Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 34-1		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Marlunngorneq 5. oktober 1999 nal. 14.10

 

Oqaluuserisassani immikkoortoq 34

 

Peqqissaasutut ilinniartitaaneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuut.

(Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoq)

Siullermeerneqarnera

Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasoqarfimmi ilaasortaq, Siumut:

Taava immikkoortoq tulleq tikissinnaangorparput, tassalu immikkoortoq-34, Peqqissaasutut ilinniartitaaneq pillugu Inatsisartut Peqqussutissaattut Siunnersuut, tassanilu saqqummiussissaaq - Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoq; Lise Lennert - Siumut.

Lise Lennert, Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoq:. Siullermik siulittaasup tullia qinnuigerusuppara, una agguaanneqareersoq, peqqissaasutut ilinniartitaaneq pillugu inatsisartut peqqusutissaattut siunersuut.

Taanna saqqummiussinermut agguaanneqareersup quppernerup aappaani imaqarnermigut allannguutaanngitsumik erseqqissaateqalaarsimagama allaalaartumik quppernerup aappaa saqqummiutissavara.

Matumuuna Naalakkersuisut sinnerlugit Peqqissaasutut iliniartitaaneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuut saqqummiutissavara. Siunnersuutip Napparsimasunik Paarsisutut Peqqinnissamullu Ikiortitut ilinniartitaanerit pillugit Inatsisartut peqqussutaat nr. 9, 13.maj 1993-imeersoq taarsissavaa.

Peqqinnissamut tunngasuni ilinniartitaanissanut pisariaqartitsineq pillugu misissuinerit tunngavigalugit siornatigut Naalakkersuisuusut aggustimi 1997-imi aalajangiipput Isumaginninermi Peqqissaanermilu Ikiortitut, tassa - Social og Sunhedshjælperitut ilinniartitaanerup ukiunik marlunnik sivisussusillip nanginneqarfigisinnaasaanik ukiup aappaa qeqqa sivisussuseqartussamik ilinniartitaanermik nutaamik pilersitsisoqassasoq. Taamanikkulli taassuma piviusunngortinneqarnissaa sulissutigineqalerpoq, maannalu suliaq ima siuartigilersimavoq, ilinnialersussat siulliit ukioq 2000 januaarimi ilinniarlutik aallartinnissaat naatsorsuutigineqarluni.

Tamatuma saniatigut ukiuni tulliuttuni Isumaginninnermi Peqqissaanermilu Ikiortitut ilinniartitaanerup tamarmiusup pitsaanerulersinneqarnissaa siunertaralugu iluarsartuunniarneqassaaq.

Ilinniartitaanermut nangitsiviusumut nutaamut ilinniartitaanerup aaqqissuunneqarneranut missingiut ilaatigut najukkani peqqinnissaqarfinnut kommunenullu tusarniaatigineqarsimavoq, Peqqissaanermullu Ilinniarfimmi sukumiinerusumik pilersaarusiorneqarnissaminut piareerluni.

Peqqinnissamut ikiortitut, tassa - Sundhedsassistent-itut ilinniartitaaneq nutaaq taanna Isumaginninnermi Peqqissaanermillu ikiortit, tassa - Social og Sundhedshjælperit ilinniaqqiffissatut periarfissiinerup saniatigut, Napparsimasunik Paarsisutut Peqqinnissamullu Ikiortitut ilinniartitaanerit pillugit, Inatsisartut peqqussutaat malillugu ilinniarnerup immikkoortuata siulliip naammassinerani ilinniarnermik unitsitsisinnaanermik periarfissiinermut taartaassaaq.

Peqqinnissamut Ikiortitut, tassa - Sundhedsassistentitut ilinniagaqassagaanni piumasaqaataapput Isumaginninnermi Peqqissaanermilu Ikiortitut - Social Sundhedsmedhjælperitut ilinniagaqarsimanissaq, kiisalu Meeqqat Atuarfianni naliginnaasumik soraarummeersimanissaq fageni aalajangersimasuni minnerpaamik 7-mik karaktereqarluni, Peqqissaasumut ilinniarnermut piumasaqaataasut Peqqinnissamut Ikiortimut ilinniarnissamut, Inatsisartut Peqqussutaanni nr 9, 13 maj, 1993-imeersumi aalajangersakkat tunngaviussappata, Peqqinnissamut Ikiortit atorfissaqartinneqartut naammattut ilinniarnerminnik aallartissinnaanngillat, misilittakkami tamanna erseqqissumik pasinarsisereerpaat.

Ilinniartut marluinnaat peqqussut 1993-imeersoq malillugu, Peqqinnissamut Ikiortitut naammassisimapput, peqqussut 1993-imeersoq malillugu peqqissaasunngorniartut ilinniarnerminnik unitsiteriarlutik, Peqqinnissamut Ikiortitut allagartartaartut, Peqqinnissaqarfiup iluani suliassanut ilinniarnerisas tulluussarnerunissaat pisariaqarpoq.

Peqqissaasutut ilinniarneq ilinniartitaanerit ingerlaqqiffiusut ilagaat, tassanilu piumasaqaataalluni ilinniarnertuunngorniarfimmit soraarummeersimanissaq, ilinniakkani aalajangersimasuni minnerpaamik 7-imik karaktereqarluni.

Ilisimatitsissutigineqarsinnaavoq ukioq manna Peqqissaasutut ilinniarsimasut aqqaneq marluk qinnuteqarmata, taakkunanngalu arfineqpingasut ilinnialerlutik.

Siunnersuut taakkununngalu nassuiaatit innersuussutigalugit, matumuuna Inatsisartunut akuersaartumik oqaluuserisassanngortippara, Qujanaq!.

Per Berthelsen. Siumup oqaaseqartua:

Peqqissaasutut ilinniartitaaneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuummut atasumik saqqummiunneqartunut qujalluta Siumumit makku taajumavagut.

Siullermik Siumumit nuannaarutigaarput maanna suliaasut ima inerisimatigilersimammata, ilinniartut siulliit ukiup nutaap aallartinnerani aallartissinnaasutut nalilerneqarluni.

Peqqinnissamummi ikiortitut ilinniartitaanerup nutaap inuiaqatigiinni assut pisariaqartinneqarlunilu pingaaruteqarluinnartuunera Siumumit nalilerparput, nuannaarutigaarpullu periarfissaq tamanna aqqutigalugu Peqqissaasutut ilinniarnissamut aqqutissat annertusisussaassammata.

Siumumiimmi pingaartilluinnarparput ilinniarfissaasut assigiinngitsut suli qaffasinnerusumik ingerlaqqinnissamut sapinngisamik ammaassisinnaassuseqarnissaat, qularinnginnatsigu tamanna kajumissutsimut malunnaatilimmik annertusaasinnaassasoq.

Siunissaq eqqarsaatigalugu Siumumiit neriuutigaarput; Peqqinnissamut ikiortitut ilinniarsinnaanerup sumiiffik qimannagu ingelanneqarsinnaasutut ilusileriartuaartinneqarsinnaanissaa eqqumaffigineqarlunilu ammatinneqarsinnaassasoq. Taamak iliornikkut ilinniagaqartuusut sumiiffimminni pisariaqartinneqarnerat sanngiillisarnagu - aammalu tamatuma minnerunngitsumik ilaatigut ilaquteqalereersimasut akornanni ilinniarnissamut kajumissutsimik atitunerusumik tunngavissiuussisinnaanera iluatigalugu - ingerlanneqarsinnaanissaa ineriartortinneqarsinnaaqqullugu.

Matumani iluatsillugu Siumumit taajumavarput isumaqaratta ilinniakkanut taaguutit, taggisit assigiinngitsut, oqaasilerisut aqqutigalugit nalilersortinneqartariaqartut, ilaatigummi ullumikkut taaguutigitinneqartut imminnut ima qanitsigimmata, allaat ilaatigut immikkoortinneqarsinnaanerat ajornakusoorsinnaasarluni, taamallu paatsuuisinnaanerit qanippallaarsinnaasarlutik.

Siumumit neriuutigalugu periarfissaq pineqartoq soqutigineqarluarluni aqqutissatut iluatigineqarluarumaartoq appassaaneerinninnissaq pitinnagu Ilinniartitaanermut Ataatsimiititaliamut suliassanngortinneqassasoq inassutigiumavarput.

.

Augusta Salling. Atassutip oqaaseqartua:

ATASSUTIP-ip paasivaa peqqinnissamut tunngasuni, ilinniartitaanissanut pisariaqartitsineq pillugu misissuinerit tunngavigalugit Naalakkersuisut 1997-imi aalajangiisimasut ilinniartitaanerit iluarsartuunniarneqassasut, suliassarlu tamanna piviusunngortinniarlugu taamanili suliaq ingerlanneqarsimasoq.

Peqqinnissaqarfimmi sulisussaaleqinerujussuaq qaangerniarlugu, ilinniartitaanerit pillugit peqqussutinik allanngortiterisoqarniarnerani, ATASSUT suleqataajumavoq.

ATASSUT isumaqarpoq, 1993 sioqqullugu Peqqinnissamut Ikiortitut ilinniartitaaneq pitsaasoq qaqeqqinneqartariaqannginnersoq nalilersortariaqartoq. Ilinniartitaaneq taanna taamanikkut atuukkallarmat napparsimaveqarfimmi sulisussat pikkorilluinnartut naammassiortortarsimapput, ilinniariaatsillu taassuma taamaatinneqarneratigut illoqarfinni nunaqarfinnilu amigaateqaleriartornerat malunniukkaluttuinnarsimalluni. Matumuunalu siunnersuutigissavarput, peqqussutissatut siunnersuutip aappassaaneerneqannginnerani, peqqinnissamut ataatsimiititaliamut ingerlatinneqassasoq. Ilaatigut nalilersoqullugu, napparsimaveqarfimmi sulisussat pisariaqartinneqartut, ilumut - matumani aaqqissuusseqqinnermi angorusutagut anguneqassanersut.

ATASSUTIP-ip Peqqinnissamut ilinniartitaaneq pillugu, Inatsisartut peqqussutissaatut siunnersuut naggataagut ima oqaaseqarfigiumavaa: Tunngaviatigut ATASSUT-ip akerleriffissaqartinngila ilinniartitaanerup pineqartup, ilinniartunngorsinnaanermut piumasaqaatitai qaffaaffigineqarniarmata tulluartutullu isigalugu ilinniartitaanerup ilusilersugaanerata ilinniartitaanernut ingerlaqqiffiusunut allanut naleqqussarniarneqarnera, peqqussutissamilu allannguutit allat naleqqussaanerusut pissusissamisoortuummata immikkut oqaaseqarfigissanngilagut.

Taamaakkaluartoq ATASSUT, peqqussutissap aappassaaneerneqarnissaanut paasissutissanik makkuninnga paasitinneqarumavoq: Peqqissaasutut ilinniartitaanerup 1993-imi aallartinneraniit, napparsimaveqarfimmi sulisooreersut Peqqissaasutut Ikiortitut ilinniagaqarsimasut Peqqissaasutut qassit ilinnialersimappat?, Peqqissaasut qassit naammassisimappat? taakkunanngalu qassit ullumikkut napparsimaveqarfimmi sulippat?. Taamatuttaaq paaserusupparput qassit ilinniakkaminnik angusinngitsoorsimanersut.

Taamatut oqaaseqarluta siunnersuutigissavarput peqqussutissap aappassaaneerneqannginnermini Peqqinnissamut Ataatsimiititaliamut ingerlatinneqaqqaarnissaa.

Olga Poulsen. Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Peqqissaasutut ilinniartitaaneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaatut siunnersuut, Inuit Ataqatigiit imannak oqaaseqarfigissavarput. Inuit Ataqatigiinniit nuannaarutigalugu oqaatigissavarput Peqqissaasutut ilinniartitaaneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuutip saqqummiunneqarnera, tassami taassumap ersarissisissammagu napparsimaveqarfimmi sulisut kikkorpiaat pineqarnersut. Naluneqanngilarmi napparsimaveqarfiup iluani naapparsimasunik paaqqutarinninermik suliaqartut arlaqartut. Assersuutigalugit - peqqissaasut, peqqinnissamik siammarsaasut, Inunnik isumaginninnermik Peqqinnissamullu Ikiortit, naliginnaasumillu ikiortit ilinniarsimanngitsut.

1997-imi napparsimaveqarfiup iluani napparsimasunik paaqqutarinninermut tunngatillugu sulisunik ilinniarsimasunik pisariaqartitsinerup misissuiffigineqarnerata takutippaa annertoorujussuarmik naapparsimasut tikillugit paaqqutarinninneq amigarluinnartoq. Paaqqutarinninerup amigarluinnarnerata kingunerisarpaa napparsimavinni inuit nappaateqarlutik uninngasut toqqissisimasannginnerat aammalu napparsimasunut ilaqutaasut toqqissisimasannginnerat napparsimasortamillu qanoq inneranik malinnaatinneqannginnermik misigisimatinneqalersarneq.

Tassunga peqqutaanerpaavoq sulisussanik, napparsimasunik aamalu ilaqutaasunik oqaloqatiginnissinnaasunik amigaateqarnerujussuaq. Peqqissaasut eqqarsaatigalugit nalunngilarput taartaagallartartut kalaallisut oqaaseqanngitsut amerlasoorpassuusut tamakkulu peqqissaasut nunaqavissut peqatigalugit sapinngisartik tamaat atorlugu napparsimasunik ikiuerusuttartut ajoraluartumillu

naammattumik napparsimasoq ilaqutaasullu oqaloqatigineqarsinnaanngikkaangata paaqqutarinninneq naammattoq tunniunneqarsinnaaneq ajorpoq. Taassumap saniatigut napparsimasut pisariaqartitaat tassaavoq piffissaqarfigineqarneq.

Peqqissaasut suliassamik saniatigut annertoorujussuarmik allaffissornerit, pilersaarusiornerit, peruluttunik paaqqutarinninnerit, ilinniartitsinerit, nakorsaatilerinerit peqqinnissamut siammarsaasut peqatigalugit suliassarisarpaat taamaalillutillu napparsimasunik pitsaanerpaanik sullissiniarnerat ajornakusoortarluni. Peqqinnisamut siammarsaasut taaneqartut saniatigut annertuumik suliassarisarpaat tikisitanik suliffiup iluani pissutsinik ilinniartitsisarnerit.

Peqqinnissamut ikiortip, taamatummi taaguuteqarnissaa tulluarsorinarnerummat, amerlanerusut pigilernerisigut peqqissaasut peqqinnissamillu siammarsaasut suliassaat naammaginarnerusumik naammassineqarsinnaalissapput, tassami; suliassat allat soorlu - napparsimasunik asattuinerit nerisitsinerit, pisuttuartitsinerit, kiserliortitsinaveersaarnerit, sammisassaqartitsinerit ilaqutaasunillu oqaloqatiginninnerit peqqissaasumut ikiortip ilinniartilluarneqarnermigut pitsaasumik naammassisinnaammagit. Taamaattumik Inuit Ataqatigiinniit sakkortuumik kaammattuutigissavarput ilinniartitsinerit pilersaarutaareersut eqqorlugu aallartinneqarumaartut.

Isumaginninnermi Peqqissaanermilu Ikiortit STI-ip iluani ingerlanneqartut pitsaanerulersinneqarnissaanut suliniuteqalersaarneq; Inuit Ataqatigiinniit nuannaarutigivarput tapersersorlugulu. Isumaqarpugut taanna ilinniagaq pitsanngorsaavigineqarnermigut annertuumik Inuiaqatigiinnut iluaqutaalerumaartoq, puigussanngilarpummi napparsimaveqarfiinnaanngitsuni napparsimasuuteqartaratta, napparsimasuuteqarpugut aamma piginnaanikittuuteqarpugut angerlarsimaannartunik , tamakkua pitsaasumik ilinniarsimasunillu sullinneqarsinaanissaat aamma ineriartortittariaqarparput, suliniutigineqartariaqarpoq peqqinnissakkut isumaginninnikkullu sullinneqartarialinnut ilinniartitsisarnerit pisortaqarfiit taakkua marluk suleqatigiillutik immersugaannik pilersaarusiornissaq. Isumaginninermi Peqqinnissamilu Ikiortit ilinniartitaanerat annertunerusumik innarluutilinnik sullissinissamik periusaasartunik imaqartariaqarpoq, taamalilluni angerlarsimaffinni innarluutilinnik aammalu piginnaanikittunik sullissisinnaanissaat pitsanngorsarneqarsinnaassammat, taassumalu saniatigut innarluutilinnik angerlakaatitsiniarnermut sulisussatigut piareersarnerit aaqqissuussaasumik aallartinneqarsinnaassammata.

Ungasinngitsukkut nunaqarfinni peqqinnissakkut sullissisut nunamik tamarmi aggersut peqqinnissami ilinniarfimmi pikkorissartinneqarput. Nunaqarfinni peqqinnissakkut sullissisut tassaapput peqqinnissaqarfiup iluani sulisuusut pingaaruteqarnerpaat ilaat. Nunaqarfinnimi amerlasoorpassuartigut kisimiillutik peqqinnissamut tunngasuteqartunik sulisuusut akisussaaffimmillu annertuumik tigummiartuusut.

Taakku nunaqqatitik qanilluinnarlugit sullissisinnaapput annertuumillu pinaveersaartitsinermik

suliaqarnissamik atorneqarsinnaallutik. Piffissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu innuttaasut imminnut paarinerulernissaannik kinguneqarsinaasumik; taamaattoqassappalli pisariaqarluinnarpoq katsorsaanermut tunngasunik pikkorissartinneqartarnermik saniatigut aamma pinaveersaartitsinermut tunngassuteqartunik pikkorissartinneqartarnissaat.

Inuiaqatigiinni paasisariaqarparput angerlarsimaffinnut ornigullutik ikiortaasartut pisariaqartilluinnaratsigit aammalu iluaqutigigatsigit, taamaattumik kommunet assut kajumissaarusunnarput angerlarsimaffinni ikiortinik pikkorissaasarnerit ataavartumik ingerlanniartaqqullugit, taamatut kajumissaaruteqarnitsinnut ilaasussatut pingaarluinnartutut isigisavut tassaapput - utoqqaat angerlarsimaffiini sulisut. Tamakkunani pikkorissaasarnerit KANUKOKA kommunet isumaginninnermut peqqinnissamullu ilinniarfiit suleqatigiinnerisigut ingerlanneqarsinnapput. Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut aaqqissuussinerit kommunenit pissaqarnerusunut kisimik periarfissiinatik kommunenut pissakinnerusunut aamma periarfissiisuusariaqartut.

Tassunga atatillugu Peqqinnissamik Ilinniarfiup pikkorissaasarnernut neqeroorutigisartagai annertunerusumik aamma angerlarsimaffinni ikiortaasartunut utoqqaallu angerlarsimaffiini sulisunik pikkorissartitsisarnernik ilaqarnerusariaqarsinnaaneri kissaatigissavarput. Inatsisissatut siunnersuutip kingunerisussaavaa Napparsimasunik Paarsisutut Peqqinnissamullu Ikiortitut ilinniartitaanerit pillugit Inatsisartut Peqqussutaat nr 9. 13 maj 1993-imeersup atorunnaarsinneqarnera. Atorunnaarsitsinerup peqqutigaa Peqqinnissamut Ikiortit immikkut ilinniartitaasalissammata STI-ip ataani ilinniagaareersimasup, tassalu - Inunnut Isumaginninnermik Peqqinnissamullu Ikiortitut ilinniagaareersimasup ingerlaqqeriarfissaatut.

Tamanna Inatsisartut inatsisaanni siunnersuummi naliginnaasumik nassuiaataanni ersersinneqarpoq; taamaattumik pissusissamisoorpoq Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoq aperissallugu Peqqinnissamut Ikiortit ilinniartinneqartarnerat immikkut peqqussusiortariaqannginnersoq imaluunniit Inatsisartut peqqussutaat nr 2. 31 maj 1993-imeersoq allannguteqartinneqarnissaanik siunnersuusiortariaqannginnersoq. Inatsisissamut siunnersuummi Naalakkersuisut annertuumik piginnaatitaaffilerniarneqarput, taamaatumik Inuit Ataqatigiinniit kissaatigissavarput Kultureqarnermu Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Ataatsimiititaliap inatsisissatut siunersuutip aappassaaneerneqannginneranik Naalakkersuisumut tusarniaassasoq; piginnaatitsinerit qanoq ilusilersorniarneqarnersut paasiniarlugu.

Peqqussutissatut siunnersuummi § 6-i, naapertorlugu - Ilinniartitaanermut pisortaqarfik pisinnaatinneqassaaq ilinniartitaanermut siunnersuisoqatigiinnik pilersitsinissamik. Ilinniartitaanermut siunnersuisoqatigiit; inunnik peqqinnissamut ilinniartitaanermullu tunngasunik ilisimasaqartuussapput. Namminersornerullutik Oqartussat nalunaarutaat nr 36. 27 december 1993-imeersoq qiviarutsigu takuneqarsinnaavoq kapitali 6-imi, § 13, imm.2-mi, nr.4-mi ilinniagaqartut akunnerminni ataatsimik toqqaassasut.

Inuit Ataqatigiinniit piumasarissavarput taassumap peqqussutissamut siunnersuummi ersarissarneqarnissaa, taamaalilluni ilinniagaqartut sunniuteqarsinnaanerat apeqquserneqarsinnaassanngimmat; tassami siunnersuummi siunnersuisoqatigiit inuttassaat tassaassammata inuit peqqinnissamut ilinniartitaanermullu ilisimasaqartut. Peqqussutissami siunnersuummi kallaallisuuani § 7-imi allassimasoq, ,,1 januar 1999 atuutilerpoq" aaqqinneqarnissaa piumasarissavarput naqinnerlutat allat tamaasa ilanngullugit. Taakkua saniatigut Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoq qinnuigissavarput, peqqinnissamik suliaqartunik aammalu oqaasileriffik suleqatigiillutik peqqinnissamik tunngasunik suliaqartut, taaguuterpassuit paatsuugassaajunnaarlugit taaguusersueqqullugu imaluunniit taaguutinik erseqqarissaateqaqqullugu.

Taamatut oqaaseqarluta peqqissaasutut ilinniartitaaneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuut aappassaaneerneqannginnermini Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu ataatsimititaliamut ingerlateqqipparput. Qujanaq!.

Mogens Kleist, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:

Peqqissaasutut ilinniartitaaneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuummut Kattusseqatigiinnit imatut oqaaseqarusuppugut: Naalakkersuisup saqqummiussai soqutiginartut Kattusseqatigiinnit tapersersorpagut. Nalunaarutaalu toqqammavigissagaanni Isumaginninnermi Peqqissaanermi Ikiortitut ilinniarnerup aaqqiivigineqarnissannut piffissanngorsimammat, ilinniartitaanerup naliliiffigineqarnissaa, ilaatigullu misilittagaasimasut tunngavigalugit, minnerunngitsumillu pissutsit, ullumikkut nunani allani ilinniartitaanerup aaqqissuunneranut naleqqussartariaqalersimammata.

Aammalu ilinniartitaanerup allanngortinneratigut ilinniartut periarfissinneqarmata ilinniaqqissinnaanerminnut Kattusseqatigiinniit tapersersorusupparput. Naalakkersuisuusimasut aggustimi 97-imi aalajangiisimanerat toqqammavigissagaanni periarfissat ilinniaqqinnissamut amaassisuunerat aammalu ingerlariaqqinnissamut aqqutissiuisuunerat maluginiarparput. Ilinniarnissamullu piumasaqaatit aamma Peqqissaasutut ilinniarnerup sakkortusineratigut nunani allani piumasaqaatit malinniarneqarneri maluginiarpavut. Taasinnaavarpummi Qallunaat Nunaanni Social og Sundhedsassistentitut atuartitaaneq assigikannerlugu maannakkut iluarsaassisoqarniartoq. Nunatsinnimi taamatut ilinniarsimasut pisariaqarteqaagut, napparsimaveqarfinniinnaanngitsoq inuiaqatigiilli iluanni sullissinernik assigiinngitsuni, Kattusseqatigiinniillu oqaatigerusupparput assigiinngitsut suli qulakkeerneqarsimanngimmata ilinniartitaanerup taamatut aallartinneqarnissaanut. Qulakkeerneqarsimanngitsut taakkartorsinnaasavut tassaapput - ilinniartitsisussat, inissaqarniarneq inillu atuartitsivissat, taamaattumik Naalakkersuisumut apeqqutigerusupparput taakkartoriikkavut piffissami qaninnermi qanoq qulakkeerneqarsinnaanersut ilinniartitaanerup aallartinnginnerani.

Peqqissaasutut ilinniarnerup sukaternera isarissumik maluginiarparput, tassami siornatigut ilinniartut ikerinnakkut atuarunnaarlutik Socialassistentitut sulilersinnaasarmata, tamannalu peerlugu ilinniarneq aallaqqaataaniit nammassinissaanut ingerlanneqartalernissaa pissusissamisoortutut isigaarput. Aammalumi ukiut marluk ingerlareernerisigut atuarnerminnik unitsitsillutik sulilersimasut akissarsiatigut aaqqiivigineqarsimannginneri maluginiarpavut.

Nunarsuarmi Peqqissaasutut ilinniartitaanerup piumasaqaatai sakkortuut nunatsinni atuutsinniarneqalerneri naleqquttuutippavut sulilersinnaanermilu Peqqissaasutut akuersissummik pigisaqalernissap anguniarneqarnera pisussaaffittut ilinniarsimasumut naleqquttutut isigaarput. Peqqissaasut nunatsinni taakkartortuarpavut amigaatigalugit aningaasarpassuillu atorlugit taartaagallartussanik tikisitsisarluta, tamakkua suli siunissami ingerlatiinnarneqassanerput?, qaqugulu peqqissaasunik ajornartorsiornerput aaqqiivigineqassava?, tassami innuttaasut napparsimavinni saaffiginnissinnaasariaqarput toqqissisimallutik aammalu pitsaasumik pineqarsinnaasariaqarlutik. Nalunngilarpummi illoqarfinni arlaqaqisuni innuttaasut toqqissisimaneq ajortut peqqissaasussaaleqineq aammalumi nakorsassaaleqineq pissutigalugu.

Taamatut oqaaseqarluta aappassaaneerneqarnissaanut innersuussutigissavarput, Naalakkersuisumiilli taakkartorsimasavut akineqarnissaat kissaatigaagut. Qujanaq!.

Lise Lennert. Kultureqarnermut ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoq:

Siullermik qutsatigissavara Partiinut tamanut taamatut tapersersuerpaluttumik nipeqartumik aappassaanik suliareqqinneqarnissaanut tapersiissuteqarmata. Taavalu utoqqatsissutigissavara saqqummiussininni quppernermi kingullermi oqaaseqatigiit kingulliit siuliini imatut oqartoorsimagama: "Ilisimatitsissutigineqarsinnaavoq ukioq manna peqqissaasumut ilinniarsimasut", imaassaaq ilinnialernissamut aqqaneq marluk qinnuteqarsimammata. Ilinnnialernissamut, taamaassaaq.

Taava partiit oqaaseqartut ataasiakkaarlugit akissuteqarfigilaassavakka. Siumut oqaluttuata peqqissaanissamut ikiortitut ilinniarnerup siunissami najugaq qimannagu ilinniarnertut aaqqissuullugu aamma neqeroorutigineqarsinnaanissaa Naalakkersuisunut eqqumaffigineqarluni ammatinneqarnissaa oqaatigaa.

Peqqinnissamut ikiortitut Peqqinnissaqarfiup aamma inunnik isumaginninerup iluani sulisussaapput. Tassami napparsimavinni aamma utoqqaat nammineersinnaajunnaarsimasut illuini sulisinnaapput. Ilinniarnerminnilu taakkunani sapaatit akunnerini 35-ni sulinermik sungiusartussaallutik. Sulinermik sungiusarneq najugaq qimannagu illoqarfimmi napparsimavimmiluunniit utoqqarnulluunniit illulinni ingerlanneqarsinnaavoq. Ilinniarnerullu ilaa atuagarsornerussaaq Peqqissaanermut Ilinniarfimmi sapaatit akunnerini 34-ni ingerlanneqartassalluni. Peqqinnissamut ikiortitut ilinniarneq misilittagaqarfigineqaleriarpat, kiisalu misilittakkat siulliit nalilerneqareerpata najugaq qimannagu peqqinnissamut ikiortitut ilinniarsinnaaneq Naalakkersuisut Peqqissaanermut Ilinniarfik peqatigalugu nalilersussavaat.

Taava Atassumminngaanniit. Tassani ujartuineq peqqinnissamut ikiortitut ilinniartitaaneq pitsaasoq qaqeqqinneqartariaqannginnersoq nalilersorneqartariaqarnera Atassutip ujarorpaa. Tassani innersuussutigissavara, soorunami qimerluueqqilertinnata aamma apeqqutaassaaq udvalgimi suliarineqarnermini qanoq taassuma nalilerneqarnera. Tassalu taanna udvalgimut innersuussutigissavara, ataatsimiititaliamut taassuma apeqqutip ingerlateqqinnissaa.

Taavalu naggataatigut Atassutip apeqqutigisai, kisitsisinik ujartuipput, taavalu soorunami aappassaanik uuma peqqussutissap aappassaaniinnginnerani Atassummut taakkua ujartugai kisitsisit apuukkumaarpagut.

Taavalu Inuit Ataqatigiit saqqummiussaannut. Quppernerit pingajuanni Inuit Ataqatigiit apeq-quteqarput. Tassani apeqqut imaappoq immikkut peqqussuteqartariaqannginnersoq imaluunniit Inatsisartut peqqussutaat allannguuteqarnissaanik siunnersuusiortoqartariaqannginnersoq massakkut atuutilertinnagu. Tassani pivara qupperneq 3-mi immikkoortut aappaanni Inuit Ataqatigiit apeqqutigisaat.

Tassa taanna imatut aaqqinneqarsinnaavoq aammalu piareersarluta aallartereerpugut nalu-naarusiornikkut januarip aallaqqaataani ukioq 2000-imi atulersussatut, tassalu taamaaliorsinnaavugut una tunngaviaglugu: Inuussutissarsiutinut ilinniatitaanerit pillugit Inatsisartut peqqussutaat nr. 2 31. maj 1999-imeersoq tunngavigalugu taamaaliorsinnaatitaavugut.

Aappassaanik Inuit Ataqatigiit kissaatigivaat, Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Ataatsimiititaliap Inatsisartut siunnersuutip aappassaaneerinnginnerani Naalakkersuisumut tusarniaassasoq piginnaatitsinerit qanoq ilusilersorniarneqarnersut paasiniarlugit. Tassani oqaatigisinnaavara sinaakkutissiissutit nalunaarutit aqqutigalugit taanna iluarsisinnaagatsigu.

Kiisalu pingajussaatut aamma ujartugaat piumasariniarlugu peqqussutissamut siunnersuummi ersarissarneqarnissaa ilinniagaqartut sunniuteqarsinnaanerat apeqquserneqarsinnaajunnaartillugu. Taava tassani innersuussutigerusuppara ataatsimiititaliami sulilernermi taassuma apeqqutip erseqqissarneqarnissaa aamma ilangullugu oqaluuserillaqullugu.

Kiisalu una kingulleq. Taaguutit assigiinngitsut assigiiaartorujussuit imminnut ujartorpaat qinnutigalugulu taakkua taaguutit peqqinnissamik suliaqartunik aammalu Oqaasileriffimmik suleqateqarluni taaguuteqarpassuit paatsuunganartut erseqqissuliuuteqarfigeqqullugit. Taamatullu kissaateqarnerat naammassiniassavarput, tusaatillugu aamma uani tigorusullugu.

Taava Kattusseqatigiit taamatut tapersiinerat soorunami aamma qutsatigissavara. Aamma tassani uparuartorneqartut maluginiarpakka. Uani ukua qulakkerneqarsinnaanersut apeqqutigineqarput taakkartorlugit ilinniartitsisusassat inissaqarniareq inillu atuartitsivissat ujartorneqarput. Soorunami tassa uuma aappassaaniinnginnerani neriorsuutigisinnaanngilara taanna akissuteqarfigisinnaallugu. Kisiannili tassa erseqqissaatigisinnaasannik aggiussiumaarpunga. Aammalu una ukiut marluk ingerlareernerisigut atuarnerminnik unitsitsillutik sulilersimasut akissarsiaatigut aaqqiivigineqarsimannginneri maluginiarneqarsimasut, massakkut aamma taanna akissuteqarfigisinnaanngikkallarpara, kisianni misissorumavara.

Mikael Petersen, Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu Naalakkeruisoq, Siumut:

Kultureqarnermut Iliniartitaanermullu Naalakkeruisup akissuteqaataanut ilangutilaarlugit ukua eqqaalaarniarpakka. Tassa Inuit Ataqatigiinninngaanniit oqaaseqartup oqaatigisai soqitiginarluinnartuummata aamma Ilinniartitaanermut Naalakkeruisup akissuteqarfigilaareeraluarai kisianni isumaqarpunga inunnik isumaginninnermut tunngasutigut isigalugit aamma oqaaseqarfigineqalaartariaqartut.

Ilumoorluinnarpoq ullumikkut inunnik isumaginninnikkut suliassat ingerlanneqartut, utoqqaat illuini aammalu immikkut nammineerlutik pisinnaanngitsut paaqqutarineqarneranni ilinniarsimasussaatitaanermut piumasaqaatit ullumikkut annertupput. Minnerunngitsumillu innarluutillit nunatsinni annertusiartuinnartumik paaqqinnittarfitsigut inerisaaffigisagut, aammalu Danmarkimiittuutitta innarluutillit nunatsinnut utersinnaasut utertikkiartuaarnissaat eqqarsaatigalugu ilinniarsimasunik pisariaqartitsineq annikilliartorani annertusiartortorujussuuvoq.Ullumikkut naak ilinniarsimasunik aamma suli annertoorujussuarmik amigaateqareeraluartugut.

Taamaattumik uagut Inunnik Isumaginninnikkut Pisortaqarfimmi aammalu Sulisoqarnermut Pisortaqarfimmi suliavut tassunga attuumassuteqarluinnartuupput. Tassa sulisussatigut inunnik isumaginninnikkut sulliveqarfinni soorunalumi aamma Peqqinnissaqarfik eqqarsaatigalugu suli-sussatigut ilinniarsimasutigut pisariaqartitatta nalilersortuarnissat pisariaqarmat. Aammalu siunissaq eqqarsaatiglaugu pisariaqartinneqarumaartussat siunissami qanoq amerlatigissusaat, tamakku tamarmik ilisimaneqartariaqarmata, taamaattumik naatsorsueqqissaarnerit misissueqqissaarnerillu tassani suli amigaatigineqarput.

Kisiannili tassa oqaatigissavara Naalakkersuisoqarfitsinni tamakku pillugit iluarsaaqqinneq aqqutigalugu suliassanik piareersaagatta, ukioq 2000-ilu aallarnerfigalugu sukumiinerusumik kisitsisitigut paasissutissat tassani neriuutigaarput pisinnaalerumaarlugit ukioq 2000-ip ingerlanerani.

Tassuuna ilanngullugu erseqqissaatigilaartariaqarpoq inunnik isumaginninnikkut peqqissaanikkullu ilinniartitaanerit eqqarsaatigalugit Inunnik Isumaginninnermut Pisortaqarfik aammalu Ilinniartitaanermullu Pisortaqarfik Peqqinnissaqarfillu pingasuullutik taakkua Naalakkersuisoqarfiit ataatsimoortumik aamma suleqatigiimmata. Aammalu tassuuna suleqatigiinnerup suli annertusarneqarnissaa Naalakkersuisut uagut siunertarigatsigu oqaatigissallugu.

Tassa neriuutigilluinnarparput inunnik isumaginninnikkut sulianut tunngatillugu ilinniartitaanerit aammalu peqqinnissaqarfimmi sulianut tunngatillugu ilinniartitaanerit taakkua suliassanut aammalu suliarivitassanut naapertuunnerusungorlugit ilusilersorneqarnerat taanna anguneqarsinnaajumaartoq uagut Naalakkersuisoqarfivut pingasut taakku assigiingitsut Peqqinnissamut Ilinniartitaanermut Isumaginninnermullu akornanni suleqatigiinnerup aamma annertusarneratigut.

Per Berthelsen, Siumut:

Siumut tungaaninngaanniit annikitsunnguamik taasaqalaarumavunga. Tassa siullermik Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Naalakkeruisup nassuiaatai akissutigisaalu naammagisimaarlugit tiguagut, suleriaqqinnissamilu sulilluarnissamik kissaakkumallusi.

Aappaattut taalaarumasara aallaaveqarpoq Atassutip paasisutissatut kisitsisaanerusunik ujartugaanik attuumassuteqartunik. Tassunga iluatsillugu Siumut tungaaninngaanniit taarusukkakku apequtigineqartut taakkua Inatsisartunit qularnanngitsumik tamanit soqutiginartinneqarmata, assut nuannaarutigissagaluarlugu iluatigissallugulu paasissutissat taakkua Inatsisartunut tamanut agguaanneqarsinnaassappata.

Taavalu aamma taaguutit erseqqissarnissaannut atatillugu akissutigineqartoq iluarisimaarparput, tassa isumaqartuarsinnaratta taaguutit ilinniakkanullu attuumassuteqartut ilaatigut imminnut assinguallaartut, taamaattumillu immikkuullarissarneqarnissaat tassani kissaatiginartillugu.

Olga Poulsen, Inuit Ataqatigiit:

Tassa uani eqqartorparput peqqissaasut, tassalu sygeplejerskit, ilinniartinneqartarnissaannik peqqussummik allannguiniarneq. Tassani allannguutissap ersarinnerpaartarivaa taanna sundhedsassistentimik taneqartut taakkua peerneqarnissaat, taassumallu saniatigut peqqissaasungorniarnermut iserniarnermi piumasaqaatit allanngortinneqarnerat.

Tassunga tunngatillugu Atassutikkunninngaanniit saqqummiunneqartoq ilinniarneq 93-ip siornatigut ingerlanneqartoq eqquteqqinneqarnissaanut tunngasoq, isumaqarpunga imannak toqqaannanngitsumik allassimanngikkaluarluni peqqussutissamik siunnersuummi taanna ammaanneqartoq. Pissutigalugu peqqussutissami tassani Peqqissaanermut Ilinniarfimmi ningiuusoq naliliisinnaanngussagami qinnuteqartoq ilinniarnera arlaatigut nalilersorlugu tigusisinnaanngussalluni ilinniartumik.

Tassani taamatut periarfissaqarsinnaasut uanga takorloorsinnaasakka qaninnerpaat tassaapput, peqqinnissamik siammarsaasut, tassa sundhedsmedhjælperit. Sygeplejerskolemi ilinnialernissami taamatut nalilersuinermi qaninnerpaasutut ilaasutut taaneqarsinnaapput.

Taava tassunga najugaq qimannagu ilinniartitsinissamik tunngatillugu Siumukkut oqaatigisaa piffissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu siammasissumik ilinniartitsissutaalersinnaaneranut, isumaqarpunga pingaaruteqartorujussuusoq uumap ilinniartitaanerup naammassisumik aammalu inerititaqartumik Peqqissaanermut Ilinniarfimmi suliarineqaqqaarnissaa taanna annertoorujussuarmik pingaaruteqartoq.

Pissutigalugu siunissami taamatut siammasinnerusumik ilinniartitsinermik ingerlatsilissagutta pisariaqartitassagut amerlasoorpassuit tassaasussaammata taassuminnga faggruppimi ilinniartitsisussat. Taassuminngalu faggruppimi ilinniartitsisussat tassaasussaapput taakkua sundhedsassistentimik uani massakkut taagorneqarallartumik ilinniarsimasuusut.Taamaattumik pingaaruteqarpoq taakkua inerititaqarluarnissaat siullerpaarpaamik massakkut suliniutigineqartariaqartoq.

Taava Mogens Kleistip oqaaseqarnermini assersuutigivaa Danmarkimi sundhedsassistentitut qanipajaartut. Immaqa taanna ilumoortortaqarsinnaavoq. Kisianni uani aammalu illoqarfiit iluani kommeqarfinni sulisinnaasutut aamma uani taagorneqarput. Uani isumaqarpunga pingaaruteqartuusoq ilinniartinneqarniartut tassaamata napparsimaveqarfiit iluini afdelingini assigiinngitsuni nappaatinik assigiinngitsunik aalajangersimasunut pikkoriffeqalertutut inissinniarneqartut.

Tassa assersuutigalugu pualuttunut imaluunniit anersaartuutimikkut nappaateqartunut inalukkamikkut aqajaqqumikkut nappaateqartunut naffakunut tarnimikkut napparsimasunut assigisaannullu, soorlu immikkut sammiveqartumik ingerlanneqartussamik ilinniartinneqarniartut.

Taamaattumik Inuit Ataqatigiinningaanniit aamma oqaaseqarnitsinni qujassutigivarput STI aqqutigalugu social og sundhedsmedhælperitut taaneqartartut taakkua ilinniartitaanerat pitsanngorsaviginiarneqarnerat Naalakkersuisut sulissutiginiarmassuk. Kommunimi taakkua annertuumik atorfissaqartikkatsigit.

Augusta Salling, Atassut:

IA-minngaanneersup Olgap oqaasianut tunngatillugu oqaatigisinnaavara Atassumminngaanniit peqqissaanermut ikiortit 1993 sioqqullugu ilinniartitaasarsimanerat iluatigalugu oqaaseqarnitsinni tunngavigigatsigu siusinnerusukkut ilinniartitaanerup taassumap atuunnerata nalaani peqqinnissamut ikiortit annertunerujussuarmik akisussaaffeqarlutik suliaqartitaasarsinnaasimanerat.

Taanna iluatinnartutut isigigatsigu, pissutigalugu ullumikkut paasisagut tunngavigalugit ilinniartitaanerup kingunerisaanik akisussaaffiit annikinnerusut taamaallaat tigummineqarsinnaasarsimapput. Allaat massakkut ajornartorsiut ima annertutigilersimalluni unnuami nutserisunut allaat atortariaqartalerimallutik sulisussaaleqinerq annertuallaaqimmat.

Taamaattumik uagut kissaatigisimavarput Peqqinnissamut ataatsimiititaliami nalilersuilluartoqartariaqartoq ilumut taanna iliniartitaaneq siulleq annertunerusumik peqqinnissamut ikiortit annertunerusumik akisussaaffeqarsinnasut aammalu suliaqartitaasinnaasut ilinniartitaanerata eqquteqqinneqarnissaat taanna piffissangunnginnersoq.

Mogens Kleist, Kattusseqatigiit:

Naalakkersuisup oqaaserisai tusaatissatut tigussavagut aammalu neriuutigalugu taakku ujartukkagut ataatsimiititaliamulluunniit saqqummiukkumaarai. Uku ujartuinitsinni pingaartipparput ilinniartitsisut qassit pisariaqartinneqarpat inissat assigiinngitsut. Massakkut oktoberiuvoq, november december, januar. Naatsorsuutigineqarpoq januarilluunniit naalernerani immaqa aallartissinnaassasoq. Piffissaq sivikitsuaraararsuuvoq.

Taamaattumik isumaqarpunga tuaviuussaavallaartumik taamatut ingerlatitsiniaraanni sukumiisumik aatsaat misissueqqaarluni qulakkeereqqaarluni aatsaat tamakkua saqqummiuttariaqartutut uagut tungitsinninngaanniit taakkartorusuppagut. Aammalu Olgap taakkartugaanut, napparsimaveqarfinniinnaq uanga naatsorsuutiginngilakka taakku sulilertussaassasut social og sundhedsassistentitut taakku STI-mut tunngatillugu ingerlasut. Kisianni uani immikkortut taakkua peqqissaasunngorniat taakkua immikkorluinnaq isigisariaqaratsigit.

Taamaattumik social og sundhedsassistentitut taanna massakkut ingerlanneqartumut tunngatillugu isumaqarpunga sumiluunniit sulisinnaapput kommunip iluani, peqqinnissaqarfiup iluani sulisinnaapput. Aamma peqqissaasumut atuartut taakku napparsimaveqarfinni sulisinnaapput. Taamaattumik naatsorsuutigilluinnarpara ataatsimiititaliami taakku eqqartorneqalerpata annertungaatsiartorujussuarmik aamma tusarniaanissagut ingerlanneqartussaassasut.

Tassami atorfinitsitassagut qanoq inissisimasappat, qanoq ilinniarsimassappat inissaat akissarsiassaat tamakku tamarmik qulakkeerneqartariaqarput. Taamaattumik piffissamik taamak sivikitsigisumik qaammatit pingasut sisamat ingerlanerinnaani isumaqanngilanga aaqqinneqarsinnaasut.

Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Anders Andreassen, Siumut:

Allanik oqaaseqartussaarummat, taamaalilluta ullumikkut oqaluuserisaq immikkoortoq 34 Peqqissaasut Ilinniartitaaneq pillugu Inatsisartut peqqusstissaattut siunnersuutip siullermeerneqarera naammassigallarparput.

Aappassaaneerneqartinnanilu Kultureqarnermut Ilinniartitaanermullu Ataatsimiititaliami suliarineqaqqaarallassaaq. Tassa tassani ilinniartitaanerit eqqartorneqartarmata, naak Atassutip innersuussutigigaluaraa Peqqinnissamut Ataatsimiititalimi aaqqinneqassasoq. Kisianni ilinniartitaanermut attuumassuteqarnera taava tassunga Ilinniartitaanermut Ataatsimiititaliami suliarineqaqqaarallassaaq. Aammalu isumasioqatigiissinnaapput taakkua marluk akornamminni. Tamatumalu kingorna aappassaaneerneqarumaarpoq. Tassa ullumikkullu oqaluuserisassagut tassa tamakkerpagut.

Oqaluuserisaq naammassivoq.