Oqaluuserisassani immikkoortoq 13-1 |
|||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Sisamanngorneq
26. april 2001, nal. 14:10.
Ataatsimiinnermik
aqutsisoq: Anders
Andreassen, Siulittaasoqarfimmi ilaasortaq.
Josef
Motzfeldt, Aningaasaqarnermut
Naalakkersuisoq.
Matumuuna
Naalakkersuisut sinnerlugit saqqummiutissavara Inatsisartut ilassutitut
aningaasaliissutinut inatsisissaannut siunnersuut 2000-imut tunngasoq.
Ilisimaneqartutut
ukiup 2000-ip ingerlanerani ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissatut
siunnersuummik saqqummiussaqartoqanngilaq. Tamatumunnga pissutaavoq
missingersuutit pillugit inatsimmi '
26-mi aalajangersarneqarsimammat ukiup aningaasanut inatsiseqarfiusup
ingerlanerani nutaamik aningaasaliinerit imaluunniit aningaasaliinerit
allanngortinneqarsimasut kiisalu oqaasertaliussat ilassutitut
aningaasaliissutinut inatsimmi tulliuttumi ilanngunneqartassasut. Tassalu
pineqartoq manna tassaavoq kingumoortumik aningaasaliinnermut inatsit
Inatsisartut aamma Inatsisartut Anigaasaqarnermut Ataatsimiititaliaata
aalajangiinerinik akuerseqqiffiusoq imaluunnit atuutsilersitsisussaasoq.
2000-imut
aningaasanut inatsit suliarineqarmat aningaasaliisarnermut aalajangersakkat
siusinnerusukkut atuuttut malinneqarsimanerat pissutigalugu 2000-imut
ilassutitut aningaasaliissutit inatsimmut siunnersuummi aningaasaliissutit
allanngutaasa aammalu oqaasertaliussat allanngutaasa killingisigut
tjenestemandit sulisorineqartut amerlassusiisa allannguutaat ilanngunneqarsimapputtaaq.
Kingumoortumik
aningasaliissutinut inatsit matumani pineqarmat 2000-imut aningaasanut
inatsisip aammalu 2000-imi ilassutitut aningasaliissutinut inatsip
ataatsimoorlutik takutissavaat aningaasaliissutit suut, oqaasertaliussat suut
kiisalu tjenestemanditut atorfiit qassit 2000-imi atuussimanersut.
Ilassutitut
aningaasaliissutinut inatsimmi tassani aningaasaliissutit allannguutaat makku
pineqarput:
Siullermik,
1999-imit aningaasaliissutigeqqitat
aappaatut,
nikerartitsinerit, oqaasertaliussat Naalakkersuisunit piginnaatitsisut
tunngavigalugit Naalakkersuisunit akuerineqarsimasut, aammalu
aningaasaliissutit
allanngutaat Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaannit akuersissutigineqarsimasut.
Ilassutitut
aningaasaliissutinut inatsimmi 2000-imut siunersuut saqqummiunneqartoq
63.219.000 kr.-inik ingerlatsinikkut sanaartukkatigut
taarsigassarsinikkullu amigartooruteqarfiuvoq. 2000-imut aningaasanut inatsit
naammassineqaramai taamanikkut sanaartornermut taarsigassarsisitsinermullu
3.879.000 kr.-inik sinneqartooruteqarfiusussatut akuerisaammat 2000-imi
ingerlatsinikkut, sanaartornikkut taarsiagaasarsinikkullut
amigartoorutissatut missingersuusiukkat tamarmiusut 59.340.000
kr.-ulissapput. Paasissutissat taakku sukumiinerusumik Nunatta karsiata
2000-imut naatsorsuutaani takuneqarsinnaapputtaaq. Immikkoortoq taanna
ataatsimiinnermi matumani kingusinnerusukkut eqqartorneqartosussaavoq.
63
mio. kr.-it ajorseriaataasimanerannut pissutaanerpaasoq tassaavoq 1999-imi
sanaartugassanut aningaasaliissutigeqqitat 179.366.000 kr.-iusut ilaat 56 mio.
kr.-it matussutissaqartinneqarsiman-ngimmata. Aningaasat taakku 56 mio. kr-it,
1999-imi sanaartornikkut naatsorsuutit siunertarineqanngitsumik
pitsannguallaataasa amerlaqatigaat, taamaalillunilu ukiut taakku marluk 1999
2000-lu ataatsimoortikkaanni kisitsisit taakku naligiilissapput.
Tamakku
ataatsimut isigalugit inatsisissatut siunnersuummut nassuiaatit nalinginnaasut
innersuussutigissavakka. Tamatumanilu oqaatigiinnassavara 2000-imi
sanaartornermut iluarsagassanullu tunngasutigut suliassanut
aningaasaliissutit 960.346.000 kr.-it sanaartukkanut iluarsagassanullu
aningaasaateqarfimmut nuunneqarsimammata. Taakku saniatigut aningaasat
atoriikkat 111.536.000 kr.-it kingumoortumik aningaasaliissutigineqarput.
Taamaalilluni ukioq 2000-imi Sanaartukkanut Iluarsagassanullu
Aningaasaateqarfimmut katillugit 848.810.000 kr.-it aningaasaliissutigineqarsimapput.
Sanaartukkanut
Iluarsagasanullu Aningaasaateqarfiup atuinera eqqarsaatigalugu Nunatta
karsiata 2000-imut naatsorsuutai kiisalu 2000-imi Sanaartorneq pillugu
nassuiaat, ataatsimiinnermi matumani kingusinnerusukkut eqqartorneqartussat
innersuussutigissavakka.. Taakkunani 2000-imi atukkat 593 mio. kr.-iusutut
naatsorsorneqarsimapput.
Taamatut
naatsumik saqqummiussaqarlunga siunnersuut Inatsisartunut
oqallisigisassanngortippara kaammattuutigalugulu tamatuma kingorna
Aningaasaqarnermut Ataatsimiitaliamut suliassanngortinneqassasoq.
Per
Rosing-Petersen, Siumup
oqaaseqartua:
Inatsisartut
2000-imi ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissaannut siunnersuup
imarisai tamarmik Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaaniit,
partiinit tamanit Kattusseqatigiinnillu ilaasortaaffigitinneqartunit,
sukumiisumik peqqissaartumillu sammineqarlutillu siusinneruskkut
akuerineqareermata, tusaatissatut tigullugit Anigaasaqarnermut
Ataatsimiititaliamut ingerlateqqinneqarnissaat Siumumiit
innersuutigiinnassavarput.
Augusta
Salling, Atassutip
oqaaseqartua:
Aningaasqarnermut
Naalakkersuisup saqqummiuppaa Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut
inatsisissaanut siunnersuut 2000-imut tunngasoq, tassalu missingersuutit
pillugit inatsimmi '
26-mi aalajangersarneqarsimanerat tunngavigalugu massakkut saqqummiunneqartoq
kingumoortumik aningaasaliinermut inatsit Inatsisartut aammalu Inatsisartut
Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaata aalajangiinnerinik
atuutilersitsitsutaasussaq pineqarpoq.
Inatsisartut
ilassutitut aningaasartaliissutinut inatsisissaa saqqummiunneqartoq
naatsorsuutigisanut sanilliullugu ajorseriartitsivoq 63 mio. kr.-inik.
Tamanna soorunami Nunatta karsia eqqarsaatigalugu pitsaanngilaq.
Atassutip
nalunngilaa Inatisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaa sulinermini
paasisassarsiortarnermilu suleriaqqinnissaminut sakkussaqalersimasoq
isumalluarnartunik, oqarsinnaalesimavugullu assut sulilluartoq, immikkullu
aningaasaliissutissanik qinnuteqartoqaraangat nalilersuilluarlutik
aalajangiisartut. Periutsip tamatuma ingerlanneqaqqiinnarnissaa Atassutit
ataatsimiititaliamut kaammattuutigissavaa.
Unali
inatsisissatut siunnersuut siullermeerutaasumik oqallisisigneqaralaurtoq
Atassut pinngitsoorumanngilaq sanaartornermut iluarsaassinermullu
Inatsisartut aningaasaliissutaassa ilaat 256 mio.-it atunngitsoorneqarsimaneri
ilaatigut pilersaarusiornerlunnermik pissuteqartoq akuersaarsinnaanngilluinnaratsigu
erseqqisassallugu.
Taamatut
oqaaseqarluta aappassaanneerneqannginnermini Anigaasaqanermut
Ataatsimiititaliamut suliassanngortinneqassasoq siunnersuutigissavarput.
Asii
Chemnitz Narup, Inuit
Ataqatigiit oqaaseqartuat:
Inatsisartut
ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissaannut siunnersuut matumuuna
saqqummiunneqartoq ukiunut siuliinut saqqummiunneqartarsimasunut
sanilliullugu allaanerussuteqarpoq. Matumanimi kingumoortumik
akuersissutigineqassammata aningaasaliissutit Inatsisartut
Aningaasaqarnermullu Ataatsimiititaliap akuerereersimasaat,
oqartoqarsinnaagunarluni taamaaliornikkut pisortatigoortumik
inatsisinngortinneqarnerat naqissuserneqassasoq.
Ilisimaneqartutut
suleriaaseq nutaaq tunngaveqarpoq Namminersornerullutik Oqartussat missingersuutaat
pillugit Inatsisartut inatsisaannit, ukiakkut 1999-imi Inatsisartunit
akuersissutigineqartumit.
Inatsisiliornerup
siunertarisimavaa aningaasaqarniarnerup aqunneqarnerata ullutsinnut naleqqussarnissaa,
minnerunngitsumik siunertarineqarsimalluni Namminersornerullutik Oqartussat
ingerlatsinermut aningaasartuutaasa qaffakkiartuinnalersimasut
sukannernerusumik aqunneqarnissaat.
Inuit
Ataqatigiit tungaannit Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami
suleqataanitsinni tunngavigisavut pingaarnerit marlussuit taasinnaavagut,
ukuusut:
Siullermik,
piumasaqaat aningaasanik aqutsinerup torernerulernissaanik imaqartoq.
Aappassaanillu
Inatsisartut tunngaviusumik pisortat aningaasartuutaasa isertitaasalu
atorneqarnissaannut pingaarnersiuisimanerat.
Pingaarnersiuneq
taanna aningaasanut inatsisikkut takussutissaqartinneqartarpoq.
Taakkua
saniatigut najoqqutariniarsimasagut tassaapput missingersuutit pillugit
inatsit. Sapinngisarput tamaat malillugu inatsisip taassumalu siunertaa
anersaavalu ilumoorfiginiarsimavarput. Taamaalilluta Naalakkersuisut
siunertanut sillimaffigeriinngisanut aningaasaliissuteqarnissamut
qinnuteqaataat, aningaasaliissutaareersunilluunniit allannguinissanik
kinguneqartussat allat, isummerfigineqartussanngoraangata,
nalilerniartarsimavarput taakku inatsisip '
28-iata immikkoortuata aappaani piumasaqaatinik naammassinnissinnaanersut,
taanna malillugu taamaallaat iliuusissanut pingaarutilinnut aammalu
aningaasanut inatsisissap suliarinerani sillimaffigereerneqarsinnaasimanngitsunut
akuersisoqarsinnaammat.
Iliuusissat
qanoq ittut pingaarutilittut aammalu aningaasanut inatsisissap suliarinerani
sillimaffigereerneqarsinnaasimanngitsutut oqaatigineqarsinnaasut
isummererfiginernerini apeqqutaasarpoq aalajangersagaq taaneqartoq qanoq
nassuiarneqassanersoq.
Ukiuni
makkunani Naalakkersuisut qinnuteqataannik aalajangiisarnerit
tassaalerumaarput inatsisip malittarisassaasa qanorpiaq paasineqarnissaannik
najoqqutassiisussat.
Oqartoqarsinnaavoq Namminersornerullutik Oqartussani naalakkersuinikkut suliaqartut atorfillillu pisussaaffigigaat imminnut perorsaqatigiissaallutik, ilumut sukangasuumik aningaasartuutinik aqutsinissamik piumasaqaatip piviusunngortinnissaanut. Tamatumani qinikkat akisussaaffeqarnerpaajupput.
Kiisalu oqaatigisinnaavarput Inuit Ataqatigiinnit pingaartittuarsimagatsigu Naalakersuisut qinnuteqaataasa paasissutsissanik sukumiisumik ilaqartinneqartarnissaat, aalajangiinissamut tunngavissarissaarnissaq pingaaruteqarluinnarmat.
Ukiut siuliinut ilassutitut aningaasaliissutissanut qinnuteqaataasarsimasut eqqarsaatigissagaanni, oqartariaqarpugut takussutissaqartoq aningaasartuutinik sukangasuumik aqutsinissamik piumasaqaat naammassiniarlugu arpalersortoqartoq. Qularutissaanngilarli suli pisariaqassasoq missingersuusiornermut aaqqissuusseqqinnerup siunertaasa sapanginnaveersaarnissaannut ilungersuuteqarnissaq. Maanna killiffik ikaarsaarfittut isigisariaqarpoq, malunnarporlu Aningaasaqarnermut Ataatsimiitialiap sulinini qaammatini ukunani aamma taama isigigaa , tassa ikaarsaarfittut. Taamaammat aalajangiiniarnerni piumasaqaatit eqaatsumik atortinniarneqarsimapput.
Inuit Ataqatigiinnit oqaatigissavarput isumaqaratta piffissaq ikaarsaarfiusoq, pissutsinik nutaanik sungiussiniarnermut atorfissaqartinneqarsimasoq, kisiannili aamma sivitsorpallaartariaqassanngitsoq taanna piffissaq ikaarsaarfiusoq. Aningaasaqarnermut ataatsimiititaliap aalajangiinissamut tunngaviit sukateqqittariaqassavai.
Naggammik aningaasaliissutigeqqitat ukiumut aningaasaliiffiusumut nutaamut kalippavut tassa 1999-iminngaanniit 2000-imut. Suliat aningaasaliissutigeqqitanut tunngassuteqartut allaffissornikkut annertuumik suliakkersuutaasarsimapput. Qinikkallu akisussaaffeqartut apeqqutit teknik-mut tunngassuteqarnerusutut isigineqarsinnaasut taamaalillutik akuuffigisariaqartarsimavaat, ilumut pissusissamisoornersoq apeqquserneqartalerluni.
Taamaammat Namminersornerullutik Oqartussat missingersuutaat pillugit inatsisip akuersissutigineqarneratigut Inatsisartut eqaallisaaffigaat sanaartugassanut aningasartuutinut aningaasaliisarnerit, sanaartugassanut aningaasaateqarfiliornikkut.
Maajip arfineq-aappaani Inatsisartut periarfissaqassapput Sanaartugassanut Iluarsagassanullu Aningaasaateqarfik pillugu oqallinnissamut. Inuit Ataqatigiit tungaannit oqaatiginngitsoorusunngilarput aningaasaateqarfiup pineqartup aqunniarnerani ajornartorsiutit anigorniagassat imaanaanngitsorujussuummata. Aningaasaliissutissat aningaasaateqarfimmut illuartinneqartartut amerlaqaat, annertuumilli iluaqutaaniartussaallutik aamma annertuumik isumalluutigineqarlutik. Iluaqutissat aningaasarsiornerinnaarmiinngilaq kisianni aamma suliffissaqartitsiniarnermut ilinniartitaanikkullu periarfissanut aamma sammipput. Assassornermut tunngasunik sanaartornerup iluani suliallit suliassaqarfiillu sanaartornerup iluaniittut aningaasaliissutit taakku atorluarneqarnerisigut annertuumik iluaquserneqarsinnaapput siuarsarneqarsinnaallutillu. Innuttaasut taamaalilluta takusinnaasaasa piginnaanerisalu qaffassarnissaannut periarfissaqalerpugut, aamma taanna sapanginnaveersaartariaqarpoq.
Sanaartorneq eqqartortillugu oqaatigisariaqarpoq pisariaqartitsisoqarmat misissueqqissaarnerit tunngavigalugit sanaartornissap pilersaarusiornissaanut, sumiiffiit ilaanni sanaartornerup ima qaffasitsigileqqunagu allaat sanaartornerup iluani akit qaffakkiartupiluuinnalerlutik. Sanaartornissamut pilersaarusiornermi ilanngullugu eqqaamaneqartariaqarpoq mianeralugulu Nunatta isorartunersua inoqarfiillu imminnut ungasinnerujussuat.
Sanaartornerup iluani aningaasaliissutaasussanut akuersisarneq eqqarsaatigalugu Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut sanaartornissamut pisinnaasaq pillugu immikkut misissuisoqartariaqartoq. Misissueqqissaarnerit sakkussaapput pingaaarutillit pinngitsoorneqarsinnaanngitsullu siunissami aningaasanut inatsisissamut siunnersuutip suliarisarnerani.
Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap tungaanit konto eqqumaffiginiarneqarsimasut ilaat tassaavoq konto pingaarneq 20.11.50, ingerlatsinermut sillimmatit.
Takuneqarsinnaavoq ukiumi aningaasaliiffiusumi qaangiuttumi ingerlatsinermut sillimmatit pillugit konto illuartitserinikkut marloriarluni aningaasaliiffigeqqinnissaa pisariaqarsimasoq. Tassa martsip aamma septemberip qaammataanni. Aningaasanut inatsit akuerineqarmat konto pineqartoq 20 mio. kr.-it missaannik imaqarpoq, ukiup 2000-ip naanerani 56 mio. kr.-it missaannik.
Nikingassummut peqqutaapput ukiup ingerlanerani aningaasartuutissatut nutaatut akuersissutigineqarsimasut.
Ilisimaneqarpoq aningaasaqarniarup ingerlaasia eqqarsaatigissagaanni inuiaqatigiinni pissutsit anigorniagassat arlaqarmata. Suliniutissat pisariaqartinneqarluartut, kissaatigineqartut piumasarineqartullu amerlapput, tamarmik aningaasarpassuarnik nalillit. Taamaammat takorloorneqareersinnaavoq pingaarnersiuilluni tulleriissaarinissamik pisariaqartitsinerup piumasaqaatillu annertusiartussasut, taamatuttaaq sukangasuumik aningaasanik aqutsinissamik piumasaqaat. Avaqqunneqarsinnaanngilaq ersarissartariaqarnerulissagatigu aningaasaliissutit assigiinngitsut sumik kinguneqartikkusunnerlutigit, anguniagassatut siunnerfiit toqqammavigalugit aqutsilernissaq tullinnguuppoq.
Namminersornerullutik Oqartussat missingersuutaat pillugit inatsip Inatsisartunit akuersissutigineqarmat suleriaasitoqaq qimanneqarpoq, tassa Inatsisartut ukiumut marloriarlutik ilassutitut aningaasaliissutinik akuersisarnerat. Pissutsit taakku uterfiginianngikkaluarlugit oqartariaqarpoq suleriaasitoqaq iluatinnaatilinnik aamma ilaqarsimammat. Soorlu, ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissatut siunnersuut Inatsisartuni oqallisigineqartarpoq, taamaalillinulu naalakkersuinikkut tunngavilersuutit akuersiniarutta imaluunniit itigartitsiniarutta ammasumik saqqummiunneqartarsiamapput, partiillu isumaat kikkunnit tamanit malinnaaffigineqarsinnaallutik.
Missingersuutit pillugit inatsisip atortuulersinneqarnera ilutsigalugu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq annertuumik aalajangiisinnaatitaanissamut piginnaatinneqalerpoq. Inatsisartunilu ataatsimiitialiat ataatsimiinnerat matoqqasumik ingerlanneqartarmata maanna aningaasaliissutissatut akuersisarnerit matoqqasumik ataatsimiinnermi pisalerput.
Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap aalajangiineri avammut tusarliunneqartarput, soorunami, aalajangiinerup inernera taamaallaat nalunaarutigineqartarluni. Aalajangiinnginnerni Naalakkersuisut qinnuteqaataata oqallisigineqarnera, oqimaalutaanermi tunngavilersuutit tamalaarpassuit isumaliutersuutillu ilanngullugit qinersisartunit malinnaaffigineqarsinnaajunnaarput. Allatut oqaatigalugu: Missingersuutit pillugit inatsisip Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq annertuumik aalajangiisinnaatitaalersippaa.
Misilittakkat aamma takutippaat, qinnuteqaatit pingaarutillit ilaat allat ataatsimiititaliamut susassaqartumut Naalakkersuisuninngaanniit aqqusaartinneqaqqaarnatik Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamit aalajangiiffigineqartussanngortartut. Tassa Naalakkersuisut ataatsimiititalianut susassaqartunut qinnuteqaatit oqaloqatigiissutiginagit kisianni toqqaannartumik Aningaasaqarnermut Ataatsimiititalimut nassiuttaraat.
Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut suleriaaseq, minnerunngitsumik taannataa eqqarsaatigalugu, suli nutarsartariaqartoq, anguniarlugu Inatsisartut ataatsimiititaliaasa ataavarnerusumik akuutinneqalernissaat aamma Naalakkersuisut qinnuteqaataat Aningaasaqarnermut Ataatsimiitialiaamut suliarineqartussaatullugit.
Taamatut oqaaseqarluta nalunaarutigissavarput Naalakkersuisut Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissaannut siunnersuutaat saqqummiunneqartutut akuersaarsinnaagatsigu, aappassaaneerneqannginneranilu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut innersuussutigissallutigu.
Tom
Ostermann,
Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:
Qujanaq.
Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup Inatsisartut 2000-imi aningaasaliissutinut
ilassutitut siunnersuutaannut Kattusseqatigiinniit imatut
oqaaseqaateqarniarpugut.
2000-imi
Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsissisamut siunnersuut
Kattusseqatigiinni soqutigalugu misissorsimavarput imatullu
oqaaseqaateqarfigissallugu.
Naluneqanngitsutut
Namminersornernerullutik Oqartussat missingersuutaat pillugu 1999-imi inatsist
nr. 8 pilesinneqarpoq, tamatumalu kingunerisaanik oqartoqartsinnaavoq ukioq
2000 inatsisip pineqartup atuutilersikkiartuaarneqarnerani ikaarsaariarnerusoq
siulleq pisoq, taamaammallu inatsit pineqartoq suli annerusumik
misilittagaqarfigineqanngitsoq oqaatigineqarsinnaalluni.
Erseqqissaatigissavarput
missingersuutit pillugit inatsit Kattusseqatigiinniit tamakkiisumik
isumaqataaffigigatsigu, aammalu inatsisip atuutilersinneqarnerata
kingunerisassai isumalluarfigigatsigit. Soorunami nalunngilluinnarparput
sunaluunniit nutaaq pilersinneqartoq amerlanertigut assigiinngitsunik
misilittagaqarfigineqarluni pissutsinut piviusunut naapertuuttunngorsarneqartarmat.
Naatsorsuutigilluinnarparput aamma missingersuutit pillugit inatsisit
arlaatigut naleqqussartoqartariaqarpat iluarsiissutissaqartoqarpalluunniit
tamanna eqqumaffigineqarluni uterfigiumaneqarumaartoq.
Ilassutinut
aningaasaliissutissatut inatsisip siunnersuutip imarisaanut tunngatillugu
Kattusseqatigiinniit imaattunik uparuaateqarniarpugut, siullermik:
Nunatta
karsia 2000-imut naatsorsuutaasa aammalu aningaasaartuutaasa imminnut
naaperstuunnersumik ingerlanneqarnissaat Kattusseqatigiinniit
ilungersortumik kaammattuutigaarput, minnerunngitsumik sanaartornermut
nutarterinermullu aningaasaateqarfiup pilersinneqareeraluarneratigut
sanaartornermut nutarterinermullu aningaasaliissutissat suli maannamut
atunngitsoorneqartartut amerlavallaarnerat eqqarsaatigalugu. Aammaarluta
kaammattuutigissavarput sanaartornermut nutarterinermullu aningaasaliissutit
aningaasaliissutaajumaartullu sanaartornermut nutarterinermullu
pilersaarusiornikkut aamma kommuuneqarfiit qanimut suleqatigalugit ingerlanneqartarnissaat
ilungersortumik piumasaatigissagatsigu.
Konto
pingaarneq 10.01.01 misissorneratigut takusinnaavarput tamanna Inatsisartut
Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaanik ulloq 18.oktober 2000-imi suliaq
normu 0062-imut tunngatillugu ataatsimiititaliap tamakkiisumik
akuersissutigisimagaa, naak Kattusseqatigiinniit isumaqataannginnatta
siunnersuutip immikkut ilassuserneqarnissaa kissaatigisimagaluaratsigu,
tassami taamatut Namminersornerullutik Oqartussat aningaasanik koruuninik
200.000-inik amerlassusillit Paamiut kommunianut allaffissornermut
aningaasaliissutitut qaffaavigineqarmata, taakkualu perorsaasut
ilinniarsimasut peqatigiiffiata ulluinnarni PIP-mik taaneqartartup Paamiut
kommuniatalu akornanni eqqartuussivimmut suliassanngortitsinermi
aningaasartuutinut matussutissatut qaffaatissatut atugassanngorlugit.
Taamatut
immikkut ilassusiinissamik kissaateqarsimagaluarnerput
ilanngunneqarsinnginnera ippigaarput, aammalu suliassat eqqartuussivimmut
ingerlatitat PIP aamma Paamiut kommuniata akornanni pisut Nunatta karsia
tunulequtaralugu pisimanerat akuersaarnartinngikkipput, taamaalilluni PIP
eqqartuuussivikkut suliakkiinermini inissisimanera sanngiillisinneqartutut
nalilersinnaagatsigu, tassami peqatigiffiit suulluunniit aamma inuit
ataasiakkaat eqqartuussivikkut suliakkiinerannut tunngatillugu Landskarsi
tunuliaqutaralugu pisortat kommunilluunniit illersornerqartariaqartutut
isumaqarfiginnginnatsigit, tamannami periuseq inuit tamat oqartussaatitaaneranni
naalakkersuinermut naapertuutinngimmat.
Taamaattorli
Anigaasaqarnermut Naalakkersuisup kingusinnerusukkut Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliamut inussiarnersumik suliap nutaamik piumaffiginninnera
iluarisimaarparput.
Taamatut
oqaaseqarluta suliap aappassaaneerneqannginnerani Inatsisartut
Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaanut suliarineqarnissaa inassutigaarput.
Kiisalu
aamma erseqqissalaassavara naqitani naqitat ilaat kukkuneqalaarmata.
Otto Steenholdt, attaviitsoq:
Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissaannut siunnersuut 2000 suliaritillugu eqqarsaatit makkua anikkusuppakka. Siullermik, uangaana isumaqatiginngisaannariga annersumik paasisitsiniutaanngitsunillu naqinnerinnanngorlugit naalisaanerujussuit maani Landstingimi atugaavallaalernerat, pineqartunut soqutiginnissinnaasunut puuppannarsigaluttuinnartoq. Isumaqatiginarnerusarpoq suna pineqartoq oqaatigeriarlugu ungaluuserlugu pineqartoq qanoq naalisarneqarsimanera ilannguneqartaraangat. Taama aallaqqaammut uparuaatsiarpunga ataatsimiiffiup avataani maani pisunik malinnaaniartut aamma eqqarsaatigalugit.
Saqqummiussissut quppernernik marlunnik takissusilik naatsuinnarmik oqariartuuteqarpoq piffissaqartunut atuagassaq 422-nik quppernilik naatsorsuuserillaqqissunik ikiorteqartigani imaasiallaannaq sukumiisumik oqaaseqarfigissallugu uanni ajornaluinnarluni.
Missingersuutit pillugit inatsimmi ' 26-mi aalajangersakkat eqqaaneqartut maanna iserfigissanngilakka saqqummiussami erseqqissarneqareermat, tassani pineqarluni kingormoortumik aningaasaliisarnermut inatsit ilaatigut Inatsisartut aalajangiisimanerannik aallaaveqartoq.
Ilassutitut aningaasaliissutit allannguutaasa oqaasertaliussallu allannguutaasa saniatigut tjenestemandit sulisorineqartut allannguutaat ilanngunneqarsimapput.
Ilassutitut aningaasaliissutit inatsimmi allannguutaat suut pineqarnersut saqqummiussami erseqqissarneqartut ersaripput 1999-imi aningaasaliissutigeqqitat, nikerartitsinerit Naalakkersuisunut akuerineqarsimasut kiisalu aningaasaliissutit allannguutigisimasaat Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaannit akuersissutigineqarsimasut.
Nalunaarutaasut taakku atuareerlugit aperisariaqarpoq pineqartuni taaneqartuni taakkunani Inatisartut aalajangiisussatuaasullu apeqqutini taakkunani qanoq aqqusaarneqarsimatiginersut imaluunniit sumiitsitaqarsimanersut.
Ilassutitut aningaasaliissutinut inatsit 2000-imut 63 mio.-inik amigartooruteqarfiuvoq ukiumulli 2000-imut aningaasanut inatsit 3,8 mio. kr.-inik sinneqartoorutissatut akuerisaammat amigartoorutissat 59 mio.-inut apparsimallutik.
Saqqummiussami naaqisumi Inatsisartut innersuunneqaaannartarput paasiumassatik oqaluuserisassami allami, tassalu Nunatta karsiata 2000-imut naatsorsuutai misissuinnaqqullugit. Aningaasasat, soorlu ullumi ilassutit pillugit oqallinneqqassappat, partiillu tamarmik aningaasaqarnermut paasisimasaqarluartunik ikiorteqarnissamut akuerisaallutik ikiortilersorneqassappata, kiisalu saqqummiussami innersuussutinik tutsuiginartumik paasisaqassappata aningaasat pillugit saqqummiunneqartoq una, aatsaat iternga tikillugu oqallisigineqarsinnaavoq. Taamaakkaluartoq isumaqarnarpoq Inatsisartut ilassutissatut aningaasaliissutinut inatsisissaannut siunnersuut, tassa 2000-imut akuerissallugu pissutissaqarluartoq, annikitsut ersarissulli oqaaseqarfigiitigalugit.
Qulequttap missingersuutinut ilanngussap ataani takuneqarsinnaavoq Inatsartut Allattoqarfiata allaffissorneranut tunngasut aningaasartuutit qaffakkiartorneranut pissutaasut ilaattut taaneqartoq, Inatsisartut Allattoqarfiata pisortarisimasaanut taarsiissuteqartoqarsimasoq. Ataasiarunnaarpunga assuarliutit sakkortuut, immaqali silaannarmullusoqq oqalunnertut oqaluttarfimmiit maanngaanniit ukiorpaaluit ingerlaneranni anittaraluarlugit, tassalu atorfeqartitanik inatsisit malillugit tunngavissaqanngitsumik soraarsitsisarnerit. Inuppaalussuanngorput tunngavissaqanngitsumik soraarsitaasimanertik pissutigalugu mio.-erinngortunik. Taamaasiorntarneq nangeqattaartuarmat Inatsisartut ataatsimoorlutik piumasarisarialerpaat soraarsitsisarnerit tunngavissaqartumik inatsisillu malillugit iliuuseqarfigisaleqqullugu. Piumasaraara Inatsisartunut ersarissumik oqaatigineqaqqullugu Siulittaasoqarfiup iluarisarsuutaa Nunatsinni akileraartartunut qanorpiaq aningaasartaqarnersoq.
Tamanit tusarneqareerpoq, Namminersorneq pillugu Isumalioqatigiisitat allaat Landskarsimut aningaasaajaatitut isigisariaqarsorigikka. Oqaatigeqqillara suliaatullumi ullutsinnut naleqqussagaq qaqugu piffissanngorluarpat pisoqaleriivissutuut nalilerlugu atorneqarsinnaanngitsoq, suna pillugu 3 mio.-inik ukioq manna aningaasaajaatigineqassanersoq sakkortuumik apeqquserneqarluni, allaat unitsilluinnartariaqaleraluartoq. Taamaattorli sulisunut nammineq pilersaarusioqquneqarpoq Landskarsi akiliisussannguinnarlugu. Ilimanarluinnarpoq ukiorpassuarni tassa siunissami tamanna ingerlarusaassasoq, oqarta suliffissaqartitsiniarnertuut ilusiliinnarlugu.
Taamaattoq isornartorsiuiinnarnanga ataaseq ilalersorlugu naatsunnguamik oqaatigiumasara tassaavoq Den Nordatlantiske Bryggemut pilersaarutit isumaqatigilluinnarakkit.
Suli allanik taasassaqaraluartoq taakkuinnaagallarlik, isumaqarluinnarpunga aningaasaleeqqittariaqalersimaneq ataatsimut isigalugu akuerissariaqartoq. Oqallisigineqartoq manna ingerlateqqeqquara, tassa Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq aqqusaaqqaarlugu.
Josef
Motzfgeldt, Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq:
Paatsuungassutaasimasinnaasut arlallit oqaaseqarfigissavakka arlallit. Siulermik oqaaseqartoq kingullermiit aallartissaguma, soorunami isumaqatigisinnaalluaqqissaarpara Otto Steenholdt IST-kkut IAI-kkut tamakkua annertunerusumik nassuiarnagit ilanngunneqarsimanerat pinngitsoortinniartariaqarmat imaluunniit kingornatigut naggataatigulluunniit nassuiaaserneqarsinnaammata. Tassa ingerlatsinermut, sanaartornermut tarsigassarsisitsinermut imaluunniit ilassutitut aningasaliissutitut inatsit, tassa taakku naalisakkat eqqarsarluanngikkaanni uannulluunniit ilaanni aamma eqqarsariarnartarpoq, sunaammaana, qanormaanna isumaqarpat? Kisianni Otto Steenholdtip una inatsisisssatut siunnersuut 422-nik quppernqarnerangaa, ilumoorpoq aningaasatut inatsisitulli suliaavoq, aningaasanut inatsisip uigorimmagu, taamaattumik immikkut qanoq ilinniaqartigisimanissaq anigaasanut inatsimmi suliaqartarnermi Inatsisartuni partiit ataasiakkaat imaluunniit kisimiillutik ataasiakkaat qanoq annertutiginersumik ilinniarteqqinneqassanersut soorunami taanna Siulittaasoqarfimmi isummerfigineqarsinnaassooq, aamma Naalakkersuisuni soorunami aamma taanna qularnanngilaq, Otto Steenholdt isumaqanngilaq Naalakkersuisuninngaanniit quppernerit 422-t tamaviisa oqaluttarfimminngaanniit nassuiarniarsarissagutsigit aamma taanna akuersaarneqarsinnaannera ilimanartorujussuunngimmat.
Kisianni Inatsisartut Siulittaasoqarfiata imaluunniit Inatsisartut allattoqarfiani pisimasut Naalakkersuisut nassuiaateqarfigisinnaanngilaat, ilisimagaluarutsigilluunniit. Inatsisartuni aningaasaliissutit Inatsisartut namminerminnut aningaasaliissutaat, atorfeqartitaminnut aningaasaliissutaat Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut aqqusaartanngillat Naalakkersuisunut aqqusaartanngillat taamaallaat allagassatittut inatsisissami allagassattitut apuunneqaannartarput aalajangiisussaasoq tassaammat Siulittaasoqarfik imaluunniit Ullormut Oqaluuserisassat Pillugit Ataatsimiititaliaq.
Namminersorneq pillugu isumalioqatigiisitat aningaasaajaataannartut taaneqarnerat Otto Steenholdtiminngaaniit Inatsisartuni partiit tamarmik aamma Otto Steenholdtip parteerisimasaata akuersineratigut suliaq taanna ingerlavoq. Inatsisartut akuersineratigut ataatsimiititaliaq taanna suliaminik ingerlatsivoq, tassanilu Naalakkersuisuninngaanniit pingaartitarput tassaavoq namminersorneruneq ukiuni 20-ni - 21-ni ingerlareersoq piffissaasorilersimagatsigu annoraaq mikigilesimasatsitut oqaatigisartagarput namminersorneruneq pillugu inatsisip killiliussaai qaarlugit massakkut ingerlavugut, naak inatsisitigut toqqammavissat taamaattuunngikkaluartut.
Taamaattumik Naalakkersuisuninngaanniit pingaartissimavarput namminersornerulersimanerup alloriarfittut uningaaffittut qanoq sivisutigisumik ingerlasimanera eqqarsaatigalugu tullissaanut alloriaqqinnissamut misissuinerit ingerlanneqartariaqartut. Taamaattumik aningaasaataajaannartut Ottop paarteerisimasaminiit anereernermi kingorna isumaqalesimanera soorunami taanna ataqqineqarsinnaavoq aamma annertunerusumik qassiiliuutissaanngilaq.
Ataasumminngaanniit oqaatigineqartutut Sanaartornermut Iluarsaassinermullu Aningaasaateqarfik taanna eqqartutsialaarniarpara, naak taanna ullumikut eqqartugassarinngikkipput oqaatigereeraluariga. Arlalitsigut aamma Kattusseqatigiinninngaanniit oqaatigineqartutut ajuusaarutigineqarpoq atorneqarsimanngitsut ukiuni akuersissuteqarfiusumi atorneqarsimanngitsut sanaartornermut aningaasaliissutit 256 mio.-iunerat upissunneqarpoq.
Sanaartornermut Iluarsasseqqinnermullu Aningaasaateqarfik pilersinneqarmat siunertarineqartut pingaarnersaraat ukiup qanoq ilineranik naalagaqarpallaarnani ukiumiit ukiumut sanaartukkat uiguleriiaarlugit assakaasutullusooq ingerlajuarnissaat siunnerfigineqassasoq. Kisianni soorunami taanna utoqqatsissutipalaajussanngilaq aningaasaliissutit atorneqanngitsut amerliartuinnarneranik kinguneqartumik.
Sanaatornermut Naalakkersuisup taanna maajip arfineq-appaanioqqooqaaq oqaluuserisassaq maani annertunerusumik nassuiaateqarfigisussaavaa, ilaatigut oqaatiginekapajaareermat pilersaarusisornerlunneq tassani pissutaasimasoq. Pissutaasimasut tamakkiisut sanaartornemut Naalakkersuisup maajip arfineq-aappaanni maanngaanniit saqqummiuttussaavai, kisianni nalunaarusiaq Inatsisartunut ilaasortanut tamanut agguaanneqareerpoq, taannalu oqaatigiinnassavara pilersaarusiornerlunnerinnaq tamatumani pissutaasimanngitsoq nalunaarusiami atuarneqarsinnaammat.
Kiisalu 63 mio. kr.-inik ilimagisaminngaanniit ajornerusumik angusaqarneq, tassa una ilassutitut aningaasaliissutip inatsisip imaraa Naalakkersuisut Inatsisartut Aningaasaqarnermut Atatsimiititaliaat peqatigalugu 63.mio. kr.-inik amerlanerusunik aningaasanik atuisariaqarsimanerat, uanili ilanngunneqanngillat Kattusseqatigiinniit oqaatigineqareeraluartoq Landskarsip ukiumut naatsorsuiffimmut 2000-imut naatsorsuutai, taakkua tikinneqarumaarput kingusinnerusukkut oqaluuserisissaavagut tassanilu isertitaqarnerusimaneq aamma ilanngunneqartussaammat eqqaasitsissutigeqqilaaginnassavara.
63 mio. kr.-inik ajorteriaatinit taakkua 56 mio.-it 1999-imi pilersaarusiugaanngitsumik atuinikinnerunermik patsiseqarput, tassalu taanna oqaaseqatigiit taakkua eqqaaqqiinnassavakka, taamaalilluni 1999 2000-ilu 56 mio.-it eqqarsaatigalugit oqimaaqqatiissitsinermik kinguneqarsimavoq.
Inuit Ataqatigiininngaanniit oqaatigineqartut arlallit oqaaseqarfigissagukkit siullermik ingerlatsinermut sillimmatinut aningaasaliiffik, ilumoorpoq 20,4 mio.-it missaanioqqooqaaq aallaqqaataani taanna imaqarsimavoq, tassa aningaasanut inatsimmi, kisiannili atuinerunissamik pisariaqartitsineq, tassa taanna uparuarneqartoq Inuit Ataqatigiinninngaanniit, qaquguuna aningaasanut inatsisiliornitsinni takunngitsoorsimasatitut oqaatigineqarsinnaasut suussasut aalajangiiffigissagipput, taanna oqaaseqarfiguminnaatsorujussuuvoq nalilersuiuartartariaqarpugut, kisiannilli 20 mio.-it sinnilaarlugit ingerlatsinermut sillimmatinik aningaasaliiffik 20,7 mio.-inik aningaasartaqarsimagaluartoq ukiup aningaasaliiffiup ingerlanerini 40,7 mio.-inik ilaneqarsimavoq. Naalakkersuisut taamaaliornissaminnut allatigut sipaarutitigut marloriarluta nassaarisimasagut katillugit 40,7 mio.-iusut Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaanut akueritissimavagut. Tassalu taakkua ilanngullugit atornerusimasagut imaluunniit ingerlatsinermut sillimmatit aningaasartai 60 mio.-it pallillugit amerlassuseqarput.
Aningaasaliiffigeqqullugit qinnuteqaatit inatsisiliornermi ukiakkut takunngitsoorsimasat suussanersut, tassa taanna oqaluuserineqartuartariaqartoq, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat ilumoornerassavara Naalakkersuisuninngaanniit qinnuteqaatit Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut tunngavilersorluagaanissaat Naalakkersuisuni taanna pingaartipparput, aamma arlallit oqaaseqartut aammalu Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata oqarneratut ikaarsaariarneq taanna sungiussiniarfissaavoq, kisiannili oqaatigineqartoq isumaqatigaarput Naalakkersuisuninngaanniit ukiut ikaarsaariarfiit imalluunniit piffissaq ikaarsaariarfik pisariaqanngitsumik sivitsorsartariaqanngilaq, sapinngisamik naannerpaamiffissaaniitinniartariaqarparput.
Missingersuutinut inatsisit Inatsisartut inatsisaat 99-imi akuerineqartoq, taassuma uigoraa allaffissornermi sulisunut tassa Naalakkersuisoqarfinni pisortaqarfinni tamani najoqqutassaq qanoq aningaasanik aqutsineq, qanoq aningaasanik qinnuteqarneq allallu qanoq malittarisassaqassanersut, Naalakkersuisuni annertunerusumik atugassatuunngitsoq kisianni atorfilinnut atugassatut sananeqarpoq siorna siulleq, ikaarsaarnermi 2000-ip 2001-illu akornanni ikaarsaarnermi najoqqutassaq, aajunalu nutaaq qanittukkut uuma qaammatip naannginnerani atulersussaq. Tassanilu Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata ujartugaa sanaartornermut tunngatillugu, sanaartornermik ingerlatsisimanermik nassuiaammut ilanngunneqartassanersoq Nunatsinni sanaartornermik ingerlataqartut qanoq annertutigisumik pisinnaasaqarpat, taakkua misissortuarnissaa, tassa uani naatsorsuusiornermi aningaasanik aqutsinermi atorfillit najoqqutassaanni allassimavoq taamatuffaarik: Sanaartornermut nassuiaatigineqartoq ilanngullugit imaqartassaaq sanaartornermik ingerlatsisinnaanerup Nunatsinni allanngoriartornerata misissuiffigilluaqqissaarneranik nalunaarusiamik ilaatigut ukiuni aggersuni pisinnaasagut aningaasaliisarnermilu suut qanoq annertutigisut nammassinnaanerigut tassuuna takuneqarsinnaaniassammata.
Kiisalu Kattusseqatigiinnut oqaatigiinnassavara aningaasaliiffik 10.01.01 tassalu Naalakkersuisut Allattoqarfianut tunngasoq 200.000,- kr.-it, tassani Kattusseqatigiit oqaaseqartuata oqaatigaa tassani allassimasoq Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap isumaqatigiilluni taanna akuersissutigisimagaat. Taamatut allassiamnngilaq, allassimavoq: Aningaasaqarnermut Ataatsimiititap akuersissutigaa, tassa imaappoq allassimanngilaq qanoq amerlatigisut imaluunniit qanoq ikitsigisut akuersseqataasimanersut. Naalakkersuisuni ilisimasagut najoqqutaralugit Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami tallimanik ilaasortaatitaqartumi sisamat isumaqataasimammata allassimavoq aningaasaliiffigeqqullugu qinnutigineqartoq akuerineqartoq. Allassimasuuppat Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap isumaqatigiissup tamanna akuersissutigisimagaa, Kattusseqatigiit uparuaanerat ilumoorsimasinnaagaluarpoq. Kisianni taamaanngilaq.
Godmand Jensen, Atassut:
Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutitut inatsisissaanni uani atuakkami paasiuminaatsitaqalaarpunga tassa qupperneq 375 aamma 376-imi, tassani konto taakkunani pineqarpoq atuarfeqarfinnik sanaartornerit aammalu iluarsaassinerit, taavalu taakkunani sumiiffiliisimanerni 375-imi takusinnaavarput tassa Sisimiut Minngortuunnguup atuarfiani aningaasaliineqarsimasoq, taavalu quppernermi 376-imi takusinnaallugu aamma Sisimiunut aningaasaleeqqinneqarsimasoq, tassanili aningaasaliiffigineqartoq tassaalluni Prinsesse. Margrethep Atuarfia, paaserusustarpullu unaavoq tassa sumiiffiliisimaneq kukkusuuvoq, tassa Prinsesse Margrethep Atuarfia Upernavimmiimmat. Tassunga aamma ilanngullugu oqaatigisariaqarpoq martsip aappaani 2000-imi Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami tassa akuersissutigineqarsimammata suliarineqarsimallutillu, paaserusutarpullu uaniipooq kukkusumik sumiiffiliisimaneq suliamut ingerlanneqartumut qanoq kinguneqarsinnaasoq?
Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasuat:
Siullermik oqaatigilaarusuppara soorunami mianersortunnguamik Inatsisartut Allattoqarfiannut tunngasumik uparuaat Otto Steenholdtiminngaanneersoq akissuteqarfiginiassagakku, sapinngisannik inummut ataatsimut tunngasuunera pissutigalugu oqaatigisinnaasakka kileqangaatsiarmata, taanna erseqqissalaarpara.
Kisianni aallarniutigalugu oqaatigilaarusuppara Ottop oqaatigisaanut eqqunngilluinnartutut isigisanni imatut oqaaseqarmat: Tassalu atorfeqartitanik inatsisit malillugit tunngavissaqanngitsumik soraartitsisarnerit. Inuppaalussuanngorput tunngavissaqanngitsumik soraarsitaasimanertik pissutigalugu mio.-eerinngortunik, taamaalisiortarneq nangeqattaartuarmat Inatsisartut atatsimoorlutik piumasarisarialerpaat soraarsitsisarnerit tunngavissaqartumik inatsisit malillugit iliuuseqarfigisaleqqullugit. Taavalu nangippoq piumasaralugu Inatsisartunut ersarissumik oqaatigineqaqqullugu Siulittaasoqarfiup iluarisarsuutaa tamanna Nunatsinni akileraartartunut akiligassanngortitaa qanorpiaq aningaasartaqarnersoq. Tassa oqaatsit nukappiarapiluttut immaqa asuli, taamaanak oqaasertalersuineq ajuusaarutigigaluarpara torinngitsigisumik imaattoqarmat, annerusumik uppernarsaatinik maani saqqumisoqanngilaq. Aamma erseqqissaatigerusuppara pineqartumut inummut atorfeqarsimasumut tunngasumik suliaq Inatsisartut suleriaasiat, decemberip aallaqqaataani 99-imi atuutilersussaq sioqqullugu atuuttoq ingerlasimammat, allaannerussuteqarporlu tassani Inatsisartut Siulittaasoqarfiat lĝnrammeni taakkunani aalajangersimasuni inissisimanerit apeqqutaallutik Siulittaasoq kisimiilluni soraarsitsisinnaaneranik tunngassuteqarpoq aatsaallu decemberip aallaqqaataani 99-mi atuutilersumi Siulittaasoqarfik tamarmiusoq aatsaat paaseqatigeeqqaarluni sulisunut qulliunerusunut lĝnramme 37-miik qummut inissisimasunut iliuuseqarsinnaalluni.
Taamaakkami pisimasoq taanna siulia suleriaasitoqqat naapertorluinnaqqissaarlugit ingerlanneqarsimammat, Siulittaassutut maanngaanniit uppernarsarsinnaavara. Aamma pineqartumut tunngatillugu aningaasartuutit naammassineqartinnagit Siulittaasoqarfiup pissusissaq eqqorlugu atorfillit imaluunniit inatsisilerituut kattuffiata sulisorisimasap illersuisua soorunami illuatungeralugu isumaqatigiinniarnerit pipput, tamatumalu kinguneranik inummut pineqartumut sulinissamut isumaqatigiissutaareersimasuni akiligassat soorunami pinngitsoorani akileriigassat suliunnaarnermut tunngatillugu akiligassat ilaareertarput, tassa inukkoortumik akissarsiatigut isumaqatigiissutit taakku individuelkontraktit soorunami aalajangiissuulluinnartarput. Taakua iluani aningaasartuutit peereerlugit aamma soorunami pisariaqarsimavoq pissutsit immikkut illuinnartuuneri najoqqutaralugit allatut naapiffiusinnaasumik ujartuinissaq.
Taanna pillugu naatsunnguamik oqartariaqarsorivunga aatsaat aamma apeqqut pisortatigoortumik taamatut qaqinneqarmat, oqaatigisariaqarlugu pisortaasimasumut Inatsisartullu Siulittaasoqarfiata ataatsimoorlutik oqaasertaliussat uku isumaqatigiissutigisimammatigit issuarpara:
Inatsisartut Siulittaasoqarfiat aamma inuk pineqartoq ataatsimoorlutik aalajangerput suleqatigiinnertik taamaatissasoq. Illuatungeriit isumaqatigiissutigaat pissutsit ima ingerlasimasut suleqatigiinneq ingerlaannassagaluarpat illuatungeriit arlaannaannulluunniit pitsaasuunaviarnani. Tamatuma kingunerisaanik direktĝri aalajangersimasup februar 2000-ip naanerani tunuarnissaa eqqarsaatigalugu. Illuatungeriit taamatut ukiuni arlalinni pineqartut Kalaallit Nunaanni Inatsisartuni sullissisimanaeranut naapertuuttumik isumaqatigiissuteqarput@, issuaaneq naavoq.
Tassa inummut ataatsimut tunngasuummat annerusumik taannartaa oqaaseqarfigerusunngilara, kisianni aningaasartuutit qanoq aggulussimanerannut ukunanni ilassutitut aningaasaliissutini allassimasut naapertorlugit uanga nammineq ajuusaarutigissavara, naluara uungatsiarnikkuusimanersoq kisianni oqaasertaliussani taarsiissutitut qulequtserneqarsimanerat kattuffimmut pineqartumut Siulittaasoqarfimmut isumaqaatigiissuteqarnerminut tunngavigisaanut naapertuuttutut isigineqassanngimmat. Suliunnaarnermut atatillugu soorunami ajunngitsorsiassaapput allatuulli, qallunaartut fratrĉdelsesgodtgĝrelser - taarsiissutaanngillat, taarsiissutit allaasarput. Taamaattumik taanna maluginiaqqulaarpara paatsoorneqarnissaa ilimagilluinnarsimagatsigu kisianni naqinnissaa sioqqulllugu kukkuneq malugisimanngilarput.
Erseqqissarsinnaavara apeqquteqartup erseqqissumik paasisaqarfigerusummagit aningaasat 2,5 mio.-it qinnutigineqartuni qanoq agguataarinerit isikkoqarneri paaserusullugit, soorunami naatsumik oqaatigineqarsinnaapput tassalu isumaqatigiissutit naapertorlugit suliunnaarnermut atatillugu ajunngitsorsiassaqartitsineq 875.000-nik naleqarpoq. Allanut aningaasartuutitnik sulisunut tunngatillugit 250.000-it. Maani inimi atortorissaaruserssornermut tunngatillugu 450.000-inik ilaqarput kiisalu aamma Inatsisartut ataatsimiititaliaasa angalanerunerinut 750.000 it ilaapput kiisalu aamma taassuma saniatigut kontaktudvalgip imaluunniit Folketingip Siulittaasoqarfiata Inatsisartullu Siulittaasoqarfiata ataatsimiittarnerinut ukiumoortumik aningaasartuutaanersut.
Tassa oqartoqarsinnaavoq aamma naatsorsuutiginngisamik taamatut aningaasartuuteqarsimaneq soorunami Siulittassoqarfimminngaanniit sapinngisamik pinaveersaartinnissaa siunissami isumagerusullutigu aalajangiusimagipput aammalu uumap ataatsimiinnerup ingerlanerani, ataatsimiinneq naatinnagu qularnanngilaq maannakkut piareersaasiorneqarpoq Inatsisartut immikkut Oqaluuserisassat Pillugit Ataatsimiititaliaannut apeqqutit 2001-imut aamma 2002-mut anngasartuutitssanut tunngassuteqartut tamarmik qimerlooqqinneqarnissaat. Tassani eqqaannginnakku aamma oqaatigiinnassavara maajimi siorna 2000-imi suliassamut pineqartumut, Otto Steenholdtimut eqqaasitsissutigiinnassavara ataatsimiititaliaq taanna isumaqatigiinniarnermut atatillugu kattuffinnut taakkununnga pineqartunut aamma Otto Steenholdti atatsimiititaliamut aamma tassani peqataammat akuerseqataallunilu.
Anders Andreassen, Siulittaasoqarfimmi ilaasortaq:
Eqqaasitsissutigilaassavara inunnut ataasiakkaanut tunngassuteqartut maani pineqarneq ajormata taamaattumillu kissaatigissvara aamma inunnut ataasiakkaanut oqallinneq sangutinnaveersaaqqulllugu. Aamma isumaqatigiissuteqareernikkut suliaq taanna naammassineqarpoq, taamaalilluni maani Inatsisartuni oqaluuserineqartussaajunnaarluni.
Tom
Ostermann, Kattusseqatigiit
oqaaseqartuat:
Qujanaq.
Siullermik Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup aatsaaqqinnaannguaq eqqaavaa
Aningaasaqarnermut Ataasimiititaliami PIP-mut tunngatillugu
aalajangiisoqarnialermat inuit sisamat amerlanerussuteqarlutik
aalajangiisuusimasut, kisianni ullaaq manna ajoraluartumik qallunaatuinnaa
pigivara bilagip pissarsiarisimasara malillugu tassani tamaallaat allaqqavoq
Kattusseqatigiit kisimiillutik ikinnerussuteqarlutik tassunga akerliusimasut.
Taanna erseqqissaassutigilaaginnarpara.. Tunngaviusumik Aningaasaqarnermut
Naalakkersuisup aamma allagaqaatigisimasai Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliamut uagut anguniakkatsitut isikkoqarmata
tapersersorluaannaratsigit taanna aammalu suliap eqqatuussivimmi
ingerlanneqartup eqqartuussivimmi naammassineqarnissaa tulluuttutut
isigisimagatsigu erseqqissaassutigilaaginnarpara.
Steffen
Ulrich-Lynge,
Ineqarnermut, Attaveqarnermut Pilersuinermullu Naalakkersuisoq:
Godmand
Jensenip taasaa 356Bimi
quppernmiittut, tassani ilumoorpoq kukkusoqarsimasoq, tassa pineqanngilaq
Prinsesse. Margrethep Atuarfi, kisianni pineqarpoq Minngortunnguup atuarfia
Sisimiuniittoq. Taava qulaatungaani Qaqortumi paasivara kukkuneqarsimasoq.
Tassani inissinneqarsimaavoq Minngortunnguup atuarfi, tassani pineqarput
Tasersuup atuarfia. Utoqqatsiserpugut.
Otto
Steenholdt, attaviitsoq:
Isumaqarluinnarpunga
Inatsisartut Siulittaasuata nammineerluni Inatsisartunut ilaasortaq
kinaluunniit nukappiarapiluttut taagorlugu oqaluttarfik atussanngikkaa.
Siulittaasoraarput tamatta, taamaattumillu aamma uagut ilaasortaasugut
isumaqarpunga ataqqinaerusariaqaraatigut. Oqalussinnaasarpugut ilaatigut
sakkortuumik tamakkulu aamma isumaat paasillugu oqaatsit taamatut atipalunnik
ilaartorlugit Inatsisartut Siulittaasuata ilaasortani taagugassarinngilai.
Isumaqarluinnarpunga utoqqatsissuteqartariaqartorluunniit.
Siulittaasuttut
ataqqinartutut isigineqassaguni pissilersorneq taamaattoq oqallinnermi atorneqanngilluinnartariaqarmat.
Oqaaseqarpunga taannarpiaq pillugu uagutsinnut saqqumiussami ersarissumi
allassimammat taamatut tunuartitsisimaneq soraarsitsisimanerluunniit
aningaasaajaataaasimasoq.
Taamaattumik
pissusissamisuuginnarpoq aamma apeqqutigissallugu, inuttaaluunniit taanngikkarluaraanni
qanoq amerlatigsunik aningaasaataajaatigisimanersoq, tassami ersarilluarmat
Landskarsip aningaasaatai tassaagajummata akileraarutinut akilersuisut
aningaasaataat, taakkulu iluamik atorneqarnersut misissussagaanni oqaaseq
kukkunerussanngilaq oqaraanni, uanga soorlu atugara pissutissaqarpianngitsumik
iliuuseqarsimaneq akileraartartunut akilersinniaannartariaqanngitsoq.
Oqareerpunga taannaannaanngilaq arlalissuupput taavalu aamma
inuttarsiusoqassanngimmat maani taguissanngilanga, tamatta nalunnginatsigit
Inatsisartut ataatsimooraangatta oqallisigisarsimaqaarput
saqqummiunneqartarsimanngilarli, taamaattumik pissusissamisuuginnarpoq massakkut
oqaatigissallugu, taamatut pisoqarsimanera uparuarneqartoq ilumoormat.
Soraarsitsisarnerit
tusartaqaagut aningaasanik taarsiiffigineqarnatik suleqatigiinneq ingerlaqqissinnaanngimmat
tunuaannartut, ilaat taarsiiffigeqqusut ilaalli isumaqatigiinnikkut
eqqartuussisulersuunnagu isumaqatigiinneruinnarut, taamaattut
akissaajaatinut ilanngukkaangata Inatsisartunut ilaasortatut
uparuaanngitsoorneq ajornaqaat. Allassimasoruna tunngavigalugu
uparuaaginnartunga, kisianni kissaatigeqqissavara Siulittaasup
siulittaasuuffigisani kinannguugaluarpalluunniit atipalulersorlugu
maanngaanniit oqaluttarfimminngaanniit siunissami atunngilluinnassagaa.
Anders
Andreassen, Siulittaasoqarfimmi
ilaasortaq:
Tassa
taamaalilluni allani oqaaseqartoqarnianngimmat immikkoortoq 13, tassalu
Inatsisartut 2000-imi ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissaannut
siunnersuutip siullermeerneqarnera naammassigallarpoq,
aappassaaneerneqartinnanilu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut
ingerlaqqeqqaarallassaaq assaneereerpallu aappassaaneerneqarnissaminut
piariissalluni.