Sisamanngorneq 3.maj 2001

Oqaluuserisassani immikkoortoq 82.

Ilinniarfimmiittarnerit suliffinnilu sungiusaammik sulisarnerit patajaallisaaffigineqarsinnaanerinut periarfissat pillugit apeqquteqaat.

(Inatsisartunut ilaasortaq Olga Poulsen)

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasuat.

 

Olga Poulsen, Inuit Ataqatigiit:

Nunatsinni inuussutissarsiutigut ilinniartitaanernut atatillugu ilinniarffimmiittarnerit suliffinnilu sungiusaammik sulinerit qanoq iliornikkut patajaallisaaffigineqarsinnaanerat pillugu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallisiginninnissamik siunnersuut aammalu ilinniagaqartut ilinniarfimmiinnerminnik suliffimmilu sungiusaammik sulinerminnik taamaatiinnartannginnissaat anguniarlugu allaffissornikkut suliniutit aalajangersimasut suut suliniutigineqarnerat pillugu Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuiusp nassuiaateqarnissaanik kissaat.

 

Matumuuna Inuit Ataqatigiit sinnerlugit siunnersuutigaara Nunatsinni Inatsisartut oqallisigissagaat Nunatsinni inuussutissarsiutitigut ilinniartitaanernut atatillugu ilinniarfimmiittarnerit suliffinnilu sungiusaammik sulisarnerit qanoq iliornikkut patajaallisaaffigineqarsinnaanersut.

 

Ukiut kingulliit arlalissuit eqqarsaatigigaanni inuiaqatigiit malunnarsigaluttuinnarpoq inuussutissarsiutitigut ilinniartitaanerit ingerlanneqarnerat pitsaanerpaajunngitsoq. Tamanna tamatta nassuerutigisinnaasariaqarparput.

 

HS-Analysip misissuinera naapertorlugu sanaartornerup iluani ilinniakkaminnik taamaatsitsiinnartartut annertoorujussuupput. Misissuinermi paasineqarpoq taamaatiinnartarnermut annertunerusumik peqqutaasut atuagarsornikkut piginnaasat annikinnerat, danskit oqaasiinik piginnaanikinneq aammalu inerisimalluannginneq.

 

Inatsisartuni ilaasortat ersarissumik isummertariaqarput ajornartorsiutit tamakku qaangerniarlugit sunik iliuusissanik Nunarput pisariaqartitsinersoq qanorlu iliuuseqarniarnissami periusissanik oqallissiginnittariaqarluni. Pingaaruteqarpoq sanaartornerup ilua kisiat eqqarsaatiginagu aammalu inuussutissarsiutitigut ilinniartitaanerup iluani ilinniagaalersartut allat ilanngullugit oqallisigineqarnissaat.

 

Inuiaqatigiit kalaallit annertuumik sukkasuumillu sul ineriartortuarpugut, ineriartortuartariaqarlutalu. Nammineerluta ineriartorneq peqataaffigalugu malinnaaffigisinnaajuassagutsigu pisariaqarpoq iliuusissanik periutsinillu ineriartortitsiuaannarsinnaanissarput, tamakkulu qanoq ittuunissaat oqallissigisariaqarparput.

 

Tassunga atatillugu isumaqarpunga pisariaqartoq aammalu pingaaruteqarluinnartoq Ilinniartitaanermut Naalakkersuisup Inatsisartut nassuiaateqarfigissagai ajornartorsiutit siuliini taasakka qaangerniarlugit allaffissornikkut qanoq iliuuseqarfiginiarnerai.

 

Oqallisissiamut ilanngullugu taamaatut nassuiaateqaqqusinermut tunngavigaara isumaqarama pingaaruteqartuusoq Inatsisartut isummersuutaat aammalu Naalakkersuisut pilersaarutaat aallaqqaataaniit imminnut ataqatigiissisaagaasariaqartut kingusinnerusukkut imminnut assortuuttunik pilersitsinnginnissaq anguniarlugu. Taamatut oqallisissiamik siunnersuuteqarlunga Inatsisartut oqallilluarnissaannik kissaappakka.

 

Lise Lennert, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq:

Ilinniagaqartut taamaatiinnartarnerannik ajornartorsiutaasut oqallisigineqartussanngornerat Naalakkersuisut nuannaarutigaat. Naalakkersuisut isumaqarput inuussutissarsiutinut ilinniartitaanerni taamaatiinnartartut amerlavallaarnerat ajornartorsiutaasoq ilungersunartoq nukingiuttariaqalersorlu, tamatumunngalu attuumassuteqartunit tamanit annertuumik eqqumaffigalugu piumassuseqarfigalugulu sorsuutigisariaqartoq.

 

Sanaartornermut ilinniartitaanerni taamaatiinnartarnernik HS-Analysep misissuisimanerani siunnersuuteqartup tikkuagaani pissutaasartut pissutaakkajuttullu sulissutigineqartariaqartut tikkuartorneqarput. Inerniliilluni suliniutissanik pisariaqartitat tikkuarneqartariaqarput, ilinniartut ilinniagaqarnerminnik aallartitsinnginnerminni pisariaqartitaannik piareersimassusiannillu nukittorsaasinnaasut. Suliniuteqarnermissaaq mesterit suliffeqarfiillu inuusuttut ilinniarnerannut akisussaasutut isummertarnerat sunniuteqarfigineqartariaqarpoq. Tamakku saniatigut ilinniagaqartut ilinniarfimmiinneranni sukumiinerusumik ilinniarfiit ilinniartunik siunnersuisarnissaat pisariaqartinneqarpoq.

 

Naalakkersuisut naliliipput misissuinermi arlalitsigut uppernarsarneqarmat, ilinniaritaanernik inuussutissarsiutinillu paasissutissiisarneq ilitseruisarnerlu pillugit nassuiaammi kiisalu Inatsisartut 1998-imi ukiakkut katersuunnerminni oqallisigisaanni akuersissutigisaannilu, suliniutit siunniunneqartut pisariaqartinneqartut.

 

Inuussutissarsiutinut ilinniartitaanernullu piareersartarneq pillugu nassuiaat ukiumik piareersarfiusartumik pilersitsinissamik siunnersuummik imaqarpoq. Ukiumik piareersarfiusartumik pilersitsinikkut siunertaavoq peqataasut ilinniarfinni suliffeqarfimmilu imminnut ingerlassinnaanerannut piareersaasarnissaq, ilinniartitaanerni piumasaqaatinut kiisalu siunnersorneqartarnerminnut naammassinnittarnissaannut pisariaqartitaannik nukittorsaasarluni. Maannakkuugallartumut kommunit pingasut piareersaasarnernik aallartitsisimapput, tassalu Nanortalimmi, Nuummi Aasiannilu. Suliniutit tamakku aallarnisaataasumik misiliinerupput. Aaqqissuussinerup aalaja-ngersimasunik tunngavilersorlugu ataavartunngortinneqarnissaa siunniunneqalersinnagu annertunerusunik misilittaasoqarnissaa pisariaqartinneqarpoq.

 

Aammattaaq siunnersuisarnermik annertusaaneq sunniuteqarnerulersitsiniarnerlu inuusuttut ilinniartitaanerniitiinnarniartarnissaannut suliniutit pingaarutillit ilagissavaat. 2000-imi ukiakkut siunnersuisartunut tunngaviusumik ilinniartitaaneq aallarnisaataasumik misiliinertut aallartinneqarpoq. Danmarks Erhvervspædagogiske Læreruddannelse suleqatigalugu nunap immikkoortuini ilinniartitsisoqarpoq. Peqatigitillugu ilinniartitsisussanik ilinniartitsisoqarpoq, taamaalilluta siunissami nammineerluta ilinniartitsisalerniassagatta.

 

Tamakkununnga peqatigitillugu najukkani assigiinngitsuni siunnersuisartut attaveqaqatigiittarfeqalerput siunnersuisartut ataatsimoorfissaasa qulakkeerneqarnissaat siunertaralugu kiisalu najukkani suliniutit ataqatigiissaarneqartarsinnaaqqullugit. Naatsorsuutigineqarpoq suli ukiorpaalunni siunnersuisarnermut tunngassuteqartuni pimoorussamik ilinniartitsisoqartarnissaa pisariaqartinneqassasoq.

 

Suliniutit aallartinneqareersut ilagaat misiligutit Nuummi ilinniartunut suliffimmilu sungiusaammik sulisunut siunnersuisartutut immikkut atorfimmik pilersitsineq.

 

Sanaartornermik suliffeqarfinni ilinniagaqartut akornanni taamaatiinnartarnernut pissutaasunik misissuinermi tikkuarneqarpoq suliffeqarfinni ajornartorsiuteqartoqartoq aaqqinneqartariaqartunik. Mesterit sulisullu ilinniartunut akisussaasut akornanni inuusuttut ajornartorsiutaannut, pissusilersortarnerannut tunuliaqutaannullu annertunerusumik paasinnittoqarnissaa pisariaqarpoq. Ilinniarfiit assigiinngitsunillu suliallit aamma suliffeqarfiit ataasiakkaat sinniisaasa akornanni qaninnerusumik oqaloqatigiittoqartarnera aallartinneqareerpoq, eqqarsaatersuutigineqarporlu mesterit ilinniartunik ilinniartitsisarnissaannut toqqaannartumik pikkorissartinneqartarnissaannik neqeroorfigineqartalissasut.

 

Naggasiullugu oqaatigineqarsinnaavoq ilinniagaqarnersiutinik iluarsaaqqinnermut aallartinneqaqqammersumut atatillugu aammattaaq taamaatiinnartarnermut pissutaasartut suli annertunerusumik paasiniarneqartussaammata.

 

Naalakkersuisut neriuutigaat maannakkut suliniutinik ingerlareersunik matumuuna paasissutissiisimassallutik, taamaalillutillu tamakku oqallisigineqarnissaannut tunngavissiisimassallutik.

 

Paaviaaraq Heilmann, Siumup oqaaseqartua:

Qujanaq. Inatsisartunut ilaasortap Olga Poulsenip oqallisigisassatut apeqquteqaataanut imatut Siumumiiit oqaaseqassaagut.

 

Ilumoorpoq ajornartorsiutaammat ilinniarfinnut qinnuteqaraluartartut suliffimmik sungiusarfimmik pissarsisinnaanngikkaanngamik tiguneqarnissaminnut periarfissaat killeqartarmata. Tamanna Siumumiit ilungersunartutut isigaarput aammalu aappaatigut paasisinnaallugu soorunami suliffeqarfiit piumassuseqaraluarlutik illersorneqarsinnaasumik killeqartinneqartarmat qassinik sungiusartunik tigusaqarnissaminnut.

 

Suliffeqarfiit arlallit piumassusseqarluartuupput misiliinnermik ingerlatsiniartunik ammaffiginnilluartuusut, kisiannili Siumumiit nalunngilarput aamma suli arlaqartut tunuarsimaarfiginnippallaartartut soorlu tamanna aamma apeqquteqartup oqariartuutigigaa. Kommunit ilaat illoqarfimmi suliffeqarfinnut suleqatiserinnittarnerat takornartaanngilaq, Siumumiillu nalunngilarput tamatut suleqatigiinnermik ingerlatsisoqaleraangat angusaqarfiulluartumik alloriartoqarlunilu ataavartumik ingerlatsisoqalersartoq.

 

Taamaattumik taamatut amerlanerusut iliuuseqartarnissaannik KANUKOKA peqatigalugu kaammattuuteqarnissaq Siumumiit ilanngullugu aqqutissaalluartutut isigaarput.

 

Nalunngilarput ilinniarfiit Nunatsinni Qallunaat Nunaannilu ilinniartunik tigusaqarsinnaanerat killeqartartoq. Inissat ilinniarfiillu aamma amigarnerat tassani qiviarneqarsinnaasut ilagaat. Siumumiit isumaqarpugut Nunatsinni ilinniarfiit amerlisarlugillu piorsaavigineqarnerat pingaarnerpaajuartinneqartariaqartoq, tassami ilinniartitaaneq aammalu ilinniarneq siunissaraarput tikisitanik isumalluuteqartuarneq illuatungilerniarneqassappat Nunatsinni inuusuttut ilinniagaqarnissaat tamakkiisumik periarfissaqartinneqarnissaannik aqqutissiuussinerit ingerlanneqartariaqarmata.

 

Maanakkullu Nunatsinni immikkut inissianik sanaartornissarsuup ingerlatinneqarnissaani nunaqavissut inuusuttut peqataatinneqarnissaannik ilinniartitsinermillu ingerlatsivigineqarnissaannik Siumumiit siusinnerusukkullu piumasaqaateqartareernerput eqqaasitsissutigissavarput, aammalu ilanngullugu Qallunaat Nunaanni suliffeqarfinnut misiliisalernissamik ammaassinissanik periarfisseeqqusinerput taamalu kommunini Qallunaat Nunaanni illoqarfinnik ikinnguteqarnermi suleqatigiissutigineqarsinnaasut ilaattut eqqaasaqareernerput uterfigalugu innersuussutigissavarput.

 

Naggataatigut Siumumiit erseqqissaatigissavarput massakkut Naalakkersuisut pilersitaat sanaartonerup iluani Ilinniartitaanermut Sulisoqarnermullu Ataqatigiissaariffik isumalluarfigigatsigu, taassumalu kingunerisussaassaavaa sanaartornermi sulisussat Nunatsinneersut amerlisarneqarnissaat atorluarneqarnissaallu aammalu sanaartornerup iluani ilinniartitaaneq kinguneqarluartumik annertusarneqarnissaat ataqatigiissarneqarnissaallu. Soorunami tamatuma sunniuteqarluarnissaa Siumumiit naatsorsuutigaarput.

 

Taamatut Siumumiit oqaaseqarluta Naalakkersuisut akissuteqaataat tusaatissaut tiguarput.

 

Naimanngitsoq Petersen, Atassutip oqaaseqartua:

Inatsisartuni ilaasortap Olga Poulsenip apeqquteqaataata tassalu Nunatsinni inuutissarsiutitigut ilinniartitaanermut atatillugu ilinniarfimmiittut sulisarnerat qanoq iliornikkut patajaallisaavigineqarsinnaanera pillugu apqquteqaataa Atassummiit soqutigalugu misisorparput.

 

Nunatsinni ilinniartaaaneq Atassummiit pingaartilluinnarparput, ilinniagaqartut ilinniarnerminni naammassillutik angusaqartarnissaat Nunatta ineriartorneranut pingaaruteqarmat. Aammalu iluaqutaassaaq Nunatta ineriartorneranut ilinniagaqartut ilinniarnertik naammassillugu ilinniartarpata tamanna inuttaasunut tamanut kissaatigineqarmat.

 

Ilinniagaqarnerit inuiaqatigiinnit akilersorneqartut taamaatiinnartarnerup kingunerisaanik ani-ngaasanngorlugu qanormitaava naleqarpa? Siusinnerusukkut Atassummiit Nunatsinni ilinniagaqartut taamaatiinnartartut amerlavallaarnerat akueriuminaattutut oqaatigisarparput ajornartorsiutaasorlu taanna isiginngitsuusaarneqarsinnaanngilaq taamaatumillu Naalakkersuisunit qanoq iliuuseqartoqartariaqarluni.

 

Ajornartorsiutip aaqqinniarneqarnerani ilinniagaqartut kattuffiat suleqatigineqartariaqarpoq ilinnigaqartullu taamaatiinnartarnerat annikillisarniarlugu suliniutaasartullu pitsaanerulersinniarlugit suleqatigiinnerit ingerlanneqartariaqalerput.

 

Ilinniagaqartut taamaatiinnartarnerat annikillisarniarlugit ilinniagaqartunut atugassarititaasut ilanngullugit pitsanngorsartariaqartutut isigaavut. Atassummiillu sungiusaammik ilinnigaqartut sullinneranni suliffissarsiortut avataatigut sulisorineqartarnissaat pisariaqartutut isigaarput.

 

Kiisalu suliffeqarfinni sulisussaaleqisoqartillugu ilinniartut ilinniarsimasutullu sulisorineqartarnerat Atassummiit akuerisinnaanngilarput, suliassanillu annertuunik akisussaaffilersorlugit sulisorineqartarnerat iliniarnerannullu atatillugu taamatut iliuuseqarfigineqartarnerat ilinniartuusunut naapertuutinngilaq.

 

Tamannali pissusiulersimasoq suliffeqarfinni ilinniagaqartut taamaatiinnartarnerannut peqqutaaqataasimasinnaasoq Atassummiit ilimagilluinnarparput, kiisalu pisortat suliffeqarfiutaanni inuutissarsiutinik ilinniagaqartunik tigusiumanngittarnerit ilinniagaqartunut sungiusaammik sulerusukkaluartunut sumiiffinni ilinniagaqartunut ajornartorsiortitsiuarnerat Atassummiit akuersaarneqarsinnaanngilaq, tamannalu aaqqinniarlugu qaangiataariinnarneranni qanoq iliuuseqartoqartariaqaluni. Ilinniagaqartullu atorfissaqartinneqarlutik misigisimalernissaat ilinniarnerminnilu naammassinnittalernissaat Atassummiit pingaartipparput.

 

Atassummiit taamatut oqaaseqarluta oqaaseqaatitta saniatigut Naalakkersuisuni suliniutigineqartut tusaatissatut tiguagut akueralugillu.

 

Paninnguaq Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Inatsisartuni ilaasortap Olga Poulsenip Inuit Ataqatigiinneersup apeqquteqaataa aallaavigalugu Inatsisartut oqallinnissatsinni Inuit Ataqatigiit imatut oqaaseqassaagut.

 

Siullermik nuannaarutigaarput Naalakkersuisoq apeqquteqaammut akissuteqaammini ilinniarnerminnik taamaatitsiinnartartut pillugit suliniutinik assigiinngitsunik aallartitssoqarsimaneranik oqariartuuteqarmat.

 

Inuit Ataqatigiit oqaatigissavarput nuannaarutigalugulu neriulluaateqarfigigatsigu inuutissarsiutitigut ilinniartitaanermut ilinniartitsisussanik ilinniartunillu siunnersuissarnermik ilinniartitsinerit ingerlanneqalersimammata, taakku sulinerisigut ilinniartut taamaatiinnartartussaagaluit pinngitsoortinneqarsinnaanerit aammalu aqqutsissiuunneqassammat ilinniartuunermi siunnersorneqarneq pitsaasoq. Suliat inerititaqarfiulluarnissaanik kissaassivugut.

 

Inuit Ataqatigiinni ilinniarnermik taamaatitsiinnartarneq ajornartorsiutip annertunera ilisimaaraarput tamannalu ajornartorsiutitut mikinngitsutut taasariaqarsoralutigu, tassami inuussutissarsiutinut ilinniartitaanermi sanaartornermut tunngassuni ilinniartut 31%-iisa ilinniarnertik taamaatiinnartarpaat suli STI-mi sumiiffinni ilinniartuutillutik. 55%-iisa sulinermik misiliillutik kiisalu 14-iisa Sisimiuni Sanaartornermut Ilinniarfimmiitillutik.

Oqaatigineqarpoq maluginiartariaqartoq tassaasoq sulinermik suliffiup nalaani ilinniartoq silarsuarmi nutaajusumi ilisimanngisamini kammalaatini ilinniartitsisunilu ilaginagit inuunermini siullerpaamik nammineerniarnermik misiliisarmat.

 

Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut tamatuma nalaani ilinniartoq ataavartumik attaveqaateqarlunilu siunnersorneqarnermik pisariaqartitsinerpaasarsimassasoq, tassami qanorluunniit nammineerluni sulinermik misiliinermik aallartitsisoqartigigaluarpat pisariaqarpoq pingaaruteqartoq tassaassammat inuunermi inuussutissarsiutigiligassatut toqqarsimasamut isernermi taassuma iluani pissutsit pillugit siunnersorneqartuarneq. Tupinnarporlu siunissami inuussutissarsiutitut toqqarsimasap sulinermik misilittarneqarfiani ilinniartut taamaatiinnartartut amerlammata.

 

Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut meeqqat atuarfianiilli ilisimalereertariaqarsimasassaagaluaq tassaasimasariaqaraluartoq ilinniartuunermik aallartitsisinnani inuutissarsiutip aallartinniakkap imarissaanik siunertarisaanillu ilisimasaqalaalereersimanissaq. Meeqqat atuarfimmiillutilli suliffiup qanoq ittup iserfiginissaanut apeqqutinik nalinginnaasunik akissutissarsisinneqartarnissaat pi-ngaarutilittut Inuit Ataqatigiinniit isigaarput, tamatumani suliffiup atugassarititai tamaasa ilanngullugit. Atuartoq aperisinnaasariaqarpoq suliffik pilerigisara sunik suliassartaqarpa,? Suut ilinniagassaappat? Qanoq minnerpaakkut akissaasersugaava? Sukkut qaffassartoqarsinnaava? Aammalu sunik piumasaqaateqarpa?

 

Tassa imaappoq meeqqat atuarfianni ilisimassavara inuussutissarsiuteqlernissannut ilinniarfissatut qinerusutama suna uannut piumasaqaatigingaa. Aammalu suli meeqqat atuarfianniitsillungali immaqa 7. klassimi siunnersorneqarsinnaanngorsimasariaqarpunga anguniarusutama piumasaqaataanut suna pikkoriffigisariaqaringa, taamalu neqeroorfigineqarsinnaasariaqarpunga anguniakkannut pikkoriffimma pitsanngorsartuarnissaannut.

 

Ilinniakkaminnik taamaatitsiinnartartut 23%-ii qaammatit siulliit pingasut ingerlanerinnaani taamaatiinnartarput allallu 20%-it ukiup affaata ingerlanerinnaani taamaatittarlutik. Tassa imaappoq ukiup affaata ingerlanerinnaani ilinniarlutik taamaatiinnartartut katillugit 43%-iusarput, naak immaqa ilinniarfissaq ukiuni pingasuni sisamanilluunniit sivisussuseqartussaagaluartoq.

 

Taamaatiinnartarnerup kingunerisut tunngavilersuutigineqarsimasut ilinniartut nammineq tigussaasumik nalilersuinerat malillugu tunngavilersuutaasimapput aammalu ilinniartut ilisimasaannik, ilinniartitsisunit, mesterinit, kattuffilerisunit pilersaarusiortartunillu ataatsimiinnerni apersorneqarnikkullu peqataasimasunit tunngavilersuutit tapertaqarsimapput, assersuutitullu atorneqarsimasuni assersuutigissavara taamaatiinnartarnermut tunngavilersuutigineqartuni napparsimaneq angerlarsernerlu pingaaruteqartorujussuartut amerlasuunit tunngavigineqartarsimasut.Suliffimmi immiaarartortarneq pingaaruteqalaartutut taamaallaat taanna taaneqasimalluni.

 

Ilinniartitaanermut, Ilisimatusarnermullu Ilageeqarnermullu Pisortaqarfiup nalunaarutaani Siulittaasumit kaammattuutigineqarsimavoq ilinniarfiit sungiusaammillu suliffiit akornanni oqaloqatigiinneq nukittorsarneqassasoq. Iliniarfiit suliffeqarfinnut pulaartarnerisigut aammalu suliffeqarfiit ilinniartitaanermut akisussaasuisa pikkorissarnissamik neqeroorfiginerisigut.

 

Inuit Ataqatigiit suliniut tamanna aallarnisarneqalersimammat iluarisimaarparput eqqaamaneqartariaqartorli pingaartoq tassaanerpaangaluarpoq pineqartorlu tassaasoq ilinniartoq taamaatiinnartartoq. Soorunami ilinniarfiit suliffiillu akornanni suleqatigiinneq nukittorsarnialugu sullississunik pikkorissaasarneq pitsaasutut taaneqartariaqarpoq, Inuit Ataqatigiinnili isumaqarpugut pingaarnepaaq tassaasoq ilinniartumut ilinniartuunerup nalaani kiffartuussineq. Ilinniartoq ataavartumik saaffiginniffissaqarlunilu siunnersorneqarnissamik pisariaqartitsilersarpoq ilinniakkap ingerlarnani ajornartorsiuteqaleraangami, tamakkulu ilinniarneq aatsaat maanaannaq kipineqaraangat tunngavilersuutitut atorneqartarneri Inuit Ataqatigiit pissusissamisuunngitsutut isigaagut, iliniakkammi piumasaqaatai suusut suussanersullu nalunngereersimagaanni imminut piumaffigineq ilinniarnermi tunngaviusariaqarpoq.

 

Nunatta Aningaasaqarnera pillugu Siunnersuisooqatigiit ataatsimiititaanniit ersarissumik oqaatigineqarpoq Nunatsinni naammattunik sulisussaqareeraluartoq, taamaattorli suliakkersuutit naammanngitsut, tamatumalu ilinniartitaanikkut suliffissaqartitsiniarnikkullu politiki annertuumik piumasaqarfigingaa Nunatsinni ilinniartitaanerup pitsaassusaa Europap kitaamiusut pitsaatigilernissaa unamminartuinnaanngitssoq aammali Nunatsinni suliffissaqartitsiniarnikkut pilersitsisinnaanermi tunngavissaasoq, ilaatigut oqaatigineqarlutik. Aperisariaqarpugut Europap kitaamiuisut ilinniartitaaneq pitsaassusilik qanoq ililluta anguniassaneripput aammalu Nunatsinni pisuussutinik atorluaanermi naleqqussassaneripput, qanorluunniimmi Europap kitaanisut ilinniartitaanerput pitsaassuseqalertigigaluarpat Nunatta pisuussuutitigut tunniussinnaasai aallaavigalugit suliffissaqarniarnikkut ilinniartitaanikkullu ineriartortitsinngikkutta ilaannakuusumik angusaqassaagut.

 

Taamaattumik Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut ilinniarnermik taamaatitsinnginnissamut aqqutissanik sanarfinitsinni Nunatta pisuussutai aallaavigalugit siunissami pilersissinnaasagut suliffiulerumaarsinnaasullu ilaatigut aallaavigalugit ilinniartitaanerit naleqqussarneqartariaqartut. Uagut nammineq pikkorissaaqqinnermut pikkorinnerusariaqarpugut.

 

Ilinniarnerminnik naammassinnittussat ingerlaqqinnissaannut pitsaasumik periarfissalerlugit sulisoriinnarnissaat aammalu siunissami pikorissartittuarnissaat ullumikkumut anguniagaasut ingerlarnini nutartertuarlugillu pitsanngorsartuartariaqarpavut. Tamatumani aamma piginnaan-ngorsaqqinneq pilerilersitsinerlu mininnagit.

 

Oqallinnermi matumani Inuit Ataqatigiit apeqquserneqartariaqartut ilaattut taarusutarput tassaavoq ilumut meeqqat atuarfianni naammassilluta ilinniagaqarnissamut ingerlaqqinnissatsinnut naammattunik ilisimasatsigut nassataqalersimanersugut, meeqqalluunniit atuarfiata kingorna inuusuttuaqqanut akisussaaffimmik tigusinissamut ilinniagaqalaarnissamut periarfissaqartitsinersugut.

 

Inuit Ataqatigiit nuannaarutigalugu peqataaffigisatsinnik Atuarfitsialak inerisarlugu pileruttorfimmiippugut pingaaruteqarluinnarporlu Nunarput qanoq ittoq siunissami takorloorneripput ersarissassallugu, aammalu tamannarpiaq aallaavigalugu imminnut ataqatigiissaagaasumik meeqqeriveqarlutalu, atuarfeqarluta ilinniarfeqartariaqaratta.

 

Taamaappoq aamma meeqqanik perorsaanermik ilinniarneq aammalu ilinniartitsisunngorniartarneq. Taakku tamarmik Nunatta siunissaanut uuttuussaallutik aammalu Nunatta inuussutissarsiornikkut pisuussutai aallaavigalugit tunngavissaliorneqartariaqarput. Soorunami nunarsuarmioqataanerput pingaartillugu.

 

Tamakku tamarmik ataqatigiissaakkamik aaqqissuunneqarnissaat pingaaruteqarpoq aamma iliniakkanik aallartikkaluaannarluni taamaatitsisarnerup anigorniarneqarnissaani suliffimmilu sungiusaammik sulisarnerit patajaallisaavigineqarnissaanni.

 

Inuit Ataqatigiit Inatsisartuni ilaasortap Olga Poulsenip apeqquteqaataa aallaavigalugu oqallinnermik taamatut oqaaseqarfigaarput. Naggataatigut Naalakkersuisumut apeqqutigissavarput inuussutissarsiutinut ilinniartitaanerit iluarsartuussivigeqqinneri pillugu nassuiaammi Pisortaqarfiup siunniussimagaa ilinniartitseqqinnermut aningaasaateqarfik pillugu aaqqissuusseqqinnerit tamarmiusut 2000-ip ingerlanerani iluarsartuussiffigineqassasut, tamannalu Namminersornerullutik Oqartussat ilinniartuunersiuteqartitsivianni pinnani sulisitsisunit akilerneqarnissaanik aaqqissuussineq qulakkeerneqassasoq.

 

Suliaq tamanna ullumikut sumut killissimava? Apeqqummut tunngavigaara STI-mi ilinniartut aningaasarsiaqartinneqarnerat namminersortunit akissarsiamikkut qaangiisitsisumik unammillertarnerat ilinniartuutinik annaasaqaataasarmat, ajornartorsiummullu tassunga qaangiiniarnermi iliuusissanik ujartuinermi tunngavissatut atorneqarsinnaassammat.

 

Mogens Kleist, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:

Aallaqqaammut oqaatigilaassavara quppernerup aappa kopeerinermi ilanngunneqanngitsoorsimammat, kisianni qallunaatuua ajunngikkaluartoq. Quppernerup uuma aaqqiivigineqarsinnaanissaanut aaqqiniartariaqarpugut ilanngutinngitsoorsimagaannuna kopeernerani, qallunaatua ajun-ngikkaluarpoq.

 

Olga Poulsenip saqqummiussaanut tunngatillugu Kattusseqatigiinniit imatut oqaaseqassaagut.

 

Inatsisartuni ilaasortap Olga Poulsenip saqqummiussaa Kattusseqatigiinniit soqutiginartutut isigaarput. Saqqummiinermi ajornartorsiutit ersarissut taakkartorpai, nalunngilarpummi inuusuttut ullutsinni ilinniarfissaminnik qinersinialeraangamik ilaatigut aatsaat suliffeqarfinnik praktikerfigisinnaasaminnik nassaaqqaarlutik atuarnertik aallartissinnaasaraat. Periaaseq taamaattoq ilinniartunngorniaraluartunut arlalinnut unitsitsiinnartarpoq, tamannalu ajornartorsiut illoqarfinni arlalinni atuuttuusoq nalunngilarput. Illoqafinni ataasiakkaani suliffeqarfiit killilimmik ilinniartussaminnik tigusisinnaanerat killeqaqimmat.

 

Taamaatttumik ilinniartitaanerup nutaamik naliliiffigineqarnissaa Kattusseqatigiinniit Naalakkersuisunut kaammattuutigiumavarput, tassami ilinniartut taakkartorneqartuni assigiinngitsuni taamaatiinnartarnerit pakkersimaarneqarsinnaanissaat eqqarsaatigalugit.

 

Kattusseqatigiinniit Naalakkersuisut qanimut suliffeqarfinnik suleqateqarlernissaat kaammattuutigiumavarput tassami suliffeqarfiit ilinniartut taakkartorneqartut assigiinngitsut taamaatiinnartarnerat pakkersimmaarneqarsinnaanissaat eqqarsaatigalugit. Immaqaana uteqqittooringa.

 

Kattusseqatigiinniit Naalakkersuisut qanimut suliffeqarfinnik suleqateqarnissaat kaammattuutigiumavarput tassami suliffeqarfiit qanimut suleqatiginerisigut ajornartorsiutaasartut qanimut aaqqiivigineqarsinnaanerat qularinnginnatsigit. Piffissami kingullermi Sermitsiami ilanngunneqarsimapput kalaallit sanaartornersuarmut iluarsaaqqinnissami atuarnerminni naammasserusukkaluarlutik allatut ajornaqimmat aviisitigut assitik suliffeqarfinnillu misilittakkatik taakkartorlugit saqqummiummatigit. Tupigusuutigaarput Kattusseqatigiinniit Nunatsinni sanaartornissamut suliffeqarfiit avataaneersunik sulisussaminnik tikisitsisarnerat qanimut iluamik malinnaaffigineqanngimmat tassami aatsaannguaq taakkartukkavut ilinniarnerminnik naammassinissaminnut annertuumik sunniuteqassagaluarmata, taamaattumik Naalakkersuisut kaammattorusuppagut suliffeqarfissuit peqatigiffii qanimut suleqatigalugit ajornartorsiut aaqqiivigineqarsinnaanissaa.

 

Suliffeqarfiilli kisimik pisuunngillat, isumaqarpugut naalakkersuinikkut anguniagaqarnikkut anguniakkat ersarissumik aaqqissuunnerisigut ajornartorsiutaasinnaasut aaqqiivigineqarsinnaassasut taamaattumik tamatta Inatsisartuniittugut ilinniartut unitsitsiinnartarnerannik siunissami aaqqiivigineqarnissaannut aaqqiiniaqataasariaqarpugut. Aperisariaqarpugummi ilinniartut taama amerlatigisut inuiaqatigiinnut qanoq aningaasatigut naleqarnersut aammalu oqalunnguarluta Nunatsinni ilinniarsimasut amerlasuut pisariaqartillugit taamaattorli suli aaqqiivigisassat annertoqaat. Aningaasarpassuit ilinniartitsinermut atortarpavut aammalu piumasaqaatit sukaterinikkut taamaatiinnartartunut pakkersimaarsinnaassagaluarunarmat minnerunngitsummilu suliffeqarfiutillit qanimut suleqatiginerisigut ataatsimoorluta ajornartorsiutit aaqqiivigisinnaassagatsigit.

 

Taamaattumik taamatut naatsumik oqaaseqarluta Naalakkersuisut kaammattorusuppagut sulisitsisut peqatigiiffiat qanimut suleqatiniaqqulugu aatsaammi taamaasiornikkut ajornartorsiutit aaqqiivigineqarsinnaammata.

Olga Poulsen, Inuit Ataqatigiit:

Naatsunnguamik oqalaaginnassaanga. Siullermik partiit aammalu ilaasortat allat oqaaseqaataannut qujavunga, neriullunga Naalakkersuisup oqaaseqaatit taakku arlaatigut iluaqutigalugit atorsinnaajumaarai. Ukua Naalakkersuisut namminneq akissuteqarnerminni sulissutigineqartut imaluunniit suliniutit aallartereerneqartut saniatigut oqaatigineqartut eqqaaneqartut atorluarnissaat taanna kissaatiginartorujussuuvoq.

 

Taavalu uani Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata eqqaasai, tassalu suliffeqarfissuit ilaatigut angisuut ilinniartunut aningaasarsiaritinneqartut qaangerlugit neqerooruteqarlutik ilinniartunik ilaatigut ”tillittarnerat” taanna neriuutiginartorujussuuvoq Naalakkersuisup naggasiullugu oqaatigisaani tassalu ilinniagaqarnersiutit iluarsaaqqinnermi aallartinneqaqqammersumut atatillugu aammattaaq taamaatiinnartarnermut pissutaassartut suli annertunerusumik paasiniarneqartussaammata.

 

Tassunga tunngatillugu ilaatigut taanna apeqqut misissuiffigineqarnissaa paasiniarneqarnissaalu kissaatiginarpoq, tassami ilaatigut qularnanngimmat taamatut suliffeqarfissuit angisuut ilinniagaqartunik aningaasarsiakkut annerusumik neqeroorteqarlutik ilinniartunik tigusisarnerat taanna takussaammat misissorneqartariaqartutut isigilluinnarakku.

 

Aammalu taassumap killilersimaarneqarnissaa qanoq ilillugu peqqussutitigut imaluunniit nalunaarutitigut killilersimaarneqarnissaa qanoq ilillugu aaqqiivigisinnaanerata misissorneqarnissaa taanna Naalakkersuisunut suliakkiissutigisinnaagunanngikkaluarparput uani aalajangiiffigisassatut siunnersuummi, kisianni isumassatut tunniukkusunnarpoq.

 

Lise Lennert, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq:

Tassa siunnersuuteqartup aatsaannguaq oqaasii siullitilaassavakka Naalakkersuisunut kaammattuutitit soorunami misissuiffigissavagut taavalu aamma innersuussutitit qimerluullaqullugit aamma tigorusuppakka.