Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 06-1		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Marlunngorneq 25. maj 1999, nal. 15.59.

 

Oqaluuserisani immikkoortoq 6

 

Kalaallit Nunaanni iluarsagassanik pisariaqartitsineq pillugu nassuiaat.

(Naalakkersuisut Siulittaasuat)

 

 

Ataatsimiinnermi aqutsisoq: Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Siullermik oqaatigissavara, Inatsisartunut Siulittaasup ilumoortumik oqaatigimmagu, Kalaallit Nunaani iluarsagassanik pisariaqartitsineq, taama taaguuserlugu oqallisigisassaq allassimammat. Uani uagut kalaalli­suunngortitaanerani AKalaallit Nunaanni nutaanngorsaasariaqarneq pillugu Ataatsimiititap ataqatigiissaasup nalunaarutaa@ taanna paasiuminaassinnaammat. AIluarsagassanut pisariaqartitsineq@ taanna oqaaseq atussavarput.

 

August 1998-imi Nunatsinni Naalakkersuisut Danmarkimi Naalakkersuisut isumaqatigiissuteqarput Nunatsinni iluarsagassanut pisariaqartitsineq, pisariaqartitsinerup ilusilersornissaanik suliaqartussamik ataqatigiissaarisussamik ataatsimiititaliortoqassooq Nunatsinni Danmarkimillu atorfilittanik inuttalersukkanik.

 

Ataatsimiititaliap suliarisussaavaa atortussat Namminersornerullutik Oqartussat suliassaminnik pineqartumik sulissutiginninnerminni pilersaarisiornissaanut pingaarnersiunissaanullu atugassat suliarinissaat. Tamatuma saniatigut atortussiat taakku tunngaviusussaapput pisariaqartitsinerup nalunaarsorneqarsimasut iliarsiiviginis­saat siunertaralugu Danmarkip peqataasinnaanerata Nunatsinni Danmarkimi Naalakkersuisut oqaloqatigeq­qinnissaannut tunngavissioqataanissamut.

 

Ataatsimiititami sammineqarsimapput ineqarnermut, suliffeqarfinnut, pilersuinermullu tunngasut tamakku­nunngalu tunngatillugu ataatsimiitartut suliassanut paasisimasalinnik, aamma suleqatigiissitaliorsimavoq, ataatsimiititap suliassaanut aamma tunngavissioqataasussanik. Tamatuma saniatigut Naalakkersuisut aamma suleqatigiissitaliorsimapput illuliortiternermut, sanaartornermullu tunngasunik ilinniartitaanernullu taakkununn­ga attuumassuteqartunik suliaqartitaasimasunik.

 

Ataatsimiititap sulinerata inerneri nalunaarummi maanna Inatsisartunut suliassanngortinneqartumi saqqum­miunneqarput.

 

Nalunaarummi takuneqarsinnaavoq suleqatigiissitat illuutitigut suliffeqarfitsigullu iluarsagassanik pisariaqartit­sineq ataatsimut isigalugu ima akiqassangatikkaat 3 mia. kr.-it sinnitsiarlugit, aammalu pilersuinermut tunngasunut immikkut aningaasaliissutigeqqittariaqartut 1mia. kr.-it inutsiarlugit. Tassalu ataatsimut katillugu pisariaqartitsineq nalilerneqarpoq 4 mia. kr.-it sinnilaarlugit akeqassasoq.

 

Aningaasaliissutissat taakkua ilaat aningaasanut inatsimmi naatsorsuutigineqareersimapput.

 

Nunatsinni ataqatigiissaarinermut ataatsimiititami oqaatigineqarsimavoq nutartigassanut pisariaqartitat paasineqartut aaqqinnissaanut naalagaaffiup peqataanissaani aallaaviusariaqartoq sananeqarsimasut, ilusilersoqqaarnerini, sananeqaqqaarnerini atortussallu suut atorneqarsimaneri kukkussutaasimasinnaasut amigaataasimasinnaasullu imaluunniit ineqarnermut suliffeqarfinnullu tunngasut Namminersornerullutik Oqartussanut tunniunneqannginnaranni amigartumik aserfallatsaaliisimaneq Nunatsinni uparuartorneqarsima­vortaaq.

 

Nutaanngorsaanissamut pisariaqartitsineq maannakkut paasineqarsimasoq, suliassaqarfiit Namminersor­nerullutik Oqartussanut tunniunneqarnerata nalaani ilimagereerneqarsinnaanatillu ilimagineqareersinnasi­manngitsut, tamatumani ilanngullugit tapiissutit annertussuserneqarneri.

 

Taamattumik Naalakkersuisut isumaqarput naalagaaffik sanaartornermut aammalu ilaatigut naammaginann­gitsunik aserfallatsaaliisimanermut akisussaasutut nutaanngorsaasariaqarnerit iluarsineqarnissaannut aamma aningaasaleeqataasariaqartoq.

 

Ataatsimiititap tikkuarpaa ullumikkulli illuliortiternermi sanaartornermilu naammassinnissinnaaneq tamakkiil­luinnangajattumik atorneqareerpasissoq. Ilinniartitaanikkut annertunerusumilluunnit iliuuseqartoqaraluarpat naatsorsuutigisariaqassaaq piffissaq ingerlangaatsiarumaartoq naammassisaqarsinaassutsip annertusinissaata tungaanut, tamatuma kingunerisaanik aamma nutaanik sanaartornissamik pisariaqartitsinissamik isigigaanni qaninnerusoq isigalugu, ullumikkumut sanilliullugu nutaan-ngorsaanerup, tassa iluarsagassanik pisariaqartitsi­nerup annertusarneqarnissaa ajornakusoortussaavoq.

 

Ataatsimiititap suleqatigiissitaasa tikkuarpaat pissutsit teknikimut tunngasut isigigaanni nutaanngorsaaneq iluarsagassanut pisariaqartitsineq ukiut qulit 15-inillu ingerlaneranni isumannaatsumik naammassineqarsin­naassasoq.

Taamatut siammaanikkut ajornarunnaassaaq suliniarnerup naammassineqarnissaa Nunatsinni aningaasaqar­neq sulisussaqarnerlu aamma akornusernagit. Kisiannili illuliortiternermi sanaartornermilu maannakkut sulisorisat taamaatsillugit ajornassaaq, ukiuni 15-ini nutarteriniarnissaq naammassissallugu. Nutaanik illuliortiternissamut aningaasaliisariaqarnermut pisariaqartitsineq tamatuma peqatigisaanik tamakkiisumik ilaannakuusumilluunniit isumaginiaatigalugu.

 

Iluarsagassanik pisariaqartitsineq nutaanillu illuliortitsinissamik pisariaqartitsinermut sanilliullugu, illuliortitsi­nermi sanaartornermilu naammassisaqarsinnaassutsip killeqarnera pissutigalugu Naalakkersuisut suliniutigi­lersimavaat suliffinni taakkunani pissutsit misissuataarnerunissaat, kiisalu ilinniartitaanikkut ingerlatsinermi aamma annertunerusumik suliniuteqarnissaq.

 

Tassalu Naalakkersuisut siunnerfigaat Inatsisartut ukiami ataatsimiinnerani tamakkua pillugit nassuiaammik saqqummiussinissaq.

 

Aningaasalersuinissamut tunngatillugu nalunaarummi allaaserineqarpoq aningaasanut inatsimmi pingaarneruti­tat allanngortinneqarnissaannut periarfissat.

 

Kiisalu attartorneq, tassa aningaasanik akiliisitsisarnerlu aqqutigalugit annerusumik aningaasalersuisinnaanis­saq.

 

Tamatuma saniatigut allaaserineqarpoq periarfissaasinnaasut taarsigassarsinikkut aningaasalersuisinnaaneq aqqutigalugit Nordisk Hjemmestyres Bank aammalu imaluunniit Europæeres Hjemmestyres Bank. Kiisalu iluarsagassat nutarterneqarnissaanut ilagisaattut avatangiisit eqqissinissaq patajaallisaanissarlu pillugit aningaasaatit avannaarsuanut tunngasut ilaasa atorneqarsinnaanerat avatangiisit pitsanngorsarnissaanut nukissaqarnikkullu sipaaruteqarniarnikkut.

 

Aningaasateqarfik taanna MEFRISTA-mik taaneqartartoq innersuussutigissavara. Namminersornerullutik Oqartussat naalagaaffiullu peqataassuteqartarsinnaanera pillugu tunngaviusumik qanoq isumaqarneri ilanngullugit aamma allaaserineqarsimapput.

 

Aamma erseqqissarneqassaaq iluarsagassanik nutarterinissaq tassaannaanngimmat illuutit atortorissaarutillu pissusitoqqamittut ilisinnissaat, nalunaarummimi takuneqarsinnaavoq ataatsimut isigalugu aningaasaqarnerput aamma illersornerusariaqaleripput, Namminersornerullutik Oqartussat kommunit ingerlatseqatigiiffii suliffeqarfii inuillu ataasiakkaat ataavartumik aserfallatsaaliinermut nutarterinissamullu aningaasaliinerusaria­qarput, taamalilluni siunissami aserfallakkiartorneq pinngitsoorniassagatsigu.

 

Namminersornerullutik Oqartussat kommunillu taakkuinnaallutilluunniit aserfallatsaaliinermut aningaasat ullumikkornit 30 mio. kr.-init amerlanerusut ukiumut atortariaqaraluarpaat.

 

Ineqarnermut tunngasutigut sulissutigilereersimavarput ukiut qulit 20-lluunniit qaangiuppata ullumikkut atuuteqqilinnginnissaat. Ukiuni kingullerpaami A/S Inissiaatileqatiffimmi INI-mi najugaqatigiiffiit aserfallat­saaliinissamut nutaanngorsaanissamullu aningaasanik immikkoortitsiortorsimapput. Nutaan-ngorsaanissamut najugateqarfiit katillugit 140 million kr.-it missaa sipaarsimavaat. Aningaasat taakku nutaanngorsaanissamut pisariaqartitsinermut atuuttup aaqqinneqarnissaanut atorneqarsinnaanngillat. Najugaqatigiiffinnili ataasiak­kaani siunissami nutaanngorsaanissanut pisariaqartunut atorneqassallutik.

 

Nutarterinissaq pillugu nalunaarummik kaammattuutigineqarpoq kvadratmeterimut 90 kr.-inik illikartitsiso­qartassasoq, tamannalu 1995-imi aallartissimavarput, naatsorsuutiginngisatsinnik nutaan-ngorsaanissamut pisariaqartitsinerit pinngitsoorniarlugit.

 

Naalakkersuisut siunertaraat najugaqatigiiffinni tamani siunissami ineqarnermut akiliutit aningaasartuutinik tunngaveqarnerulernissaat, taamaalilluni ineqarnermi siunissami nutaanngorsaasariaqarnerit tassuunakkut aamma aningaasalersorneqarsinnaaqqullugit.

 

Taavalu ingerlaannartumik aserfallatsaaliinerup saniatigut aningaasat amerlanerit atortariaqarput ilinniartitsi­nermut, ilinniartitseqqinnermut kiisalu illuliortitsinermut, saanaartornermilu sulisussat pigiinnarnissaannut. Nukissiorfinnilu isumagisariaqarpagut, aningaasaleeqqinnerit aningaasaatitta pisariaqartut pigiinnarnissaat siunertaralugit. Nutaanngorsaanissamut nalunaarutit Nukissiorfiit 1998-imi naatsorsuutaasa uppernarsarpaat illersorneqarsinnaasunik aserfallatsaaliineq attatiinnarneqarsinnaassappat ukiumut aningaasat ullumikkornit 40 mio. kr.-inik amerlanerusut atorneqartariaqassasut.

 

Taavami iluarsagassanik pisariaqartsitsitassamut pisariaqartsitsinermullu nalunaarut, nalunaarutaavoq pitsaasoq, tassuunami takutinneqarmat suliassat ukiuni aggersuni naammassisariaqavissimasut suunersut, taakkualu maani tamakkiisuumik misissoqqissaarneqalereersimapput.

 

Nalunaarut inuiaqataasunut kikkunnut tamanut ersarissumik oqariartuuteqarpoq, tassalu nalillit pigisagut paarilluarnerusariaqarigut. Immikkoortuni assigiinngitsuni tamani ataavartuni aserfallatsaaliisoqartariaqarpoq aningaasaleeqqittoqartarlunilu, taamaaliornikkut naliutsigut aamma kinguaariinnut tulliuttunut ingerlateqqitas­sat isumannaatsumik aaqqinneqarsinnaaqqullugit.

 

Naalakkersuisut naatsorsuutigaat juunip aallartilaarneraniilli danskit naalakkersuisui isumaqatiginiarneqalis­sasut nutaanngorsaanermut, tassa iluarsagassanik inissianut allanullu pisariaqartunut takuneqareersimasunut naalagaaffiup aaqqiiniarnermi peqataanissaa pillugu.

 

Taama oqaaseqarlutik Naalakkersuisut nalunaarusiaq Inatsisartuni suliarineqartussanngorlugu maanna saqqummiuppaat.

 

Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:

Taama oqaaseqarpoq Naalakkersuisut Siulittaasuat. Taava maannakkut partiit Kattusseqatigiillu oqaase­qartuinut, siullermik Jørgen Wæver Johansen, Siumut.

 

Jørgen Wæver Johansen,Siumup oqaaseqartua:

Qujnaq, Siumumiit nuannaarutigaarput maanna Naalakkersuisut saqqummiummassuk ukiuni tulliuttuni inissiat assigisaasalu nutarterneqarnissaannut misissuisimanerup paasissutissartai.

 

Suliaq tamanna Siumup aallaqqaataaniilli siuttuuffigisimavaa, tassami naluneqanngitsumik Siumup Naalaker­suisullu Siulittaasuata hr.Jonathan Motzfeldtip 1997-imi tamanna saqqummiussimammagu, suliassarlu taamanikkut aallartitsitillugu.

 

Nalunngilarput taamanikkut assigiinngitsunik uparuartorneqarlunilu oqaaseqarfigineqartarsimasoq, ilaatigut Qallunaat Nunaannut isaasalerlugu "qinnuloornermik" taaneqartarluni. Ilami suliassaq suli uparuartorneqar­tarpoq, isumaqartoqarluni qineqqusaarutaannaasoq, maannali pissutsit pissusiviusut inissialiornermi atortorineqarsimasut suusimanerinik qanoq suliarineqarsimanerinik sannarlutat qanoq naleqarneri il.il qulaajanneqarsimapput.

 

Tamatumalu kinguneraa qallunaat naalagaaffiat maani misissuinermi qujanartumik suleqataalluarsimasoq suleqataarusummat, aamma aningaasalersorneqarnissaanni oqaloqatiginnikkumanini nalunaarutigereersimal­lugu. Naalagaaffiummi akisussaaqataasutut inissisimanera nalunaarusiami erseqqissumik atuarneqarsinnaa­voq.

 

Tamanna Siumumiit nuannaralugulu qilanaaraarput suleqatigiinnermilu tamatumani Nunatsinni aningaasatigut sulisussatigut allatigullu peqaaffissagut pillugit pilerssaarusiornissani, oqallinnerni tamakkunatigullu ilusiliinerni peqataajumalluta.

 

Siumumiit isumarpugut qularutiginagulu suliassaq manna peqqissaartumik suliarissallugu pilersaarusiortaria­qartoq. Taamaattunik Siumup tungaaniit siunnersuutigissavarput Naalakkersuisut Siulittaasuata Allattoqarfi­ata ataani suliassanik ataqatigiissaarisussamik aqutsisoqatigiinnik pilersitsisoqarnissaa Namminersornerullu­tik Oqartussat pisortaqarfiisa assigiinngitsut peqataafigisaannik. Siumumit pingaartilluinnarparput suliassap torersumik pilersaarusiornissaa, aallartinnissaa naammassiniarneqarnissaalu.

 

Nalunaarusiami atuarneqarsinnaavoq illuutitigut suliffeqarfitsigullu nutaanngorsaanissaq ataatsimut isigalugu 3 mia. kr.-it sinnilaarlugit naleqartoq, aammalu pilersuinermut nutaanngorsagassanut 1 mia. kr.-it inulaarlugit nalilerneqarsimasut.

 

Aningaasat pineqartut katillugit 4 mia. kr.-it aningaasarpassuupput, kisianni kialuunniip assortunngilaa pisariaqartoq taamaaliussalluta. Illut inissiallu nalilerujussuupput, aamma atuisut ineqarumapput pitsaasumik soorunami.

 

Tamannalu aamma aningaasanik naleqarpoq. Nalunaarusiami erseqqissumik nalunaarsorneqarsimapput inissianik sanaartornerni ukiunik qangaanerusuni atortorissaarutit sanaartornermi atorneqartut ilimagisamit pilertornerusumik iluarsartariaqalersimanerat, aamma Qallunaat Nunaminni Europamilu avannarlerni tamarmi sanaartorneranni naapinneqartarsimasut. Tassa atortussiat taakkorpiaat atorneqarsimammata aamma Nunatsinni.

 

Tamakku ilaatigut pissutigalugit qallunaat aamma akileeqataallutik aningaasanillu atugassanik nassaarniaqa­taallutik iliuuseqarumasimanerat Siumumit nuannaarutigaarput. Taamaliorneq naalagaaffeqatigiinnermi suleqatigiitarnernut kusanartunut ilaavoq.

 

Qanoq sivisutigisumik qanorlu iliorluni suliassat tulleriiaarnissaat naammassineqarnissaallu Naalakkersuisut qallunaat naalakkersuisui suleqatigalugit pilersaarusiussagaat naatsorsuutigaarput, suliassalli aqunneqarnera tamarmi Namminersornerullutik Oqartussaniit siulersorneqassasoq Siumunit kissaatigaatigaarput. Ukiut iluarsaanermut atugassat quliuppata 15-uppataluunniit uatsinnut pingaarnerunngilaq, pingaarnerusutummi isigisarput tassaavoq iluarsaanerit nutarsaanerillu aallartinnissaat maanna periarfissaqalermat tamannalu tamakkiisumik iluaqutiginiassallugu iliuuseqarnissamut alloriartariaqalernerput.

 

Alloriaqqinnissatsinnut tamatumani Nunatsinni sanaartortitsinerup tamarmi ataatsimut nalilerneqarnerani sanaartugassat allat kinguartoornernik allanillu kinguarsaatinik aqqusaarneqartinnagit pilersaarusiornissaq naammassisaqarnissarlu pisariaqartutut Siumumit isigaarput.

 

Nunatsinni namminermi soorunalimi sulisussat pissarsiareqqaarnissaat salliutitaassasoq naatsorsuutigilluin­narparput, taamaammallu sulisussanik pikkorissartitsinerit ilinniartitsinerillu pilersaarusiorneqarnerat pillugu Naalakkersuisut ukiamut saqqummiussaqarnissaat kissaatigaarput.

 

Siumumit isumaqarpugut periarfissat tamaasa atorlugit Nunatsinni namminermi sulisussanik ilinniatitseqqin­nerit ilinniartitsinerillu atorneqartariaqartut. Tamatumunnga ilanngullugu sanaartornermi ilinniarfik kisiat isumalluutiginagu Danmarkimili sulisussanik ilinniartitseqqinnerit ingerlareersut suleqatigalugit maani suliso­qarnermut Naalakkersuisoqarfik tamakkunatigut sullissinermi misilittagaqalereersoq suleqatigalugu iliuuse­qartoqartariaqartoq Siumumiit isumaqarpugut.

 

Tamatumani aamma pinngitsoorumanngilagut kajumissarutigissallugu suliassat pilersaarusiorneqarneranni suliarineqarnerinilu sulisitsisut kattuffiisa qanimut suleqatigineqarnissaat aammalu sulinermik inuussutissarsiu­teqartut kattuffiat SIK suleqatigalugit suliassanik ataqatigiissaarinissaq pisariaqarluinnartutut isumaqarfigigat­sigu, minnerunngitsumik ilinniartunut praktikkerfissat sapinngisamik amerlanerpaat pissarsiarineqarsinaanis­saat anguniarumallugu.

 

Aamma eqqaamaneqartariaqartutut isumaqarfigaarput iluarsaassinissanut atatillugu sanaartornermi atortus­sanik Nunatsinni sanaanik soorlu igalaanik, matunik, assigisaanillu amerlanerusunik sanaartortoqalernissaa­nut iluarsaassinissat ataqatigiissaarluarneqarunik aqqutissiuusseqataasinnaammata. Taamaliornikkut iluarsaassinissat suli suliffinnik amerlanerusunik Nunatsinni pilersitseqataasinnaaneri soqutiginarluinnartut Siumunit isumaqargigaarput.

 

Aningaasalersorneqarnissaanut eqqarsaatersuutit Naalakkersuisut qallunaat Naalakkersuisuinik isumaqati­ginninniarnerisigut ilusilerniarnissaat innersuussutigalugu Siumumit nalilerluaqquarput iluarsaassinissanut aningaasaateqarfik imaluunniit ukiumoortumik aningaasaliinikkut iliuusissat oqimaalutarneqarnissaat, tamatumani aamma eqaatsumik suleriaaseqartoqarnissaa qulakkeerneqartariaqarmat.

 

Taamaattorli naliliisinnaanerput tunngavigalugu aningaasaateqarfimmik pilersitsisoqarnissaa orniginarnerusu­tut Siumumit isumaqarfigaarput. Inissiat iluarsaanneqarnissaannut aningaasaliinissaq pisariaqalivissimasoq maannalu periarfissinneqalersoq pimoorutamik naammassisaqarnissamut suliassaavoq aamma kommunit suleqatigalugit ingerlanneqartariaqartoq. Taamaattumik KANUKOKA suleqatigalugu aamma tamatumani naammassinninnissaq Siumup kissaatigaa.

 

Taamatut oqaaseqarluta Inatsisartullu isumaqatigiinniarnerit pilersaarusiornerillu ingerlanerini ingerlaavartu­mik ilisimatinneqarlutillu isumasioqatigineqartarnissaat kissaatigalugu, Siumup tungaaniit nuannaarutigalugu oqaatigeqqissavarput, inissianik suliffeqarfitsigut pilersuinikkullu nutaanngorsaanissat pilersaarusiornera akuersaarluaratsigu, Naalakkersuisuttalu qallunaat Naalakkersuisuinik isumaqatiginninniarnissaanik iluatsitsilluarnissaanik kissaallugit tamannami tamatta pingaartittariaqarparput.

 

Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:

 

Tassali Siumup oqaaseqartua Jørgen Wæver Johansen. Maannakkullu Daniel Skifte Atassut takanna.

 

Daniel Skifte, Atassutip oqaaseqartua:

Qujanaq, siullermik Atassummiit oqaatigissavarput nutaanngorsaasariaqarneq pillugu ataatsimiititaliap ataqatigiissaarisup nalunaarutaa, kiisalu Naalakkersuisut Siulittaasuata saqqummiussinermini oqaasii ataatsimut isigalugit iluaralugit tusaatissatut tigussagatsigit.

 

Atassummiit apeqqutit arlaqartut immikkut imatut oqaaseqarfigerusuppagut: Atorfilittat Nunatsinnut kiisalu Qallunaat Nunaannut sinniisutut sulisinneqarsimasut sulilluarsimapput. Sulisimanerat allaat imatut nalilerne­qartariaqarluni, aallaqqaammut naatsersuutigineqartumiit suli annerusumik suliaqarsimallutik. Tamanna aningaasanut tunngasutigut pisariaqartitat amerlanerujussuit saqqummersitaanerannut uppernarsarneqarpoq.

 

Nutaanngorsaasariaqarnerup aningaasalersorneqarnissaa pillugu Atassumiit naatsorsuutigilluinnarparput, soorlu Nunatsinni Naalakkersuisut Siulittaasuata Danmarkimi nalakkersuisut sulittaasuata, kiisalu Danmarki­mi aingaasaqarnermut mnisterip ataasiaratik inuiaqatigiinnut kalaallinut isumalluarsaarutigisartagaat pinngitso­orani timitalerneqarumaartoq. Sapaatip akunnerata siuliani marlunngornermi oqaatigisimasarput uteqqissa­vara, Atassutip inaarutaasumik isumaqatigiilluni nalunaaruteqarnissap kinguartitertuarnera qatsuppaa, pilersaarusiornissarlu aallartinniassammat Naalakkersuisut Siulittaasuat kissaakkumavarput inaarutaasumik isumaqatiginiarnissamini iluatsitsilluaqqullugu.

 

Aamma Atassutip peqataassalluni piareersimavoq Nunatsinni aningaasanut inatsisissariumaartussat aallaavigalugit, tulleriiarinissami nutaanngorsaasariaqarneq suliassat pingaarnerpaat ilagaattut sallerpaanngor­tinneqassappat.

 

Kisianni Atassut tukatsissaqaaq, isornartorsiuiumaarlunilu nutaanngorsaanissaq aaqqinniarneqassappat, Nunatta aningaasanik suli nunanit allanit attartoqqinnissaa kisiat isumalluutigalugu. Atassutip isumaqatiginngi­laa ulluni makkunani nunarput iluarsagassanut attartuinnavilluni aaqqiiniuteqassappat imaluunniit aaqqiiniute­qartitaassappat, tassami taava ullumikkut inuusuttuaqqat meerartagullu sumiginnakkanut taarsersuisunngor­tissagatsigit, taamatut politikeqarnissaq Atassutip pitsaasutut isiginngilaa.

 

Siunnersuutigineqarpoq nutaanngorsaasariaqarneq ukiut 15-init ingerlaneranni naammassiartorneqassasoq. Atassut isumaqarpoq ukiut qulit sinnerpallaarnagit siunnerfigineqarpat pitsaanerussasoq. Ullumikkut iluarsartariaqavissut ukiunillu arlalissuarnik utaqqineqarsinnaanngivissut annertoorujussuupput. Nutaanngor­saasariaqarnerup saniatigut aamma assut pingaaruteqarpoq pigisanik nutarpasinnerusunik ataavartumik iluarsaajuarnerup ingerlatiinnarneqarnissaa.

 

Qujanarpoq Atassutip Naalakkersuisooqataanerata nalaani akisussaaqataasutut suliassaq aallartinneqarsi­mammat. Minnerunngitsumik nalunaarusiornerit soorlu illunut inissianullu tunngasut 1996-imi 1997-imilu nunaqarfinni illoqarfinnilu nalunaarsoqqissaarneqarsimasut taama pisoqartariaqarneranut tunngaviulluarsi­mammata.

 

Atassutip naammaginartutut isiginngilaa nutaanngorsaanissarsuaq kisiat aallaavigalugu suliniarneq aallartis­sappat, ilisimaneqartutuut Nunatsinni illut najugarineqaratik asuli napaannartut atoqqinneqaqqissinnaanngit­sullu qanoq amerlatigisut.

 

Tamakkua aamma qanoq iliuuseqarfiginiartariaqarput kommunit suleqatigalugit, soorlu atoqqinneqaqqissin­naanngivissut piaartumik piiarlugit toqqaviisa nutaamik sanaartorfigineqarnissaat utaqqinagu. Toqqavikut siunissami nutaaliorfigineqarsinnaapput imaluunniit siunertanut allanut atorneqarsinnaapput. Illut taamatut sumiinnerat qassiunerallu 1997-imili nalunaarusiarititani takuneqarsinnaavoq. Apeqqutit arlaqartut, soorlu sanaartornermi naammassisaqarsinnaassutsimut sulisussanik ilinniartitsisariaqarnermut allanullu tunngassute­qartut aatsaat ukiaru Naalakkersuisunit saqqummiunniarneqarmata tamanna Atassummiit iluarineqarpoq.

 

Aamma ineqarnermut akiliutaasartup ilaa suli anginerusoq iluarsagassanut akiliutissatut illuartinneqartalernis­saanik Naalakkersuisut saqqummiussinerat isumaqatigaarput. Atassutip pingaartittuarpaa inuiaqatigiit imaluunniit inuit namminerisaminik pigisaat suugaluartulluunniit aningaasanik nalillit paarilluartuarneqartarnis­saat, aammalu paasisitsiutigineqartuartarnissaat. Pigisat iluarsagassan-ngoraangata piaartumik aserfallatsaa­liuisoqartariaqarpoq, tamannalu ilikkarnerusariaqarparput. Apeqqummi tassani atuarfiup ullumikkut suli annertunerusumik meeqqanut ilinniartitsinissaa siunnerfigisariaqarpoq.

Naggataatigut Atassutip marlunngornermi 18. maj 1998-imi Inatsisartut ataatsimiinneranni pisoq eqqunngit­sumik tunngaveqartoq, aammalu radiokkut aallakaatinneqartut pillugu piffissaq manna atorlugu oqaaseqaru­suppoq, uku apeqqutigalugit:

 

Siullermik. Naalakkersuisut Siulittaasuat manna oqaluttarfik atorlugu ilaatigut oqaaseqarpoq uanga atera taallugu tassagooq qallunaat naalagaaffiata Nunattalu akornanni tapiissutit pillugit 1997-imi isumaqatigiinni­arnermi uanga Nunatta pissai 10 %-mik ikilisissimagikka, ataatsimiinnitta imaqarniliornerani takusimallugu.

 

Aappassaanik, Naalakkersuisut Siulittaasuata eqqunngitsumik kukkusumillu oqaaseqarnera naqqiiffiginiarlu­gu oqaaseqarniaraluarama tamanna Inatsisartut Siulittaasuanit itigartinneqarpoq. Tamanna peqqutigalugu ullumikkut qulequtaq pineqartoq aamma oqallisigigatsigu maannakkut pisimasumut eqqortumik naqqiissute­qassaanga.

 

Eqqortoq naqitatigullu uppernarsarneqarsinnaasoq unaavoq: 1995-imi 1997-imilu bloktiskudit pillugit isumaqatigiinniartarnerni qallunaat naalagaaffiata Nunatsinni tapiissutit tamatigut ikilisinniartaraluarsimavai.

 

Tamanna tamatigut akerlilersortarsimavara piffissaanngimmat, aammalu Naalakkersuisoqatigiit allaanerusu­mik piginnaanilersimmammannga. Akerlinik ukiuni taaneqartuni tapiissutit ikilisinneqan­ngitsoortarnerat ilungersornikkut anguneqartarsimavoq.

 

Taaneqartut uppernarsarniarlugit apeqqut pillugu ataatsimeeqataasartut Namminersornerullutik Oqartussani sulisut, kiisalu aamma naalagaaffik sinnerlugu sulisut nammineerlunga tusarniaaffigisimavakka paaserusuk­kakku kina eqqortumik eqqaamasaqarnersoq. Tamavinnit uppernarneqarpoq marlunngormat kingullermik Naalakkersuisut Siulittaasuat uanga pillunga eqqunngitsumik oqaaseqarsimasoq.

 

Naalakkersuisut ataatsimiinneranni imaqarniliat Inatsisartut Siulittaasuannut ilisimatitsisutut aamma nassiun­neqartarput, taamaattumik tassannga pisariaqartinneqassappat kikkut qanoq aammalu qanga oqarsimaner­sut ilisimasitsissutigisinnaavara. Nalunngilarali ataatsimiinnermi imaqarniliat "Matoqqasutut" isigineqartarnerat tamatumalu mianersorfigisariaqarnera. Qujanaq.

 

Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:

Tassalu Atassut sinnerlugu oqaaseqartoq Daniel Skifte. Maannakkullu tulliuppoq Ole Lynge, Inuit Ataqati­giit.

 

Ole Lynge, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Qujanaq, aamma Inuit Ataqatigiit qulequtsiussatsinni Siulittaasoqarfiup naqqiutaa, tassa pissusissamisoor­toq, Kalaallit Nunaanni iluarsagassanik pisariaqartitsineq pillugu ataqatigiissaarinermut ataatsimiititaliap nalunaarutaa qulequtassaanut taannalu imatut oqaaseqarfigissavarput:

 

Ataatsimut isigalugu nalunaarusiap erseqqissaqqippaa Nunatsinni inissiat suliffeqarfiillu pisortanit pigineqartut qanoq annertutigisumik aserfallatsaaliorneqarnissaanut nutartertuarneqarnissaanullu pisariaqartitsisoqartigi­nera. Nalunaaruseq malillugu naliligassat pingaarutillit ilagilluinnarpaat siunissami sanaartortitsisarnermi sulisoqarnermi ilinniartitaanermilu kinguartoorutit iluarsiniarnissaat.

 

Taamaattumik Inuit Ataqatigiinnut pingaaruteqarluinnarpoq tamatuma kingorna suliassat tulleriinnilersorne­qarnissaanut Tunuliaqutaasussat tassaasariaqarmata Nunatsinni Namminersornerullutik Oqartussani sulisoqarnermi ilinniartitaanermilu Naalakkersuisoqarfiit saniatigut makkua suliami peqataasinneqarnissaat, siullermik namminersorlutik sanaartornermik inuussutissarsiuteqartut, aappaassaanik, sanaartornermi siunnersuisarfiit titartaasarfiit ilaallu ilanngullugit. Pingajussaanik, sulisussat kattuffii kiisalu sisamassaanik, sulisut aammalu ineqartut peqatigiiffiisa kattuffii kiisalu Inatsisartut Sulisoqarnermut, Ineqarnermut, Ilinniati­taanermullu Ataatsimiitsitaliai suliassat ingerlanerini tusarniarneqartarlutillu ilisimatinniartuarnissaat aamma Inuit Ataqatigiit kissaatigaat.

 

Taamaattumik pissusissamisoortutut isigissavarput pilersaarusiorneq immikkoortunut ukununnga avinneqar­pat:

 

Kalaallit sulisorineqarnerunissaat siunertaralugu suleqatigiissitaliorneq. Kalaallit Nunaanni sanaartornermi sulliviutillit, tassani entrepinøri illuliornermik pilersaarusiortartut titartaasartut atorneqarnerunissaat pillugit pilersaarusiorneq.

 

Nunatsinni sanaartornikkut ilinniatitaanerup pikkorissartitsisarnerullu nukittorsarneqarnissaanut pilersaaru­siorneq, kiisalu Kalaallit Nunaanni sanaartornermi atortussiornerup namminermi piorsarneqarnissaanut suliniarnerit annertusarneqarnissaat.

 

Ullumikkut sanaartornermik kalaallit sulisorineqarnerat suli annikippallaarujussuarpoq. Erseqqissumik qaqilerneqartariaqarpoq sanaartornerni suliassaqarfiit suut nunaqavissunit suliarineqarsinnaanersut, suliassat suut sanaartornerni avataaniit allatut ajornartumik suliarineqartariaqarnersut, malitsigalugulu ilinniartitaanerit sutigut annertusarneqartariaqarnersut. Inuit Ataqatigiit kissaatigilluinnarpaat sanaartornermi ilinniartitaanerit sukumiisumik ukiunut qulinut 20-nulluunniit pilersaarusiorluarnissaat.

 

Tamatumunnga atatillugu Inuit Ataqatigiit piumasaqaatinut ilannguttariaqartutut isigaat, Nunatsinni Naalak­kersuisut danskillu naalakkersuisuisa akornanni isumaqatigiinniarnerinut tunngasoq. Danmarkimi sanaartor­nermik ilinniarfiit aalajangersimasut Nunatsinni ilinniaqqinniartunit pikkorissarniartunillu annertuumik atorneqarsinnaanissaat tassa ullumikkornik annertunerusumik atorneqarsinnaanissaat danskit naalakkersui­suisa ammaffigisariaqaraat, tassami Nunatsinni sanaartornermi atortussiat annertunerpaartaat sulisussat ilanngullugit Danmarkimeersuusarput, ullumikkullu Nunatsinni namminermi immikkuullarissumik ilinniagaqar­nissamut suli periarfissat taamatut killeqartillugit periarfissat tamaasa atortariaqarpagut.

 

Nunatsinni sanaartornermi aningaasaliissutaasartut annertoorujussuit Danmarkimi suliffiutilinnut atortussanik sulisunillu pisiortornermut atorneqartarput. Tassuunaannakkullu Nunatta Danmarkillu akornanni niuernikkut tassuunakkullu Nunatta Danmarkillu akornanni niuernikkut annertoorujussuarmik sunniuteqarlutik. Naatsu­mik oqaasetigalugu Danmarkip Bloktilskudisigut Nunatsinnut atortagai ataatsimut nalilissagaanni misissuisar­nerit kingulliit tamarmiusut takutippaat sanaartornissamut aningaasaliissutit 80 %-ii tikillugit Danmarkimut utertartutut nalilerneqarsinnaasut.

 

Nalunaarusiami eqqartorneqarpoq naalagaaffiup nutarterinissamut peqataanissani ilaatigut nangaanartoqar­tikkaa, Nunatsinni ataavartumik sanaartornermi pisuussutit pilersinneqarsimasut ilaannik, minitaanini pissutigalugu. Tamanna illuatungilertariaqarpoq oqarluni soorlu sanaartornermi aningaasaliissuterpassuit Danmarkimi suliffiutilinnut atortussatigut pisiortornermi il.il. nalingisa utertarnerannik.

 

Taamaattumik nutarterinissamut aningaasaliissuteqartarnermut tunngasut imaangilaq Nunatta kisimi iluaqutigigai kisiannili Danmarkimi iluaqutissanut ilaapput.Taamaattumik naalagaaffik nutarterinissamut aningaasaleeqataanissaminut naaggaarniaruni Danmarkip naalagaaffiata iluani ataatsimut soqutigisaasut isiginngitsuusaassavai, isumaqatigiinniarnermi pitsaanerusumik inissisimanissartik anguniarlugu

 

Siuliini Inuit Ataqatigiinniit taakkartukkagut aallaavigalugit Nunatsinni nammineerluta sanaartornikkut pisarititaasut, minnerunngitsumillu akikillisaasinnaanerput annertuumik pituttugaammat qilersorsimallunilu oqaatigisariaqarpoq. Tassami Nunatsinni nammineq atortussiarisinnaasatta piorsarneqarsinnaanerinut periarfissaasigut killeqartuassapput, ullumikkut nammineerluta sanaartornernut periuusiusartut piumasaqaa­tillu politikikkut anguniakkat naapertorlugit allanngortinneqanngippata.

 

Taamaattumik misissorneqartussat ilagilluinnartariaqarpaat qanoq ililluta, soorlu assersuutigalugu nunagis­saanermut aningaasartuutaasartut millisarneqarnissaat.

 

Nunatsinnni sanaartornermik suliaqartunut arlalinnik tupigineqaannarani ingasagineqartarpoq, sunaluunniit sananeqarnialerpat qaartiterinerujussuit aatsaat peqqaarlugit sanaassat suliarineqartalersarnerat, soorlu tamatuma saniatigut suliassap aallarnisarneqarneranut atatillugu pilersaarusiornerit projekteeriinerit annertuu­mik aamma sanaartugassap akiinut qaffassaataasaqisut. Inuit Ataqatigiit piumasarissavaat Nunatsinni Naalakkersuisut pilersaarusiornerminni ilanngullugu erseqqissumik misissortariaqaraat ilumut nunagissaa­nerinnarmut pilersaarusiornerinnarmullu taamatorsuaq aningaasartuuteqartariaqarnersugut, imaluunniit nunap pissusia allanngortiterpallaanngikkaluarlugu sanaartornerit toqqaannarnerusumik aallunneqalersinnaanerat pisariillisarniarlugu aqutsiseqqullugit.

 

Aamma pisariaqartut isigilluinnarparput siuliini taasagut naapertorlugit Nunatsinni kommunit qanimut pilersaarusiornermi suliaqarnermi ilaatinneqarluinnarnissaat, tamatuma saniatigut soorunami Inissiaatileqati­giiffiup INI A/S-ip aamma soqutigisaasa isiginiarneqarnissaat peqataatinneqarnissaallu pingaaruteqarpoq.

 

Inissiani najugaqartut qanimut oqaasissaaqataanerisa sunniutai iluatinnaateqarmata, taamalilluni pigisanut nalilinnut kiisalu aserfallatsaaliinissanut isumagisassat aalaakkaanerusumik qulakkeerlugit isumagineqartarnis­saat aqqutissiuunneqarsinnaammat. Inuit Ataqatigiinniit ilanngullugu piumasarissuarput sanaartugassat suulluunniit aallarnerneqartinnagit siunissami aserfallatsaaliinernut aningaasartuutaajumaartartussat ilanngullu­git missingersuutitigut aningaasaliissutitigullu ilannguuneqareertarnissaat Naalakkersuisut qulakkeerniassa­gaat.

 

Nukissiorfiit piorsarneqarnissaanut tunngatillugu Nunatta avataatigut aningaasaateqarfiit aqqutigalugit attartortoqarsinnaanera misissorneqartariaqarpoq. Tamatumani immikkut maluginiarneqartariaqarpoq nukissiuutitigut piorsaanermi mianerisassat ilagilluinnarmassuk pinngortitap pissusiata illersorneqarnissaa. Nukissiorfiit aserfallatsaaliinikkut piorsaanikkullu naapertuuttumik angummassinaassappata periarfissinne­qartariaqarput innaallagissap erngullu aqqutaasa nutartertariaqarluinnarnerinut akissaqartinneqarnissaat. Tamatumani aalisakkanik suliffissuit KNI-llu orsussaarniarfiisa ullumikkornit nukissiorfimmut akileeqataa­nerusariaqarnerat saneqqunneqarsinnaanngilaq.

 

Nunatsinni ineqarnermut akiliut nalunaarusiami oqaatigineqartutuut ullutsinnut naleqqutinngilaq, naleqqussar­neqartariaqarlunilu. Inuit ataqatigiit Naalakkersuisunut inassutigissavaat ukiamut aappaagumulluunniit upernassakkut tamatuma naleqqussarneqarnissaanut Inatsisartunut saqqummiussaqaqqullugit, tamatumani ilaatigut illugissarnissamut ineqartut periarfissaat aallaavigalugit akileeqataanerusinnaanerat aamma misissuif­figineqaqqullugu.

 

Taamatuttaaq Inuit Ataqatigiit Naalakkersuisunut piumasarissavaat sanaartornermi kommunit ataasiakkaat akileeqataasinnaanermikkut periarfissaasa misissoqqinneqarnissaat. Eqqumaffigineqartariaqarpoq kommunit ilarpassui unammillerfiunngitsumillu sanaartorfiusut illoqarfinnut anginerusunut nallersuunneqarsinnaanngim­mata taamaattumillu mianersortumik pilersaarusiorfigineqartariaqarlutik.

 

Taamattumik pingaaruteqarpoq Naalakkersuisunik kommunit ataasiakkaat qanimut suleqatigineqarnissaat paaseqatigineqarnissaallu. Kommunit nukissaqarluartut aningaasaleeqataanissamut periarfissaasa ullumik­kornit atorluarneqarnerunissaat aamma aqqutissiuunneqartariaqarpoq.

 

Agguaqatigiisillugu Nunatsinni annertuumik inissaaleqinerup apparsarneqarnissaanut apeqqutit arlalissuit peqqissaartumik nalilersorneqarnissaat pisariaqarpoq. Sanaartortitsinermi akigititat annertunerpaaffissaat pisortanit nakkutigineqarsinnaasariaqarmata aammarluta Inuit Ataqatigiinniit oqaatiginngitsoorusunngilarput.

 

Siuliini taakkartukkatsitut akikillisaataasinnaasut suulluunniit aqqutissiunneqarnissaat saneqqunneqarsin­naanngilaq, taamaaliornerup kingunerisariaqanngilaa sanaartukkat pitsaasutissamikkut ajorseriarnerat kingunerisariaqarluguli sanaartornerup inuiaqatigiinnut kalaaliusunut naleqqunnerusumik isumannaannerusu­mik, peqqinnarnerusumik aserfallatsaalioruminarnerusumillu piorsarneqarnissaat.

 

Nunatsinni namminersorlutik suliffiutilinnut tamanut Inuit Ataqatigiit kaammattuutigerusuppaat akit qaffatsaa­liorneqarsinnaanerinut aqqutissiuinermi annertunerusumik ullumikkornit suleqataanissaat, taakkuummata siunissami annertuumik sanaartortoqassatillugu periarfissaasigut kattussuunnermikkut avataaneersunut unammillersinnaasariaqartut. Akillu ineriartornernut annertunerpaamik sunniuteqarniartariaqartut.

 

Killeqanngitsumik Nunatsinni sanaartornikkut unammillersinnaalernissamik eqqarsaatit ilanngullugit naliler­soqqisaarsimavagut imaluunniit nalilersoqqissaartariaqarput, Nunatta avataaniit aningaasaliissuteqarsinnaasut periarfissaasigut inissaqartinnissaat Inuit Ataqatigiit tunngaviatigut pissusissamisoortippaat, taamaattorli qulakkeerneqartariaqarpoq taamatut aammaassisoqassatillugu Kalaallit Nunatsinni sanaartornerup ineriartortinneqarnerani nunaqavissut sulisorineqartuarnissaasa atorneqartarnissaasalu qulakkeerniartuarnis­saat.

 

Misilittakkat malillugit, soorlu assersuutigalugu sinerissami mittarfiliortiternerit eqqarsaatigalugit piumasaqaa­tit sulisussaqarnermut tunngasut erseqqilluinnartuusariaqarput 50-60-70-ikkunnisut Nunatsinni sulisinnaasut isiginnaartuuinnassanngippata. Tamatumunnga atatillugu Nunatsinni sulisoqarneq pillugu ataatsimeersuartitsi­nermi siorna upernaakkut pisumi saqqummiussuunneqartut inassutigineqartullu Inuit Ataqatigiinniit innersuus­sutigerusuppagut sapinngisamillu ataqatigiissaakkamik pilersaarusiorfigineqarnissaat ilanngullugu.

 

Isumaqatigaarput tunngaviatigut Nunatsinni immikkut sanaartugassanik nutarterinermut aserfallattaaliinermul­lu aningaasaateqarfimmik pilersitsisoqarnissaa, tamatumunnga ilanngullugu Naalakkersuisut pisariaqarnera malillugu aningaasaliissutissanik attartornissamut periarfissarsiuussiniarnerat taperserparput ilanngullugulu isumaqatigiinniarnerit nanginneqarnerini naalagaaffiup arlaatigut qularnaveequsisinnaarata aqqutissiunneqar­sinnaanera periarfissatut isigalutigu.

 

Naggasiullugu Inuit Ataqatigiinnit eqqaasitsissutigiinnassavarput Siumup Inuit Ataqatigiillu Naalakkersuiso­qatigiinnissamik isumaqatigiissutaat naapertorlugu siunertarigatsigu sanaartornermi teknikikkullu ingerlatsi­nermi inerisaavimmik pilersitsisoqarnissaa.

 

Ilaapputtaaq Nunatsinni namminermit sanaartornermi atorsinnaasatta annertunerusumik periarfissarsiunne­qarnissaat. Inissianik aserfallatsaaliinerit nutarterinerillu ukiuni tulliuttuni suliarineqarnissaat Nunatsinni suliarinnissinnaasut tamakkiisut atorlugit, aamma sanaartornermik ilinniarfik peqatigalugu aserfallatsaaliinerit pilersaarusiorneqarnissaat. Tamatumani aamma ilaavoq INI A/S-ip aaqqiissuussaanerata akisussaaffiillu naliliiffigineqarnissaat, nunap immikkoortuini nunaqarfinnilu misilittagarilikkat najooqqutaralugit.

 

Taamatut oqaaseqarluta nutaanngorsaasariaqarneq pillugu ataatsimiititaliap ataqatigiissaarisup nalunaarutaa Inuit Ataqatigiinniit qujassutigalugu tusaassutsit tiguarput.

 

Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:

Tassalu Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat Ole Lynge. Maanakkullu Morgens Kleist Kattusseqatigiit.

 

Morgens Kleist, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:

Kalaallit Nunaanni iluarsagassanik pisariaqartitsineq pillugu ataqatigiinnermi ataatsimiititaliap nalunaarusiaa Naalakkersuisut Siulittaasuata saqqummiussai Kattusseqatigiinniit imatut oqaaseqarfigerusuppagut:

 

Nalunaarusiami oqariartuutigineqartut Kalaallit Nunaanni iluarsagassanut tunngatillugu aningaasat 4 mia.-it tikillugit ukiuni tulliuttuni 15-ini atugassatut taakkartorsimavaat. Kattusseqatigiinniit tapersersorusuppagut innersuutigerusullugillu Naalakkersuisut isumaqatigiinniarnissami pitsaanerpaamik qallunaat naalakkersuisui­nut angusaqarniarnissaannik. Eqqaamasariaqarpormi oqartussaaffeqarfiit Qallunaat Nunaanniit tunniunne­qarmata eqqaaneqarsimanngitsut tassaasut, tigusimasat aserfallatsaalineqarnissaat Inatsisartuusimasut aammalumi qallunaat naalakkeruisuisa taamani isumaqatigiinniarnermi ataasinnguamilluunniit eqqaasimann­gimmatigit.

 

Taamanikkummi Naalakkersuisuusimasut suut tamaasa Nunatsinnut nutsiternialeramikkit tuaviinnavissuaq nuutsitersimavaat, sukumiisumillu oqartussaaffeqarfiup suut kingunerisinnaasai eqqaanagit. Taamaattumik Qallunaat Nunaata akisussaaqataanera puigorneqassanngilaq, aammalu piffissami tigusereernerup kingorna aserfallatsaaliinissamut aningaasat atorneqartartussaagaluit eqqaamaniartariaqarmata isumaqatigiinniarnermi.

 

Iluarsaanissamut aningaasatigut atorniarsinnaanissat eqqaaneqarput Kattusseqatigiinniillu oqaatissavarput aningaasatigut atorniarnermi Qallunaat Nunaata tapiissutissaasa sinneri Nunatta atornialeruni erniakinner­paanik aammalu Nunatsinnut artukkiisussaanngitsunik isumaqatiginiaqqullugit. Tassaappummi innuttaasut tamatta akilersugassagut, aammalu siunissaq ungasinnerusoq isigalugu aserfallatsaaliinissamut aningaasatigut missigersuusiornermi ilanngunneqartalernissaat ukiut tamaasa innersuutigerusullugu.

 

Ilanngullugu taakkartorneqarpoq akit ineqarnermut qaffatsinnerisigut aningaasat ilaat atorneqarsinnaasut. Kattusseqatigiinniillu oqaatigissavarput assigiinngitsutigut qaffaanikkut inuiaqatigiit artukkerneqassanngim­mata, nalunngereerparpummi maannakkut ukiamut Namminersornerullutik Oqartussat kommunilli 30 mio. tikillugit aserfallatsaaliinermut atortariaqaraluaraat.

 

Ilanngullugu taakkartatorneqarpoq ilinniatitaanermut tunngasut. Kattusseqatigiinniit oqaatigissavarput pingaartikkatsigu ilinniartitaanerup siunissami suli siuarsartuarnissaa, aningaasaliiffigineqartarnissaalu, tassami ilinniarsimasunik naammattunik suli tamakkiisumik peqanngilagut, oqartarpugummi meeqqagut siunissaraa­gut, taamaattumik atuartitaanerup, ilinniartitaanerup aammalu ilinniaqqittarnerup siunissami aaqqivigineqar­nissaa pingaartilluinnaratsigu Kattusseqatigiinniit.

 

Nuannaarutigivarput misterinik ilinniartitsineq aallartinneqaqqimmat, aammalu eqqaamasariaqarparput suliffeqarfiit kalaallinik pigineqartut suliassami anertuumi salliutinneqarnissaat eqqaamasariaqarmata. Nukissiorfinnut tunngatillugu isumaqarpugut aningaasat ukiamut atorneqartartussat 40 mio.-it missaaniittut, Namminersornerullutik Oqartussat suliffeqarfiutaasa sinneqartoorutaanik aaneqartarsinnaanerat piumasa­qaatissatut taakkartorusukkatsigit.

 

Taamatut oqaaseqarluta Kattusseqatigiinniit Naalakkersuisut Siulittaasuata saqqummiussai tusaatissatullu tigullugit.

Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:

Tassalu Morgens Kleist Kattusseqatigiinniit. Taavalu nappaasoqarsimanngilaq, kisiannili naatsorsuutigivara Naalakkersuisut Siulittaasuat akissuteqarumaartoq, Jonathan Motzfeldt takanna.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Qujassutigaara partiit aammalu Kattusseqatigiit oqaaseqarnerminni inussiarnersumik taamatut iluarsagassat pisariaqartitsineq pillugu Nunatsinni Naalakkersuisut danskillu naalakkersuisut suleqatigiillutik maani killiffiat ilassilluarmassut, aammalu oqaaserineqartut tamaasa ataasiakkarlugit pinngikkaluarlugit marlussuit oqaase­qarfigissavakka.

 

Tassa siullermik Siumup oqaatigisaanik oqaatigineqarpoq suliassaq taama pingaartigisoq peqqissaartumillu suliarineqartariaqarmat, taava Naalakkersuisut Siulittaasuat ataaninnganiit suliami malittarinnittoqartariaqar­toq. Tassa maannakkut taamatut ingerlanerput ilusilernerullu soorunami malinnaanissarput takorloorparput, soorunami ulluinnarni iluarsaassinerit pilersaarusiornerillu tamarmik ulluinnarni ingerlanissaani Ineqarnermut Naalakkersuisoqarfipput tassani annertuumik suliaqartussaavoq suliassallu uuma ataatsimut malinnaaffigi­nerani Naalakkersuisoqarfiit attorneqartut suleqatigalugit.

 

Taamaattumik malinnaasussamik arbejdsgruppimik pinissaq misissussavarput oqatigiissutigalugulu.

 

Taavalu taassuma saniatigut aamma suliap ingerlanerani følgegruppimik taaneqarsinnaasoq, tassa suliap ingerlanerani malinnaatinneqartussat, tassani SIK kiisalu aamma SULISA aammalu allat sulisitsisut allallu aamma ilanngullugit tassani naapisittarnissaat oqaloqatigalugillu aamma periarfissat taakkua ilusilernerullugit eqqartussavarput.

 

Aamma Siumukkut IA-llu oqaaseqartuini ilinniartitaanermut tunngasut annertuumik tikinneqarmata, tupiginngilara aammalu taamaappoq ukiuni soorlu IA oqaaseqartuata 50-60-ikkunni isiginnaartutut inuusimaneri kalaallit taamanikkut sanaartornermi uterfigineqassanngillat, taamaattumillu ilinniartitaanermut tunngatillugu maannakkut aallarnisarlugit suliaareersut pillugit aammalu pilersaarutit ukiaru Inatsisartunut annertunerusumik saqqummiunneqarumaarput, oqaatigissavaralu maannakkut byggeog anlægskolimi sanaartornermi ilinniarniarfimmi kursuseqartitsinerit ilinniartitseqqinnerit aallarnisarlugit aallartereermata aammalu ukiormanna taamaalilluni aallarnisaanermi aamma peqataalereerlutik.

 

Aamma Siumut IA-llu oqaaseqartuini tikkuarneqarpoq Danmarkimi ilinniaqqittarnermi aaqqissuussinerit suleqatigalugit aamma sulisussanik pikkorissartitsinerit ilinniartitseqqinnerillu aamma atorneqarnissaat innersuussutigalugu, assut taanna nuannarivara, taamatut ammasumik Siumup IA-llu erseqqissumik oqaatigimmassuk aamma Danmarkimi ilinniarfiup suleqatigineqaqqullugit pikkorissaanermi.

 

Isumaqarpunga taanna periarfissaq atortariaqartoq aamma Naalakkersuisoqarfik sulinermut maannamut tassuunakkut suleqatiginninnerminik aallartitsereersimasoq, issarlu arbejdsministeri Hygum maaniimmat taava aamma tassuunakkut suleqatiginninnissaq suli ilusilernerullugu aallartinniarneqarmat. Isumaqarpunga tassuunakkut angusassat qaninnerulerumaartut. Aammalu tassani kalaallinik ilinniartitsineq taamaalilluni nakussassarneqarumaartoq Nunatsinni aamma Danmarkimi tamakkua suleqatigiissitat suleqatigalugit.

 

Qularutigineqassanngilaq aamma Siumup aamma allat oqaluttut oqaaserisaannik KANUKOKA aamma tassuunakkut suleqatigineqarnissaa naatsorsuutigineqassammat. Suliassarpassuit tassaniittut Namminersor­nerullutik Oqartussat pilersaarusiorneranni ingerlanneqarnissaanilu suliarineqartut pinngitsooratik aamma KANUKOKA-p suleqatigineratigut naammassiniarneqartussaapput.

 

Taavalu aamma Siumup oqaaseqartuini aamma ataaseq malugitsiagara oqaaseqarfigilaarusuppara, tassa maannakkut aamma IA-p oqaaseqartuani aalajangiissagutta aningaasalersorneqarneranut, taava ukiumut aningaasalersorneqarneranut taava ukiumut aningaasaliisarnerit nalinginnaasumik atorneqassanersut imaluunniit aningaasaateqarfik pilersinneqartussaq eqqartorneqassava?

 

Taakkua marluk maannamut nalilerniarneqarnerat suli Naalakkersuinut anngutinngilaq aamma oqallinneq maani tusarniaavigisimavarput marluk tungaatigut erseqqippoq aningaasaateqarfik tikinneqarsinnaavoq, kisianni aamma malugisinnaavara juunip aallartilaarnerani Naalakkersuisut uagut isumaqatigiinniarnerup aallartippata pitussimavallaarata aamma isumaqatigiinniarnissatsinnut eqaan­nerusumik periarfissaqarnissar­put pingaartinneqartoq Siumup oqaaseqartuata aamma tamanna eqqaavaa.

 

Isumaqarpunga tamanna silatusaarnerusoq pitoreernata aalajangersimasumut, taava aningaasaateqarfik fondit tungaatigut pitsaaqutaasussat qaqilissavagut, aammalu ukiumut bevillingit aqqutigalugit pitsaaqutaasut aamma akornutaasinnaasut aamma qaqilissavagut. Taakkua pitussimavallaarata isumaqatigiinniarnissarput taamaalilluni atorneqassappat nuannersuussaq.

 

Atassummi oqaatigissavara ilumoorpoq siorna aallartikkatta 99-imi januarip aallaqqaataaninngaaniit atulersussamik bloktilskudit tungaatigut, taamanikkut oqaloqatigiinnerit maluginiarsimavakka annertuumik, soorunami ajuusaarutigissavara kukkusumik issuarsimassagukkit, kisianni uanga taamanikkut 19. septemper Nalaakkersuisunut Siulittaasunngorama taava ataatsimiissimanermi Landstyrip septemperip aappaanni finansministerip Morgens Lykketoft aammalu Aningaasaqarnermut Naalakkersuisut ataatsimiissimanerani ilisimatitsissutit taamanikkut atuarsimavakka. Taamanikkullu ilumoorpoq oqaatigineqarsimammat Naalak­kersuisut bloktilskudi ikiliartortinneqarnissaat Kalaallit Nunaata namminiileriartornera pillugu anguniarlugu, tikikkiartorlugit ikiliartortitsinissaq siunnerfigissagaat.

 

Aamma malugisinnaavara Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup taamatut iliornissaq isumaqatigaluaraa Kalaallit Nunaata namminiileriartornissaa tunngatillugu. Kisianni aamma nalornissuteqartoq issuarneqarpoq, kissaatiginerullugulu bloktilskudi taamaaginnarnissaat.

 

Kisianni aana uanga maluginiagara aamma neriuppunga taanna kukkusumik issuaanertut taaneqassanngit­soq, oqaatigineqarmat Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq Morgens Lykketoft aalajangiusimavaa tassani oqallinnermi illugiinnut pitsaanerpaassasoq avammut paasinartumik nalunaarutigigaanni, immaqa aallaq­qaammut sympolskiugaluarpoq, imaappoq takussutissaannaagaluartumilluunniit, taava tapiissutit milliartortit­tariaqalernissaat, tassa taanna atuagara uanga tungavigalugu taamak oqarpunga, allatut aasinnaanginnakku Naalakkersuisut protesterersimanngitsut akerliliisimanngitsut erseqqivissumik oqarlutit, taamak iliortoqas­sanngitsoq soorlu uangut taamak oqartugut, qaammat ataaseq ingerlanera qaangiummat.

 

Ataatsimiinnerit siullerpaamik ilaaffigisanni oqarpunga aamma tamarmik taanna eqqaamassavaat Naalak­kersuisut nutaat akuersaarsinnaanngilaat tapiissutit Kalaallit Nunaata ikiliartortitaanissaat.

 

Taanna erseqqivissumik nalunaarneq uanga Naalakkersuisut Siulittaasunngorama nalunaarusiara danskinut taamanikkut atuakkanni kalaallit protesterersimanngimmata, tassaniittorlu aamma protesterersimanngimmat - qanoruna aamma qallunaatut oqaluttungaana - akerliusimanngimmat nalunaarutigisassanut taamaattunut oqarluni taamak ittut akuersaarneqarsinnaanngitsut, tassa taanna neriuppunga kukkusumik issuaanertut oqaatiginninneq, aamma uanga paasinninneq tassani taamaalillugu erseqqissaatigigiga, isumaqarama erseqqissumik oqaatigisara taanna aammalu ammaaninni siullermik taamani ammaagamali taamanikkut erseqqisarsimavara Nunatsinni iluarsagassat qanoq pisariaqartiginersut isigisaanersut, taamanikkullu ammaanermi oqallinnermi partiini, aamma taamanikkut taanna siunnerfik ullumikkut angusarput, taperserne­qarluni anguniagassatut aamma tikkuarneqarsimavoq.

 

Taavalu naggataatigut aamma oqaatigilaassavara naliginnaasumik oqaatigisanni illuliortiternermi akisoorujus­suarmik ingerlatsinigut, iluarsagassanut tungatillugit taaneqartut nunagissaasarnermut allanillu tungasut, ilumoorpoq tassani aningaasartuutigut annerttoorujojorussuupput, taanna nuannersumik oqariartaaseqarpoq, kalaalinik Nunatsinni illuliortiternerit aallartileqimmata suna tamaat qaartiterujussuaqqaarlugu aatsaat qaavatigut illunnguaq sananeqartarmat, apeqqutigineqarsimammat qallunaat illuliussagaangamik aatsaat taakku tungavissai, tamaavimmik ineqqeqqeqissaakkat aatsaat sanasinnaaleraat, tassa qaartiterineq angitigigaangat tassa taanna apeqqut ullu manna tikillugu suli immaqa akineqanngilaq, kisianni tassa akitsorsaataaqaat ammalu taamak ittut sanaartofiit ataasiakkaat aqqutigalugit mikisunnguakkuutaarlugit sananeq akisoorujussuuvoq maannakkut taamaattumik ilaatigut Nuummi taakku ukiami erseqqinnerusumik uterfigiumaarpagut tikikkutsigu qinnguani sanaartornermi tunngasut qularnanngilaq eqqarsartaatsigut allaanerulaartut aqqutigalugit illuliassat tassani tikikkumaarpagut.

 

Qujassutigaakka aamma Atassut aammalu partiit allat oqaatigisaminnik kiisalu aamma Kattusseqatigiit tamarmik suliassat pingaassusia erseqqissarmassuk ammalu isumaqatigiinninniarnerni iluatsinnissarput kissaatigineqarluni, tassa maannakkut nalunaaqutalerneqarlunilu ullulerneqarpoq Lykketoftimi isumatigiinni­arnissarput, taavalu ullu taanna naammassinissarput tikillugu ataatsimiissuugut ilisimatinneqarluta aamma tamanna qilanaarluta piareersarluarlutalu Aningaasaqarnermut Naalakkersuisorlu peqataaffiginissaa nalunaarutigisimavarput. Qujavugut taamatut nalunaarutikka ilassilluarneqarneranut.

 

Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:

Tusarnaareerparsi Naalakkersuisut Siulittaasuat. Taavalu maannakkut Daniel Skifte, Atassut.

 

Daniel Skifte, Ataasutip oqaaseqartua:

Partiit tamarmik Kattusseqatigiillu aporaaffittaqanngitsumik oqaaseqarmata tamanna iluarinarpoq, aamma akisisiutigissanngilara, soorlulimi Atassumminngaaniit nalunaarusiaq nersorparput, aamma Naalakkersuisut Siulittaasuat iluatsitsilluarnissaa aammalu iluaralugu kissaassinermik nipeqarluta.

 

Naggataatigut oqaatigillatsiaannassavara kukkusumik issuaaneq eqqartornerneqarmat, taanna aallaavium­mat uanga atera taallugu 10%-millu ikilisitsiniarsimasutut taaneqarama, taanna aallaavigigakku. Aamma taanna peqqutigalugu tusaasinnaavara uanga Morgens Lykketoftiunngitsunga, Daniel Skifteusunga, tassami aamma naggataatigut Naalakkersuisut Siulittaasuat pisimasumut paasinnilluni oqaaseqarmat, qujanaq.

 

Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:

Qujavugut Daniel Skiftemut. Taamaalillunilu oqaluuserisassaq immikkoortoq normu 6 naammassivoq, tassalu ukiamut Inatsisartut ataatsimiilerpata aamma saqqummiussaqartoqarumaarpoq.