Ullut ataatsimiiffiusut
aappaat, pingasunngorneq 12. februar 2003, nal. 13:45
Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Per Rosing-Petersen,
Inatsisartut Siulittaasoqarfianni ilaasortaq, Siumut.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq, Siumut.
Tullinnguuppoq immikkoortoq 33,
oqallisissiatut apeqquteqaammik siunnersuut, imannak qulequtaqarpoq:
Oqallisissiatut apeqquteqaammik
siunnersuut: Inuaqatigiinni aningaasatigut atugassarititaasut
atorluarneqarnissaat pitsaanerpaamik tulleriaarinissaq anguniarneqassaaq
piffissap sivisuup ingerlanerani atuuttuartitsinissaq aallaavigalugu.
Tamakkununnga tunngasut assigiinngitsut immikkut soqutiginaateqarput, taammaattumik
Naalakkersuisut kajumissaarneqarput:
1) pingaarnerutinneqassapput
meeqqat atuarfianut tunngasut, tunngaviusumik ilinniakkat, isumaginninneq aamma
peqqinnissaqarfik,
2) pingaarnerutinneqassanngillat ilinniartitaanerit
ikittuinnarnik ilinniartoqartartut, Danmarkimilu qaffasinnerusumik nalilimmik
ingerlanneqarsinnaasut soorlu makku: Tusagassiortutut, inunnik isumaginninnermi
siunnersortitut, teologimik aamma peqqissaasutut ilinniartitaanerit,
3) qulakkiissallugu
Nunatsinni ilinniartitaanerit qaffasissumik ingerlanneqarnissaat. Tassani
ingammik GU-mi, HTX-imi, HHX-imi STI-milu inuussutissarsiornermi ilinniarnerit
ilinniartitsisunngorniarlunilu ilinniartitaaneq ingammik pineqarput,
4) qulakkiissallugu
meeqqat atuarfianni atuartut danskisut ilisimasaqarluar nissaat,
ammaffigissallugu nunani allani
ilinniarfinni nutaamik ilinniagaqalersinnaanissamut tapersiinissaq,
pingaarnerutinneqassanngillat
sanaartornerit annertuut, soorlu illoqarfinni mikinerusuni timmisartunut
mittarfiit aamma timersortarferujussuit.
Tassanilu oqaaseqartuusaaq Tupaarnaq
Binzer, takanna.
Tupaarnaq Binzer, Ilinniarnertuunngorniarfik,
Nuuk.
Tunngavilersuut:
Inuusutut Inatsisartuinut aamma
Naalakkersuisunut pingaaruteqartorujussuuvoq akisussaaffigissallugu
tunngavissaqarluartumik inuaqatigiinni aningaasatigut atugassarititaasut
atorluarneqarnissaat pitsaanerpaamik tulleriaarinissaq. Piffissap sivisuup
ingerlanerani inuiaqatigiinnut iluaqutaasinnaasut taamatut tulleriiaarinermut
tunngaviusariaqarput.
Nunatsinni inuit tassapput
sulinissatsinnut allanik nalissaqaratik pingaarnerpaajusut, inuusuttagullu
tunngaviupput siunissami ineriartornissatsinnut.
Taamaattumik neriuppugut oqallinnerup
takutikkumaaraa annertuumik tapersersorneqartugut Naalakkersuisunut ka
jumissaarinitsinni ilinniartitaanermut tulleriiaarisoqarnissaanik aamma
inuiaqatigiinni inuit nalissaqaratik pingaarnerpaajusut mianerineqarnissaat
pillugit.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq.
Tupaarnaq Binzerimut
qujanaq, taava Naalakkersuisut sinnerlugit Poul Olsen.
Poul Olsen, Naalakkersuisunut
ilaasortaq.
Qujanaq.
Siunnersuuteqartup siunnersuutigaa imaluunniit Naalakkersuisuniit ima
akissuteqarfigissavarput:
Naalakkersuisut
paasivaat oqallisissiatut siunnersuutit saqqummiunneqartut inuiaqatigiinnut ima
pingaaruteqartigisut, siunissami Kalaallit Nunaanni atuuttussamik
Tunngaviusumik Inatsisiliortoqassappat allaat immikkoortut pineqartut
pingaarnertut tunngavissiuullugit Inatsisitut Tunngaviusutut
atuussinnaalersinneqarnissaat kissaatigineqarluni.
Oqallisissiatut
siunnersuutigineqartut saniatigut aalajangiiffigisassatut siunnersuutit
inuiaqatigiinni pissutsinut assigiinngitsunut tunngasut arlallit Inatsisinut
Tunngaviusunut attuummassuteqarput.
Siunnersuutigineqartuni
Inuusuttut Inatsisartuisa oqaluuserinissaat Naalakkersuisut qilanaaraat,
siunnersuutinik oqaluuserinninnerup inuiaqatitsinni immikkoortut pingaarutilli
pillugit aammalu nunarsuarmioqatitsinnut attaveqarneq pillugu tunngaviusumik
pingaarnertut maleruagassanik inaarutaasumik siunnersuusiatut saqqummiussinissami
ilapittuutaanissaa naatsorsuutigineqarpoq.
Oqallisissatut
siunnersuuteqarpassuit oqaluuserineqarnerannut atatillugu siunissami Inatsisini
Tunngaviusussani aalajangersakkakkut imaritinneqartussat oqaasertassaasalu
sapinngisamik amerlanerpaamik isumaqatigiissutigineqarnissaasa
anguniarnissaanut Naalakkersuisut peqataalersaarput.
Naalakkersuisut
isumaqarput Inatsisit Tunngaviusut pillugit apeqqutinik oqaluuserinninneq
pingaarnertut marlunnik aallaveqarluni pisariaqartoq, tassalu Inatsisini Tunngaviusuni
aalajangersak kat ineriartorneq aallavigalugu akulikippallaamik ataavartumillu
naleqqussarnertaqanngitsumik siunissaq ungasinnerusoq isigalugu aamma
atuusinnaassuseqartariaqartut.
Aappaatut, Inatsisini
Tunngaviusuni aalajangersakkat inatsisiliortut inatsisiliornissamut
oqartussaassuseqarnerat killiliivigisarpaat, taamaattumillu aalajangersakkat
taamaattut inatsisiliortut inuiaqatigiinni sullissinermik ingerlatsinerannut
inuiaqatigiillu ineriartortuarnissaannut eqartumik piviusorsiunngitsumillu
killiliisuussanngillat.
Inatsisini Tunngaviusuni
aalajangersakkat inuiaqatigiit aningaasaataasa aalajangersimaumik
pingaarnerutitsilluni tulleriiaarinikkut atorneqartarnissaanik
aalajangersaasuusut aqussallugit pisariusuussapput, taamaattumik immikkoortut
ataasiakkaat allanik pingaarnerutillugit tulleriiaarinermi
salliutinneqarnissaat pinngitsoortinneqartariaqarpoq, inuiaqatiilluunniit
aningaasaqarnerannut qanoq pingaaruteqartiginerat aallaavigalugu
isumaliutissiissutigineqartariaqarlutik.
Naalakkersuisut
siunnersuusiunngillat suut pingaarnertut tulleriiaarneqassanersut.
Naalakkersuisut oqallisissiaq soqutiginartillugu oqallinnermi peqataarusupput,
nammineerlutalu oqallinnermi isummersoqataanissarput ammatillugu,
oqallinnermilu inerniusut inaarutaasumik allakkiornissamut
ilanngunneqarumaarlutik, taamaalillunilu Tunngaviusumik Inatsisissamut
siunnersuutini ilannguneraumaarlutik. Qunajaq.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq.
Poul Olsenimut qujanaq.
Taava oqaaseqarumavoq
Carl-Emil Fencker.
Carl-Emil Fencker,
Ilinniarnertuunngorniarfik, Nuuk.
Oqallisissiatut
siunnersuut tunngavigalugu oqassuunga uanga nammineq isumaga aamma
saqqummiutissagakku.
Immikkoortoq 1-imut
atuarfiup meeqqat atuarfiata tunngaviisa qaffanissaat tassani aamma
ilinniartitsisut ilanngunneqartussaapput, taava ukiut pingasut matuma
siornatigut 350-iugamik maannakkut 600-t ilinniartut naammassingajalerput,
taavalu atuarfiit ilinniarfiusut tamarmik ato rneqarlutik atuarfimmik, taava
uanga nammineq isumaqarpunga meeqqanut atuarfinnut tunngatillugu tamanna
pitsaanerpaanngitsoq, taamaattunik atugaqarluni atuarnissaq aammalu
peqqinnissaqarfiup qaffassarneqarnissaanut tunngatillugu tassani
amerlanerusunik kigutigissaasut tandlęgit amerlisarneqarnissaapput, tassa taakkua
pisariaqartinneqarto rujussuummata.
Taava immikkoortup
aappaannut tunngatillugu pisariunnginnerusunik ilinniartitaanerit
pingaartinneqarppallaasanngitsut. Tassani oqassuunga inuiaqatigiinnut
akisungaatsiarpoq annikitsut akisoorujussuit ilinniartitsinerit Kalaallit
Nunaanni ingerlatillugit, taava pitsaaneruvoq immaqa pineqartuni nammineerluni
kalaallit Danmarkiliarluni ilinniaruni, taavalu aamma ilinniarluni. Tamakku
ilinniakkat qaffasissumik ingerlanneqarsinnaagamik Danmarkiliarnikkut.
Immikkoortoq pingajuattut,
tassa ilinniartisisut ilinniartitaanerat qaffassarnissaat, taava uanga
isumaqarpunga tamatunnga kinguneqassasoq ilinniartut ilinniarluarsimanerusut
pissarsiarissagatsigit, taava aamma peqatigitillugu aamma ilinniagaqartut
assigiinngitsut ilinniakkatigut killiffiat qaffatsinneqassasoq, taava aamma
GU-mi, HTX, HX aamma STI-mi ilinniakkat qaffassarnissaannut tunngatillugu
isumaqarpunga ilinniartut ilinniagaqarsimasut qaffasinnerusunik Danmarkimut
ilinniariartorsinnaalissasut tassani Danmark Kalaallit Nunaannut ilinniakkat
killiffiisigut assigiinngissuseqarmat, taava peqatigitillugu isumaqarpugut
taakkua atuarunnaartartut ilarpar ujussui taamaatinneqarsinnaassasut
ilinniagaqarfiit ilinniakkat killiffiisigut qaffa ssaaviginerisigut.
Taava sisamaattut, tassa
qularnaassallugu atuartut tamarmik pitsaasumik danskisut ilisimasaqalernissaat,
tassani nammineerlutik ilinniakkaminnik naammassisinnaanissaat kingunerissavaat
Danmarkiliarnermilu pitsaanerusumik ingerlatsisinnaalissallutik.
Aamma naggataanut tallimaannut,
taava isumaqarpunga uanga aamma pingaaruteqartoq ilinniarfiit nutaat
Danmarkimiittut tapersersorneqarnissaat, tassa soorlu inuk soorunami
ilinniagaqarnersiuteqartussaasooq taavalu isumaqarluta immikkut ittumik
akuerineqarsinnaasooq taamaalilluni pineqartup taassuma kissaatigisaminik
ilinniagaqarluni., taavalu naggataatigut pinngitsoorsinnaanngingajaavipparput
inuttut taakku ilinniareersimasut Kalaallit Nunaannut arlaatigut uterunik iluaqutaasinnaasoq, taavalu soorlu
ilinniagaq annikitsoq tapersersorneqanngitsoq, taava soorlu eqqarsaatigalugu
nakorsanngornisarneq, taava Kalaallit Nunaanni peqqinnissatigut
ajornartorsiuterpassuit tassuunaatigut ikiorserneqarsinnaapput taavalu aamma
peqqinnissakkut ajornartorsiutillit tassuuna aamma ikiorserneqarnissaapput.
Qujanaq.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq.
Carl-Emil Fenckerimut
qujanaq.
Taava siunnersuuteqartut
sinnerlugit allamik oqaaseqartoqarumanngippat, Johanne Olsen Kreutzmann,
takanna.
Johanne Olsen Kreutzmann, Ilisimatusarfik, Nuuk.
Qujanaq. Uani oqallisissatut
siunnersuutigisassinni piffissap sivisuup ingerlanerani atuuttuartitsinissaq
aallaavigalugu aningaasaqarnerput nunatsinni pivarsi, kisianni siunnersuutini
aappaatigut tupinnanngitsumik ilinniartitaanermut tunngasut
annertoorujussuarmik eqqarsaatigisimavasi, taavalu inuit atugarissaarnissaat
sullilluarneqarnissaallut annertunerusumik eqqarsaatigisimallugu.
Kisianni naalagaaffinngornissarput
eqqarsaatigigutsigut taanna kisiat aningaasalersugassatut qiviarsinnaanngilarput
pingaarnerutissinnaasanatigulu taanna kisiat.
Naalagaaffinngoriartussagutta inuup
nammineerluni akisussaafigisariaqaleriartussavai ilinniartitaanerminut nammineq
atugassarisassani qanoq ittuussanersut.
Akisussaaffeqarneruleriartortariaqassuugut nammineerluta qanoq
inuuneqarumajartornitsinnut.
Taamaattumik pingaaruteqarpoq nunatta
namminersorneruleriartornerunissaanut qanoq ililluta aningaasassaqartitsis
innaanersugut pingaartut inississallugu eqqartugassatut, taavalu ataavartumik
aningaasalersuinissamik immikkoortiterissagutta pingaarnersiuillutalu aamma
pingitsoornata oqaatigisariaqarparput aningaasanik pilersuiffiusinnaasut,
aningaasanik pilersitsiviusinnaasut nunatsinniittut aamma taakkua
aningaasalersorluarneqartariaqartut imaanngitsoq ilinniartuinnaat
ilinniartuinnaat.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq.
Johanne Olsen Kreutzmannimut qujanaq.
Jakob Lund.
Jakob Lund, Ilisimatusarfik, Nuuk
Tassa taanna saqqummiunneqartoq
oqaaseqarfigilaasavakka, tassa pingaarnersiuinermut tunngatillugu. Tassani
siunnersuummi Kalaallit Nunaanni ilinniaqqiffiusinnaasut pineqarput, taavalu
aamma taaneqarlutik akisuujupput taavalu aamma ajornakusoorpoq ilinniaqqittut
Kalaallit Nunaannut pigiinnarnissaat taavalu annertunerusumik Danmarkimut
ilinniariartorteqqinnissaat pingaarnerutinneqarluni.
Kisianni aamma ilisimasariaqarpoq
tamanna pitsaanngitsortaqarmat, soorlu amerlavallaanik Danmarkimiittoqarpat
taavalu Kalaallit Nunaanni ilinniaqqiffiusinnaasunik peqarnani taava
ilinniaqqiffiusinnaasuninngaanniit inoqarami taamaallaat ilinniagaqarsimasut
naatsorsuutaagami Kalaallit Nunaanni nalinginnaasumik ilinniagaqarsimasut
qaffassarneqarsinnaapput Kalaallit Nunaanni amerlanerusunik Kalaallit Nunaanni
peqalernikkuttaavalu pitsaasunik atorfeqarlersinnaasut taavalu aamma nunanut
allanut ilinniariatorsinnaalissallutik, taavalu ilinniartitsiviit aamma
oqallisigineqarnerat Kalaallit Nunaanni inuiaqatigiinni
oqalligineqarsinnaapput, soorlu maani arlaani atuarfinni
assigiinngitsuninngaannit ilinniagaqartuusut taavalu tassani
naatsorsuutigineqarpoq amerlanerpaat tamarmik ilinniartartut.
Kalaallit Nunaanni ilinniartut, soorlu
Danmarkimut ilinniariariartoqqitsinneqartassappata taava taakkua inuit
inuiaqatigiinnut neqeroorutigisinnaasaat inuiaqatigiit oqallisigisinnaavaat,
taava aamma soorlu Kalaallit Nunaanni taamaattunik peqaruni imaluunniit taakku
ilaannaannik peqarutta, taava tassuuna iluaqutaasorpassuit tamakku
kingunerisaanik iluaqutaasorpaasuit pilersinneqassapput, taavalu aamma
maluginiarneqassooq soorlu Danmarkiliaruni arlaatigut Kalaallit Nunaanni
pisunik puiugaqannginnissaa.
Taava aamma oqaatigissavara
Danmarkiliartut ilinniagaqartut affaat sinnerlugit uteqqinngitsoortartut taanna
annertuumik ajornartorsiutaasarpoq, taavalu aamma taanna maluginiarsimasorujussuussarpaat,
soorunami soorlu ilinniarsimalluarsimasut Kalaallit Nunaannut
uteqqinngittartut, soorlu Danmarkimiiginnartut imaluunniit nunani allaniittut
taakku tamaasa eqqortaraat, imannak pisorqarsinnaagami soorlu Kalaallit Nunaat
Danmarkimiipput ilinniarluarsimasut, soorlu Kalaallit Nunaannut
utersinnaanngitsut, taava allatut ajornartumik taakkua naammasisinnaasaralui
danskinit isumagineqarlutik, Taanna pitsaanngitsortaa aamma
maluginiarsimasussaasavarput.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut Siulittaasoqarfianni
ilaasortaq.
Taava tullinnguuppoq
Juliane Henningsen.
Juliane Henningsen, Avannaani
Ilinniarnertuunngorniarfik, Aasiaat.
Oqaaseqarfigilaarniarluguna
taanna isumaqaatiginarami assorsuaq taanna ilinniakkanut tunngatillugul,
pingaartutut isigigakku amerlanerusut ilinniakkaminnik naammassinnittarnissaat,
aammalu ilinniarnerminnik naammassinnissimasut amerlanerusut Kalaallit Nunaanni
sulilernissamut kajumissuseqalernissaat. Qujanaq.
Jonathan Motzfeldt, Inatsisartut
Siulittaasuat, Siumut.
Apeqqutigissavara
oqaasissaqartoqarnersoq. Taamaanngippat aamma taanna Atuartitaanermut
Ataatimiititaliamut ingerlatinneqassaaq, Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliamut ingerlatinneqassaaq, tassanilu aamma oqaaseqarfiginissaa
ataatsimiititaliap naliersorumaarpaa.