2024 2023 2022 Flere år...
06-02-2008
Inatsisartut sulineranni periaatsinik nutarterinissaq
1. Oqalliseriaaseq eqaannerusoq sukkanerusorlu, tamanut ingerlatitseqqiisarneq annertusarumallugu aalajangiinissamullu tunngavissat suliarilluagaanerusut angujumallugit Inatsisartut Suleriaasiat sulinermilu periaatsit naliliivigineqassapput.
Inatsisartut partiivinut isummernissamut tunngavissanik isumaqatigiilluni saqqummiussinissaq siunertaralugu Inatsisartut Siulittaasoqarfianni siunnersuummik Inatsisartut Siulittaasuat saqqummiussiniarpoq. Siunnersuummut pisariaqarneratut tapersiineq anguneqarsinnaappat 2008-mi Upernaakkut Ataatsimiinneq naammasitinnagu Inatsisartut Suleriaasiannut allannguutit akuerineqarsinnaassapput.
Maannakkut Inatsisartut sulinermi periaaseq atugarisaat ilanngullugu Inatsisartut ukiuat nalinginnaasoq, Inatsisartut katersuullutik ataatsimiinnerinik piareersaaanermut ingerlanneqarnerinullu atugassiissutaariinngitsutut Inatsisartut ilaasortaannut ullut 60-it missaanni suliffiusarpoq.
Ullut suliffiusut ilassutaattut taaneqartut, Inatsisartunit atorneqarsinnaasutut atugassaritinneqartut ataatsimiititaliat paasisassarsiorlutik angalanerinut ilaasortallu ataasiakkaat Inatsisartut avataanni naalakkersuinikkut sulinerannut ullumikkut atorneqartarput. Ullut taakku katersuulluni ataatsimiinnerit sivitsorneqarnissaannut imaluunniit katersuulluni ataatsimiinnerit akornanni ataatsimiititaliat sukumiinerusumik sulinerannut atugassanngortinneqassanersut eqqarsaatigineqarsinnaavoq.
Suleriaatsip allannguutigisinnaasaatut siunnersuutigissamaakkat ukununnga tunngasuupput:
- Ataatsimiititaliamik ataatsimik arlalinnilluunniit Naalakkersuisunullu ilaasortanik ammasumik isumasioqateqarluni ataatsimeeqateqarsinnaanerup atuutilersinnaanera.
- Naalakkersuisumut pineqartumut paasisaqarumalluni apeqqutinik naatsunik Inatsisartunut ilaasortat ataatsimiittarfimmi issiavimminnit saqqummiussisinnaatillugit Naalakkersuisunut apeqqutit eqaannerusumik sukkanerusumillu suliarineqartalernissaat.
- Apeqquteqaat aallaavigalugu oqallisissiat suli eqaannerusumik sukkanerusumillu suliarineqarsinnaalernissaat. Ataatsimiittarfimmi issiavimminniit ilaasortat oqallinnermi peqataanissamut periarfissinneqassasut siunnersuutigineqassamaarpoq, soorluttaaq oqallinnerni taamaattuni oqaaseqarnissamut piffissaliussat sivikillineqarsinnaanerat isumaliutigineqartariaqartoq.
- Inatsisissatut, peqqussutissatut Inatsisartunillu aalajangiiffigisassatut siunnersuutit pillugit Inatsisartut aalajangiinissamut pitsaanerpaamik tunngavissaqarnissaasa qulakkeerneqarnissaa siunnersuutigineqassamaarpoq, taamaalilluni pingaarnertut aallaaviussalluni katersuulluni ataatsimiinnermi nalunaarutigineqarfimmini siunnersuut siunnersuutitut siullermeerlugu ingerlanneqartassalluni, kingusinerusukkulli suliarineqarnera katersuulluni ataatsimiinnermi tullermi ingerlanneqarluni. Inuiaqatigiit soqutigisaasa aalajangersimasut siunnersuutip suliarineqarluni siusinnerusukkut inaarneqarnissaa pisariaqartippassuk aallaavik pingaarneq taanna saneqqunneqarsinnaassaaq.
- Siunnersuummut tunngavilersuutini siunnersuutip aningaasatigut kingunerisassai siunnersuuteqartup naliliivigisassagai ilaasortap siunnersuuteqarneranut piumasaqaataalissasoq.
Sapaatip akunnikkaartumik nalunaaquttap akunnerani apeqquteqarnissamut ammaasisuusumik Inatsisartut Suleriaasianni aalajangersagaqartoqareerpoq, Inatsisartut ilaasortaat nalunaaruteqaqqaaratik ingerlaannaq akisassamik Naalakkersuisunut oqaatigalugu apeqquteqarsinnaallutik. Periarfissaq taanna maannakkornit annertunerusumik atorneqartalissasoq siunnersuutigineqarpoq.
Taamatuttaaq sammisap tamanut tunngassutillip tamanut ammasumik ataatsimiititaliamit ataatsimit arlalinnilluunniit tusarniaassutiginissaanut Inatsisartut Suleriaasiat periarfissaqartitsivoq. Periarfissattaaq taassuma atorneqarnerulernissaa siunnersuutigineqarpoq.
"Tusagassiorfiit naalakkersuinermillu suliallit" sammillugu Inatsisartut 2008-ip ingerlanerani ulloq ataaseq isumasioqatigiissapput. Isumasioqatigiinneq tamanut ammasuusinnaanersoq suli aalajangerneqanngilaq.
Manna tikillugu pisortaqarfiit ataasiakkaat akornanni Naalakkersuisut suliassanik agguataarinerat Inatsisartut ataatsimiititaliaasa ilusiliivigineqarnerini malinneqarpoq. Tamanna ukiorpaalunni pitsaasumik atorneqarsimavoq. Naalakkersuisut ilusiligaanerisa nutarterneqarnerani Naalakkersuisut naalakkersuisoqarfinnut agguataarnerannut Inatsisartut ataatsimiititaliaqarnerata ilusiligaanera malinnaappat pissusissamisoornerussasoq eqqarsaatigineqarsinnaavoq. Taamatut aaqqiinikkut ataatsimiititaliat amerlassusiat ikilisinneqarsinnaavoq, tamatumalu malitsigisaanik ataatsimiititaliani sulinerup pilersaarusiorneqarnerani ingerlanneqarneranilu sulinikkut iluaqutissat annertuut pissarsiarineqassallutik. Apeqqut taanna qulaajarlugu aallartinneqarsimavoq, ataatsimiititaliaqarnerullu ilusiligaanerata allannguutissaatut siunnersuut 2008-mi Upernaakkut Ataatsimiinnerup naammassilernerani pisariaqarneratut saqqummiunneqarsinnaalluni.
Tusagassiorfinni nunattalu inuisa akornanniinnermi akuttunngitsumik paasineqartarpoq Inatsisartut sulinerannik inatsisartoqarnikkullu Naalakkersuisunik peqateqarnerup ilisimaneqarnerat pitsaanerulersinneqarsinnaasoq. Taamaammat Inatsisartunut inatsisiliortutullu sulinermut ilisimasat annertunerusut siammarterumallugit paasissutissatut atortussat inerisarneqassapput. Tassunga atasumik uagut inatsisiliortutsinni tamat oqartussaaqataanerannut maleruagassat saqqummiunneqarlutillu oqallisigineqarnissaat siunertaralugu Inatsisartut Siulittaasoqarfiannut ilaasortat Kalaallit Nunaanni angalatinneqassasut eqqarsaataavoq.
2. Inatsisartut teknikikkut atortuinik nutarterinissaq, iluarsaanissaq aammalu namminerisamik qarasaasiakkut nittartakkamik pilersitsinissaq.
Inatsisartut ataatsimiinnermut atortorissaarutaat pisoqalisimasut nutarterlugit suliniummik aallarnisaasoqarsimavoq. Atortut nutaat 2008-mi upernaap ingerlanerani pilersaarusiorlugit aaqqissorneqassapput aggustillu qaammataani Inatsisartut ataatsimiittarfianni ikkussuunneqassallutik, 2008-milu Ukiakkut Ataatsimiinnermi atorne-qalissallutik.
Atortunut nutaanut ilaassapput elektronik atorlugu taasisitseriaaseq tv-kut isiginnaarutit saalimasut marluk atorlugit taasinerit inernerinik ataatsimiittarfimmi saq-qummiisartut, oqalutsit atortui nutaat, assersuutigalugu Naalakkersuisunut apeqqutinik apeqquteqaallu aallaavigalugu oqallinnernik suliarinninnermi ilaasortat ataatsimiittarfimmi issiavimminniit oqaaseqarnerinik ingerlatitseqqiinermut atortut nutaat. Taamatullu aamma siunnersuutinut suliarineqartunut suliarineqarnerinullu tunngassutilimmik paasissutissanik pissarsiviusinnaasut PC-mut (qarasaasiaq angallattagaq) attaveqaatit ilaasortat issiaviini ikkussorneqassapput.
2008-p aasaanerani inini allerni Inatsisartunut isaarissap eqqaani tv-kut isiginnaarummik saalimasumik ikkussisoqassaaq, taannalu katersuulluni ataatsimiinnerit ulluini tamani ataatsimiititaliani ataatsimiinnerit kiisalu ullormi pineqartumi allanik ingerlanneqartussanik paasissutissiisassalluni.
Inatsisartut atortorissaarutaasa nutarterneqarnerinut atatillugu Inatsisartut ataatsimiinnerisa internetikkut aallakaatinneqartarnissaat eqqarsaataavoq, soorluttaaq ataatsimiinnerit TV-kut toqqaannartumik aallakaatinneqarnerusalernissaanut soqutiginninnerup misissorneqarnissaa pilersaarusiorneqartoq. Inatsisartut namminerisaminnik Inatsisartut /Landstinget-imik taaguusikkamik 2008-p ingerlanerani nittartakkamik peqalersussaapput.
Inatsisartut ataatsimiittarfiata allineqarnissaanik sananissamik pilersaarummik tusagassiorfinnullu ullutsinnut naleqquttunik atugassaqartitsinermik pilersitsinissaq taamaatinneqareermata pisariaqavissunik pitsanngorsaatissat aaqqiivigineqartariaqarnerat suli amigaataavoq. Maannamuugallartoq Inatsisartut ataatsimiititaliaasa ataatsimiittarfiat angineq Inatsisartut katersuullutik ataatsimiinnerisa nalaani ulluni ataatsimiiffinni tusagassiorfinnut atugassiissutigineqartarpoq PC-nik marlunnik attaveqaatitigullu nutaaliaasunik atortorissaarutinut periarfissaqartitsisoqaraluartoq tusagassiorfinnut neqeroorutigineqartut pitsaanerusinnaagaluartut nassuerutigineqassaaq. Taamaammat upernaaq manna Inatsisartunut allaffitsigut atugassat annertusineqarneranni tusagassiorfiit salliutillugit pingaartinneqarumaarput.
Inatsisartunut ilaasortat sinerissameersut katersuulluni ataatsimiinnerit nalaani ineqartinneqarallartartut eqqarsaatigalugit partiit torsuusaanni iggaveqarneq pisariaqartumik iluarsaanneqartariarpoq.
3. Inatsisartut ilaasortaanik partiinilu qinikkanik sullissisutut aaqqissuussat naleqqussaavigineqarnissaat.
Partiit allaffeqarfiisa pingaarnerutillugu suliassaraat naalakkersuinikkut isummerniarnermi sullissinissaq, aammali naalakkersuinikkut aalajangiiniarluni sulinerit sunniuteqarluartumik ingerlanneqarnissaannut pingaaruteqarluinnartumik allaffissornikkut suliassanik isumaginnittuullutik.
Partiit allattoqarfiisa sulisoqarnikkut patajaallisarneqarnissaat ingerlanneqareersimalerpoq, partiimmi tallimanik amerlanernilluunniit qinigaatitallit inatsisartoqarnikkut sulinermut partiit allattoqarfiisa sullissinerat inerisartuarumallugu partiimut siunnersortinik marlunnik atugassinneqarsimammata. Partiit mikinerit partiimut siunnersortimik ataatsimik atugassinneqarsimapput. Partiit siunnersortaasa maanna siunissamilu atuunnerat ingerlaavartumik ineriartortinneqarpoq. Taamatut ineriartorneq Inatsisartut sulinerminni atugarisaasa inerisarneqarneranut pisariaqarneratut malinnaatinneqartariaqarpoq, 2008-milu Upernaakkut Ataatsimiinnermi allattoqarfiit allaffissornikkut suliassaasa kiisalu taakku Inatsisartut Allattoqarfiannik suleqateqarnerannut aaqqissuussamik suleriaaseqarnerup aalajangersarneqarnissaat siunertaavoq. Partiit siunnersortaasa maannakkut suliassaat piffissamullu qaninnermut siunniussat imatut nassuiarneqarsinnaapput:
- Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiivini aallartitanut nammineerlutik ikiortaanissaat. Taamatut atuunneq Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiannut inatsisartoqarnikkut sulinermut aammattaaq atuutissasoq eqqarsaataavoq.
- Aningaasanut inatsisissap suliarineqarnerani partiit ilaasortaatitaannut immikkut ikiortaanermik isumaginnissasut. Taamatut atuunneq ataatsimiititaliani sulinermi allaffissornikkut sulinermut namminermut annertunerusumik tapersiutitut atorneqassasoq eqqarsaatigineqarpoq. Tassunga atasumik sulianut ilaassapput ilaasortat ataatsimiittarnerinik aqutsineq aammalu apeqqutit ataatsimiititaliat sulinerisa ingerlanneqarnerinut annertuumik pingaarutillit partiit qinigaatitaannit naalakkersuinikkut suliarineqartarnissaannik qulakkeerinissaq.
- Teknikikkut, aningaasaqarnikkut inatsisilerinikkullu misissorneqarnerat pillugu allattoqarfimmik suleqateqarnikkut ilaasortat siunnersuutaasa pitsaassusaannik Inatsisartut Allattoqarfiat suleqatigalugu pitsanngorsaaqataajuarneq.
- Ilaasortat sulinngiffeqarnerannut sinniisussanillu aggersaanermut atatillugu allaffissornikkut sulianik isumaginninneq. Tamatuma saniatigut ilaasortat ukioq kaajallallugu sammisaqarnerat pillugu nittartakkakkut Inatsisartunilu allagarsiinikkut paasissutissanik piffissami aggersumi tunniussisarnissaq aammattaaq kissaatiginassaaq. Taamatullu Inatsisartunut ilaasortat pillugit paasissutissat allat tamanut soqutiginaatillit ingerlaavartumik nutarterneqartarnissaat pissusis-samisuussaaq.
Inatsisartunut kiisalu tassani ilaasortanut ataatsimiititalianullu sullississutini Inatsisartut Allattoqarfiata isumagisarai. Aaqqissuussaanikkut allannguutit ataatsimiititaliaqarnerup allanngortiterneqarsinnaanerinik aallaavillit, Naalakkersuisuni aaqqissuussaanikkut allannguinerit partiillu allattoqarfiinik sakkortusisamik suleqateqarneq allattoqarfimmit ingerlanneqassasoq naatsorsuutigineqarpoq. Aasaq 2008 nallertinnagu naleqqussaanerit taamaattut ingerlanneqarnissaat naatsorsuutigineqarpoq.
Inatsisiliortutut suliaqarnerup tapersiivigineqarnera pineqartillugu paasisimasanik avitseqatigiinnermi Inatsisartut Allattoqarfiat pinngitsoorneqarsinnaanngilaq. Inatsisartuni qinikkanik sullissinermi aaqqissuussaasumik immikkoortut akornanni paasissutissanik kissaatiginartumik avitseqatigiinnerup anguneqarnissaanut tunngatillugu Allattoqarfik annertusiartortumik aaqqissuussinernik naleqquttunik ingerlatsisassasoq naatsorsuutigineqarpoq.
siarnersumik inuulluaqqusillunga
Ruth Heilmann
Inatsisartut Siulittaasuat