Oqaluuserisassani immikkoortoq 83-1 |
|||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Ataasinngorneq
30. april 2001, nal. 13.45.
Ataatsimiinnermik
aqutsisoq: Augusta Salling, Siulittaasoqarfimmi ilaasortaq.
Loritha Henriksen, Kattusseqatigiit:
Kalaallit Nunaanni Inatsisartut suleriaasiat ' 32, imm. 1 naapertorlugu matumuuna Inatsisartunut aalajangiiffigisassatut siunnersuut imaattoq saqqummiuppara.
Matumuuna siunnersuutigaara imigassamik akitsuutit isertitaasartut ilaasa aalajangersimasup imigassap ikiaroortullu akiorniarlugu suliniutinut aalajangersimasunut ersarinnerusunullu atorneqartalernissaannik siunissami.
Soorlu immikkorluinnartumik imigassaannarmik ikiaroornartullu akiornissaanut suliffissamik allaffimmik pilersitsinikkut, taakkununngaannaq aallussisumik sulliviusussamik Kalaallit Nunaat tamakkerlugu qitiusumik sulliviusussamik.
Taamatut siunnersuuteqarninnut aallaavigaara, imigassamik atuineq milliartulersutut oqaatigineqartaraluartoq, taamaattoq ullutsinni ajornartorsiutit annertuut sakkortusiartortullu ersersimmassuk ikioqqullutik suaartartutut nipeqartutut isigigakkit. Minnerunngitsumillu takussutissaavoq meeqqat inuusuttuaqqallu avammut inissittakkat ikiliartunngimmata, killormulli amerliartorlutik, aallaallumi ilanngui inissiffissaarullutik utaqqisariaqarlutik.
Siulianilu taagukkakka tamatigut aallaaviusarput imigassamik ikiaroornartumillu ulluinnarni ajornartorsiuteqarnermik, minnerunngitsumillu angerlarsimaffinni toqqissisimannginnerit tujormititsisarnerillu pilersinneqartarlutik.
Naak nalunngikkaluarlugu imigassaq akiorniarlugu paasisitsiniaanerit annertuut pinaveersaartitsinermullu suliniutit kusanartut Paarisamiit angusaqarfiusimagaluartut, taamaattoq takussutissaqarpoq oqaatisariaqarlunilu, suliaq oqimaatsuusoq imaanngitsuusorlu, annertuumik nukinik atuiffiusoq. Taamaattumik tamatta suleqataaffigissagutsigu ajornartorsiut nassuerutigisariaqarparput, taamaattumillu qitiusumik eqqarsaatigeqqinnissaa iliuuseqarfigisariaqarparput.
Ullumikkummi pinaveersaartitsinermik qaammarsaanerit paasisitsiniaanernillu suliaqartut suliassaqangaaramik angummappiarneq ajortut tamatta nalunngilarput. Minnerunngitsumillu suliarerusutaminnik suliassiissutaasimasunillu suliaqarnissaminnut annerusumik piffissaqaratik.
Ullumikkummi ajoraluartumik imigassamik ikiaroornartumillu ajornartorsiutit aqqutaallutik pinerluttarnerit peqqarniilligaluttuinnartut ersarissigaluttuinnarneri tamatta nalunngilarput, eqqarsaatigissagaanni piffissanngorsorinarpoq imigassamik ikiaroornartumillu suliaqarneq kisiat aallaavigalugu suliffissamik allaffimmik piaartumik pilersitsinissaq kingusinnaartinnata.
Inuiaqatigiimmi tamatta ajornartorsiummik imaannaanngitsumik qaangiiniaqataassagutta pitsaasumillu takorluuissagutta aqqutissaq taannaannaasorinarpoq qitiusumik imigassamik ikiaroornartorlu kisat suliaralugu suliffissamik allaffimmik pilersitsinissamik.
Nalunngilluinnarparalu ullumikkut pikkorissunik sulisussaqartugut, sulerusuttunik nammineq misilittakkatik aallaavigalugit ilinniarsimasaminnik katsorsaanissamut siunnersuisinnaanermullu piareersimasunik atorluarneqarnissaminnillu utaqqisunik ikiuukkusuttunillu.
Sumummi iluaqutaassava imigassamik katsorsaasut ilinniarsimasut angusilluarsimasullu ullumikkut suliffigerusutaminni atorfissaqartinneqanngitsut isigiinnassallugit, uffa ajornartorsiuterput taama annertutigisoq, aningaasarpassuarnillu ullumikkut naleqareersimasoq.
Eqqaarusupparalu imigassamik katsorsaasartut ilinniarsimasut pigisagut, ilinniarneri aamma Nunatta karsianiik aningaasartuutaasimammata, taamaattumik atortariaqarpagut inuiaqatigiinnut tamanut iluaqutaasinnaasunik suliaqartillugit.
Aammalu eqqaarusuppara siunnerfigisimagakku takorloorsinnaagakku inuiaqatigiit ajornartorsiutaannut annertuumut qaangiiniarnissamut sunniuteqaqataarusuttunik ilinniagaqarusunnermut, tamannalumi aatsaat angusinnaavarput sullivigisinnaasaannik allaffimmik qitiusumik pilersitsinikkut.
Tamannalu siunissaq ungasinnerusoq isigalugu inuiaqatigiinnut akikinnerulertussaanera qularutiginngilara.
Neriullunga
siunnersuutiga ilassilluarumaarissi.
Alfred
Jakobsen,
Peqqinnissamut, Avatangiisinut Pinngortitamullu Naalakkersuisoq:
Inatsisartunut
ilaasortaq Loritha Henriksen imigassamut akitsuussiissutit ilaasa imigassamik
ikiaroornartunillu atornerluineq pinaveersimatinniarlugu suliniutit
atorneqartarnissaannik aalajangiiffigisassatut siunnersuuteqarpoq. Tamatuma
saniatigut siunnersuutigineqarpoq allaffik qitiusoq suliniutinik
taakkuninngaannavik suliaqartussaq pilersinneqassasoq.
Aallaqqaatigalugu
oqaatigissavara Naalakkersuisut eqqumaffigilluinnaratsigu imigassamik
ikiaroornartunillu atuineq Nunatsinni annertuumik ajornartorsiutaammat.
Namminersornerulernitta
pilerneraniit suliniuteqartoqarsimavoq atuinerup annikillisarneqarnissaa
ajoqutaasullu annikillilerneqarnissaat siunertaralugit.
Imigassat
akitsuutaat Nunatta karsianut annikinngitsumik isertitaqaataasarput, soorlu
2000-imi 238 mio. kr.-it isertitaasimapput. Inatsisartunut ilaasortap
nalunngereerunagaatut akileraarutit akitsuutillu aalajangerneqartarput
siunertanut aalajangersimasunut tunngasussanngortereernagit, kisiannili
Namminersornerullutik Oqartussat aningaasartuutaasa akilersornissaannut
tapissatut. Soorunalimi Inatsisartut aalajangersinnaavaat taamatut
periaaseqarneq allanngortinneqassanersoq. Tamannalu Inatsisartuni
amerlanerussuteqarnikkut qulakkeerneqarsinnaavoq.
Inatsisartunut
ilaasortaq Loritha Henriksen ilumoorpoq tikkuaramiuk imigassanik ikiaroornartunillu
atuineq pillugu sulineq akisoqimmat.
Ukiuni
kingullerni atueriaaseq paasinerulersimavarput, tassami assigiinngitsunik
misissuisoqarsimammat angusallu saqqummiunneqarsimammata.
Naalakkersuisut
isumaqarpugut misissuisarnissat ilisimatuutullu paasiniaanissaq suli
pisariaqartorujussuusut. Suliniutit ilisimaqqissaartariaqarput aammalu
suliniutit qanoq pitsaatiginerat nalilersortuartariaqarlutigu.
Naalakkersuisut
eqqumaffigilluinnarparput imigassamik atornerluineq inuttut atukkatigut
inuttullu annertuumik sunniuteqapiluttartoq. Arlalinnik assersuutissaqarpoq
Naalakkersuisut, imigassamik atornerluinerup kingunerisaanik
akuerineqarsinnaanngitsunik ajornartorsiortoqaleraangat,
akuleruttariaqalertarnerannut.
Pinaveersaartitsineq
peqqinnerulernissarlu eqqarsaatigalugit Naalakkersuisut anguniagaat
tamakkerlugit tunngavigalugit suliassat PAARISA-mit ullumikkut
ingerlanneqarput. Imigassat ikiaroornartullu akiorniarlugit suliniarnerup
sakkortusarneqarnissaa isumaginnittarnerullu pitsanngorsagaanissaa PAARISA-p
iluani iluatsinneqarsinnaanissaa naatsorsuutigaarput.
PAARISA sumiiffinni pinaveersimatitsinermut siunnersortit suleqatigalugit
makkuninnga suliaqarpoq:
katsorsartereernerup malitsigisaanik eqimattanik pilersitsineq.
imigassamik
aanngajaarniutinillu allanik atuineq atornerluinerlu pillugit oqallitsitsinissaq,
meeqqat
imigassartortalersarnerata kingusinnerulersinneqarnissaa.
Tamakkua
tunngavigalugit Naalakkersuisut inassutigisinnaanngilarput qitiusunik
allaffeqarfiliortoqaqqissasoq, kisiannili - Inatsisartut sakkortunerusumik
suliniuteqaqqussissappata - piareersimallutik PAARISA-p ingerlareersup
iluani imigassamut ikiaroornartumullu tunngatillugu immikkoortortamik
pilersitsisinnaanissaq.
Allaffimmik
nutaamik pilersitsinikkut qitiusumik allaffissorneq suli
annertusarneqartussaavoq. Tamanna aamma Kattusseqatigiit ilaasortaasa ilaannit
maannamut Inatsisartut oqaluttarfianniit oqaatigisarsimasaannut
naapertuutinngilaq.
Siuliini
oqaatigineqartut tunngavigalugit Naalakkersuisut Inatsisartunut ilaasortap
Loritha Henriksenip siunnersuutaa taama isikkoqartillugu
tapersersinnaanngilarput.
Taavalu
naggataatigut oqaatigissavara tassa ullumikkorpiaq sapaatip akunnera 18
aallartimmat, tassa sapaatip akunnerani matumani imigassartornaveersaarneq
ingerlanneqarpoq sinerissami tamani malunnartinniarneqarluni. Nunarput
tamakkerlugu inuuneq imigassartaqanngitsoq sammineqassaaq, aammalu meeqqat
ilaqutariillu pillugit arlalinnik aaqqissuussisoqarluni.
Sapaatip
akunnerisa 18-iat najukkani ataasiakkaani aaqqissuunneqartarpoq aamma Inuuneq
Nakuunermiit aningaasaateqarfimmiit tapersersorneqartarluni. Naalakkersuisut
nuannaarutigaarput Inatsisartut sapaatip akunnerani uani 18-erpiami
imigassamut ikiaroornartunullu tunngasut Siulittaasoqarfiup taamatut
oqaluuserisussanngortissimammassuk, taamaalilluni aamma sapaatip akunnerani
imigassamik ikiaroornartumillu atornerluinermut pinaveersaartitsinermut
tunngasut Inatsisartut aamma oqallisigisinnaammassuk. Tassa maanngaanniit
innuttaasut tamaasa sapaatip uani akunnerani 18-imi sammisaqarluarnissaat
kissaatigissavara.
Mikael
Petersen, Siumup
oqaaseqartua:
Siunnersuuteqartup
siunertarisaa paasilluarsinnaagaluarlugu taamaattoq Siumumiit taamatut
periuseqarluni suliniutinut aningasalersueriaaseqarnissaq
akuersaarsinnaanngilarput.
Imigassamik,
ikiaroornartumik allanillu ikiaroorniutinik ajornartorsiuteqartut
ikiorniarlugit suliniuterpassuit qitiusumiit kommuninillu ingerlanneqartut
ullumikkut ersarilluinnartumik pitsanngoriartortinneqarput
paasiuminarsiartorlutillu. Taamaattumillu ajornartorsiuteqartunit
atorluarneqaleriartorlutik, soorlu Qaqiffik il.il. taaneqarsinnaasut.
Naalakkersuisut
akissuteqaamminni ilanngullugu erseqqissaatigaat PAARISA aqqutigalugu
suliniutit annertuut aallartisarneqareersut, sumiiffinni
pinaveersaartitsinermut siunnersortit suleqatigalugit ingerlanneqartut.
Siumumiit
erseqqissaatigissavarput tamakku suliniutit tamaasa isumalluarfigalugit
tapersersorluinnaratsigit.
Taamannak
naatsumik oqaaseqarluta Siumumiit aalajangiiffigisassatut siunnersuummut
Naalakkersuisut akissuteqaataat tamakkiisumik isumaqatigaarput.
Saaleeraq
Johansen, Atassutip
oqaaseqartua:
Inatsisartunut
ilaasortap Loritha Henriksenip siunnersuutaa Atassummiit misissorluareerlugu
imatut oqaaseqarfigissavarput.
Qulaani
pineqartoq ikiaroornartumik imigassamillu atornerluineq ajoraluartumik
nassuerutigisariaqarparput. Immikkulli allaffimmik qitiusumik siunnersuut
ilalernartinnatigu.
Tassami
tamatuma kingunerissammagu allaffissornerup annertusiinnarnissaa,
imigassamilli ikiaroornartumillu atornerluinermut atatillugu, PAARISA-p
suliniarnerata nukittorsarneqarnissaa Atassummiit pingaartutut isigalutigu.
Pinaveersaartitsinermullu
suliniaqatigiiffiit suugaluarnersulluunniit eqqummaariffigineqarlutik, kiisalu
Nunatsinni kommunit qanimut suleqatiginerisigut, ajornartorsiutip
aaqqiiviginiarneqarnissaa pingaarluinnartutut Atassummiit
suleqataaffigerusullutigu.
Taamami
iliornitsigut suliniaqatigiiffiit qanimut suleqatiginerisigut,
nukittorsaqatigiinnissaq avaqqunneqarsinnaanngimmat.
Atassummiit
taamatut isumaqarluta Naalakkersuisup akissuteqaataata imarisaa taperserparput.
Maliinannguaq
Markussen Mĝlgaard,
Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:
Inuit
Ataqatigiinniit pingaaruteqarluinnartutut isigaarput imigassamik
ikiaroornartunillu atornerluinerup pinaveersimatinniarneqarnissaa.
Ilisimavarpummi taamatut atornerluisunngorsimasoq qanoq inuiaqatigiinnut
ilaqutariinnullu annertutigisumik artukkiisartut. Taamaattumik Inuit
Ataqatigiinniit taamatut akiuiniarnermi pinaveersaartitsinerup
pingaaruteqassusia ilisimaaraarput.
Loritha
Henriksenip siunnersuutigaa imigassamut akitsuussiissutit ilaasa imigassamik
ikiaroornartumillu atornerluineq pinaveersimatinniarlugu suliniutinut
atorneqartalernissaat, tamatumani qitiusumik allaffeqarfimmik pilersitsinissaq
siunertaalluni.
Inuit
Ataqatigiinniit atornerluinermik akiuiniarnerup sutigut tamatigut
nukittorsarnissaa isumaqatigaarput, apeqqummili matumani ajornartorsiutip
qiterpiaa suunersoq, suullu sanngiissutaanersut eqqummaffigineqartariaqartut
isumaqarluta.
Tassami
sumut iluaqutaassava qitiusumik allaffeqarfimmik pilersitsigaanni
sinerissamilu ajornartorsiutit aallaavigisaat sukumiisumik
sulliviginngikkaanni.
Inuit
Ataqatigiinniit erseqqissaatigissavarput taamatut akiuiniarnermi
pingaaruteqarluinnartutut isigigatsigu sinerissami sumiiffiit qanimut
suleqatigineqarnissaat. Nuannaarutigaarpullu siusinnerusukkut PAARISA
unitsinneqarsimagaluartoq maanna tigussaasunik suliniuteqarluni aallartissimammat
aamma kommuninut iluaqutaasumik.
Inuit
Ataqatigiinniit pingaartittuarsimavarput sinerissami pinaveersaartitsinermi
suliallit pikkorissarneqartuartarnissaat tamannalumi ingerlanneqarmat
iluarisimaarnarpoq. Taakkuuppullumi ullumikkut siunissamilu
pinaveersaartitsinerup sullivigineqarnerani sumiiffiit tikillugit qitiulluinnartumik
inissisimasussat.
Pinaveersaartitsisut
sulinerat nukittorsassagaanni ersarissumik anguniagaqarluni sulinissaq
angusaqarfiunerpaasussaavoq. Sulineq ataqatigiissaarluakkamik sumiiffinnilu
assigiinngitsuni suleqatissanik aaqqissuulluakkamik isumaqatigiissuteqarnikkut
ingerlanneqartariaqarpoq, pinaveersaartitsisummi illoqarfikkaartumik
kisimiillutik suna tamaat aaqqissinnaanngilaat. Kommunikkaarlunili nunallu
immikkoortuini suleqatigiinnerit nukittorsarnerisigut tamakku
suliniutigineqartariaqarlutik.
Inuit
Ataqatigiinniit ilanngullugu oqaatigissavarput Landskarsip akitsuutitigut
akileraarutitigullu isertittagaasa ataatsimut isiginnilluni
pingaarnersiuisarnikkut pilersaarusiorluakkamik atorneqartarnissaat
pingaartikkatsigu, tassami isumaqaratta imaattariaqanngitsoq suliniutit
kusanartut akitsuutinut isertitat aalajangersimasut tunngavigalugit
aningaasaliiffigineqartassasut, isertitallu annikilligaangata suliniutit
kusanartut unitsinneqarlutik.
Taamaattumik
taamatut aningaasalersuinissaq orniginartutut isiginngilarput.
Naggataatigut
Inuit Ataqatigiinniit nuannaarutigaarput PAARISA-p sulinera ilorraap tungaanut
ilusinikkiartormat, taamaammallu suliniutit isumalluarfigalutigit aammalu
siunissami suli pitsanngorsarneqarnissaannut suleqataarusukkatta.
Taamatut
oqaaseqarluta siunnersuutip taamatut iluseqarluni akuerineqarnissaa
innersuussutiginngilarput.
Mogens
Kleist,
Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:
Loritha
Henriksenip siunnersuutaanut Kattusseqatigiinniit imatut oqaaseqaateqassaagut.
Siunnersuutip
imminermi siunertai ajunngitsuusoq oqaatigisinnaavarput, tassami ullumikkut
PAARISA aqqutigalugu pinaveersaartitsinermut suliniarneq soorluli sooq
pinaveersaartitsiniarnermi sullitaasut tamakkiisumik anguneqarneq ajortut.
Taamaattumik siunnersuuteqartup taakkartugai soqutiginartuupput.
Ullumikkummi
Alkohol- aamma Narkotikarċdi imminermi anguniagai ajunngikkaluartut
taamaattoq pisinnaatitaaffii killeqaqaat, pitsaanerusumillu suleriaasaat
aaqqiivigineqanngippata taava suliniutigisai suli killeqartuassapput.
Taamaattumik
siunnersuuteqartup anguniagai paasilluarsinnaavagut, kisiannili
oqaatigissallugu taamatut aningaasanik immikkoortitsiniarnermi soorunami
allaffissorneq pinngitsoorneqarsinnaanngilaq. Siunnersuuteqartullu
ersarissumik suliniuteqarfiginiagai, tassalu imigassamik ikiaroornartumillu
ajornartorsiutillit qanoq pitsaanerusumik sullinneqarsinnaanissaat eqqarsaatigissagutsigu
Nunatsinni alkologitut ilinniarsimasut annertunerusumik atorneqarnissaat
maqaasinarmat.
Tassami
ullumikkut alkologitut ilinniarsimasut kalaallit arlalissuit pigereerpagut,
taamaattorli ilaasa ilinniarsimanertik unitsillugu allani sulilertarsimapput.
Tupigusuutiginngilara taamatut ilinniarsimasut Qaqiffimmi soraarlutik allanut
nuuttarmata, tassami Qaqiffimmi sulisut piffissaq annertooq atorlugu aamma
misigissutsikkut annertuumik attuumassutilinnik sullitaqarnermikkut soorunami
inuttut killiffissartik nalunnginnamikku inuttut imminnut
eqqarsaatigisariaqarnertik naliliiffigisaraat.
Pinaveersaartitsineq
eqqarsaatigalugu aningaasaliisarnerit qaffanneqaraluarpata aammalu alkologitut
ilinniarsimasunik sulisoqaraluarpat qularutissaanngilaq sinerissami
angalasarnikkut kommuninut annertuumik iluaqutaassagaluartut.
Taamaattumik
siunnersuuteqartoq tapersersorluinnarparput qularnanngilaraasiit
Naalakkersuisoqarfimmiit oqaatigineqassasut, pioreersut annertunerusumik
atorneqarnerunissaat innersuussutigissavaat. Ullumikkut PAARISA ila
qanormitaava paasisitsiniaanera isikkoqarpa, aammalu sumummitaava
pinaveersaartitsiniarneq pillugu suliai killippat?
Assersuutitut
ilanngukkusupparput katsorsaasutut ilinniarsimasoq, misilittagalik maani
Nuummi aallarnisarniaraluarmat pisortaniit annertunerusumik
tapersersorneqannginninni pissutigalugu allatut ajornartumik illoqarfimmut
allamut nuuttariaqarsimavoq, ilinniarsimasani atorluarniarlugit. Pissutsit
taamaattut Kattusseqatigiinniit akuersaaruminaatsippagut.
Ilanngullugu
Naalakkersuisumut apeqquteqaatigerusupparput alkologitut ilinniarsimasut
qassiunersut aammalu qassit ilinniarnertik tunngavigalugu katsorsaavinni
sullissinersut.
Kattusseqatigiinniit
taamatut naatsumik oqaaseqarluta Loritha Henriksenip siunnersuutaa
taperserlugu oqaaseqaateqassaagut, aammalu neriuutigaarput Naalakkersuisut
arlaatigut aningaasaleeqqinnissamut ammajumaartut, qujanaq.
Otto Steenholdt, attaviitsoq:
Siunnersuut erloqinartunik ullut tamaasa takussaasunik aaqqeerusunnermik aallaaveqarsorinarpoq, imaasiallaannarlugu assortugassaanngikkaluartoq. Aaqqiiniutissatulli allaffiliuinnarnerup pineqartut aaqqivissinnaanerpai?
Pisortat imigassamik atuisunut nakkutilliisuujuartillugit akisussaassuseq inunnut imigassamik atuisunut nammineerutaalersinnaanngilaq. Imigassap tungaanut noqqillassimaarnerusumik atugaqassaqartitsileratta, tassa niuertarfiit imigassaarniartarnerat eqqarsaatigalugu oqaatsit taamatut ittut anissimallugit takuakka.
Akissummi Landskarsip aningaasaajaatissaa qiiaammiunneqarsimavoq, paasinartumillumi. Siunnersuuteqartulli siunnersuunni imigassamik akitsuilluni siunnersuunni aningaasalersorniarsimagaluarpagu aamma uanga akuersaarunnanngilanga, oqallinnermi tassanerpiaq imigassap akikillineqarnissaa uanga siunnersuutigisimagaluarakku.
Isumaqarpunga Naalakkersuisut akissutaat isumaqatigisariaqarlugu, ilami aamma qanga immiaaqqat akii 1 kr.-imik qaffaaffigisimavagut timersornermunngooq atugassanik. Tamannali Landskarsip aningaasaqarnikkut ingerlatsivianut tammaannarsimanngutsiarpoq eqqaaqqinneqarnermi ajorpoq.
Siunnersuutilli qulequtaata ilaa akissummi annertunerusumik uninngavigineqanngitsoq uggoraara, tassalu ikiaroornartunik iluanaarniuteqarlutik kalaaleqatitsinnik kiffalerlutik atornerluisut. Imigassamik atornerluineq sammiuartillugu oqallisigerusaartillugulu ikiaroornartunik annertusigaluttuinnartumik nioqquteqarneq, tamatumalu malitsigisaanik ikiaroorniutinik atuisut amiilaarnaannartumik soorlulu inuiaqatigiinni oqartussaasunit soqutigineqarpiaratik amerliartorput.
Politiit ikiaroornartunik nakkutilliinerat qujanartumik naammaginaraluartoq, taamaattoq isumaqarpunga Atuniniaasuiit@ ujarnermik aqqusinermi tuniniaasut imannarsuaq soqutigineqanngitsut, tassali taakkuugaluartut ikiaroornartup tuniniarneqartuarnerani tunuliaqutaasut pinngitsoorsinnaanngisaat. Tamakku aalisagaaqqanik, tassa taama taasarmatigit, taaneqartartut sakkortunerusumik pineqaatissinneqartalerlutik tunuarsimaarnerulerpata, tunuliaqutaasut, tamakku aalisagarujussuarnik taaneqartartut, periarfissaat annikinnerulissagaluarput. Oqaatsit uani atorpakka smċfisk aammalu de storefisk, taamatut taaginnarlugit.
Nunatsinniittoqalerpoq ikiaroornartuerniarnermik iluanaaruteqarluartunik, oqarta tuniniaanermik ingerlatsiuartunik, naak ilaatigut ilisimaneqaraluarlutik ikiaroornartup Nunatsinni annertusiartuinnarluni tuniniagaaneranut tunuliaqutaasutut. Tamakkua nipangiusimaannarneqarnerat pissusissamisoorunnaarpoq Naalakkersuisullu takussaanerusumik sakkortunerusumillu ikiaroornartup akiorniarneqarnerani suliniuteqarnerusariaqalerput.
Taamaattoq Naalakkersuisut siunnersuuteqartup allaffiliortitsiniarneranut akerliliillutik akissutaat uanga isumaqatigaa, tassalu siunnersuuteqartoq ajoraluartumik akuersaarsinnaanagu.
Loritha Henriksen, Kattusseqatigiit:
Soorunami amerlanerussuteqarlutik oqaaserineqartut akerliullutik, taanna ataqqivara aammalu nalunngilara annertuumik taanna inuiaqatigiinnut attuisoq oqallisigineqarusuttorlu. Taamaakkaluartoq pakatsissutigaara akissuteqaammi tunngavissat assigiinngitsut taagortorneqarsimammata, misissuinerit suli ingerlapput, suliniutit ingerlapput, suliniutillu uunga killipput.
Kisianni
kialuunniit puiorsinnaanngilaa 1985-imi taamanikkut ataatsimeersuarnermi suna
tunngavigalugu aallartissimava taamatut ikiuiniarneq, Kalaallit Nunaata
ajornartorsiutaa angingaarmat. Massakkut ukiut qassit qaangiuppat suli
taanna ajornartorsiut nanineqarnani. Qaqugu
misissuiunnaassagatta tamakkuninnga?
Kingusinaartinnata
isumaqarpunga qanoq iliuuseqartariaqartugut. Aamma allaffissuup pilersinnissaa
kisiat eqqarsaatiginngilara, allaffimminngaanniit aallaaveqarnissaa inuit
sullissisussat, inuit atorfissaqartitsigunik qaaqqusillutik
ikiorserneqarnissaat, taanna aallaavigalugu siunnersuut pilersissimavara.
Taamaattorli
oqarusuppunga, aap, immaqa ukiut arlaqanngitsut qaangiuppata arlaata
siunnersuutigissavaa taavalu akuerineqarluni, taavalu kingusinaariissaagut,
qujanaq.
Alfred
Jakobsen,
Peqqinnissamut, Avatangiisinut Pinngortitamullu Naalakkersuisoq:
Inatsisartuni
ilaasortap Loritha Henriksenip una siunnersuutaa maannakkut takusinnaavara
Inatsisartuni amerlanerussuteqartut tapersinngikkaat. Taamaattumik
Naalakkersuisuninngaanniit taanna tusaatissatut tiguinnartariaqassavarput.
Taamatut siunnersuut tunngaviatigut paasilluarsinnaagaluarlutigu, uanimi
suliniutit soorluuna naammagerpasinnagit taamatut allaffimmik imigassap
ikiaroornartullu akiorniarneranut sulissuteqartussamik nutaamik
pilersitsinissamik siunnersuuteqaraluarmat.
Kisianni
tassa Inatsisartut tamanna aalajangingassarimmassuk soorunalimi uagut
Naalakkersuisuninngaanniit annertunerusumik susinnaanngilarput. Akissutaasut
maannamut saqqummiunneqartut taakku tunngavigalugit maannakkut
oqaatigissavara.
Taavalu
uani Kattusseqatigiit oqaaseqartuata Mogens Kleistip aamma ilaatigut oqaatigaa
Naalakkersuisut aningaasaleeqqinnissamut ammajumaartumik imaqartumik oqarmat,
tassa erseqqissaatigerusuinnassavara Inatsisartut
aningaasaliissuteqartartuummata inatsisiliortuullutillu, taamaattumik uagut
Naalakkersuisuninngaanniit uani Inatsisartuni ilaasortap Loritha Henriksensenip
siunnersuutaanut allatut ajornartumik ullumikkut aningaasaliissutaasartut
siunertamut uani atugassiissutaasartut taakkuummata aammalu taakkua
atorneqarnerat suli pitsanngorsarniarlugu suliniartuaratta imatut
annerusumik aningaasanik amerlanernik Inatsisartunut qinnuteqqarnissarput
pisariaqartissimanngilarput.
Kisiannili
uani Inatsisartut namminneq aalajangissavaa akitsuuteqartarnikkut aningaasat
isertinneqartartut taakkua arlaanut siunertanut aalajangersimasunut
siunertalersorlugit atugaasalernissaat Inatsisartut namminneq
isummersorfigisussaavaat. Tamannalu maannakkut tassa amerlanerussuteqarfigineqanngilaq.
Taamaattumik qujassutigissavara taamatut Naalakkersuisuninngaanniit
akissutigisakka uani oqaaseqartut aamma amerlanerussuteqartut maannakkut
tapersersormassuk.
Taavalu
aamma oqaatigerusuppara, tassa siornali nalunaarutikkut imaluunniit
peqqussutikkut periarfissinneqarmat maannakkut kommunini nutaat qinigaasut
eqqarsaatigalugit pinaveersaartitsinermut ataatsimiititaliat taakkua
kommunini ataasiakkaani pilersinneqartussat pilersinneqarsinnaanngormata,
taamaattumik Naalakkersuisuninnngaanniit pingaaruteqarpoq pinaveersaartittsinermik
suliaqarnerput qitiusumiitit nukittuumik inissisimaffigigaluarutsiguluunniit
pinngitsoorata sinerissami sumiiffinni ataasiakkaani qanittumik kommunini
pitsaasumik suleqateqarnissarput pingaaruteqarluinnartuummat. Taamaattumik
aamma Naalakkersuisuninngaanniit qilanaarutigaarput maannakkut kommunini
qinersereernerup kingorna qinigaasut nutaat aamma kommuniminni
toqqaannartumik imigassamik ikiaroornartumillu pujortartarnermullu il.il.
arlaatigut taakkununnga tunngasunik politikeqalernissamik
ineriartortitsilernissaannik aamma sulissuteqarnissaa taanna
naatsorsuutigilluinaratsigu taamatullu aamma qilanaarivarput taakkunani
suliniutigisatsinni aamma kommunit toqqaannartumik annertunerusumillu aamma
peqataanerulernissaat naatsorsuutigilluinnaratsigu.
Soorunalimi
suliniaqatigiiffiit assigiinngitsut sinerissami maannakkut uani sapaatip
akunnernai 18-imi ingammik suliniuteqarluartuusut taakkua qujanaqaat aamma
taamatut ingerlatsiuarnissaat kaammattuutigerusunnaqaaq. Kisiannili tassa
pisariaqarluinnarpoq qitiusuminngaanniit sinerissami kommunini sumiiffinni
ataasiakkaanilu suleqateqarnissaaq pitsaasumik taanna pingaaruteqarluinnarmat,
taamaalilluni aamma pinaveersaartitsinermut anguniakkatuut siunnerfiit
qitiusuminngaanniit kisimi sulissutigineqaratik aamma ingammik sinerissami
aamma sunniuteqaqataaffigineqarlutik sulissutigineqarnissaat
pisariaqarluinnarmat.
Uani
inunnut ataasiakkaanut tunngasut ilaatigut Inatsisartunut ilaasortap Mogens
Kleistip oqaatigisaa taakkua annerusumik oqaaseqarfiginianngilakka.
Mogens
Kleist,
Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:
Kingumut
qivialaariarta. Piffissaq kingullermi qanoq pisoqarpa? Ittoqqortoormiuni
imigassaq matuneqarpoq. Sooq? Imigassamik atuinerujussuaq pillugu.
Assigiinngitsorparujussuit akulerussorput borgmesterit, Naalakkersuisut,
Narkotikarċdet, Inatsisartut Isumaginninnermut Ataatsimiititaliaa
soorlulussoq puigorneqartut.
Naalakkersuisut oqalupput imigassamut atuineq 25%-mik appartinniarparput, qanormitaava ilillugu appartinniarpaat? Sinerissami kommunit tamarmik forebyggelseskonsulentinik taaneqartartunik, tassalu pinaveersaartitsinermut siunnersortinik peqanngillat. Taakku arlaatigut maani Inatsisartuninngaanniit, sooq taakkua aamma tapiiffigineqarsinnaanngillat? Taamaalilluni aamma piaveersaartitisineq sinerissami sukumiinerusumik ingerlanneqarnissaa ammaaffigissagaluaratsigu.
Aamma
maannakkut imigassamik katsorsaasutut ilinniarsimasut amerligaluttuinnarput
Nunatsinninngaanniit kalaallisut oqaasillit atuatartut, naammi taakku? Tamakku
annertunerusumik atorluartariaqarpagut.
Uunga allaffissornermut, imaanngilaaq taamatut siunnersuuteqarnermi Lorithap siunnersuutaani anguniarneqartoq allaffissorneq nutaamik aallartinneqassasoq, naa. Sooq Naalakkersuisoqarfimmiit sukumiinerusumik misissuinikkut sinerissami kommunit qanimut suleqatigalugit taamatut pinaveersaartitsinermut konsulentinik aningaasatigut tapiisoqartillugu ingerlatsisoqarsinnaanngila? Sunamitaava kommuni tullinnguutissava massakkut imigassamik matusinissaq? Taamaattumik ajornartorsiutit imaannaanngitsuupput, aammalu Naalakkersuisut assut apererusunnarput sunarpiaruna toqqammavigalugu taamatut pinaveersaartitsinermut tunngatillugu appartitsiniartut.
Ajornarorsiut qangali Nunatsinni sorsutaaraarput tassalu imigassamut ikiaroornartumullu ajornartorsiuteqarneq. Taamaattumik aamma pingaaruteqarpoq. Uagut tusaanngitsuusaaginnarsinnaanngilagut taamatut sinerissami meeqqat angerlarsimaffinninnganniit inissinneqartartut, ilaqutariit avissaarneri.
Piffissami kingullermi aamma taakkartorneqartut ilagivaat qimanguik maani qanoq annertutigisumik aamma atorluarneqartigisoq, imaluunniit qanoq atorneqartigisoq. Taamaattumik aningaasaliinikkut aammalu kommuninik suleqateqarnikkut taamatut pinaveersaartitsinermik annertunerusumik suliniarnerput isumaqarpunga taanna aallauttariaqaripput. Imaanngitsoq allaffimmik immikkut pilersitsillutaa, naa! Kommunit ikiortariaqarpavut pisariaqartitsisut. Piffissami kingullermi Finansudvalgiminngaanniit Naalakkersuisuninngaanniillu akuersissutigineqarput minnerpaamik 2,7 mio.-it Ittoqqortoormiunut suliniuteqarnermut. Tassa tamakku takussutissaapput. Taamaattumik maanngaanniit Naalakkersuisuningaanniit aamma Inatsisartuninngaanniit isumaqarpunga taamatut uagut aamma kommunit suleqatigalugit pitsaanersumik pioreersut taakkua atorluarniartariaqarigut.
Augusta Salling, Siulittaasoqarfimmi ilaasortaq:
Erseqqissaatigilaassavara akitsuutit siunnersuutigineqarlutik oqallisigineqarmata akitsuutit ilaasa imigassamut ikiaroornartumullu atornerluineq pinaveersaartinniarlugu atorneqarnissaat tassani siunnersuutigineqarluni. Taamaattumik avalappallaannginnissarput pingaaruteqarpoq.
Alfred Jakobsen, Peqqinnissamut, Avatangiisinut Pinngortitamullu Naalakkersuisoq:
Qujanaq Siulittaasssoq taamatut erseqqissaaninnut. Uagut Naalakkersuisuni maannakkut oqaatigereerparput tusaatissatut tiguinnartariaqarparput maani inimi maannakkut siunnersuut taamatut isikkoqartoq amerlanerussuteqartunit taperserneqanngimmat, taamaattumik suliniutaasut maannakkut ingerlareersut naammagineqartutut isigaakka ammalu illuatungaannit soorunalimi oqaaserineqartuniit ujartorneqartut assigiinngitsut aamma suliniarnitsinni ulluinnarni aamma pitsanngorsaaniarnitsinnullu aamma taakkua ilanngullugit eqqarsaatigumaaratsigit.
Kisiannili aamma kingullermut oqaaseqartumut Inatsisartunut ilaasortamut Mogens Kleistimut oqaatigerusuppara uani ujartormagu qanoq ilillutat 25%-imik imigassartornerup appartinniarneqarnera pillugu anguniagaqarnersugut ujartormagu. Tassa oqaatigissavara, soorlu aamma saqqummiininni oqaatigiginga Naalakkersuisunit qitiusuminngaanniit siunenriifiit taamaattut anguniarnerini sinerissami immikkoortut assigiinngitsut nunaqarfiit illoqarfiillu qanittumik suleqatiginerisigut tamakkua anguniagassat aatsaat pitsaanerusumik angujartuaarneqarsinnaapput taammatut qitiusuminngaanniit sinerissamut ajunngitsumik kommunit aqqutigalugit ilaatigut suleqateqarnikkut, tassanilu oqaatigivara aamma kommunit politikeqalernissaat imigassamut ikiaroornartumullu atuinermut pujortarnermut allatigulluunniit timersornersornermut il.il aalajangersimasumik politikimik anguniagassamik kommunini ataasiakkaani aamma siunnefeqarlutik anguniagaqalernissaat politikeqalernissaat taanna sanioqqunneqarsinnaagunanngilaq siunissami.
Kiisalu Ittoqqortoormiuni imigassap allatut ajornartumik matugallartinneqarnissaanik Naalakkersuisuni iliuuseqartariaqalersimanerput ilaatigut taamatut Inatsisartut peqqussutaat aqqutigalugu inatsisitigut taamatut pisinnaatitaanerput allatut ajornatumik atortariaqarsimavarput pissutisit assigiinngitsut ilungersunartut aaqqiiviginiarnerani inuttaasut qanittumik suleqatigalugit aamma taassumap qaangeriarnissaanut alloriarnisatsinnut suut iliuutsit sumiiffimmi tassanerpiaq sulissutigineqarnersut aamma qitiusuminngaanniit suleqataalluta aallartikkutsukkatsigut taamaaliorsimavugut. Kisiannili tassa erseqqissaatigissavara soorunalimi Naalakkerusisuni taamaaliorpugut Inatsiartuningaanniit inatsisitigoortumik pisinnaatitaanerput taanna atorlugu taannalu tunngavigalugu.
Tassa naggataatigut oqaatigeqqiinnassavara uani Naalakkersuisuninngaanniit pinaveersaartitsinermik siunertalinnik suliniutigisatsinnut aningaasaliissutaasartut pioreersut taakkua amerliniarnissaanut Inatsisartunut qinnuteqarnissarput eqqarsaatigisimannginnatsigu, taamaammat aamma uani siunnersuuteqartup siunnersuutigisaatuut Inatsisartuni amerlanerussuteqartut tapersersuinnginnerat tusaatissatut tiguinnartariaqarlugu.
Augusta Salling, Siulittaasoqarfimmi ilaasortaq:
Peqqinnssamut Avatangiisinullu Naalakkersuisoq quttsavigaarput. Taamaalillunilu allanik oqaaseqartoqaqqikkumasoqanngimmat ullumikkut oqaluuserisarput immikkoortoq 83 taamaalilluni naammassivoq, tassalu taama isikkoqarluni aappassaanneerneqarnissaminut ingerlaqqittussaassaaq.