Ullut ataatsimiiffiusut
pingajuat, sisamanngorneq 13. februar 2003, nal. 16:40
Oqaluuserisassani
immikoortoq 35
Oqallisissiatut
apeqquteqaammik siunnersuut: Inuiaqatigiinnut tunngasut suut pingaaruteqartut
siunissami Tunngaviusumik Inatsimmi ilaatinneqassappat, aammattaaq qa noq
periarfissaqarpa aalajangersimasunik oqaasertaliinissaq ileqquusunut
pingaarnernut tunngatillugu, soorliu assersuutigalugit:
1) Inuit ikioqatigiinnerussapput
pisortallu ikiuisarnerat eqeersimaarnerusoq ingerlanneqassaaq.
2) Inuiaqatigiinni suna
sulissutiginerussavarput (Akisussaassuseqarneq)?
3) Nunatsinni nunami
oqartussaanerpaaq qanoq taaguuteqassava? ("Angakkoq"?)
4) Nunatsinni illersornissaq
(sakkutooqarneq) qanoq aaqqissuunneqarniarpa?
5) Inuiaqatigiinnut
paasissutissat qanoq siaruarterneqarniarpat?
Assersuut: Taamaallaat
qarasaasiamik pigisaqartut paasissutissanik SUNNGU-miit aallersinnaassappat?
(Inuusuttut
Inatsisartuini ilaasortat Sofie Olsen aamma Philipus Maqe, Knud Rasmussenip
Højskolia, Sisimiut)
Ataatsimiinermik
aqutsisoq: Per Rosing-Petersen, Inatsisartut Siulittaasoqarfianni
ilaasortaq, Siumut.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq, Siumut.
Oqaluuserisassani
tullinnguuppoq immikkortoq 35, aamma taanna oqallisissiatut apeqquteqaammik
siunensuutaavoq taannalu oqallisissiatut ullumikkumut naggataajuvoq imannak
qulequtalik: Inuiaqatigiinnut tunngasut suut pingaaruteqartut siunissami
Tunngaviusumik Inatsimmi ilaatinneqassappat, aammattaaq qanoq periarfissaqarpa
aalajangersimasunik oqaasertaliinissaq ileqquusunut pingaarnernut
tun-ngatillugu, soorliu assersuutigalugit:
1) Inuit ikioqatigiinnerussapput
pisortallu ikiuisarnerat eqeersimaarnerusoq ingerlanneqassaaq.
2) Inuiaqatigiinni suna sulissutiginerussavarput
(Akisussaassuseqarneq)?
3) Nunatsinni nunami
oqartussaanerpaaq qanoq taaguuteqassava? ("Angakkoq"?)
4) Nunatsinni illersornissaq
(sakkutooqarneq) qanoq aaqqissuunneqarniarpa?
5) Inuiaqatigiinnut
paasissutissat qanoq siaruarterneqarniarpat?
Assersuut: Taamaallaat
qarasaasiamik pigisaqartut paasissutissanik SUNNGU-miit aallersinnaassappat?
Taakua siunnesuuteqartut sinnerlugit Philipus Maqe saqqummiissaaq.
Philipus Maqe, Knud Rasmussenip
Højskolia, Sisimiut.
Siunnersuummut
tunngavilersuut:
Apeqqutit
assigiinngitsut Nunatsinni inuiaqatigiinnut pingaaruteqarput. Apeqqutit ilaat
immaqa Nunatsinni pissutsit immikkut ittut atuuttut tunngavigalugit, aammalu
siunissami naalagaaffeqati-giinnermut pissusiulerumaartussat tunngavigalugit
akineqarsinnaagaluarput.
Apeqqutinut taakkununnga
tunngatillugu oqallinneq tunngavigalugu, neriuppugut akissutissa-viusinnaasut
qanillattorumaarigut.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq, Siumut.
Philipus Maqemut
qujanaq. Naalakkersuisut sinnerlugit akissuteqassaaq Arnatsisaq Larsen.
Arnatsiaq Larsen, Naalakkersuisunut
ilaasortaq, Inuit Ataqatigiit, Nuuk.
Tassa Inatsisit
Tunngaviusuni aalajangersakkat nassataajusumik oqallisigivagut tassalu
siunensuutigineqartoq uani nunatta illersorneqara, inuttat paasissutissanik
pissarsisinnaanerannik ajornartorsiutit pingaarutillik saqqummippaat, taavalu
alla tassunga tunngatillugu aamma soqutiginaateqartigisoq tassani oqallinnermi
taamaallaat inuit piginnaatitaaffii pineqanngillat. Uani aamma inuit pisussaatitaaffii
pineqarput, tassa uatsinnut aamma inuiaqatigiinnut ilaaffigisatsinnut
akisussaaffeqartugut.
Naalakkersuisut
akissuteaqanngillaq tassung ajornartorsiummut isummertumik, Naalakkersuiullu
taarsiullugu Inuusuttut Inatsisartuini ilaasortaq soqutigalugit tusarnaassavaat
taavalu aamma Naalakkersuisuni ilaasortat oqallinnermi peqataanissaminut
pituttorneqarsimanngillat, nammineerlutillu oqaatsiitit isummatillu
saqqummiussinnaallugit.
Siunnersuummi
oqallinnermilu isummat eqqarsaatillu saqqiummutut Naalakkersuisuni
oqallisigineqssapput taavalu inaarutaasumik dokumentimut
ilanngunniarneqassallutik, tassani Kalaallit Nunaanni Tunngaviusumik Inatsimmi
aalajangersagassatut siunnersuutinik imalik.
Neriuppugut
oqallilluartoqarumaartoq.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq, Siumut.
Arnatsiaq Larsenimut
qujavugut, allanik oqaaseqartoqarumasoqarnerlu – Qârqutsiánguaq Sadorana.
Qârqutsiánguaq Sadorana,
Avanersuup
Atuarfia, Qaanaaq.
Oqallisissiaq
pikkunartoq.
Siullermik akisussaaffigaarput
susassareqatigiinnerput atorluartariaqa rparput.
Kalaallit Nunaanni inuusugut ikioqatigiinneq
anginerusumik atortariaqalerpaput.
Namminersulerutta
qullersaqarfiit ilai assersuutigalugu Nalagaaffeqartarput, Danmarkimi soorlu
Droninngeqarpoq, taava maan namminersulerutta naalagaaffik qanoq ateqassava
imaluunniit Naalakkersuisuni imaluunniit Kalaallit Nunaanni aqutsisoq
imaluunniit assersuutigalugu immaqa angakkoq imaluunniit Kalaallit Nunaanni
Naalagaq.
Sakkuttunut
ilinniarfittaarnissamut Kalaallit Nunatsinni periarfissaq suli mikivallaarpoq,
sakkutuunngoniarlunili aalajangersimasoq ammasumik periarfissinneqartariaqarpoq
soorlu nunanut allanut ilinniariartortariaqassappat.
Nunaqarfiit
eqqarsaatigalugit computerinik makku Sunngumi internetikkut illoqarfinni
anginerusuni illoqarfinniluunniit arlaani takusarpaat Sunnguminngananiit
ilinniarfik sumut attuumassuteqarnersoq, taava makku atorsinnaagaluarpagut
TV-kkut ilaatigut TV-kanalilerlugit imaluunniit marlunngorlugit,t aava
Sunngumiit paasissutissat TV-kkut saqqummillugit imaluunniit radiukkut. Radio
aamma atorsinnaavarput. Taamatut aaqqiisoqarsinnavoq isumaga malillugu,
aaqqiisoqarsinnaavoq TV-kkut paasissutissat radiukkullu paasissutissat
nunaqarfiit eqqarsaatialguit. TV-mi kanalit marlunngorlugit, taamatullu aamma
radiokanalit marlunngorlugit. Qujanaq.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq, Siumut.
Qârqutsiánguaq Sadoranamu qujavugut,
tullinnguuppoq Sofie Olsen,
Sofie Olsen, Knud
Rasmussenip Højskolia, Sisimiut
Ullutsinni inuit immitsinnuinnaq isumaginiarneq
pingaartilesimavarput, inoqatit ikiortariallit qanoq ikiorsinnaaneri
nalornisalersimavarput. Siulitta ikioqatigiilluni nukittuunngortitsisarneq
atugaraat. Ullutsinni susassareqatigiinneq utertinneqasappat tamanna ilinniartitsissutigineqartariaqarpoq.
Iliniartitsineq Atuarfitsialaap siunertaanut tamanut aqqusaagassanngorlugu
fagitut klasseni aalajangersimasunik pilersittariaqarpoq.
Inuit ikiortariaqavissut pisortanit isumatuumik
ikiorserneqartassapput. Inuit suliffeerukkallartut pilersuinermiluunniit
inuiaqatigiit aningaasaateqarfianiit sulinermik illuatungiliinermik imaluunniit
suliffeqalernermi uterterangassanik ikiorserneqartarsinnaapput.
Takorloorparput Nunatsinni sakkutuujusarneq inukinnerput
pissutigalugu pinngitsaaliissutaalluni inuusuttutunut aggersassanngimmat,
allamik naleqquttumik nunatsinni tunniussaqartariarluta. Imaassinnaavoq
inuusuttut tamarmik 20-liinissamik tungaanut piffimmiit piffimmut nikerartumik
aalajangersarneqartumillu inuiaqatigiinnut naleqquttussamik, soorlu ukiup affaa
annikitsumik aningasatigut pissarsiutaasussami suliaqartitaassasugut soorlu
børnehavini, meeqqarivinni inunnilu sullissiviit allallu suliffimmik
najoqqutaralugu pisariaqartitsisullu naapertorlugu aaqqissuutaasmik.
Nunatta radio ”Kalaalimik” aapperneqartariaqarpoq, taanna
inuiaqatigiinnut pingaarutilinnik paasissutissiisarfiussaaq, taamatuttaarlu
KNR-TV kalaallisuinnaq ingerlasumik kanalilerneqassaaq. Aamma
paasissutissiisussamik internetimut attaveqarneq ukiuni tulliuttuni avaqqunneqarsinnaanani
piffinni tamani inoqarfinni tamani pisortat minnerpaaffiliillutik
aalajangigaannik kommunit pilersitsissapput, innuttaasut pisariaqartitsinertik
naapertorlugu alakkartersinnaasaannik.
Ilinniarfiit, atuarfiit pinngitsooratik aamma periarfissaartinneqartarnissaat
aamma piumasaqaataassaaq. Qujanaq.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq, Siumut.
Sofie Olsenimut qujananaq. Allamik
oqaaseqartoqarumasoqarnerluni – Johanne Olsen Kreutzmann, takanna.
Johanne Olsen Kreutzmann, Ilisimatusarfik, Nuuk.
Oqallisissiami ilanngullugu
oqaatigaivarsi qartussaasuninngaanniit sullissineq pitsaanerusoq suli
anguneqarsinnaasariaqassanersoq siunissatsinni naalagaaffeeranngornissatsinni
immaqaluunniit naalagaaffinngornissatsinni. Kisianni aamma
takorloortariaqarparput assersuutigiinnarlugu inunnik isumaginninneq
naalagaaffiup isumagissanngikkaa oqaatigisinnaavarput, taamaalillu inuit
imminut isumaginerput nammineerluta akisusaaffigisussanngorlugu imaluunniit
allatut qaaissuuttussanngorlugu, toqaaannartumik naalagaaffimmut
suliaritinngikkaluarlugu. Assersuutigisinnaavarput taanna.
Imaluunniiit susassaqarfinnut allanut massakkut Namminersornerlutik Oqartussat
aqutaanni, taakku arlaat inuiaqatigiit namminneerlutik aqutussanngorlugu aaqqissuussinnaavaat,
imaanngilaq naalagaaffeqariaaseq ataasiinnaasoq. Naalagaaffeqariaatsit
assigiinngitsorpassuupput naalagaaffiullu akisussaaffi
inissitsiterneqarsinnaapput assigiinngitsorpassuarnut.
Massakkut uaagut inuk
qitiutittorujussuuarput uani naalakkersueriaatsip iluani, Qallunaat Nunaata
naalagaaffeqariaasia taamaatuungami inuit pisorujussuugamikkit. Kisianni Itali
assersuutigiugtsigu Italiami naalagaaffiup ima ungasitsigipput inuinnarnut
sullissinerat inuit namminneerlutik annertunerpaamik akisussaaffigalug
peqqissuunissartit assersuutigalugu, ilinniaritaanissartik sunissartik. Inunnut
tunngasortai naalagaaffiup akulerufigeqqajaanngilai. Taamaattumik aamma
pingaaruteqarpoq qisuariaqqinnissatsinnut imaluunniit
allangoriaqqinnissatsinnik inuiaqatigiit aaqissuussaanissatsinnik.
Annertunerusumik inuiaqatigiit
ilisimalertariaqaleripput periarfissat allat. Nunani allani qanoq
aaqqissuussisoqartarnersoq, naalagaaffilioriaaseqartoqartarnersoq,
innuttaqartoqariaaseqartar-
nersoq, innuttaqartoqariaaseqartoqartarnersoq
qanoq-ittunik, innuttat qanoq akiussusaaffilersorneqartarnersut. Una
ataasiinnaavissuarmik isikkoqartutut ingerlaartuarnerput taannaannaanngilaq.
Naalagaaffinngussagutta qularnanngilaq allarpaassuit
misissoqqaarsimasariaqarigut ilisimasariaqarigullu inuttut amerlanerpaat
paasisimasariaqaraat qanoq allatut aaqqissuisoqarsinnaanersoq.
Imaanngikkaluarpoq naalagaaffeqatigiinnermut tunngasut, kisianni naalagaaffiup
nammineerluni qanoq aaqqissuusseriaasiannut tunngasut.
Una aamma eqqaasat nunatsinni nunai
oqartussaanerpaat angakkumik taaguuteqarsinnaassanersoq, toqqqaannartumik uanga
isumaqatiginngilara. Angakkoq tassaaneq ajorpoq oqatussaassueqarnerpaat
inuiaqatigiinni. Immaqa oqaluttuallaqqissorsuit taama isumaqarsinnagaluarput
angakkunngooq imaapput, imaapput imaapput. Kisianni angakkoruna inuiaqatigiinni
allatulli nunaqqataasutut oqartussaassuseqarnerunani kisianni atorfeqartoq
angakkutut.
Naligiissumik annertuumik
inooqatigiinneq pisarsimavoq angaakoqarallarnerup nalaanni, imaanneq ajorput angakkoq
oqartussaanerpaasoq. Imaattarsimavoq oqartussaanerpaaq tassaassappat
tassaasimassagaluarpoq arnaq, qanga itsaq pissutsinut assersuussiniarutta
kalaallit arnap isumagisassarisarsimavai illumi nerisassaqartuaannarnissa,
piniartup atisaasa pitsaajuaannarnissai piniartoq uumajuaannassappat,
ilaqutariinni arnap silatusaarnermigut pikkorinnermigut ileqqaarsimasussaq.
Tassaasoorlu taanna arnaq
piniartortaminut atisalersuilluarnermigut, meerartamigut perorsaalluarnermigut,
nammineerluni nerisassanik ileqqaarluarnermigut, inuiaqatigiinni,
illoqatigiinni, ilaqutariinni annatstsisussaq, imaanngitsoq angakkoq
toqqaannartuunngikkaluartumik.
Immaqa ningiortamik
taasalerumaarparput angutaagaliarpalluunniit. Qujanaq.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut Siulittaasoqarfianni
ilaasortaq, Siumut.
Johanne Olsen Kreutzmannimut qujanaq,
tullinnguuppoq Birgitte Fly, takanna.
Birgitte Fly, Sanaartornermut Ilinniarfik, Sisimiut.
Qujanaq. Ilumoorpoq
isumaqatiginarlunilu Qârqutsiánguaq Daoranap eqqaasaanut Sunngu pillugu. Sunngu
pappiaranngorlugu nassiunneqassaarnikuuvoq. Ilumoorpoq Kalaallit Nunaanni,
ingammik nunaqarfinni paasissutissiinermi atortussiakkut
ineriartorneqartariaqartoq, ilaatigut inuiattut ingerlariaqqinnissatsinnut
atorfissaqartikkatsigit. Qujanaq.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq, Siumut.
Berigitt Flymut qujanaq.
Tullinnguuppoq Sofie Olsvig, takanna.
Sofie Olsvig, Prinsesse Margrethip
Atuarfia, Upernavik.
Minnerunngitumik avannaani
atuaqqinnissq eqqarsaatigalugu periarfissat annikippaarneri tunngavigalugit
Qârqutsiánguup oqaasia isumaqatigaara, TV-kkut ersersinneqarsinnaagaluaruni
atuarfiu sinnaasut suut paasineqarsinnaagaluarput.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq, Siumut.
Sofie Olsvigimut qujanaq, tulliuppoq
Philipus Mage, takanna.
Philipus Mage, Knud Rasmussenip Højkolia,
Sisimiut.
Qujanaq. Unaanna pimmagu nunatta
naalagassaa angakkoq, taanna eqqaammagu, imaanngitsoq taama ateqartussaq,
kisianni taagutissaa qanoq ateqassava, nunarpummi nunat allat, imaakkami
naalagaaffiit præsidenteqarput, dronningeqarput, kunngeqarput, taava nunarput
uagut namminersuleruni qanoq ateqassava, taannaanna pigipput, imaanngitsoq
ateqartussaq angakkoq, taassuminngaannaruna. Qujanaq.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq, Siumut.
Philipus Maqemut qujanaq, allamik
oqaaseqartoqarumanerluni. Naja Stefani, takanna.
Naja Stefani, Naalakkersuisunut ilaasortaq,
Atassutip Inuusuttai, Sisimiut.
Qujanaq.
Ikioqatigiittoqalernerunissaanik ujartuineq uanga oqaaseqarfigilaarusuppara,
peqaatigiiffippassuaqarmat, nammineq soqutigisaq aallaavigalugu
orninneqarsinnaasut suulluunniit, timersoqatigiiffiusinnaapput, partiinut
tunngassuteqarsinnaapput allalluunniit soqutigisaqaqatigiinnermut
tunngassutillit peqatigiiffippassuit.
Isumaqarpunga inuiaqatigiit taakku
atorluarnerusinnaasariaqaraat, imak atorluarnerusariaqaraat
ikioqatigiinnerulernissamut nammineq soqutigisaq najoqqutaralugu
ingerlaqqinnissamut. Taamaalilluni immaqa inuiaqatigiit tamakkununnga akuunnerulernerminnut
ikuoqatigiinnerulerneq pilersinneqarsinnaasoq.
Taavalu Sunngumut
tunngasoq. Illoqarfiit naluara Atuakkanik atorniartarfeqarnersut, kisianni
tassunga ujartuiffigineqarsinnaapput allerfigineqarsinnaallutillu Sunngu
pissarsiariniaraanni. Qujanaq.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq, Siumut.
Naja Stefanimut qujanaq.
Allamik oqaaseqartoqarumanerluni. Birgitte Fly, takanna.
Birgitte Fly, Sanaartornermut Ilinniarfik, Sisimiut.
Qujanaq.
Namminersulivinnissaq eqqartortillugu siulersuisussaq eqqartortillugu kalaallit
ima piniernikkut inooriaaseqarput, angutit nungullutik piniartuupput, taakkuli
piginnaasaat assigiinngeqaat, ilaat puisinniallammaat, ilai arfanniallaqqisut,
ilai nannuniallaqqisut, ilai timmiarniallaqqissut. Taakkua piniartut
puisinniallaqqissut puisinniarnermi aquttuutinneqartarput ilisimasortaasarput. Uagut aamma demokratiskiusumik
inissisimalluta aamma taamaappugut. Naalagaaffinngorniaraluarutta
imaassimasinnaagaluarami imaassimasinnaannginnerpa præsidenteqarutta
tulluarnerussava. Qujanaq.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq, Siumut.
Brigitte Flymyt qujanaq. Allamik, Poul
Olsen, takanna.
Poul Olsen, Naalakkersuisunut ilaasortaq,
Siumup Inuusuttai, Sisimiut.
Qujanaq. Najamuku eqqaasai
peqatigiiffippassuit eqqarsaatigalugit aamma peqatigiiffilerisut
eqqarsaatigisariaqarparput tamatta. Soqutigisagut aallaavigut ataasiugaluartut
tamatta immikkut sulinerput taanna atorsaatigeqqajaajuaannarparput peqatigiinni
sullissinitsinni. Soorlu peqatigiiffiit inuusuttunut tunngassuteqartut tamarmik
immikkoorlutik sullisipput. Nukiit pitsaasumik atussagutsigit pitsaasumillu inerneqartoqassappat,
peqatigiiffiit soqutigisaminnik soqutigisaqaqatigiillutik ingerlatsisinnaanerat
taanna siunissami anguniartariaqarpoq pingaarutilik. Taamaalilluta sullitagut
pitsaanerusumik, pilertornerusumik patajaanerusumillu sullissinnaaqqullugit,
taamaalilluta ikioqatigiilluta ingerlaqtsisinnaalissaagut. Qujanaq.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut Siulittaasoqarfianni
ilaasortaq, Siumut.
Poul Olsen qujanaq. Tullinnguuppoq
Arnatsiaq Larsen aappassaaniilersoq. Eqqaasitsissutigilaasavara una
oqallisissiaq naammassippat taaseqattaarnerit aallartittussaammata maani
iniminngitsut ataatsimiitarfiliaqqullugit.
Arnatsiaq Larsen, Naalakkersuisunut ilaasortaq,
Inuit Ataqatigiit, Nuuk.
Nunatsinni nunami oqartussaanerpaamik
qanoq taaguuteqassanersoq immaqa ujarlertoqarsinnaavoq, immaqa kalaallimik
ataqqinartumik immaqa inoorlaaminngaanniit meeqqamik aallartikkuni imaluunnit
kalaallimik utoqqarmik ataqqinartumik. Qujanaq.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq, Siumut.
Qujanaq, tullinnguuppoq Tupaarnaq
Binzer, takanna.
Tupaarnaq Binzer, Qeqqani
Ilinniarnertuunngorniarfik, Nuuk.
Qujanaq. Oqarniaannarlungaana
oqartussaanerpaaq qanoq taaguuteqassanersoq taanna eqqartornissaa
annikippallaarpoq, massakkut taamatut pingaaruteqartigisoq eqqartussagutsigut
pingaarutilimmik taava nunap namminersulivinnissaa anguniarneqassanersoq
eqqartoqqaartariaqarparput.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq, Siumut.
Qujanaq, tullinnguuppoq Ânâ-Grethe
Mathiassen, takanna.
Ânâ-Grethe Mathiassen, Perorsaanermik Ilinniarfik,
Ilulissat.
Qujanaq. Uanga uunga nr. 2-mut
isumaqarpunga inuiaqatigiit suna sulissutiginerussavarput tunngaviliisagutta
tassani pingaartittariaqarparput amerlasuunik ilinniarsimasunik peqarnissarput,
ilinniartitaaneq pingaartitariuassagipput taavalu taakku akisussaaffimmik
tigusisuussussaammata annertuumik nunarput iluamik aqunneqassappat
namminersulissagutta.
Per Rosing-Petersen, Inatsisartut
Siulittaasoqarfianni ilaasortaq, Siumut.
Ânâ-Grethe Mathiassenimut qujanaq.
Allamik oqaaseqartoqarumasoqarunanngilaq, taamaappoq, taava immikkortoq 35
taamaasillugu naammassivarput, taava aatsaannguaq oqarnittuut taaseqattaarnerit
aallartittussapput, tassa aappassaaneerinninnerit.