqarluartuullutik. Taamaattumik peqqinnissakkut
ussassaaruteqartarnermut suliamut tunngassuteqartut malillugit
peqqinnissakkut sullissineq eqqrotumik uppernassuseqartumillu
suliarineqarnera Kattusseqatigiinniit nuannaarutigaarput.
Taamatut
oqaaseqarluta peqqinnissakkut sullissinerit ussassaarisarneq pillugu
Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuut tamakkiisumik Kattusseqatigiinniit
akuersaarparput, ataatsimiititaliamullu susassaqartumut
ingerlateqqinneqarnissaa innersuussutigalugu.
Taama
oqaaseqarluta aappassaaniinginnerani ataatsimiititaliamut susassaqartumut
ingerlatseqqinnissaa inassutigaarput.
Otto Steenholdt, attaviitsoq:
Ukiuni makkunani nammineq nakorsaasianik taaneqarsinnaasut imaluunniit napparsimasunik passusseriaatsit takussaagaluttuinnarput, illatigut qallunaatut naturmedicininik taaneqartartut takkukkaluttuinnarput aamma maani Nunatsinni.
Aamma atortorissaarutit, oqarta computerit imannaannaq silarsuarmut tamarmut atassutaalerput assigiinngitsunik ussassaarutinik, ilaatigut eqqunngitsunik oqariartuuteqarlutillu ussassaarisunik.
Tamakkuupput pingaartumik allaat nakorsarneqarsinnaangitsunik nappaateqalersinnaasunut mianersorfissarujussuit, tassa ilaqartarmata eqqunngitsunik neriutsitsilersarsinnaasunik, tassa napparsimasunik.
Taamaattumik ullumikkut maanga saqqummiunneqartoq peqqinnissakkut sullissinermik ussassaarisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuut neriuutigilluinnarpara aamma computerit atorlugit ussassaarisarneq tassani nakutigilluarneqassasoq.
Peqqussutissatut siunnersuut pisisartut atuisartullu illersorneqarnissaanik qulakkeerisussaq eqqunngitsumillu ussassaarisoqalernerani Peqqinnissaqarfimmik Nakkutilliisoqarfiup nakutigisassaanik saqqummiussaa annersumik oqaaseqarfiginagu taperserlugu nalunaarutigissavara, kisiannili computerikkoortumik eqqunngitsunik qanoq iliortoqartarnera, taamaaliortoqartalereerneraluunniit qanoq Naalakkersuisuminngaanniit oqaaseqarfigiumaneqarnersoq aamma pissanngatigalugu tusarnaasavara, saqqummiussarlu ingerlaqqinnissaanut taperserlugu.
Alfred Jakobsen, Peqqinnissamut, Avatangiisinullu Naalakkersuisoq:
Aqutsisoq qujanaq, tassa maannakkut aamma takusinnaavarsi Inatsisartut oqaaseqartuisa tamarmik una inatsisissatut taperseraat. Qujassutigissavara taamatut tapersersuilluarnerannik, kiisalu aappassaaneerneqannginerani ataatsimiititalianut sorlernut innersuussutigineqarnissaa taanna Siulittaasoqarfimmut aqutsisumullu eqqarsaatigeqquinnassavara, kisianni nammineerlunga Peqqinnissamut Ataatsimiititaliamut aammalu Niuernermut Ataatsimiititaliamut, Markedsudvalgimulluunniit piukkunnarsinnaanera taanna oqaatigerusuppara, taavalu uani paatsuunnganarsinnaasunik tikkuartorneqartut, paatsuunnganarsinnaasunik imaqartut nalorninaateqarsinnaasunik imaqartut takkua ilaatigut Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata Inatsisartunut ilaasorta Maliinannguaq Markussen Mĝlgaardip ujartugai uani Peqqinnissamut Ataatsimiititaliamut aamma suliassiissutigalugit taamatut ingerlateqqinnieqarnissaat, aamma taperserusuppakkit, kiisalu aamma kingulliulluni oqaaseqartup,tassalu attaviitsup, Inatsisartuni ilaasortap Otto Steenholdtip aamma qarasaasiatigoortumik takoqqusaarutit ussassaarutit assigiinngitsut eqqunngitsumik ilaatigut imaqarsinnaanerannut tunngasut, taakku aamma isumaqarpunga pissusissamisuussasoq ataatsimiititaliami immikkut aamma taakkua qulaajaaffigineqarnissaat.
Augusta Salling, Siulittaasoqarfimmi ilaasortaq:
Peqqinnissamut Avatangiisinullu Naalakkersuisoq qutsavigaarput.
Tassalu allanik oqaaseqaqqikkumasoqanngilaq, taamaalillunilu immikkoortoq 28 ataatsimiititaliamut aappassaanerneqannginnermini ataatsimiititaliamut ingerlateqqinneqartussaavoq, siunnersuutigissavaralu Peqqinnissamut Ataatsimiititaliamut ingerlatseqqinneqassasoq, pisariaqarneralu naapertorlugu Niuernermut Ataatsimiititaliaq tusarniaavigineqarsinnaasalluni.
Ajorineqanngilaq, taamaalilluni aappassaaneerneqannginnermini Peqqinnissamut Ataatsimiititaliamut ingerlaqqeqqaarallassaaq.