Oqaluuserisassani immikkoortoq 32-1 |
|
||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Arfininngorneq 29. maj 1999
Ataatsimiinnermi aqutsisoq: Johan Lund Olsen, Inatsisartut
Siulittaasuat:
Maannakkullu tassa immikkoortoq 32 aamma
suliassaqarpugut tassa tassani siunnersuuteqartoq Asii Chemnitz Narup
saqqummiusseqqaassaaq.
Asii Chemnitz Naarup, Inuit Ataqatigiit:
Qujanaq, inuit siusinaartumik
pensionertinneqartartut amerliartornerat maluginiarneqarsimammat,
pisariaqarluinnarsoraara iternga tikillugu siusinaartumik
pensionisiaqartitsisarneq pillugu qulaajaalluni misissuisitsinissaq.
Siusinaartumik pensionisiaqartut
qassiuppat? Taakkunannga arnat qassiuppat? Angutillu qassiuppat? Qassit 20-t
inorlugit ukioqarpat? 20-30-llu akornanni ukiullit sumi najugaqarpat
illoqarfinni nunaqarfinniluunniit? Qulaajaanerup siunertai tunngaviusut
makkuupput, siusinaartumik pensionisiaqartitsineq nuna tamakkerlugu qanoq
annertutiginersoq, pensionisiaqartitsisartut qasserpiaanersut paasissallugu,
aappassaanik erseqqissarneqassooq pissutsit pisariaqalersitsisarnermut
tunngatillugu ajornartorsiutaasut, soorlu suliffissaqartitsiniarnerup
peqqissusermut inooqatigiinnerup aningaasarsiornerullu tungaatigut.
Pingajuattut apeqqutit pingaaruteqartut
assigiinngitsut assigiinngitsunit isigineqarlutik misissuiffigineqarnissaat,
soorlu inuit ataasiakkaanit kommuninit qitiusumillu. Taamaaliornikkut
qulaajarneqarsinnaassammata pissutsit tunngaviusut siusinaartumik
pensionisiaqartut taama amerlatiginerannut peqqutaarpiaasut.
Ilanngullugu siunnersuutigissavara
ilinniarfeqarfiit susassaqartut suleqatiserineqassasut, soorlu Isumaginninermi
Siunnersortinngorniat Ilinniarfiat aamma Ilisimatusarfik peqataaqqullugit
misissuinerup pilersaarusiorneranut ingerlanneqarneranullu.
Taamaaliornikkut inuiaqatigiit
ilinniarfeqarfillu imminnut qaninnerullutik susassaqaqatigiillutik
inissisimanerulissagaluarput suleqatigiilerlutillu. Ilinniartullu
ilinniarnerminnut atatillugu periarfissinneqassassutik paasissutissanik
pisariaqartinneqarluinnartunik katersinissaminnut, pissutsinillu misissukkanik
nalilersuinissaminnut, tassuunakkullu ilinniusiorlutik Nunatsinni pissutsinik
piviusunik tunngaveqartunik inuiaqatigiinnuttaaq iluaqutaasussanik.
Aamma tassunga atatillugu uiggiullugu
oqaatigissavara ippassaani Naatsorsueqqissaartarfik eqqartorlugu taanna
ilanngukkusuppara aamma Naatsorsueqqissaartarfik matumani suleqatiserissallugu
piukkunnarluinnarmat.
Ilinniarfeqarfinnit suleqateqassagaluaraanniluunniit
aningaasanik illuartitsisoqartariaqassooq inummik misissuinissamik
akisussaasussamut ataqatigiissaarisussamullu. Aningaasat qassiunissaat
nalilerneqarsinnaassaaq suliap qanoq sukumiitiginissaannik
aaliangiisoqareerpat.
Aamma takorloorpara isumaginninnermut
pisortaqarfiup 1993-imi meeqqat inuusuttuaqqallu angerlassimaffiup avataanut
inissinneqartarnerat pillugu misissuisitsisimanerannut misilittakkat
missingersuusiornissamut matumani toqqammavigineqarsinnaassasut. Qularinngilluinnarpara
misissuinerup taamaattup inerneri tikkuussisinnaassasut sukkut peqqussutit
allannguueqartariaqarnerannik, aammalu ikiorsiisarnerup
pinaveersaartitsinerullu iluanni sukkut piorsaasoqartariaqarnerannik
minnerunngitsumillu pissutsit suut pisartagaqalertariaqarnermut
peqqutaasarnerannut.
Aamma ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu
qulaajaanerup iluatinnaatai makkuupput, siunissami politikikkut oqallinnissamut
inatsiliornermullu tunngavissat pitsaanerulerneri, innuttaasunut
pisartagaqalereersunik isumaginninnermut sullissinerup pitsanngorsarnissaanut,
kiisalu siusinaartumik pensionisiaqalernissamik pisariaqartitsisut
ikilisarnissaat siunertalimmik suliniutit piorsarnerisigut
pinaveersaartitsinermi.
Pinaveersaartitsinermi suliniutit
saamitinneqassapput pissutsinut pisariaqartitsisoqalertarnerannut
pissutaasunut. Isumaqarpunga Inatsisartuni sulinitsinni toqqammaveqarluarluta
ingerlasariaqartugut, siusinaartumillu pensionisisartunut aamma kommuninut
pisussaaffeqartugut paasissutissanik sukumiisumik sunik katersinissatsinnut.
Taamaasiornikkut pissutsinik taamungaannaq pisimasuusorinnittarneq
pinngitsoorsinnaavarput.
Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:
Qujanaq, taavalu siunnersuuteqartumut
akissuteqassaaq Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoq.
Mikael Petersen, Isumaginninnermut Suliffeqarnermut
Naalakkersuisoq:
Inatsisartunut ilaasortaq Asii Chemnitz
Naarup siusinaartumik pensionisianut tunngasunik qulaajaalluni
misissuisoqarnissaanik siunnersuuteqarpoq.
Siunnersuut taanna Inatsisartut
Siulittaasoqarfiannit apeqquteqaat tunngavigalugu oqaluuserisassanngortinneqarpoq.
Siusinaartumik pensionisiaqartut ullumikkut 2.000-it missaaniipput, taakkulu
timikkut eqqarsartaatsikkut, aamma imaluunniit inooqataanikkut
assigiinngitsunik pissuteqartumik pensionisiaqalersinneqarsimasuupput.
Inuppassuit timikkut
eqqarsartaatsimikkulluunniit innarluuteqartut pensionisiaqalersinneqartarput,
tassami taakku inuussutissarsiuteqaratilluunniit inuussutissarsiorsinnaassusiat
annikilleriarsimasarmat. Innarluutillit pillugit inatsisini innarluutillit
suliffissaqartinneqarnissaannik neqerooruteqartarnissaq pillugu
aalajangersagaqarpoq. Kommunit ulloq unnuarlu paaqqinnittarfiit arlallit
nakkutigineqarluni sullivinnik naapittarfinnillu pilersitsisarsimapput.
Siusinaartumik pensiounisialinnut
innarluutilinnullu tunngasut pillugit kaammattuutit arlallit Isumaginninnermut
Iluarsaaqqinnermut Ataatsimiititaliarsuup saqqummiutereernikuuai. Kaammattuutit
taakku Naalakkersuisut aamma malitseqartippaat.
Manna tikillugu ilaatigut pensionisiat
tunngaviusumik aningaasartaasa naatsorsorneqarneranni isertitat qummut
killissaattut tunngavigineqartut qaffarneqarsimapput, taamaalilluni
pensionisiat tunngavimmikkut aningaasartaat ikilileriffiginngikkaluarlugit
saniatigut suliffissaqarsinnaanermut periarfissat
pitsaanerulersinneqarsimallutik. Aammattaaq suleqatigiikkuutaat annertuumik
innarluutilinnik sullitaqartut pikkorissartinneqartarneri
ilinniaqqitsinneqartarnerilu aallartinniqareerput.
Siusinaartumik
pensionissaqalersinneqartartut amerliartorpallaarunnaarsinneqarnissaat
siunertaralugu piginnaanngorsaqqittarnermut tunngasut arlalitsigut
aalajangersaaffigineqarnissaat Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnermik
Ataatsimiititaliarsuup kaammattuutaasa ilagaat.
Tamatumunnga atatillugu suliniutitut
siullertut pisortanit pensionisiat pillugit ilitsersuusiassami siusinaartumik
pensionisiaqalersinneqassagaanni piumasaqaatit piginnaanngorsaqqiinissamik pisussaaffeqarneq,
kiisalu suliffiit sulerulunnanngitsut sukumiisumik allaaserineqassapput. Siusinaartumik
pensionisiaqartut amerlasoorujussuunerat siusinaartumillu pensionisiaqartut
ilarpassuisa suliffinni sulerulunnanngitsuni nakkutigineqarluni suliffinni
immikkuualuttuniit aaqqissuussinerni inuussutissarsiorsinnaassutsip
annikilleriarneranik qissimingaarinniffiusumi suliffeqarnikkut
inuussutissarsiorsinnaanermut periarfissaqarsinnaanerat naalakkersuisut aamma
eqqumaffigaat.
Suliffeqarneq pillugu nassuiaammi
takuneqarsinnaavoq suliffeqarnikkut ingerlatsinerup imartuut
pilersinneqarnissaa qulakkeerneqassasoq anguniakkat ilagigaat.
Aaqqissuussinernik pilersitsiortortoqassaaq, taamaalillutik kikkut tamarmik
suliffeqarnissamut iseriarnissaminnut naammaginartumik
periarfissaqarsinnaaqqullugit. Matumani innarluutillit allallu suliffeqarnermi
immikkut inissisimasut aamma ilanngullugit.
Siusinaartumik pensionisianut
aningaasartuutit amerliartortut aningaasanut inatsimmi takuneqarsinnaavoq.
Tamannalu siusinaartumik pensionisiaqartut amerliartornerannut
takussutissaasinnaalluarpoq. Taamaattumik siusinaartumik
pensionisiaqalersitsisarnermi piumasaqaatit pillugit aaliangersakkat
misissorneqarnissaat misissoqqissaarneqarnissaat naalakkersuisut 1997-imili
suliniutigilereerpaat.
Tamanna tunngavigalugu siusinaartumik
pensionisiaqalersitsinermi piumasaqaatit naalakkersuisut
sukannernerulersinnikuuaat. Taamaalilluni inooqataanermiatukkat
tunngavigiinnarlugit pensionisiaqalersitsinissaq ajornarnerulersillugu.
Namminersornerullutik oqartussat nalunaarutaanni normu 34-mi 22. december
1997-imeersumi '1-mi 2-mi
takuneqarsinnaavoq, inuit 50-it inorlugit ukiullit inooqataanermi atukkat
pissutigiinnarlugit pensionisiaqalernissaminnik qinnuteqartartut. Pissutsit
immikkut illuinnartut tamanna ajornartinngippassuk aatsaat
akuerineqarsinnaasarput. Inuup qassinik ukioqarnera ilinniagaqarnerminut
pisinnaasaqassusianut suliffeqarnermullu attuumassuteqarneranut sanilliullugit
pingaartillugit isiginiarneqartussanngorput. Naalakkersuisut ingerlatsinerminni
innuttaasut imminnut ilaquttaminnillu pilersuisinnaanissaat pingaartut
pingaarnertut anguniagaraat.
Innuttaasoq kinaluunniit ilaqutariillu
kikkulluunniit aningaasaqarnikkut imminnut sapinngisamik annertunerpaamik
pilersortussaapput. Tamatuminngalu tulluusimaarutiginnittussaallutik. Siusinaartumik
pensionisiaqalersitsineq innuttaasunut inuussutissarsiorsinnaassuteqanngitsunut
imaluunniit inuussutissarsiorsinnaassutsikkut piginnaanikillisimasunut
isumaginninnikkut isumannaallisaataavoq. Isumaginninnikkut
isumannaallisaateqarnera pitsaasuuvoq, toqqissisimanartuullunilu, kisianni
tamanna pilerinarsarneqassanngilaq, allaat isumaginninnermi pisartakkanik
inuussuteqarneq imminut nammineq ilaquttanillu pilersuinissaq
pilerinannginnerulersillugu.
Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:
Qujanaq, taavalu maannakkut Partii
Kattusseqatigiillu oqaaseqartuinut ingerlaqqeriarutta, tassa siullermik Siumut
sinnerlugu Ruth Heilmann.
Ruth Heilmann, Siumup oqaaseqartua:
Qujanaq, tassa Inatsisartuni ilaasortaq
Asii Chemnitz Narupip siusinaartumik pensionisianut tunngasunik qulaajaalluni
misissuisoqarnissaanik siunnersuuteqarnera Siumumiit oqaloqatigiissutigineqareerneranut
tunngatillugu, Naalakkersuisut akissutaat Siumumiit tusaatissatut tigujumavarput.
Siumumiit isumaqarpugut, Isumaginninnermut
Iluarsaaqqinnermi Ataatsimiititaliarsuup annertuumik oqallisigereerlugu
kaammattuutigineqartut Naalakkersuisunut suliarineqarlutik ingerlanneqalereersut
utaqqeqqaassallugit pissusissamisoortuussasoq.
Piviusunngortitsinissarmi anguniarlugu
Junip arfineq aappaani, taamani uanga eqqaamaniarpara 1997-imili Inatsisartunit
Naalakkersuisut suliaqaqqullugugit iluarsaaqqinnermi kaammattuutit
tunngaviatigut Inatsisartuni akuerineqareernikuummata, taamaattumik
piginnaanngorsaaqqinnermut iluarsaaqqinnermi iliuuseqarnissanut
innersuussutaasunut aamma tunngatillugu, Siumumiit
kaammattuutigeqqiinnassavarput, KANOKUKA kommunillu peqatigalugit
siusinaartumik pensionisiaqartalernermut nalunaarsuisarnermut tunngaviusartut
naligiinnerulernissaat, taamalu sulilersitseqqittarnissaq
susassaqartitsivinnullu tunngasunik iliuuseqarnissanik suliniutinik saqqummeeqqullugit,
tamannalu Naalakkersuisut akissuteqarneranni paasivarput upernaamut piumaartoq,
tamannalu Siumumiit qilanaaraarput.
Taamatut oqaaseqarluta Siumumiit
naalakkersuisut akissutaat tusaatissatut tiguarput.
Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:
Qujanaq, taavalu maannakkut tullinnguuppoq
Atassutip oqaaseqartussaa tassalu Jakob Siverthsen.
Jakob Siverthsen, Atassutip oqaaseqartua:
Qujanaq, siusinaartumik pensionisianut
tunngasunik qulaajaalluni misissuisoqarnissaanik, Asii Chemnitz Narupip
siunnersuutaa Atassummit imatut oqaaseqarfigilaarniarparput:
Nunatsinni timimikkut
innarluuteqalersimasut, innarluuteqartullu inuttut allatuulli inooqataanissaminnut
periarfissaqartitaajuarnissaat eqqumaffigilluinnartariaqarpoq,
innarluuteqalersimaneq innarluuteqarnerluunniit peqqutigalugu, inunnit allanit
immikkoortinneqartutut misigisimaleqqunagit. Januarip aallaqqaataa 1980-ip
tungaanut, Kalaallit Nunatsinni innarluutilinnik isumaginninnermik
akisussaaffik qallunaat naalagaaffiata tigummisaraa, inunnillu annertuumik
innarluutilinnut Danmarkimi innarluutilinnik isumaginnittoqarfiup ataani
inissinneqarsimalluni.
Taamalilluni aningaasartuutit tamarmik
qallunaat naalagaaffiannit aningaasartuutigineqartalerlutik.
Inunnik innarluutilinnik isumaginninnermut
akisussaaffiup qallunaat naalaggaffianniit Kalaallit Nunatsinnut nuunneratigut,
annertuumik innarluutilinnut Danmarkimut inissinneqartartunut Kalaallillu
Nunatsinni najugaqartunut akisussaaffik januarip aallaqqaataa 1980
Namminersornerullutik Oqartussat tamakkiisumik tiguaat, aningaasalersornera
ilanngullugu.
Tamatuma kingunerani Inunnik
Isumaginninnermi Pisortaqarfik, Nunani Avannarlerni innarluutillit
sullinneqartarnerannut siunnersuisoqatigiiffimmi, Nunani Avannarlerni
ministerit siunnersueqatigiiffiannut siunnersuisartuusumi, taassumalu ataani
ataatsimiititaliami, Nunarput sinniisuutitaqalerpoq, tamatumani
anguniarneqarluni innarluutillit naligiimmik periarfissaqarnissaasa
assigiissaarneqarnissaat. Naalagaaffiit peqatigiit FN-p malittarisassai
tunngavigalugit, Nunani Avannarlerni suleqatigiinerup paasissutissanillu
paarlaateqatigiittarnerup pingaaruteqaqisup siuarsarneqarnissaa
siunertaralugit.
Naalagaaffiit Peqatigiit innarluutillit
naligiimmik periarfissaqartitaanissaannut tunngaviusumik malittarisassaat
Inatsisartut 1996-imi ataatsimiinnerminni akersissutigaat. Tamatumani
anguniarneqalerluni innarluutillit innuttaaqataasutut allatuulli
naligiinnerusumik pineqarnissaannik siunnerfilik.
Soorlu Kalaallit Nunatsinni
innarluutilinnik sullissinerup annertusarneqarnissaa, ineriartortinneqassasoq,
matumani innarluutilinnut inissiat paaqqinniffiillu qulakkeerneqarnissaat
ilanngullugit eqqarsaatigalugit, taamaaliornikkut Danmarkimut inissiisarnerit
ikinnerulersinnaaqqullugit, aammalu innarluutilinnut neqeroorutit Nunatsinni sumiikkaluaraanniluunniit
assigiinnissaat aamma anguniarneqarluni.
Ajornartorsiutit
aaqqiiviginiarneqarneranni innarluutillit sapinngisamik annertunerpaamik
peqataatinneqarnissaat, suliniutit siunertaqarluartut aqqutigalugit nammineq
naleqassutsimik misigisimanerup annertunerulernissaa imminullu
ikiorsinnaanerulernissaq anguniarlugit.
Katsorsaanissani neqeroorutini
ajornartorsiutillu aaqqiiviginiarneqarneranni innarluutillit ilaqutaasa
sapinngisamik annertunerpaamik peqataatinneqartarnissaat qulakkeerniarneqartassasut,
taamaaliornikkut innarluutilinnik ilaqutallit sunik pisussaaffeqarnertik
paasisaqarfigisinnaaqqullugit.
Tassa taakkua naatsumik
erseqqissaassuteqarfigivakka FN-p isumaqatigiissutaat najoqqutaralugit
saqqummiunneqarsinnaasut.
Innarluutillit sullinneqarnerannut
aaqqiiniutissat assigiinngitsorpassuit taakkartorneqarsinnaagaluarput,
siuliini oqaatisagut naammagigallarpagut, erseqqissaatigissalluguli ullumikkut
Nunatsinni innarluutillit sullinneqarnerannut tunngavissat tassa peqqussutit
nalunaarutit kaajallaatitallu kommuninit eqqortumik atortinneqarpata
ikiorsiisinnaaneq tamakkiisoq ingerlanneqarsinnaammat.
Innuttaasut tamaasa matumani inuit
annertuumik innarluutillit ilanngullugit eqqarsaatigalugit kommunit ikiussallugit
pisussaaffigai. Erseqqissarneqassaaq inunnut annertuumik innarluutilinnut
ikiorsiiniutit pineqartillugit kommuni Namminersornerullutik Oqartussanut
qinnuteqarnissamut periarfissaqarmat.
Soorlu inigisat innarluutilimmut
naleqqussarlugu allanngortiterneqarneranut ilusilersugaanermigut
tigummiarneqarnissaminullu naleqquttuunngippat, kommunip Namminersornerullutik
Oqartussat ikiorneqarnissamik qinnuteqarfigisinnaavaat il.il.
Inunnit isumaginnikkut ikiorsiisarnermi
maleruagassat inatsisit peqqussutik kaajallaasitat nalunaarutillu
paasiuminaassinnaasarnrat peqqutaallutik inuit eqqortumik
ikiorserneqartarnissaat assorsuaq pisarissersortarpaat.
Tamakku pisooqataasarput, meeqqat
inuusuttut utoqqaat minnerunngitsumillu innarluutillit assigiinngitsunik
ikiorsinneqartarnerannut. Taamattumik peqqussutit kaajallaasitat inatsisit
nalunaarutillu paasiuminartuunissaat, atortikkuminartuunissaallu Atassummit
assut pingaartipparput. Minnerunngitsumillu sulisunik aamma
pikkorissaajuarnissaq matumuuna innersuussutigalugu.
Taamatut naalisaalluta Atassummiit
siunnersuut oqaaaseqarfigaarput, Naalakkersuisullu akissutaat tusaatissatut
tigullugu.
Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:
Qujanaq Jaaku, taavalu massakkut Lars
Sĝrensen Inuit Ataqatigiit.
Lars Sĝrensen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:
Qujanaq, Inatsisartunut ilaasortaq Asii
Chemnitz Narup, Inatsisartut upernaaq manna ataatsimiinnissaannut apeqquteqaat
tunngavigalugu oqaluuserisassanngortitaqarpoq, siusinaartumik pensionisianut
tunngasumik qulaajaalluni misissuisoqarnissaanik.
Siunnersuuteqartup siusinaartumik
pensionisianut tunngasunik qulaajaasoqarnissaanik siunnersuuteqarnermini
ujartorpaa pissutsit tunngaviusut siusinaartumik pensionisiaqartut taamak
amerlatiginerannut suut peqqutaanersut.
Ilanngulluguttaaq siunnersuuteqartup aamma
kaammattuutigaa ilinniarfiit misissuinissami susassaqartut
suleqatiserineqarnissaat, soorlu Isumaginninnermi Siunnersunngortinnerniat
Ilinniarfiat, Peqqinnissaqarfik aammalu Ilisimatusarfik.
Inuit Ataqatigiinniit ilisimavarput
Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnermik Ataatsimiittaliarsuup siusinaartumik
pensionisialinnut innarluutilinnullu tunngasut pillugit arlalinnik
piviusunngortitsisoqarnissaa siunertaralugu kaammattuuteqarmat,
kaammattuutillu ilaat maannakkut Naalakkersuisuniit malitsiseqartinneqarlutik
aallartinneqarnikooreermata, pingaartumik aningaasat tigusartagaasa
amerlineqarnerat eqqarsaatigalugit.
Inuit Ataqatigiit innuttaasut isumaginninnikkut
atugaasa pitsanngorsarneqarnissaat, aningaasat tigusartaagaasa
amerlanerinnaatigut aaqqinneqarsinnaasutut isiginngilarput, pingaarluinnartutummi
isigaarput siusinaartumik pensionisiallit innarluutillit, utoqqartattalu
sapinngisamik kissaateqarnerat tunngavigalugu, pingaartumik
angerlarsimaffimmiiginnarnissaat siunertaralugu, isumannaatsumik
paaqqutarineqartariaqartut, imaqarluartumillu inuuneqarnissaat siunertaralugu
periarfissaasa sammisassaasalu pitsanngorsaavigineqartariaqartut, taamatullu
pitsanngorsaaniarnerni pineqartup katuffii peqatigiiffiilu qanimut
suleqatigineqartariaqarnerannik isumaqarpugut.
Inuit Ataqatigiit arajutsisimanngilarput
siusinaartumik pensionisiaqalersinnaanermut maannakkut piumasaqaatit,
kommuninit amerlasuunit annertuunik malitsinneqarnissaat ajornartorsiutigineqartarmat,
pingaartumik kommunini annertuunik suliffissaaleqiffiusuni, tamatumali
siusinaartumik pensionisiaqalernissamut qinnuteqarnermi, suliffinni
sulerulunnanngitsunut misileeqqaarnissamik piumasaqaatit ilaatigut
eqqortinneqarnissaanut.
Taamatuttaaq Inuit Ataqatigiinniit aamma
ilsimavarput, Nunatsinni siusinaartumik pensionisiallit amerlassusaasa
katitigaanerat, kommunimiit kommunimut assigiinngitsorujussuunerat, soorunami
tamatumani asigiinngitsut pissutaasinnaapput. Ilaatigullu aamma siusinaartumik
pensionisiaqalersimasut, taamak amerlatiginerannut patsisaaqataasinnaasut
ilaginngitsuunngilaat Nunatsinni nakorsat nikerarnerujussuat, taakkumi
amerlasuutigut siusinaartumik pensionisiaqalernissamut naliliinerat
tunngaviusarmat pisartagaqalernissamut.
Inatsisartutigoortumittaaq ilisamineqarpoq
siusinaartumik pensionisiallit utoqqartagut innarluutilittagullu
isumaginninnikkut ullumikkut atugaasa, kommunimi sumi najugaqarneq
apequtaalluni assigiinngitsorujussuarmik kiffartuunneqartarmata. Tamatumani
kommunit aningaasatigut pisinnaasaat aallaaviusarmata.
Taamatut innuttaasumik assigiinngitsumik
kiffartuussineq Inuit Ataqatigiit akuersaarsinnaanngilarput. Upernaaq manna
Inatsisartut ataatsimiinnitsinni Inatsisartunut ilaasortat arlalissuit
siunnersuuteqarput, innuttaasut isumaginninnikkut atugaasa
pitsanngorsaavigineqarnissaannik. Inatsisartunut ilaasortat siunnersuuteqartut
saqqummiunneqartut tamarmik Isumaginninnermut Iluarsaaqqinnermut Ataatsimiittaliarsuup
isumaliuutississutaa aqqutigalugu 1997-imi upernaakkut politikikkut
isummerfigineqareerput.
Taamaattumik Inatsisartunut ilaasortap
Asii Chemnitz Narupip siusinaartumik pensionisiaqartarnermut tunngasunik
qulaajasoqarnissaannik siunnersuutaa Inuit Ataqatigiinniit sakkortuumik
taperserparput, ilsimavarpummi ajornartorsiutit qulaajarneqarpata
ajornartorsiutillu sorlaa paasineqarpat, aatsaat ataatsimut isiginnilluni
aaqqiisoqarsinnaammat. Tamannaavorlumi siunnersuuteqartut siunnersuuteqarnermini
ajartugaa.
Inuit Ataqatigiinniit kingumut
Naalakkersuisuusunut kaammattuutigeqqissavarput, piaartumik isumaginninnikkut
ingerlatsineq pillugu nassuiaammik tassa qallunaatut taallugu socialpolitisk
rengĝringimik suliaqaqqullugit, pisariaqarluinnarpormi utoqqartatta,
suliffissaaleqisortatta, siusinaartumik pensionisialittatta,
innarluutilittatta, meeqqat inuusuttullu ullumikkut atugaasa
sukumiilluinnartumik qulaajaaffigineqarnissaat.
Pisariaqarpoq isumaginniniikkut
ingerlatatta ataatsimut isigalugit aaqqiisoqarnissaa, qimanneqartariaqarmat
pissutsinik taamungaannaq pisimasuusaarsiortarneq. Taamatut oqaaseqarluta
Inatsisartunut ilaasortat Asii Chemnitz Naarupip siunnersuutaa taperserlugu
kingusinnerusukkut Inatsisartuni Isumaginninnermut Ataatsimiititaliami
sukumiinerusumik eqqartorneqarnissaa kaammattuutigaarput.
Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:
Lars Sĝrensenimut qujanaq. Taavalu
tulliuppoq Loritha Henriksen, Kattusseqatigiit.
Loritha Henriksen, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:
Inatsisartunut ilaasortap Asii Narup
siunnersuuta Kattusseqatigiinnik soqutigalugu sukumiisumik misissoreerlugu
imatut naatsumik oqaaseqarfigissavarput:
Apeqquteqaat imaqartoq aammalu imartooq
aammalu soqutiginartoq ukiuni arlalissuarni malinnaaffigisimasaq, kiisami
misissuisarsimanerit iluamik annertunerusumik tusarfigineq ajukkagut,
minnerunngitsumillu ataatsimiittaliarsuup misissuinermini ilanngullugu
misissuiffigisimasaa, kiisami erseqqissumik akissuteqarfigineqarmat
isumalluarnarpoq.
Ukiummi kingulliit annertuumik
aningasatigut qarfariarsimapput nalunngilagut aammalu ilisimallugit. Ukiummi
kingulliit innarluutillit amerliartupiloorsimapput ullumikkut siusinaartumik
utoqqalinersiutillit 2.000-iusut tagginneqarput. Taamaattumik ilanngullugu
eqqarsaatigeqqunarpoq, siornatigut atuusimagaluartoq ukiuni marlunni
sulisinnaajunnaarnersiuteqarallartarnerup eqqunneqaqqinnissaa. Taamaallilluni
sulisitseqqissinnaaneq naliliiffigineqaqqissinnaammat inunnut ataasiakkaanut.
Taamaattumik Kattusseqatigiinniit
nuannaarutigaarput Naalakkersuisut pilersitsisimammata suleqatigiissitaliamik,
isumannaallisaatitut pisartagaritinneqartartut allanngortinneqarnissaannut
pillugu suleqatigiissitaliaq, taannalu ukioq 2000 upernaakkut Naalakkersuisut
saqqummiukkumanerannut neriorsuutigimmassuk qilanaarluta
suleqatigiiffigiumaarlugu. Taamaalilluta naatsumik Asiip siunnersuutaa
taperserparput.
Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:
Lorithamut qujanaq. Taavalu Isumaginninnermut
Naalakkersuisoq akissuteqassaaq.
Mikael Petersen, Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu
Naalakkersusoq:
Partiinut Kattusseqatigiinnullu qujanaq,
oqaatigineqartunut assigiinngitsunut. Saqqummiininni oqaatiginiarlugu
ilanngutinngitsoorakku Naalakkersuisuninngaaniik siunnersuuteqartup siunnersuutaa
pingaartilluinnaratsigu, aammalu taakkartorneqartut immikkoortut siunnersuummi
ilanngullugit suliakkiissutigissagatsigit oqaatigissavara.
Tassa suleqatigiissitamut ingerlareersumut
taakkua piumasarineqartut tamarmik tassani suleqatigiissitami massakkut
ingerlareersumi nalilersuiffigineqassapput, aammalu siunnersuuteqartup
inassuteqarneratigut Perorsaanermik Ilinniarfiup, kiisalu Isumaginninnermi
Siunnersortinngorniat Ilinniarfiata akuutsinneqarnissaata aamma
aqqutissiuutissavarput, taakkua erseqqissaatigaakka siullermik saqqummiininni
minittoorakkit.
Partiininngaaniik Kattusseqatigiinniillu
saqqummiussuunneqartut aamma annertupput. Immikkuualuttut ataasiakkaarlugit
oqaaseqarfiginngikkaluarlugit kisianni oqaatigissavara naatsorsuutigilluinnarakku
inunnik isumaginninnikkut ingerlatsineq pillugu Inatsisartunut
nassuiaateqarutta, tassani suleqatigiissitami suliat killiffiat
ilanngukkumaaratsigu.
Aammalu taassuma saniatigut soorunami
massakkut partiininngaaniik Kattusseqatigiinniillu aamma piumasarineqartut
pinngitsoornagit nalilersorumaaratsigit.
Unali utilaarusuppara, tassa
isumaginninnikkut aaqqissuusseqqinnermi siunertarineqanngimmat
inuussutissaajunnaarnersiuteqarallartarnerup eqquteqqinneqarnissaa. Tamanna
soorunami allatigut pitsaanerusumik isumaginninnerup aaqqissuunneratigut
illuatungilerneqarsinnaammat.
Inunnik isumaginninnikkut tunniuttakkat
pillugit aaqqissuusseqqinnerup qularutiginngilara kingunerisinnaassagaa,
taamatut aaqqissuussisinnaanerup immaqa eqqarsaataajunnaarsinnaanera. Kisianni
soorunami nalilersukkanut taanna ilanngullugu aamma oqallisigineqarumaartut.
Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:
Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu
Naalakkersuisumut qujavugut. Taavalu tullinnguuppoq siunnersuuteqartoq Asii
Chemnitz Narup.
Asii Chemnitz Naarup, Inuit Ataqatigiit:
Qujanaq, takisuukiussanngilanga aamma
piffissaq imaalereermat, kisianni tassa siusinaartumik pensionisiaqartitsisarneq
eqqarsaatigalugu, ilisimaqqissaagarput ullumi tassaavoq aningaasartuutaasarsimasut,
taavalu aamma soorunami taanna toqqammavigalugu naatsorsuisoqarsinnaavoq, taava
inuit qassit pisartagaqarpat.
Kisianni aamma kisitsisip taassumap
tunuani paasissutissarpassuit soqutiginartut misissuisitsinikkut imaattoq
paasiniaavigineqarsinnaasut nalunngilarput. Takorloorpara ilisimatusarnertut
ittumik suleriaaseqarnikkut tamakkua paasissutissat paasiniarneqarsinnaasut.
Ataatsimut isigalugu utertitsiffigineqarnera
siunnersuutima nuannaarutigivakka, taamaattoq oqarfigerusuppakka
Atassutikkormiut ippassaani Naatsorsueqqissaartarfimmut tunngatillugu
oqallinnermi saqqummiigassi, titarnerit siulliit pingasut tassani
saqqummiinissinni isumaqarpunga aamma uunga siunnersuuteqarninni
tunngasorujussuusoq, issualaassavakka oqarassi: ANunatsinni politikikkut suliaqarnermi
paasissutissanik erseqqissunik toqqammaveqarluni pilersaarusiortarnissaq
aalajangiiniartarnerlu, Atassummiit pingaartitarigissi@. Tassa taanna uanga aamma uani
siunnersuuteqarnermi toqqammavigisama pingaarnerit ilagivaat.
Taamaattumik isumaqarpunga imatut
inerniliisoqarsinnaasoq, siunnersuut imaluunniit oqallisissiaq taanna
tapersersorneqartoq, tamanna qujassutigivara.
Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:
Siunnersuuteqartumut qujanaq. Taavalu
kingulliulluni nappaasimavoq Ruth Heilmann, Siumut.
Ruth Heilmann, Siumup oqaaseqartua:
Qujanaq, tassa uani
erseqqissaatigilaaginnarusuppara isumaginninnermut iluarsaaqqinnermut
ataatsimiititaliarsuup kaammattuutigisaani qupperneq 134 aamma 135-mi tassani
inassuteqaateqartoqareermat Asii Narup siunnersuutigisaanik assingusunik
tassani ilisimasassanik katersuiffiup ilaatigut saaffigissagai, inuk
innarluuteqartoq, kommunini suliassanik suliarinnittartut, innarluuteqartunullu
tunngassuteqartuni sulisorineqartut, napparsimmaveqarfimmi ilinniartitaanermilu
sulisorineqartut, innarluutillit kattuffii, atortunik ineriartortitsisut,
aammalu illoqarfinni pilersaarusiortut suliffeqarfiillu ilinniagaqarfiit,
innarluutilinnut qanigisaasut, aammalu pisortat.
Taamaattumik una isumaliutissiissut
najoqqutaralugu isumaqarpunga sulineq ingerlanneqartoq aamma
nanginneqartariaqarpoq, taanna erseqqissaatigilaarusuppara aamma neriullunga
aamma Inatsisartunut ilaasortat nutaat una toqqammavigalugu suliniarneq
ingerlateqqikkumaaraat.
Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:
Ruthimut qujanaq.
Taamaalillutalu ullumikkut
oqaluuserineqartoq immikkoortoq 32 naammassivoq, aammalu soorlu Naalakkersuisup
akissuteqarnermini oqaatigisaatut suliaq taanna suleqatigiissitaliamut
ingerlanneqaqqissooq ukioq naatsorsuutigineqarlunilu kingusinnerpaamik ukioq
2000-imi upernaakkut saqqummiisoqaqqikkumaartoq.