Oqaluuserisassani immikkoortoq 12-1 |
|
||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Pingasunngorneq 12. maj 1999 nal. 14.19
Ataatsimiinnermi aqutsisut: Johan Lund
Olsen, Inatsisartut siulittaasuat aamma Anders Andreassen, Siulittaasoqarfimmi
ilaasortaq:
Josef Motzfeldt, Aningaasaqarnermut
Niuernermullu Naalakkersuisoq:
1999-imut Inatsisartut ilassutinut
aningaasaliissutinut inatsisissaannut siullermut siunnersuut, Naalakkersuisut
sinnerlugit matumuuna saaqqummiunniarpara.
Ilassutitut aningaasaliissutinut
inatsisissamut siunnersuutip imarisai sukumiinerusumik iserfigitinnagit
aningaasaleeriaaserput pillugu ataatsimut isumaliutersuutit arlaat
saqqummiuteqaarniarpakka. Inatsisartut ukiakkut ataatsimiinnissaat
eqqarsaatigalugu allannguutinik aningaasaleeriaatsimik pisariillisaatinik
nassataqarsinnaasunik Naalakkersuisut isumaliuuteqarniarput. Isumaliutersuutit
taakku Inatsisartut Aningaaqarnermut Ataatsimiitsitaliaat suleqatigalugu
suliarineqarnissaat Naalakkersut piareersimaffigaat.
Ataatsimut isigalugu aningaasaleeriaatsimi
allannguutit ilaatigut ilassutitut aningaasaliissuteqartarnerup
annertussusianik killiliinissamik siunertaqartut Naalakkersuisut
isumaliutersuutiginiarpaat.
Allannguutit aamma tassaasinnaapput
sanaartornermut tunngasut eqqaallisarneqarnerat, ilaatigut kinguaattoornerit
kinguneri allaffissornannginnerulersillugit, immaqa aningaasaliissutaareersut
sanaartornermut aningaasaateqarfiusinnaasumut, nuunneqartalernerisigut.
Tamatumunnga atatillugu
ilisimatitsissutigisinnaavara Naalakkersuisut nutaat marsip qulingiluaanni
pilersinneqarneranni sanaartugassat sanaartornermi teknikikkut aqunneqartut,
isumaginninnermut tunngasut, ilinniartitaanermut tunngasut peqqinnissamullu
tunngasut Ineqarnermut, Attaveqarnermullu Pilersuinermullu
Naalakkersuisoqarfimmut nuunneqarnerisigut aamma allanngortitsisoqarmat.
Erseqqissassavara Naalakkersuisunit pissusissamisoortutut
isiginnginnatsigu, sanaartugassat nutaat sanaartugassalluunniit ukiuni
missingersuusiorfiusuni aningaasartuutitigut sunniuteqartussat, ilassutitut
aningaasaliissutinut inatsimmi isummerfigineqartarnissaat.
Taamaaliussagaluarutta Naalakkersuisut Inatsisartullu ingerlatassanut nutaanut
siunnersuutinik tamarmiusunik tulleriiarinissaat akornuserneqartussaammat.
Taamatut pingaarnersiuineq qaammatit pingasut missarluinnaat qaangiuppata
Naalakkersuisut ukiumut 2000-imut aningaasanut inatsisissatut siunnersuummik
saqqummiussineranni piumaarpoq.
Taavalu tulliuttuni 1999-imut ilassutitut
aningaasaliissutinut inatsisissamut siullermut siunnersuutip aaqqissuussaanera
imaalu sukumiinerusumik ilisimatitsissuteqarfigeqqaassavakka. Tamatumani siunertarineqarpoq
saqqummiussissut manna Inatsisartunut ilaasortat inatsisissatut siunnersuummi
atuarnerminni ilitsersuutitut atorsinnaassagaat.
Inatsisissatut siunnersuut imm.
pragrafinik pingasunik taakkununngalu atasunik ilanngussanik pingasunik imaqarpoq.
Ilanngussamik siullermi, aningaasaliissutit allannguutaat ilanngunneqarput,
ilanngussallu aappaannut pingajuanullu oqaasertaliussat tjenestemanditullu
atorfillit allannguutsissaannut Naalakkersuisut siunnersuutaat imaralugit.
Ilanngussami 1-imi aningaasaliissutit
allannguutaat tassaanerupput suliassaqarfiit aningaasaliissutinillu
akuersissuteqaqqinnerit allannguutaasa kingunerisaannik allannguutit
nalinginnaasumilluunniit allannguutit. Oqaatigissavara ilassutitut
aningaasaliissutinut inatsisissamut siullermut siunnersuummut matumannga
atatillugu kontulersuineq aamma allanngortinneqalaarsimammat. Tamatuma
kingunerisaanik aningaasaliissutinik akuersissuteqaqqinnerit
nalinginnaasumillu allannguutit kontut normuinut nutaanut pipput.
Suliassaqarfiit allanngortinneqarnerisa
(tassa Naalakkersuisut nutaat ikkunneqarnerata kingorna), kingunerisaannik
missingersuutinut ilanngussarpassuit tassaapput marsip qulingiluaanni
Naalakkersuisunik nutaanik pilersitsinerup nassatarisai. Taamatut
allanngortiterineq Nunatta karsianut sunniuteqanngilaq.
Aningaasaliissutinik
akuersissuteqaqqinnikkut sanaartugassat sannaartugassanullu taarsigassarsisitsinissat
1998-imi kinguaattoorfiusimasut ingerlateqqinneqarnissat qulakkeerneqarpoq.
Aningaasaliissutinik akuersissuteqaqqinneq 1999-imi 127 mio. kr.-it missaannik
aningaasartuuteqarnerunermik kinguneqarpoq.
Kiisalu Nalinginnaasumik missingersuutinut
ilanngussat ilaapput, taakkulu 1999-imut aningaasanut inatsisip
akuerineqarnerata kingorna tunngaviusut allanngornerisa kingunerisaat
pissutiginerullugit ilanngunneqarput. Nalinginnaasumik ilanngusat taakku
1999-imi aningaasamut inatsimmi 2 mio.kr.-it missaannik
aningaasartuuteqarnerunissamik nassataqarput. Ilanngussanut taakkunnga,
kingusinnerusukkut aaqqiissutissat siunertaralugit, missingersuutini
ikililerilluni teknikikkut aaqqiissuteqartarnissamut sillimmatinut 53 mio.
kr.-inik aningaasaliissuteqarnissaq ilaavoq. Aaqqiissutissat sorpiaat tassani
pineqarnersut kingusinnerusukkut uterfigissavakka.
Aningaasaliissutinik
akuersissuteqaqqinnerit missingersuutitigut kingusinnerusukkut 86 mio. kr.-it
missaannik ikililerinikkut ilaatigut aningaasalersorneqarnissaat
siunnersuutigineqarmat 1999-imut aningaasanut inatsimmut sanilliullugu
ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissamut siullermut siunnersuutip
inernera tamarmiusoq 43.534.00 kr.-inik ajorseriartitsineruvoq.
Kontulersuinermi allannguutit
eqqarsaatigalugit ilisimatitsissutigineqassaaq, taakku, sanaartugassanut
aningaasaliissutit taamangajalluinnarmik suliassaqarfimmut 80-89-imut, tassalu
Ineqarnermut, Attaveqarnermut Pilersuinermullu Naalakkersuisoqarfiup
suliassaqarfianut, inissineqarsimanerannik pissuteqarnerummata. Tamatumunnga
aamma pissutaavoq ingerlatat taakku suliassaqarfimmit tassannga sanaartornermi
teknikkikkut aningaasaqarnikkullu aqunneqarnerat ingerlanneqarmat.
Nunatta karsiata aningaasaqarniarnerani
ingerlatsinermut aningaasartuutit qaffakkiartornerta ataatsimut
takussutissaqarnerat Naalakkersuisut eqqumaffigaat. Taamaattumik sapinngisamik
annertunerpaamik tunuarsimaarnissaq kiisalu Naalakkersuinikkut
tulleriissaarinerit pisariaqartut ingerlanneqarnissaat pingaarluinnartuupput.
Mianersortumik atuisoqartariaqarpoq, pingaartumik pisussaaffiliinerit Nunatta
karsiata ingerlatsinermut aalajangersimasumik aningaasartuuteqarnerulersinnaaneranik
kinguneqartussat eqqarsaatigalugit.
Oqareernittut 1999-imut ilassutitut
aningaasaliissutinut inatsisissamut siullermut Naalakkersuisut siunnersuutaat
1999-imi Ingerlatsinermut, Sanaartornermut Taarsigassarsitsinermullu
missingersuutini angusat, 43.534.000 kr.-inik ajorseriarnerannik
kinguneqassaaq. Aningaasanut inatsimmi oqimaaqatigiissitsinermi angusap
0-iunera pissutigalugu 1999-imi Ingerlatsinermut Sanaartornermut Taarsigassasinermullu
amigartoorutit 43,5 mio kr.-iunissaat massakkut naatsorsuutigineqalerpoq.
1998-imi naatsorsuutini angusat missingersuutigineqartunit
pitsaanerungaatsiarmata, tassa 113 mio kr.-inik, pitsaanerunermik
kinguneqarmata 98-imut naatsorsuutit, taamatut ajorseriartitsinissaq, tassa
43,5 mio kr.-init missaani ajorseriatitsinissaq Naalakkersuisut
illersorneqarsinnaasutut isigaat.
Tulliuttuni inatsisissatut siunnersuutip
immikkoortui pingaarnerit Naalakkersuisut sinnerlugit taasaqarfigilaassavakka.
Taakku saniatigut inatsisissatut siunnersuummi missingersuutinut ilanngussani
oqaaseqaatit itisilerissutaat innersuussutigineqarput.
Naalakkersuisut suliassaqarfiisa
allanngortinneqarnerisa kingunerisaannik missingersuutinut ilanngussat
siusinnerusukkut oqareernikkut missingersuutitigut sunniuteqartussaanngillat,
teknikikkullu aaqqiissutaanerusutut isigineqartariaqarlutik, taamaattumillu
missingersuutinut ilanngussat taakkununnga tunngasut
innersuussutigiinnassavakka.
Akuersissutigeqqinneqartussat katillutik 127 mio. kr.-iupput. Nunap immikkoortuini suluusalinnut mittarfiliortiternernut 43 mio. kr.-it missaasa, ineqarnermut tunngasunut 27 mio. kr.-it missaasa atuarfeqarnermullu tunngasut 10 mio. kr.-it missaasa akuersissutigeqqinneqarnissaat qinnuteqaatigineqarpoq. Taakku saniatigut 50 mio. kr.-ingajaat suliassaqarfinni allani akuersissutigeqqinneqarnissaat qinnuteqaatigineqarpoq. Nalornisoortoqaqqunagu ilanngussat 1 innersuussutigissavara, suliassallu ataasikkaat eqqarsaatigalugit missingersuutinut ilanngussat innersuussutigissallugit.
Sanaartornermut tunngasuni 1999-imut aningaasanut inatsimmi missingersuutitigut 41 mio. kr.-it missaannik ikililerilluni iluarsiisoqarsimavoq, 1998-imi decembarimi Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap akuersissutaa ilanngukkaanni. Ukiuni qaangiuttuni aningaasaliissutinik akuersissuteqaqqittarnerit katillugit taamatut amerlatigisunik missingersuutitigut ikililerinikkut sapinngisaq atorlugu "aningaasalersorneqartarsimapput". Taamaattumik missingersuutitigut ikililerilluni suli 85.868.000 kr.-imik aaqqiissuteqartoqarnissaa Naalakkersuisut siunnersuutigaat. Tamatuma kingorna 1999-imi missingersuutitigut ikililerilluni katillugit 127.320.000 kr.-inik aaqqiissuteqartoqassaaq.
Tassa 1999-imi sanaartugassanut ingerlatassanut tamanut 788 mio. kr.-it aningaasaliissutigineqartussaapput. Missingersuutitigulli ikililerilluni aaqqiissuteqarnissat ilanngukkaanni sanaartugassanut ilanngaatissat ilanngaatigalugit 660 mio. kr.-it aningaasaliissutigineqarsimaapput. 1999-imi sanaartugassanut. Ukiuni kingullerni misilittakkat takutippaat missingersuutitigut ikililerinikkut taama amerlatigisumik aaqqiissuteqartarnerit sanaartornermut tunngasuni siunertarineqarnngitsumik kigaattoornertigut piviusunngortinneqarsinnaasut.
Nalinginnaasumik missingersuutinut ilanngussat oqaatigineqareersutut IST-milu katillugit 2 mio. kr.-inik 1999-imi ajorseriartitsisuupput. 1999-imi allannguutit annertunersut makkuussut taassavakka:
Pitsanngoriaatitut
aningaasanut inatsimmi makku taaneqarsinnaapput:
Angalanermut aningaasartuutit ikilineqarnerisigut, tassa maani
aallaffeqarfissuarmi angalanermut annikillerinissamut Naalakkersuisut
aalajangerneratigut 7,8 mio. kr.-it, pitsanngoriaataasussaappput.
Namminersornerullutik Oqartussat suliffeqarfiutaasa iluanaarutaannit
akiliutit qaffaaneqarnerisigut 8,4 mio. kr.-it pitsanngoriaataasussaapput,
ilanngaatissat ilanngaatigereerlugit ernianut aningaasartuutit
ikilinerisigut 21 mio. kr.-it pitsanngoriaataasussaapput,
akileraarutit akitsuutillu 40,5 mio. kr.-it isertitaqaatiginerisigut
pitsanngoriaataasussaapput.
Utoqqalinermi pensionisianut aningaasartuutit atuinikinnerunikkut 5 mio.
kr.-it pitsaannguallaataasussaapput,
kiisalu aalisarneq pillugu EU-mut isumaqatigiissutitigut isertitat
amerleriaataasigut 5 mio. kr.-it
missaanni pitsanngoriaataasussaallutik.
Kisianni aamma ajorseriaatinik ilaqarput,
atugarisimasagut manna tikillugu.
1:
Suliffeqarnermi isumaqatigiissutit nutaat kingunerisaannik
aningaasartuutaanerusunut matusissutissat 19 mio. kr.-it.
2:
Innarluutilinnik Danmarikimi isumaginninnermut 9 mio. kr.-inik
akiliinerusussanngorpugut.
3:
Nunatsinni umiarsuit atorlugit usinik assartuminermi 6,5 mio. kr.-it,
4:
kiisalu nunatsinni timmisartuussinermi 2,3 mio. kr.-inik
akiliinerusussanngorluta.
Kisianni taakku saniatigut kontomi
pingaarnermi 20.11.51-imi missingersuutini ikililerilluni teknikikkut
aaqqiissuteqarnissamut sillimmatissat 53 mio. kr.-it qinnuteqaatigaagut,
ilaatigut Greenland Tourismi A/S-ip Great Greenlandimit, Amutsivinnit
annertusisamillu immikkut atuartitsinermit aningaasartuutissaasut
piumasaqqatigineqartussat kiisalu 1998-imi upernaakkut Qaanaami erngup
supineratigut akornuserneqartunut aningaasartuutaanerusinnaasunut
matusissutissat. Tassani suliassat aaqqiivigineqarnissaannut periarfissat
siunnersuutillu Naalakkersuisut erseqqinnerusumik suli isummerfigisimanngissaat
pineqarput, sillimmartaarfigerusunneqarlutillu maannangaaq. Taamaattumik
aningaasaliissutit allannguutsissaattut siunnersuutit erseqqissut
Naalakkersuisunut kingusinnerusukkut saqqummiunneqarumaarput.
Siunnersuutit sinneri annerusumik teknikikkut
aaqqinerupput, inatsisissatullu siunnersuummi missingersuutinut ilanngussani
oqaaseqaatit itisilerissutaasut ataatsimut innersuussutigineqarput.
Taamatullu oqaaseqarlunga siunnersuut
Inatsisartunut oqaluuserisassanngortippara, tamatumalu kingorna
Aningaasaqarmermut Ataatsimiititaliamut oqaluuserisassanngorlugu
ingerlateqqinneqarnissaa kammattuutigalugu.
Per Berthelsen, Siumup oqaaseqartua:
Naalakkersuisut 1999-imut Inatsisartut
ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisaannut siullermut siunnersuutaanut
atatillugu Siumup tungaaniit aningaasaliisarnermi pisariillisaaniarnermik
oqaaseqarneq tapersersorluinnarparput. Aningaasaqarnermimmi aqutsiniarnermi
qulannan-ngilluinnartumik ilaatigut ilassutit aningaasaliissutaasartut
killilerneqarsinnaanerat annertuumik oqilisaassutaasussaassammat.
Taamaattullu aamma sanaartornerup iluani
ingerlatsinermi eqaallisaajumaneq, soorlu aningaasaliissutaasut
sanaartornermut aningaasaateqarfittut ittumut nakkartinneqarnerisigut,
tikilluaqqulluguttaaq taperserumavarput.
Nutaanik naalakkersuisoqarfiliornernut
atasumik suliassaqarfiit allanngortiternerisa aningaasartuutitaqanngitsumik
ingerlanneqarsinnaanerat Siumumit naammagisimaarparput, pissarisammi
inuiaqatigiinni pisariaqavissunut toqqaannartumik atorneqarnissaat
pingaaruteqaqimmat.
TB 1-imut siunnersuutip 1999-imut
aningaasanut inatsimmut sanilliullugu 43.534.000 kr.-inik ajorseriarsimanera ajuusaarutigigaluarlugu Siumumit
tusaatissatut tigujumavarput. Tassungali atatillugu taajumallugu 1998-imi
missingersuutaasumit 113 mio kr.-inik pitsaanerusumik angusaqarfigineq
iigarfigineqartoq, utoqqatsissutaallunilu oqimaaqatigiissumik angusaqarnissamik
tamaviaartuarnissamut sinnassaataananilu qasukkaataassanngimmat.
Nunattami aningaasaqarnera qimerloorutsigu
naammattusaarilluinnarniartariaqarpugut eqeersimaarluinnartumillu
ingerlatsinermi aningaasartuutit qummuinnaq ingerlannginnissaat
anguniartariaqartuarlugu. Ilaatigut nutaamik ersarissumillu politikkikkut
tulleriissaarisarnikkut. Qipisormi naajuitsoq
pulaffiginaversaarluinnartariaqarparput akitsuusiisinnaanerit akileraarutinillu
qaffaasinnaanerit isumalluutigiuminarpallaartutut pigiunnarlugit,
salliutilluguli tunngavigalugu nammassinnaasatta iluani
ineriartortitsisinnaaneq, piviusorsiorpalaartumik pilersaarusiortarneq
aallavigalugu.
Siumup tungaanit kissaatiginartipparput inassutigiumallugu
siunissami aningaasanut inatsisiliap atoruminarnerusumik ilusilerneqarluni
suliarineqartalernissaa, ullumikkutut atuagatsiarsuit arlaqartut atorlugit
paasissutissamik aatsaat pisinnaasarneq tunngaviujunnaarsillugu, kisitsilli
quppernerit iluini ersarissumik aggulunneqalersillugit allaganngorlugit
inatsisiliinikkut aningaasaliiffigisanut sanaartornermut aningaasaliissutinut,
ingerlatsinermut aningaasaliissutinut aammalu naliginnaasumik tapiissutinut.
Kiisalu aamma Siumup tungaanit
inassutigissavarput misissorneqassasoq, aningaasanut inatsisit
pisariaqartitsisunut ammarneqariaannanngorlugit qarasaasianut
immiunneqartalersinnaanissaat. Siumumi nalunngilarput peqqinnissaqarfiup iluani
tutsuiginarluinnartumik pilersaarusiorsinnaaneq ajornarluinnartuusoq,
pinartunik pisoqariataartoqartarnera patsisigalugu. Taamaattumik tamakku
piviusorsiorpalaartumik nalilersuiffigiuartarnissaat eqqumaqataaffigiumavarput.
Siumup tungaanit Diskomut pisunut
nuanniitsunut atatillugu oqaatigissavarput, maannakkuugallartoq takusinnaasagut
tunngavigalugit Naalakkersuisut Aningaasaqarnermullu Atasimiititalip
aalajangiineri tamakkiisumik taperseratsigit. Paasivarput Diskomut
tunngatillugu pisimasut missuiffigineqarnissaat maannakkut Naalakkersuisut
aallartissimagaat naatsorsueqqissaartartut allallu pisunut arlaannaatigulluunniit
attuumasuteqarsimanngitsut atorlugit. Tamanna Siumumiit iluarisimaarparput,
erseqqissassavarpullu maannangaaq pisunut tunngatillugu eqqartuussisutut
ililluta Inatsisartuni pissusilersulereernissarput
pissusissamisoorsorinnginnatsigu.
Naalakkersuisut misissuititaasa missiunerisa
qanoq inerneqarnissaat takugallartigit, naliliinerisalu oqariartuutaat
tunngavigalugit iliuuseqaqqinnissamik Naalakkersuisut kaammattuutigiumagaat
utaqqimaarallarlugit. Pisoq ajuusaanarluinnarpoq, taamatullu
pisoqaqqinnginnissaa tamatta Inatsisartut Naalakkersuisullu suleqatigiilluta
isumaqatigiillutalu anguniagariinnarnagu angusariaqarparput.
Naalakkersuisut illuutaannut ilaatigut
aserfallassimaqisunut tunngatillugu oqaatigissavarput, Siumumiit soorunami
pisariaqartinneqavissunut tunngatillugu nutarterinissaq akuerisinnaagatsigu.
Tassungali atatillugu oqaatigissavarput illut ullormiit ullormut aserfallanneq
ajormata, taamaattumik tupiginngitsuunngilarput illut ilaat
aserfallassimaqippata sooq taava, aningaasaqarnermut inatsimmut ilanngunneqareersimannginnersut.
Aamma oqaatigissavarput
aserfallattaaliinermut aningaasartuutissat pisariaqartinneqartunut atorneqarneqarnissaat
isumaqatigigatsigu, kisiannili tassa Naalakkersuisut ataasiakkaat illup iluini
namminneq isumartik naapertorlugu allanngortiteriniarsinnaanissaat Nunatta
karsiata aningaasalersussappagit pissusisamisoorsorinnginnatsigu, taassavarput.
Uani piareersagaasumit allanneqarsimasut
avataatigut taatsiassavara, arlaatigut ivertinngitsoorsimammat Siumumit
maluginiaratsigu Naalakkersuisut siunnersuuteqarmata missigersuusiat iluini
tekniskiusumit sillimatissanik 33 mio kr.-inik immikkortitsisoqarnissaa,
tassani ilaatigut qulakkeerniarneqarluni Amutsiviit 30. juni 1999-i
aallavigalugu privatinngortinneqarsinnaasanngippata ingerlaannarnissaannut
tapiissumik peqarnissaq.
Siumumiillu pingaartipparput immikkut
ilanngullugu taassallugu aalisakkat akii, sukumiisumik nalilersuilluni akuerineqarsinnaasoq
ataallugu akeqartinneqalissagaluarpata Pisortat akinut naammaginarsaataasinnaasunik
tapiissuteqarsinnaanissaat ammaffigigatsigu.
Naggasiullugulu 1999-imut Inatsisartut
ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisaannut siullermut siunnersuutinut
atatillugu Siumumiit nalunaarutigissavarput, Isumaginninnermut Pisortaqarfimmit
kalaallit innarluuteqartut Qallunaat Nunaanni inissisimasut isumagineqarnerisa
akitsoriartuinnarnerinik tunngaveqartumik ilassutitut qinnuteqaatigisaasoq 9
mio. kr.-inik annertussuseqartoq paasilluarlugu akuersaaratsigu.
Tassungalu atatillugu erseqqissumik
taajumavarput pisariaqalermat innarluutilittata Qallunaat Nunaannittut
Nunatsinnukartinneqarnissaasa isumaqatiginninniutigalugulu pilersaarusiornissaa,
Siumumiillu inassutigissavarput pineqartoq pillugu Naalakkersuisut
pilersaarusiamik saqqummiussaqarnissaminnik suliaqarnertik
ingerlatiinnassagaat.
Taamatut oqaaseqarluta Siumumiit
inassutigiumavarput inassutigineqartutut siunnersuusiap aappassaanneerneqartinnani
Aningaasaqarnermut Ataatsimiitilaliamut suliareqqitassanngortinneqarnissaa.
Anders Nilsson, Atassutip oqaaseqartua::
Marsip qaammataani inisitsiterluni
ataatsimiinnerup kingorna qiimmassimaarnarpoq, Aningaasaqarnermut
Naalakkersuisoq aningaasanik inatsimmut tunngatillugu, ilassutitullu
aningaasaliissutissanut tunngatillugu suleriaatsip sukaterneqarnissaanut
erseqqilluinnartumik oqaaseqartoq tusartarlugu.
Atassummiit naatsorsuutigaarput sukaterineq tamanna
aningaasaliissutinut inatsisip 1-p matuma suliarineqarneranut aamma
atuutissasoq, taamaalilluta Inatsisartut ataatsimiinneranni matumani
siullermeerneqarnerata aappassaaneerneqarneratalu akornanni aamma
aappassaaneerneqarnera pingajussaaneerneqarneratalu akornanni siunnersuummik
aningaasartuutaaqisunik suli allanik saqqummiussiffigineqassanata.
Siunnersuutip saqqummiunneqarnerani
Naalakkersuisup isiginiagai naliginnaasut Atassumit aamma
isumalluarfigisorujussuuagut. Tamatumani pineqarput aningaasaliissuteqartarnerup
pisariillisarneqarnissaanik eqqarsaatit, kiisalu sanaartugassatut suliassat
maanna Aningaasaqarnermut, Niuernermullu Naalakkersuisoqarfimmut
katersorneqasimanerannit paasissutissaq. Atassummiit naatsorsuutigaarput
tamanna tassaasoq Sanaartornermut Aningaasaateqarfimmut pilertitsinissamut
alloriarneq siulleq. Taamaaliornikkut Sanaartornermut aningaasaliissutit
Nunatta karsianit nuunneqarsinnaassammata, suliniutissatut pilersaarutit
ataasiakkaat inimi maani aalajangiiffigineqartarnerat ilutigalugu.
Ilassutitut aningaasaliissutinut
inatsisissatigut siunnersuutit siullermeerneqarneranni 1999-imut aningaasanut
inatsit qimerluualaartariaqarparput, tassami aningaasanut inatsit taanna maanna
annertusarnialigarput ilassutitut aningaasaliissutissatut siunnersuutikkut
matumuuna 1999-imut aningaasaliissutit inatsimmi konto 10.13-ip ataani
allassimavoq, issuaavunga: "Ingerlatseqatigiiffiit Pisortanit pigineqartut
piginnittut patajaallisaanissamik sinneqartooruteqarnissamillu piumasaqaateqarnerisigut
namminersortutut inuusutissarsiornermi ingerlatseqatigiiffiillu niuerfiini
piumasaqaatinut atuuttunut tunngatillugu naligiisinneqassapput".
Ingerlatanilu anguniakkat ilaattut inimi
maani isersimasut pineqarput, konto 10.13-ip naanerani ima allassimasoqarpoq:
"Suliffeqarfiit ingerlataasa atugarisaasalu suussusiat eqqasaatigalugu
ingerlatseqatigiiffiit sinninneqartooruteqarnissaanik politikki politikkikkut
isummersorfigineqassaaq".
Aningaasanut inatsimmit konto 10.13.10
takoriarutsigu erserpoq Naamminersornerusut ingerlatseqatigiiffii katillugit
20 mio. kr.-inik iluanaaruteqarfiusussatut naatsorsuutigineqartut.
Namminersornerusut ingerlatseqatigiiffiit piginneqartaassutitut
aningaasaatigineqartunut naleqqiullugu 6 %-inik iluanaarutissiaqartitsigaluarpata
obligationit erniaasa atuuttut taamaaqqatigisaat, taava taarsiullugu
iluanaarutit Nunatta karsianut tuttussat 70 mio. kr.-it missarpiaat
pissarsiarissagaluarpagut.
Ingerlatseqatigiinnut anginernut tamanna ima
kinguneqassagaluarpoq. Aningaasani inatsimmi 5 mio. kr.-it
naatsorsuutigisaasunut taarsiullugu KNI 30 mio. kr.-inik
akiliuteqassagaluarpoq. Aningaasanut inatsimmi 5 mio. kr.-inut
naatsorsuutigisaasunut taarsiullugu Royal Artic Line 7,2 mio. kr.-inik
akiliuteqassagaluarpoq. Aningaasani inatsimmi 5 mio. kr.-inut
naatsorsuutigisaasunut taarsiullugu Tele Greenland 9 mio. kr.-inik
akiliuteqassagaluarpoq.
Aamma aningaasanut inatsimmi maanna atuuttumi
0 kr.-inut naatsorsuutigisaasunut taarsiullugu Royal Greenland 24 mio. kr.-inik
akiliuteqassagaluarpoq. 1999-imi aningaasanut inatsimmi naatsorsuutigisaasunut
sanilliullugu isertitaqarnerussutit ataatsimut katillugit 60 mio. kr.-it
missarpiaaniittut.
Atassummit siunnersuutigaarput ilassutitut
aningaasaliissutissanik siunnersuummi ima nipilimmik oqaaseqaasiortoqassasoq:
Naatsorsuutigineqarpoq Namminersornerusut ingerlatseqatigiiffii minnerpaamik
piginneqataassutitut aningaasaatimik 6 %-isa taamaaqqatigisaannik Nunatta
karsianut iluanaarutitut akiliuteqartassasut pissutsit immikkut illuinnartut
atuutinngikkaangata.
Ukiut tamaasa Inatsisartut ukiaanerani
ataatsimiinneranni Namminersornerusut Ingerlatseqartigiiffiisa qanoq
ingerlanerannik Naalakkersuisut nassuiaateqartassapput, taassuma ataani
aningaasaqarnerup ataani inississimaneranik iluanaarutissiassatullu
naatsorsuutigineqartunik nassuiaateqartassallutik. Iluanaarutissasiassatut
naatsorsuutigineqartut aningaasanut inatsimmut ilanngunneqartassapput.
Matumani ilanngullugu taasinnaavara taamatut
nassuiaateqarnikkut Diskop kanngunartuliutaanera 33 mio. kr.-inut killitsinnagu
piffissaalluartukkut unitsinneqarsinnaassagaluarmat.
Taavalu maannakkut aningaasaliissutinut
ataasiakkaanut, konto 20.11.51-imi missingersuusiornermut pissamaatini 53 mio.
kr.-it qinnutigineqarput pingaartumik Greenland Tourismip 33 mio. kr.-inik
nalilimmik. Amutsiviit aamma Great Greenlandip amigartoorutissaatut
ilimagineqartunut matussuserneqarnissaannut atugassat. Sulisa suli
taaneqarsimanngilaq, takkutissaqqaarunarporli.
Missingersuutinut tapiissutinut allassimavoq
aningaasartuutissatut pisariaqartitat TB 1-ip akuersissutigineqarnerata
kingornagut saqqummiunneqarnissaat naatsorsuutigineqartariaqartoq.
Aningaasanillu atugassanngortitsinissami Inatsisartut Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliaata akuersinissai piumasarineqarpoq. Taamatulli
nipilersortoqarneq ajorpoq, Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq tassaanngilaq
Inatsisartuaqqat. Inatsisartut ataatsimiinnerisa akornanni Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliaq aningaasanik taama
amerlatigisunik atugassiissuteqassappat, tamatumani Inatsisartut
erseqqilluinnartumik piginnaatitsissuteqarnissaat pisariaqarpoq.
Tamanna isumaqarpoq, Diskomi ajornartorsiutit
taamatuttaaq Amutsiviit, Great Greenland, immaqalu Sulisap ajornartorsiutaat imminni
oqaluuserineqartariaqartut, taamaaliornikkut Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliaq TB 1-t aqqutigalugu piginnaatitsissummik erseqqissumik
tunineqarsinnaassammat. Taamatorpiaq pivugut Inatsisartut upernaakkut
ataatsimiinnerannit kingullermi sanaartornermi aningaasaliissutit
ikilineqarneranut atatillugu.
Diskomit suliamut tunngatillugu eqqumeeqaaq,
toqqaserlunnarlunilu akiligassaq 33 mio. kr.-inik aningaasartalik
Inatsisartunut qinersinerup kinguninnguagut imaaliallaannaq
saqqummersinnaammat. Naalakkersuisuutitat arlaannaanilluunniit ajortoqarnera
pillugu siusinnerusukkulli tamanna pillugu malussartoqarsimanaluunniit.
Inatsisartut ukiakkut ataatsimiinneranni
kingullermi Diskomik umiarsuaatilinni asuleertoqarnera amigartoortoqarneralu
naliginnaasumik oqallisaavoq. Naalakkersuisulli arlaannaannilluunniit tamatuma
paasiniaaffiginerunissaa soqutigineqarsimanngilaq,
kajumigineqarsimananiluunniit.
Konto 30.01.01-imi Isumaginninnermut
Suliffeqarnermullu Pisortaqarfimmi isumaginninnermi siunnersortip allaffimmi
pisortatut qaffatsinneqarnissaat qinnutigineqarpoq. Qinnuteqaat taama ittoq
ilassutit aningaasaliissutini suliarineqartussaanngilaq. Tamatuma aningaasanut
inatsisissamut nuunneqarnissaaq Atassutip kissaatigaa, ataatsimoortumik
tulleriiaarinermut ilanngunneqarsinnaaqqullugu.
Konto 30.01.10-imi kommuunit aggornerisa
avataaniittunut aningaasaliissutit, Kangerlussuarmi ukiup ingerlanerani
ikuallannermut atatillugu aningaasartuutaasimasut matussuserneqarnissaanut
500.000 kr.-it qinnutigineqarput, aningaasaliissutit atuuttut 332.000
kr.-iupput matumani pineqarput 150 %-imik sippuineq
akuersissutigineqarsinnaanngitsoq, inatsimmik unioqqutitsineruvoq.
Ajunaarnersuarni Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliap aningaasat pisariaqartinneqartut pillugit
qinnuteqarfigineqartussaavoq, sooq taama pisoqarsimannginnersoq Atassutip
paaserusuppaa, kiisalu suliami matumani aningaasanik atuisimanermut
naatsorsuutit sukumiisut kissaatigalugit.
Konto 30.13.10 Danmarkimi innarluutilinnik
isumassuinermut 9 mio. kr.-it aningaasaliissuteqarnerunissaq
qinnutigineqarpoq. Aningaasani inatsimmi 80 mio. kr.-ingajalluinnaat
aningaasaliissutaasimapput, qinnuteqaammi peqqutigineqarpoq innarluutilimmut
ataatsimut agguaqatigiissillugu aningaasartuutaasartut qaffariarsimanerat.
Qaffariaat 9 mio. kr.-iusoq akitit allanngoriartorneranni naliginnaasumit
qaffasinneruvoq.
Atassutip kissaatigaa qinnuteqaat taanna
sukumiinerusumik nassuiaateqarfigineqassasoq. Inatsisartut ukiaanerani
ataatsimmiinneranni pineqartumi akit allanngoriartorneranut tunngatillugu
Isumaginninnermi Pisortaqarfiup sunaana ilisimasimanngikkaa ullumikkulli
ilisimalersimallugu.
Konto 73.93.02 mittafeqarfiit 600.000 kr.-it
qinnutigineqarput isertitat annaaneqarsimasut peqqutigineqarlutik, sukumiinerusumik
nassuiaateqartoqarnissaa Atassutip kissaatigaa.
Konto 87.72.10 sulisorisat inaat,
Naalakkersuisunut ilaasortat illuisa iluarsaanneqarnissaannut 1.650.000 kr.-it
qinnutigineqarput, aningaasat immikkut ittumik iluarsartuussinissamut kontumit
pissarsiarineqartussat qinnutigineqarput.
Nunami maani illorpassuaqarpoq
Naalakkersuisunut ilaasortat illuinit ajornerungaartumik immikkullu ittumik
iluarsartuussinermut kontumit aningaasanik pisariaqartsitsisinnaassunik,
sukumiinerusumik nassuiaateqartoqarnissaa Atassutip kissaatigaa.
Taamatut oqaaseqarluta inimi maani
aappassaaneerneqarnissaa sioqqullugit siunnersuut Aningaaasaqarnermi
Ataatsimiititaliami suliarineqartussanngortipparput.
Asii Chemnitz Narup, Inuit Ataqatigiit
oqaaseqartuat:
1999-imut Inatsisartut ilassutitut
aningaasaliissutinut inatsisissaannut siullermut siunnersuut. Taama
qulequtaqarpoq. 1999-imut Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut
inatsisissaanni Naalakkersuisut siunnersuutaannut Inuit Ataqatigiinnit oqaatigerusutagut
pingasunngorlugit immikkoortissimavavut.
Siullermik Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup
Josef Motzfeldtip saqqummisussaanut tamakkiisumik oqaaseqarusuppugut,
pingaarnerutillugu aningaasanit inatsisip tassungalu ilassutitut inatsisip
suliarineqartarnerinut Inuit Ataqatigiit tunngaviusumik eqqarsaatersuutai.
Aappassaanik ilassutitut
aningaasaliissutissatut siunnersuutip aningaasartaannut ataatsimut isigalugit
oqaatigerusutagut.
Pingajussaanniillu aningaasartuutissatut
qinnuteqaatit ataasiaakkaat, pingaarnersiuilluta oqaaseqarfigilaassavavut:
Nuannaarutigalugu maluginiarsimavarput
Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup inatsisissamut siunnersuumik
saqqummiinerminut atatillugu immikkut oqaaseqarfigimmagu Inatsisartut
aningaasaleeriaasiat. Inuit Ataqatigiinit Naalakkersuisup tassunga oqaasii,
paasivavut Naalakkersuisup oqariartuutaatut periutsimik eqaallisaanissamik
sukaterinissamillu. Aningaasaqarnermut inatsit tassa Nunatta karsiata
aningaasanik imaqarneranut nunatsinnilu aningaasarsiornikkut politikkimit
Inatsisartut sakkussaat pingaarneq.
Taamaattumik Inuit Ataqatigiinnit
isumaqarpugut sapinngisamik paasinartumik ersarissumillu inatsisiliorneq
ingerlattariaqartoq. Tassuunakkut uagut inatsisiliortuusugut aamma innutaasut
periarfissaqaqqulluta ataatsimoortumik malinnaasinnaajuarnissatsinut.
Taamaattumik periutsimik allannguinissamik
ilimasaarineq, ima paasivarput, suleriaatsimik eqaallititsiniarnertut.
Aningaasanut inatsisissap ilassutissatullu aningaasaliissutissanut inatsisip
iluseqartinneri aamma inatsisissap suliarneqarneri tunngaviusartunut,
tamakkualu pitsanngorsaaniarnerit piaarnerpaamik atuutilernissaat
kissaatiginarpoq.
Matumunnga atatillugu Namminersornerullutik
Oqartussani Aningaasaqarnermut aqutsinissaq pillugu nalunaarusiaq
innersuussutigissavarput.
Naalakkersuisunut marsimi ukioq manna
tunniunneqartoq. Nalunaarusiami siunnersuut Inuit Ataqatigiinniit assut
soqutiginartuutipparput, tassa kontut pingaarnerit sisamanut immikkoortinneqarnissaat,
tassaasunut ingerlatsinermut aningaasaliissutaasartunut, sanaartugassanut
aningaasaliissutit, aningaasaliissutit aalajangersimasut kiisalu
tapiissutissatut aningaasaliissutit. Siunnersuut soqutiginarpoq
piviusunngortinneqarneratigullu aningaasaliissutaasartut paasiuminarnerulerlutillu
ataatsimoortumik takuneqarsinnaalissagaluarmata.
Sanaartugassanut aningaasaliisarnerup
eqqaallisarnissaa eqqarsaatigalugu Inuit Ataqatigiinnit isumaqarpugut
sanaartugassanut aningaasateqarfimmik pilersitsinissamik isuma piaartumik
piviusunngortittariaqartoq. Aningaasaateqarfissamut tassunga ikineqartassapput
aningaasat aningaasanut inatsimmi sanaartornissamut atorneqartussatut
akuersissutaasimasut, taamaasiornikkut aningaasartuutissanit allanik
immikkoortinneqatalerlutik.
Taamaaliornikkut ilaatigut
eqaallisarneqassapput suliassat aningaasaliissutissanik qinnuteqaqqittarnermut
tunngasut. Tamatumuunakkullu Inatsisartut aningaasartuutinik allanik
aqutseriaasiannik piumasaqaatit sakkortuneruliinnarnatik aamma sanaartortitsineq
sektorimut tassunga nalimmassarnarnerulissagaluarpoq.
Naalakkersuisunit pilersitsinermi
Naalakkersuisut ataasiaakkat akisussaaffiinik inissitsiterineq
eqqarsaatigalugu, pingaartumillu Ineqarnermut Ataaveqarnermut
atortulersornermullu Naalakkersuisut eqqarsaatigalugu, isumaqarpugut
Namminersornerullutik Oqartussat sanaartortitsisarneranni aqutsisarnermi
pitsanngorsaaniarnerlu alloriarnerit siullersarigaat.
Inatsisartut ilassutitut
aningaasaliissutissaannut inatsit tassaavoq aningaasaqarnermut inatsip
tapertaa, aaqqiissutaat. Tassaanngilaq inatsit nutaaq suliassanik nutaanik
aallartitassanik malitseqartussaq. Ukiuni kingullerni Inatsisartuni
suleriaaserisimasut eqqarsaatigalugit tamatuma eqqaasitsissutiginissaat Inuit
Ataqatigiinniit pingaartipparput.
Tamatumunnga atatillugu Naalakkersuisut
qinnuigissavarput minnerpaamik inatsisissap aappaassaaneerneqarnerata
pingajussaaneerneqaneratalu akornanni allannguutissanik
siunnersuuteqartaqqunagit! Ajornanngippallu kissaatiginartinnerugaluarparput inatsisissat,
aningaasarnermut inatsisip aamma ilassutitut aningaasaliissutissamut inatsisip
Naalakkersuisunit tunniunneqareernerisa kingorna allannguutissanik
siunnersuuteqartoqartannginnissaa.
Tamatumuunakkut suleriaatsimik
sakkortuusiinerup kingunerissavaa inuiaqatigiinni aningaasaqarniarnerup
nalilersorluarnissaanut periarfissaqarnerulernissaq, aamma tulleriiaarinissamut
periarfissaqarluarnerunissaq. Tassani oqaatigeqqissavara Inatsisartuni
ilaasortat pineqanngimmata taakkua sukkulluunniit allannguutissatut
siunnersuuteqarsinnaammata, uanili pineqarmata Naalakkersuisut.
Inatsisartut ilassutissanut
aningaasaliissutissatut inatsisissaannut siunnersuummut Inuit Ataqatigiinnit
ima oqaaseqarusuppugut.
Ataatsimut isigalugu isumaqarpugut
Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup tusagassiutitigut oqaaserisartagaanut
tulluartumik siunnersuusiortoqarsimasoq. Tassa aningaasartuutissanik
sakkortuumik aqutsisoqarnissaanik siunertalimmik. Tamanna iluarisimaarparput
kiisalu maluginiarparput ilassutissanut inatsisissanut siunnersuut imaqartoq,
aningaasaqarnermut inatsisip allannguutissaanit isertitassat aamma
aningaasartuutit eqqarsaatigalugit. Isertitassat amerlanerulernerat
eqqarsaatigalugu neriuutigeqaarput amerlanerusunik isertitaqarsinnaalernermut
missingersuut tunngavigineqartoq eqqukkumaartoq.
Ingerlaqqitsinnaga immaqa nutserisut
eqqarsaatiginerullugit oqaaseqalaassuunga, teknikikkut
ajornartorsiuteqalaarluta konto 20.11.51 tikikkukku kalaallisuuani titarnerit
arlallit tammaqqammata immaqa qallunaatuuani malinnaalaartariaqassaapput.
Ingerlaqqippunga.
Ilassutitut aningaasaliissutinut
inatsisissamut siunnersuummut Inuit Ataqatigiini oqaatigiumasavut
aningaasartuutissat ataasiakkaat allannguutissaannik oqaaseqaataapput.
Konto pingaarneq 10.01.97 angalasarnermut
milliliiviginiarninut tunngassuteqartoq, Inatsisatunut qinerseqqammerneq
eqqasaatigalugu qinersisartullu erseqqissumik piumasaqaataat angalasarnernut
tunngasut eqqarsaatigalugit nuannaarutigaarput kontumi tassani sipaarutissanik
siunnersuuteqartoqarmat.
Konto pingaarnerit 20.10.41 aamma 20.10.42
kommuuninut taasigassarsiarititat aamma kommuuninut taasigassarsiarititat
akilersuutit, taakkua qupperaannarlugit isumaqartoqalersinnaavoq Nunatsinni
kommuunit akiitsuerussimasut. Soorunami ersippoq tassani Namminersornerullutik
Oqartusanut akiitsoqanngimmata, kisianni nuannaarpallaalersinnata
erseqqissartariaqarpoq, kommuunit arlallit imaaliortalersimammata
aningaasaateqarfinnut taarsigassarsiniartarlutik. Taamaattumik Namminersornerullutik
Oqartussanut akiitsoqanngillat, kisianni isumaqanngilaq kommuunit
akiitsoqanngivissortut, imaluunniit taarsigassarsiniarneq ajortut.
Konto pingaarneq 20.11.51
missigersuusiornermi teknikikkut sillimmatit. Umiarsuup Diskop
takornariartitsinermi angallassissutitut aningaasarpassuarnik nalilimmik
ajutoornerannut atatillugu arlaannaannulluunniit atuumassuteqanngitsumik
imaappoq: Namminersornerullutik Oqartussat, Greenland Tourism A/S-illu
avataaneersunik inuttalikkamik missuititsiniarlutik Naalakkersuisut
isummernerat Inuit Ataqatigiit maluginiarpaat.
Ullumikkut apeqqutaasoq tassaaginnarpoq,
misissuititassat qanoq pisinnaatitaaffilerneqassanersut suullu ullumikkut
inatsisitigut periarfissatsinnik killersuisuunersut, qanorlu aporfiusinnaasut,
taakku iluarsisinnaanerivut. Inuit Ataqatigiit taama misissuisitsinissamik
isummerneq tamakkiisumik tapersersorparput. Tamanna Inatsisartut kisimik
pinnatik aammali inuiaqatigiit pisariaqartilluinnarpaat.
Siusinnerusukkulli KNI-imut tunngasumik
Inatsisartut killeqaqisumik misissuititsisinnaasimanerat innersuussutigalugu
Inuit Ataqatigiit piumasaraat aporfeqarani qulaajaasinnaasumik
misissuisitsinissaq ingerlanneqartariaqartoq. Piumasaqaaterput naapertorlugu
misissuititsinissap ingerlanneqarnissaa piviusunngortinneqarsinnaaqqullugu
Inatsisartut Siulittaasoqarfiat qinnuigaarput tamatuma isumannaarneqarnissaanut
aqqutissiuusseqqullugu.
Konto pingaarneq 30.13.10 innarluutilinnik
Danmarkimiittunik isumaginninneq, 9 mio. kr.-it immikkoortinneqarsimapput.
Inuit Ataqatigiinnit isumaqarpugut aningaasarpassuusut. Sukumiinerusumik
taakkua nassuiaateqarfigineqarnissaat piumasaraarput, aamma tusarusupparput
innarluutillit Danmarkimi paaqqinnittarfinni isumagineqartartut pillugit
Naalakkersuisut isumaat.
Konto pingaarneq 40.11.06 tapiissutit
pikkorissartitsisarnerit, immikkoortinneqarsimapput 2.300.000 kr.-it
pingaartumik sanaartornermi sulisussanut pikkorissartitsinermut
atorneqartussat. Aamma tassunga atatillugu isumasiuisoqarsimavoq. Maqaasivarput
aggersarneqarsimanngimmata Inuit Nunaanni Sulisitsisut Kattuffiat, taamaattumik
innersuussutigissuarput kattuffik taanna siunissami aamma sulisitsisut
kattuffissuulli allatuulli suleqatigineqalissasoq.
Konto-mi pingaarnermi 87.72.10-imi sulisunut
inissiani aningaasat 1,6 mio. kr.-it immikkoortinneqarsimapput.
Naalakkersuisunut ilaasortat inissaasa iluarsarnissaannut atorneqartussat.
Inuit Ataqatigiit tungaannit isumaqarpugut amerlavarlaarujussuartut tassani
aningaasat immikkoortinneqarsimasut, tassani eqqarsaatigineruarput illu
ataaseq aalajangersimalluinnartoq. Taamatut isumaqarnitsinnut aamma
patsisaavoq sipaaqqusinerat.
Aamma erseqqissalaassavara taanna aamma
titarneq katassimavoq, teknikikkut ajutoornitsinni. Soorunami pingaaruteqaqaaq
illut inuiaqatigiit pii aserfallatsaalineqarnissai taamaattumik siunissami
aningaasanut inatsisissaq suliarineqalerpat immikkoortitsisoqartarlernissaa
aserfallatsaaliinissamut inassutigerusupparput.
Taamatut oqaaseqarluta Inatsisartut
ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissaannik siullermut siunnersuut
Aningaasaqarnermut Ataatsimiitsitaliamut sukumiisumik suliareqqullugu
ingerlateqqipparput.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:
1999-imut Inatsisartut ilassutitut
aningaasaliissutinut inatsisissaannut siunnersuut, Kattusseqatigiinniit
sukumiisumik misissoreerlugu imatut oqaaseqarfigissuarput:
Siullermik Naalakkersuisut isumaliutersuutaat
tassalu Inatsisartut ukiamut ataatsimiinniissaanut aningaasaleeriaatsip aammalu
sanaartormermut tunngasut eqaallisarneqarnissaanut tunngasut,
Kattusseqatigiinniit tamakkiisumik matumuuna taperserpagut. Tassami
aningaasanut inatsisissat suliarineqarneri tamaasa, pingaartumik
sanaartornermut tunngasut ajornartorsiutigineqartarnerat eqqartorneqartuaannarpoq.
Taammaattumik pisariillisaanissaq
eqaallisaanissarlu eqqarsaatigalugit Naalakkersuisut Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliaq qanimut suleqatigalugu aaqqiiniarnissaat aammalu Nunatta
aningaasatigut inississimanerata ilorraap tungaanut saatinnissaa ingerlattariaqartoq
taperserparput. Ajoraluartumik tusartaannarparput suliffeqarfiit ilaasa
Namminersornerullutik Oqartussanik pigineqartut amigartooruteqarlutik
ingerlasut amerlavallaartut, taamaattumik Kattusseqatigiinniit sakkortuumik
piumasaqaatiginiarparput, suliffeqarfinni Namminersornerullutik Oqartussanit
pigineqartuni pisortaat imaluunniit siulersuisoqarfiisa politikkerilluunniit
akisussaasuutinneqartarnerat, akisussaatinneqartalersinnaaneralluunniit
misissuiffigeqqullugu.
Tassami suliffeqarfinni Namminersornerullutik
Oqartussani pigineqartuni kukkussutit aningaasatigulluunniit amigartoorutit
amerlanertigut tamarmik inuuttaasunik akilersorneqartarnerat akuersaartuarneqarsinnaanngimmat.
Kukkussutimmi amigartoorutilluunniit akisussaaffigineqartariaqarput.
Taamaattumik ilaatigut konto 20.11.51-ikkut
qinnuteqaatigineqartut aningaasat 53 mio. kr-nit ilaat, tassa
takornariaqarnermut ingerlatsivimmut aningaasaliissutiginiarneqartut
sakkortuumik apeqquserpagut, Aningaasaqarnermullu Ataatsimiititaliami
nalilersuiffigilluarneqarnissaat piumasaqaatigissallutigu. Aamma
Kattusseqatigiinniit Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut
kaammattuutigissuarput Namminersornerullutik Oqartussat suliffeqarfiini,
pingaartumik allaffeqarfiini angalanermut aningaasaartuutit Pisortaqarfinni
ataasiakkani qanoq amerlatigisut atorneqartarnersut misissuiffigeqqullugit.
Aammalu taakkua ilaasa sipaarneqarsinnaanerat ilanngullugu paasiniaqqullugu.
Tassami paasinarmat Pisortaqarfiit ilaanni pisariaqavissuunngikkaluartumik, immaqalu
angalasut amerlavallaartut angalatinneqartartut. Tassunga sanilliullugu
oqaatigisariaqarparput Naalakkersuisut sipaaruteqarniarnerat qujarukkatsigu,
tassa angalasarnerit Naalakkersuisoqarfiit ataanni inissisimasut
eqqarsaatigalugit.
Nuka A/S-imi aktienik 500.000 kr-inik
nalilinnik pisiniarnermi aningaasat landskarsimiit akilerneqarnissaasa
qinnuteqaatigineqarnerat Kattusseqatigiinniit tulluartuutinngilarput,
minnerunngitsumik Royal Greenland A/S tassungalu attuumassuteqartut, tassani
nunaqarfinni tunitsiviit tunisassiorfiillu Namminersornerullutik Oqartussanit
pigineqareermata, aammalu Nuka A/S Royal Greenlandip ataani inissisimammat.
Taamaattumik Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut selskabet Namminersornerullutik
Oqartussanit pigineqartut piginneqatigiilluni ingerlatseqatigiiffiit pillugit
inatsit naapertorlugu nammineerlutik aningaasatigut inissisimanertik
ingerlatsinertillu akisussaaffigalugillu ingerlattariaqaraat.
Naalakkersuisuusimasut tunuareernermik kingorna
ukiup affaani aningaasaqartitaasarnerat Kattusseqatigiinniit
akuersaarsinnaanngilarput, minnerunngitsumik Nunatta aningaasatigut
inissisimanera eqqarsaatigalugu, taamatut politikkeriusimasut
ajunngitsorsiassaqartinneqartarnerat tulluartuusorinnginnatsigu, aammalu
inuiaqatigiinni sullissisut allat, tassa atorfillit il.il. taamatut
atugassaqartitaanngimmata. Minnerunngitsumillu Naalakkersuisuusarsimasut
politikkerinik aamma maani isersimasunik, isersimasut ilaannit ikinngutiminnik
atorfinnut pitsaanerpaanut ilaatigut inissinneqartarmata, aningaasatigut
inuiaqatigiinni allanut naleqqersuunneqarsinnaanngilluinnartumik
inissinneqartarlutik.
Isumaginninnermi Pisortaqarfiup allaffimmi pisortatut
atorfik nutaaq qinnuteqaatigaa, isumaginnermi siunnersortip atorfia ataaseq
peerlugu. Kattusseqatigiinniit taamatut iliuuseqarniarneq tulluartuutinngilarput,
allaffissornermi Naalakkersuisut sipaarniarnermik siunniussisimanerannut
naapertuutinngimmat. Sipaarniassagaannimi sukkulluunniit pigeriikkat
atorluarniartariaqartarmata.
Ukioq 2000-imi Tysklandimi inuit,
pinngortitaq, ineriartortitsiuarnissarlu piginnaassuseqarnerannik taallugu
saqqummersitsinissarsuarmut inuit isiginnaariat 40 mio.-inik
amerlassuseqarnissaat naatsorsuutigineqartumut 1 mio. kr-nit
qinnutigineqarput. Nunatta pisortatigoortumik qaaqquneqarneranut atatillugu
Kattusseqatigiinniit kaammattuutigerusupparput, kalaallit
takornariartitsinermik suliaqartut pikkorissut peqataatinneqarnissaat.
Taamaaliornikkummi kalaallit nammineerlutik aamma Nunatsinnik
nittarsaasinnaanerat periarfissinneqassammat.
Aningaasat 150.000 kr-nit Paarisamut,
pinaveersaartitsinermut peqqinnissamullu siuarsaanissamut aningaasaliissutit
Namminersornerullutik Oqartussat qitiusumik allaffeqarfianni sulisut ilaasa
imigassamik ajornartorsiutillit Nuummi Qaqiffimmut katsorsarneqarnissaannut
akileeqataassutissatut atorneqarnissaannut qinnuteqartoqarpoq. Tamatumunnga
atatillugu Kattusseqatigiinniit paaserusupparput, Namminersornerullutik
Oqartussat allaffeqarfiini sulisut akornanni imigassamik ajornartorsiuteqarneq
qanoq annertutiginersoq.
Ilanngullugu apeqquteqaatigissuarput,
aningaasat pineqartut allaffissornermut atorneqartussat ilaannit
aaneqarsinnaannginnersut, pinaveersaartitsiniarnermut nuna tamakkerlugu
suliaqartut atugassaat ikilisinngikkaluarlugit.
Naggataatigullu Kattusseqatigiinniit
akuersaarsinnaanngilarput aningaasat 1,6 mio. kr-nit Naalakkersuisut
najugaqarfiinut aserfallatsaaliinermut atorniarneqarnerat.
Taamatut oqaaseqarluta suliaq
aappassaaneerneqannginnerani Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami
sukumiisumik sulisoqarnissaa inassutigaarput.
Per Rosing-Petersen, attaviitsoq:
Qujanaq. 1999-imut Inatsisartut ilassutitut
aningaasaliissutinut inatsisaannut 1-imut imatut naatsumik oqaaseqassuunga.
Nalinginnaasumik tusaatissatut
tigoriarlugu oqaatigilaassavara,
Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq immikkut sukannersumik aningaasanik
aqutsinialernera tapersersornartilluarakku, aammalu ilorraap tungaanut
pisariillisaatinik nutaanik Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq
suleqatigalugu ammaassineq iluarisimaarakku. Kisiannili ersarissumik
kaammattuutigerusuppara, sapinngisamik inuiaqatigiit akileraarutitigut
akitsuutitigullu nammataat naammareersorinarmata. Taakkua eqqugaaqqinnginnissaat
tamatta suliniutigisariaqaratsigu.
Taamatut oqarninni ilaatigut tunngavigaara,
takusinnaagakku Naalakkersuisut immikkut 40,5 mio. kr-nit akileraarutitigut
akitsuutitigullu isertitsissutaanissaat naatsorsuutigisimammassuk. Tamannalu
akileraarutinik akitsuutinilluunniit aallaaveqassappat tapersersornanngimmat.
Aningaasanik arlaannik aallissagutta uagut Namminersornerullutik Oqartussat
iluanni pissutsinik aaqqeeqqaariarta, inuiaqatigiinnut nammakkeeqqinnermik
piumasaqalinnginnitsinni. Tamatta qineqqusaarnerup nalaani nassuerutigaarput
allaffissorneq annertuallaartoq.
1998-imimi naatsorsuutit qissimigaarutsigit
takusinnaavarput tassani Namminersornerullutik Oqartussat 368 mio. kr-inik
allaffissornerinnarmut atuisimasut. Tamannalu akuerineqarsinnanngilaq.
Qanittumi Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliaq Savalimmiunut angalammat takuarput, Savalimmiormiut
uagutitulli Danmarkip inatsisaani, tunngaviusumik naligiittutut inissisimasut
ukiumut 67 mio. kr-nit kisiisa allaffissornermut atortaraat. Taamaattumik
tupigineqanngitsoorsinnaanngilaq uagut Nunatsinni taama annertutigiusumik
sipporluta ingerlatsinitsinnut maalaaruteqassagutta. Assigiinngissutaat 301
mio. kr-nit annertuallaaqaat, taakkualu allarpassuarnut inuiaqatigiit akornanni
nammaqatigiissaarinermut, atuartitaanermut, ilinniartitaanermut,
inuussutissarsiutinut siuarsaarnermut il.il. atorneqarluarsinnaagaluarlutik.
Aammattaaq misissorneqartariaqartut
orniginartuusoraara Namminersornerullutik Oqartussat pappialanik nalilinnik
ernialinnillu (obligationinik) pimoorullugu periarfissarsiuussisoqarnissaa.
Taakkuami Nunatta karsianut iluaqutaaginnaratik inuiaqatigiit akornanni
ileqqaarniarnermut aammalu pappialanik nalilinnut soqutiginnilernermut
aqqutissiuilluarsinnaammata.
Aamma taakkua saniatigut maluginiakkama
ilagaat, aatsaannguaq sammineqartoq Meeqqat pillugit Siunnersuisoqatigiit
aningaasartassaat takusinnaannginnakkit. Taakku qanoq sumilu nassaariniarneqarnissaat
soorunami soqutiginarmat apeqqutigerusuppara.
Aammalu konto 52.12.06-imi juullip inuanut
atugassanngortitaasimasut Greenland Tourism A/S-ip ataani, taakku tassungarpiaq
atorneqarsimaneranut takussutissaqartoqarnersoq paasissallugu assut tamatsinnut
soqutiginartippara.
Ajorseriaatitullu Aningaasaqarnermut
Naalakkersup ilanngussai illuatungeriinnut tamanut malugeqqunarpoq,
isumaqatigiissutit tunngavigalugit aningaasartuutinik qaffatitsinerit
nalinginnaasumik aningaasat nalikillinerinik kinguneqarsinnaanerata saniatigut
aamma namminersulivinnissamut suliniuteqarnitsinnut akit akissarsiallu
qaffakkiartornerisigut uagutsinnut inorsinnaveersaartariaqassagatta.
Ajuusaarnarportaaq paasillugu
timmisartuussinermut tapit sipporeeqisut saniatigut suli 2.3 mio. kr-inik
ilaqqinniarneqarmata.
Immikkuttaarli nuannaraara sanaartornermut
aningaasaateqarfimmik pilersitsiniarnermik misissuisoqarmat, naammassinissaalu
aningaasanut inatsimmut ersarinnerulersitsiinnarani aammali allanik sulinermik
eqaallisaanissaata siunertaqarnera naatsorsuutiginarmat.
Taamatut oqaaseqarlunga saqqummiussisut
tusaatissatut akueralugu tiguara, naggataasumillu uani Aningaasaqarnermut
Naalakkersup sukannersumik ingerlatserusunnera aammaallugu taperserlugu.
Taamatullu oqaaseqarlunga Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliamut ingerlateqqinnissaa inassutigaara. Qujanaq.
Josef Motzfeldt, Aningaasaqarnermut Niunermullu
Naalakkersuisoq:
Tassa oqaaseqartut ataatsimut nalilissagaanni,
immaqa siumut eqqoriaasinnaasutut nammineq oqaatigisinnaanngikkaluarnga
ilimagisagut Naalakkersuisuni soorunami eqquupput. Oqaaseqaatigineqartut
nutaanik eqqarsarnermut, Naalakkersuisut
eqqarsarnerannut aammali
aningaasartuutaasimasut siumut eqqoriarneqarsinnaasimanngitsut Disko-mut
tunngasut, kiisalu Naalakkersuisut illugissarnissaannut, taakkua
isumagereersimavagut soorunami oqaaseqarfigineqarnissaat.
Kisianni siullermik aningaasanut
inatsisiliortarnermi aammalu aningaasanik aqutsinermi immitsinnut
piumaffiginerunissaq, tassa Naalakkersuisuni kisiannili aamma Inatsisartuni,
taanna Inatsisartunut Naalakkersuisunullu sammititaasoq ilassilluarneqarmat
tamanna nuannaajallaatigeqaara, soorunami Naalakkersuisut sinnerlugit.
Aamma ataatsimut nalilissagaanni
pisariaqarsimasoq paasinarpoq, aningaasanik aqutsinermi
aningaasaliissutaasartunillu akuersisarnermi aningaasaqarnitta nammassinnaasai,
taakkua toqqammavigilluinnartariaqarigut pisariaqartinneqartoq. Ilaatigut
pisariaqartarpoq, una oqaaseqartut arlaasa taasaat, aningaasanik aqutsinermi
aningaasaleeriaatsimilu periutsit nutarterneqartariaqarnerannik
avataaninngaanniit Naalakkersuisut siulivut sulisitsisimapput,
qulaajaasitsillutik, Nunatsinni Namminersornerullutik Oqartussani
aningaasaleeriaatsit sutigut ullutsinnut naleqqussarneqarlutik atuisunut
atoruminarnerusunngorlutik qanoq aaqqissorneqarnissaanik
siunnersuusioqqusillutik. Isumaqarpunga
taanna takussutissaalluartoq aamma maani oqaaseqartut tamarmik taanna
maluginiarlugu nuannaarutigimmassuk.
Tassani maluginiartariaqartoq tassaavoq ukiuni
20-inngortuni namminersornerulluta ingerlasimanitsinni ulluinnarni
ingerlatavut aallussimaqaavut, immaqa ingerlatseriaatsimi periuserineqartut
naleqqutivissortuunngikkaluartut ingerlatiinnartooqattaarsimavagut.
Taamaatuumillu ilaannikkut pisariaqartarpoq maani illup iluaniittuunngitsunik
misissuisitsinissaq isinik nutaanik takkuitsoortakkavut, immaqaluunniit
isigigaluarlugit periarfissaqarfiginngisagut sukumiisumik
pilersaarusiornissaannut taamatut sulisitsisarnissaq. Taamatut tamakkiisumik
allaffissornerup aamma tamanit oqaaseqarfigineqartup, aamma ukiuni
arlaqalersuni oqaaseqarfigineqartarsimasup nutarnissaani periuseq tamanna
Naalakkersuisut atorniarlugu isumaliorput.
Pisariaqarpoq allaffissornermi oqaluttup kingulliip,
qaaseqartup kingulliip oqaatigisaatut aningaasat inuit 56.000-iusut immitsinnut
allaffissorfiginitsinnut, Namminersornerullutik Oqartussani kommuninilu
aningaasarparujussuit atukkavut ilumut naapertuunnersut. Tamanna
apeqquserneqarmat Naalakkersuisut aamma apeqquserpaat, taamaattumillu ukiuni
tulliuttuni pilersaarusiukkamik taassuma nutaamik ingerlatseriaatsimut
nuukkiartuaartinnissaa pisariaqarpoq. Kisiannili tunngavissanik nutaanik
ilisarnaatigerusutanik allaaffissornermi nutaanik nassaartinnata
aalajangiissalluta soraarartitsinernik nassataqartunik, tamanna
pissusissamisoornavianngilaq. Aamma isumaqatigiissutinik atorfeqartitsinerit
toqqammaveqarmata tamanna ullormiit ullormut naammassineqarsinnaanngitsoq
nalunngilara Inatsisartuni arajutsisimaneqanngitsoq, kisianni suliniut
ingerlanneqarpoq.
Ilaatigut aningaasaleeriaaseq
eqqarsaatigalugu sanaartugassanut aningaasaateqarfiliornissaq
Naalakkersuisuininngaanniit saqqummiutarput paasinarpoq partiinit tamanit
iluarisimaarneqartoq. Aammali Siumup oqaaseqartuata oqarneratuut 1998-imi
amigartoorutit 175 mio. kr-niussangatinneqarsimagaluartut 113 mio. kr-inik
ajunnginnerulersimanerat sinnassaatigeqqunagu. Ilaana tamanna saqqummiinitsinni
Naalakkersuisuniit tamanna eqqumaffigeqaarput, tassungalu atatillugu soorunami
aamma Inatsisartut tamatumunnga peqataanissaannut qinnuigerusuppagut. Tassa
Naalakkersuisut sipaarniarsinnaapput, Inatsisartulli aamma aningaasanik
atuilluarnermut peqataanissaat qularinngisarput tamatumunnga peqataarusunnerat
atuuttoq, matumuuna timitalerneqartutut isigigatsigu uppernarsarneqartutut
isigaara oqaaseqartutigut.
Kiisalu aningaasanut inatsisilioriaatsip
aningaasanillu aqutsinerup nutarterneqartariaqarneranik isumaliutersuutigut
Naalakkersuisuniit ilaatigut Inatsisartut Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliaani apuutereerpavut. Aamma tassuuna peqatigiinnissaq,
suleqatigiinnissaq isertuaatsumillu pissuseqarluni pissutsinut nutaanut
ikaarsaariarnissaq pisariaqartutut isigaarput.
Siullermik Siumup oqaaseqartua
naggataarutigalugu oqaatigilaassavara, una aningaasanut inatsisip
qarasaasiatigut periarfissaqartunut perusuttunillu imaaliallaannaq
takuneqarsinnaasunngortinnissaa aamma isumaliutitsiniippoq, tamanna
pisariaqarpoq. Paasissutissiisarneq eqqarsaatigiinnarnagu kisianni aamma
nammineq maani allaffissuarmi qarasaasianik atuinerput Namminersornerullutillu
Oqartussat ingerlatsiviisa nunami tamarmiittut qarasaasiatigut
pisariillisaanertigut atuinerunissaat aamma tamatuma piviusunngortinnissaanut
piffissanngorsimammat Naalakkersuisut arajutsisimanngilaat.
Oqaasissaqarfiit allat Naalakkersuisut
ataasiakkaat oqaaseqarfigissussaavaat, taamatut pissuseqartarpugut.
Taamaakkaluartoq nalinginnaasumik oqaaseqaatinni uanga Aningaasaqarnermut
Naalakkersuisutut akisussaasutut oqaatigerusutara tassaavoq, una
aningaasaliissutissat suli qanoq annertutigisumik aningaasartaqarnerat
ilisimaqqissaanngisagut tassaapput, umiuarsuarmut Disko-mut tunngasut,
amutsiviit namminersortunit tiguneqarnissaannut tunngasumik Namminersornerullutik
Oqartussanut akiitsorilersimasaat 16 mio. kr-nit missaanniikkallartut,
qaquguminngaanniit namminersortunut tamakku tunniunneqarnissaannut
tunngaveqassapput, qanoq annertutiginissaasa aalajangernissaannut.
Aammalu ammerivimmut tunngatillugu massakkut
naatsorsuutaagaallartut eqqarsaatigalugit 8 - 9 mio. kr-nit missaanniipput,
kisiannili Naalakkersuisut taassuma aningaasartaliinngikkallarneranut pissutigisarput
tassaavoq, Inatsisartunut apuutsinnagit aningaasat sorpiaanersut sumillu
pissuteqarpiarnersut ammeriviup siulersuisui ulluinnarnilu ingerlatsisui
peqatigalugit paaseqqaarusukkatsigit.
Kiisalu taanna Qaanaami ajunaarnikkut siorna
pisimasoq, kuup supineratigut pisimasut taakkua aningaasartai erseqqipput,
kisiannili tamavimmik pisariaqassappat, pisariaqartinneqartutut ilaatigut
Atassumminngaanniit oqaatigineqarpoq, Atassumminngaanniugunarpoq taakkua
aningaasartalernissaat.
Ilassutitut aningaasanut inatsisissap matuma
pingajussaaneerneqannginnerani angumerisinnaasavut oqaasertaliussatut
eqqornerusumik aningaasartalerlugit naammassiniarnerat uanga Naalakkersuisoqarfinni
isumannaarniassavarput. Taava pingajussaaneernera majip 31-ani
pisussaassagunartoq taamanikkussamut takujumaarparput aningaasatigut
paasiniakkavut eqquissut, eqquissuusorisavut Inatsisartunut
apuussinnaassanerivut.
Taavalu aningaasanut inatsisiliornerni,
ilaatigut aamma uani ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisiliornermi
aappassaaneerinnissamut pingajussaaneerinnissamullu allannguutissanik saqqummiisarnerit,
taakkua pinngitsoorneqartariaqartutut Inatsisartuninngaanniit amerlasuunit
tikkuarneqarput. Taanna ilisimavarput Inatsisartuni siusinnerusukkulli ilaanni
aappassaaneerinninnermut 100-150-pajaat pallillugit allannguutissat
saqqummiunneqartarallarmata, tamakku qaangerusuppavut. Massakkulli uani
ilassutitut aningaasaliissutissami uani eqqartukkanni tamanna
eqqortinneqarsinnaanersoq nalorninarpoq.
Naalakkersuisuni pingaartipparput
allaffeqarfiup matumap pissutsinut taakkununnga nutaassanut ikaarsaariarnissamut
piffissaqartilaarnissaa. Taamaammat uumap suliarinerani aappassaaneerinnermut
pingajussaaneerinninnermullu allannguutini ajornanngippat aningaasatigut
annertunerusumik kinguneqartussaanngitsunik ilanngussaqarsinnaaneq
ilimanarsinnaavoq. Tassa massakkut ullumikkorpiaq atuutilernissaa
neriorsuutigisinnaanngilara. Kisianni Naalakkersuisut siunnerfigaat,
aningaasanut inatsisiliorutta imaluunniit ilassutitut aningaasanut
inatsisiliorutta piareersarnerit Pisortaqarfinni sukumiilluinnartut tunngaviusariaqarput.
Taamaalilluni una aatsaat oqaaseq immaqa taanna atorneqarsinnaavoq,
sinnassaatigineqartarmat - ajunngilaq akuerissaqqaarpaatigunaasit
aappassaaneerinninnermi pingajussaaneerinninnermullu allannguutissanik
saqqummiissagutta. Tamakku pissutsit qimanneqarnissaat Naalakkersuisut
aalajangiusimavaat.
Taavalu Atassutip oqaluttuanut aamma
oqaatigissavara, arlallit oqaaseqartut Siumup, Atassutip Inuit Ataqatigiillu
aamma oqaatigisaaat, Kattusseqatigiillu tassa sanaassanik isumaginnittoqarfik
massakkut Naalakkersuisoqarfimmut ataatsimut katersorneqarsimalerpoq.
Taamaalilluni atuarfeqarnermut suliaqartut sanaassanut tunngasut
niaqorluutigigaartariaqan-ngilaat, qanoq aqunneqarnersut aamma
isumaginninnermut. Taamaalilluni aamma Naalakkersuisut Inatsisartut sinnerlugit
sanaartugassanik isummersornerni, sanaartugassat Pisortaqarfinni
assigiinngitsuninngaanneersut sanileriisilluarsinnaanerulissavaat, akit qanoq
pissutsillu suut atorlugit ingerlatsisoqarnersoq.
Kiisalu Namminersornerullutik Oqartussat ingerlatsivii, selskabiutaasa
iluanaarutaannik perusunneq Atassutip oqaluttuata assersuusiorluni taasaa.Tassa
Naalakkersuisuni siunnerfigisarput tassaavoq, piginneqatigiissutsini
aningaasaatit, tassa aktiekapitalit 6 %-iat siunnerfigerusullugu. Taannalu
massakkut oqaasertaliussatut Atassutip siunnersuutaa uani ilassutitut
aningaasaliissummi ilanngutinngikkaluarlugu, ukiuaru Inatsisartunut
tamakkiinerusumik selskabet qanoq periuseqarfigineqarnissaannut
Naalakkersuisut isumaliutersuutivut ilanngullugit saqqummiukkutigit,
aningaasanut inatsisissamut 2000-imut atuutussamut isumaliutersuutitsinni
ilanngullugit Inatsisartunut akueritikkusussavagut. Taamanikkullu qanoq
annertutigisumik selskabet sorliit piumaffigissanerigut ilisimalersimassuarput,
ilaatigut aamma selskabet siulersuisui tassani isumasiortariaqaratsigit.
Kisianni ilumoorpoq Namminersornerullutik Oqartussat ingerlatsiviutaat ullumikkorniit annerusumik piumaffigineqartariaqarput, ilaatigut aamma Kattusseqatigiit sinnerlugit oqaaseqartup selskkabini aningaasat sunut atorneqarneri immaqa toqqavissumik paasisinnaanngikkaluarigut, kisianni selskabit piginnitsiminnut, tassa inuiaqatigiit sinnerlugit Namminersornerullutik Oqartussanut aningaasanik amerlanerusunik tunniussaqartalernissaannik piumasaqaateqarnitsigut selskabit aamma namminneq aningaasanik immaqa killeqanngiusartumik atuinertut oqaatigineqarsinnaasumik, kisianni killiliiffigilaarneqarsinnaanerat tassani eqqunneqarsinnaavoq.
Aningaasaleeriaatsit pisariillisartariaqarnerannik Inuit Ataqatigiit oqariartuutaat allat oqaaseqartuinut tunngatillugu oqaaseqarfigereerpara, piaartumik nutarterinissaq ilumoorpoq, tamanna ilaatigut eqqunneqakannereerpoq, uuma massakkut oqaluuserisatta suliarinerani, kisianni annertunerpaamik 2000-imi aningaasanut inatsisissamut tunngatillugu tamakku allanngortiterinerit piviusunngortiteriffigineqassapput.
Kisianni aamma allanngortiterinissat ilaqarput inatsisinik allannguisariaqarnernik tamatumanilu soorngunami Inatsisartut tassaasussaapput saqqummiussivigineqarnermikkut isummertartussat.
Kommunet Namminersornerullutik Oqartussanut akiitsuinut tunngatillugu siunnersuutigissavara ilaatigut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititap sulinermini taanna ullumikkut killiffiusoq qanoq ittuunersoq paasiniassagaa, paasissutissat pisariaqartut uanga naalakkersuisoqarfinnit aammalu Naalakkersuisut Siulittaasuata oqartussaaffianiittut paasissutissat soorunami tunniunneqassapput. Taakkuusinnaassappullu Aningaasaqarnemut Ataatsimiititaliap isummersoqqinnermini tunngavigisassai.
Kiisalu Kattusseqatigiinnut, Naalakkersuisuusimasut soraarnerminni aalajangersimasumik aningaasaqartitaasarnerat piffissami killilikkami, taanna ullumikkut uannga suliaqarnitsinni allanngortissinnaanngilarput, Inatsisartut inatsisaannik toqqammaveqarmat, tassa Inatsisartut Naalakkersuisullu inatsisaannik allaanngortitsinermik kinguneqartariaqarmat, taanna ullumikkut attorsinnaanngilarput.
Nunarsuaq tamakkkerlugu saqqummersitsinissami aappaagu pisussami. Tysklandimi ingerlanneqartussami inuit kikkut qanorlu annertutigisumik Nunatsinniit ilaatinneqarnissaannik Kattusseqatigiit isummersuutaat tulluartuuvoq, takornariaqarnermik suliaqartut namminneerlutik qularnanngilaq sassartaartussaassapput, kisianni Naalakkersuisuniit arajutsinaveersaarsavavut tamakku aamma toqqaannartumik peqataasinnaanerat.
Oblikationinut tunngasut, Per Rosing-Petersen-ip taasai, taakkua Naalakkersuisuni soqutigalugit eqqaasarpavut, aamma massakkut qanoq annertutigisumik taassuma, qaqugukkullu eqqunneqarsinnaanera pisortaqarfitsigoorlugu misissorneqarpoq, isumaqarpugut aningaasat amerlanerusut Nunatsinniiginnartinneqartinnissaannut aqqutsissatsialaasut tamannna aamma ilagisinnaagaat.
Santamut aningaasaliissutit ilumut takanani atortinneqarnersut, imaluunnit Greenland Tourismimut tutsinneqarsimanersut, Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamit taakkua paasiniarneqarnissaat inassutigerusuppara, maani Naalakkersuisuninngaaniit toqqaannartumik akineqarsinnaanngeriataassagaluarpat.
Kiisalu akissarsiatigut isumaqatigiinniarnerit massakkut ingerlannneqartut eqqarsaatigalugit 19 mio. kr.-it taakkua Per Rosing-Petersen-ip oqaatigisai Aningaasaqarnermut Ataatsimiititap siulliup, juulliaraq aqaguttoq akuersissutigivaat aningaasat taakku atugassiissutigineqassasut, tassa imaappoq, taakkua nutaajunngillat, maani Inatsisartuni akuerisassanngorlugit saqqummiunneqaannarput.
Taavalu 40,5 mio. kr.-inik akitsuutitigut akileraarutitigullu 1999-imi isertissangasat qaffannerat eqqarsaatini nutaaniinngilaq, nutaajusimagaluarpat taakkua inatsisissami ilanngutereerneqarsimassagaluarput, kisianni qujanartumik inuit isertitaasa annertusinerulernerisigut, inuillu pisiaasa annertunerulernerisigut ilimagisaminngaaniit 1999-imi isertissangasat 40,5 mio. kr.-inik qaffariarsimapput, tamannalu tipaatsungaarutissaavoq.
Mikael Petersen, Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoq:
Partiiniit assigiinngitsuniit eqqaaneqartut, inunnik isumaginninnermut tunngassuteqartut assigiiaarmata, partiit ataasiakkaat taagunngikkaluarlugit akissuteqarfigissavakka immikkoortut pingasut, Atassummiit pingaartinneqartut aamma Inuit Ataqatigiinniit Siumumiit Kattusseqatigiinniit taaneqartut.
Siullermik konto 30.01.01-imi, tassa isumaginninnermut suliffeqarnermullu pisortaqarfimmut tunngatillugu paaserusunneqartoq, atorfeqartitsinerup allatut aaqqiivigineqarsinnaanera, tassa imaappoq atorfinnik amerlanerusunik qinnuteqartoqanngilaq, kisianni atorfiup allatut atorneqarnissaanik qinnuteqartoqarpoq, taanna paaseqqulaassavara, tassa atorfimmik nutaamik inissiisoqarnissaanik oqartoqarsinnaasoq, taava allaffimmi pisortamik atorfeqartitsisoqalissammat konsulenti atorunnaarlugu. Uaniiginnarpoq, naalakkersuinikkut uagut pisortaqarfitsinni suliagut annertoorujussuupput, ilissi Inatsisartut suliakkiissutisi, suliffeqarnermik aaqqissuusseqqinneq annertuvoq, inatsisiliorneq, isumaginninnikkut aaqqissuusseqqinneq annertuvoq, inatsisiliorneq, allallu, taamaattumik atorfiit qanoq atorneqarnissaannik aaqqeeqqinnissaq pinngitsoorneqarsinnaasimanngilaq. Pisariaqartipparput, tamanna paaseqqussavara.
Kiisalu 30.01.10-mi kommunet aggornerisa avataanni aningaasaliissutitigut annertunerusumik qinnuteqarneq. Kikkunnit tamanit ilisimaneqarpoq Nunatsinni ajunaarnersuaqartillugu inuit ikiortariaqalersimasut, tarnikkut siunnersorneqarnissaminnik ikiorneqartariaqartut, taakkua annertuumik ingerlatarilersimavavut, siusinnerusukkut taamaattoqanngisaannarsimagaluartoq. Meeqqanik annertuumik atornerluisoqartillugu, inuiaqatigiit akornatsinni toqutsisoqartillugu allatigullu ajunaarnersuarnik inuit ataasiakkaat eqqorneqartut siunnersorneqartarnerat, ikiorneqartarnerat paaqqutarineqarnerallu aallartissimavarput, aamma tamanna pivoq, Kangerlussuarmi ukioq ikuallattoqarmat.
Nalinginnaasumik Naalakkersuisuni naatsorsuutigisimanngilarput, taama annertutigisumik pisoqarnissaa, soorngunami, kisianni ikuallanneq ima annertutigisimavoq, inuppassuit tarnimikkut ikiorserneqarnissaminnik pisariaqartitsisimallutik, taamaattumik aningaasartuut tassani siumut takorloorsinnaanngisarput pisimavoq. Aamma tamanna matussuserneqartariaqarpoq.
Innarluutillit Danmark-imiittut konto 30.13.10-mut tunngatillugu 9 mio. kr.-inik qinnuteqarnerput itinerusumik nassuiaqquneqarpoq, aap, tassa 80 mio. kr.-it budget-imi 1999-imi immikkoortinneqarsimapput, massakkullu 1999-imut taanna tunngatinnneqarmat erseqqisssassavara, kingumoortumik 1998-imut tunngatinneqanngilaq, 1999-imut tunngatinneqarpoq. Akiitsoqanngilagut, aamma Danmark-imi paaqqinnittarfinnut assigiinngitsunut akilersuivugut, massakkullu Danmark-imiittutigut akilertarpavut ukiup naanerani, tassa regningi akiligassaq, ukiup naanerani akilerneqartarpoq.
Naatsorsuutigisarpullu uaniippoq, aammalu paasisagut naapertorlugit, tassa ukiup naaneranut akiligassavut immikkortinneqarsimasunit 9 mio. kr.-inik amerlanerussasut, tamanna peqquteqarpoq arlariinnik, kisianni pingaarnerutillugit ukua taarusuppakka, tassa Danmarkimiittuutigut, innarluutillit ukiorpassuarni tappavaniittut utoqqalilersimapput ilaat, aammalu taamatut utoqqaliartorneq peqatigalugu paaqqutarineqarnissamik pisariaqartitsineq annertunerujussuanngorsimavoq, soorngunami paaqqutarinninneq annertuneruppat, akiligassaq annertunerussaaq.
Taassumattaaq saniatigut akit Danmarkimi taama ittunik paaqqinnittarfinni akigitinneqartut qaffariartupiloorsimapput, imaluunniit qaffariarsimapput, aamma tamanna nassataqarpoq soorngunami amerlanerusunik akiliutissanik qaffaanermik, kiisalu aamma ukiuni kingullerni Nunatsinni innarluutilitsigut paaqqinnitarfitsigut ineriartortitsinerput annertugaluartoq, aammalu ingerlalluaraluartoq, kommunet peqatigalugit, suli Danmarkiliartitsisariaqartarpugut, uagut nammineerluta maani Nunatsinni paaqqinnittarfinni paarisinnaanngisatsinnik, annertuumik innarluutilinnik, taakkualu annertuumik paarineqarnissamik pisariaqartitsisuupput.
Tassa taakkua pingaarnerusut pingasut, annertunerpaamik tunngaviusutut taassavakka, taamaattumillu innersuussutigineqartut partiininngaaniit, soorlu Siumuminngaaniit inassutigineqartoq, Naalakkersuisut misissueqqissaarnerput, aammalu suliaqarnerput ingerlateqqissagipput, Danmarkimiittuutitta innarluutillit Nunatsinnut utertinneqarsinnaasut utertinneqarnissaannik suliaqarnerput ingerlateqqissagipput. Tassunga tunngatillugu oqaatigissavara siornatigut, aamma uagut siulivut Naalakkersuisut, misissuisitsinernik ingerlataqartareersimammata. Innarluutillit Danmarkimiittuutigut nalunaarsorneqarsimapput, pissutsit tappavaniittut nalunaarsorneqarsimapput, taamaalilluni suleriaqqinnissamut tunngavissat aamma tiguinnarissat pigineqareerlutik, taakkua, soorngunami ullumikkumut naapertuuttumik suliat ingerlaqqittariaqarput, taamaattumik Naalakkersuisuni massakkut nutaani aalajangerpugut aamma sulisitsivugut, Danmarkimi inunnik isumaginninnikkut ingerlatatta tamarmik nalunaarsorneqarnerannik, ulluni makkunani.
Tappavani ingerlatat naliliiffigineqassapput, naliliinissamut tunngavissiuineq naammassippat, akisussaaffiit pisussaaffiillu agguataarneqarnerannik aalajangernissamut, tassa imaappoq Danmarkimi naalakkersuisut uagullu Nunatsinniit pisussaaffivut nalilerlugit oqaloqatigiittariaqarpugut, imaassinnaavoq akilersueriaatsit pisussaaffiillu allanngortiterneqartut arlaatigut, taamaalilluta uagut pisussaaffigut akiligassatigullu uagutsinnut nammakkiutaasut Danmarki-mi naalakkersuisunut ilaat tunniunneqartut, taavalu ilaat uagut nutaat immaqa tigusinnaallugit.
Ineriartorneq aamma nassataqarpoq naalagaaffeqatigiinnerup iluani pissutsinik, kalaallit Danmarkimiipput 11.000-it missaanniittut, qallunaat nunatsinniittut 7.000-it missaanniittut, taamaattumik pisussaafffiit assigiinngitsut, isumaginninnikkut ingerlatavut nalilersortuassallugit pisariaqarpoq.
Taamannak oqaaseqarlunga erseqqissaatigissavara, Naalakkersuisuni massakkut nutaasuni piumassuseqaratta aamma sulerusukkatta Danmarkimi innarluutillit inissisimatitatta nalileqqissaarneqarnissaannut, aammalu pisariaqassappat Nunatsinni allaat institutioninik, paaqqinnittarfinnik nutaanik sananissamut aamma saqqummiiumaarnissamut.
Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:
Naatsunnguamik erseqqissaatigilaaginnassavakka immikkoortut pingasut. Tassa selskabinut ingerlatarisatsinnut tunngasut.
Diskomik maannakkut pisut eqqarsaatigalugit, ilumoorpoq Naalakkersuisut aalajangersimammata Diskop tungaatigut Greenland Tourismi tassani ingerlatsisimaneranut tunngatillugu misissuiffigineqarnissaat, taannalu Naalakkersuisunit ulluni makkunani inaarsagaavoq, misissuiniarnissamut tunngasut aaqqissuunneri.
Ilaatigut taaneqartarsimagaluarpoq undersĝgelseskommissioneqarsinnaaanera, taannalu KNI pillugu misissuisoqassammat periarfissarsiorneqarsimagaluarpoq, kisiannili periarfissaqarsimanngilaq, aammalu ullumikkumut taamatut ittumik inatsimmik tunngavissaqanngilagut iliorsinnaanitsinnut.
Apeqqut justitsministeriaqarfimmiippoq, taamatut undersĝgelseskommissionimik misissuisoqassappat kommissioniliorsinnaanermik apeqqut, taannalu periarfissaq maannakkut tassa atorsinnaanngikkallarparput, kisiannili periarfissaqarnissaq tamatumunnga justitsministeriaqarfiup akineratigut periarfissarsiorneqarumaarpoq. Utaqqiinnarnaguli maannakkut misissuinissaq ilusilerniarneqarpoq.
Naalakkersuisunngortitsinermi illut iluarsagassat pillugit oqaatigilaassavara, iluarsagassat imatut immikkut qinnuteqarnerit pillugit taanna paatsuunganartissimavara, tassa aningaasat akuersissutaareersut, konto 87.72.13 immikkut ittumik iluarsagassanut tunngasut, tassani aningaasat, 1,6 mio. kr.-it qinnutigineqarsimammata. Taamaattumillu tassanngaaniit konto-mit tiguneqarsinnaallutik.
Naalakkersuisunngortitsisoqarnerit tamaasa aningaasanik immikkut pisoqartarpoq illut iluarsagassat ilaqutariit angissusiat allallu najoqqutaralugit, siumut tamakkua takorlooreerneqarsinnaanngimmata ilisimassavarput, kingullermik naalakkersuisunngortitsineqarmat, TBII-kkut 1995-imi 2,6 mio. kr.-it aamma akuersissutigineqarnissaat pisariaqarsimavoq, taamaattumik tamakkunatigut sillimaniarnerit oqaatigineqarsinnaanngillat, aamma siumut sillimaffigineqareersimanissaat, uani immikkut aningaasaliiffigineqarnissaat taamaalilluni pisariaqasssanersoq pinngikkaluarlugu aningaasanik immikkoortitaareersut iluannit pisariaqarsinnaavoq.
Taavalu aamma iluarsagassat allat tungaatigut, Naalakkersuisunit isumaqatigiinninniarnermut tunngasut, oqaatigissavara, ullumikkorpiaq Danskit Aningaasaqarnermut Naalakkersuisuanut isumaqatigiissutigineqarmat naapinnissamut, tassa junip sisamaani isumaqatigiinniarnerit Kĝbenhavnimi pisussanngorlugit. Tamakkua ilaatigut taavakka, pissutigalugu uani aamma oqaloqatigiinnermi suliniarnissamilu erseqqissaataassammata.
Aatsaannguaq Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup taariigaatut, selskabit iluanaarutaannut tunngatillugu oqaatigineqartut pillugit soorngunami eqqarsaat taama ittoq, 6 procentimik selskabit aktiekapitalianinngaaniit tigusaqarsinnaanermik eqqarsaateqarneq, soorunami periarfissaasinnaavoq, kisianni imaaliinnarlugu aalajangiiffigiuminaappoq.
Eqqarsaatigisariaqarpoq, tassa maannakkut selskabigut ingerlallualernissaat tamattta siunertaralugu suleqatigigatsigit, taamaattumik takorlooruminaatsissavara soorlu Royal Greenland immikkut annertunerujussuarmik aningaasanik tigusiffiginiarnissaa, immaqa KNI-kkut aamma soorlu Nuuk Imeq nuannersumik tutsiummat iluanaarutimi ilaanik Naalakkersuisunut aamma pajuguteqarluni, taama oqaraanni pitsaaneruvoq, nuannersumik pisoqartarpoq taamaattutigut ilaanni, kisianni selskabit allat eqqarsaatigalugit naliliisariaqarpugut, ingerlallualersimasutut isigalugit, tutsuiginartutut, taamaalillutillu inuiaqatigiinnut nammakkersuutaajunnaartutut pissuseqalerpata taava akileraarutaasugut allaanerusumik tunngavissarsisinnaassagatsigit.
Simon Olsen, Inuussutissarsiornermut Naalakkersuisoq:
Naalakkersuisut Siulittaasuata oqaatigisaa
ilumoorpoq, misissuisitsinissaq ajornakusooqisoq, suliassarlu
piareersaasiorlugu maannakkut aallartereersimalerparput, maannakkumullu
naleqqulluinnarpoq, massakkut Inatsisartut ilassutaasumik aningaasanut
inatsisaata 1999-imi siulliup siullermeerummik oqaluuserineqarneranut
tunngatillugu isornartorsiutaasunik partiinit apeqquteqaateqartoqarmat,
Greenland Tourismip aamma Diskop qanoq ingerlaaseqarsimanerat tamarmiusoq
pillugu.
Naalakkersuisunut ilaasortatut nutaatut uanga nammineq ilaatigut apeqqutit assingusut apeqqutigisimavakka, atorfilittama toqqaannartumik Greenland Tourismip aamma Greenland Tourism aamma imaatigut angalaarussisaat Disko pillugit sapinngisamik annertunerpaamik paasisaqarniarsimapput.
Periarfissaq piviusoq siulleq tassaavoq, qaammatip marsip naanerani Greenland Tourismimi ajornartorsiutip paasisaqarfiginissaanut periarfissaqalernerat, tassami atorfillit pingasut, Kĝbenhavn-imi ileqquusumik ataatsimiinnerani peqataapput, tassunga tunngatillugu pingaarnerpaatissimavara, misissueqqissaaarnerup sapinngisamik tatiginartuunissaa, piumasarilluinnarsimavaralu nalinginnaasumik suliamik tamatumani suliarinninneq taperserneqassasoq, aningaasanut inatsisinullu tunngasutigut immikkut ilisimasallit aamma ilaaffigisassaannik.
Tamatumunngali atatillugu aammattaaq qularnaarniarsimavara misissueqqissaarluni sulinerup tunaartarissagaa,pilersinneqassasoq pissutsit imaannerat, takornariartitsineq inuussutissarsiutitut tunngavissaqartumik siunissaqassasoq, pissutsit taamaanneranni, taamaalillunga aammattaaq siunissamut isiginiarsarivunga, Inatsisartunullu ilaasortanut siunnersuutiginiagara aammattaaq tassaavoq, ilissi nalinginnaasumik taamatut siunertaqassasusi, tassalu takornariartitsinerup ineriartorteqqinneqarnissaanut pissutigisassat qularnaarneqassasut, tassami erseqqilluinnartumik aalajangiusimasariaqarsoraara, takornariartitsineq nunatsinni annertuumik ineriartortitsinissamut periarfissaqarluartoq, taamali sivikitsigisumik periarfissaqarluni qullersaqarfiga periarfissaqarsimanngilaq inississallugu akisussaassuseq, pisut pisimanerannut.
Takornariaqarnermut piginneqatigiiffiuterput, immikkoortoqarfimmik tamatuminnga tigusinerma nalaani aningaasatigut ajutoorluinnarsimasoq tamatta ilisimaaraarput, aammattaarlu imaaliinnarlugu suliassaq taamaattoq isumaqanngilanga qullersaqarfinniit iluarsiissuteqarfigineqarsinnaasoq, imaluunniit iluarsilertorniarneqarsinnaasoq.
Misissueqqissaarnissamili pilersinneqassaaq periarfissaq, aammattaaq ingerlatsisut pisumi matumani peqataanerat, manna tikillugu pisumi misissorneqarsinnaassalluni, ilassutissanillu aningaasaliinissamut pisariaqartitsinermut akisussaaneq inissinneqarsinnaassalluni, tamatumunnga atugassatut Naalakkersuisut ulloq aprilip ulluisa 18-nnili tunngaviusumik isummereeerput, ingerlanneqartariaqartoq pisut ingerlasimanerannik misissuineq attuumassuteqanngitsunit ingerlanneqassasoq.
Ullumikkorpiaq Naalakkersuisut ilanngullugu akuersissutigaat misissuinermi najoqqutassiaq attuumassuteqanngitsut misissuinerannut tunngavilerniarneqassasoq. Misissuinermi najoqqutassiap ilaa maannakkut taasaqarfigilaarusussavara. Suliassap artornarsinnaanera tunngavigalugu siunnersuutigineqarpoq misissuisussat inatsisilerinermik, taamatullu aamma aningaasaqarnermik ilisimasalimmik ilaqarnissaat anguniarneqassasoq.
Naalakkersuisut pingaartippaat, inatsisilerituut Namminersornerullutik Oqartussani suliaqareersut, aammattaarlu kukkunersiuisartut, suliami tassani akuutinneqanngilluinnassasut. Misissuisussat suliassarissavaat, suliniutinut siusinnerusukkut KNI-p sinersortaatigisimasaata M/S Diskop Greenland Tourismip A/S-imut nuunneqarsimaneranut tamatumalu kingorna Kalaallit Nunaanni takornarianik sinersortitsisutut atorneqarsimaneranik kinguneqartunut, takornarianik sinersortitsissutip atorneqalerneranut atatillugu ingerlatseqatigiiffittut aaqqissuussinernut isumaqatigiissutinut, il.il., ingerlanniakkap siulersuisuni pisortaaffeqarfimmi Namminersornerullutik Oqartussat ingerlatseqatigiiffiutaani aamma Namminersornerullutik Oqartussat qitiusumik allaffeqarfiini qanoq suliarineqarsimaneranut atatillugu pisut ingerlasimanerat tamaat misissussallugu, aammalu qulaajassallugu. Kiisalu misissussallugu inuit suliap ingerlanerani peqataasimasut arlaannik iliornermikkut iliuuseqarsimannginnermikkulluunniit akisussaatinneqarsinnaassanersut.
Misissuinermi paasissutissat suugaluartulluunniit suliap ingerlanneqarneranut pingaaruteqartut aamma ilanngunneqarsinnaapput. Misissuinerup inernera Naalakkersuisunut taarsiissuteqartoqarnissaanik piumasaqaateqartoqassanersoq, politiinut nalunaarutiginnittoqassanersoq, suliassamik sumiginnaasimasutut tjenestemandit pillugit inatsisit, suliffeqarfimmiluunniit inatsisit allat tunngavigalugit pineqaatissiisoqassanersoq, isummertussanut ingerlatinneqarumaarpoq.
Misissuinermi piffissami Greenland Tourismip 1992-imi januarip qaammataani pilersinneqarnerani 1999-imi martsip qulingiluaani Naalakkersuisunik nutaanik pilersitsinerup kingorna Naalakkersuisut suliassaqarfiisa allanngortinneqarnerisa tungaanut pisut ilanngullugit misissuiffigineqassapput.
Aammattaaq misissuisut periarfissinneqassapput, Namminersornerullutik Oqartussani sulisunik oqaloqateqartarnissaminnut, misissuisut tamanna pissusissumisoortutut isigippassuk, sulisorlu misissuinermut peqataarusussappat, tamatumunnga atatillugu oqaatigissavara Naalakkersuisut tunngavissaqanngimmata eqqartuussivittut misissuisussatut assingusunik pilersitsinissaminnut.
Alfred Jakobsen, Peqqinnissamut, Avatangiisinut Ilagiinnullu Naalakkersuisoq:
Aningaasanut ilassutissatut inatsisissatut siunnersuutip siullermeersup uuma maannakkut siullermeerneqarnerani siullermeersumik Katttusseqatigiinniit una apeqquteqaatigineqartoq, aningaasat 150.000 koruunit pineqartut, taakkuussagunarput konto 60.01.10.-miittut. Saqqummiussinerminni apeqqutinngorlugu ilanngussimasaat.
Tassunga tunngatillugu erseqqissaatigiinnarusuppara taakku 150.000 koruunit maani Namminersornerullutik Oqartussat allattoqarfianinngaaniit peqqinnissaqarfiup ataanut konto-mut tassunga nuussaammata, taakkualu atorneqarnissaat siunertaqarput maani Namminersornerullutik Oqartussat allaffeqarfissuani atorfilinnut ataaasiakkaanut imigassamik ajornartorsiuteqartunut katsorsarneqarnissaannullu aamma ikiorserneqartarialinnut immikkut atugassatut siunertaqartumik taakkua immikkoortinneqarsimammata.
Soorunalimi peqqinnissaqarfimmiit qujaruteqaarput taamatut aamma imigassamik ajornartorsiuteqarnerup suliniuteqarfigineqarneranut taamatut aamma aningaasanik nuussisoqarnera.
Kiisalu Per Rosing Petersenip aamma apeqquteqaatinngorlugu saqqummiussaanut, Meeqqat pillugit Siunnersuisoqatigiinnut aningaasaliissutissat ujartormagit, kisianni aamma Perip manna tikillugu paasereerunarpaa, nutaat pilersinneqartussat, tassalu Meeqqat pillugit Siunnersuisoqatigiit nutaajummata aamma TBI-ikkoortumik inissinneqarnissaat aaqqissuunneqarsimanngimmat taamaalillugu, taamaalilluni tupinnartuunngilaq inissisimanera.
Siumuminngaaniit Naalakkersuisut sinnerlugit aamma qujassutigerusuppara saqqummiussinerminni ilaatigut oqaatigimmassuk peqqinnissaqarfiup iluani tutsuiginarluinnartumik pilersaarusiorsinnaannginneq pissutigalugu piviusorsiorpalaartumik nalilersuiffigiuartarnissaat eqqumaqataaffigerusummassuk, soorunami Naalakkersuisuniit taanna qujaruteqaara, aamma eqqaasitsissutigilaaginnassavara siorna Inatsisartut ukiakkut ataatsimiinnerminni, taamanikkut uanga siuliga, Naalakkersuisuninngaaniit Inatsisartunut qinnuteqarmat, aningaasanik 57 mio. kr.-it pallillugit amerlassusilinnik, tassalu 1999-ip ingerlanerani peqqinnissaqarfiup iluani siunertanut assigiinngitsunut pingasunut atorneqartussatut ilassutissanik qinnuteqartoqarmat, kisiannili taakkua ilai, 32 mio. kr.-iinnaat taamaallaat tunniunneqarput, aningaasarpasssuugaluarput, qinnutigineqartunilli ikinnerupput.
Aningaasat taakku maannakkut TBI-ikkoorlugit Inatsisartunit naqissuserneqarlutik maannakkut saqqummiunneqarput, taakkua pillugit immikkut partiit Kattusseqatigiillu annertunerusumik oqaaseqarsimannginnerat ima paasivara, peqqinnissaqarfiup iluani aningaasaliissutaasut taakku allanngortinniarneqanngitsut.
Steffen-Ulrich Lynge, Ineqarnermut, Attaveqarnermut, Pilersuinermut Atortulersuutinullu Naalakkersuisoq:
Toqqaannartumik uku akerusulaarpakka, Atassumminngaaniit apeqqut, konto 73.93.02, tassa mittarfeqarfiit, 600.000-inik immikkut qinnuteqarnerat, tassani peqqutaaqqissaarpoq massakkut Tunumi angallannerup allatut aaqqissuussivigineqarnera, tassa servicekontrakt aallartinnikuuvarput, qulimiguulimmik timmisartumik ingerlataqarluta taavani, tassunga atatillugu oqaaatigissavara itinerusumik Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaanut allakkatigut nassiussiniarama tassunga atatillugu.
Inatsisartuni ilaasortap Per Rosing-Petersenip taavaa 2,3 mio. kr.-it immikkut aamma qinnutigineqartut, aamma taakku tassunga tunngaqqissaartuupput aamma, Tunumi angallanneq immikkut aaqqissuussuvigineqarnikuuvoq, taamaalillunilu aamma angallanneq annertoorujussuaq pilersimalluni, taamaalilluni angallannerup aammalu timmisartumik atorluni assartuinerup kingunerisimavaa immikkut aningaasanik aamma pisariaqartitsineq.
Lise Lennert, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoq:
Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata, Asii Narupip
ujartugaanut tunngasumik massakkut oqaasissaqarpunga.
Ujartorneqarpoq konto pingaarneq 40.11.06-ip iluani, tassalu tapiissutit pikkorissartitsisarnermut tunngasut, sanaartornerni sulisussanik pikkorissartitsisarnermut atorneqartussani ujartorparsi maqaasillugu agggersaasimanermi isumasioqatigiinnermi Inuit Nunaanni Sulisitsisut Kattuffiat ilaasimanngimmat, kisianni nalunaarutigisinnaavara tassa qaaqquneqarsimapput, taavalu aamma siunissami taamatut ilanngullugu taasinnaavara sanaartornernik sulisussanik pikkorissartitsinissat ataatsimut isigalugit sapinngisamik soorunami sulisitsisut tamarmik peqataajuarnissaat pilersaarutigineqarmat, taavalu aamma tassa ukua allakkat 19. marts ullulerneqarsimallutik uppernarsaatissaqarpugut qaaqquneqarsimanerat pisimammat.
Josef Motzfeldt, Aningaasaqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoq:
Partiinuku oqaaseqartuisa oqaaserisaat annertuut tamaasa allattoraluarlugit oqaaseqarfigerusullugit oqaaseqarfigerusutakka minilaarsimasakka oqallinneq ingerlaqqitsinnagu naqqiissuteqarfigilaarniarikka.
Ilaatigut akitsuutinut akileraarutinullu tunngasuupput, Naalakkersuisut pisariaqartinnagu akitsuutinik akileraarutinillu allanngortitsinavianngillat, aamma taanna allanngortitsinissaq Inatsisartuniippoq. Naalakkersuisut soorunami pisariaqartitsinertik najoqqutaralugu aningaasaqarniarneq eqqarsaatigalugu tamakkuninnga siunnersuuteqarsinnaanerat pinngisaannartussatut neriorsuutigineqarsinnaanngikkaluarpoq.
Taavalu Atassutip oqaaseqartuanut oqaatiginngitsuukkakka marluk: Siullermik Namminersornerullutik Oqartussat ingerlatsiviutaannut selskabinut tunngatillugu ukiakkut qanoq ingerlasoqarneranik nassuiaasoqartarnissaannik siunnersuut, taanna isumassarsiatsialattut Naalakkersuisuniit piviusunngortinniarusupparput, tamannalu periarfissaqarutta ukiamut aallartereertussatut neriorsuutigisinnaavara.
Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaat Ainatsisartuaraanngitsutut@ Anders Nilsson-ip Atassut sinnerlugu oqarnera, ilaatigut imaappoq Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaat immikkut inatsimmi taaneqarsimavoq Inatsisartut ataatsimiinnerisa avataanni pisariaqartuni aningaasanut tunngasuni isummertartuunissaat, kisianni ullumikkut ingerlatsineq najoqqutaralugu qummut killilerneqarsimanngillat aningaasat qanoq amerlatigisut finansudvalgip isummerfigisassanerai, taamaattumik Naalakkersuisuniit pilersaarutitta ilagisaat una, aningaasaliisarnermut inatsiseqalernissaq, ullumikkut Naalakkersuisut maleruagassaannarmik akunnerminni akuersissutaasunik peqarput.
Kisianni aningaasanik pilersaarusiornermi inatsimmik peqalernissami eqqarsaataasinnaalluartutut uanga Naalakkersuisut sinnerlugit oqaatigisinnaavara, Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap Inatsisartut ataatsimiinnerisa avataanni isummerfigisartagassaat aningaasat qanoq amerlatigisut qaangersimaleraangasigit naaggaarsinnaanerinik qularnanngilaq ilaqartinneqarsinnaanera eqqarsaatitsinniitittariaqarparput. Assersuutigalugu ukiaq, 1998-imi ukiakkut NUKA A/S-imut tunngasunik aningaasarparujussuarnik nassataqartumik Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq taamanikkut isummerumasimanngilaq, taama aningaasat amerlatigisut nammineerlutik isummersorfiginissaat nangiarineqarmat.
Kiisalu Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuannut, Inuussutissarsiornermut Naalakkersuisup oqarneratut arlaannaannulluunniit attuumassuteqanngitsumik, tassa Namminersornerullutik Oqartussat Greenland Tourismillu avataaneersuniit misissuinissamik isuma taanna ilumoorpoq, taavalu Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata oqaatigisaa, sukumiivissumik tamanik qulaajaasumik misissuisitsinissamut tunngavissat Inatsisartut Siulittaasoqarfiannut eqqarsaaatigeqqullugu aqqutissiuuteqqullugillu oqaaserisai, sooruanmi uanga taanna nammineerlunga maangaaniit isummerfigissanngilara, tassa imaappoq Inatsisartut namminneq tigummiarpaat aalaja-ngersinnaaneq, misissuinerup taamaattup qanoq sukumiitigisumik ingerlanneqarsinnaanera. Inatsisartut Folketingimi pinerluttaalisitsinermut inatsimmut tunngatillugu tamakkununnga akisussaasuupput, kisiannili tamatuma akornusissanngilaatigut Inatsisartut Siulittaasoqarfiata pisariaqartikkuniuk danskit folketingiannut taamaattumik saaffiginninnissani.
Taavalu Per Rosing-Petersenip, Meeqqanik Siunnersuesoqatigiinnik, aatsaannguaq siuliani oqaluuserisatsinnut tunngatillugu aningaasartaanik ujartuinera erseqqissaatigilaaginnassavara Per Rosing-Petersen immaqa takkuitsoorsimanerpaa, Naalakkersuisut siunnersuutaat taanna ukiortaamiit 2000-imiit atulersussaammat ukioq manna ilassutitut aningaasaliissutinut uani ilanngunneqanngimmat, tassa suli aningaasartaqanngimmat.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:
Siullermik Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup
akissuteqaataanut qujariarlunga, taava oqaaseqarfigisassakka
assigiinngitsualuit oqaaseqarfigissavakka.
Kattusseqatigiinniit pingaartilluinnakkatta ilagivaat piginneqatigiilluni, takkununnga tunngasut isummersorfigisarlugit aammalu soorunami isornartoqaraagat uparuartuiffigisarlutigit. Matumani nuannaarutigivara Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup ukiamut taakkua pillugit eqqarsaatersuutitik saqqummiunniarlugit nalunaarutigimmagit. Tassami inuutissarsiorneq nalunngilarput Kalaallit Nunatsinni aningaasaqarniarnitsinnut annertoorujussuarmik aalisarneq toqqammaviusoq, ullumikkullu pissutsit qiviarutsigit aalisarnermut tunngasut aktieselskabit ingerlatsinerat matumani Royal Greenland eqqarsaatigalugu ilaatigut aalisartunut qanoq annertutigisumik aningaasarsiornikkut aamma kipusoortitsisinnaasarnera isumaqarpunga isiginngitsuusarsinnaanngikkipput.
Assersuutissaqqippoq piffissami qanittumi pisut, tassalu Nunatsinni nunaqarfiit ilaanni qaleraleqarfiulluartumi, qalerallinik tunisineq marsip naalernerani unitsinneqarpoq aammalu naatsorsuutigineqartoq aatsaat juli immaqa aallartilernerani aallaartisimalerneraniluunniit aalisartut piffimmi tassani tuniseqqissinnaalersinnaasut. Soorlu pissutsit taamaattut isumaqarpunga aningaasanut inatsit eqqartortillugu tassungalu ilassutissaq eqqartortillugu pissutsit taamaattut eqqartunngitsoorsinaanngikkigut. Ilaqutariinni ataasiakkaanni, kommuninut aningaasarsiornikkut annertoorujussuarmik taamaattut sunniuteqartarneri soqutigalugit eqqartortariaqarpagut.
Matumani Naalakkersuisut aktieselskabit pillugit inatsisip ataani periarfissarisinnaasaat piginnittutut sunniuteqarsinnaaneri tamakku ilanngullugit isumaqarpunga Inatsisartut eqqartortariaqaraat. Taamaattumik nuannaarutigaara ukiamut tamakku uterfigineqarsinnaaneri Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup eqqaammagit.
Uani takornariaqarnermut tunngatillugu Disko soorunami tupinnanngitsumik annertuumik eqqartorneqarpoq. Taanna suliassaq paasivara immikkut ingerlanneqartoq, kisiannili Qaanaami kuussuup supineratigut ajoqusersimasut, aammalu ikiortariaqartut aningaasaliiffigineqartariaqartut, taakkua naalakkersuisup eqqaavai siunnersuummi ersarissumik allattorneqarsimasut.
Uagut Kattusseqqatigiinniit arajutsisimanngikkutsigit 53 mio. kr.-it ataani ataatsimut naatsuarakasimmik allassimapput, taamaattumik kissaatiginassagaluarpoq immaqa ersarinnerusumik Qaanaamut tunngasut nassuiarneqartuuppata.
Kiisalu Isumaginninnermut Naalakkersuisup akissuteqaarneranut tunngatillugu Danmarkimi innarluutillinnik isumaginninneq tupigitsiarparput Kattusseqatigiinniit ukiumut 1999-imi aningaasaliissutaareersut, tassalu 78 mio.-ioqqooqqaat, 78,9 mio.-it qaavisigut 9 mio.-inik ilaniarneqarnerat. Pissuteqarsimanavianngilaq kalaallit Danmariminiittut 11.000-it missaaniinneranik, tassami naalakkersuinikkut anguniarneqartoq tassaavoq innaarlutilittatta Danmarkimiittut Kalaallit Nunatsinnut nussorneqarnissaat aammalu tamanna nalunngilarput ingerlasoq. Taamaattumik 9 mio.-inik taamatut qaffaariasaarneq isumaqarpunga ersarinnerusumik itinerusumillu nassuiaasersorneqartariaqartoq.
Aammalu pingaartumik uanga nuannarilluakkama ilagivaat naalakkersuisuusimasut inissinneqartarnerat, naalakkersuisuujunnaaraanngamik, suliffinnut kusanartunut, direktĝrinngortinneqartarput ilai, ilai allanut atorfigissaartinneqartarput, isumaqarpunga tamakku isertuinnaratigit ammasumik eqqartortariaqarigut. Uani ilassutitut aningaasaliissutissani aningaasat pineqarput taakkununnga tunniunneqartussat ukiup affaanut 1,5 mio. sinnilaarlugit. Nalunngilagullu ullumikkut kikkut tamarmik ilisimavaat naalakkersuisuusimasut sumut inissitsiterneqareersut, aningaasatigut ajornartorsiuteqanngillat, ilimaginngilluinnarpara uanga. Aningaasatigut ajornartorsiornerpaat tassaapput aalisarnermik piniarnermillu inuutissarsiuteqartut Nunatsinni.
Taamaattumik Naalakkersuisut pillugit inatsit aammalu naalaakersuisooreersimanermi aningaasarsiaqartitsisarnermut tunngasut, taakkua isumaqarpunga massakkut aalajangiiffigisinnaanngikkaluarutsigilluunniit ilisimatitsissutigereertariaqaripput qinnuteqaat taama annertutigitillugu aammalu aningaasat Nunatta karsiata pisariaqartitai taama annertutigeerlugit inatsisip taassuma allanngortinneqarnissaa eqqartortariaqarparput maannangaaq.
Peqqinnissamut Naalakkersuisup akissutaanut qujavunga, aamma tamanna ajunngitsumik nassuiarmagu, tassa apeqquteqaatigisarput.
Taamatut naakkaluamik aammalu Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup akissuteqarnermini oqaatigisaa assut nuannaarutigaara, tassa aappaagu Tysklandimi saqqummersitsinissarsuarmi takornariatitsinermi suliaqartut kalaallit peqataatinneqarsinnaanissaannut neriorsuivissusun-ngikkaluarluni taanna suliniutiginiarlugu eqqartormagu. Qujanaq.
Anders Nilsson, Atassutip oqaaseqartua:
Aningaasaqanermut Naalakkersuisumut qujavunga siunnersuuterput pitsaasumik tigummagu, kisianni Atassumminngaanniit suli attatiinnarniarparput oqaaseqaatit piginneqatigiiffinnin-ngaannit Namminersornerullutik Oqartussat piginneqatigiiffianinngaanniit pisut, tassa 50 mio. kr.-it sinnerlugit isertitat naaggaarsinnaanngilagut.
Taava Isumaginninnermut Naalakkersuisumut oqaasissaqarpunga, taakkua eqqaasagut isumaginninnermut tunngassuteqanngillat, kisiannili atorfiup aalajangersimasup siunnersortiminngaanniit fuldmĉgtigimut imaluunniit allaffimmut pisortamut allanngortinnissaannut tunngasut ilassutaasumik akuersissutinut atanngillat. Kisiannili Aningaasanut Inatsimmut atallutik, kisiannili aamma Kangerlussuarmut ajunaarnersuarmut atatillugu 350.000-ininngaanniit 500.000-inut allineqarnerat, taanna qaammatit arlalissuit matuma siornatigut pereersuummat, tassunga attuummassuteqanngilaq, aningaasanik pisariaqartitsineq erniinaartumik ingerlateqqitassaavoq, Aningaasanut Ataatsimiititaliamut akunnermik ataasiinnarmik periarfissaqarluni ataatsimiisinnaasarpugut. Aamma Danmarkimi innarluutillit amerliartupiluunngillat aamma taamatorsuaq aningaasat imaluunniit akiliutaasartut amerleriataarujussuanngillat, pitsaasumik aningaasanik nalilersuinissamut tassani peqarpoq.
Taava aallamik aamma Atassut paatsuungasaqarpoq, tassalu suliffeqarfiit Namminersornerullutik Oqartussat pigisaat, tassa Greenland Tourism aamma Greenland Cruise Namminersornerullutik Oqartussat pigisaat, taava 33 mio. kr.-inik akiligassinneqarpoq. Inatsisilerituunik saaffigisaqarsimapput, pisortaasunut siulersuisunullu immaqa akisussaaffilernissaat eqqarsaatigalugit. Aamma Greenland Tourismimi pisortaasimasoq Greenland Cruisemi siulersuisuni siulittaasuuvoq, taavalu taama kingusitsigisukkut aningaasanik taama amerlatigisunik amigartooruteqarnera paasisimassappagu, tassa akisussaaffimminnik isumaginninnerunngilaq, imaassinnaavoq taakkua sillimmasiinikkut aamma aningaasanik aallertoqarsinnaassasoq, tassani akisussaaffik inissinneqarsinnaasappat, aqqutissaq taanna atortariaqarparput. Siulersuisut pisortallu taakku unnerluunneqarsinnaapput tassuunakkullu aningaasanik aallerfigalugit.
Taanna aqqutissaq orninniagarput, tassa KNI-mi aporfigisimasagut aporfigeqqiinnassagatsigit, kisiannili aatsaat taarsiiffigeqqulluta unnerluussaqarutta aningaasanik aallersinaavugut. Nalunngilagut inatsisileritooqqartoq tamakkuninnga ilisimasaqartunik, aammalu taakkua ajornartorsiutinik qulaajaasinnaapput aningaasanik aallerfigisinnaasatsinnik innersuussillutik.
Maliinannguaq Markusssen Mĝlgaard, Inuit Ataqatigiit:
Qujanaq, siullermik Naalakkersuisut nikinnerini suliat aammalu sanaartugassat ilaatigut kommunini assigiinngitsuni aningaasartuutinut immaqa ukioq manna isertussatut missingersuinermi naatsorsuutigineqareersimasut ilaatigut Naalakkersuisut nikinneranni uninngatinneqartut ingerlatseqqinneqarnissaat aammalu maani ataatsimiinermi ingammik qulakkeerneqariarpata piaartumik aallartissarneqarnissaat Inuit Ataqatigiinninngaanniit kaammattuutigerusupparput.
Taassuma saniatigut una Greenland Tourismimut atatillugu isumaqarpunga imaannaanngitsumik suliamik maanna oqalliseqartugut, aammalu misilittakkagut toqqammavigalugit soorlu maani oqaluttut ilaasa oqaatigereeraat KNI eqqaaginnarsinnaavarput, misissuinissaq taamanikkut aalajangerneqarpoq, 2 mio.-it atoneqarput, kisiannili annertunerusumik kinguneqan-ngitsumik.
Taamaattumik taanna ilinniarfigalugu aamma Inuit Ataqatigiinninngaanniit una apeqqut ilaatigut Naalakkersuisut aammalu taamanikkut naalakkersuisooqataasimasut sulianik ingerlatseqqinnissaannik pasillerneqartut pinnginneqannginnissaat siunertaralugu pissusissamisoorttutut isigivarput, Inatsisartut Allattoqarfianut taanna suliaq ingerlatseqqissagipput, taavalu taakkua taamaalillutik misissussagaat qanoq ililluni Inatsisartut sinnerlugit suleriaasissaq qanoq ittoq pitsaanerusoq nassaarineqarsinaanersoq, tassami ilaatigut matumani soorlu KNI-mut tunngatillugu aporfiusimavoq pinngitsoorani akisariaqartarnernik piumaffiginnittoqarsinnaannera, taanna pisinnaasimanngimmat, sulinermut atatillugu aamma suliaqarsimanermut atatillugu, taamaattumik inatsisigut taassuma tungaatigut amigaateqarsorinarmata Inuit Ataqatigiininngaanniit kaammattuutigeriikkatsitut oqaatigissavarput pissusissamisoornerussasoq Inatsisartut sulisitarimmatigit, Siulittaasoqarfik, tassa taakkununnga ingerlatseqqikkutsigu.
Naggasiullugu una oqaatigissavara maani malunnarmat ilaatigut uani aningaasatigut ilassutissat siullermeerlugit eqqartornerani aamma Inatsisartut nutaat malunnarmat akisussaassuseqarluartumik aammalu Naalakkersuisut nutaat akisussaassuseqarluartumik sulinissaminnut piumassuseqarluartut, isumaqarpunga tamanna inuiaqatigiinnut tamanut nuannersoq, aammalu isumalluarnartoq, qujanaq.
Per Berthelsen, Siumup oqaaseqartua:
Siumup tungaanniit tunngavissaqarunanngilaq annertoorujussuarmik maanngaanniit oqaaseqaqqinnissaq, kisianni pinngitsoorumanngilanga qisuariaataasunut aamma taasaqalaarnissamut.
Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup qungujullattaarluni oqaaseqarnera arlaatigut imaluunnit oqarnera ilimasoreerneq naapertorlugu saqqummiussaqartoq sumik patsiseqarnersoq nalugaluarlugu tassa imaassinnaammat eqqissiallannermik tunngaveqarsinnaasoq, kisiannili imaassinnaammat arlaanik uagut takkuitsoorsimanitsinnik tunngaveqarsinnaasoq, nalugaluarlugu qujajumavunga qisuariaatinut, tassanilu assut Siumut sinnerlugu pingaartillugit saqqummiunneqartut marluusut, tassa pissutsit siornatigut pisarsimasut aallaavigalugit aammalu suut ingerlalluartut sinnassaataannginnissaannik neriorsuineq. Minnerunngitsumillu aamma nuannaarutigaarput Siumumi annertuumik pingaartitarput, tassalu aningaasat inatsisaanut atatillugu atuisinnaannerup atoruminarnerusumik ilusilerneqarnissaannik suleqataarusussutsimik tutsiussinera nuannaarutigeqaarput. Qimarratigisinnaangilarpummi maanna qarasaasiat atorlugit periarfissat imaannaanngilluinnalersimasut, pingaartillugulu aamma tassani Nunatta uagut malinnaalluarnissaa.
Isumaginninnermut Naalakkersuisup aamma eqqissiallatsippaatigut erseqqissumik taallugu innarluttuutitta Qallunaat Nunaanniittut pillugit maanna aaqqiinniarluni suliniarnerup ingerlaqqinneqarnissaa qularutigineqassanngitsoq.
Diskomut ajuusaarutigisatsinnut atatillugu Naalakkersuisut Siulittaasuat aammalu Aalisarnermut, Takornariaqarnermut il.il. Naalakkersuisup oqaatigisaat aamma nuannaarutigaagut, tassani erseqqissumik oqaatigineqarmat sukumiilluinnartumik tutsuiginartumik iternga tikillugu misissuinissaq ingerlanneqassasoq, pisumut attuummassuteqanngilluinnartunik ingerlanneqartumik. Isumaqarpugummi una pisoq annertuumik iterngalu tikillugu misissuiffigisariaqartoq, avataaninngaanniit Nunatta isiginiarneqarnera kusanartumik tigummiinarsinnaassagutsigu aammalu pisoq taamaattoq siunissami pinaveersaartissagutsigu qisuariarneq annertooq uani pisariaqartutut Siumup gruppiata tungaanninngaanniit isumaqarfigigatsigu.
Peqqinnissamut naalakkersuisumut atatillugu nuannaarutigaara aamma tuppalliutigalugu oqaatigimmagu Siumup peqqinnissamut atatillugu aningaasartuutinut atatillugu aamma eqaatsumik malittarinninniarnera, kisiannili tassa nutaraanNarsuugatta uani ersarissumik taassavara, taamaakkaluartoq imaanngimmat suut tamaasa akuersaartassagigut.
Kiisalu naggasiullugu saqqummiunneqartuni IA-minngaanniit oqaaseqartuusup Asii Narup-ip taasaa, tassalu aappassaarinninnerit pingajussaarinninnerillu pitinnagit imaluunniit akornanni allannguutissanik siunnersuuteqartarnissamik pinaveersartitsinissamut tunngasoq, assorsuaq Siumup tungaanninngaanniit tikilluaqqujumavarput, isumaqarattami tamanna aqutsiniarnermut atatillugu aammalu nukissat iluamik atornissaanut atatillugu periarfissaq pitsaalluinnartuusoq, aammalu taama ililluni aningaasaqarniarnermut atatillugu pisartunik malinnaasSuseqarsinnaanerup ersarinnerusup pinngortinneqarnissaa pisinnaassasasoq qularinnginnatsigu.
Mikael Petersen, Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoq:
Tassa akinngitsoorusunngilaa Atassutip oqaaseqartua
kingullermik oqaaseqarnermini, oqaatigilara taama isumaginningipalaartigisumik
nipeqarluni oqaaseqarmat.
Aningaasaq aningaasaavoq, aap, aamma ataqqivarput killissaa tikikkaangat ataqqiunnaarsinnaasarparput, tassalu inunnik isumaginninnikkut, peqqinnissakkut naalakkersuinikkut pisussaaffitsigut pisussaaffeqaleraangatta allatut ajornaqaaq qaangiisariaqartarpugut, tamanna Inatsisartut nalunngilaat. Pisussaaffiuvoq tamanna, taanna oqaatigalugu oqaaseq, pisussaaffiuvoq ikiuutissalluni ikiortariaqartunut, soorunami sissuerpugut aningaasatigut ingerlatsinitsigut, aamma tamanna ataqqissarvarput. Uanga nammineerlunga Aningaasaqarnermi Ataatsimiititaliami siulittaasuunikuuvunga aamma Anders Nilsson suleqatigaara tassani siulittaasuuninni, aamma nalunngilara Aningaasanut Inatsisissap suliarineqarnerani Inatsisartut siumoortumik takusinnaanngisaannik pisariaqartitsisoqalersillugu aningaasanik ilassutitut inatsisissamik qinnuteqartoqarsinnaasoq.
Taamaaliorpugut
uani. Massakkut taamaaliorpugut. Ukioq 1999-imut Aningaasanut Inatsississap
suliarineqarnerani siumoortumik naatsorsuutigisinnaanngisatsinnik pisoqarmat
ukiup 1999-ip naanginnerani massakkut qinuvugut, periarfissaq siulleq atorlugu,
tassalu aningaasanik ilassutitut inatsisissaq siulleq, kingullermulluunniit
utaqqinngilagut. Taamaattumik
periarfissagut atorpagut.
Josef Motzfeldt, Aningaasaqarnermut
Niuernermullu Naalakkersuisoq:
Tassa naatsunnguamik oqallinneq manna
ajunngitsumik siunnerfeqarluni ingerlasoq naggaserlugu Atassutip oqaaseqartuata
ilassutitut aningasaliissummi oqaasertaliussisoqarnissaannik malartaasernera,
tassa selskabit Namminersornerullutik Oqartussat pigisaat 6 procentiat
aalajangereerlugu sinneqartoorumminnik
piginnittunut aningaasartuuteqartassasut. Naalakkersuisuni massakkut ukiut
tullianut Aningaasanut Inatsisissap suliarinerani selskabit
Namminersornerullutik Oqartussanit pigineqartut qanoq aningaasanik
aallerfigisinnaanerlugit nalilersorlugit ingerlateruttorpagut.
Aamma assigiinngisitaartorujussuarnik
tunngaveqarluni taakkua nalilersugassaasut Anders Nilssonip Aningaasaqarnermi
Ataatsimiititami ilaasortatut minnerunngitsumik ilisimavaa, taamammat uani
ilassutitut aningaasaliissutissanut inatsimmi ilanngunneqarnissaat taamaattut
tassunga taarsiullugu Naalakkersuisut piuminarnerutippaat ukiaru aningaasanut
inatsisissamut aappaagumut tunngasumut taassuma eqqunniarsarineqarnissaa,
kisianni soorunami Anders Nilssoni Aningaasaqarnermut Ataatsimiititami
ilaasortaagami uani oqallinneq najoqqutaralugu Aningaasaqarnermi
Ataatsimiititap suliassat taakkua namminneq nalilersortussaavai inimi
oqaatigineqartut, sorliit qanoq isummerfigissanerlugit, taannalu uanga
siorngereerlugu soorunami oqaatigisinnaangilara.
Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:
Qujanaq, tassa taamaalillutalu ullumikkut
immikkoortoq 12, tassa 1999-imut Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissaanut
siunnersuut siullermeerneqarnera naammassilerparput, kisianni maannakkut
naammassillugu oqallisigineqarneranni ataatsimiinermi matumani aqutsisutut ukua
maluginiakkakka isumaqarpunga aamma uani eqikkaaniutitut oqaatigisariaqarlugit.
Tassa oqallinnerup ingerlanerani
pingaartumik apeqqut ataaseq, tassa misissuititsinissamik aaqqissuussinissaq
annertuumik partiinit arlalinnit tikinneqartarpoq, Inuit Ataqatigiit
erseqqarinnerpaamik qanorpiaq taanna ilusilerlugu aaqqissuuneqassanersoq
ujartuiffigivaat, aammalu paasivara taamanna taamatut nipeqakannersumik
Atassutip aningaasaqarnermi oqaaseqartartuat Anders Nilsson aamma taamatukanneq
ujartuisoq, taavalu aamma una innersuussutigerusuppara tassa Siumup
oqaaseqartua siullermik oqaaseqaqqaarnermini ilaatigut una oqaatigimmagu,
issuassavaralu, tassa Diskomut pisimasumut tunngatillugu: APisoq ajuusaarnarluinnarpoq, taamatullu
pisoqaqqinnginnissaa tamatta Inatsisartut Naalakkersuisullu suleqatigiilluta
isumaqatigiillutalu anguniagariinnarnagu angusariaqarparput@.
Isumaqarpunga tassa tassaniittoq aamma
qitiulluinnartoq, siunissami qanoq tamakkua pisartut
pinaveersimatinniarsinnaavagagut. Taamaattumik oqallinnerup naggataatungaani
Inuit Ataqatigiit naalakkersuinikkut pissutsinut oqaaseqartartuata oqaaserisai
aamma innersuussutigalugit aammalu Naalakkersuisut siulittaasuata
oqaasereriigai aamma innersuussutigalugit, tassa Inatsisartut maani
misilittagaqalereersimavugut misissuisitsisarnernut tamakkununnga, ilaatigut
KNI-mi pisimasut siornaakkunni, tassa Inatsisartut siulii
misissugarinikuusimavaat, taakkualu misilittakkat aallaavigalugit erseqqissumik
noqqaassutigineqartoq Inatsisartut Siulittaasoqarfiata qanoq
alloriaqqittoqarsinnaanera aamma misissussagaat, oqaatigerusupparalu tamaanna
isumaqarpunga uani oqaaserineqartut aamma pingaartumik Siumuminngaannit
oqaaserineqartut taakkua innersuussutigalugit taamatut pisussaaffeqartugut
Inatsisartut Siulittaasoqarfianinngaanniit.
Taamaattumik oqallinneq manna naggaserlugu
aamma kissaatigissavara Inatsisartut Siulittaasoqarfiat aammalu naalakkersuisut
taanna misissuisitsinissaq pillugu isumasioqatigiilaartariaqassasut ulluni
qaninnerpaani. Qanorpiaruna ilusilerlugu aaqqissuutariaqaripput, aamma suut
aporfissaappat, aporfissaqaruttalu taakkua qanoq ilullugit qaangerniassavagut.
Taamaalillutalu ullumikkut
sammisarput taamaalillugu tassa aamma naammassisinnaanngorparput,
ataatsimiinneq tamaannga naavoq.