Oqaluuserisassani immikkoortoq 24-1 |
|
||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Pingasunngorneq 6. oktober
1999 nal. 13.10
Ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Anders
Andreassen, Siulittaasoqarfimmi ilaasortaq, Siumut.
Steffen
Ulrich-Lynge,
Ineqarnermut, Attaveqarnermut Pilersuinermullu Naalakkersuisoq:
Innaallagissamut, imermut
kiammullu, qatserisartoqarmermut, umiarsualivinnut, aqqusinernut,
nalunaarasuartaatitigut attaveqarnermut il. il. tunngasut Namminersornerullutik
Oqartussanit 1985-imi tiguneqarput, suliassaqarfiillu taakku Inatsisartut
peqqussutaasigut nalunaarutitigullu aalajangersaanertigut taamanimiit
ineriartuaartinneqarsimapput.
Malittarisassat umiarsuit
atorlugit angallannerup nunat tamat akornanni pissutsinut
pulatikkiartuinnarneqarneratigut umiarsualiviillu pisinnaasat
qaffakkiartuaarneri ilutigalugit piumasaqaatinut naapertuuttunngortinniarlugit
Namminersornerulluni Oqartussat umiarsualiveqarfiinik aqutsinerup
aaqqiivigineqarnissaa massakkut piffissanngorsimavoq.
Tamanna anguniarlugu
Namminersornerullutik Oqartussat umiarsualiveqarfiutaanni sanaartorneq,
aserfallatsaaliineq, ingerlatsineq il. il. Inatsisartut peqqussutissaattut
siunnersuut Naalakkersuisut saqqummiuppaat. Siunnersuut Inatsisartunit
akuerineqarpat umiarsualiveqarnermi malittarisassanit nutaanik ullutsinnut
naleqquttunik aalajangersaanissamut inatsisitigut tunngavissaq
pisariaqartinneqartoq pilersinnaassaaq. Taannalu 1. januar 2000-innguinnartoq
Naalakkersuisut aalajangiinerisigut atortuulersinneqarsinnaalluni.
Inatsisartut
peqqussutissaattut siunnersuut Inatsisartunit akuersaartumik oqaluusereqqullugu
matumuuna saqqummiuppara.
Tommy Marø, Siumup oqaaseqartua:
Matumuuna Namminersornerulluni
Oqartussat umiarsualiveqarfiutaanni sanaartorneq aserfatsaaliineq
ingerlatsinerlu pillugit Inatsisartut peqqussutissaat, peqqussutissaattut
Naalakkersuisut siunnersuutaat Siumumiit imaattumik oqaaseqarfigissavarput:
1985-imi dansket naalagaaffianniit
innaallagissamut, imermut kiammullu, katserisartoqarnermut, umiarsualivinnut,
aqqusinernut nalunaarasuartaatitigullu attaveqarnermut tigusinitsinniit ukiut
15-init missiliuleraallu peqqussutit naleqqussarnissaat pisariaqalersimavoq.
Siumumiit Naalakkersuisut
paasilluinnarpagut Namminersornerullutik Oqartussat umiarsualiveqarfiutaanni
malittarisassanik nunat tamat akornanni pissutsinut piumasaqaatinullu
naleqqussaaniarluni, Inatsisartunut peqqussutissamik siunnersuuteqarnerat.
Siumumiillu ersarissumik
paasilluarparput, ilimasaarutigineqarmat peqqussutissiornikkut toqqaannartumik
allaffissornikkut aningaasaqarnikkullu annertuumik imaasiallaannaq
kinguneqarnavianngitsoq.
Peqqussutissamullu ilanngunneqanngitsut
tassaapput, Narsarsuup aammalu Kangerlussuup umiarsualivii, taakku
mittarfeqarfinnit aqunneqarmata. Aammalu Kangilinnguit, Pituffillu
umiarsualiveqarfii illersornissamut attuumassuteqartut danskit amerikkarmiullu
sakkutooqarfiinut atapput, isumagineqarlutillu.
Siumumiit
nuannaarutigaarput peqqussutissap allanngortinneqarnissaannut
siunnersuuteqarnermi attuumassuteqartut tamarmik Naalakkersuisuniit
tusarniaavigineqarsimanerat.
Siumumiit peqqussutissatut
siunnersuut taama isikkoqartillugu aappassaaneerneqarnissaanut
ingerlateqqinneqarnissaa akuersissutigaarput.
Gudmand Rasmussen, Atassutip oqaaseqartua:
Namminersornerullutik
Oqartussat umiarsualiveqarfiutaani, sanaartornermullu aserfallattaalineq
ingerlatsineq il. il. pillugit Inatsisartut peqqussutaannut siunnersuummut
Atassumit ilaatigut imaatsumik oqaaseqalaassaagut:
Naalakkersuisup
umiarsualiveqarfinni aqutsinerup aaqqiivigineqarsinnaalerneranik
piffissan-ngornerarlugu oqaasia ilumoornerassavarput. Sunulluunniimmi
ineriartornerit nunatsinnut naleqqussartuartariaqarpagut.
Angallannikkulli
eqaallisaassagutta nunatsinni nunaqarfinnilu amerlaqisunik suli
umiarsualiveqarnerup tungaa pitsanngorsarneqarnissaa pisarialerujussuuvoq.
Assersuutigalugu Uummannap nunaqarfiini talittarfeqarneq angallatinut
nutaaliaasunut naleqqukkunnaarluinnarnikuuvoq. Soorlulu assersuutigalugu
nunaqarfinni Qaarsuni suli prammimik atortoqarluni usigiaasarneq atorneqarpoq.
Nunaqarfinni pilersuineq akikinnerusumik ingerlatissagutsigut naleqqussaanerat
avaqqunneqarsinnaanngilat siunnersuutip taama isikkoqarluni
aappassaaneerneqarnissaanik Atassummiit innersuussutigaarput.
Ole Lynge, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:
Namminersornerullutik
Oqartussat umiarsualiveqarfiutaani saanaartorneq, aserfallattaaliineq, ingerlatsineq
il. il. Inatsisartut peqqussutissaatut siunnersuut Naalakkersuisut
saqqummiussaat Inuit Ataqatigiit akuersaartumik tiguaat.
Immikkuualuttut
pulaffiginngikkaluarlugit paasinarpoq, peqqussutissatut siunnersuutip
oqaasertaliussaannik erseqqissumik sumiiffinni aalajangersimasuni
umiarsualiviusinnaasut kimit pigineqarneri akisussaaffigineqarnissaalu
taakkartorneqarput, Inuit Ataqatigiit pissusissamisoortutut isigaat, nunatsinni
umiarsualiviit taamatut sanaartorneqartarneranni aserfallattaaliinermi ingerlatsinermilu
akisussaasut erserissarneqarnerat.
Tassami takornartaanngimmat
sineriassuatta ilaani umiarsualivittut atorneqartut ingerlatseqatigiiffiimmiit
aalajangersimasumik pigineqartillugu aamma atuisinnaasut
killilersorneqarsimaartarnerat, tamannalu atuisussat tamatigut naammagineq
ajorpaat, ippinnartoqartittarlugulu. Soorlu assersuutigalugu
inuussutissarsiummut aalajangersimasumut kingaallassaasutut
pissuseqartoqaleraangat - tassa atuisoqartillugu. Soorunami taamaattoqartillugu
umiarsualivimmi talittarfimmilluunniit piginnittut qaqugukkut
attartortitsisinnaanertik kisimik aalajangersinnaavaat.
Inuit Ataqatigiit
tunngaviusumik isumaqarput nunatsinni umiarsualiveqarnikkut aaqqissuussineq
piorsaanerlut piffinni inuussutissarsiutinut naleqqunnerusumik ineriartortitsiviunissaa
pisariaqarluinnartoq. Tamanna atuisussanut piinnarani inuiaqatigiinnut
annertuumik pingaaruteqarpoq. Tassami umiarsualiviusinnaasut illoqarfinniuppat,
nunaqarfinniuppalluunniit sapinngisamik naleqqussarneqarsinnaasariaqarput,
atuisussat imminnut akornusersuutaasumik qalleraattumilluunniit
inississimalersarnerat pinngitsoortinniarlugu.
Inuit Ataqatigiit
Naalakkersuisunut kaammattuutigissavaat sineriatsinni umiarsualivitsigut
pisariaqartitsinerit tamat piffissami aggersumi sukumiisumik nalilersorneqarnissaat.
Umiarsualiviit ullumikkut atorneqarneri pitsaassusai, siunertanullu sunut
atorneqarnerisa erseqqissumik takussutissaqartinnissai tamatsinnut
pingaaruteqarpoq.
Ilanngullugu
misissorneqartariaqarpoq piffinni avinngarusimasuniitsuni, illoqarfinnilu
minnerusuni aalisartunik sullissinerit, assartuinerit assigisaallu
pisariinnerusumik atortulersuinikkut piorsarneqarsinnaanerat pillugu,
taamaalilluni umiarsualivimmik akisoorsuarmik sananngikkaluarluni
akikinnerusumik pisariinnerusumillu ingerlatsisoqarsinnaaqqullugu.
Tassa taamatut
oqaaseqarluta peqqussutissatut siunnersuutip aappassaaneerneqarnissaminut
ingerlateqqinneqarnissaa Inuit Ataqatigiit akuersaarpaat.
Mads Peter Grønvold, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:
Kattusseqatigiinniit peqqussutissatut siunnersut sukumiisumik misissoreerlugu imatut saqqummiussissuugut:
Kattusseqatigiinniit siusinnerusukkut manna oqaluttarfik atorlugu oqaatigiuarparput, inuit atugaasa ajornerulinnginnissaat aammalu inuit niuernermik ingerlatallit namminersortut aalisartullu il. il. atugaasa ajornerulinnginnissaat. Taamaattumik tulluartutut isiginngilarput, oqaluttuarlutillu namminersortut tapersersornerusariaqarpagut, akerlianillu oqalunniarluta, nassiussanik uninngatitsineq akilersorneqartariaqartoq. Tamanna namminersortunut tapersersuinerunngilaq.
Assersuut; namminersortut sanasut aammalu niuertarfiutillit inuillu illoqarfimmut allamut nuuttut taamatut akiliititsisalissagutta taakkununnga aningaasatigut qanoq kinguneqarsinnaaneri eqqaamasariaqarmat. Peqqussutissatut siunnersuummi ima allassimasoqarpoq: "Umiarsualivittut paasineqassapput umiarsualiviit tulattaffiit pituttortarfiillu taamaattumik Kattusseqatigiinniit akuersaarsinnaanngilarput angerlatit anginerusut soorlu assersuutigalugu; raajarniutit il. il. tulannganerminnut akiliisalissappata. Taamatut oqaaseqarluta siunnersuummut akerliunerput nalunaarutigaarput.
Steffen Ulrich Lynge, Ineqarnermut, Attaveqarnermut Pilersuinermullu Naalakkersuisoq akissuteqartoq:
Qujavunga oqaaseqartunut, tassa maluginiarpara Siumuminngaanniit taanna akuerineqarluinnartoq, maleruagassanik nutarterinissaq, aammalu taamaappoq Atassumminngaaniit IA-minngaaniillu. Atassumminngaaniit IA-minngaaniillu aamma taakkartorneqarpoq siunissami sanaartornermi assigiinngitsutigut pitsanngorsaataasinnaasut, taakku soorunami siunissami siunnersuutitut naliliiffissatut aamma isigaakka atorsinnaasatut.
Saniatigut taava maluginiarpara Kattusseqatigiinninngaaniit, tassa havneafgift - umiarsualivimmi akileraarut tassani taakkartorneqartoq. Taanna massakkut imatut oqaluuserinngilarput. Kisialli una, ingerlatsinermut maleruagassap nutarternissaa taanna oqaluuseraarput, maani. Qujanaq.
Otto Steenholdt, Atassut:
Assorsuaruna iluatigittaakkiga Kattusseqatigiinninngaaniit apeqqut ersarissoq akissuteqarfigineqarunanngimmat. Tassa raajarniutit tulallutik akiliisalernissaannik apeqquteqaat, tamanna ilumoornersoq Naalakkersuisumut akillatsiaqqullugu.
Anthon Frederiksen, Kattuseqatigiit:
Una erseqqissaassutigilaaginnarniarpara uagut Kattusseqatigiinniit imatut siunnersuut taamaat akerliuffiginngilarput, kisianniliuna § 3-oqqooqaaq, tassani § 3-p tunngaviliinissaa, ilaatigut atuisut akiliuteqartalersinnaanissaannut Naalakkersuisut periarfissaqartinneqalernissaat, taanna ilimasaarutigigipput taanna akuerseqataaffigisinnaannginnatsigu. Taamatut aamma taanna taasuma annerusumik itisilerneqarnissaa soorunami kissaatigaarput. Kisianni aaqqissuusseqqinnissat naleqqussaanissallu taakkua akerliuffiginngilagut.
Josef Tuusi Motzfeldt, Aningaasaqarnermut, Niuernermullu Naalakkersuisoq, akissuteqartoq:
Kattusseqatigiinninngaaniit umiarsualivimmiinnermut akitsuutit peerniarneqarnera, uunga atatillugu oqaluuserineqartoq paasinarpoq. Tassa uani oqaluuserisassat immikkoortup qulequtarivaa Namminersornerullutik Oqartussat umiarsualiveqarfiutaanni sanaartorneq aserfallatsaaliineq ingerlatsineq il. il. pillugit Inatsisartut peqqussutissaatut siunnersuut.
Umiarsualivimmiinnernut akitsuut umiarsuaatileqatigiiffik Royal Artic Line pilersinneqarmat, taanna ivertinneqarsimavoq, immikkullu inatsisaalluni - akitsuusiisarnermut inatsimmut atalluni. Taamaammat uunga taputartuunnarveersaarnissaa, taamaakkaluartoq Kattusseqatigiit sukkulluunniit periarfissaqarmata, tassunga tunngasumik siunnersuuteqarniarunik akitsuutinut tunngasumik. Ilaatigut assartuinermi akit assigiitsussaanerannik nassuiaat ataatsimiinnermi uani ilanngunneqartussaasoq siulittaasoqarfiup eqqarsaataaniippoq. Taamaattumik tassungaluunniit ilanngullugu oqaluuserisassaq taanna ingerlateqqinneqarpat Naalakkersuisuninngaaniit tulluarnerusoraarput.
Oqaluuserisaq naammassivoq.