Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 61		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Sisamanngorneq 15.oktober 1998 nal. 13.05

 

Oqaluuserisassani immikkoortoq 61

 

Naalagaaffigeqatigiinnerup iluani innuttaasut Kalaallit Nunaannut suliartorallartut il.il.  pisinnaatitaaffiisa allaanerunnginnissaat pillugu siunnersuut.

(Inatsisartunut ilaasortaq Lars Karl Jensen, Siumut)

 

 

 

Ataatsimiinnermi aqutsisoq: Anders Andreassen, Inatsisartut Siulittaasuat.

 

Lars Karl Jensen, siunnersuuteqartoq, Siumut:

Siullittaasoq qinnuvigissavara naalisaajumallunga ukua tamarmik pereernikuummatsigit. Siunnersuutigisanni aallaavigivara nunatsinni immikkut ilinniarsimasunik sulisoqartarnerup iluani naalagaaffigeqatigiinnerup iluani sulisussarsiortarnerni maannakkumut ingerlaasiusartoq, isumaqarama qanga  KGH -ip GTO-llu nalaani periaasiusunik nangitsineruinnartoq naak namminersornerulernitta kingornatigut ukiut 20-it ingerlagaluartut.

 

Ilisimaneqartutut sulisussat immikkut ilinniagaqarsimasut maannakkumut pisariaqartippavut, aammalu suli siunissami pisariaqartittussaallutigit. Sulisussarsiortarnermi immaqa qerattarsaasar­tutut taaneqarsinnaasut tassaapput nunatsinnut suliartortussat tamatigut piumaffigisarpavut nunatsinnut nuukkallarnissaannik, ilisimasakka nalunngisakkalu najoqqutaralugit maannakkut ukiuni pingasuni sulinermut isumaqatigiissuteqartarneq aallaaviusarpoq, isumaqarpungalu tassuuna ilaqutariit soorlu Qallunaat Nunaanni sulisussarsiarineqarsimagunik imaluunniit nunatsinnut suliartorniarunik atugarisaatigut ilaatigut annertuumik nammatassittarigut, tassami ilai sungiusimasatik qimavillugit qimakkallartarpaat allaallu illutik imaluunniit aamma inissiat nammineq pigisatik tunigallartariaqartarlugit marloriaammik marloqiusamillu akilesuinissaq akissaqartinnginnamikku.

 

Uani siunnersuuteqarninnut taamatut oqallisissiamik erserseqqaassavara ataqqilluinnarakku sulinermi isumaqatigiissutaasut Kattuffiit aammalu Namminersornerullutik Oqartussat imaluun­niit pisortat allat isumaqatigiissutaasa  maannakkumut atuunnerat taanna ataqqilluinnangarivara aammalu allangortinneqarnissaat  uani anguniarnagu, kisianni nalunngilara partiit Kattusseqati­giillu namminneq tamakkua isummerfigisussaagaat uani siunnersuuteqarnera aallaavigalugu. Uani oqarpunga siunnersuutigisanni naalagaaffigeqatigiinnerup iluani innuttaasut atugarisamik­kut oqalisaaaffigineqarnissaat ujartorlugu, taamatut oqarninnut tungavigisara tassaavoq aatsaa­ginnaq siuliani oqaatigisattuut maannga nunatsinnut nuuvinneq ajormata amerlanerit, suliartuin­nartarmatali ukiut pingasut taamaallaat aallaavigalugit, kisiannili taamaakkaluartoq inooriaatsik­kut allanguerujussuarnermik aammalu taakkununnga ilaqutariinnut aningaasatigut nammakkiis­suutaasartunik kinguneqarsinnaanerat takorloorsinnaagakku.

 

Minnerunngitsumimmi aamma maana suliffeqaleraangaasa nunatsinni pittuttorfigisar­pavut/pisussaaffigisarpavut inissaqartinnissaat, meeraqarpata meeraasa meeqqerivinni najugaqar­nissaat kiisalu aamma amerlanertigut sulisussarsiarineqartoq ataasiinnaagaluartoq aamma tamatigut kissaatigineqartarpoq taakkuninnga suliartortuninngaanniit aappaasup aamma suliffis­saqartinnissaa. Taakku ataatsimut isigalugit oqallisissiara maani saqqummiussara neriuppunga oqallisigilluarneqassasoq aammalu partiit saqqummiussassaat qilanaarivakka.

 

Taamatut naalisarlugu saqqummiutilaaginnarpara.

 

Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq:

Hr. Lars Karl Jensenip siunnersuutaa naalakkersuisut isumaat malillugu pissutsinut marlunnut tunn­gassuteqarpoq. Siullermik nunatsinni sulisitsisunut sulisartullu kattuffiinut tunngassuteqartu­nut attuumassuteqarpoq. Aappaatut Danmarkimi nunatsinnilu isumaginninnikkut  ikiorsiiffigine­qarnissamut pisinnaatitaaffiit assigiinngissutaannut tunngassuteqarpoq. Taakkulu naalagaaffeqa­tigiinnermi illuatungeriinnit oqallisigineqartariaqarput, tassa sulisussarsiortarnermik ajornartor­siutaasut suliamik ilinniagaqarsimasunut nunatsinniikkallartunut pingaartumik inuuniarnikkut atugassarititassaasut oqilisaaffigineqarnerisigut aaqqiiviginiarneqassappata.

 

Kingulleq oqaaseqarfigalugu aallaqqaatigissavara. Naalakkersuisut isumaqarput sulisussarsiortar­nermik ajornartorsiutit taamaallaat suliamik ilinniagallit ilaqutaasalu nunatsinniikkallartartut inuuniarnikkut atugarisaasa oqilisaaviginerisigut aaqqiivigineqartariaqanngitsut. Assigiinngissit­sinissamik tunngaveqarnermut akerliussaaq Namminersornerullutik Oqartussat pisortatut, oqartussaasutut sulisitsisutullu innuttaasut sulisullu aalajangersimasut innuttaasup sulisinnaasul­luunniit naalagaaffeqatigiinnermi sumi inunngorsimanera aallaavigalugu assigiinngitsumik pisalissagaluarpatigit.

 

Hr. Lars Karl Jensenip siunnersuutaa aamma nunatsinni sulisitsisut sulinermillu inuussutissarsiu­teqartut kattuffiisa susassaqarfigisaannut attuumassuteqarpoq. Illuatungeriillutik isumaqatigiinni­artartut tassaapput isumaqatigiinniartarnertigut akissarsiat sulinermilu atugassarititat aalajanger­sarnissaannut akisussaasut, taamatuttaaq suliniutinik aallartitsisassallutik sulisussarsiortarnermut siuarsaataasinnaasunik sulisorisallu sulisoriinnarnissaannik sunniuteqarsinnaasunik.

 

Pisortani, tassa Namminersornerullutik Oqartussani kommuninilu, atorfilinnut isumaqatiginnin­niarsinnaatitaaneq 1991-imi Namminersornerullutik Oqartussanit tiguneqarmat nunatsinni naalakkersuisut  annertuumik sulissutigaat sumi inunngorsimaneq tunn­gavigalugu assi­giinngisit­sinitoqqap kinguneranik assigiinngissutit peerneqarnissaat, tamannalu anguneqarpoq. 1991-imi isumaqatigiinniarnerni sumi inunngorsimaneq tunngavigalugu assigiinngisitsinerit pingaaruteqar­nerusut atorunnaarsinneqarput. Tamatuma kinguneraa nunaqavissut tikisitallu ilinniakkanut tunngatillugu assigiinnik periarfissallit suliallillu tamakkiisumik naligiissinneqalernerat, taama­tuttaaq nunaqavissunut tikisitanullu akiliutissanik katersereerluni sulinngiffeqartarnerni angala­sinnaatitaanerit, atorfininnermut soraarnermullu atatillugit angalanerit kiisa­lu pigisat nuunneqar­sinnaatitaanerat eqqarsaatigalugit. Pisinnaatitaaffiilli taakkua pissarsiarissagaanni piumasaqaataa­voq ukiut pingasut sulereersimanissaq, tassa siusinnerusutut ukiut marluk sulereersimanissaq atorunnaarsillugu.

 

Pisinnaatitaaffiit tamakku nutaat 1991-imi apriilip aallaqqaataaniit nutaamik atorfinittunuinnaq sunniuteqartussaanerisa saniatigut 1991-imi isumaqatiginninniarnertigut tikisitat siusinnerusuk­kut pisinnaatitaaffiinik atorunnaarsitsinikkut aningaasanik ileqqaartoqarpoq. Ileqqaakkat taakku nunaqavissut tikisitatulli pisinnaatitaaffeqalernerisa aningaasartuutitaannut matussutissan-ngortinneqarput. 1991-imi isumaqatiginninniarnertigut pisinnaatitaaffiit pineqartut aamma nunaqavissunut atuutitilerneqarnissaannik naalakkersuisut kisaatigisaat anguneqarput.

 

Aammattaaq  pisortat sullissiviini naalakkersuisut akissarsiaqartitsinikkut sulinermilu atugassati­gut ingerlatseriaaseqarnerat atuuppoq, tassa pisortat qanittoq ungasinnerusorlu eqqarsaatigalugit  suliassaatimik naammassineqartarnissaannut pisariaqartitanik atorfinitsitsisarlutillu, atorfeqartit­siinnarniarlutillu sulisunik inerisaanissaat taakkununnga atuummat. Kiisalu sulisut akissarsiaqar­tinneqarneranni nunatta aningaasaqarnermigut nammassinnaasai tamatumalu naapertuilluartutut misissorneqarnissaa tunngaviupput.

 

Akissarsiaqartitsinermi sulinermilu atugassaqartitsinermi pingaarnerutillugit anguniakkat taakku tunngavigalugit 1997-imi isumaqatiginninniarnerni naalakkersuisut atorfinitsitsiniartarnerminnik perrassaajumallutik sulisut  pisariaqartitat sulisoriinnarneqarnissaat anguniarlugu assigiinngitsu­nik suliniuteqarput. Taamaaliornikkut ilinniagariikkanik itisileeqqilluni kiisalu ingerlaqqiffiusu­nik ilinniagaqartarnerit ingerlanneqalerput kiisalu sulisut ilaat nunattalu aggornerisa ilaat sulisussarsiornikkut immikkut ajornartorsiorfiusut immikkut aaqqissuussivigineqarlutik.

 

Taamaattorli maluginiaqqussavara atorfinitsitsiniartarnermi ajornartorsiutit kiisalu sulisut sulisoriinnarneqarnissaannut tunngasutigut ajornartorsiutit assigiinngitsunik pissuteqartarneri pissutigalugit immikkoortillugit isigineqartariaqarneri. Pissutaasartut pingaarnerit marluinnaat oqaatigissavaakka. Siullermik Danmarkimi suliffeqarnikkut killiffiit pissutaasarput, tassa suliassaqarluarnera  pissutigalugu suliffissaarusimasoqarpiannginnera  kiisalu sulianik ilinniagal­lit sulisoriumaneqarnerujussuat. Tamatuma kinguneranik sulianik ilinniagallit nunanit allaneersut nunatsinnukartinniarneri ajornakusooqaat aammalu pissutsit taamaanneri uagut sunniuteqarfigi­sinnaanngilagut.

 

Aamma Hr. Lars Karl Jensen ilumoornerassavara, tassa sulianik ilinniagallit atorfinitsinniartar­neranni atorfinikkaangatalu atorfeqartiinnarniartarnerini ajornartorsiutit ilaatigut nunatsinni inissaqarnikkut meeqqanillu paaqqinnittarfeqarnikkut ajornartorsiutinik tamanik eqquisunik , tassa nunaqavissunik tikisitanillu, pissuteqartartut. Ajornartorsiutit tamakku aatsaat qaangerne­qarsinnaapput amerlanerusunik illuliortiternikkut amerlanerusunillu meeqqeriviliortitsinikkut.

 

Ilisimaneqartutut nunatsinni ineqarnikkut ajornartorsiutit naalakkersuisut annertoorujussuarmik akiorniarsaraat aammalu naalakkersuisunit maluginiarneqarpoq sulisut inissaminnik utaqqisar­nerujussuat sulianik ilinniagalinnik allatigulluunniit piukkunnarsarsimasunik sulisussarsiorner­mut ajornarnerulersitsisut. Ajornartorsiutit tamakkorpiaat aaqqinneqartarnissaat siunertaralugu ataatsimiinnermi matumani naalakkersuisut illutaarniarnermut aningaasaliisarnissamut peqqussu­tissamik saqqummiussipput tassa septembarip 23-anni siullermeerneqartumik. Peqqussutissatut siunnersuummi pineqartut ilagaat pisortat namminersortullu ingerlatseqatigiiffiisa sulisuminnut inissialiortarnissaminni aningaasalersuisarnissaminnut ajornannginnerusunik periarfissaqarlutik taarsigassarsisinnalernissaat. Peqqussutip akuersissutigineqarneratigut anguniarneqarpoq inissiat attartortittakkat pisortanit pigineqartut ajornartorsiorfiuallaarunnaarnissaat aammalu tamatu­munnga ungasinnerusoq isigalugu pisortat ingerlatsinissaminnut aserfallatsaaliuinissaminnullu pisussaaffiinik oqilisaassiffigineqarnissaat.

 

Aammattaaq pisortat illuutaasa attartortinneqartarnerat pillugu peqqussutip allannguutissaanik naalakkersuisut saqqummiussaqarput, taamaaliornikkut sulisorisanit allanillu  najugarineqartus­sat agguataarneqartarneranni massakkumut malittarisat atorunnaarsinneqassalutik. Siunnersuutik­kut anguniarneqarpoq inissiat Namminersornerullutik Oqartussat kommunillu attartortittagaasa attartortinneqartarnerinut naalakkersuisut malittarisassiortalernissaat, tamattumunngalu ilanngul­lugit kommunit sulisuminnut inissiaataasa agguataarneqartarnissaat pillugit malittarisassanik immikkut isumaqatigiissusiortoqarnissaa.

 

Ersersinneqartutut atorfinitsitsisarnerit atorfillillu sulianik ilinniagallit, tassa pineqartut tikisi­taappata najugaqavissuuppataluunniit, atorfissaqartiinnarneqartarnissaannut suliniutit naalakker­suisunit nakussassarniarneqarput. Naalakkersuisunit isigalugu sulianik ilinniarsimasut nunatsinni pisariaqartinneqaraluarlutik piffissami aalajangersimasuinnarmi nunatsinniittartut kisimik inuuniarnerminni atugarisaasa oqilisaaviginerisigut ajornartorsiutit aaqqinneqarsinnaassanngillat.

 

Ruth Heilmann, Siumup oqaaseqartua:

Qujanaq. Taamatut Inatsisartuni Ilaasortaq Lars Karl Jensen, Siumut, oqaaluuserisassanngortita­qarnera Siumumiit paasilluarparput, tassami nunatsinni immikkut ilisimasalinnik ilinniarluarsi­masunillu amigaateqarnerput ilungersunartuusutut Siumumiit isumaqarfigigatsigu, soorlu aamma nakorsassaaleqinerinnarluunniit qiviaannaraanni pisariaqartitsineq annertoqaluni.

 

Taamatulli suliartorniaraanni aamma nunami ornitassami sillimaffigisassat suunerisa piareersi­maffigineqarnissaat Siumumiit pingaaruteqarluinnartutut isumaqarfigaavut. Soorlu inissaqarnik­kut, meeqqeriveqarnikkut allatigullu ulluinnarni inooriaaseqarnermut aamma tunngasuusinnaap­put, nalunngilarpullu kommunit arlalissuit tamanna paasillugu taamatut pisariaqartitaasunik tikittoqarnissaanut pitsaanerpaamik tikilluaqquneqarnermillu misigititsinissaminnik takutitaqaru­sussuseqarenerat ersarissumik qujanartumik annertusiartortinneqartoq.

 

Danmarki nunarpullu naalagaaffeqatigiipput inatsisillu tunngaviusut inatsisitigut assigiimmik atugaqarnissamik aamma tunngaveqarpoq. Kisiannili 1979-mi namminersornerulernitsinni Inatsisartut inatsisiliaannik toqqanmmaveqarnerput nammineq aqutsiuussimavarput soorlu isumaginninnikkut, atuartitaanikkut peqqinnissaqarfiillu nammineq nunatsinni oqartussaaffigiler­lugillu inatsisiliorsimagatsigit nunatsinni najugaqartut kikkuugaluarunilluunniit atukkamikkut assigiissumik pineqarnissaannik toqqammaveqartuulluni.

 

Siumup siunertaraa nunatsinni sulliviit maani najugaqartunik ingerlannneqartariaqartuni inger­lanneqartariaqarput. Avataaniit sulissusarsiorneq pisariaqavissut patsisigalugit soorlu naammat­tunik ilinniarsimasunik amigaateqarneq il.il inerlanneqassaaq isumaqatigiissutit kattuffinnik paaseqatigiinnissutit tunngavigalugit. Taamaattumik naalakkersuisut Siumumiit isumaqatigaavut akissumminni aamma oqarmata nammineq kattuffiit qanoq akissaateqarnissartik inuuniarnikkul­lu atukkatit pillugit oqilisaanneqarnissamik piumasaqarlutillu isumaqatigiinninniarnikkut angusaqarfiginiartaraat politikkut annerusumik akuliuffigineqanngitsumik.

 

Soorunami Inatsisartuni naalakkersuisunut qanoq kaammattuuteqarnissamik kinaluunniit piisinnaatitaaffeqarpoq oqilisaataasinnaasunik siunnersuuteqarsinnaatitaalluni, kisiannili isumaqatigiinninniarneq  aningaasanik aalajangersimasunik amelassusilinnik pingaarnersiuilluni­lu kattuffimmi namminermi agguataariffiusarpoq. Assersuutigalugu Tasiilami ilinniartitsisussaa­leqiffiusunilu allani qaangiiniarnermi ukiut tamaasa ilinniartitsisut akiliunneqarlutik sulinngiffe­qartarnissaannik kaammattuuteqartarnerit suliluunnit ullumikkut angujuminaatsinneqartuupput.

 

Taamaattumik uani apeqqummi uani saqqummiunneqartumut tunngatillugu Siumumiit naatsor­suutigineqarsinnaanngilaq aalajangiiffusumik massakkut naammassisaqarnissarput, naak taamatut perusunnaraluaqisoq, tassami allat attuumassuteqartut kalluagassat uani oqallisissiami amerlaqimmata.

 

Siumumi aamma qujamasuutigeqaarput 1991-mi sumi inunngorsimanermi apeqqut atorunnaar­sinneqarmat, suliat assigiit, akissasiat assigiit taamanikkut kiisami anguneqarlutik taamaalilluni sullivinni akaareqatigiinnerulernermik kinguneqartitsisoq. Sulilu ippassaani nuannaarutissinne­qarpugut aamma ilinniartitsisut kattuffii marluusut allanut maligassaasumik ataasinnangortinne­qarmata kiisami, mannalu iluatsillugu nunatsinni ilinniartitsisut tamaasa angusaannik kusanartu­mik pilluaqquniarpavut. IMAK taagutigiligartik malunnartinniarlugu ippassaani ilassinnissutaan­nut qujavugut, neriullutalu siunissami pisarnertut suleqatigilluarimaarivut.

 

Naalakkersuisut isumaqatigaavut aamma akissumminni oqarmata piffissami aalajangersimasuin­narmi nunatsinniittartut kisimik inuuniarnerminni atugarisaasa oqalisaavigineqartarnerisigut ajornartorsiutit aaqqinneqarsinnaanngitsut, tassami sivisuumik atorfeqartitavut pikkorissut aalajaatsullu aamma oqilisaanneqarsinnaagaluarmat.

 

Siumumiit naalakkersuisut immikkut suliartortitaasut kommunini pisortani inissaqartitaanerannut tungnasunik immikkut iliuuseqarniarnerat tarpersersornartuutipparput, soorlu namminneq suliffeqarfiutillit inissiaateqalernissaannik ajornannginnerusumik periarfissiissoqarneneratigut. Naalakkersuisut siusinnerusukkut taasimavaat Danmarkimi pisortat allaffii suleqatiglugit taartigiissinnaanerit aqqutissiorniarlugit, tamanna Siumumit taperserparput aammalu kommunit Danmarkimi ilaatigut  illoqarfiit ikinngutigisatit aqqutigalugit tamakkunuunatigut suleqatiginiar­nissaat aamma periarfissaasoq kaammattuutigalugu.

 

Naggataagut Siumumit Nunani Avannarlerni pissutsit paasiniaaffigineqarnissaat kissaatiginartip­parput, qularnangitsumik periusissanik aallanik tassuunakkut ilinniarfiigneqarsinnaagaluarmata, kiisalu piffissami sivikitsumi nunanut allanut ineriartorfiusunut suliartorallartitsisarnermi periuserineqartartunik eqaatsumik aaqqissuussisarnerit ilanngullugit itinerusumik paasiniarneqar­nissaat Siumumiit kaammattuutigissavarput.

 

Taamatut Siumumiit naliliillutalu oqaaseqarpugut siunnersuuteqartup isumaa paasilluaraluarlugu piviusunngortinnissaanullu akimmiffiusartut suunerinik erseqqissaateqarluta, taavalu aamma aaqqiiniarnissamut aqqutissaasinnaasut ilaannik tikkusilluta.

 

Otto Steenholdt, Atassutip oqaaseqartua:

Ukiuni makkunani ilinniarluasimasunik immikkulluunniit ilinniagalinnik suliffeqarfinni arlaqale­qisuni nunatsinni sulisussaaleqinerujussuaq sukkulluunniit oqilisaaviginiarlugu inimi maani eqqarsaatersuutqartuartarpugut, Atassummiillu tupiginngilarput aamma Inatsisartuni Ilaasortaq Lars Karl Jensen aamma ajornartorsiut tamannarpiaq qanoq ilillugu iluarsiiiviginiarneqarsinaa­nersoq eqqarsaatersorfigisimammagu.

 

Aamma uagut Atassummiit oqaatsit siunnersuuteqartup ullumikkut saqqummiussininermini atugai oqaluttarfimmit maanngaanniit anittarsimagatsigit isertuukkumanngilagut. Aamma uagut ilattuutigisarsimavarput inuiaqatigiinni atorfiit uagut innuttatsinniit inuttalerneqarsinnaanngippa­ta pisinnaasaq tamakkerlugu avataanit aggersunit inuttalerniarneqassasut atorfinitsinniakkamut aningaasarsiat kisimik naammaginaannaratik aammali atorfinittussap ilaqutaanut tamanut atugassarititaasut ilaqutariinnut naammaginartuusariaqartut.

 

Tamakkuli tamatigut naammassineq ajornartarput. Nunap aningaasatigut nammassinnaasai qissimagaartilugit inissaaleqinerujussuup, meeqqanik paaqqinnittarfissaaleqinerup pingaartumil­lu inuiaqatigiinni atorfissaqartilluinnarlugit tikisitat nuliaasa uiisaluunniit suliffissaaleqillutik utaqqisut qaangiinnarlugit atorfinitsinneqartarnerannik paasinartumik uparuartuisarnerit ilaatigut pissutaarpiarlutik. Tamakku aamma ilaginngitsuunngilaat nunatsinni meeqqat atuarfiisa piffinni arlaqartuni Danmarkimit tikisitat meeraasa atuartitaanerannut naleqquttuunnginneri. Angajoqqaat tamarluinnatta siunissaat pitsaanerpaaq eqqarsaatigalugu atuarfigineqartup meeqqat ilisimasaria­qagaat pitsaasut tunniussinnaassagai kissaatigisatta siullersarisarpaat. Qanorluunniit inigissaarti­gigaluaraanni suliffigisamilu aningaasarsilluartinneqartaraluaraanni meeqqat iluamik paarineqar­sinnaatinnagit atuartinneqarsinnaanngippata tikisitat amerlassaqaat periarfissaq siulleq atorlugu nammineerlutilluunniit akilerlugu nunatsinniit aallapallakkumasartut, tamakkuugunarpullu siunnersuuteqartup siunnersuumminut qiterititai.

 

Atorfinitsitsiniarnermi periusiusoq siunissami qaqugorsuarmut naatsorsuutigisassarput tassaavoq isumaqatiginninniarnerit aqqutigalugit atorfinitsitsisarnerit. Tamanna nunap aningaasatigut tunniussinnaasaanik tamatigut aallaaveqaannanngilaq, aammali inissaaleqinerujussuaq, aappari­sap suliffigissaartut suliffissaaruteratarsinnaanera, sivisuumilluunniit suliffissarsiorluni unin-ngarujussuarnissaa avataaniit tikittumut sumininnguakkulluunniit kimit naammagineqarsin­naanngilaq, tamattami aningaasatigut nakkaallaatigisinnaasarput ornigineq ajorluinnaratsigu.

 

Akissuteqaammi eqqortumik oqaatigineqarpoq Danmarkimi sulisussatsitut qinnuteqartillugit piukkussinnaasagut nunaminni nammineq suliassaqarluarmata, pingaartumik ilinniagaqarluarsi­masut sulianillu ilinniagaqarluarsimasut eqqarsaatigissagaannni. Danmarkimi suliffiit sulisumin­nik pikkorissunik tigumminniinnarusunneri, akilerluaasarneri kiisalu sulisut nunatsinnut naleq­qiullugit najugarissaarneri nunatsinni aningasassaaleqiffiusumiit unammilleruminaassaqaat aamma unammilleruminaaqaat.

 

Saqqummiussami taakkartorneqarput qulaani ajornartorsiutit qiterisaat eqqaariigarput tassalu inissaaleqinerujussuaq, tamanna aaqqiiviginiarlugu suliniutit saqqummiussami taaneqartut nalunngilagut ukiuni tulliuttuni qaninnerni ajornartorsiummik aaqqiisuussallutik naammanngil­luinnartut, ilami aamma nunaqqateqaratta initaarnissaminnik ukiorpassuarni utaqqiuarsimasunik. Suliffiilli sulisuminnut illuliorsinnaalernissaat qularutissaanngitsumik ilorfaallaataassaq.

 

Isumaqatigiinniartarnerit aqqutigalugit atorfinitsitsisarnerit uatsinnit attoruminaattut qissimi­gaaraluartillugit aamma eqqarsaatigisariaqarpoq nalinginnaasumik ukiuni pingasuni atorfeqartit­sisarnerit qumartitsiimissagaluaraanni aamma  nunap aningaasaqarniarneranut qanoq kingunerlu­sinnaanerat, ilami atorfissaqartillugit tikisitat aamma pisataannik imarpik ikaarlugu assartorneq akikitsuunngimmat.

 

Atassummiit siunnersuuteqartoq paasilluaraluarparput pitsaanerpaamik ujarlerluni eqqarsaatimi­nik saqqummiussaqarsimammat. Naalakkersuisulli Atassummiit isumaqatigaagut sulianilluunniit ilinniarluarsimasuinnaat nunatsinni pisariaqartinneqartut piffissami aalajangersimasumi nunat­sinniinnerani atugarisaasigut immikkoortillugit oqilisaavigigaluaraanni pisariaqartilluinnakkanik avataanit tikisitat ulluinnarni atugaannik oqilisaavigialuaraanni ajornatorsiutit aaqqiviginaanngil­lat.

 

Taamma naatsumik oqaaseqarluta siunnersuuteqatup siunnersuutaa oqaaseqarfigaarput.

 

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Inatsisartunut ilaasortap Lars Karl Jensen-ip tikisitat immikkut ilinniarsimasut maannga suliartor­tinniakkavut nunatsinni innutaasunit inuuniarnikkut allatigullu atukkatigut immikkut pineqarta­lernissaannik siunnersuutaa naalakkersuisut siunnersuummut itigartitsiniarnerannut tunngaviler­suutigisaat aamma isumaqatigalutigit Inuit Ataqatigiit tapersersinnaanngilarput.

 

Soorunami siunnesuuteqartup ajornartorsiutitut matumani tikkuartugai iluarsiiviginiarneqartaria­qarput nunatsinni innuttaasut pitsaasumik sullinneqarsinaasariaqarnerat angulerneqaqqullugu, kisiannili isumaqarpugut tamanna siunnersuuteqartup eqqarsaatigisaatut anguniarsinnaanngikkip­put.

 

Taamaattumik naalakkersuisut naammaginartumik akissutigisaat innersuussutigiutigalugu tikkuarussussavarput tikisitat immikkut ilinniarluarsimasut nunatsinnut suliartorumalersinniar­nissaat eqqarsaatigalugu allatigut iliornikkut aaqqissuussiniartoqartariaqarmat. Atorfinitsitsiniar­nermi pilerisaariniarluni qitiusumik aqutsivallaarnerujussuaq pinngikkaluarlugu taamaattumik kommunit qanimut suleqatiserineqarnerisigut aamma periutsinik nutaanik ineriartortitsisoqarlu­nilu aaqqissuussisoqarsinaanera aamma isumaliutigeqqussavarput. Tamanna periarfissatsialas­suuvoq iluatinnartoq paasivarpullu kommunini ataasiakkaani tamannarpiaq aamma misilinneqar­talereersimammat ajunngitsumik  kinguneqartumik.

 

Taamaattumik periarfissaq  tamanna annerusumik aallunnialerniartigu maani nunatsinni innuttaa­sut nunaqavissut, suliartoqqullugillu innutaaqaatissatsitut tikisittakkatta maannamut 1991-mili atukkamikkut assigiinngisitsinertaqanngitsumik inuuneqartuarsinnaanissaat aamma ingerlattua­garput attattuarniarumallugu.

 

Taamatullu naakkaluamik oqaaseqarluta naalakkersuisut siunnersuuteqartumut akissuteqaataat Inuit Ataqatigiit akuersaarparput.

 

Anthon Frederiksen, Katuusseqatigiit:

Qujanaq. Inatsisartunut ilaasortap Lars Karl Jensen -ip siunnersuutaa Kattusseqatigiinniit paasilluarsinnaavara, minnerunngitsumik ukiuni makkunani peqinnissaqarfimmi nakorsassaale­qinermik ajornartorsiutit aamma eqqarsaatigalugit. Pissutsit qanoq ilineri malinnaaffigigaanni aamma tamanna  ajorpoq ajornartorsiutip qanoq iliorluni qaangerniarnissaat sulissutigissallugu.

 

Taamaattumik 1991-mi halvfems-kunni pissusiusimasut maannakkumut naleqqiunneqarsin­naanngikkaluartut takuneqarsinnaavoq ilaatigut assersuutigalugu nakorsat, sygeplejersket juumuullu mannakkut nunatsinni amigaatigeqisatta, taamanikkullu akissarsiamikkut ikilisaaffigi­neqarsimanerat aamma maannakkut ajornartorsiutinut nunatta karsianut akisoqisumik sunniute­qaqataasut. Taamaammat ajornartorsiutit aallaavii aamma ilisimasariaqarput.

 

Taamatut oqarama siuliani sumi ingunnorsimaneq malillugu akissarsiaqartitsinerup eqquteqqin­neqarnissaa  minnerpaamilluunniit isumaginngilara, kisianni ullumikkut ajornartorsiutit qaanger­niarlugit suliniarnermi iluarisariaqartut soorlu ilaatigut siunnersuuteqartup taagugai sanioqqunne­qarsinnaanngillat, tamannalumi aamma uanga peqqinnissaqarfimmi ajornartorsiutit pillugit siusinnerusukkut ataatsimiinnermini matumani apeqquteqaateqarnikkut naalakkersuisut akissute­qaamminni qanoq iliornialersaarnerminni akissuteqarnerminni ersersippaat.

 

Taamaattumik ajornartorsiutinik qanngiinianermi sulisunut amigaatigineqartunut atugassarititaa­sut pissutsit taamaakkallartillugit taakkununnga atugasarititaasut pitsanngorsaavigineqarnissaat avaqqunneqarsinnaanngilaq.

 

Taamatut naatsumik oqaaseqarlunga siunnersuumut tapersiivunga.

 

Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq:

Partiit Kattusseqatigiillu oqaaseqaataannut qujavunga. Ataatsimut isigalugu qularnaatsorujussuu­voq amerlanerussuteqarluartut oqaaseqarnermikkut naalakkersuisut akissuteqaataat naammagisi­maaraat, taamaattumik malunnarpoq partiit isumaqatigiittut, Kattusseqatigiit allaanerusumik isumaqarnerat eqqaassanngikaanni. Taamatut oqariarlunga oqaatigissavara partiit ataasiakkaat oqaaseqaataat oqaaseqarfigilaassagakkit.

Siullermik Siumut, tassa Siumut oqaaseqarpoq ilaatigut assigiimmik akissaateqarnerup attatiin­narnissaannut tunngasumik kissaateqarluni, tamannalu isumaqatiginarpoq assut, tassami tassani oqaaseqarnermini aallaavigaat pingaartikkamikku Siumukkut isumaqatigiinniartarneq kattuffiit aallaavigalugit aammalu illuatungaanit isumaqatigiinniarfigisat aallaavigalugit isumaqatigiittar­nerit, taamaattumik politikkikkut akuliuffiginagit tamakkua, taamatut ingerlatsinissaq Siumup oqariartutigisaa aamma naalakkersuisut isumaqatigaat.

 

Uani aamma angujuminaatsinneqartoq eqqaaneqarmat oqaatigssavara tassa assersuutigalugu Tasiilami ilinniartitsitsisussaaleqineq pillugu qanoq iliuuseqarsinaasimannginneq, tassa taanna aaqqereerneqarsimavoq  kingullermillu aaqqinneqarsimalluni imaalillugu, taanna angujuminaas­simavoq kisiannili anguneqarsimalluni assersuutigalugu Illoqqortoormiuni aammalu Qaanaami ilinniartitsisussaaleqiffiunerujussuarmi isumaqatigiittoqarsimavoq tassani pissutsit aaqqinniarlu­git immikkut ilinniartitsisut neqeroorfigineqarlutik isumaqatigiinnerit kattuffinnit Namminersor­nerullutik Oqartussanit taakkua akornanni aallaavigalugit, taamaalillutik illoqarfiit taakkua taasakka, taassumalu nunaqarfiiniittut ilinniartitsisut immikkut pineqarlutik immikkut allanut naleqqiullugit ajunngitsorsiassanik annertunerulluartunik pissarsisinnaasimallutik.

 

Ilinniartitsisulersaartillunga oqaatigissavara ilinniartitsisut kattuffiat nutaaq tassami nuttaajoqim­mat imatut ateqarmat - IMAK.

 

Taanna taallatsiaannariarlugu Siumut oqaaseqarnera aamma isumaqatigaara ilaatigut oqarmat Danmarkimi pisortat allaffii suleqatigalugit taartigiittarnerit atornerulernissaat kaammattuutigine­qarmat, isumaqarpunga taanna oqariartuut assut pingaartoq, Namminersornerullutik Oqartus­saaannarniinngitsoq, taannami atorneqarpoq soorlu akileraartarnermut suliffeqarfimmi Danmar­kimilu akileraartarnermi suliffeqarfimmi paarlaasseqatigiittuarneq atorluarpoq. Aamma allani taamaappoq, taannalu atorluarneqarrnissaa aamma Namminersornerullutik Oqartussaniinnaan-ngitsoq aammali kommunini, taamaattummik taamatut oqariartuuteqarneq ajunngitsutut kaam­mattuutitullu taarusuppara.

 

Naggataatigut maluginiarpara Siumut oqarmat siunnersuuteqartup siunnersuummini qitiusutullu­sooq eqqartoqqusaa piviusunngortinniarlugu angusaqarnissamut aqqut ungasissoq oqaatigineqar­mat piviusunngortikkuminnaatsuusussaassasoq.

 

Kisiannili taamatut oqariarlunga Atassumminngaanniit oqaaseqartumut oqassaanga Atassut assiginngitsumnik arlalissuarnik tikkuartuivoq, paasinnilluni tassaasullu soorlu tikisitap nuliaasa imaluunniit uiisa suliffissaqartinnissaannik tunngasumik aammalu meeqqat meeqqerivinni imaluunniit atuarfinni pineqarnissaannut tunngasunik tassunga Atassutip paasinninnini ersersip­paa, aammalu inissaaleqinerujussuaq eqqartorpaa, taanna ilumoorluinnarpoq taamaattumillu oqarluni soorlu nakorsassaaleqineq eqqarsaatigalugu tamakkua nalilersornearluartariaqartut. Kisianni naggasiinermini oqarluni taamaakkaluartoq ajornartorsiummik paasinnikkaluarluni kisianni tassa aamma Siumutorluinnaqqissaaq oqariartuuteqarpoq paasilluaraluarlugu kisianni siunnersuutip piviusunngornissaa ajornakusoortoq, naak taakkua aaqqivigeqqusat aallaavigalugit qanoq iliortoqarsinnaagaluartoq.

 

Uani Atassummi qitiutinneqartoq ilimoornerassavara aamma, tassa illussaaleqinerujussuaq aallaavigalugu ajornartorsiutit takkuttarmata, taamaattumik tassa isumaqateqatigiininnut peqquti­gaara tamatigorluinnaqqissaaq illussaalerqinermi sulisut tikisitalluunniit inissaqartinneqarniar­neranni tamatigut maani najugaqavissut eqqorneqartamata. Taannarpiaasimagunarporlu Atassu­tip ilaatigut taamatut ingerlaannartumik akuersiniarnermini aporfigisaa aammalu tunuarsimaarfi­gineqartariaqartoq, utaqqisummi amerlavallaaqaat. Inuit Ataqatigiit poortornagu erseqqissumik oqariartuuteqarnerat maluginiarpara.

 

Oqariartuuteqarput Inuit Ataqatigiit tapersersorsinnaanngikkaat taanna siunnersuut, taannalu erseqqissorujussuuvoq. Taamaattumik tassuuna paasinnilluarnera oqaatigissavara, naalakkersui­sut aamma taamatut oqarput. Taavalu suliniutit allat aamma ilaatigut Atassutip Siumullu oqariartuutigisaat eqqaaneqarput, periarfissanik allanik allatut iliornikkut aaqqissuusiniartoqar­tariaqartoq. Ilaatigullu Inuit Ataqatigiit toqqavissumik oqaatigaat kommunit suleqatiginerusaria­qartut. Isumaqarpunga aamma taanna naammassiniarneqarsinnaasoq atorneqartariaqartorlu, soorluli naalakkersuisuni aamma taamatut apeqqut taanna pillugu eqqartunitsinni oqarsimasugut. Periarfissat atorluarniarneqartariaqarput aamma kommunit suleqatiginiarnerusariaqarput.

 

Taammaattumik paasilluarsinnaavara Inuit Ataqatigiit naggasiimata naalakkersuisut akissuteqaa­taat naammattumik isumaqatigigamikku.

 

Partiini taamatut oqaaseqareerlunga qularnaatsumik Kattusseqatigiinnut oqassaanga Kattusseqa­tigiit paasilluaraluarpaat taamatut siunnersuuteqarneq, kisiannili taamaakkaluartoq assersuutigi­saat, tassa  ilaatigut akissaatinik millisaasimaneq nakorsanut, sygeplejerskenut juumuunullu, taava oqarfigisariaqarpara, taanna eqqunngilaq. Taakkua kattuffii isumaqatigiiffigineqarsimapput   illuatungeriit tamarmik atsiorsimapput isumaqaitigiillutillu akissatit imaassasut, taamaattumik taanna eqqunngitsutut oqaatigissavara.

 

Maannakkumut uani taaneqanngitsoq ilisimaneqartorlu tassavoq ilinniatitsisut kattuffii 1995-mi kisimi inatsisiliuussiffigineqarsimammat, tassa tassani isumaqatigiissinnaasimannginnatta illuatungeriit marluulluta. Ilaat isumaqatigiiffigineqarput aamma ukiup ilaatigut 1999-ip ilaanullu 2000 -ip tungaanut, taamaattumik taanna eqqungitsumik taariarlugu oqassaanga uani erseqqippoq Kattusseqatigiit siunnersuuteqartoq kisimiillutik isumaqatigigaat kisianni taanna partiit akerliler­paat.

 

Lars Karl Jensen, Siumut:

Oqaaseqartunut tamanut siullermik qujassuunga, kisiannili uani ilaatigut aamma siunnersuutigi­sama imarisaa paatsuuallanneqarsimasutut paasisinnaavara, immaqami oqaasiliorneri akuleriiaar­neri assigiinngitsunut attuumavallaarneri peqqutaasinnaapput.

 

IA-minngaanniit oqaluttup oqaasianut aallaqqaasiilluni paatsoornertut taanna paasiinnarpara taanna oqarmat, nunatsinni inuttaasunik inuuniarnikkut allatigullu atukkatsigut immikkut pineqartalernissaannik siunnersuuteqartunga. Tikisitat taamatut pineqarnissai siunnersuutigin-ngilluinnarpara. Kinaluunniit nunatsinnut suliartortoq paasitinneqareertarpoq  piffissaalluartillu­gu  nunatsinni atugarisaasuninngaanniit pitsaanerusunik atugaqarnissaminik naatsorsuussisaria­qanngitsoq aatsaalli paarlattuanik paasitinneqartarlutik nunaminninngaanniit kingoqqiffimmin­niik aallaaneroqisunik maani inooriaaseqarnitsinni inooqataalerussaasut.

 

Uani aamma arlalitsigut oqaaseqartunit aammalu naalakkersuisut, imaluunniit Aningaasaqarner­mut naalakkersuisup oqaaseqaatimini ersersitaa ersarissalaaginnarniarpara, aamma uanga Kattuffiit allallu isumaqatigiissutaat ataqqilluinnarlugit aallaqqaataanniilli oqarama, taammatullu aamma naalagaaffeqatigiinnermi maannakkut inissisimanitsinni inatsiseqatigiinnitsigut angusari­neqarsimasut minerpaamilluunniit aalassatsinniannginnakkit. Tassani sulisussarsiortarnerup iluani allatigullu aaqqissuussineq eqqarsaatigalugu taama oqarpunga.

 

Paasisinnaavara siunnersuutigisara aaliangiiffigineqarsinnaanngitsutut oqaaseqarfigineqarmat tamani, aamma taanna tupiginngilara, kisiannili neriuppunga taassuma nassatarisaanik eqqarsa­lersitsiumaartoq oqallisigineqarsinnaasunillu kingusinnerusukkut. Qanoq ilillutaakkua tikisitar­passuit pinngitsooriartorniarnerat nunatsinni ingerlatilerniaripput. Nunatsinni ilinniarfippassua­qarpugut, taanna ersersinneqartuartarpoq sumiluunniit, aammalu ilinniartut annertunerusumik ilinniagaqartut nunatta pisariaqartitai tamatta tapersersugarivagut, kisiannilu ukiut suli arlaqassa­qaat nammineq ilinniarsimasunik sulianut aalajangersimasunut tamakkiisumik sulisussaqalernis­sarput nunaqavissut aallaavigalugit, uanga takorluueriaasera tassani malillugu.

 

Tikisitsiortornermi sulisussarpassuarnik, maannakkumut killiffigisarput ulluni kingullerni aammalu maannakkut oqaluttuninngaannit ersersinneqarluarpoq, tassa allatut ajornartumik illuliortitsernerit annertusisariaqarpagut, meeqqanut paaqqinnittarfiit allallu amerlisariaqarput, aamma tikisitagut tamakkununnga pisussaaffeqarfigigatsigit.

 

Maannakkulli suliffeqarfiit ilaanni misilittagaasut misissulaaraanni peqqinnissaqarfiup iluani aaqqissuussineq isumaqarpunga torrallatarujussuaq maannakkut aamma ilinniarfigisariaqaripput, tassalu nunatsinni kingullermik soorlu isileritittussat, katersorsinnarlugit taamatut suliaqartumik aalajangersimasumik tikisitsinikkut suliaritinneqarput ataatsikkut, immaqa aamma siutit nakor­saanik aamma taamaaliortoqarpoq.

 

Taanna periuseq suni allani atorsinnaavarput. Oqallissaarutinni taanna immaqa qiteritissimasaria­qaraluarpara.

 

Ilinniartitsinermi meeqqat atuarfiinni immikkut ilinniagalinnik qaffasinnerusumik ilinniartitsisu­liisoqartarpoq, ilaatigut aamma allanik faginik tigumminngikkunik atuartitsinerminnik naammat­sitsisinnaanngitsunik. Modul-ikkaartunik arlaatigut aaqqissuinermi, imaappoq ilutsinni qaffakki­artuartuumik ilinniartitsinermi tikisitanut taarsiullugit immikkut ilinniarsimasunik avataanin-ngaanniit piffissanik sivikitsunnguamik nunatsinniisinnaasunik atugaqarsinnaanerluta.

 

Taanna immaqa naameerlugu piinnarneqarsinnaagaluarpoq, kisiat aamma misissugassaqqittoru­jussuuvoq ilinniarfiit ilaannikkut aamma taama ittumik pisariaqartitsisinnaanerat ersikannertar­mat.

 

Qallunaat Nunaata naalagaaffeqatiginerani nunarput ineriartortutut isigalugu sulisussanillu tikerartitsivigiinnartussatut naatsorsuutiginagu, qaffassaanermi atorneqarsinnaannerluni Qallu­naat Nunaata nunanut allanut siuarsakkanut periuserisaa, piffissamik aalajangersimasumik sulisussaq aallartillugu, taavalu tikippat freertillugu ilaqutaaniittittarlugu, inuillu nikittaatillugit sulisillugit.

 

Soorunami uani tikkuagaqarsinnaanngilanga  sutigut taamatut aaqqissuussisoqarsinnaanersoq, kisiannili isumaqarpunga oqaaseqartut ilaasa ersersereermassuk, aamma isuma tapersersornartis­sinnaallugu, neriuppunga naalakkersuisut tungaanninngaannit oqarnerattuut suliniuteqarnermi qanoq iliuusissanut ilanngullugu tamakkua eqqarsaaersuutigineqarumaartut.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit:

Aap, tassa una Inatsisartunut ilaasortap Lars Karl Jensen-ip siunnersuumini ilaatigut toqqamma­vilersuutai marlussuit issuaaffigilaaqqaarallassavakka, siullermik aallaqqaatikanniani oqarpoq: ASoqutiginninnerminnit suliartorusukkaluartut soqutiginninnerminnit tunuaannartarnerannut pissutaasartut ilisimaneqartutut tassaanerusarput suliartorusukkaluartut nunaminni pisussaaffitik sungiusimasatillu qimakkallartariaqarmatigit, tassalu illutik imaluunniit inissiat nammineq pigisatik, ilaqutariiugunik aappaasup suliffia, meeqqanut paaqqinniffit allarpassuillu inooriaatik­kut sungiusimasanik allannguisussat@.

 

Qanormi allatut ilisimasussagaluarattta nunanut suliartorumalluta qinnuteqarutta? Nunami ornitami pissutsit piareersimaffigisariaqarput soorunami. Assiliaq miminneqarsinnaavoq, nunamut allamukassagutta uagut allamut nunap ornitassatta atugassarititai soorunami soqutigalu­git malinnaavigalugillu ilinniarfiginiartariaqassannguatsiaratsigit, kisianni isumaqarpunga  ajornartorsiutit matumani eqqartorneqartut qiterisaat tassaasoq, nunarput danskit assersuutigalu­git, danskinit suliartorfigalugu tikillugu namminiussuseqarpiarani Danmarkimi periutsinut issuaanniarujuffiusoq ila soorlu pakatsinassasoq. Nunarput ingerlatsinikkut namminiussuseqar­toq, atuartitaanikkut namminiussuseqartoq, allaffissornikkut namminiussuseqartoq soorluuna suliffigissallugu nunarsuarmi allaalaartumut ornissallugu pilerinassaqisoq.

 

Aningaasarsiat aapparisallu suliffeqarnissaa atuartitaanermilu pissutsit allaanerunerannik ippigineqarsinnaasut aanngaamisinneqarsinnaanerannut isumaqarpunga periutsit atugassarititaa­sullu nunap inuisalu namminneq pigisaat ersarissuutikkaanni. Meeqqat atuarfiat aggerfigisamit allaanerugaluarluni inuunerup sinneranut sunniuteqartumik ilikkarfiusoq soorluuna tikissallugu angajoqqaajulluni nuannissaqisoq, pinngortitamik tunngasunik suleqatigiissinnaanermut, inuiaallu assigiinngikkaluarta suleqatigiissinnaanermik ilikkarfiusoq. Allaffissorneq Christian sisamaata nalaani pissutsinik issuaasuunngitsoq kisianni namminiulluni ingerlatsiviusoq ilisar­naateqarluni. Soorlu tamakkua pilerinassagaluartut.

 

Aammalu inissaaleqinermut tunngatillugu ajornartorsiutit taakkarsorneqartut ilaatigut tikisitat amerliartorsimanerannut taanna patsiseqarmat illoqarfiit angisuut eqqarsaatigalugit sualummik aamma aktieselskab-inngortitsinerup nalaani. Tassa tamakku ajornartorsiutaapput. Kisiannili Lars Karl Jensen-ip akissuteqarnermini Inuit Ataqatigiit sumi inunngorsimanermi pissutsinut utertitsiniarnermik uparuaratsigu tassani naggataatigut issualaaginnassavara Lars Karl Jensen-ip siunnersuutimini una oqaatigimmagu:

 

ASiunnersuutigaara immikkut ilinniarsimasut nunatsinni pisariaqartinneqarlutik suliartorallartut inuuniarnikkut oqilisaanneqarnissaasa immikkut aqqutissiunneqarnissaat Naalagaaffeqatigiin­nerup iluani sulissutigineqassasoq@.

 

Allatut qanoq tamanna paasineqartariaqarami?

 

Mikael Petersen, Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut, Pisortallu Suliffeqarfiutaanni Naalak­kersuisoq:

Siullermik oqaatigissavara Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisup akissuteqaataa, aammalu partiit oqaaseqartuinut akissuteqaatai assigiinngitsut taakkua akissuteqarfigilaassagak­kit Suliffeqarnermut Naalakkersuisutut.

 

Aammalu una erseqqissaatigilaassallugu Naalakkersuisuni apeqqut pingaatilluinnaratsigu aammalu Suliffeqarnermut Naalakkersuisoqarfimmi, kisiannili siunnersuuteqartup siunnersuu­taata imarisai isumaqatigiinniartarnernut tunngatillugu anguniagassatut isigineqartariaqarmata Suliffeqarnermut Pisortaqarfimminngaanniit taanna suliassaq isumaqatigiinniartarnermut Naalakkersuisumut, tassa Sulisoqarnermut Pisortaqarfimminngaanniit, taanna akisassanngorlugu ingerlatinneqarsimammat.

 

Partiit oqaaseqartuininngaanniit arlalinnik eqqaaneqarpoq naalagaaffeqatigiinnerup iluani atugassarititaasut. Tamanna ilumoorluinnarpoq, ullumikkut naalagaafeqatigiinnerup iluani inatsisitigut atugassarititaasut assigiinngitsut aporfissat arlalissuummata, nunatta Danmark-illu akornini.

 

Suliffeqarnermut tunngatillugu qallunaat maanga suliartortartut eqqarsaatigalugit, uagut tikisita­nik taasakkavut, taakkua nunatsinnut suliartortikkaangatsigit inatsitigut assigiinngitsutigut atugassarisaat allaanerujussuanngortarput, aamma suliffeqarnerup iluani. Taamaattumik inatsisi­tigut periarfissarititaasut assigiinngitsut suliffeqarnerup iluinnaatiguunngitsoq kisianni aamma inunnik isumaginninnikkut inatsisitigut atugassarititaasut nalimmassarneqarnissaat ilanngullugu Naalakkersuisuni siunertaraarput. Taanna erseqqissaatigaara pissutigalugu maani oqallinnermi ilaatigut tamakku eqqaaneqarmata, aammalu siunnersuuteqartup siunnersuutaani ersarilluinnar­mat atugassarititaasutigut naammaginarnerusumik tikisitat imaluunniit nunatsinnut suliartortitat atugassaqartinneqarnissaat.

 

Soorunami erseqqissaatigissavara angusinnaagunanngilarput assigiilivinnissaq, tamanna ajornar­poq soorlu atiatigut taalluaannarlugu Tuusip oqaaseqarnermini uani eqqaasaa nunatsinni immi­kuullarissumik nunaqarnerput aammalu inooriaaseqarnerput eqqarsariaaseqarsinnaasarnerput. Tamakku avaqqunneqarsinnaanngillat allaanerussutigiuassavavut. Aammalu avataaninngaanniit suliartortartunut ilaatigut allaat tamakku kajuminnarsinnaasarlutik.

 

Kisianni Naalakkersuisuni siunertarisarput una inatsisitigut nunatsiniikkaanni Danmark-imiik­kaanniluunniit inatsisitigut aporfiusinnaasutigut nalimmassaasoqarnissaa sumiikkaluaraanniluun­niit naalagaafeqatigiinnerup iluani atugarisatigut sapinngisamik periarfissatigullu ajornartorsiute­qartoqannginnissaa siunertaralugu Danmark-imi suliffeqarnermut naalakkersuisoq oqaloqatigini­artussaavarput isumaqatigiissuteqarfiginiarlugu, aammalu inunnik isumaginninnermik ministeri aamma taamatut tamakku pillugit oqaloqatigisussaallugu.

 

Isumaqarpunga ajornartorsiutit siunnersuuteqartup taasai tassunga tunngassuteqartut aamma taamaaliornikkut naalagaaffeqatigiinnerup iluani siunertaqaqatigiissumik siunnerfeqarluni suliniuteqalernikkut aamma anigorneqarsinnaasut.

 

Ilanngullugu taanngitsoorusunngilara tikisitanut tunngasut ajornartorsiutit taakkuinnaat tunngavi­galugit nunatsinni immikkut inatsisiliortoqarsinnaanngimmat. Nunatsinni suliffeqarnikkut ataatsimoorussamik anguniagaqarnerup siunnertaqarnerullu iluani avataaniit suliartortartut atugassaat aamma suliarineqartariaqarmata.

 

Ullumikkumut amigaatigiuarsimavarput ataqatigiissaartumik ilinniartitaanikkut suliffeqarnikkul­lu periarfissat nalunaarsorsimanissaat sulisussat nunatsinni pisariaqartinneqartut naammaginartu­mik pigisinnaajumallugit. Taamaattumik aamma kisitsisitigut nalunaarsuineq annertoq aamma ingerlakkumallugu siunertaavoq ingerlanneqassasoq. Tamakkulu kingusinnerusukkut tikikku­maarpavut.

 

Taamaattumik oqaaseqarlunga ilassuteqarfigaara Naalakkersuisoq matumani oqaluuserisami akisussaasoq, erseqqissaatigissallugulu apeqqutit assigiinngitsut aamma maani partiininngaanniit eqqaaneqartut suliffeqarneq pillugu naalakkersuinikkut siunertat pillugit nassuiaammi aamma oqallisigineqartussaammata.

 

Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq:

Tassaana siunnersuuteqartoq oqaaseqarfigilaarniariga, Lars Karl Jensen Siumut.

 

Uanga isumaqatiginngilara Lars Karl-i oqarmat immaqa Naalakkersuisut imaluunniit partiit Siumut, Atassut Inuit Ataqatigiillu paatsuuallassimasut. Naagga paatsuuallanngilagut, ilaatigut tassunga tunngavigissavara Inatsisartunut agguaanneqarsimasoq ippassaani, tassani immikkut siunnersuuteqartup itisilerilluni agguaassinera. Taanna akissuteqaat takkukkaluartoq kisianni allannnguuteqangaanngilaq, nutaarsiassartaqangaanngilaq taamaallaalli nutaarsiassatut taasaria­qarluni nassuiaataani ilaatigut qupperneq 2-mi allassimasoq, ukiunik aalajangersimasunik sulisartussatut tikisitsisarneq atorneqalissasoq, qallunaatut AÅremålsansættelse@.

 

Soorunami taanna isumaqatigaara kisianni taannaluunniit kisimi atorneqaleraluarpat taava ajornartorsiuterput qaangernavianngilarput. Taanna erseqqissarniarpara. Taamaattumik taanna Inatsisartunut agguaanneqarmat taamaalillunga tassunga kaputartuutilaarpara. Taamaalilluni Inatsisartut ilisimaniassammassuk taanna aamma maluginiarsimagipput uangaqarfimmi.

 

Aamma tassunga atasumik oqanngitsoortariaqanngilanga uanga toqqarlunga ilaatigut eqqartorne­qarama Naalakkersuisooqatinnit Mikael Petersen-imit, uanga oqaaseqarpunga Aningaasaqarner­mut Naalakkersuisutuunngitsoq, kisianni Naalakkersuisut sinnerlugit. Naalakkersuisut sinnerlu­git oqaaseqarpunga apeqqut suliffeqarfimmut tunngasoq suliffissuaqarfiup suliffeqarfiullu ataaniippoq. Taamaattumik taanna paasilluanngikkaluarlugu nuannaarutigaara immikkut taaneqarama. Kisianni tamanna nammineq akisussaaffigissavara qimarratiginagulu uanga suliassaq taanna ingerlakkakku Naalakkersuisut kissaateqarnerat aallaavigalugu. Taannalu ajunngilaq.

 

Taava oqaatigissavara naggataatigut sooq isumaqavissunga paatsoorsimanngitsut Naalakkersui­sut imaluunniit Siumut, Atassut Inuit Ataqatigiillu. Tassami taamatut siunnersuut ingerlaannartu­mik Kattusseqatigiittulli akuerissagaluarutsigu aana kingunerisinnaasaa, immikkut tikisitat iliorfigineqassasut taamaalillunilu assigiinngitsumik akissaateqartitsineq tunoqqutsisumillusooq eqqunneqassasoq. Taamaattumik taanna Naalakkersuisuni isumaqatigisimanngilarput. Aamma paasisinnaavara partiit tamarmik taanna akerlerigaat.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Ilumut nuannissagaluaqaaq tikisitat pisariaqartikkunnaarsimagaluarutsigik ullumikkut, assorujus­suaq nuannissagaluarpoq. Aamma oqaluuserisaq manna qularnanngilaq oqaluuserineqarsimana­vianngikkaluarpoq ajornartorsiut annertummat saqqummiunneqarsimavoq siunnersuuteqartu­minngaanniit.

 

Sooruna 1998-imi ilassutitut aningaasaliissutissap aappaani assersuutigalugu peqqinnissaqarfik 42 mill.-it tungaanut qinnuteqartoq? Ila soormitaavat? Tassa ilaatigut pissutsit anginerpaat pissutigaat sulisussaaleqineq nunatsinni ilinniarluarsimasunik nakorsanik, peqqissaasunik juumuunik amigaateqarnerujussuarput pissutaavoq landskasse-p taamarsuaq aningaasartuuteqar­tariaqarneranut.

 

Tassa pissutsit ilumoortut taamaapput. Taamaattumik tikisitat ilinniarluarsimasut ullumikkullu amigaatigeqisavut suli atussagutsigik sanioqqunneqarsinnaanngilaq aamma taakku atugaasa suli ajunnginnerusumik pitsanngorsarneqarnissaat. Massakkut aamma takoreerparput, aamma partiit tamarmik uppernarsereerpaat taakkua atugaasa iluarsiniarneqarnissaat sulissutigineqartoq, aamma kommunit akornanni. Sooq?

 

Sulissutigineqarpoq. Pitsanngorsarniarneqarput. Isumaqarpunga tamanna tamatta isumaqatigalu­tigu. Una malugeqqussavara: Oqaaseqarninni siullermik oqarpunga sumi inunngorsimanermik akissaasersuineq minnerpaamilluunniit orniginartinngikkiga aamma uanga.

 

Qaqortumik allakkaanni qernertumik ersarissumik takunngitsoorneqarsinnaanngilaq ajornartor­siut sumiittoq. Miserratissaanngilaq aamma. Sulisussanik pikkorissunik amigaateqarnerput ullumikkut. Taamaattumik ilaatigut 1991-imi aaqqissuussisimanerup ilaatigut maannakkut kingunerisai sunniutilersut takusinnaavavut. Naak aamma apeqquteqarninni siusinnerusukkut oqaatigineqareeraluartoq aamma Danmark-imi nakorsassaaleqineq ajornartorsiutaasoq. Kisianni Norge-p avannaani nakorsassaaleqinermik ajornartorsiuteqarsimaneq aamma nakorsat peqatigiif­fiata nammineerluni oqaatigereersimasaa tassalu atorfilinnik amigaatigineqartunik atugassariti­taasutigut aaqqissuusseqqinneq naak akisugaluaqisoq ajornarsiummik qaangiisimasoq ilaatigut oqaatigineqarpoq nakorsat peqatigiiffianinngaanniit.

 

Taamaattumik ullumikkut pissutsinik aaqqiinianngikutta ajornartorsiutit annertuut qanittukkut qaangerallarunanngilavut. Aamma ippassaaniinnannguaq oqaatigineqarpoq allaat taamatut ingerlaannassagutta aappaagu ilassutitut aningaasaliissutigineqartussat immaqa 100 mill.-it angussagaat. Tassa pissutsit taama ersaritsigipput. Taakkuuku aningaasartuutit qaffakkiartorpal­laannginnissaat pillugu aamma amigaatigeqisatta sulisussat illuatungaatigut ajunnginnerusumik immaqalu pitsaanerukannersumik aaqqissuussivigineqarnissaat kaammattutigineqartoq maannak­kut.

 

Oqanngilanga uanga immikkut inatsisiliuullugit immikkut pineqartariaqartut. Kisianni ajornar­torsiut sumiittoq ersaripppoq takuneqarsinnaallunilu. Nassuerutigisariaqarparput tamatta manngertitaarunnaarluta pissutsit piviusut saqqummiuttariaqarpavut. Qujanaq.

 

Otto Steenholdt, Atassutip oqaaseqartua:

Naatsunnguaminguna aamma uparualaarniarlugu siunnersuuteqartup Lars Karl Jensen-ip pulaffigimmagu apeqquserlugu qanoq-una ililluta tikisitarpassuit pinngitsoorniarivut. Taanna uanga akisimanngilara saqqummiussami taamatut apersuusiineqanngimmat.

 

Kisianni aamma qularisariaqanngitsoq aamma Danmark-imi ilami nunanilu allani England-imi aamma taamaattoqassaaq. Nunanut naalagaafimmut atasuni ungasissorsuarmut aallassagaanga­mik kisimiinngikkaanni, tassa ilaqutaqaraanni, allatut ajornaqaaq ilaquttat eqqarsaatigeqqaartari­aqartarput. Aamma taakkununnga taamaappoq. Ilaat oqartarpugut takusassaqarusullutik qilanaar­lutik allanut aallartarput. Oqarta immaqa aningaasaq eqqarsaatigivallaarnagit. Ilaali aningaasat eqqarsaatiginerullugit aamma aallartarlutik.

 

Issaq oqaaseqarninni maani assut assuaraakka assupilorujussuaq, taama atorfissaqartitavut oqallisigitigalugit tikisittarivut hotel-inullu inissittarlugit, qanoq maaniluunniit hotel-iniittartusi nalunngilluinnartigigissi qaammat naammatsillugu maaniileraangassi qanoq qasunarluinnaqqeq­qissaartigisoq. Taamaattumik tikisitanut taamatut innersuussisarneq, pingaartumik ilaqutalinnut ullumikkut oqaatsitsinnut ilannguttariaqarpoq, atorfissaqartilluinnakkat taamatut atugassaqartin­neri aamma oqaaseqartup maani ilaasa ersersitaat ataannarsinnaanngillat. Pitsaanersumik iliorneqanngikkunik tikisinniakkavut atorfissaqartitavut ikiliartuinnassapput.

 

Tassaana siunnersuuteqartup taanna qiteritikkaa. Qanoq iliussavavut ajornartorsiut taanna tikissimasarput, aggeqquqalugillu kisiannili pitsaanerulaartumik pisinnaanagit. Taanna ikkarlittut tikkuarpaa. Qanoq ilillugulu qaangerniarneqarsinnaasoq oqaatigalugu.

 

Kisianni Antuup taamatut erseqqaritsigisumik oqaaseqarnera assersuussinnaagunarpara soorlu qanga sumi inunngorsimanerup pissuserpiaanut. Qaalunaat maaniittut pitsaasorujussuarmik periarlugit kisianni nunaqqativut allaanerusumik akilerlugilluunniit inissaqartinnissaat Atassum­miit taanna naamerluinnaq piumanngilarput.

 

Kisianni atorfissaqartilluinnakkatsinnut qanoq iliuuseqarsinnaanerput qaangerneqarsinnaassagu­narpoq aatsaat inissianik ima amerlatigisunik peqalerutta uatsitulli ineqartissinnaanngorlugit, meeraallu pitsaasumik iliorsinnaanngorlugit. Taanna takugunikku qularnanngitsumik taakku aggersinnaanertik ullumimut naleqqiullugu orniginerusussaavaat. Kisianni oqaatsitsinni ima oqaatigaarput, ullumikkut pissutsit taamaatsillugit ukiorpaalussuugallassapput ajoraluartumik inissaqartitsinnginnerput qaangerniaasaarusaartussaagatsigu.

 

Aamma kalaaleqateqaratta imannak oqartartunik: ASooq-un uanga ingiarlunga una tassunga atorfinittoq, sooq-una aamma uagut ingiarluta inissaraluartinnut aamma isertoq@. Tamakkuupput aamma eqqarsaatigisariaqakkavut. Aamma paasinartumik taama uparuaasoqartarpoq.

 

Lars Karl Jensen, siunnersuuteqartoq:

Oqallisigineqartussatut isummersuiffiusussatullu allassimasakka taakkua sammilluarneqarmata nuannaarutigaara.

 

Uani Tuusi misiarfigissanngilakkit inuunniarnikkut oqilisaanneqarnissaannut tunngasut taagakkit tikisitanut taanna allassimasara ilumoorpoq. Kisianni imatut paasineqassanngilaq nunaqavissu­ninngaanniit immikkoortitaallutik pineqassasut. Una piinnarpara Qallunaat Nunaata naalagaaffia­ta nalunngilaa nunarput ineriartorfiusoq, aammalu nammineq innuttani nunatsinni siuarsaaner­mut suleqataaniarlutik suliartortut atugarisaat tappiffigineqartariaqartut tassani naalagaaffim­minngaanniit isumaqarfigaakka.

 

Otto-p assersuutigalugu uani allannikuusara taasaa ilumoorpoq. Hotel-imi ineqarneq qasunar­torujussuuvoq. Ingammik meerartaqartuni. Taavalu sulilereerlutik aappariiusimagunik meera­qarunillu, meeraasa inissaaleqinermi suliffimmi tusiassutaalissaaq. Tamakkua aningaasarpassuar­nik nunatsinnut akeqartartussatut uanga naatsorsuutigaakka, nunatta suna tamaat akilersormagu.

 

Taavalu aamma sulisussarsioraangatta amerlanertigut suliffeqarfimmi ataasiinnarmi sulisussar­siortarpugut. Kisianni aamma suliartortup soorlu siusinnerusukkut oqaatigereeriga aappaqarsima­guni aappami suliffeqarnissaa qulakkeerusuttarpaa.

 

Naalagaaffimmik isumaqatigiinniartartugut Naalakkersuisut isumaqarpunga oqaloqatiginninnis­saminnik tulliani tamakkua ilanngullugit eqqartortariaqaraat nunatsinnut tapeeriaatsip aamma millisinniarneqarnera ukiuni tullerni pakkerniarneqartussaammat suli nammineq ilinniarsimasu­nik peqalivinnginnerput aallaavigalugu. Suliartorallartussalluunniit taamatut taavakka ukiut pingasut nunatsiniikkallartarmata amerlanerit isumaqatigiissutinut pituttugaanertik pissutigalugu.

 

Aappaasa ukioq siulleq suliffissarsinissaasa tungaanut naalagaaffiup angerlarsimaffigineqarner­misut innuttaminut pisinnaatitaaffii kalinneqalaartartunngorlugit pineqartuuppata nunatsinni suliffeqarnikkut aammalu aningaasaqarnikkut isumaqarpunga pitsanngorsaataasinnaasut. Taamaattumik naalagaaffimmik oqaloqatiginnittartut Naalakkersuisunit tamakku eqqarsaatigeq­qussavakka naggataarutaasumik.

 

Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq:

Oqaluttumit kingullerminngaanniit aallartissaanga.

 

Aap, siunnersuuteqartup kaammattuutaa ingerlateriaqqissavarput. Apeqqut pisariaqartuummat qanoq iliuuseqarfiginiassavarput. Kisianni akissuteqaatinni Naalakkersuisut sinnerlugit taanna innersuussutigalugu taamatut oqaannassaanga.

 

Maanga qaqininnut peequtima anginerpaartaraat Kattuseqatigiinninngaanneersoq Anthon Frederisenip oqaaseqarfigilaarniarakku. Tassa taamatut tikkuartuussigama oqaasiilu issuarlugit ilaatigut issuaaqqissaanga aappassaa: AAkissarsiamikkut ikilisaaffigineqarsimanerat tassa nakorsat, sygeplejerske-t juumuullu@, taanaana eqqortuunngitsoq taagakku taava oqaloqqinner­mini ilaatigut soorluluunniit paasilluarnissimannginnermik oqaaseqarnera imatut oqaaseqarfi­gerusukkiga, aamma Anthon Frederiksen-ip nassuerutigisinnaasariaqarpaa nammineq oqaatsit allaganngorlugit tunniussani taamatut nipeqarmata.

 

Aamma peqqinnissaqarfik pillugu 42 mill. koruunit taammagit oqaaseqarfigissavara. Ullumikkut aningaasanik ilassutissanik inatsisissat imaluunniit 1999-imi aningaasanut inatsisissaq eqqar­tunnginnatsigu. Taanna annertunerusumik oqaaseqarfigissanngilara. Kisianni aamma uanga nassuerutigissavara Anthon Frederiksen-ip isumaa una isumaqatigigakku: AAssigiinngitsut atugaasa pitsanngorsarneqarnissaat@. Tassuuna pitsanngorsaaqataarusunnermik oqariartuutaa taanna isumaqatigaara. Taanna Naalakkersuisut assigiinngitsunik iliuuseqarniarlutik nalunaarute­qartareerput, aammalu nalunaaruteqarumaarlutik, suli manna ataatsimiinneq naammassinngitsoq.

 

Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq:

Taamaalilluni ullumikkut oqaluuserisassap immikkoortup 61-ip oqaluuserineqarnera naammassi­voq. Aammalu ullumikkut oqaluuserisassavut tamakkerpavut. Taavalu ataasinngorpat immik-koortut arlaqangaatsiarput, kisiannili aappassaaniigassaapput tamarmik.

 

Ataatsimiinneq tamaanga killeqarpoq.

 

Oqaluuserisaq naammassivoq.