Pingasunngorneq 2. maj 2001, nal. 14.20.

Oqaluuserisassani immikkoortoq 31.

Ilisimatusarfeqarfiup "Ilimmarfiup" pilersinneqarnissaa pillugu Inatsisartut aalajangernissaannut siunnersuut.

(Siullermeerneqarnera)

Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasuat.

Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasuat:

Mikael Petersenimut qujanaq. Taavalu Immikkoortoq 31. Tassalu, Ilisimatusarfeqarfiup AIlim­marfiup@ pilersinneqarnissaa pillugu Inatsisartut aalajangernissaanut siunnersuut siullermiigassaq Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq Lise Skifte Lennert saqqummiussissaaq.

 

Lise Skifte-Lennert, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarner­mullu Naalakkersuisoq:

Ilisimatitsissutigeqqaalaassavara agguaanneqarsimasumut saqqummiussinissanni agguaanneqar­simasumut sanilliullugu naalisaasariaqarsimagama.

 

Naalakkersuisut matumuuna saqqummiutissavaat Ilisimatusarfeqarfiup pilersinneqarnissaa pillugu Inatsisartut aalajangiinissaannut siunnersuut.

 

Ilisimatitsissutigissavara Ilisimatusarfeqarfiup pilersaarusiorneqarnerani taaguut AIlimmarfik@ atorneqarmat, saqqummiininnilu taaguut taanna atussagakku.

Ilimmarfimmi tunngaviusumik pineqartoq tassaavoq ilisimasaqarneq ineriartorneq aamma siumukarneq. Ilimmarfiup pilersinneqarneratigut suliassanut tunngasunik ilinniarfissat ima pitsaatigisut pilersissinnaalissavagut tunngavissaqartumik ilimagisinnaalissallutigu inuusuttut amerlanerusut Nunatsinni ilinniarusulernissaat ilinniartitaanerillu malunnaatilimmik pitsaaneru­leriartornissaat.

 

Ilisimatusartutut misissuinernut tunngatillugu poqersortatsinnut periarfissanik pilerinartunik Nunatsinni pilersitsisoqassaaq. Aamma tunngavissinneqassalluni nunarsuaq tamakkerlugu ilisimatuut nunanik issittumiittunik sammisallit ataatsimoorfeqalersinnaanerat. Tamatumani aamma periarfissaqalissaaq ilisimatusartusartunngorniatut ilinniartitsinermik pilersitsinissaq.

 

Ilinniartitaanerup pitsaassusiata qaffasilluartuunissaa ilinniartitaanerullu Nunatsinni pisariaqarti­tatsinnut naleqqussagaasut qulakkeersinnaagutsigit ajornartorsiutit annertuut ullumikkut sorsuffi­giniakkagut siunissamilu ilungersorluta anigorniagassagut anigoruminarnerulissapputtaaq. Tamatumanilu pisariaqarpoq sulisorisatta ilinniarluarsimanissaat nunarsuarmioqatitsinnut unammillersinnaasumik.

 

Taavami akissaqarnerpugut pilersaarutip piviusunngortinnissaanut. Taanna apeqqut akiniarlugu Naalakkersuisut siullertut una oqaatigissallugu pingaartippaat. Tassalu aningaasat milliuunerpas­suit atorlugit pileraarut aningaasaliiffigineqassanersoq imaluunniit aningaasat tamaasa sipaarlugit pilersaarummik unitsitsisoqassanersoq, taakkua arlaannik toqqaanissaq pineqanngimmat.

 

Ilimmarfiup pilersinneqarnissaa toqqanngikkutsigut ajornartorsiutit ullumikkut atugaasut pinngitsooratik aaqqittariaqartut taakkuujuassapput. Taakkulu aamma akisussaqaat. Inissami ajornartorsiutit annertoreeqisut inuusuttut amerliartornerisa suli annertunerulersissavaat.

 

Assersuutinik taasaqalaassaanga, siullermik inuusuttut amerlanerujartortut ilinniarnertuunngorni­arfinni ilinniarnissartik toqqartalerpaat. Tassa amerlanerulerput. Aappassaanillu atuakkat toqqugassallu Grønlandicamut aamma Nunatta Allagaateqarfianut nassiussorneqartuartut isumannaatsumik paarineqarnissaat ajornartorsiutaammat. Assigiinngissutaa uaniiginnarpoq, Ilimmarfik pillugu suliniut akuerigutsigu ilimagilluarsinnaagatsigu aningaasartuutit ilangaatsiar­sui allanit akilerneqarsinnaajumaartut. Tassunga atatillugu Pinngortitaleriffiup pilersinneqarnera­ni aningaasalersorneqarneranut tunngatillugu ajunngivissumik misilittagaqarpugut.

 

Tassami iluatsikkatsigu sanaartukkap taassumap tamakkiisumik aningaasaateqarfinniit aningaa­salersorneqarnissaa.

 

Ilimmarfiup sananeqarnerani aningaasartuutit annikigisassaanngitsut ilarujussuisa avataaniit aningaasalersorneqarnissaanut erseqqivissumik periarfissaqarluarpoq. Tamanna pillugu sooruna­mi qulakkiivillugu oqaaseqarsinnaanngilagut. Kisianni pissutissaqarluarpugut pitsaasumik ajunngitsumillu ilimasunnissatsinnut.

 

Aningaasaateqarfinnit aningaasanit pissarsiniarnissamut aalajangiisuulluinnarpoq tunissuteqaru­sussinnaasut erseqqissumik nalunaarfigineqarnissaat aamma suliniut uagut nammineq upperigip­put. Kiisalu piumassuseqartugut piviusunngortinnissaanut.

 

Ilimmarfimmut aamma meeqqat atuarfianni illuutitta nutarsarnissaannut annertusarnissaannnullu atuarfitsialammi siunertaasumut ataatsikkut akissaqarnerpugut? Tamatumunnga Naalakkersuisut aallaqqaatigalugu eqqasitsissutigissavaat nutarsaanissamut annertusaanissamullu pisariaqartitsi­neq atuarfitsialaap kingunissarinngimmagu.

 

Taamaaliornissarmi pisariaqartuaannarsimavoq. Atuarfitsialaap ersarissaannarsimavaa atuarfiit ullumikkut aaqqissugaaneranni siusinnerusukkut piumasarineqartut allaanerusut. Tamatumunnga tunngatillugu Naalakkersuisut erseqqissassavaattaaq meeqqat atuarfiat ilinniartitaaneq ilisimatu­sartutullu misissuisarneq imminnut ataqatigiilluinnarmata.

 

Atuarfiup illutaa nutaaq kusanartoq atorfissaqanngilaq ilinniarluarsimasunik ilinniartitsisussa­qanngikkutta. Ilinniartitsisummi meeqqat atuarfiani isumalluuttaapput pingarnerpaat. Tassalu nassuerutigiinnartariaqarparput ullumikkut siunissamilu meeqqat atuarfiannut ilinniartitaaner­mullu piumasaasut ilisimatuussutsikkut misissuinernik tunngaveqartariaqarmata.

 

Tamannalu qanoq paasisariaqarpa? Tassa imaappoq. Pitsaaneruleriartuinnarumalluta pissutsit kipisuitsumik alaatsinaattariaqarpagut, misissoqqissaarlugit nalilersorlugit pisariaqaraangallu allanngortittarlugit. Tamatumani pisariaqarpoq ilinniartitsisut aqutsisuusullu ilinniarluarsimasuu­nissaat ilisimatusartunillu suleqateqartuarnissaat.

 

Tassami ilisimatusartut misissuisuuinnanngillat kisiannili paasisimalikkatik allanut ingerlateq­qinniartarpaat iluaqutaaqqullugit. Ilisimatuutut misissuisarneq ilinniartitaanernut nutarterutaallu­nilu pitsaassutsimut qaffassaataavoq. Tamanna aqqutigalugu ilinniartitsisussat ullutsinni naleq­quttut tulluartullu ineriartortittariaqarpagut.

 

Taamaattumik Naalakkersuisut isumaat malillugu iminut assortortutut naleqqutinngitsutullu ippoq atuarfitsialak pilersissagaanni saniatigut atuarfitsialaap titartakkap kusanavissutut isikko­qaannarani aammattaaq piviusumik atornissaanut tunngaviusussat pilersissallugit piumassuse­qanngikkutta.

 

Naalakkersuisuni upperaarput aamma qularinngilarput pilersaarutit taakku marluk pitsaasuusut. Upperaarput pilersaarutit marluusut kingunerissagaat kiisami nammineq nunaqqatitsinnik sulisorisatsinni iliniarluarsimasunik peqalernissarput.

 

Upperaagut ukiuni 20-ni ilinniartitaanikkut misilittagaqarlualereeratta. Upperaagullu siunnersuu­tit marluk taakku sanarfineqarsimammata nammineq misilittakkagullu tunngavigalugit. Siunner­suutillu inuiaat allat imminnut aaqqissugaanerannik issuaaniarnerinnaanngimmata.

Upperaagut pissutigalugu Ilimmarfimmi assigiinngitsunik ilisimatusalernissamik siunniussatsigut politikerit suliaqartuusugut Nunatta ineriartorneranut sakkussaqalissagatta.

 

Naalakkersuisuni ilisimavarputtaaq suliniuteqarnermi sapiiserneq pisariaqarmat pilersaarummul­lu matumunnga isummernissami pisariaqarmat Naalakkersuinikkut sapiissuseqarnissaq siumullu isigisinnaassuseqarnissaq.

 

Ilinniarfissuaq ukiut 150-it matuma siornatigut pilersinneqarmat siumut isigisoqarpoq. Taamani pissusiusunut sanilliussilluni sanaartugaq kusanartorsuaq. 1907-imi Ilinniarfissuup massakkut illorsuartassaa nutaaq sananeqarmat illorsuaq taamaattoq sumut atorneqassanersoq taamani assortuussutigineqarpoq.

 

Taamanikkulli maannamut ilinniarfissuup uatsinnut inuiaqatigiinnut pingaarutaa qimerlooraanni taamatut aalajangernerup eqqortuunera ullumikkut apeqquserneqarneq ajorpoq. Siumut isigisin­naaneq tassaavoq iliuuseqarnissamut sapiissuseqarneq. Apeqqutaavoq piumassuseqarnersugut ineriartoqqinnissamut siumukaqqinnissamullu. Qimmeqarpgut illernit takusinnaavagut. Nalunn­gilarput sumukarniarnerluta, taamaattumik qamusiorniarta aallajaarniassaagut inuusuttut uper­naallu qalipaataat atorlugit. Taartuinnarmik qaamasuinnarmillu qalipaasersuinata, atagu siumut isigisinnaanerup qalipaatai atortigit.

 

Naalakkersuisut isumaqarput piffissaritinneqartup sivikitsup iluani pitsaasumik paasinarluartu­millu aalajangiinissamut tunngavissamik suliaqartoqarsimasoq. Tassunga atatillugu taamatut suliaqarnermik inuit suleqataasorpassuit annertuumik suliaqarnermikkut taamatut naammassi­sarisimasaannut peqataasimasunut Naalakkersuisut qutsatissaqarpugut angisuumik.

 

Taamatut oqaaseqarlunga siunnersuut inussiarnersumik suliareqqullugu Inatsisartunut oqaluu­serisassanngortippara. Qujanaq.

 

Ruth Heilmann, Siumup oqaaseqartua:

Qujanaq. Meeqqat ukiuat 2000 malitsigalugu atuarfitsialak meeqqerivitsialak maannalu Ilisima­tusarfik nutaaq ukioq 2000-ip ingerlalernerani Naalakkersuinikkut piviusunngortussaq siunnerfi­gineqartussanngorpoq.

 

Sivisuumik ikkussortakkatut takorluugaasoq assiliaq ilivitsunngorlugu pilersinneqartussanngor­poq nammineerluta kusanartumik qalipaasersugassarput. Ilumut qimmattassalluta pissutissaqar­luarpugut ukiut 2000-inut nikinneranni siuariartorneq pitsaasoq piviusorsiortumik ilorraap tungaanut aallaruttussanngoratsigu.

 

Siumumiit Naalakkersuisut peqatiginiarpagut illerngit nutaat aqqutigilissallugit siumukarnissat­sinnik, ammaassinissatsinnullu periarfissiissutaasut atorluarneqarnernissaannik oqariartuutaannik nuannersumut. Taamaalilluta siunissaq qaamasoq meerartatsinnut inuusuttortatsinnut kinguaariil­lu siunissaat pingaaruteqangaartoq taakkunuunatigut tunniussinnaalissagatsigu.

 

Ilinniagaqarneq tassaavoq ineritartorneq ilisimasaqarneq paasisimasaqarnerlu inummut inuiaqati­giinnullu toqqissisimanermik qaammaasaqarnermittaaq pilersitsisartoq. Maanna Nunatsinni ineriartorneq unitsinneqarsinnaanngilaq. Ingerlaqqissaguttalu ilinniartitaanikkut ilisimatusarnik­kullu periarfissarititaasut pitsanngorsartariaqarpagut.

Siumumiit ukiut makku ingerlanerini Ilisimatusarfiup pigisatta mikivallaarnera nutaanngilival­laarnera ullutsinnullu naleqqukkunnaaraluttuinnarnera nalilersortarparput. Paasillugulu allilerne­qarnissaminut nutarsarneqarnissaminullu inissisimanermigut periarfissaqanngitsoq. Illut atone­qartut eriagisaallutillu eqqissisimatitaanerat ataqqineqartariaqarmat tamanna Siumumiit paasillu­arparput. Taamaattumillu allatigut periarfissanik ujartuisoqarnissaannik Naalakkersuinikkut Inatsisartutigut misissueqqusisimalluta.

 

Maannakkut ilinniarfiit qaffasinnerusut immikkuutitaarlutik nutaanngiligamillu aningaasartuute­qarfiugaluttuinnarlutik pimmata taamatut kajuminnarnerusunngorlugit nutaaliornissamik atorluaanissamillu siunnerfeqartumik Ilisimatusarfiliornissamik saqqummiussissut Siumumiit pissusissamisoortutut isumaqarfigaarput.

 

Ilisimatusarfiup siunertaraa ilinniakkat ingerlaqqiffiusut aammalu Kalaallit Nunaanni Ilisimatu­sarneq ullutsinnut naleqquttumik ineriartorfissaqartumillu avatangiiseqartissallugit kiissalu Kalaallit Kulturikkut eriagisaat isumannaatsumik toqqorfissaqarsinnaasunngorlugit ajornanngin­nerusumillu atorluarneqarsinnaasunngorlugillu takuniarneqarsinnaasunngortissallugit. Taamatut siunertaqarneq Siumumiit anguniakkatsinnut naapertuummat isumaqatigissallugu pissutissaqar­luinnarpugut.

 

Qujanartumik Kalaallit Nunatsinni inuiaavugut siuarsimarusussutsimik pigisaqartut taamaattu­mik atuartitaanikkut periarfissiissutaasut ataqqillugillu qangaaniillu atorluarniarneqartarsimap­put. 1900-kkulli sioqqullugit atuartitaaneq arlalitsigut Nunatsinni siuarsimassuseqarlunilu ingerlanneqalereerpoq. Naak taamanikkut atuartitaaneq annertunerusumik upperisarsiorneq aallaavigalugu ingerlanneqaraluartoq tunniussimassuseqarnerlu pigalugit siulivut maligassaallu­artumik anersaakkut timikkullu inuunermut atugartuunngorsarniarsimapput. Taamaalilluni perorsarsimassutsikkut ileqqorissaarnikkullu kinguaariinnut uatsinnut aqqutissiuussisinnaasimal­lutik.

 

Atuartitaanikkut oqaluttuarisaaneq arlatsigut allaaserineqartarlunilu takorluukkersaarutigineqar­tarpoq. Taamaalilluni atuakkiortut kalaallit pikkorissut atuakkiatik atuagassanngorlugit suliarisi­masaat inuiaqatigiinnit inuusuttunillu isummersorfigisassanngorlugit aammalu nalilersugassann­gorlugit pigilersimavagut.

Qujanartumik arlalitsigut taakkua ilinniarfinni ilisimatusarnikkullu atorluarneqartarput eqqaagin­narsinnaavagut soorlu sinnattugaq Mathias Storchip atuakkiaa. Aammalu Ukiut 300-inngornerat Augo Lyngep atuakkiaa.

 

Kalaallit siunissami ilinniarluarsimallutillu namminiilernissaanni takorluukkat kusanartut atuakkani oqaatiginiarneqarput. Piviusunngortinneqarnissaannik ujartuinertaqartumik kingu­aariinnut tiguartinnartumik kaammattuutaalluarlutik.

 

Nalerput piumaffigineqarporlusooq Nunatta siuarsimasunngornissaannik akisussaassuseqartumik isumaginneqquneqarluta suliaqaqqullutalu. Taamaattumik Siumumiit piareersimavugut Naalak­kersuisut Inatsisartuni isummerfigeqqullugu maanna Ilisimatusarfimmik nutaamik aaqqissuullua­gaasumillu saqqummiinerannut akisussaassuseqartumik inuusuttortavut siunissaannik qaamasu­mik tunniutaqarnissatsinnik periarfissiiniarnerat Siumumiit akuerseqataaffigissallugu. Maanna kunguarsaqqinnagu pissutissaqarluarpugut Ilisimatusarfissap pilersinneqarnissaanut suliniutaasut aallartinneqarnissaanik kissaatigineqartut tunngaviatigut akuersaassallugu ilassilluassallugulu.

 

Aallaqqaammut Ilisimatusartusarfissarsuarmut pilersaarutit annertuut saqqummiunneqaqqaarma­ta Siumumiit ingerlaannaq tamakkiisumik akuersaarsimanngilarput isumaqarluta paasissutissat sukumiinerusut aningaasartuutissanullu tunngasut iternga tikillugu paasilluaqqaartariaqarlutigik.

 

Taamaattumik Atuartitaanermut Kultureqarnermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Inatsisartut ataatsimiititaliaat paasissutissanik annertuumik ujartuisarsimavugut. Tamannalu Naalakkersuisunit ammaffiginiarneqartarsimammat qujassutigaarput. Isumaqarlutalu paasissutis­sat maanna tamakkiinerusut naammaginartumik Inatsisartunut tunniunneqarsimalereersut.

 

Siumumiit aamma qulakkeerumasimavarput atuarfitsialaap piviusunngortinneqarnissaanut nukissanik annertuumik pisariaqartitsinitsinnut aningaasartuutissanullu qulakkeeriniarnitsinnut akornutaasussaanngitsumik pilersaarusiornissap ingerlanneqarnissaa.

 

Tamanna Naalakkersuisut sukumiisumik nassuiaamminni qulaajaaffigimmassuk Siumumiit toqqissiallaatigaarput. Siumumiit aamma Naalakkersuisut isumaqatigaagut Atuarfitsialak iluatsissappat inuusuttut ilinniarfissaannik pitsaasumik qulakkeerinnittoqartariaqarnera pisaria­qartoq.

 

Taamaattumik Siumumiit isumaqarpugut meeqqerivitsialak atuarfitsialak ingerlaqqiffiusinnaa­sullu allat kiisalu ilisimatusarnikkut Nunatsinni periarfissat pitsaanerulersinneqarnissaanik suliniutaasut ataatsimoortillugit ineriartortinneqarnissaannik ingerlatsisoqarnissaa Naalakkersui­sut siunnerfeqartut.

 

Tamanna Siumumiit pissusissamisoornerpaajusussatut isigalugu isumaqarfigigatsigu nalunaaruti­gissavarput toqqissiallaatigigipput. Ullumikkut ilinniarfinni qaffasinnerusuni pisassarititaasut imminnut eqqaanartoqartorujussuusarput. Soorlu assersuutigalugu inuiaqatigiit ingerlaasiannik ilinniarnerit ataatsimoortumik inersuarmi ingerlanneqarsinnaasariaqarput amerlasoorsuarnik assigiinngitsutigut ilisimatusartunik najuuffigineqartartumik.

 

Tamanna ilinniartitsisunik immikkut ilisimasalinnik atorluaanissamik siunertaqarpoq ungasin­nerusoq isigalugu imminut akilersinnaasumik aningaasanik annertuumik sipaaruteqarfiusussaq.

 

Atorluaaneq imminullu akilersinnaasunngortitsitsiartornermik siunnerfeqarluni ullumikkut ingerlaaseqarneq inuiaqatigiinni akilersinaanerpaasoq Siumumiit qularutiginngilarput. Nunatsin­ni ilinniartitaanikkut nukiit pigisatta atorluarneqarnissaat taamatut ilinniarfinnik katiterinikkut aqqutissiuunneqarnissaanik takorluugaqarneq Siumumiit upperaarput.

 

Siumumiit pingaartissimavarput Ilisimatunik ilisimatusarfissaq pillugu oqaaseqaatinik tigusaqar­nissarput. Nuannaarutigalugu oqaatigissavarput arlalinnik tigusaqarsimagatta. Ilisimatusarfinnik pilersitsinissamik tamarmik isumaqataanermikkut ersersitsisut.

 

Taakkua ilagaat Kiistaaraq Vahl Olsenip Ilisimatusarfimmut tunngatillugu pilersitsinissamik isumaqataalluni imatut ilaatigut oqaaseqartoq, Siulittaasoq qinnuigilaassavara issuaalaarnissan­nik: ANaatsorsuutigineqarsinnaavoq pilersaarutip piviusunngortinneqarneratigut ilisimatusartutut inuuneq soqutiginarnerulissasoq uummaarinnerulerlunilu, qallunaatut oqaatigalugu studentermil­jø annertooq pilersinneqassaaq. Tamanna maannamut Ilisimatusarfimmi ilaatigut amigaatigine­qartarpoq avataangiisitta annikinneri periarfissalunneri patsisaallutik, aammalumi inuiaqatigiinni tamanna maluginiarneqartartoq nalunngilara. Inuiaqatigiinni ilisimatusartugut matoqqavallaartu­gut ilaatigut oqaatiginiarneqartaratta. Ilimmarsap pilersinneqarneratigut ajornartorsiutit tamakkua aamma anigorneqarnissaat takorloorneqarneqarsinnaavoq. ilami ilinniarfiit assigiinngitsut akimorlugit ilinniartut imminnut qanimut naapittassammata. Taamalu aamma ilinniakkaminnik oqalliseqatigiinnermikkut imminnut pinngitsooratik immersortassallutik.@ Taamatut ilaatigut Kiistaaraq oqarpoq.

 

Aamma ilisimatusartoq oqarpoq Sten A. J. Lund imatut ilaatigut oqaaseqarpoq, aamma Siulittaa­soq qinnuigilaassavara issuaanissannik: A ilimmarfimmik taaguuteqalernissaa eqqarsarnartoqar­tipparput, una pissutigalugu: Ilimmarneq inuinnaat akornanni pineq ajorpoq, ilimmartup suliai inuinnarnik paasilluarneqarneq ajorput taanna silarsuaq inuinnaasunut nalorninartoqaqisoq orninniassallugu ulorianartutut takorloorneqartarnera ilisimavarput. Taamaattumik angakkunut suliaq taanna tunniunneqartarluni. Ilisimatusarfik paasiuminartuuvoq aammalu inuinnaat akornanni Ilisimatusartut aallaaveqarnerat sapinngisamik siunissamik erseqqissuujuaannassallu­ni. Taamaattumik tulluarsorivarput taaguut Ilisimatusarfik atorneqassasoq.@ Nangipporlu, AIlinniarfiit nunani killerniittut amerlanerujartuinnartut takulerpaat inuiaat allat soorlu nunat inoqqaavisa ilisimasaat qanoq pingaaruteqartigiumaarnersut. Soorlu siunissami nunamik uumasunillu atuilluarneq eqqarsaatigalugu. Tassa uagut Ilisimasavut avatangiisinullu isiginnit­tariaatsitta aallaavii siunissami nalilissuanngornissaat pingaaruteqalerumaartoq. Imaanngitsoq inuusaatsitsinnik pisoqqamut kisianni tarnip pigisaanik pingaartitsineq akaareqatigiinneq, pisuussutinillu atuilluarsinnaaneq eqqarsaatigalugit.@ Taamatut ilaatigut Steen oqaaseqarpoq.

 

Taamaattumik Siumumiit oqaaseqartut qutsaviginiarpagut isummersuutinik inuusuttut nipaannik isumalluarpaluttumillu nipeqartunik oqaaseqarnerat pillugu. Siumumiit isumaqarpugut Ilisimatu­sarfissap taaguutigisariaqaraa Ilisimatusarfik. Tamannalu maannakkut Inatsisartut tunngaviusu­mik aaliangerneranniik atuutilissasoq suleqqinnissamilu taaguut taanna kisimi atorneqalissasoq. Taanna sungiusimaneruvarput.

 

Maannakkut Ilisimatusarfissap pilersinneqarnissaanut suliniutit aallartinneqarsinnaalissapput Inatsisartut tunngaviusumik aaliangerpata. Taava aningaasartassaanik katersinissaq tullinnguutis­saaq. Tassa aningaasaateqarfiliornissarlu tassa Naalakkersuisut pilersissinnaalissavaat. Tamanna Siumumiit paasilluarlugu akuersaarparput.

 

Takuat saqqummiussaq manna Siumup inuiaqatigiinni Kalaallini suleqataanerani anguniagaasa kusanartut ilagaat ineriartornitsinni pingaaruteqangaarlunilu pinngisoorsinnaassanngisarput. Inuiattulli ilinniarsimasutut ukiuni nutaanerusuni nakuussutissatta ilaat inuusuttut nuannaarutis­saat, inuiaat Kalaallit Nunaamiut anersaakkut timikkullu nukittorsaatissaat. Taamatut Siumumit oqaaseqarluta Siumumii siunnersuutip pingaaruteqartup taamatut isikkoqarluni aappassaaneerne­qarnissaanut nuannaarluta akuerseqataanissarput nalunaarutigaarput.

 

Augusta Salling, Atassutip oqaaseqartua:

Qujanaq. Naalakkersuisut saqqummiuppaat suliaq annertooq Ilisimatusarfeqarfiup AIlimmarfiup@ pilersinneqarnissaanut Inatsisartut aalajangernissaanut tunngaviusussaq.

 

Atassutip paasissutissat tunniunneqartut ersarilluartut paatsuugassaanngitsutullu nalilerpai. Aammami taamaattariaqarpoq pilersaarut aningaasarpassuarnik naleqartussaq aningaasarpassuil­lu atorlugit pilersaarusiorneqarsimasoq aalajangiisussanut paasinarluartariaqarpoq.

 

Oqartariaqarpugulli saqqummiussaq suliarilluarneqarsimasoq tiguartinnalaanngitsuunngimmat. Atassutip pingaartippaa ilinniakkat ingerlaqqiffiusut aamma Kalaallit Nunaanni Ilisimatusarneq naleqquttumik ineriartorfissaqartunillu avatangiiseqalernissaat anguniarlugu siunniussisoqassa­soq. Taamatulli oqareerluta malitsiinnarlugu oqassaagut aalajangerniarneq suliassanik tullerii­aarinermut ilanngunneqartariaqartoq.

 

Tamannalu pissappat Atassut isumaqarpoq massakkuugallartoq allarpassuarnik aningaasaligassa­qartugut iluarsiivigineqartariaqavissunik. Taamaattumillu ilimmarfik utaqqitikkallarneqartaria­qartoq.

 

Kiami arajutsisimavaa ukiorpassuarnik atuarfiit sinerissamiittut iluarsarneqartariaqalivissimaga­luartut ilaatigut atuartuusunut sanilliullugit tattulerneqavissimagaluartut naammattumik akissa­qannginneq pissutigalugu arriippallaamik iluarsaassinermik allilerinermillu ingerlatsisoqartoq.

 

Ilaatigullu atuartut atuarfiit kiassaateqarfiini atuakkanut toqqorsivinni torsuusani aammalu containerini atuartinneqartariaqartartut ilumut pissusissamisoorpa ilinniakkanut ingerlaqqiffiusu­nut atuarfissualissalluni ima aningaassanik annertutigisumik naleqartumik?

Atassut isumaqarpoq siunersuut kinguartikkallarneqartariaqartoq. Uani suliami qallunaat oqariartaasiat eqqaassallugu tulluarpoq tassalu illuliortoqarneq ajorpoq pujoorfianiit illuliaq allartillugu. Nalunngilarput sanaartornermi illup toqqaviata illup qajannaatsuunissaanut qanoq pingaaruteqarluinnassusia sanasunit naqissuserneqartarnera.

 

Aamma taamaaappoq meeqqat ineriartornerani toqqammavilersuineq. Pingaarpoq meeqqat atuarfianni atugassarititaasut ima pitsaassuseqassasut atuarusussuseqarnermut ilinniarusussuse­qarnermullu aqqutissiuusseqataassallutik. amma tassani ilaalluinnarpoq atuarnermik avatangiisit pingaaruteqassusiisa sunniuteqartarnerat.

 

Suli ullumimut atassutip pingaartippaa tulleriiaarinermi atugassanik pitsaanerusunik takussutis­saqarnissaq. Ajuusaarnaraluartumilli ullumikkumut suli ersarissitinneqarsimanngilaq meeqqat atuarfiata atuarfitsialammut naleqqussarnissaanik aningaasat atuarfimmut iluarsaassinissaannar­mulluunniit atortariaqartut qanoq missiliorneqarsinnaanersut.

 

Imaassorinarporli pisariaqarluinnartumik 800 mio. kr.-it ataannagit iluarsaassinissamut pisaria­qartitsisoqartoq. Tulleriiaarineq suli tikeqqissagutsigu oqaatigisariaqarparput napparsimaveqar­fimmi aningaasat amigaatigineqartut aamma ikigisassaanngivimmata. Aamma naapittuarpagut innuttaasut anniaateqartut suliaritinnissamut ukiuni arlalinni allaat utaqqisimasut.

 

Allarpassuit taakkartorneqarsinnaagaluartut tamann assersuutitut taaginnarparput. Aamma taamaappoq inissaaleqineq eqqarsaatigalugu. Ila inissaaleqineq Nunatsinni annertoqaaq nalunn­gilarpullu Nunatsinni angerlarsimaffeqarnerup Nunatsinni inummut qanoq pingaaruteqassusia. Suli assersuuterpassuaqaraluartoq isumaqarpugut Atassutip suliassami uani isummernerminut tunngavigisai matumuunakkut naammattumik ersersillutigik.

 

Ukiarmi 2000-imi Inatsisartut ataatimiinneranni Naalakkersuisut Ilimmarfimmut tunngatillugu saqqummiussaat ullumikkut saqqummiussanut sanilliullugit titartagartai pinngikkaannik nutaar­siassartaqanngillat. Ukiuni Naalakkersuisut Siulittaasuat Naalakkersuisunilu ilaasortaq oqaatsit­sinnik illaatiginninnerat assorsuaq pakatsissutigaara. Uagut tassa uagut isummernerput.

 

Uagutsinnut pappiaqqat tunniunneqartut tunngavigalugit misissuinerpullu tunngavigalugit ilassutissallu taamannak tunniunneqartut tunngavigalugit uagut tassa isummernerput.

 

Ukiuni qaangiuttuni mittarfiliupiloorneq ingerlassimavarput sulilu anersaariarpiarnataluunniit ilisimatusarfeqarfimmik millionerpassuarmik akilimmik sananialerpugut. Atassut isumaqarpoq ullumikkut piffissaanngitsoq tamatuma qaffatsinneqarnera. Atassutip pingaartinneruvaa meeqqat atuarfiata siulliullugu piorsaaffigilluarneqarnissaa. Qujanaq.

 

Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasuat:

Aap aqutsisutut ilumoorneraannassavara oqaaseqartut sapinngisamik akornuserneqarnaveersaas­sammata.

 

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Qujanaq. Nunarput namminersortoq tassaasariaqarpoq nuna nammineq inumminik oqartussaaffi­gineqartoq nunagisami nammineq oqaatsit atorlugit aqunneqartoq. Nunarput namminersortoq tassaasariaqarpoq nammaqatigiinnermik avitseqatigiinnermillu tunngavilimmik pisuussutinik atuiffiusoq.

 

Nunarput namminersortoq tassaasariaqarpoq nunat tamalaat akornanni akisussaaffimminik aallussisoq nunallu inoqqavinik allanik illersuisuullunilu suleqateqartoq. Nunarput namminersor­toq aamma tassaasariaqarpoq nuna avataaniit tikikkuminartoq inuiannik imminnut tatigisunik ilinniarluarsimasunik aamma naapitsiffiuisoq.

 

Oqaatsit taakku Inuit Ataqatigiit siusinnerusukkut Nunatta annertunerusumik kiffaanngissuseqar­titaalernissaanut tunngatillugu Inatsisartut oqaluttarfiannit saqqummiuttareersimasagut Ilimmar­fiup pilersinniarneqarnissaanut atatillugu ullumikkut aalajangernissami aallarniutigissallugit tulluartuusorivagut.

 

Tulluartuutippagut ukiunimi makkunani Nunarput Naalakkersuisuinikkut nammineerneruleriar­tuinnassasoq taamatullu aningaasarsiornikkut imminut napatissinnaaleriartussasoq aamma suliniutigileruttorparput. Suliniuteqarpugut Naalagaaffeqatigiinnerup iluani nutaamik aaqqis­suussiniarnikkut alloriaqqissimalluta Inatsisartut aamma pilersitseqataaffigisaannik Namminer­sorneq pillugu isumalioqatigiissitami maanna sulisoqarneratigut.

Savalimmiormiut ukiut 50-t matuma siornatigut Namminersorneruleramik Islandilu Danmarki­mit avissaarlutik immikkut Naalagaaffittut pilersinneqaramik ilinniartitaaneq ilisimasaqassutsillu annertusaavigineqarnissaa pitsaanerpaanillu tunngavissinneqarnissaa annertuumik aallaqqaataa­niillu pimooruttuarsimavaat nunanit allanit ilinniartoqqusinertik aamma naak attatiinnaraluarlu­gu.

 

Pimoorussimavaat ilinniartitaaneq ilisimasaqassuserlu inuiaat kiffaanngissuseqarnerorusullutik nammineeriartulernissaminnut aamma aqqutissarigaat upperigamikku saspiissuseqarfigalugulu.

 

Namminersornerulernerput ukiut 22-t matuma siornatigulli aqqutigileratsiguli soorunami ilinniartitaaneq soorunami pingaartipparput maannamullu aamma angusaqareersimalluta. Angusavulli Savalimmiuni Islandimilu ilinniartitaanikkut angusarineqareersimasunut suli nallersuussinnaanngikkallarput. Taakkumi imminnut ilinniarsimasunik maanna pilersulereerput.

 

Inuit Ataqatigiit upperivarput taamak inuiaat Kalaallit aamma angusaqarsinnaasugut pimoorussa­millu aallartereertariaqartugut. Siunertarivarpummi inuiaat allat assigalugit namminiilivinnissar­put. Soorlu savalimmiuni taamak suliniartoqartoq. Islandimiuni maanna anguneqareersoq.

 

Aningaasarsiornikkut imminut napatikkiartulerneq nappateqarsinnaanerlu naminiilivinnissamut aqqutissaapput. Ilinniartitaaneq Ilisimatusarneq ilisimasaqassuseq ilisimasallu katersuuveqartin­neqarnerat ineriartornermi sukaallutik. Taamaattumik ukiuni tullinnguuttuni arlalinni tamakku­nuunatigut annertuumik sapiissuseqarlutalu iliuuseqartariaqaratta Inuit Ataqatigiit isumaqarluin­narpugut.

 

Aalisarnermi inuussutissarsiornikkut aatsitassarsiornikkut takornariaqarnikkullu annertuumik ineriartortitsiniarsimavugut. Taakku suliniarfigineqarnerat annikillisinngikkarluarlugu aamma maanna piffissanngorpoq aamma Ilimarfiup pilersinniarneqarnera aqqutigalugu inuiattut inger­laqqinnissatsinnut nunarsuummi sinneranut ammanissaq attaveqarnissarlu pisaqariartuinnarput.

 

Soorluttaaq qarasaasiat atorlugit ilisimasat siammartiterneqarnerisa annertusiartuinnarnerisa nalaani inuusugut ukiuni ilinniagaqarsimassuseqarnissamik annerusumik aamma piumasaqalera­luttuinnartumi.

Taamaammat ukiut 2000-it aallartinnerini meeqqat atuarfianni atuartitaaneq qafffasinnerusumillu ilinniartitaaneq suli annerusumik pitsanngorsaavigisariaqarpagut. Atuartitaaneq ilinniartitaaneril­lu ataasiakkaat ilaat eqqarsaatigalugit oqaatigineqareersutut angusaqaraluaqaagut. Taamaattoq suli pikkorinnerunissarput anguniartuartariaqarparput.

 

Inuiaammi namminersoriartuinnartut Naalakkersuinikkullu kiffaanngissuseqariartuinnartut ilinniarluarsimasunik pisariaqartitsiuarput. Pisariaqartitsiuassallutillu.

 

Nammineersinnaassuserpummi illersortuartariaqarparput sorsuutigiuartariaqarlunilu, tassaavormi kiffaanngissuseqarnerup tunngavia. Pisussaaffiuvoq pisinnaatitaaffimmik annerusumik allaat pisussaaffiulluni.

 

Allatut oqaatigalugu annerusumik ilinniarusulernerup ilisimasaqassutsillu annertusaavigineqar­nissaanut aalajanginngitsoornissatsinnut akissaqanngilagut. Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut manna ilinniartitaanerup Ilimmarfiup pilersinniarneqarnera aqqutigalugu qaffassarneqarnissaanut takutitsisariaqalersugut, pissutissaqarluartugullu. Minnerunngitsumillu akissaqartittariaqaripput.

 

Aamma Atuarfitsialaap ingerlanneqaleruttornerata nalaani. Suliniutiginiarneqartummi imminnut ataqatigiilluinnarmata. Tassa imaappoq aappaata aallunneqarnerata aappaa mattutissanngilaa.

 

Ilimmarfiup pilersinniarneqarnissaannut aalajangernissamut tunngavissat naammassorineqarner­sut pillugit apeqqutigineqassappat Inuit Ataqatigiit oqartariaqarpugut, aap naammapput. Taa­maattumik upernaaq manna Ilimmarfik pillugu aalajangivittariaqarpugut apeqqutigineqarsinnaa­sut ataatsimiinnerup matumap ingerlanerani akissuteqarfigineqarnissaat aamma periarfissillugit­taaq.

 

Ilisimavarpummi ilimmarfiup akuersissutigitinniarneqarnerani apeqqutigineqartut ilagisinnaagaat soorlu illuutit maannakkut Isumaginninnermik Siunnersortinngorniat ilinniarfiata tusagassior­tunngorniat ilinniarfiata Grønlandicap illuutaanik Nunattalu Allagaateqarfiata illutarisaanik atuiunnaarnissaq.

 

Qimanneqarpatami sumut atorneqassanersut apersuuserneqarsinnaammat soorluttaaq illut atugassaanngitsutut 26 mio. kr.-inik naleqartillugit naatsorsuusiorneqarsimanerat ippigineqarsin­naassasoq.

 

Sanaartornissamut aamma ingerlatsinissamut aningaasartuutit naatsorsuutit pillugit immikkut nalunaarusiami tamanna akissuteqarfigineqarpoq, tassa ilanngussaq nr. 3-mi. Tassani maluginiar­tariaqarpoq Ilinniarfissuaq Qeqqanilu ilinniarnertuunngorniarfik tattoqisaaffiulluinnalereermata Napparsimavitoqarlu maannakkut Isumaginninnermi Siunnersortinngorniat ilinniarfiat tamatu­mani taakku arlaannut atugassiarineqartariaqarmat.

 

Tassani eqqaamaneqartariaqarpoq Ilinniarnertuunngorniarfinni inuusuttut ilinniarusulersartut amerliartuinnavinnera HTX Sisimiuni aallarteqqammersoq aamma ilanngullugu. Aallartinnissa­minnillu piumasaqaatinik inuusuttut naammassinnissimagaangata ilinniarnerminnik aallartitsinis­saminnut peqqussutit malillugit aamma itigartinneqarsinnaanngimmata.

 

Tusagassiornermik ilinniarfiup illutaa peqqinnissamut ilinniarfimmi inissakilliorneq pissutigalu­gu tassannga tigujumaneqarmat Grønlandicap maannakkut atugai Nunatta Atuagaateqarfiata atorsinnaarusummatigit kiisalu toqqorsiviup atugai Nunatta atuagaasivianit pissarsiariumane­qaramik Katersugaasiviummi pigisai amerlartuinnavipput ilaatigut Nunatta inuiaallu Kalaallit kulturikkut eriagisaat Danmarkimit maannakkut siunissamilu uterterartinneqarmata inissaqartit­tariaqarlitigillu.

 

Apeqqutiginiarneqarsinnasoq alla tassaasinnaavoq aalajangernerup allatigut aningaasalersuisaria­qalernermik nassatariumaarsinnaasai. Tamatumani ilinniartut najugaqarfissai aammalu ilinniartit­sisuusussat illussaqartinniarnisaat eqqarsaatigalugit. Eqqaamasariaqarporli Ilimmarfiup pilersin­neqarneratigut ilinniartitsisut sulisullu maannakkut taarseraannerujussuat illuatungilerneqassasoq suliniutigineqartukkut aamma naatsorsuutigineqarmat. Suliffiummi kajuminnarnerulersussap atorfeqartitsinermi aningaasartuutit appariarnerannik kinguneqasssasoq takorloorneqarsinnaam­mat.

 

Aamma Inuit Ataqatigiit oqaluuserisatsinni pingaaruteqarluinnartutut isumaqarfigisarput manna puigortariaqarsorinngisarput manna tassalu maanna Nunatta avataanut ilinniariartortitatta affaannangajaasa maanga Nunatsinnut suliartorumallutik utertarnerat. Tassa utinngitsoortut 50 %-it missarpiaanniipput.

 

Ilimmarfiup aallartisarneqarneratigut Nunatsinnut uterarlutilluunniit Nunatsinni inuusuttut ilinniarusulernerannut Ilimmarfik kajumilersitsissaaq taamatullu pitsaassutsimik ilisimatusarner­mik ilisimasanillu katersuiffigineqarneranik pissuteqartumik Ilimmarfik ilorraap tungaannut sunniuteqassasoq aamma qularutissaanngilaq. Tamannalu inuiaqatigiinnut aamma nalitoorujus­suummat.

 

Ilimmarfiup piviusunngortinniarnissaannut ataatsimut isigalugu pilersinniarneqartut makkuum­mata Inuit Ataqatigiit tunngaviatigut akuersaalersaarpugut pilersinniarneqartummi tassaapput ilinniartut ataatsimoorfii annerusutut, ilinniartussanut piinnarnani ilinniartitsisussanulli kajumin­narnerulersitsisussat. Taamaattullu ilinniartut taamaatiinnartarnerannut ilinniartitsisullu taar­seraannerujussuannut illuatungiliisussaq.

 

Eqaassuseq annerusoq taamatullu nukinnik annerusumik atuinerulernissaq tassa ilinniartitsisussat ilinniutillu tamatumani pineqarlutik. Ilisimasat pitsaanerusut amerlanerusullu pilersinneqarnis­saat. Nunatta kulturikkut eriagisaasa ajornannginnerusumik takuniarneqartalersinnaanerinut saqquminerulersinneqarsinnaanerinullu periarfissat nutaat.

 

Nunat tamalaat suleqatiginerulernissaat anginerusoq. Meeqqat atuarfianni ilinniarfiusunilu anginerusuni sulisoreriikkatta pikkorissarlutillu ilinniarteqqinnissaannut periarfissat nutaat. Minnerunngitsumillu ilisimasanik katersineq inuiaqatigiinnullu namminiileriartortunut ilisimasa­nik siaruarterineq maannamik annerusoq.

 

Aaliangiiffigisassatut siunnersuut tunngaviatigut Inuit Ataqatigiinniit taamaalilluta tapersersor­parput.

Naggataatigullu suliassaq aappassaaneerneqartinnagu Inatsisartut Kultureqarnermut Ilinniartitaa­nermullu kiisalu Aningaasaqarnermut Ataatsimiittitaannut innersuunneqarallassasoq kissaatigis­savarput. Arajutseratarsinnaasimasavut taamaalilluni sukumiinerusumik nalilersuiffigineqarsin­naaniassammata. Ilisimavarpummi pingaartumik Kultureqarnermut Ilinniartitaanermullu Ataatsimiititaliaq suliap ingerlanneqarnerata nalaani Naalakkersuisunit assigiinngitsutigut apeqquteqaateqartarsimasoq ilai eqqarsaatigalugit suli maannamut akissutissarsiffigimanngisai.

Taamatuttaaq avataaniit aningaasalersuisoqarnissaa naatsorsuutigineqarmat aamma kissaatiginar­poq apeqqut tamanna pillugu Naalakkersuisut ukiunut tulliuttuni aningaasanut inatsimmut tamatumani sunniutissartai pillugit tulleriissaarinissarlu ilanngullit Aningaasaqarnermut Ataatsi­miititaliamut sukumiisumik erseqqissaateqarlutillu nassuiaateqarnissaat.

 

Taamaattorli Inuit Ataqatigiit erseqqissaqqikkusupparput Ilimmarfik pilersikkumagatsigu taamatullu suliaqarnissamut aallartitsinissamut maanna tunngaviusumik akuersaaratta.

 

Akuersaarusuppugut ukiunimi amerlavallaani Naalakkersuinikkut ingerlatsinermi qallikkut inuuneq pingaarnerutippallaarneqarsimavoq ilaatigut meerartatta inuusuttortattalu atuartitaaneri­sa ilinniartitaanerisalu isumannaatsuunissaa tunulliunneqaqqajaavallaarsimalluni, imarisamigut atortulersorneqarnermigullu. Allatut alloriaqqittariaqalerpugut.

 

Nunatta aningaasaqarnikku nammineq ingerlalernissaa niuernikkut isertissinnaasat annertusarne­qarnerisigut aatsaat siuarsarneqarsinnaammat ilisimalluinnarparput. Kisianni aamma ilisimaqqis­saartariaqarparput ilinniartitaanerup pingaartinneruneqarnissaa aamma taamak naleqartigimmat. Kiffaanngissuseqarusunnerullu annertusarneqarnissaanut aamma tunngaviummat.

 

Mogens Kleist, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:

Ilisimatusarfeqarfiup Ilimmarfiup pilersinneqarnissaa pillugu Inatsisartut aalajangiiffigisassaanut Naalakkersuisut siunnersuutaat Kattusseqatigiinniit imatut oqaaseqarfigissavarput.

 

Allaqqaammut oqaatigissavarput ukiaq Inatsisartut ataatsimiinneranni oqaaseqaatigisimasagut inmatsutigerusullugit. Taamaattorli saqqummiussat nutaat tunngavigalugit oqaaseqarusukkatta.

 

Ilisimatusarfissatut pilersaarutit annertuut atuareerlugit oqaatigissavarput pilersinneqarsinnaanis­saa assut soqutiginartuummat. Taamaattorli aningaasatigut pilersaarusiornerit annertuumik apeqquserusukkatsigit.

 

Ilinniarfiit assigiinngitsut ataatsimoortinneqarsinnaaneri soqutiginaateqarput. Aammali ilinniar­titsisoqarnikkut periarfissat annertuut atorluarneqarsinnaaneri iluatinnaateqarmata. Taamaattorli ilinniarfiit assigiinngitsut sanaartornissami ilaatinneqarallarlutik. Taassumalu saniatigut sanaq­qissinnaanissaat ammaffigineqarlutik.

 

Taamaattorli Kattusseqatigiinniit oqaatigerusupparput Naalakkersuisut sooq ilinniarfiit Nuum­miitiinnarnissaat apeqquserusullugit. Tassami ilinniarfiit taakkartorneqartut ilaat ajornanngivis­sumik sinerissamut siammartinneqarsinnaammata. Assersuutitut taasinnaavarput Isumaginnin­nermut Siunnersortinngorniarfik ajornanngitsumik sinerissamut nuussinnaammat aammalusooq taakkartorneqarsimasut ilaat inigisaminiiginnarsinnaanngillat.

 

Ilanngunneqartut taakkartorneqartut tassaapput ilinniarfiunngitsut toqqaannartumik inerisaavik Grønlandica Landsarkivet oqaasileriffik ammalu Grønlands Statistik. Taakku saniatigut taasissa­gutta ilinniarfiit marluk pilersaarusiorneqarput.

 

Minnerunngitsumik oqaatigerusupparput aningaasat fondiniit pissarsiarinissaat annertuumik apeqquseratsigit. Tassami ikinngeqaat. Taakkartorneqarpoq 45 mio.-it aammalu 71 mio.-it akornannit ujartorneqassasut. Taakkuami ilaannaat pissarsiarineqassappata sinneri kiap akilissa­vai tassalu allaasinnaanngilaq inuttaasut akilissagaat.

 

Siornatigut oqaatigisimasavut tassalu Atuarfitsialak pilersinniarneqartoq aammalu minnerunngit­sumik nunaqarfinni atuarfiit oqaluffiutigisut suli iluarsagassat annertuut eqqarsaatigalugit paasiuminaappoq Naalakkersuisut pissutsit taamaattut isiginngitsuusaaginnarmatigit. Aperisaria­qarpormi sooruna taamak tuaviortigisumik pilersaarut piviusunngortinniarneqartut nalunngikka­luarparput 93-imiilli eqqarsaatit saqqummiunneqartarnikuusut.

 

Aammalu minnerunngitsumik aningaasat Naalakkersuisut taakkartugaat atuarfinnut sinerissami iluarsaaqqinnissanut atorfissaqartinneqaqisut sooq atuarfitsialammut aaqqissuinissamut atuinnar­sinnaanngilaat.

 

Ilami bilagitut tunniunneqartut annertoqaat. Aammami taakkartorneqartut ilanngunneqartut ilinniartunngooq amerleriassasut. Taamatut allassimasut takujuminaatisippagut. Tassami ullumikkut nalunnginnatsigu ilinniartut taamaatiinnartartut amerlaqisut. Aammalu minnerunngit­sumik inuusuttuaqqat efterskolertartut ukiumut 250-it pallillugit sooq efterskolertinneqartarner­sut apererusunnarpoq.

Imaassimannginnerluni atuarfitsialammi atuartut qallunaatut ilisimasakippallaarnerat pissutaqa­soq taamatut inuusuttuaqqat 250-it ukiut tamaasa Danmarkimut atuariartortittariaqartartut imaluunniit ilinniartitsisussaaleqinerup kinguneranik kalaaliaqqat allatut ajornartumik aallartit­tariaqartartut Danmarkimut.

 

Inatsisartuni ilaasortap Jakob Sivertsenip ujartugaasa ilagaat nunaqarfinni atuarfiit oqaluffiutigi­sut aaqqiivigineqartariaqartut. Ilami aaqqitassat annertugaluaqaat taamaattorli Naalakkersuisut tusaanngitsuusaaginnartutut isikkoqarput.

 

Taamaattumik Naalakkersuisut siunnersuutaannut apererusunnarpoq aningaasartuutissatut naatsorsuutigineqartut eqqortuunersut. Tassami nalunnginnatsigu sanaartornerni annertuuni aningaasartuutit sipporneqangaatsiartartut.

 

Aaqqissuussassat pingaarnerusut siulliullugit pilersaarutit iluamilluunniit qulakkeerneqarsimann­gitsut aningaasartaatigut pilersinniarnagit. Taamaattumik Kattusseqatigiinniit oqaatigerusuppar­put Naalakkersuisut aningaasaliiffigisassatut siunnersuutaannut akuersaarsinnaannginnatta. Pilersaarutit iluatinnaateqaraluartut taamatut oqaaseqarluta oqallinnissamut ilaanissarput Kattusseqatigiinniit naatsorsuutigaarput.

 

Otto Steenholdt, attaviitsoq:

Ilinniarfissaq massakkorpiaq oqallisigisarput oqaatigineqarpoq 159 mio. kr.-inik akeqarumaartoq taavalu ingerlannissaa ukiumut ingerlanneqarnera 40 mio.-it missaanik akeqarumaartoq.

 

Taakkua takuinnarlugit kommunimut qineqqusaarnermi Nuummi ceremonihaliliornissarsuaq kisiat eqqaavara. Taakkumi oqaatigimmassut unapilorujussuaq 35 mio.-inik akeqassaaq. Qineq­qusaarnerli suli naanngitsoq takuloorparput 80 mio.-inut qaffakkaat tassa taassuma akissaralua.

 

Naatsorsuutigeriartigu taava 159 mio.-it ullumikkorpiaq suliluunnniit toqqaviliorneqarnani qanoq qaffakkumaarnersoq. Nuummi sananiagaq eqqagakku marloriaammik allivoq akia. Aamma soorlu qularutigisariaqassanngisoq Ilinniarfissuassap 159 mio.-it marloriaatinngorlutik immaqa allaat taamanikkussamut qaffakkumaartut.

 

Tamakkua ullut tamaasa tusartaleratsigit pilersaarutit imaattunngooq imapilorujussuit akeqaler­tarnerit taanna pukusutsinniittuartariaqarpoq. Tassami oqaatigineqartut tusarpakka upperissagigut imaluunniiit upperaagut nammineq innuttatsinnik sullinneqassalluta. Kisianni atuartitaaneq ilinniartitsisoqarnerlu ullumi oqallisigigatsigit tamakkua anersaajusimapput meerartagut taakku­ninnga nunaqqatitsinnik ilinniarluarsimasunik ilinniartinneqassasut.

 

Tassami ullumikkut takulerparput ilinniarsimanngitsunik ilinniarteqqitassanilli allatut ajornartu­mik ujarlertariaqalersimalluta. Oqaaseq tusarneqaaq sapiissuseqarneq taamaasiornissamut. Tassa tassaasoq sapiissuseqarneq kisianni soorluuna oqartariaqartoq soorluuna sikumut tooriartarne­qanngitsumut avalassaarniarsarisugut.

 

Kisianni oqaatigisariaqarpara taamaattumik ilinniarfeqartariaqarnerput siunissami assortuussuti­gisinnaanngilarput ornissavarput. Apeqqutaaginnarporli taamaattuliornissamut piffissaq aningaa­saqassuserlu qanoq isikkoqarumaarnersut.

 

Nuummi Ilisimatusarfik oqallisigineqartussaq oqaatigeqqaarlara, atinngua assorsuaq aamma uanga eqqarsaatigisimagakku. Siumukkut oqaatigisaat aamma soorunami atissaatut eqqarsaatigi­neqarsinnaavoq angakkulerivallaarnersuarli suna Kalaallit Nunatsinni aallartinneqaraangat angakkuunngikkunik qivittuunngikkuni sannataanngikkunik qajaanngikkunik umiaanngikkunik tamarmik tassunga sammineri ila qatsunnarsilermata.

 

Aamma ukua angakkulersaartuummata immaqa angakkussarfimmik taagaanni immaqa atorne­qarsinnaagaluarpoq. Ajunngilaq atissaa takkukkumaarpoq.

 

Tassa Nuummi Ilisimatusarfik taasarparput silarsuarmi Universitetet minnersaattut maannalu Naalakkersuisut siunnersuutaat tassaavoq Universitetevimmik tassa ilisimatuunngorniarluni ilinniarfimmik pilersitsiniarneq.

 

Saqqummiussaq ussaarutini kusanartumik nipilik eqqarsaatigilluarlugu nalilersorluartarialik imaannaangilaq ilaatigut ilisimatuut avatitsinni najugallit uatsinnut uparuartuutigisaat. Paasisi­masaqarani akuliunnertut taagorneqartuartartut, tassa piniakkat eqqarsaatigalugit. Ilisimatuunn­gorsarfissap uagut nunaqqatigut tamatumunnga pisinnaalersinniagassatut siunniunneqarpoq.

Soorluli oqareersunga ilinniartitsisussaaleqineq pukusutsinniitissavarput.

 

Saqqummiussaq atuarakku qanga Inatsisartuni saqqummiussimasara eqqarsaatigaara, tassalu allaat meeqqaat atuarfiini ukiuni naasilersut pikkorilluartut sineriak tamakkerlugu atuarfimmik pikkorilluinnartumik ilinniartitsisulerlugit katersorlugit imaannaanngitsumik Nunatsinni suliffin­ni atuarfinni allarpassuarnilu ajoraluartumik qallunaaginnaasavinnik qullersalersukkani atorfeqa­lerumaarnissaat anguniarlugu ilinniartitsilernissaq.

 

Siunnersuutikkut ilisimatuunngorniarfik pilersinniarneqarpoq ilaatigut qarasarissortarta allanut tuttarunnaarlutik nunaminnut ilisimasarialinnik tunniussuilernissaat anguniarneqarluni isuma taamaattoq assortuinnagassaanngilaq.

 

Anguniagassat imaannaanngitsut marluk ataatsikkoorniarneqarput, tassa Atuarfitsialak unalu ilisimatuunngorniarfissaq. Oqaatigisariaqarparput Atuarfitsialak qulakkiikanneripput naak illutassai atuartitsisussaalu suli puugutaasamut ilillugit uagutsinnut isaanneqanngikkaluartut. Taamaattoq siunertaq qularnarani ilaatigut nalorninartoqarluni qanilliartorneqarpormi.

 

Aallartinissarnissaani ilisimatuunngorniat naamattunik Nunatsinneersunik ilinniartitsisussaqann­gillat. Taamaattumillu oqarta aallaqqaataanik avataaniit pissarsiariniarneqassallutik. Inuit maani 50.000-it sinnilaaginnarlugit inulimmi aamma aallaqqaammulli naammattumik ilisimatuunngor­niarfik ilinniartussaqartinnerparput. Tassa ullumi atuartitaaneq aamma eqqarsaatigalugu.

 

Taakkuinnaat taavakka naak aamma allat aallarteqqaat ajornartorsiutigisartagaat imaannaanngit­sut aqqutigisartussaallutigit. Ilisimatuut ilinniartitsisutut atugassagut, tassa avataaniit tikisitassa­gut qanoq piumaqassanersut tassa akissaatimikkut ineqartitaanermikkut meeqqamik aappamik ilaginissaannut piumasaqaatigisinnaasaat uagutsinnut oqitsuinnaassanngitsutut takorloorneqar­sinnaapput soorlumi ullumi tikisitsiuarnitta apeqqutit piumasaqaatillu taamaattut nassatariuaraat.

 

Meeqqat atuarfianni ilinniartitsisuinnarnik seminariami atuarsimasumik ima amigaateqartigaagut inatsisiliorniarlerluta atuartitsisunngorsinnaasunik sumiluunniit naammagalugit aallaavigalugillu meeqqat atuarfiannik ilinniartitsinialunnialerluta.

 

Ilisimatuunngorniarfik ilisimatuunik atuartitsisoqartussaq taamatut ilinniartitsisussarsiorsin­naanngisarput saqqummiussamilu oqaatigineqanngilaq pilersaarummut ilinniartitsisunngorusut­tut imaaginnavinnersut tassa ullumi pissutsit eqqarsaatigalugit.

 

Apeqqutigineqarpoq pilersaarummut akissaqarnersugut. Aperisorlu tassalu Naalakkersuisoq aamma akissummini imminut akiniarsarigaluarpoq ima nipilimmik, uagut akissaqanngilagut fond-tilli kikkunnit pigineqarnersut pilersaarummullu aningaasanik tunisiumanersut piumassuse­qarnersullu Inatsisartunut oqaatigineqanngilaq. Imaluunniit oqaatigineqarsinnaanngilaq.

 

Ilumut inuusuttortatta amerlanerujartuinnartut ilinniarnertuunngorniarfimmi ilinniarnissartik toqqartalerpaat. Siullermik pitsaanerunnginnerluni nunat sanilitta Danmarkillumi Universitetiitii­ni inuusuttatta atuarnissaat Naalakkersuisutigoortumik ukiuni aggersuni qulakkerluinnarlugu isumaqatigiissutigeqqaassallugu.

 

Taamak oqarpunga qularigakku ilisimatuunngorniarfissap ilinniartussai naammattut ukiuni siullerni Nunatsinni atuarfiup ilinniartussaatut tunniussinnaanngikkigut. Nunani sanilitsinni inuusuttortavut ilinniareersimallutik nunaqqatiminnillu ilinniarnertuunngorniarfimmi atuartitsi­sunngorsinnaallutik piareernissaat utaqqeqqaartariaqannginnerpa?

 

Ilinniarnertuunngorniarfik imaaliinnassanerpa; nunani allani ilinniarnertuunngorusuttunik taakkualu ilisimatoortaannit atuarfimmi ilinniartitsisuusariaqartunit atuarfik atorneqarnerussallu­ni.

 

Isumaga paasineqariinnguatsiarmat takinerusunik oqaaseqartariaaruppunga. Marluk piorsagassat imaannaanngitsullu ataatsikkut aallartinnissaat nukissaqarfigalugillu akissaqartinnerpagut. Taamaattumik Inatsisartut silatusaassapput Naalakkersuisunut imaattumik siunnersuuteqarunik: Nukissaqarfipput siulleq siulliullugu piviusunngortitsigu. Taannalu piareerpat tullia pilersaaru­siorluariarlugu aallartinniarsariumaarparput.

 

Ilinniarfissuup oqaluttuarisaanitsinni pingaaruteqarsimassusia taputartuunneqarpoq. Tamannalu­mi ajunngilaq. Eqaamassavarpulli ilinniarfissuaq aallarteqqaarami ajoqissanut kalaallinik qaammarsaanissamut atorfissaqartinneqaqisunuinnaq sulisinneqarsimasutut oqaatigisariaqarmat.

Inatsisartunut ilaasortaasugut aperineqarpugut pilersaarummut saqqummiunneqartumut piumas­suseqarnersugut. Saqqummiussisup qimmeqarnerarpaatigut oqarfigalutalu nalunngikkipput sumukarnissarput. Qamusioqquaatigut aallajaarniassagattagooq. Kisiannili oqaatiginngilaa qimuttussagut, tassa qimmeqarnerarmatigummi qimoriarsarneqarsimanersut. Taakkulu qimoriar­sarneqartigatik qamutinik kusanartunik piariikkanik qimussersussamillu atisarissaarluni iperaat­tamik tigummisumik piareersimanerartumillu suminermilluunniit aallarussisinnaanngillat.

 

Lise Skifte Lennert, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermul­lu Naalakkersuisoq:

Qujanaq. Siulliullugu soorunami Naalakkersuisut partiit tapersiisut qutsavigaat. Ukiarmi Inatsisartut tunngavissanik erseqqinnerusunik qinnutigisaat naammassineqarsimavoq. Tamannalu naammassisaq angisuujuvoq ullumi inimi partiinik tapersiisunit aamma erseqqissaatigineqarpoq.

 

Partiinut Kattusseqatigiinnut attaviitsumullu taassuma saniatigut ataatsimut oqaaseqareernerma saniatigut oqaaseqalaarusuppunga aamma.

 

Siullermik Siumup erseqqissarmagu ilinniagaqarneq ilisimatusarnerullu ataqatigiinnera. Kiisalu aamma atorluaanissaq arlaleriarlugu uterfigisarlugu atorluaanissamik anguniagaqarluni taamatut una Ilimmarfeqalernissaq imaluunniit Ilisimatusarfiup taamatut inissinnissaata ujartorneqarnera erseqqissuliuutigimmassuk. Kiisalu aamma aningaasaliissutissanik ilinniartitsisunik illutanillu atorluaanissaq aamma innersuussutigalugu.

 

Neriuppunga taakkua Siumuminngaanniit apuunneqartut udvalgemi suliareqqinneqarnissaani aamma isiginiarneqarumaartut. Pingaartillugu tassa ilinniartut pitsaasumik avatangiiseqarnissaat aamma arlaleriarluni Siumuminngaanniit erseqqissarneqarmat qutsatigivara.

 

Taavalu Inuit Ataqatigiit tungaaninngaanniit aamma taamak ersaritsigisumik taassuma anguniak­katta taperserneqarnera ersarissumik erseqqissuliuutigimmassuk aamma qutsatigissavara. Imatut ersaritsigisumik aamma oqaatigineqarmat Atuarfitsialammut sanillullugu aamma taakkartorne­qarnerani. Aappaata aallunneqarnerata aappaa mattutissanngikkaa, taamatut isumaqarpunga erseqqissuliorneq taanna kusanartuusoq.

 

Atassutip oqaaseqartuanut imatut oqaaseqalaarusuppunga. Siullermik soorunami tupiginngit­suunngilara Atassutip ilinniartitaaneq taamatut pingaartitsigalugu qineqqusaarutigisarlugu massakkut taamatut ilinniartitaanerup iluani annertuumik anguniagaqarnerput tapersersorsin­naanngimmagu. Kisiannili aammalu suliassap aallartinnerani nalunngilara peqataalluarsimasusi. Kisiannili tassa uani Atuarfitsialammut sanilliupparsi Atuarfitsialallu qinerusunnerullugu.

 

Tassungalu tunngatillugu imatut oqarusuppunga, Atuarfitsialammut pilersaarutit soorunami Naalakkersuisut nalunngilaat. Aammalu Ineqarnermut Pisortaqarfik Ineqarnermullu Naalakker­suisoq suleqatigalugu pilersaarutit annertoorujussuit ingerlatereerpagut. Taavalu aamma nalunn­gilara Ineqarnermut Naalakkersuisoq nassuiaateqartussaasoq.

 

Neriuppungalu aamma taakkua nassuiaatit pilersaarutaareersullu Inatsisartut massakkut ataatsi­miinneranni paasissutissatut anertuutut tiguneqarumaartut imaammammi tassa arlaannaat qinissanngikkipput. Atuarfitsialak qinerutsigu taava Ilimmarfik pisinnaajunnaassagipput aamma taanna akissuteqatinni erseqqissumik apuussimassallugu.

 

Kiisalu Kattusseqatigiit oqaaseqartuannut aamma tassa taanna innersuussutigiinnassavara tassunga oqaatigisara taamatut Atuarfitsialammut sanilliullugu pinianngilagut. Kisiannili tassa tassani pilersaarutivut ingerlatereeratsigit, taavalu una Ilimmarfik taamatut noqqaassutigineqar­mat taamatut annertutigisumik sulisitsisimavugut. Neriuppugullu aamma tassa taakkua naak ilaatigut ingammik Atassumminngaanniit oqaatigineqaraluartut nutaarsiassartaqanngitsut.

 

Kisianni taanna uanga takusinnaanngilluinnarpara tassami inuppassuit sulisissimavagut tassa nutaarsiassarpassuillu saqqummiussorsimallugit.

 

Otto Steenholdtip ujartorpaa ukua allat oqaaserisai uterfiginngikkaluarlugit, kisianni naammattu­nik ilinniartussaqassanersugut ujartormagu. Tassani oqaatigisinnaavara 17-ininngaanniit 24-t tungaanut ukiulli 2001 - 2009-p tungaanut 1500-orpiaat missaaniimmata. Taavalu tassa taakkua ineriartornitsinni ukiut taakkorpiaat inuusuttuaqqat amerlanerpaallutik. Taamaammat tassa taanna ataatsimilluunniit annilaangassutissaanngilaq. Ilinniartussaqarnissaa qularinngilluinnar­parput.

 

Taavalu aamma aningaasaliinissaq aamma iserfigigakku tassa aamma akissuteqaatinni eqqaavara taamatut una akuersissutigineqassappat Inatsisartunit tassa piareersimavugut suliassap taassuma aningaasaqarnissaanut tunngasumik pimoorullugu ingerlanneqalernissaa. Qujanaq.

 

Godmand Rasmussen, Atasssut:

Uanga attorniakkakka arlaqarput. Siullermilli oqaatiginiarpara demokrati malillugu sulissagutta Atassumminngaanniit akuersaarsinnaanngilluinnaqqissaarparput aamma ataasiaannarata mianer­soqqussutigisareersimavarput oqaluttarfimmiittoq ataqqinerusariaqarpoq. Inatsisartunut isersi­manngilagut oqaluttarfimmut qaqinitsigut illaatigitikkiartorluta. Kisianni sulerusuppugut inuiaqatigut sullillugit. Aamma Siumup gruppeninngaanniit taanna piumasariniarpara. Grupper­nissinni taanna eqqaasitsissutigilaarniarisiuk. Ataasiartoqalinngilaq taamatut pisoqartarnera. Illuatungiliuttut soorluuku tassani naleqanngissusiat nittarsaanneqartartoq. Pissuseq taanna kusanaappoq aaqqittariaqarlunilu.

 

Siullermik Naalakkersuisup akissuteqarnermini aatsaannguaq oqaaseq atorpaa Atassut tupigalu­gu atuartitaanermut taamannak soqutigisaqartigaluni massakkut isumaa allanngorsimasutut immat. Isumaqarpunga una Atassutip oqariartuutaa una atuarnerullualaarukku uani pineqartumi akerliunnginnerput ersarimmat.

 

Kisiannili piffissanngorsorinagu tassani saqqummiussivugut. Assersuutigiinnariartigu ullumi radioaviisimi tusarparput susoqartoruna aalisartortatsinni. SIK-p isumaqatiginninniarnissaa aajunaralaarsuaq. Aalisartunngooq assersuilerput sivitsussappat Nunatta akissaqartissanerpaa. Inuutussarsiut taamak pingaaruteqartigisoq Nunatsinni aningaasanik isaatitsivipput isumaqarpun­ga aamma qissimigaartariaqaripput.

 

Uani Naalakkersuisut saqqummiussimasaat ersaqqissaqqisavara ataatsimineeqqamilluunniit tunngaviatigut uagut akerlerinngilarput Atassummiit. Kisiannili ullumikkut Nunatta aningaasat tunniussinnaasaat peqassuserpullu eqqarsaatigissagutsigu isumaqarpunga naleqquttuunngitsoq ullumikkut taanna saqqummiutissallugu. Tunngavia ajunngilaq, aamma oqartoqarpoq ilinniartut kiisami maani ineqartut kiisami pineqalissasut.

 

Isuma ajunngeqaaq. Kisianni aperisa Nunatsinni inissaaleqineq taamak angitigitillugu ilinniartor­tagunaasiit ineralerunik taava sussappat. Taakku kukkussutitta annerpaartarinikuussaa Nunatsin­ni inissaaleqineq salliutissimanngilarput. Aamma annaajortulissavagut ilinniartut ineralerpata.

 

Aamma uani tupigilluinnarpara isumaqarama uani Inatsisartuni oqallisiginiagarput tassaassasoq Inatsisartut aalajangiiffigisassaat. Siumup oqaaseqartuata avataaninngaanniit inuit assigiinngit­sorpassuit saqqummiuttaqattaarpai. Isumaqarpunga taakku aalajangiisussaanngitsut inuit allat avatitsinniittut. Kisianniuna, Inatsisartut oqaluuserisassami aalajangiisussaasut.

 

Sinnattugaq nalunngeqaarput taanna qangali atuartarnikooqaarput. Kisianni ajussaqaaq Inatsisar­tut arlaannarpulluunniit sinnattorsimalluni aamma oqalulersorlu aamma oqaluttarfimmiit piviusunngortinniartalissagutsigit. Augo Lynge taanna atuakkiaa ukiut 300-inngortorsiornerat assersuutigisimasat nuannarivara. Kisianni suli nallinngilaq. Isumaqarpungali aamma angujartor­neqarumaartoq ukiorpassuit qaangiutsinnagit.

 

Una massakkut eqqarsaatigisarput imaluunniit saqqummiunneqartoq oqareerpugut tunngavimmi­gut ajunngilaq. Kisianni Inatsisartut sulisussaavugut nuna tamaat ataatsimut sullittussaallugu. Sunamitaava pitsaaneruva, ullumikkut atuartut ilaat containerini atuartut. Taakku aamma eqqarsaatigineqassanngillat. Atuarfiup tungaatigut nunaqarfinnilu kinguarsimasorujussuulluta nalunngilarput.

 

Ilisimatusarfissuarmut pisseriarneq oqimaassaqaaq containerimut atuarfimminngaanniit Ilisima­tusarfimmut pissitsinneqassagaanni. Isumaqarpunga una nammineq aatsaannguaq eqqartorne­qareersut oqaaserineqartullu sumiissuseq eqqarsaatigiinnarlugu uani nalilersuiniarneq eqqarsaati­geqqittariaqalersoq. Ilumuuippoq ineqarniarneq erngup aqqutai nukissiorfiit, sorpassuupput akissaqartinngisagut.

 

Ullumi kina oqarpa ullumikkut taanna saqqummiunneqartoq piviusunngussappat aamma ingerlatitsinermut inissaqarniarnermut qanoq annerutigisumik sunniuteqassasoq. Aamma partiit apererusuppakka ataatsimiititaliami ilaasortaaqatigisarsimasakka ilaasortaaqatikkalu suli aalajangiusimaneraat suna tamarmi Nuummut katersuuffiutinneqarnissaa. Naalakkersuisummi siunniutereersimavaat tamakkuninnga suliffeqarfinnik annertuumik pisoqartillugu Kalaallit Nunaannut siammarterineq siunniunneqassasoq.

Taanna isikkoq pitsaasuunera piinnarlugu ullumikkut aamma tassa aaliangerneq taanna atuinnar­parput? Uffalu oqalulluta suna tarmarmi siammartinneqassasoq Nuummut katersuutsitsineq taanna pakkersimaassagutsigu. Isummat taamaattut paasivakka qalliinnarsiortumik aalajangiiffi­gineqartarsimaneri.

 

Tunngavilimmik oqartassuugut aalajangersimasumik. Asuli oqaluttarfik una atorneqassanngilaq nalunaaquttat akunnikkaartumik isummat allanngortiteqattaarneri oqaatigisaqattartassallugit. Taanna qalleqqerusuppara ilungersortumik qinnuteqarfigerusuppara. Aamma Inatsisartut Siulittaasuat isumaqarpunga eqqummaarinneruffigisariaqarit, uani nuanninngilaq oqaluttarfim­miilluni taamatut pissusilersorfigineqartarneq.

 

Ilungersorluta Nunatsinnik aaqqiiniaqataarusulluta uunga qaqiniartarpugut illaruaatigitikkiartora­ta.

 

Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasuat:

Taava oqaatigiinnassavara eqqaasitsissutigisara immaqa tusarsimanngikkit. Taamaattumik uumap oqaluuserisap qimappallaannginnissaa kaammattuutigaara.

 

Augusta Salling, Atassutip oqaaseqartua:

Qujanaq. Tassa oqaatigerusutama amerlanerit Guulumaap oqaatigereeraluarai kisianni pisariaqar­tippara maani erseqqissaatigilaassallugu taamatut uagut aamma nalilersuisariaqarnermik ima­luunniit aningaasaligassap taamak annertutigisup tulleriiaarinermut inissinneqarnissaanut pingaartitsinitsinnut tunngavitta pingaarnersaasa ilaat aamma eqqaasariaqarlugit.

 

Tassa ukiarmi ataatsimiinnermi maani amerlanerussuteqangaartut maanni isumaqatigiissutigivaat piumasaqaatit aalajangersimalluinnaqqissaartut saqqummiunneqartariaqartut uunga nalilersuinis­samut aamma sanilliullugit aamma eqqarsaatersuutinut ilanngunneqartariaqartut. Tassalu meeqqat atuarfiisa aaqqissuunneqarnissaanut aningaasat qanoq annertutigisut massakkut atorfis­saqartinneqarpat? Piffissallu qanoq sivisutigisup iluani tamanna naammassiniarneqassava?

 

Taakkua ullumikkut takussutissanngorlugit tunniunneqarsimanngillat taamaattumillu aajuna aamma ernumanartua, Naalakkersuisut saqqummiussinermini oqaatigivaa ilimagilluarsinnaagat­sigu avataaniit aningaasalersuisoqarsinnaanera. Ilisimagilluarsinnaagatsigu. Aamma ima nangip­poq; kisianni soorunami qulakkiivillugu oqaatigisinnaanngilarput. Tamassa ernumanartut.

 

Aningaasarpassuit atorfissaqartippagut Nunatta pitsaasumik ineriartortinnissaanut. Oqartarpugut, qanortoruna aningaasarpassuaateqaraluarutta uku ajornartorsiuterpassuit aaqqissagaluarpagut, kisianni tamakku akissaqartinngilagut.

 

Atuarfik meeqqat atuarfiat eqqaareerparput, Atassummi saqqummiussinitsinni, aamma ilissi arajutsisimanngilarsi. Tamanna ukiarmi ataatsimiinnitsinni oqaatigaarsi tamassi. Meeqqat atuarfiat iluarsartuussiffigineqarnissaminut pisariaqartitsingaangaarpoq. Ukiuni qanittuni tamanna aaqqinniarneqartariaqarpoq.

 

Taamaattumik tamakku ilaatigut pissutigalugit uagut pingaartipparput uumap pilersaarutip annertoqisup tulleriiaarinermut ilanngunneqarnissaa. Aamma isumaqarpugut tunngavigisat qinnutigineqartut naammassineqartutut oqaatigineqarnerat taanna eqqunngitsoq.

 

Pissutigalugu tunngavissatsinnut ilaatikkusussimagatsigu taakku eqqaasavut massakkut Nunat­sinni pisariaqartitsinerit pisariaqartinneqartut aaqqissugassarpassuit aamma tamakku aningaasa­lersorneqarnissaanut tunngassuteqartut.

 

Uani eqqaaneqartoq soorlu oqaatigineqavinngikkaluarpoq toqqavissumik paasissutissat naam­manngitsut ukiarmi aalangiisinneqariaraluaratta tunniunneqarsimasut. Kisianni immaqa maani qisuariartoqarnera tunngavigalugu taamak oqartoqartoq naatsorsuutigisinnaavarput.

 

Kisianniuna uagut imannak paasigipput. Siorna maani saqqummiussisoqarnissaanut tunngatillu­gu paasisitsiniaaneq annertoorujussuaq Inatsisartunut aamma ingerlanneqarnikuuvoq. Avataa­ninngaanniit sulisinneqartut takkullutik seqissittakkat atorlugit suliaq qanoq ingerlanneqarnersoq qanorlu nassuiaalluta paasitinniarsimavaatigut. Uagullu assorujussuaq paasilluarsimavarput taamanikkut pilersaarutit qanoq isikkoqarnersut. Taamaattumillu ullumikkut saqqummiunneqar­tut uagut uatsinnut nutaarsiassaanngillat.

 

Atassutip ilinniartitaaneq tapersersugaraa ilumoorpoq, taamaappoq. Taamaattumik aamma pingaartipparput qaffasinnerusumik ilinniartuusussat meerartagut aamma pitsaanerusumik ilinniartitaanerat aaqqissuussiffigineqassasoq. Taamaattumik Atuarfitsialak tapersersungaarlugu ingerlapparput.

 

Kisianni aamma nalunngilarput ilissitulli nalunngitsigaarput, meeqqat atuartut pitsaasunik avatangiiseqartariaqartut, qiimallutik nuannaarlutik ilinniarusussuseqarlutillu ilinniassagunik. Taamaattumillu uagut tulleriiaarinitsinni pingaartinneruvarput meeqqat atuarfiisa piaarnerusumik aaqqiivigineqarnissaat. Naak oqartoqaraluartoq aamma IA-kkut tungaaninngaanniit taakkua imminnut noqquutsinneqassanngillat, sanileriillutik ingerlatinneqassapput.

 

Kisianni nalunngilarput massakkut pissutsit qiviaannaraanni ukiuni ingerlasimasuni atuarfeqarfiit aaqqissorneqartariaqartut kinguartiterneqartariaqartut akissaqannginneq pissutigalugu. Taava immaqa tamakku piaarnerulaartumik aaqqiivigineqarsinnaassagaluarput tulleriiarisinnaanerput pitsaanerulersissinnaagaluarutsigu. Tassunga killikkallarpunga. Qujanaq.

 

Mogens Kleist, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:

Takoriartigit uku pilersaarutigineqartut pilersaarutigineqartunit ilinniarfiit qassiuppat 1,2,3. Sinneri suuppat 1, 2, 3, 4, 5 ilinniarfiunngitsut. Imaappoq Namminersornerullutik Oqartussat suliffeqarfiutaat ilinniarnermut attuumassuteqanngitsut toqqaannartumik kisiannili Namminer­sornerullutik Oqartussat suliffeqarfiit taakku atortagaat.

 

Millionit qassit atorlugit una pilersaarutit assigiinngitsut ukua sananeqarpat atorneqarpat. 18 mio.-it.

 

Siumumit oqaatigineqarpoq Ruth Heilmannimiit paasissutissat ersarissut naammattut pigigatsigit taamatut siumukkormiut taamatut akuersaartut. Aap uani ersarissorujussuarmik kusarnartorujus­suarmik taakkartuisoqarpoq. Kisianni aningaasartassai taakku amigaatigineqarput 45-niit 71 mio.-inut qulakkeernikuuisigit. Imaluunniit qanoq Naalakkersuisut qulakkeersimanerlugit taakku aningaasat.

 

Imaappa tassa konto 80-iminngaanniit aningaasanik atorneqanngitsuninngaanniit tigooraalluta taakku matussusertassavagut. Tassa taanna tunuliaqutaralugu uanga naatsorsuutigisinnaavara Naalakkersuisut taamak pilersaarusiornermut massakkut akuersaartut massakkut IA-minngaan­niit Siumukkullu.

 

Pilersaarut ataatsimut isigissagaanni iluatinnaateqarpoq soorunami, iluatinnaateqarpoq. Kisian­niuku taakku aningaasartassai. Taamaattumik Naalakkersuisut ersarissumik taamatut fondininn­gaanniit oqalugatik fondininngaanniit sinneruttut tigussavagut. Pilersaarusiornermi soormi ilanngussinnaanngilaat taamaalilluta aamma pitsaanerusumik uunga pilersaarummut uagut naliliisinnaanissatsinnut tunngavissaqarsimassagaluaratta.

 

Innuttaasut aperigutsigit aqqusinermi 150 mio.-ilimmik ilisimatusarfittaarusuppisi? Imaluunnniit inuit inissaaleqisut siulliukkusuppisigit? Immaqa inissaaleqisut taakkua annertunerusumik imaattussavaat. Johan Lund Olsen IA-minngaanniit ilinniartut 50%-ii utinngitsoortartut. Aap ilinniartut taakku 50%-it kikkuuppat? Ilisimatusarfimmi samani atuartut, ingeniørimut atuartut, nakorsat juristit, biokemikerit assigiinngitsullu. Assersuutigalugu oqaravit 50%-it affai, utinngit­soortartut Nunatsinnut. Taasinnaanerlugit kikkuunersut ilinniartut.

 

Tassa taakkuussappat ilisimatusarfissami tassani atuartussat? Imaluunniit qanoq. Aamma assersuussivutit Savalimmiormiut namminneq imminnut pilersulereersut. Aap savalimmiormiut ima qaluunaat systemiat atorluartigaat Danmarkimi savalimmiormiut atuartut qallunaat SU-anit pisartagaqarput. Imaappoq uagut ilinniartuutigut Danmarkiliaraangata maanngaanniit akilersor­tarpagut. Kisianni savalimmiormiut imatut isiorput qallunaat naalagaaffiata SU-aninngaanniit pissarsiaqartarput. Taanna ilumoorpoq.

 

Taamatut Ilisimatusarfimmik annertuumik pilersitsiniarnermi annertoorujussuaq atorneqartus­saassooq tassa 8000 kvadratmeteri tikillugu. Nuup kommuniani nalunngikarput inissaaleqiner­mut tunngatillugu maannakkut sanaartornissamut pilersaarusiortut. Tassani inissat anertoorujus­suit isumaqarpunga aamma sipaarneqarsinnaagaluartut.

 

Taamaattumik pingaaruteqarpoq taamatut maannakkut naliliinissami suut pingaartissavagut. Atuarfitsialammik oqaluppugut. Aap Atuarfitsialak ingerlavoq. Kisianni aamma suli annertoqaat Atuarfitsialap iluani aaqqitassat.

 

Piffissami aggertumi Jakob Sivertseni nalunngilara Inatsisartuni matumani siunnersuutigisaa toqqammavigalugu nunaqarfinni atuarfiujutigalutik oqaluffiusut annertuumik aaqqitassaasut. Tamakku aamma aaqqinniarnissaa tungitsinninngaanniit isumaqarpunga pingaaruteqartut.

 

Taamaattumik una pilersaarut tungitsinninngaanniit imatut akerlerinngilarput kisinniliuku aningaasartassai suminngaanniit taakku fondininngaanniit qulakkeerneqartussat qanoq inissisi­masut.

 

Uanga nammineq nalunngilara Ilisimatusarfimmi samani inissaq qanoq annikitsigisoq. Aamma immaqa arlallit nalunngikutsoorpaat. Annikittuararsuuvoq. Kisianni ilimagineqassappat Ilisima­tusarfissarsuaq taanna aallartippat taava ilinniartut amerleriataassapput. Taanna assorujussuaq amerleriataassapput. Taanna assorujussuaq takujuminaatsippara maannakkut Ilisimatusarfimmi ilinniartut eqqarsaatigissagaanni atuartut immaqa 20-t aallartikkaangata qassit naammassisarpat. Imaanngilaq inissaaleqineq takanani pissutasoq. Kisianni assigiinngitsunik pissuteqarlutik.

 

Illuatungaatigut aamma iluatinnarpoq taamatut Ilisimatusarfissuarmut tunngatillugu ilinniartitsi­sut siammasissumik atorluarneqarsinnaaneri.

 

Kisianni eqqarsaatigilaariartigit, Inunnik Isumaginninnermut ilinniarfik atuarfik sooq sinerissa­mut ajornanngitsumik nuussinnaanngilarput. Taamaalilluta maani illoqarfimmi ilinniartut inissaaleqisut taava taakku aamma ikiorsinnaassavagut. Ajornartoqanngilaq taamaattumik eqqarsarluaqqaalaariarta taamatut Ilisimatusarfissarsuarmik aallartitsigata periarfissagut ilinniar­fiit sooq ataatsimoortissavagut.

 

Illuatungaatigut oqaloriarluta Nuummut suna tamarmi katersuunneqarsinnaanngilaq aamma sinerissamut siammartiterisariaqarpugut. Maannakkut tassa aatsaat oqartariaqarpugut katiterinia­lerpugut ersarinnerusumik.

 

Sooq Nunatsinni taamatut GrønlandsStatistik Nuummiissava, pisariaqarpa Nuummiinnissaa? Aamma taakku assigiinngitsut tassaniittut uani taakkartorneqartut. Pisariaqarpat Nuummiinnis­saat?

 

Imaluunniit eqqarsaatigalugu oqaatsinut taanna, oqaasileriffik aamma Nuummiittariaqassava? Suna tamaavimmi Nuummiissinnaanngilaq, siammartiterisariaqarpugut. Taamaattumik aamma uku assigiinngitsut Ilisimatusarfeqarnermut eqqarsaatigineqartut ilinniarfiit assigiinngitsut taakkartorneqartut ukua ilinniarfiunngitsut. Inerisaavik ilinniarfiunngilaq. Atuartitsinermunut taanna imaattuusoq atortussanik sanaffiusartoq. Grønlandica, Landsarkiv, GrønlandsStatistik, Sprogsekretariatilu toqqaannartumik ilinniarnermut attuumassuteqanngillat, taamak oqassagaan­ni. Suliaqarput Namminersornerullutik Oqartussat iluanni. Taamaattumik tungitsinninngaanniit taamatut aningaasatigut qulakkeerisimannginnerit toqqammavigalugit uagut tungitsinninngaan­niit una iluatigigaluarlugu aningaasartai qulakkeerneqarsinnaappata Naalakkersuisuninngaanniit soorunami taava uagut akuersaarsimassagaluarpugut. Qujanaq.

 

Ruth Heilmann, Siumup oqaaseqartua:

Qujanaq. Tassan uanga aamma soorunami isumaqatigaara suut tamarmik ilinniarfiit Nuummiit­tariaqannginnerannik. Kisianni Nuup ilisarnaatigaa ilinniarfissuaq aamma isumaqarpunga tulluarnerpaasoq Siumuminngaanniit aamma massakkut pilersinniarneqartup Nuummiinnissaa aamma tunngavissaa akuersaarneqareerpoq Nuup kommunianinngaanniit taamaattumik pisaria­qarpoq Nuummiinnissaa.

 

Taanna allanngortinneqarsinnaagunanngilaq uani tunngaviusumik pilersaarusiaq taamatut aallaaveqarmat. Kisianni isumaqartigaara soorunami ilinniarfiit allat eqqartorneqarsinnaapput illoqarfinni allaniissinnaanerat.

 

Atassut oqaaseqarnermini inissaaleqineq allallu ajornartorsiuterpassuit inuiaqatigiinni taakkar­sorniarpai. Isumaqarpunga aamma uagut nalunngikkigut Inatsisartuni suut inuiaqatigiinni ajornartorsiutaanersut. Uunga illuatungilersuuttariaqanngillat massakkut pilersinniagaasumut Ilisimatusarfimmut.

 

Tassami oqartarpugut timiusaannaq inuup inuussutigisinnaanngilaa, aamma anersaakkut piorsar­nissarput kalaallit inuiaqatigiit pisariaqartipparput. Aamma ilinniartussagut allanut nassiuttuaan­narsinnaanngilagut nunanut allanut. Pisariaqarpoq Nunatsinniinnissaat. Soorlu oqartoqarpoq IA-p tungaaninngaanniit allanut aallaraangamik uteqqittartut taammaallaat 50%-ii.

 

Uagut nammineq pisuussutigisavut aamma meeqqat inuusuttullu aamma Nunatsinni massakkut ullutsinni pisariaqartippagut. Ullutsinni aamma suli annerusumik pisariaqartittussaavagut. Taamaattumik maannakkut aallartinngikkatta qaquguuna aallartinniartugut. Isumaqarpunga massakkut aallartittariaqartugut.

 

Aamma Kattusseqatigiit aamma Atassutip nalunngilaat ilinniartut inissaannik kolligianut 200 mio.-it angullugit akuerseqataanikuuvusi. Taamaattumik tassuunakkut alloriartoqaqqinnissaanut aamma isumaqarpunga nukissaqaratta taamatut aamma pilersitsiniarneq massakkut akuersaarip­put. Aamma soorunami allat puiguinnarneqassanngitsut nalunngilara massakkut siunnerfitsinnut pilersitassanut eqqartuinitsinni.

 

Soorunami ajornartorsiutit aamma allat aaqqinniartussaassavagut, puiguinnarnavianngilagut.

 

IA-p oqaaseqartua isumaqatigilluinnarpara Johan Lund Olsen, tassa annertuumik aamma tapersersuilluni uani oqaaseqarmat. Ilumoorpoq savalimmiuni 1965-imili pilersippaat nammin­neq aamma ilinniartitaaneq pingaartikkamikku. Aamma uagut oqarpugut ilinniartitaaneq pingaartillugu. Aamma Atassut oqarpoq ilinniartitaaneq pingaartillugu taamaattumik uani tukernersornerat uanga assorujussuaq paasiuminaatsippara.

 

Aamma isumaqatigaara IA oqarmat ataatsimiititaliami assigiinngitsut apeqqutit immaqa akine­qarsimanngitsut uani ilaasortat eqqarsaatigalugit tassani isumaqarpunga ataatsimiititaliami eqqartoqqinneqarnissaa aamma uagut akuersaarsinnaavarput soorunami.

 

Taavalu naggataatigut, tassami. Isumaqarpunga tapersersorneqartariaqartoq una. Kattusseqatigiit oqarput tapersersorlugulu tapersersornagulu aalajangersimasumillu isummerniaratik. Isumaqar­punga pingaaruteqartoq massakkut isummernissarput inuusuttortavut siunissaallu eqqarsaatigalu­git. Qujanaq.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittasuat:

Ilumoorpoq Siulittaasup eqqaasitsineratigut oqaatigineqarmat aamma eqqaamassagipput suna oqallisigalugu. Godmand Rasmussenikkut oqaluttarfimmiikkaangata oqaluuserisaq avungarujus­suaq timmisarpoq utertikkuminaallillunilu.

Kisianni Siulittaasup innersuussinera malillugu oqallinneq aallaavigisaa tunngavigalugu ukiarmi Inatsisartuni maani qinnutigineqartut Ilinniartitaanermut Naalakkersuisup aamma saqqummii­nerani pappiarartassat agguaanneqarsimasut takutippaat suliassat taamanikkut aningaasartassaa­nik aamma tunngaveqartumik Inatsisartut akuerisaat tunngavigalugit aalajangernissamut tunnga­vissat suliarineqarsimasut.

 

Ilaliussat sisamat ilanngunneqarsimasut. Quianartutut tiguneqassappata ilannikkut aamma ajuallaataassagaluarpalluunniit oqartariaqarpoq suliassat taamak angitigisut suliarineqarsimasut ukiarmiminngaanniit maannamut aalajangernissamut ilanngussat sisamat suliarujussuupput. Inuit qinnuigineqarlutik paasissutissanik noqqaasut pillugit naammassiniarsimasaat.

 

Taamaalilluni nutaarsiassaqanngitsumik oqarneq illariarnermik kinguneqassappat aamma tupinnartuliaanngilaq. Suliassat tassaniittut annertuut naammassiniarneqarsimapput. Aammalu tassaniittut Inatsisartut kissaatigisaat najoqqutaralugit ilaliussat sisamat taamaalillutik aalajanger­nissamut tunngavissat annertoorujussuit suliarineqarsimapput.

 

Aamma akuerineqassappat, ullumilu taanna malunnarpoq amerlanerusut tapersersoraat taava ukiuni tulliuttuni 2001 aamma 2002, 2003 aamma 2004 Universitets Parkimut aningaasaliukkal­latassat immikkoortinneqarsimaneri aamma siunnersuutigineqarput.

 

Aamma taallugu ilanngutilaassavara avataaninngaanniit aningaasalersuinissamut tunngaviulluin­narmat Inatsisartuni maani ilassilluarneqarluni tapersersorneqarluni akuersaarneqarnera. Taanna­lu ullumikkut pivoq. Naak ilaatigut nalornisunik ilaqaraluartut. Kisiannili neriuppunga taakku uniffigineqassanngitsut.

 

Soorunami manna tikillugu atorneqarsimavoq aamma inuit ilinniagartuut Kalaallit Nunaata avataanut nassiussortuarlugit. Aamma Otto Steenholdti isumaqatigisinnaavara periarfissat nunanit sanilerisatsinnut Danmarkimuinnaanngitsoq Islandi Savalimmiut aammalu Norgekkut suleqatigineranni aamma aqqutissavut atorneqassammata. Aammalu taakku ingerlanneqartuar­tariaqarlutik.

 

Taanna periarfissaq aamma atorneqassaaq. Aamma aserorneqassanngilaq. Kisianni pingaarner­paavoq Nunatsinni nammineq maannakkut pisussat ullumikkut aalajangiiffigisavut.

 

Naalakkersuisunut nuannersorujussuuvoq soorlu aamma oqaluttutta saqqummiussisutta Ilinniar­titsinermut Naalakkersuisup peqqissaartumik saqqummiutereermagu. Nuannaajallannaqisumik Siumup oqaluttuata aamma taamatut Inuit Ataqatigiit oqaluttuata tassa Ruth Heilmannip taama­tullu aamma Johan Lund Olsenip tapersiinermikkut oqaasii uani oqallisigisatsinnut tunngalluin­naqqissaarput. Taamaattumillu ullumikkut maani qeqarluni oqaluttarfimmi perruuallannarlunilu aamma nukittuallannarpoq inuiattut maannakkut ilinniarnerit angisuut avataaninngaanniit aajuarlugit tikerartittuarlugit siunissami takorluuiunnaarluta nammineq uagut Nunatsinni ilinniarnissaanut maannakkut periarfissinniaratsigit.

 

Tassa inuianni ineriartortuni taanna killiffipput inuusuttunut qiimaallannartoq Siumup oqaluttua­tut oqaatigineqarluni inuiannullu kalaallinut nakussatsiallannassalluni ilinniarfinni aamma maani Nunatsinni taamaattunik periarfissiisoqassammat avammut aallartitsiuaannarata.

 

Taamaattumik ullumikkut aalajangerneq Naalakkersuisut tungaaninngaanniit nuannaajallannar­poq aammalu kajumissaataalluni avammut aningaasaateqarfinnit paaseqatiginninniarnissami saaffiginninnermi maani inussiarnersumik nuannersumillu amerlanerusunillu taperserneqarnera aqqutigalugu aamma aningaasanik atorfissaqartinneqartunik ikiuussinnaasunillu nassaarniarto­qassammat. Taanna silarsuarmi sumiluunniit Universitetinik aamma suliaqartut takornartarinngi­laat. Silarsuarmi Universitetit pilersinneqaraangata amerlaqisutigut Universitetini allani aamma suleqateqarnissat tunngavigalugit ingerlanneqartarput.

 

Naggaterpiaatigut oqaatigilaarlara inuiaat kalaallit maannakkut ilisimasassarpassuagut karsinut toqqorterlugit ilaatigut uninngatitagut piffissat tamakkua qaangiunniarlik Kalaallit Nunaani aamma.

 

Tamakkua eqqartuleraangatsigit erniinnarluinnaq atuarfitsialak inissaqarnigut allarpassuillu saanneqartarput. Inimi maani oqaluuserisassat tulleriiaaneqarnerini tamaasa tikikkumaarpagut. Atuarfitsialaat inissaqarnigut allarpassuillu.

 

Tamakku tamarmik punktini allaniipput ullumiuna oqallisigigipput Nunatsinni ilisimatusarnikkut ilinniarnikkut siunissatta qanoq ittuunissaa. Tassa oqallisigisarput taamaattumillu taanna tunngavigalugu inuiaat kalaallit pilluaqqusariaqarput landstingi amerlanerusoq maannakkut sapiissuseqarluni nuannersumik tapersiimmat, taannalu uagut aamma nuannaarutigaarput.

 

Edvard Geisler, Atassut:

Matumani erseqqissaatigilarput partiit Kattusseqatigiit aammalu allat erseqqissumik oqaatigim­massuk Ilisimatusarfeqarnerup piorsarneqarnissaa ataatsimilluunniit assortorneqanngimmat. Atassummiit nalorninngilagut tamatumap qanoq isummerfiginissaanut oqariartuuteqassalluta.

 

Pingaartitavulli erseqqissumik matumani anitavut erseqqissaatigeqqillagut. Tassa sunaluunniit aaqqinniagaq eqqarsaatigisaraangatsigu ilaatigut aaqqeqqaarnagu allanik pilersitsisarnerup nassatarisartagai kinguneqartarmata aningaasartuutissanik ujarleqqilertarneq taamaaliorniarsari­vugut.

 

Eqqaasinneqarpugut siunissamut isiginissarput pingaaruteqartuusoq. Siunissamulli isiginiartilluta aana eqqamasariaqagarput toqqammavigisaa aaqqeqqaarsinnarlugu siunissaq ornittassagatsigu. Pingaartitagut qaangiataaginnarneqassanngillat. Atassummit erseqqissumik oqariartuutigaarput siunissami ilinniartuutigilerumaagassagut Ilisimatusarfimmiittussat pitsaasunik toqqammaveqar­luta aaqqiivigissagutsigit taava aamma avatangiisaat qiviaqqaartariaqarpagut.

 

Ilinniarluarsimasortagut ima aaqqissuussiffigissagutsigit Ilisimatusarfimmi naammassiguit atuarfipalaannguanut atuartitsiviusussanut iserluarina tikilluarinalu taava equngasumik aaqqis­suussisimassaagut. Atuarfiit massakkut pigisagut ilaat ima oqorsarnerlugaatigaat solarinik tusindtilikkaanik literinik atuiseqqaarlugit aatsaat naammaginartumik atuartut atuartinneqartar­put.

 

Tamakkuunerlutik nipilersoqataannginnersut matumani aaqqiiniarnitsinni. Oqaluttoqarpoq ajornartorsiutit inissaqarnermut atuarfitsialammullu attuumassuteqartuttaputartuunneqassanngil­lat naamik. Iluarsisassat iluarseqqaarlugit tullianut ikaarsaartassaagut.

 

Siunissami eqqarsartilluta kingumut qiviarnissaq aamma pisariaqartarpoq. Ukiut 50-t matuma siornatigut ilinniartuutigisartakkagut ukiuni sisamani Danmarkimiittarsimapput allaat angerlar­nissaminnut periarfissaqartitaanatik. Ilaquttaminnik artornartunik atugaqarlutik pisoqaraluarpat angerlarsinnaanngillat pilliuteqartarnerat, pilliuteqartarsimanerallu massakkumut inerititaqarpoq. Allaat maani Nunatsinni ilinniarsimasuutitta ilaat isumalluutinngorsimallutik iluaqutaasut.

 

Assersuummik taasilaarlanga Københavnip universitetiani inatsisilerituutut atuartut eqqarsaati­giinnarlugilluunniit maani Nunatsinni atofissaqarteqisagut eqqarsaatigigutsigit savalimmiormiut 50-t universitetimi ataasiinnarmi inatsisilerituutut atuarput.

 

Uagulli taamatut suaartartilluta naak tamakkuninnga isumalluutigisatsinnik aaqqissuussisimani­gut oqartariaqarpunga, naamik. Ajuusaarnarpoq. Ilinniarfiit eqqartorneranni tunngavilersuutigi­sassat assigiinngitsut aaqqittariaqarpagut ilinniarfiit ilinniartuutigisassallu atugassaat eqqartor­neranni naqqaninngaanniit aaqqissuussisariaqarpugut.

 

Inuiaqatigiit imminnut tatigisut pilersissagutsigit aamma tamanna eqqaaneqarpoq kikkut tassani pilersinneqassappat imminut tatigisunngorlugit. Tassalu meerartagut toqqissisimasumik atuga­qartikkutsigit aatsaat imminnut tatigalutik pissapput.

 

Suminngaanniit aallartissagutta sanarfisassagullu eqqarsaatigissagutsigit tassaapput matumani imminut tatigisassatut pilersitassagut tassa meeqqat. Nunatta siunissai taakkua pitsaasunik avatangiiseqarsimassagunik taava imminnut tatigalutik sassartaarsinnaassapput. Tassa Atassum­minngaanniit tamanna nalornisiginagu oqariartuutigisarput.

 

Eqqaasitsissutigeqqillara Ilisimatusarfimmik pilersitsinissaq akerlerinngeqaarput. Tamannalu angujumaaripput qularnanngilaq. Kisianni inuiaqatigiittut pisariaqartitagut tulleriiaassagutsigit isumatusaartariaqarpugut.

 

Tamannalu qularutiginngilara partiinik Kattusseqatigiinnit aammalu allanit isumagineqartoq. Isumatusaarneq inerititaqartarpoq. Isumalluarnerullu sanarfisassagut tunngavilersussavai. Taamaattumik Atassut oqaatigineqareersutut pingaartitsivoq aamma ilinniartitaanerup iluarsateq­qinnissaanut.

 

Tassa uagut Atassumminngaanniit pingaartillugu oqaatigisartagarput. Suleqataassaagut kisianni isumatusaarluta pissaagut. Qujanaq.

 

Godmand Rasmussen, Atassut:

Kialunniit tusarsinnaasut allamut sangutitsinngivilluni nalilersinnaavaa uani oqallinnermi oqallisigisaq tassaavoq Ilimmaq taanna. Erseqqissalaarlara Naalakkersuisut Siulittaasuata oqaaseqarnermini Siumut IA-lu taavai. Kisianni paasisimanngilat partiini ataatsimilluunniit aamma Ataviitsumit akerlerineqanngilaq taanna Ilimmaq. Kisianniuna piffissaq ullumikkut nallersorinngikkipput tassumap aningaasaliiffigineqarnissaa. Aningaasanuku massakkut eqqar­torivut.

 

Qaqutigorsuaq nuannaajallatsinneqartarpugut, oqaatsinnut Naalakkersuisut Siulittaasuat ataqqi­nartoq nuannaajummertipparma oqaravit oqaluttarfimmut qaqigaangama avungarujussuaq timmisutut ittartunga.

 

Oqaasinnaaqarpoq politikerigooq ungaannaq isigisuunngitsoq pissutsinut tapitsuusarpoq. Anersa taamaattunut ilaakulassimannginnerpunga. Ullumikkorpiaq assortuutigineqarsinnaanngivippoq Nunatsinni ajornartorsiutinik angisuunik atugaqarpugut aamma siunnerfitsinni tuppallersaatigi­neqarsinnaanngilaq inuusuttut Danmarkimut utinngitsoortarnerat uani eqqartorneqarneqarmat 50%-imik.

 

Ilumoortoq uaniissorivara ilinniartortagut inissaaleqineq pissutigalugu qassimmitaava utinngitso­ortarpat. Aamma inuit pikkorissut qinnuteqartut tusartarpagut. Ilaatigut inissaaleqineq pissutiga­lugu atorfinnik tunineqanngitsoortartut.

 

Tamakku isumaqarpunga ukiorpassuarni kalaalinngorsaanerup ingerlatsinneqarnerani eqqartor­neqarsimasut. Namminersornerunittami isumaa taamaanngimmat. Namminersornerulernialeratta neriorsorneqarpugut ingerlassinnaassagut tamaasa uagut sapinngisarput tamaat naapertorlugu taakku tiguniarsariniarigut.

 

Ullumikkut uagut Atassumminngaanniit erserserusutarput aajuna qassissanik taanna uangaanniit oqaluttarfimmiit atussavarput. Atassut tukernersunngilaq tapersersorparput taanna kisianniuna piffissaq massakkut nalliussorinngikkipput.

Isumaqarpunga taanna eqqarsaatigilluaraanni paasisariaqartoq tunngavilimmik Atassut saqqum­miussimmat. Akerlerineqanngilluinnarpoq, angujumaarparput. Kisianni massakkut killiffipput taamaatsillugu ingerlariaqqissalluta taamak akisutigisumik nukissaqanngilaq Nunarput. Qujanaq.

 

 

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Qujanaq. Siullermik Naalakkersuisunut soorunami qutsatigeqqaartariaqarparput taamatut uagut inassuteqarnerput tassa Ilimmarfiup pilersinniarneqarnissaanut alloriaqqittariaqarnermik saqqum­miussinerput taanna Naalakkersuisuninngaanniit aamma ilassilluarneqarmat.

 

Kisianni soorunami pakatsilaanngitsuunngilagut ila pakatsingaaqaagut partii alla maani Inatsisar­tutut maanna illuatungiliuttutut inissisimasoq taamatut akerlilersuiniarmat. Kisianni akerlilersui­niarnerminni tunngavilersuutigisaat taakkua ila annikippallaaqaat. Kimeqanngillat taamatut. Oqartariaqarpugummi, tasami aamma eqqaamaniarpara Atassut Naalakkersuisooqataagallarmat, tassa qinigaaffiup matuma siorna Kultureqarnermut Ilinniartitaanermullu ilageeqarnermullu Naalakkersuisoqarfimmi oqartussaaffik tassa Naalakkersuinikkut oqartussaaffik namminneq tigummisarivaat.

 

Taamanili una ullumikkut aaliangiiffiginiagassarput taamanili taakani pisortaqarfimmi aammalu Naalakkersuisoqarfimmi suliniutigineqassallutik eqqartorneqartalereerput.

 

Taamani pimoorussisut pimoorussisisut tassaapput Daniel Skiftep maannakkut siulersugai taamani Naalakkersuisutut aamma inissisimavoq.

 

Taamani apersuuserneqanngilaq aamma Atassutip tungaaninngaanniit akissaqarnersut imaluun­niit akissaqanginnersugut. Oqaluttoqarpoq akissaqartariaqarpugut. Taamaammat uani tunngavi­lersuutigineqartut illuatungaaninngaanniit paasiuminaatsupilussuupput.

 

Aamma aningaasat eqqartortillugit Inatsisartut aamma eqqaamasariaqarpaat sanaartugassanut atugassanut suli agguaanneqanngitsunut tassa udisponeret anlægsmidler ukiaq aningaasanut inatsisissaq suliarigatsigu tassani maani inimi aalajangerneqarmat katillugit 76 mio. kr.-it uunga Ilimmarfimmut atorneqartussanngorlugit saqqummiunneqarnikuusut taakkua illuartinneqassasut.

Taakkua katillugit 76 mio. kr.-inik naleqarput tassa maannakkut konto pingaarnermi 80 00 00-imiipput. Kisiannili ilumoortoq tassa aajuna, aningaasalersuisussat Nunatta avataaneersut taakkua aamma aalluttussaassavagut. Kisianni tassani pingaaruteqarnerpaat tassaavoq Inatsisartut aatsaat maani tunngaviusumik una suliaq upperalugu qularnata aatsaat avammut nalunaarutigi­sinnaagutigit taava takkussuutissaqqaarput avataaningaanniit aningaasalersuerusuttut.

 

Misittagaqareerpugut, ila misittagaqareerpugut. Pinngortitaleriffik assersuutissat kingulliit ilagivaat. Avataaneersunik aamma aningaasalersuisoqarpoq. Annertuumik Inatsisartut maann­gaanniit aalajangeratta taanna upperivarput. Taanna ingerlakkumavarput, qulanngilagut avataa­niit aamma inuiaat kalaallit soqutigineqarput.

 

Aamma ajornartorsiutivut qaangerusullugit ilungersornitsinni tapersersortissaqarpugut. Taa­maammat soorunami pakatsinaqaaq pingaartumik illuatungiliuttut uani akissaqannginnerarluta taamatut saqqummiussuimmata. Akissaqartittariaqarpagut Nunatta nammineernerulernissaanut aqqutissatuaammat ilisimasaqassutsip annertusarneqartuarnissaa. Ilinniartitaanerup nukittorsar­neqartuarnissaa.

 

Taamani Atassut taakani Naalakkersuisoqarfimmi tigumminnimmata taakkua aamma oqaatsit atorpaat. Massakkut mumillutik uani iliorput taamaammat neriuppunga Atassut partiip siulittaa­suata tamanna nassuiarsinnaajumaaraa suna pissutaanerasoq. Tassa ilaanni imaaginnalersaramik tusaqqusaaginnavillutik maanngaanniit tunngavilersuutissatik eqqarsaatigilluanngiivillugit asuli aamma oqalulersarput.

 

Taava aamma illuatungiliuttup aappaata oqaaseqartuani immikkut aamma oqaaseqalaarlunga eqqaamaqqulaassavara ilisimasaqassuseq aatsaat annertusarneqarsinnaammat ilisimasanik katersuiuartut. Assersuutigiinnarlugu naatsorsueqqissaartarfimmi sulisut, Grønlandicamiittut, Katersugaasivimmiittut ilinniarfinni assigiinngitsuni ilinniartitsisunik suleqateqartikkaangatsigit ataatsimoorfissaqartikkaangatsigit aatsaat tassani ilisimasaqassuseq annertusarneqartarmat.

 

Ilisimasaqassuseq tassa taanna uani pineqartoq annertusarniarneqartoq ilisimatusarneq pineqar­poq. Annertusarniarneqartoq ilinniartuutitsinnut tunniukkumaneqartut Ilimmarfik pilersinneqar­nera aqqutigalugu.

Taamaammat pakatsinarpoq tamanna Mogens Kleistimit ilisimaneqarsimassanngippat. Tassami nalunngilarput aamma Ilisimatusarfimmi atuallatsiarsimasutit.

 

Tassa eqqaamaqqussavarput Inuit Ataqatigiinninngaanniit uani aalajangernissatsinnut tassa pingaarneq tassa unaavoq. Ilinniartut ataatsimoorfissaat annertunerusut ilinniartussanut piinnar­nani kisiannili aamma ilinniartitsisussanut kajuminnerulersitsisussat. Tassa tamatumap aamma kingunerilersussaavaa ilinniartut taamaatiinnartaranerannut taanna illuatungiliutissammat. Aammalu ilinniartitsisut taarseraannerujussuannik aamma illuatungilersuisussanngussammat.

 

Eqaatsumik nukiit atorneqarsinnaalissapput ilisimasat pitsaanerusut, inuiaqatigiinnullu iluaqutaa­nerusussanngorlugit katersorneqarsinnaanngussapput.

 

Taamaammat aamma pakatsinangaarpoq tamakkua isiginngitsuusaarlugit maani akerliuniartoqar­mat. Ila eqqaamamaniartigu nammineernerorusunnerput maani Inatsisartut tamarmiulluta Inatsisartuni partiit tamarmiulluta aammalu Kattusseqatigiit aallaat peqataallutik Namminersoneq pillugu isumalioqatigiissitat suleqataaffigalugit nammineernerunissarput noqqaassutigivaat.

 

Nammineernerunissatsinnut aqqutissatuarivarput ilisimasaqassutsip ilisimatusarnerup pikkoris­sartuarnerup ilinniarluarsimanerup annertusasavigineqarnissaa. Taamaammat ataqatigiinnerulaar­tumik aamma tunngavilersuuteqartarniaritsi.

 

Josef Motzfeldt, Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq:

Ilaatigut oqaluuserisap matumap ingerlanerani oqaluuserineqartut ilagivaat iliuuseriniakkap aappaata iliuusissap aappaa mattuttariaqanngikkaa.

 

Aningaasartai oqallinnermi matumani qularineqarpata Inatsisartut suliareriikkatik ilaatigut ilaannakuugaluartumik ukiuni pingasuni tulliuttuni amigarigunikkit ataatsimiititami suliareqqin­nissaanut tamakkua qanorluunniit annertutigisumik misissorumagunikkit Naalakkersuisut tamatumunnga peqataassapput.

 

Aamma Ilisimatusarfissap allanillu ingerlataqarfissap suliffissarsuup taassumap naammassiguni ingerlanneranut aningaasartutit qanoq ikkumaarnersut aamma ilanngullugit qularnanngilaq paasissutissiisutigineqareersinnaapput. Tassungalu sanilliuttariaqassasut qularnanngilaq tassaa­voq ullumikkut simmakalaarlugit ingerlassiviit taakkua ingerlanneqarneranut aningaasartuutaa­soq. Tamakku sanilliuttariaqassapput.

 

Ilaatigut oqaluttut kingulliip ilaata oqaatigivaa Namminersornerulernialeratta neriorsorneqartugut ima imatullu. Namminersorneq uagut Inuit Ataqatigiinninngaanniit Naalakkersuisuninngaanniit aamma paasisarparput inuiaat piumasarisaattut inuiaat akuerisaattut.

 

Neriorsuutit tassani pineqanngillat. Siunissami inuiaqatigiit takorluuinerat taamanikkut pineqar­toq toqqammaviuvoq, 70-ikkut naajartulernerani Namminersornerulernissaq oqaluuserineqarmat.

 

Inatsisartut ataatsimoorfigisariaqaraluagaattut takorloorsinnaasara tassaavoq inuiaqatigiit periarfissaasa iluannik tamakkiinerpaamik ilivitsunngortinniarnissaat. Tassa nunap Inatsisartuisa ilungersuuttariaqagaat.

 

Meeqqat atuarfiinik iluarsaassineq ukiuni tulliuttuni 15-nik aningaasartalereerlugit piareerpoq. Naalaakkersuisut ukiunut marlunnut pingasunuinnarnut pilersaarusiorneq unitsippaat suliassaq nalunngilarput qanoq annertutigisoq. Ukiuni tulliuttuni 15-ni iliuuseriniakkagut Naalakkersuisuni oqaluuseraagut. Mia. pallillugit akeqarput.

 

Ullumikkut atuarfinni iluarsaassassat naak Inatsisartut akuereriigaat 105 mio. kr.-inik nalillit. Aningaasartalereerlutik ilaatigut ingerlanneqareerput. Kisianni ukiuni tulliuttuni 15-ini meeqqa­nut atuarfigissaaneq naammassinissaa tikillugu utaqqeqqaassagutta ilaatigut oqaatigineqarmat iluarsisassat iluarseqqaarlugit ingerlariaqqittassaagut.

 

Taava imaappoq ukiuni 15-ni tulliuttuni meeqqat atuarfigissaaneq naammassitserlugu meeqqat atuarfiini inersimasunngorlutik GU-ni naammassisut pitsaanerusunit ullumikkorninngaanniit periarfissinnissaat utaqqeqqaassavarpunngooq.

 

Immaqa tamatumunnga assersuutissaqqissinnaavoq Aalisarnermut Inuussutissarsiuteqarnerput piorsaaniarlerpugummigooq, taava ukiut 15-it perusuttut umiaasaarartaartorput pisortanik ikiorneqarlutik imaluunniit namminneq katersaminnik. Ukiut 15-it qaangiuppata angallatitaar­toreerpata taava tuniusassiorfissaat sanalissavagut.

 

Inuiaqatigiit ataasiinnavimmik aallutaqartillugit ingerlassinnaanngilagut. Meeqqat atuarfiini aningaasartassai qularnanngitsut isumaqarpunga Inatsisartut qularnaarsinnaagaat. Taakkua ilaat ukiuni agguataarlugit inuusuttut inuusuttortatta periarfissaat pitsaanerusumik atuinissamut piareersimavugut.

 

Oqartoqarsinnaanngilaq illugissaneq kisiat ukiuni naammassinissaata tungaanut naammasseq­qaarniartigut. Taavami atuarfigissaanerit, taavami inaallagissat aqqutai erngup aqqutai iluarsa­gassat taakkua aamma uninngatiinnaqqaassavagut. Inuiaqatigiit ilivitsuutinniaraanni susassaqar­figut Inatsisartut tamakkerlugit ataatsikkut ingerlanniartariaqarpagut periarfissatta iluini.

 

Allaffeqarfiit kisimiillutik ingerlasinnaasut siammartinnissaat siulersuisuinut selskabet siulersui­suinut saqqummiutissallugit taanna piuminarsinnaavoq. Kisianni matumani erseqqissartariaqar­poq Naalakkersuisuninngaanniit tassaavoq ukiorpanni minnerunngitsumik ukiuni kingullerni siutivut ameerlugit immitsinnut oqaluffigivugut Inatsisartut Namminersornerullutik Oqartussat ingerlatsinerminni aningaasartuutaat annikillilerniartariaqartut.

 

Annikillilerniarlugit siammakalaartitsinata ajornanngippat imminnut sunniivigeqatigiissinnaaneq ilinniartitsinermi ilinniartitsisunik atueqatigiissinnaaneq, paarlaateqatigiiarluni imminut sunner­luni ilinniakkanik pitsaanerusumik angusaqarsinnaaneq, sapiunnanngitsunik perusuttuni ineritita­qarsinnaaneq matumani siunnerfiupput.

 

Illutassaannaat isumaginagit atuarfitsialammik sulisoqarnissaa Inatsisartut uparuagannaarisar­paat. Illutaannai pinnagit. Massakkut illutaannai nipaarutigineqarput, massakkut oqaluuserineqar­put matumani. Illutai iluarsaanniarsarivagut kisianni imarisaa puigussannginnatsigu imarisasanik isumaginnittussat ineriartortunut nutaanut siunissami tunioraasussat pitsaasut pigerusukkatsigit.

 

Isumaqarpugut Ilisimatusarfissamik pitsaasumik katersugaatinillu assigiinngitsunik ataatsimullu samminniffissanik pilersitsiniarneq ilungersoqatigiiffigisinnaasariaqaraluaripput. Tamannalu Naalakkersuisut aamma ataatsimiititami sulinissatsinni Inatsisartut ataatsimiititaani sulinissassin­ni kaammattuutigerusupparput.

Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasuat:

Taava tullinnguuttoq Mogens Kleist pingajussaanik, pingajussaaniilerami naatsunnguamik. Taanna oqaatigilaassavara tassa matumani malittarisassat malillugit oqaraangatta naatsunngua­mik oqaraangatta annerpaamik 2 min.

 

Mogens Kleist, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:

Tuusip aamma Juaap allaanngiivipput oqaluttut suna tamarmi uninngasoq. Ilisimatusarfeqareer­pugut, ilinniarfiit pigereerpagut illu sanareerparput piupput imaanngilaq sananeqarsimanngitsut. Aamma Juaat oqarfigissavara takanani atuarnikuuvutit nalunngilat. Pioreerput tassakkua. Imaanngilaq taanna sananngikkutsigu suna tamarmi nakkaatissasoq nammineersinnaanngitsugut.

 

Ukiut qassit naaminersornerunerput ingerlapparput Motzfeldtimut Ruthimullu oqassuunga nalornisugunngooq nalorninngilagut uani oqaluttarfimminngaanniit oqareerpugut aningaasartas­sai qulakkeerneqanngippata ukiut pingasut sisamat tallimalluunniit qaangiuppata Naalakkersui­suulluta taamatut aningaasaqanik qinnuuluulerussi taava oqaaserisimasagut eqqamaniarisigit.

 

Namminersorneq pillugu ataatsimiititaliaq eqqartorneqarpoq. Aap imaappa tassa taanna kisimi aalajangiisuussussaq. Naamik. kolligianut tunngatillugu una attuumassuteqanngilluinnarpoq kolligianut tunngatillugu Ilimmarsarfimmut tunngatillugu. Ukioq kingulleq taakkua Inatsisartuni eqqartoreernikuuvagut. Taamaattumik akulerunniarneqassanngillat taakku immikkoorluinnarput. Taamaattumik qallunaat oqaaserisartagaat oqaatigissavara, "man kan ikke sælge skindet f'ør bjørnen er skudt". Qulakkiissallugit taakku aningaasat 70 mio.-it sinnerlugit aningaasat taakku pissarsiarineqarsinnaaput. Taakkunannga immaqa 40 mio.-it pissarsiarineqarpata sinneri kiap akilissavai?

 

Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasuat:

Taava tullinnguuttoq Augusta Salling, pingajussaaniilerami aamma naatsunnguamik. Tulleriu­maarpaa Daniel Skifte

 

Augusta Salling, Atassutip oqaaseqartua:

Qujanaq. Tassa ilaatigut Johan Lund Olsenip Atassummut uparuartuutigisaanik tassalu annikip­pallaaqaaq kimeqanngillat. Tassa uagut pingaartillugit misissoqqaartariaqartutut aammalu nalilersoqqaartariaqartutut isumaqarfigilluinnakkagut. Aamma taakkua aalajangiusimavagut. Aammalu ataatsimiititaliani uumap suliap ingerlateqqinnissaani tamakku neriuppunga aamma partiit Kattusseqatigiit aammalu attaviitsut, aah, usi ataaviitsoq ilaanngilaq tassani. Kisianni ilaasortaasut tamarmik ukua misissorneqarluinnartariaqartutut nalilersorneqartariaqartutullu eqqartukkagut suleqataaffigilluarlugit aamma paasisaqarfigerusullugit ilaaffigissagaat.

 

Aamma tamakkuupput ilissi ukiarmi maani ataatsimiittarfimmi qaammatit arfinillit matuma siornatigut kissaatigisasi qulaajarneqassasut suliuku uagut taakkua naammaginartumik paasisa­qarfiginnginnatsigit malersorigut.

 

76 mio.-it ilimmarfimmut siorna ukiakkut immikkoortissimavagut. Kisianni aatsaat maani akuerineqassappat taamatut aamma allagartaqarput. Uani upernaakkut ataatsimiinnermi saqqum­miunneqarnerani nalilersoqqinneqaqqaarluni akuerineqassappat. Taamaappat imaappoq suli parnaaruteqqassapput taakku aningaasat.

 

Taamaattumik taanna periarfissajuassaaq asuli oqalulersarnerarluta taavalu tusaqqusaaginnarluta pisarneraluta pilertarnerarluta Johan Lund Olsenip maani oqarnera uanga tuffissaaleqitittorujoru­jussuuara. Imannallu oqaannarusullunga siorna ukiakkut aamma ilissi akerliungaarpusi pissutsi­nut taakkununnga. Paasisaqaqqaarusullusi akuerineqaqqunagu massakkut 180 gradenik kaajallas­simavusi.

 

Pingaangaarmallu pakatsingaangaarlusi partiit ilaat akerliulersimammat. Uagut ukiarmili akerliuvugut nutaarsiassaanngilaq tamanna ukiarmili ukunnga massakkut ukiumi uani pilersaaru­tip aallartinneqarnissaanut akerliuvugut. Oqarluta tulleriiaarineq ingerlanneqartariaqarpoq pingaarnersiuineq ingerlanneqartariaqarpoq.

 

Daniel Skifte, Atassut:

Qujanaq. Aallaqqaammut oqaatigissavara qaqininnut peqqutaammat ilaatigut IA-p oqaluttuata Atassut saassuterujussuarmagu, aammalu ilaatigut siulittasuat saallugu, pisussaaffigigakku oqaaseqatsiallassaanga. Siullermik kukkunerujussua naqqeqqaassavara.

 

1995-iminngaanniit 97-ip tungaanut Atassut Naalakkersuisooqataagami Ilisimatusarnermut tunngasoq akisussaaffiginngilaa. Eqqaamalaaruk taanna Marianne Jensenip iluaniimmat. Taamaattumik Atassut pisuutilluguluunniit taamatut oqalunnera eqqunngilaq. Kisianni soqutige­qaarput pillutalu pillut qujanartumik Naalakkersuisut Siulittaasuata pisussaaffimmisut atuarfe­qarfiup iluanut inissimmagu tamanna nuanneqaaq.

 

Akerlerinngilluaasarparput taamaattariaqarmammi. Taanna kukkullatsiarneq paasilaallaqquara. Siulima oqaluttup 180 grademik IA-p mumeriataarnera qaammatit arfinillit ingerlanerani taanna annertuuliuutigissanngilara oqaatigineqareerput ippassarpiaq IA qanoq oqalussimanersoq atuarakku taamatut oqarnissatsinnut tunngavissaqarpugut.

 

Oqaluttuaq allaaneruinnarpoq ukiarmi allaavoq, maannakkut allaavoq. Tassa nutaarsiassartaa. Aammalu isummap 180 grademik kaajallannera.

 

Taamaattumik apeqqutaaginnarpoq kikkut muminnersut uagut muminngilagut uagut ukiarmili taamatut oqarpugut. Qalleqqissaassanngilanga taavali aamma isumaqarpunga pissusissamisoor­toq oqaatigissallugu Naalakkersuisut Siulittaasuata Kalaallit pilluaaqquai tamanna ajunngilaq pissusissamisoorpoq eqqaasilaaginnassavara uannga. Maannakkut Katuamik ateqartoq pilersin­narneqalermat Nuup Kommunia 20 mio.-inik Namminersornerusut 20 mio.-inik Avannaamioqa­tigiit 20 mio.-inik aningaasaliisussanngormata taava taassumap iluaniippoq ullumikkut siunner­fiup ilaa tassa Grønlandicap titartareerluni ilassaa.

 

Kisianni aningaasaliissutit annikippallaaqimmata taanna peerneqarpoq Katuaminngaanniit. Taamaattumik taanna nutaarsiassaanngilaq uunga ilanngunneqassammat soorunami tunngaviati­gut uagut ajorinngilarput. Oqarnerup iluani paatsoorneqarsinnaasumik oqartoqarpoq. Grønlandi­ca ukiuni kingullerni minnerpaamik arfineq marlunnik pilersaarusiugaavoq.

 

Taavalu ukiuni aggersuni ajunngitsumik inissinnissaa soorunami Atassutip peqataaffigingaassa­vaa. Una tassunga atasumik oqaatigissavarataamanikkut 60 mio.-eqartussaagaluaq 100 mio.-eqalermat.

 

Aamma eqqaaqqajaanarpoq Nuummi timersortarfissarsuaq Inatsisartunut pinngikkaluartoq 35-niit 100 mio.-eqartussanngormat.

 

Kisianni taanna pinnagu oqaatigissavara erseqqissaatigalugulu nalersuinermi Atassut peqataan­gaassaaq nalersuisussallu tassaapput maannakkut isumaqatigisassavut, tassalu Aningaasaqarner­mut Ataatsimiititaliaq kiisalu Atuartitaanermut Ataatsimiititaliaq. Tassani nalilersuisuunissaq Atassutip peqataaffigingaassavaa. Taanna qularineqassanngilaq.

 

Hans Enoksen, Siumut:

Naatsuarannguamik. Siullermik nuannaarutigaara Siumut IA-lu isumaqatigiilluarlutik Ilinniar­fimmik pilersitsiniarmata. Tassami taanna Nunatsinni annertuumik pisariaqartinneqarpoq. Naak ilaatigut annertuumik atugarliuutit soorlu inissaaleqinerit suliffissaaleqinerit allallu ingerlanne­qaraluartut.

 

Taamaakkaluartoq piumassuseqarfigisariaqarparput innuttaasut maani ilinniarluarsimasut pilersinneqarnissaannut ullumikkornit suli annertunerusumik akiliuteqassalluta. Akissaqanngila­gut ullumikkutut ingerlaannassalluta. Akissaqanngilagut uagut nunaqarfinni ilinniarsimasunik amigaateqartuarluta inuunissatsinnut.

 

Isumaqarpunga aningaasat aporfigineqariaqanngitsut. Apeqqutaaginnarpoq qanoq piumassuse­qartigisugut taassumap aaqqinniarnissaanut. Ukiumut 5 mia.-it massakkut kaajalukaartippagut. Apeqqutaaginnarpoq kikkut massakkut qanoq piumassuseqartiginersut ajornartorsiutip taassu­map aaqqinniarnissaanut.

 

Isumaqarpunga meeqqat atugaat pitssanngorsarneqassappata avatangiisinut pitsaasumik anillari­arnissaminnut ineriartortinneqassappata ilinniartitsisussat taakku pitsaanerpaamik atugaqartinne­qarlutik aamma ilinniartinneqartariaqartut.

 

Nuummut katersuutsitsineq tamikkiisumik uanga tunngaviatigut isumaqatigisarinngilara. Kisianni taamaakkaluartoq takusinnaavara tassuuna iluaqutissartaqartoq. Qanorluunniit akerleri­niartigigaluarutsigu allatut ajornaqaaq inuit atorsinnaasagut tamaasa atortariaqarpagut.

 

Ullumikkut ilaatigut Atassumminngaanniit oqaluttut oqarput nukissaqarfiginngilarput pilersitsi­nissarput. Nukissaqarfigisariaqarparput, nukissaqanngilagut aamma akissaqanngilagut ukiuni 20-ni utaqqinissatsinnut.

 

Kinguaassavut aamma kinguaavut tamatta pitsaasumik atugaqartikkusuttarpagut. Taakkulu pitsaasumik atugaqarnissaat anguniassagutsigu massakkut uagut pilliuteqartariaqarpugut ullu­mikkornit ajornerusumik taakku atugaqassanngippata.

 

Taamaammat tupigusuutigilaarpara Inatsisartunut ilaasortarpassuit taanna merserusunneq akileerusunnginneq aningaasanik sipaarniarneq annertuumik aallaavigalugu ilinniartitaanerup pitsanngorsarneqarnissaa killilerniarlugulusooq oqaluttut. Isumaarpunga akissaqanngitsugut taamaaliornissatsinnut. Ataatsimoorluta nukivut kivinniartigit taamaalippat ullumikorninngaan­niit atukkagut pitsaanerungaartut pilersissinnaavagut. Qujanaq.

 

Mikael Petersen, Siumut:

Tassa assortuussutigineqarunanngilaq Ilisimatusarfeqarfissap pilersinneqarnissa siunissami. Massakkullu Ilimmarfimmik taaguuserlugu Naalakkersuisuninngaanniit Inatsisartunut saqqum­miunneqartoq. 1990-ikkulli aallartilaartut Naalakkersuinikkut suliaqartugut taanna oqallisigiler­parput.

 

Ilami oqaatigisinnaavara uanga Siumukkunni siulersuisuunerni 80-ikkunnili eqqartulerparput. Oqallinnerit annertoorujussuit ilutsinni pisimapput aammalu alloriartarnerit annikitsunnguit pisarsimallutik. 1993-imi maani ilinniartitaaneq pillugu isumasioqatigiinnermik tunngaveqartu­mik immaqa ersarinnerusumillu paasiuminarnerusumillu saqqummiunneqarpoq isuma.

 

Taamanikkullu takorloorneqanngikkaluarpoq massakkut isikkoqarluni Inatsisartuni aalajangiiffi­gisassanngorluni saqqummiunneqarumaartoq 1998-imi Naalakkersuisut taamanikkut Naalakker­suisuusut aalajangerput imatut isikkulerlugu pilersaarusiornera aallartissasoq. Tassalu taannarpi­aq aamma Danialiup peqataaffigaa Aningaasaqarnermut taamanikkut Naalakkersuisuuvoq.

 

Uanga aamma taamanikkut Naalakkersuisunut peqataavunga. Ineriartoqqissimavoq Naalakker­suisoqarfinni ingerlanneqarluni. Suleqatigiissita assigiinngitsut atorlugit sulisillugit, ila suliaru­jorujussuaq massakkut naammassineqarpoq.

Ukiarmi Inatsisartut ataatsimiinnitsinni aningaasanut inatsisissaq suliarigatsigu uanga nammine­erlunga finansudvalgemi ilasortatut peqataavunga. Naalakkersuisut saqqummiuppaat 2001-imut aningaasanut inatsisissamut ilanngullugu quppernerit ikitsunnguaannaat eqqaamaniarpakka marluk atorlugit ilisimatusarfeqarfissap pilersinneqarnissaanut aningaasaliissutissat Inatsisartunut isummerfigeqqullugit.

 

Tamatta eqqaamassavarput ukiarmi qanoq annertutigisumik aamma taanna qassiiliuutigigipput partiini aammalu maani inimi eqqaamaqqissaarpara imatut Inatsisartuni aalajangertugut Aningaa­saqarnermut Ataatsimiititaliap isumaliutissiissummigut inassuteqaataa naapertorlugu Naalakker­suisut qinnuteqaataat taakkua konto 90-imut nuunneqassasut taamaalilluni tassaniikkallassasut Naalakkersuisut pilersaarusiamik ersarinnerusumik tunngavilersuaalluarnerusumik annertuneru­sumik Inatsisartunut paasissutissiisumik saqqummiinissaata tungaanut.

 

Aammalu Inatsisartunut piumasarineqarluni 2001 Naalakkersuisut Inatsisartunut saqqummiissa­sut siunertaralugu Naalakkersuisut saqqummiussassaat akuerineqarsinnaassappat. Taava taakku aningaasanut inatsimmi Naalakkersuisut qinnuteqaataat taamaalillugit atugassanngortinneqarsin­naanerat siunniunneqarsinnaaqqullugu.

 

Massakkullu Naalakkersuisut taamaaliorput. Sulisimapput paasissutissarujussuarnik Inatsisartu­nut tunniussaqarput aningaasalersorneqarnissaannut periusissat ilanngullugit saqqummiunneqar­put. Aalajangiiffigisassaq massakkut Inatsisartuni oqallisigisarput aalajangiinissamut tunngavis­saq Naalakkersuisut saqqummiussaanni titarnerit arfineq pingasut atorlugit saqqummiunneqar­poq tassa aningaasartaanut tunngasut. Tassa taakku isummerfissagut massakkut.

 

Sinneri pappiliarparujussuit tamavimmik paasissutissiissutaapput. Taakku paasissutissiissutaasut amigarineqarsimappata illuatungiliuttuninngaanniit ila tupinnakujoqaaq.

 

Taaamaattumik Siumumiit oqarpugut paasissutissat ersarilluinnartut massakkut pigilersimavagut tassa isummersinnaanngorpugut. Aalajangeeqataasinnaanngorpugut Ilisimatusarfeqarfissap sanaartorneqarnissaat aallartinneqarnissaanut.

 

Suliaq taamak ingerlavoq taamaattumik paatsuungananngilluinnartutut Siumuminngaanniit isumaqarfigaagut saqqummiunneqartut. Taamaattumillu Naalakkersuisut siunnersuutaat aalajan­giiffigisassatut saqqummiussaat isumaqataaffigalugu Siumuminngaanniit taaseqataassaagut.

 

Tullinnguuttussaassaarlu Inatsisartut taamatut amerlanerussuteqartut aalajangereerpata Naalak­kersuisut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut taakkua maani inimi aalajangerneqartut qinnuteqaatigissammatigit.

 

Tassa suleriaaseq taamaappoq. Taamaattumik uangattaaq qilanaaqaanga Ilisimatusarfeqarfissap sanaartorluni aallartinnissannut.

 

Mads Peter Grønvold, Kattusseqatigiit:

Ilaatigut immaqa oqartariaqarlunga misigisimavunga imatut anersaakkut piorsarsimassuserput ilaatigut maannakkut sumiippa? Oqaatsit ilaatigut nuanninngitsut sakkortuut inunnik toqqar­taarilluni atorneqartut oqaluttarfikkut aninneqartarput. Taamaattumik tamakku atussagaanni peqqissaarnerusumik oqallinneq ingerlanneqartariaqaraluarpoq tamakku atornagit.

 

Siullermik oqaluuserineqartup eqqartorneqarnerani Kattusseqatigiinniit oqaatigaarput Aningaa­sartuutit ilaatigut pitsaanerusumik sanaartugassat eqqarsaatigalugit tulleriiaarlugit aningaasaler­sorneqartariaqartut.

 

Naggataatigut inimi maani oqaluuserineqartup maanga unitsinneqarnissaa piumasaraara ilaatigut inuit partiillu toqqartaarneqarnerat unitsinneqartariaqarmat. Aamma maannangaaq nalunanngi­lereerpoq una eqqartorneqartoq qanoq oqariartorfigineqarnersoq.

 

Maannakkutut itsillugu Kattusseqatigiinniit akerleraarput taamatut piviusunngortinneqarnissaa ersarereerpoq oqariartuutitsinni taanna ersarereerpoq. Aamma Atassutip oqaaseqartuisa aamma ersarissumik saqqummiutereerpaat. Aaamma IA-kkut aamma Siumukkut.

 

Uani oqaluttarfimmi toqqartaaraluta uatsinnut peqattaarluta nakkarsaqinata oqaluuserisaq naammattumik oqaaluuserineqareerpoq. Unitsinneqariaqartutut uanga isumaqarpunga. Qujanaq.

 

Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasuat:

Aap, una oqaatigiilaaginnassavara aqutsisutut oqallinneq naammassingajalermat. Aamma takusinnaasakka malillugu imatut toqqartaarisoqartigigunanngilaq ajuallaassutaasariaqarlutik. Kisianni akisussaaffiit pisimasullu eqqaaneqaraangata aamma akisoqartariaqartarpoq.

 

Neriuppunga naammassilernerput aalajangiusimaneqaanassasoq.

 

Lise Skifte Lennert, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermul­lu Naalakkersuisoq:

Qujanaq. Naak aallaqqaataanik oqaaseqarninni oqaatigereeraluarlugu uteqqikkusuppara Inatsisar­tut piumasaraat Naalakkersuisut saqqummiussissasut ukiarmi ataatsimiikkamik. Tassalu taamaa­liorsimavugut taakkualu paasissutissat annertuut tunniussimasagut neriuutigisimavarput naam­magineqarlutik aalajangiinissamut aamma erseqqissutut isigineqarlutik atorneqassasut.

 

Taamaakkaluartoq piffissamut massakkut nalliussorunninngitsut, soorluuna puigorsimagaat, tassa akerliusut takkuitsoorsimagaallu ilimmarfik pilersinneqassanngikkaluarpalluunniit piorsaa­sariaqarpugut, taakkua piusut ullumikkut ilinniarfiit, Ilisimatusarfik il.il. pisariaqarluinnaqqis­saarput piorsaqqinnissaat, taakkulu piorsaqqinnissaanut aningaasarpassuit aamma atorneqartus­saapput.

 

Neriuppungalu erseqqissumik uani ilanngussat pingajuanni paasissutissat taakkua tunniussimasa­gut taanna piviusunngortissanngikkaluarutsigu, aamma allatut iliuuseqassagutta taakkua qanoq naleqartigisut aamma.

 

Massakkut nalunngilarput ukiuni makkunani GU-mut inissat tamarmik tiguneqartarput, tassa ilinniarnertuunngorniarfinni tamani inissat tamarmik ulikkaarneqartarput, aammalu soorlu eqqaareeriga 2001-iminngaanniit 2009 tungaanut 17-ininngaanniit 24-nut ukiullit 1500 ilai qaffannerujussuusoq, taakkualu inuusuttut ilarpassui inissaqartissagutsigit taamatut ilinniaqqin­nissaanut qanoq iliuuseqartariaqarput.

 

Taavalu inissaqassappata Ilimmarfilluunniit piviusunngorsimanngikkaluarpat qanoq iliuuseqar­tariaqarsimavugut, piureersut taakkua ilaartornissaanik, taannalu ilaartuinissaq akisuupilorujus­suussaaq aamma. Taanna eqqaaneqanngimmat taamaalillugu eqqaasissutigilaarpara.

Kiisalu aamma aningaasaliinissamut tunngatillugu ujartorneqarmata, imatut oqartoqarmat qulakkiinngilluinnarlugit taamatut saqqummiussisugut. Aapa tassa uteqqissavara una, tassaana Inatsisartut qanoq ersarissumik isummernissaat utaqqeqqaartariaqaripput, taakkununnga aningaa­saleerusussinnaasunut saaffiginnissagutta, uppernartunik tunniussisariaqaratta.

 

Tassalu isumaqarpunga ukua ilanngussat uppernarsaatissatut nikananngilluinnartutut ingerlatis­sinnaavagut suliarujussuummata, taavalu taamaalilluta aallaavissaqalerpugut aningaasanik avataaninngaanneersunik ujaasinissatsinnik.

 

Olga Poulsen, Inuit Ataqatigiit:

Oqaaseqarfiginiagara tassaavoq Atassutip siulittaasuata uani erseqqissaaffigerppasilluta oqaatigi­saanut tunngatillugu.

 

Ilumoorpoq ukiarmi Inatsisartuni una Aningaasanut Inatsisissamut tunngatillugu eqqartoratsigu, tamaavitta maani partiinit tunngaviusumik taassumap pilersinneqarnissaa akuersissutigereerni­kuuvarput.

 

Uanilu apeqqutit assigiinngitsut partiit tamarmiullutik saqqummiussugaat Aningaasanut Inatsim­mi aalajangiilluta suliakkissutigivarput Naalakkersuisunut.

 

Suliakkiissuterput taanna Naalakkersuisut ilaatigut immaqa quppernerit 200 missaat sinnerlugil­luunniit naammassisaqarsimallutik uagutsinnut tunniussaqarput. Taamaattumik piumasarisarput tassalu, tunngavilersukkamik aalajangiiffigisassatsinnik tunineqartariaqarpugut Ilimmarfik pilersinneqassappat. Taamatut iliorfigineqarput.

Isumaqarpunga taanna Inatsisartutut piumasaqaaterput Naalakkersuisut naammassisimagaat.

 

Taamaattumik uagut Inuit Ataqatigiinninngaanniit ukioq kingulleq taamatut isummereerluta, isumaqarpugut massakkut aalajangiinissatsinnut tunngavissaqarluta. Taanna uagut nammineq partiitut aalajangigassaraarput, aamma taanna nammineerluta aalajangerparput.

 

Uani paasissutissat assigiinngitsut amigaataasimasorisinnaasat Inuit Ataqatigiit oqaaseqarnermik­kut eqqaasaasa, ataatsimiisitaliamut misissorneqarnissaat ersarissumik oqaatigivarput. Aamma taamaasiussuugut, naatsorsuutigivarput partiit allat taanna piumasarigaat. Siumukkut aamma oqaatigivaat.

 

Taanna uagut ataatsimiisitaliami ilaasortaasugut pisussaaffittut tigullugu misissussavarput. Uani Atassutikkut siulittaasuata imatut oqarpoq, ukioq oqallisigigassiuk akerliuvusu, massakkut 180 gradimik mumissimavusi aamma massakkut oqaaseqartorsi allaaginnarput.

 

Uagut Inuit Ataqatigiinniit ileqqorivarput ataatsimoorluta oqaaseqartarneq, oqaaseqaatissatsinillu katersisarneq. Ataasiakkaarluta immikkut oqaaseqaqattaarneq ajorpugut imitsinnut akerlilersorlu­ta, tassani pingaartikkatsigu ataatsimoortumik isummernissarput.

 

Godmand Rasmussen, Atassut:

Oqaluttoq kingulleq apererusuppara siorna taannarpiaq eqqartorneqarmat Qanoroomiinnera unnummuttoruna aallakaateqqinneqalaarili, taava oqaaserisimasani aamma takulaassagaluarma­git.

 

Uanga qaqininnut pissutigivara, erseqqissaqqerusukkakku paatsuunganeq annertuvallaaqimmat, minnerpaarmilluunniit taanna akerlerineqanngilaq Atassutip tungaanit.

Kisiannilu piffissaasorinnginnakku massakkut. Taavalu IA-p oqaluttua atsaannguaq Johan Lund Olsen oqarfigilaarusuppara; Johan Lund Olsen eqqaamasariaqarpat, uagut illuatungiliuttutuut sumik saqqummiussissagutta illit aperiartoqqaartussaanngilatsigit.

 

Daniel Skifte, Atassut:

Siullermik Ilimmarfimmut tunngasumik, Naalakkersuisoq tassunga akisussaasoq oqarpoq soorlu illuatungiliuttut, uagut taalluta, puigorsimagunaraat ilinniartut inissaaleqinerat, aammalu taassumap tungaanut aaqqiinissaq. Naamik puigunngilluinnarparput, taamaattumik ataatsimoor­luta oqaaseqarnitsinni siullermi issualaassavara qanoq oqarnerput.

 

Atassutip paasissutissat tunniunneqartut ersarilluartutut paatsuugassaanngitsutullu nalilerpai, aammami taamaattariaqarpoq. Isuuaanera naavoq, taamak erseqqitsigisumik oqarneq illuatungaa­nut saatinniarneqassanngilaq, aamma Naalakkersuisumut ilaasortamit.

 

Paatsuuinngilagut, uagulliuna aningaasanut tunngasortaa apeqquseripput, naggataatigut qujassu­teqarfigissavara Inuit Ataqatigiit oqaluttuat, qujanaq Inatsisartoqatikka allat eqqaasikkakkit taamanikkut qanoq iliortoqarsimanersoq, uppernarsarniarlugu Atassut Ilimmarfimmut akerliunn­gilluinnartoq oqaatigissavara, Mikael Petersenip oqaasia uppernarsarlugulusooq, Naalakkersui­suunitta nalaani uangarpiaq aamma sulissutigalugu akuersissutigisimavara ingerlatsinermi atuinermi aningaasat atorluarneqassappata, taava ataatsimoortariaqarpoq. Taakungalu inissitsillu­gu, taannalu akuerineqarpoq kommunimit.

 

Taamaattumik paatsoorsaarisoqassanngilaq, Atassut tamakkununnga akerliusoq.

 

Ilisimatusarfissarsuup inissaa maannakkut aallartereersoq, pilersinniarneqalermat ataatsimoorluni atuilluarluni aaqqissuunnissaa uangarpiaq qinnuteqatigisimavara akueritillugulu.

 

Taamaattumik Atassut akerliusutut nipeqartinniaqinasiuk. Allaavoq oqaatiginiagarpoq, taannalu erseqqissorujussuummat qalleqqeqattaartariaqanngilaq.

 

Otto Steenholdt, attaviitsoq:

Kingulliulluni oqaluttoq tupigaara, sunaluunniit toqqagassaq akuerisimagaanni, suliassaq akuerineqarsimasariaqarpoq. Ajornartorsiorunarpoq Atassutip siulittaasua, aatsaannguaq oqaaseqarnini aallaavigalugu, toqqavissaq akuerineqarsimappat suliassaq akuerineqareersimasu­tut naatsorsuuttariaqarmat.

 

Oqaaseqarninni oqaatigaara erseqqissarlugu, uangattaaq illorsuaq taanna piumagiga, kisiannilu suliassat marluk sanileriissillugit aningaasaqarnikkut merseralugu. Siulleq aallarteriigarput, qulakkeeriigarput piareerutsigu tullissaa aallartikkumaaripput.

 

Taakkua aallaavigalugit tusarnaarpunga maani oqallinnermi, uanga piumasaqaatikka itigartitsi­nerunngimmata qanoq qulornanngitsigisumik aningaasalersorneqarnissaa oqallittunit ersarissu­mik oqaatigineqarnersoq.

 

Aningaasaqarnemrut Naalakkersuisup maani oqaaseqarnera tusarnaarluarpara, qularnerigaluara soorluuna, aammami Naalakkersuisut Siulittaasuata, akisussaasut taakkua aningaasaqarnemut Naalakkersuisunullu, ersarissumik oqaatigigaat taamaaliortoqarsinnaasoq, Aningaasaqarnermullu Naalakkersuisoq oqarpoq periarfissaqarpoq aningaasanik misissuisinnaasut qanoq iliorumagunik innersuullugit.

 

Taamaattumik uanga aningaasanik aporfeqarlunga nangaanera aalassatsinneqarpoq. Nalunngin­nakku ullumi oqaaseqartunut, tassa Naalakkersuisut Siulittaasuannut aammalu Aningaasasqar­nermut Naalakkersuisumut,

 

Ilami oqarta Naalakkersuisut tamarmik ersarissumik oqaatigimmassuk ajornaqutissaqassanngit­soq. Tamakkua pinngitsooriassappata aamma Naalakkersuisut, Naalakkersuisunullumi ilaasortat akisussaassutertik nalunngilaat sumiittoq.

 

Taamaattumik soorlu oqareersunga, oqallinnernut tusarnaartillunga uaniiginnalerput, illuatungaa­ni naaggaartut illuatungaanilu angertut.

 

Tusarnaarluartillunga aningaasaqarneq qiterititara aallaavigilerpara oqarlunga, piumasara pineqarsinnaasutut oqaatigineqartoq paasivara, ajornaqutissaqanngitsoq tusarpara, taamaattumik taakkua tunngavigalugit oqassaanga, maanga ataatsimiigiarpunga taama erseqqitsigisumik Naalakkersuisuninngaanniit oqarfigineqarsimananga, namminerlu apeqqutit tunniussuuppakka akineqartussat.

 

Akerleriilluni oqaloqatigiissagaanni naapiffeqartariaqassaaq, akissutit ersarissut tusaraluarlugit manngertiinnarneq iluaqutaassanngilaq. Taamaattumik nalunaarutigissavara uanga maani tusakkakka Naalakkersuisup akisussaaffigalugit oqaaserisai aningaasanut tunngasut, assut aalassaatigigakkit.

 

Taamaattumillu iluatissarnera suli annerulersoq, eqqarsaatigaara akuersisussanut ilaasariaqassal­lunga. Oqaatsit oqaatigineqareersut akisussaaffeqarluartumik oqaatigineqartut maani qinikkanut, taanna tunngavigalugu pisinnaasutut oqaatigineqartoq, taasiffigissallugu massakkut tusarnaareer­lunga aalajangiuffigigakku.

 

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat: