Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 24-1

Ataatsimiinnerit ] Tilbage ] Op ] Næste ]

Siullermeerneqarnera Aappassaanneerneqarnera Pingajussaaneerneqarnera

Pingasunngorneq 6. oktober 1999 nal. 13.10

Oqaluuserisassani immikkoortoq 24

Namminersornerullutik Oqartussat umiarsualiveqarfiutaannik sanaartorneq, aserfallatsaaliineq, ingerlatsineq il. il. pillugit Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuut.

(Ineqarnermut, Attaveqarnermut Pilersuinermullu Naalakkersuisoq)

Siullermeerneqarnera.

Ataatsimiinnermik aqutsisoq, Anders Andreassen, Siulittaasoqarfimmi ilaasortaq, Siumut.

Steffen Ulrich-Lynge, Ineqarnermut, Attaveqarnermut Pilersuinermullu Naalakkersuisoq:

Innaallagissamut, imermut kiammullu, qatserisartoqarmermut, umiarsualivinnut, aqqusinernut, nalunaarasuartaatitigut attaveqarnermut il. il. tunngasut Namminersornerullutik Oqartussanit 1985-imi tiguneqarput, suliassaqarfiillu taakku Inatsisartut peqqussutaasigut nalunaarutitigullu aalajangersaanertigut taamanimiit ineriartuaartinneqarsimapput.

Malittarisassat umiarsuit atorlugit angallannerup nunat tamat akornanni pissutsinut pulatikkiartuinnarneqarneratigut umiarsualiviillu pisinnaasat qaffakkiartuaarneri ilutigalugit piumasaqaatinut naapertuuttunngortinniarlugit Namminersornerulluni Oqartussat umiarsualiveqarfiinik aqutsinerup aaqqiivigineqarnissaa massakkut piffissanngorsimavoq.

Tamanna anguniarlugu Namminersornerullutik Oqartussat umiarsualiveqarfiutaanni sanaartorneq, aserfallatsaaliineq, ingerlatsineq il. il. Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuut Naalakkersuisut saqqummiuppaat. Siunnersuut Inatsisartunit akuerineqarpat umiarsualiveqarnermi malittarisassanit nutaanik ullutsinnut naleqquttunik aalajangersaanissamut inatsisitigut tunngavissaq pisariaqartinneqartoq pilersinnaassaaq. Taannalu 1. januar 2000-innguinnartoq Naalakkersuisut aalajangiinerisigut atortuulersinneqarsinnaalluni.

Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuut Inatsisartunit akuersaartumik oqaluusereqqullugu matumuuna saqqummiuppara.

Tommy Marø, Siumup oqaaseqartua:

Matumuuna Namminersornerulluni Oqartussat umiarsualiveqarfiutaanni sanaartorneq aserfatsaaliineq ingerlatsinerlu pillugit Inatsisartut peqqussutissaat, peqqussutissaattut Naalakkersuisut siunnersuutaat Siumumiit imaattumik oqaaseqarfigissavarput:

1985-imi dansket naalagaaffianniit innaallagissamut, imermut kiammullu, katserisartoqarnermut, umiarsualivinnut, aqqusinernut nalunaarasuartaatitigullu attaveqarnermut tigusinitsinniit ukiut 15-init missiliuleraallu peqqussutit naleqqussarnissaat pisariaqalersimavoq.

Siumumiit Naalakkersuisut paasilluinnarpagut Namminersornerullutik Oqartussat umiarsualiveqarfiutaanni malittarisassanik nunat tamat akornanni pissutsinut piumasaqaatinullu naleqqussaaniarluni, Inatsisartunut peqqussutissamik siunnersuuteqarnerat.

Siumumiillu ersarissumik paasilluarparput, ilimasaarutigineqarmat peqqussutissiornikkut toqqaannartumik allaffissornikkut aningaasaqarnikkullu annertuumik imaasiallaannaq kinguneqarnavianngitsoq.

Peqqussutissamullu ilanngunneqanngitsut tassaapput, Narsarsuup aammalu Kangerlussuup umiarsualivii, taakku mittarfeqarfinnit aqunneqarmata. Aammalu Kangilinnguit, Pituffillu umiarsualiveqarfii illersornissamut attuumassuteqartut danskit amerikkarmiullu sakkutooqarfiinut atapput, isumagineqarlutillu.

Siumumiit nuannaarutigaarput peqqussutissap allanngortinneqarnissaannut siunnersuuteqarnermi attuumassuteqartut tamarmik Naalakkersuisuniit tusarniaavigineqarsimanerat.

Siumumiit peqqussutissatut siunnersuut taama isikkoqartillugu aappassaaneerneqarnissaanut ingerlateqqinneqarnissaa akuersissutigaarput.

Gudmand Rasmussen, Atassutip oqaaseqartua:

Namminersornerullutik Oqartussat umiarsualiveqarfiutaani, sanaartornermullu aserfallattaalineq ingerlatsineq il. il. pillugit Inatsisartut peqqussutaannut siunnersuummut Atassumit ilaatigut imaatsumik oqaaseqalaassaagut:

Naalakkersuisup umiarsualiveqarfinni aqutsinerup aaqqiivigineqarsinnaalerneranik piffissan-ngornerarlugu oqaasia ilumoornerassavarput. Sunulluunniimmi ineriartornerit nunatsinnut naleqqussartuartariaqarpagut.

Angallannikkulli eqaallisaassagutta nunatsinni nunaqarfinnilu amerlaqisunik suli umiarsualiveqarnerup tungaa pitsanngorsarneqarnissaa pisarialerujussuuvoq. Assersuutigalugu Uummannap nunaqarfiini talittarfeqarneq angallatinut nutaaliaasunut naleqqukkunnaarluinnarnikuuvoq. Soorlulu assersuutigalugu nunaqarfinni Qaarsuni suli prammimik atortoqarluni usigiaasarneq atorneqarpoq. Nunaqarfinni pilersuineq akikinnerusumik ingerlatissagutsigut naleqqussaanerat avaqqunneqarsinnaanngilat siunnersuutip taama isikkoqarluni aappassaaneerneqarnissaanik Atassummiit innersuussutigaarput.

Ole Lynge, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Namminersornerullutik Oqartussat umiarsualiveqarfiutaani saanaartorneq, aserfallattaaliineq, ingerlatsineq il. il. Inatsisartut peqqussutissaatut siunnersuut Naalakkersuisut saqqummiussaat Inuit Ataqatigiit akuersaartumik tiguaat.

Immikkuualuttut pulaffiginngikkaluarlugit paasinarpoq, peqqussutissatut siunnersuutip oqaasertaliussaannik erseqqissumik sumiiffinni aalajangersimasuni umiarsualiviusinnaasut kimit pigineqarneri akisussaaffigineqarnissaalu taakkartorneqarput, Inuit Ataqatigiit pissusissamisoortutut isigaat, nunatsinni umiarsualiviit taamatut sanaartorneqartarneranni aserfallattaaliinermi ingerlatsinermilu akisussaasut erserissarneqarnerat.

Tassami takornartaanngimmat sineriassuatta ilaani umiarsualivittut atorneqartut ingerlatseqatigiiffiimmiit aalajangersimasumik pigineqartillugu aamma atuisinnaasut killilersorneqarsimaartarnerat, tamannalu atuisussat tamatigut naammagineq ajorpaat, ippinnartoqartittarlugulu. Soorlu assersuutigalugu inuussutissarsiummut aalajangersimasumut kingaallassaasutut pissuseqartoqaleraangat - tassa atuisoqartillugu. Soorunami taamaattoqartillugu umiarsualivimmi talittarfimmilluunniit piginnittut qaqugukkut attartortitsisinnaanertik kisimik aalajangersinnaavaat.

Inuit Ataqatigiit tunngaviusumik isumaqarput nunatsinni umiarsualiveqarnikkut aaqqissuussineq piorsaanerlut piffinni inuussutissarsiutinut naleqqunnerusumik ineriartortitsiviunissaa pisariaqarluinnartoq. Tamanna atuisussanut piinnarani inuiaqatigiinnut annertuumik pingaaruteqarpoq. Tassami umiarsualiviusinnaasut illoqarfinniuppat, nunaqarfinniuppalluunniit sapinngisamik naleqqussarneqarsinnaasariaqarput, atuisussat imminnut akornusersuutaasumik qalleraattumilluunniit inississimalersarnerat pinngitsoortinniarlugu.

Inuit Ataqatigiit Naalakkersuisunut kaammattuutigissavaat sineriatsinni umiarsualivitsigut pisariaqartitsinerit tamat piffissami aggersumi sukumiisumik nalilersorneqarnissaat. Umiarsualiviit ullumikkut atorneqarneri pitsaassusai, siunertanullu sunut atorneqarnerisa erseqqissumik takussutissaqartinnissai tamatsinnut pingaaruteqarpoq.

Ilanngullugu misissorneqartariaqarpoq piffinni avinngarusimasuniitsuni, illoqarfinnilu minnerusuni aalisartunik sullissinerit, assartuinerit assigisaallu pisariinnerusumik atortulersuinikkut piorsarneqarsinnaanerat pillugu, taamaalilluni umiarsualivimmik akisoorsuarmik sananngikkaluarluni akikinnerusumik pisariinnerusumillu ingerlatsisoqarsinnaaqqullugu.

Tassa taamatut oqaaseqarluta peqqussutissatut siunnersuutip aappassaaneerneqarnissaminut ingerlateqqinneqarnissaa Inuit Ataqatigiit akuersaarpaat.

Mads Peter Grønvold, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:

Kattusseqatigiinniit peqqussutissatut siunnersut sukumiisumik misissoreerlugu imatut saqqummiussissuugut:

Kattusseqatigiinniit siusinnerusukkut manna oqaluttarfik atorlugu oqaatigiuarparput, inuit atugaasa ajornerulinnginnissaat aammalu inuit niuernermik ingerlatallit namminersortut aalisartullu il. il. atugaasa ajornerulinnginnissaat. Taamaattumik tulluartutut isiginngilarput, oqaluttuarlutillu namminersortut tapersersornerusariaqarpagut, akerlianillu oqalunniarluta, nassiussanik uninngatitsineq akilersorneqartariaqartoq. Tamanna namminersortunut tapersersuinerunngilaq.

Assersuut; namminersortut sanasut aammalu niuertarfiutillit inuillu illoqarfimmut allamut nuuttut taamatut akiliititsisalissagutta taakkununnga aningaasatigut qanoq kinguneqarsinnaaneri eqqaamasariaqarmat. Peqqussutissatut siunnersuummi ima allassimasoqarpoq: "Umiarsualivittut paasineqassapput umiarsualiviit tulattaffiit pituttortarfiillu taamaattumik Kattusseqatigiinniit akuersaarsinnaanngilarput angerlatit anginerusut soorlu assersuutigalugu; raajarniutit il. il. tulannganerminnut akiliisalissappata. Taamatut oqaaseqarluta siunnersuummut akerliunerput nalunaarutigaarput.

Steffen Ulrich Lynge, Ineqarnermut, Attaveqarnermut Pilersuinermullu Naalakkersuisoq akissuteqartoq:

Qujavunga oqaaseqartunut, tassa maluginiarpara Siumuminngaanniit taanna akuerineqarluinnartoq, maleruagassanik nutarterinissaq, aammalu taamaappoq Atassumminngaaniit IA-minngaaniillu. Atassumminngaaniit IA-minngaaniillu aamma taakkartorneqarpoq siunissami sanaartornermi assigiinngitsutigut pitsanngorsaataasinnaasut, taakku soorunami siunissami siunnersuutitut naliliiffissatut aamma isigaakka atorsinnaasatut.

Saniatigut taava maluginiarpara Kattusseqatigiinninngaaniit, tassa havneafgift - umiarsualivimmi akileraarut tassani taakkartorneqartoq. Taanna massakkut imatut oqaluuserinngilarput. Kisialli una, ingerlatsinermut maleruagassap nutarternissaa taanna oqaluuseraarput, maani. Qujanaq.

Otto Steenholdt, Atassut:

Assorsuaruna iluatigittaakkiga Kattusseqatigiinninngaaniit apeqqut ersarissoq akissuteqarfigineqarunanngimmat. Tassa raajarniutit tulallutik akiliisalernissaannik apeqquteqaat, tamanna ilumoornersoq Naalakkersuisumut akillatsiaqqullugu.

Anthon Frederiksen, Kattuseqatigiit:

Una erseqqissaassutigilaaginnarniarpara uagut Kattusseqatigiinniit imatut siunnersuut taamaat akerliuffiginngilarput, kisianniliuna § 3-oqqooqaaq, tassani § 3-p tunngaviliinissaa, ilaatigut atuisut akiliuteqartalersinnaanissaannut Naalakkersuisut periarfissaqartinneqalernissaat, taanna ilimasaarutigigipput taanna akuerseqataaffigisinnaannginnatsigu. Taamatut aamma taanna taasuma annerusumik itisilerneqarnissaa soorunami kissaatigaarput. Kisianni aaqqissuusseqqinnissat naleqqussaanissallu taakkua akerliuffiginngilagut.

Josef Tuusi Motzfeldt, Aningaasaqarnermut, Niuernermullu Naalakkersuisoq, akissuteqartoq:

Kattusseqatigiinninngaaniit umiarsualivimmiinnermut akitsuutit peerniarneqarnera, uunga atatillugu oqaluuserineqartoq paasinarpoq. Tassa uani oqaluuserisassat immikkoortup qulequtarivaa Namminersornerullutik Oqartussat umiarsualiveqarfiutaanni sanaartorneq aserfallatsaaliineq ingerlatsineq il. il. pillugit Inatsisartut peqqussutissaatut siunnersuut.

Umiarsualivimmiinnernut akitsuut umiarsuaatileqatigiiffik Royal Artic Line pilersinneqarmat, taanna ivertinneqarsimavoq, immikkullu inatsisaalluni - akitsuusiisarnermut inatsimmut atalluni. Taamaammat uunga taputartuunnarveersaarnissaa, taamaakkaluartoq Kattusseqatigiit sukkulluunniit periarfissaqarmata, tassunga tunngasumik siunnersuuteqarniarunik akitsuutinut tunngasumik. Ilaatigut assartuinermi akit assigiitsussaanerannik nassuiaat ataatsimiinnermi uani ilanngunneqartussaasoq siulittaasoqarfiup eqqarsaataaniippoq. Taamaattumik tassungaluunniit ilanngullugu oqaluuserisassaq taanna ingerlateqqinneqarpat Naalakkersuisuninngaaniit tulluarnerusoraarput.

Oqaluuserisaq naammassivoq.