Sisamanngornikkut apeqquteqaatit 1 |
|
||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Sisamanngorneq 9. oktober 1997 nal. 15.15
Inatsisartunut ilaasortap Anthon Frederiksenip siunnersuutigaa imminortarnerup
pinaveersaartinneqarnissaa pillugu suliniuteqartoqassasoq.
Inatsisartunut ilaasortap Anthon Frederiksenip apeqquteqaatigaa, inuit nunaqarfinni
innaallagissiorfinnik il.il. nakkutilliisut qanoq aningaasarsiaqartitaallutillu
tapisiaqartitaanersut.
Inatsisartunut ilaasortap Manasse Berthelsenip apeqquteqaatigaa, isiginnaartitsineq
pillugu Inatsisartut inatsisissaannut siunnersuut qaqugu Naalakkersuisut
saqqummiutissamaarneraat.
Inatsisartunut ilaasortap Maliinannguaq M. Mĝlgaardip apeqquteqaatigaa, Avanersuarmi
sakkutooqarfimmi atomit perlukuinik allanilluunniit assigisaanik peqarneranik
Naalakkersuisut tamakkiisumik ilisimasaqarnersut.
Inatsisartunut ilaasortap Maliinannguaq M. Mĝlgaardip apeqquteqaatigaa, juumuunik
amigaateqarneq qaangerniarlugu qanoq iliuuseqartoqarniarnersoq.
Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Inatsisartut
Siulittaasuat Anders Andreassen:
Taavalu maannakkut tikippavut
sisamanngornermi apeqquteqaatit. Tassanilu Inatsisartunut ilaasortat Anthon
Frederiksen, Manasse Berthelsen aamma Maliinannguaq Markussen Mĝlgaard
apeqquteqaateqarput. Siullermillu, inissisimaneri naapertorlugit
oqaaseqaqqaassaaq:
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:
Siunnersuut agguaanneqareersimammat
siulittaasoq qinnuigissavara naalisaanissannut akuereqqullunga.
Nalunngilarput ukiuni makkunani
imminortarneq nunatsinni ajornartorsiutaasoq annertooq.
Aammalu ajornarsiut pinngitsoorani
naalakkersuinikkut suliaqartunit oqaluuserineqartariaqartoq, tamatuma
qaangeriartuaarnissaa siunertaralugu.
Taamaattumik ataatsimiinnermut matumunnga siunnersuutigisimavara
meeqqat atuarfianni upperisarsiornermik atuartitsineq sivitsorneqassasoq,
aammalu atuarfimmi, atuartitsinermi tunngatillugu, erinarsorneq anersaakkut
piorsaanermut ilanngullugu annerusumik sammineqartariaqartoq. Tassa
nalunngilarput, siulitta aammami maannakkut taalliortutta, erinarsuutit
anersaamut attuumassuteqartut, ullumikkullu immaqa kalaallinik
kingulliunerusunik annerusumik sammineqarneq ajortut, atuarfimmi aamma
anersaakkut piginnaangorsaatitut annerusumik sammeqqittariaqaleraat.
Kiisalu aamma isumaqarpunga
ilannguttariaqarluinnartoq, TV-kkut aallakaatitsisarnermi pinngortitalerinermut
tunngasut, aamma ilaatigut anersaamut tunngassuteqartut, annerusumik
kalaallisut sammineqartariaqartut. Kiisalu pinaveersaartitsinermik suliaqartut
annerusumik Naalakkersuinikkut tapersersorneqartariaqartut. Tamatumunnga
atatillugu ilaatigut siunnersuutinni allassimagaluarpara, allaat
pinaveersaartitsinermut suliaqarnermi 1998-imi annerusumik
aningaasaliiffigineqartariaqartoq aamma.
Marianne Jensen, Peqqinnissamut, Avatangiisinut
Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoq:
Hr. Inatsisartunut ilaasortap Anthon
Frederiksen-ip apeqquteqaataa arlariinnik imaqarpoq, Peqqinnisamut
Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisunut aammalu Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut
Ilageeqarnermullu Naalakkersuisumut, immikkoortillugit
akineqarsinnaagaluartunik. Naalakkersuisulli aalajangersimapput uanga
Naalakkersuisoqarfiit pineqartut sinnerlugit akissuteqassasunga,
apeqqutigineqartut qanoq akineqarnissaat pillugit pisortaqarfiit taakkua
paaseqatigiissuteqarsimanerat tunngavigalugu.
Imminoortarnerpassuit
illuatungilersimaarniarlugit Peqqinnissamut Ilisimatusarnermullu Pisortaqarfik
arlalinnik suliniuteqarpoq.
Qanilaassuseq:
Inuinnarnut qanigisaminnik imminornissamik
eqqarsaateqartutut pasitsaassaqarsimasunut oqarasuaatikkut siunnersuineq
neqeroorutigineqarpoq. Siunnersuineq tarnip pissusiinik ilisimasalinnit
pingasunnit, Dronning Ingridip Napparsimavissuani tarnimikkut napparsimasunut
immikkoortortaqarfimmi atorfeqartunit ingerlanneqartarpoq.
Suliniut taanna mappersagaaqqami NunaMedip
ataatsimeersuarnerani saqqummiunneqarallartumi allaaserineqarpoq. Mappersagaaraq taanna oktoberimi
allagartarsuarmik, plakatimik, ilaqartillugu kommuninut napparsimavinnullu
tamanut nassiussuunneqassaaq. Mappersagaaqqami siunertarineqartoq tassaavoq
tarnip pissusiinik ilisimasalinnut sianertoq, imminornissamik eqqarsaateqartut
eqqarsaatigalugit, qanoq silatusaartumik pissusilersornissani
iliuuseqarnissanilu pillugit siunnersorneqarlunilu ilitsersorneqassasoq.
Inuit sulisut imminornissamik
eqqarsaateqartunik oqaloqateqartarnissamik pikkorissartinneqassapput.
Pikkorissartitsisussat tassaapput tarnimikkut napparsimasunut
immikkoortortaqarfimmi nakorsaaneq, tarnillu pissusiinik ilisimasallit Dronning
Ingridip Nappasimavissuaneersut. Pikkorissartitsineq siulleq Tasiilami sap.
Akunnerani 43-mi ingerlanneqassaaq. Pikkorissartitsinissaq taanna sioqqullugu
inuit pineqartut kommunip pilersaarusiuullugillu aggersarsimavai. Tasiilami
pikkorissartitsinissami inuit 24-t peqataassapput, taakkununnga ilaallutik
nunaqarfiit tamarmik sinniisaat. Tasiilami imminoortarneq pillugu innuttaasut
ataatsimiigiaqqullugit qaaqquneqassapput.
Nunat tamat akornanni misissuinerit
paasitippaat imminoriaraluartut sisamararterutai, tassa 25% -ii ukiup ataatsip iluani imminoriaqqittartut.
Ilisimasat taakku tunngavigalugit Dr. Ingrid- p napparsimavissuani tarnimikut
napparsimasunut immikkoortortaqarfiup 1997-mi imminoriaraluarsimallutik uninngasut
tamaasa tarnip pissusiinik ilisimasalimmik oqaloqatigineqarnissaat
neqeroorutigisimavaa. Taakku akornanni 4-5 -t imminorsimanissaat nunatsinni
naatsorssuutigisinnaasimassagaluarparput. Ullumikkut takusinnaavarput
imminoriaraluarnermik kingorna oqaloqatigineqarnissamik neqeroorummik
atuisimasut arlaannaalluunniit kingusinnerusukkut imminorsimanngitsoq.
Tamatuma oqaloqatiginninnerup
pinaveersaartitsinermi pingaaruteqarnerpaaneranik nakorsat isumaqarnerat
uppernarsaqqinneqarpoq. Imminortarnerpassuarni akiuiniarnerup peqqinnissaqarfiinnarmiit
naammassineqarsinnaannginnera Peqqinnissamut Ilisimatusarnermullu
Pisortaqarfiup eqqumaffigisorujussuuaa. Imminortarnerup allatut
isummerfigineqalernissaa siunnertaralugu oqallinnissap qulakkeerneqarnissaa
anguniarlugu annertuumik suliuteqartoqassaaq. Inuunermi tunissutaavoq
erlinnarluinnartoq ataasiakkaaginnarnit pigineqartussaan-ngitsoq, imaallunili
inuit ataasiakkaat tassaasut ilaqutariit inuiaqatigiillu avalequtaatullusooq
inissisimasuusut. Piffissami aggersumi suliniutit ingerlatallu Paarisami
-t ingerlateqqinneqassapput.
Pikkorissartitsinerni qulaani taaneqartuni misilittakkat katersorneqartut
tunngavigalugit mappersakkat kommunit
isumassarsiorfigisinnaasaat suliarineqarumaarput.
Kommunini arlalinni immikkut
toqqarneqartuni pinaveersaartitsinermi siunnersortit atorfinitsinneqarnerini aningaasaleeqataanissamut Inatsisartut
1997-mut Aningaasanut Inatsit
aqqutigalugu periarfissiipput. Aningaasanut Inatsisissamut siunnersuut
aqqutigalugu aaqqissuussinerup taassuma kommuninut tamanut
atuutsinneqalernissaa periarfissarsiuunneqarpoq. Pinaveersaartitsinermi
siunnerortit kommunit atorfeqartitaasa najukkani ataasiakkaani
pinaveersaartitsinermut suliaqarneq nukitsorsarsinnaavaat, aamma immornartarneq
eqqarsaatigalugu. Najukkani ataasiakkaani peqqinnissamut ataatsimiititaliat,
meeqqat atuarfiisa, inuutissarsiutinullu ilinniarfiit, napparsimaveqarfiit,
politiit, pinerluuteqarfiit kiisalu isumaginninnikkut oqartussanik suleqateqarnermikkut.
Taamatuttaaq nammineq piumassuseq
tunngavigalugu suliniaqatigiiffiit paasisimasaasa iluaqutigineqarnissaat
pinaveersaartitsinermi siunnersortit eqqumaffigaat.
Matumuunalu tikissavakka
apeqquteqaatit Kulturimut Ilinniartitaanermut aammalu Ilageeqarnermut
Naalakkersuisumut toqqaannartumik attuumassuteqartortai.
Meeqqat atuarfiani upperisamik aammalu
erinarsornermik atuartitsinerit annertusineqarnissaannik siunnersuut
eqqarsaatigalugu Naalakkersuisut aallaqqaasiullugu oqaatigisinnaavaat meeqqat atuarfiat
pillugu Inatsisartut peqqussutaani nr. 1-mi 16.juni 1997-meersumi
aalajangersarneqarsimammat atuartut klassini ataasiakkaani atuartitsissutit
suut atuartassaneraat. Tassani takuneqarsinnaavoq klassini tamani tassalu
tunngaviusumi atuarfimmi atuarfimmilu atuaqqiffiusumik kristumiuussuseq pillugu
ilisimasassat upperisaq atuartitsissutigineqartassasut.
Aammattaaq takuneqarsinnaavoq
tunngaviusumik atuarfimmi 2.klassiniik 7.klassinut erinarsorneq, nipilersorneq
atuartitsissutigineqassasoq, kiisalu tunngaviusumik atuarfimmi 8. -
9..-klassini atuarfimmilu atuaqqiffiusumi taamatut atuartitsineq
neqeroorutigineqartassasoq, taamaalillutik kristumiussuseq atuartitsineq
erinarsornermillu atuartitsineq meeqqat atuarfiat pillugu peqqussummi
atuuttummi pingaartinneqartorujussooreerput. Meeqqat atuarfiat pillugu
peqqussummi nutaami ukioq manna augustusip aallaqqaataani atuutilersumi
klassini ataasiakkaani atuartitsissutit ataasiakkaat nalunaaquttat akunnerini
qassini atuartitsissutigineqartarnissaannik aalajangersaanissaq
kommunalbestyrelsimut aalajaangigassanngortinneqarsimavoq.
Tamanna aalajangiivigitinnagu
kommunalbestyrelsit atuarfimmi pineqartumi siulersuisuusut qanoq
isumaqarnerannik oqaaseqaateqartissimassavai. Taamaalillutik atuartitsinissamut
pilersaarut manna tikillugu atuussimasut ilitsersuutituinnaq atuutissapput,
taamaalillutilli atuarfinni siulersuisut oqaaseqaateqarsinnaatitaanertik
aqqutigalugu klassini ataasiakkaani atuartitsissutit ataasiakkaat
pingaartinneqarnerisa aaqqiivigineqarnissaanik suliniuteqarnissaminnut
periarfissaqartussaassapput. Tamanna imminoortarneq pinaveersaartitsinerlu
eqqarsaatigalugit sunniuteqarumaanersoq maannangaaq naliliiffigiuminnaappoq.
Anthon Frederiksen, Kattuseqatigiit:
Akissutigineqartunut qujavunga, aammalu kingullermut tassa Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermullu attuumassuteqartunut, neriuppunga tassani Naalakkersuisoq sinnerlugu naalakkersuisoqataata oqaatsit anikkai. Taakkua atuartitsinermi periarfissaareersut ilisimavakka, tassa ilageeqarnermut tunngasuni atuartitsinermut tunngasut, uanili siunnersuuteqarninni taakkua annikippallaarnerisa ilaneqarnisaat, kiisalu aamma isumaqarpunga pingaaruteqarluinnartoq taamatut kristumiussusermut tunngatillugu atuartitsisarnermi palasit peqataatinneqarnissaat pingaaruteqarluinnartoq, tassami upperisarsiornermut tunngatillugu atuartitsineq taakkuninnga ilisimasaqarluinnartunik ingerlanneqartuuppat isumaqarpunga meeqqanut sunniutigisinnaasai aamma anersaakkut pissarsissutigneqarsinnaasut annerussagaluartut palasinik atuartitsineq ingerlanneqartaraluarpat.
Assersuutigiinnarsinnaavarput soorlu meeraagallaratta atuartisinermi palasit aamma upperisarsiornermi atuartitsisutut ilaatinneqartarput, immikkullu taamatut ilisimasallit peqataatinneqarnerat aamma uppernarnerusutullusooq ittarpoq, ilumut inuit taakkununngarpiaq paasisimasallit atuartitsisoralugit atuartitsineq ingerlanneqarpat.
Pilersaarutigineqartut assigiinngitsut suliutigineqartussallu tusarlugit nuannerpoq aammalu neriuutigisariaqarpoq taakkua ataavartumik ingerlanneqarnissaat, minnerunngitsumik pinaveersaartitsinermut tunngassuteqartut, tassami siusinnerusukkut nalunngilarput Namminersornerullutik Oqartussat peqataaffigisaannik pinaveersaartitsinermik siunnersortit atorfinitsineqarsimasut 1993 -p tungaanooqqooqaaq, kisiannili aamma suliniut Namminersornerullutik Oqartussaniik aningaasaliiffigineqassaarmat unitsinneqarsimavoq, taanna isumaqarpunga misilittagapalaajusoq ajortoq, aamma tikeqqinneqartariaqanngitsoq. Ataavartumik pinaveersaartitsineq ingerlanneqartariaqarpoq.
Hans Enoksen, Inatsisartut Siulittaasoqarfiannut ilaasortaq:
Matumuuna erseqqissaassutigissavara taamatut apeqquteqarnermi oqallinneq pinaveersaarneqartussaammat, taavalu annerusumik malersuisoqassappat akunnerminni taanna ingerlateqqissinnaammassuk. Taavalu massakkut apeqquteqassaaq Inatsisartunut ilaasortaq Anthon Frederiksen, Apeqquteqaatigaa inuit nunaqarfinni innaallagissiorfinnik il.il nakkutilliisut qanoq aningaasarsiaqartitaallutillu tapisiaqartitaanersut.
Anthon Frederiksen, apeqquteqartoq, Kattusseqatigiit:
Soorunami taamatut apeqquteqarninni uanga nammineerlunga innaallagissiorfinni atorfininnissara imaluunniit taamatut sulinissara eqqarsaatiginngilara, kisiannili soorunami qinigaasimasutut Inatsisartunilu ilaasortatut taamatut suliaqartut ilaanniik piumaffigineqarsimanera tunngavigalugu apeqqut manna annguppara, tassalu imaappoq: Nunaqarfinni innaallagissap sarfaanik pilersuinermi nakkutilliisuutitaqarneq pillugu ilaatigut taamatut suliaqartut maskinarbejderitut ilinniagaqarput ilaatigullu aamma ilinniagaqarsimanatik, kisiannili pikkorissartitsinerit aqqutigalugugit aamma suliamut ajukkunnanngivissumik ingerlatsillutik, taamatullu ingerlaqataqarnermi kommunini assigiinngitsumik akilersueriaaseq ingerlanneqartoq paasinarpoq, taakkunanilu periaaseq qanoq ittoq atorneqarnersoq aamma paaserusunneqarpoq soorlu tapisiat assigiinngitsut suut qanorlu akissaasersorneqarneq aamma qanoq ingerlanneqarnersoq soqutigineqarluni.
Mikael Petersen, Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliffeqarfiutaanut Naalakkersuisoq:
Nunaqarfinni inaallagissiorfinni sulisut aningaasarsiaqartitaanerat pilluguInatsisartunut ilaasortap Anthon Frederiksen -ip apeqquteqaataa akissuteqarfigissavara.
Nunaqarfinni innaallagissamik imermillu pilersuinerup Nukissiorfinnut nuunneqarnissaata pilersaarusiorneqarneranut naammassiniarneqarneranullu atatillugu innaallagissamik imermillu pilersuinermi sulisut akissarsiaqartitaanerannut atorfeqartitaanerananullu tunngasut mississuataarneqarnerat nalunaarsorneqarnerallu ingerlanneqaqqammerpoq. Nalunaarsuineq ingerlanneqarpoq nunaqarfinni ingerlatsinermut sulisorineqartut januarip aallaqqaataani 1998-miit Nukissiorfinnit akisussaaffigineqalersussaammata kommunini atorfeqareernerini atugassarititaasut allanngortinnagit. Imaappoq nunaqarfinni innaallagissamik imermillu pilersuinermi ingerlatsinermi sulisorineqartut atorfeqartitaammata pineqartut ilinniagaqarnerat naapertorlugu aammalu isumaqatigiissutit naapertorlugit . erseqqissaatigineqassaaq sulisorineqartut amerlanerpaartai tassaammata SIK-mi ilaasortat suliamik ilinniagaqarsimanngitsut aammali suliamik ilinniagalimmik ilaqarlutik.
Aamma sulisunik siulersuisoqarpoq maskinmestereqarlunili il.il. Innaallagissiorfimmiit innaallagissiorfimmut aamma kommunimiik kommunimut tapisiaritinneqartartut assigiinngissitaarput, tapisiat assigiinngitsorpassuit pineqarput soorlu assassorluni sullivimmiinnermut tapisiat, mingunnartulerinermut tapisiat, suliartoqquneqarsinnaatitaanermut tapisiat allarpassuillu. Oqaatigineqartutut kommunimiit Nukissiorfinnut nuunnermi sulisut ataasiakkaat akissarsiaqartitaanikkut atorfeqartitaanikkullu atugarisaat allanngortinneqassanngillat. Piffissap ingerlanerani isumaqatigiissutit naapertorlugit akissarsiaqarnissamut piumasaqaatit assigiiaarnerulersinneqarnissaat aammali pisortat innaallagissamik imermillu pilersuisuiffiisa paaqqutarineqarnissaannut aammalu pisortat innaallagissamik imermillu pilersuiffiissa paaqqutarineqarnissaannut sulisussanut pissarsisoqarsinnaanissaa Nukissiorfiit neriuutigaat.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:
Soorunami paasisat assigiinngitsut tamarmik qujanartarput. Kisianni uani akissuteqaammi paasinarpoq ullumikkut pissutsit atortinneqaannassasut, tamannalu isumaqarpunga imaalillugu piumasaqaatinut ilanngullugu oqaatigineqartariaqartoq, tassa soorlu akissummi kingulliit ilaanni assigiiaarnerusumik immaqa akissarsiaqartitsinikkut pissutsit misissuiffigineqarnissaat annerusumik ujartorneqartariaqartoq. Ttassa apeqquteqaat saqqummerpoq soorunami atugarisat ilaatigut naammaginarsimanngimmata, taakkualu tamakku naammaginnangitsut isumaqarpunga Naalakkersuisut soqutigisariaqaraat misissuiffigissallugit aammalu iluarsiniassallugit.
Hans Enoksen, Inatsisartut Siulittaasoqarfiannut ilaasortaq:
Taavalu maannakkut apeqquteqassaaq Inatsisartunut ilaasortaq Manasse Berthelsen. Apeqquteqaatigaa isiginnaartitsineq pillugu Inatsisartut Inatsisissaanut siunnersuut qaqugu Naalakkersuisut saqqummiutissamaarneraat.
Manasse Berthelsen, apeqquteqartoq, Inuit Ataqatigiit:
1996-mi ukiakkut Inatsartuni ataatsimiinnermi saqqummiunneqarpoq isiginnaartitsisarnerup siunissaa pillugu nassuiaat, taamanikkullu inassutigineqarluni 1997-mi upernaakkut inatsimmik maani saqqummiussisoqassasoq. Ajoraluartumilli suli maannamut takusaqarsimanngilagut.Taamaammat Naalakkersuisunut Ilaasortamut apeqquteqaatigissavara isiginnaartitsisarneq pillugu inatsisissaq qaqugu saqqummiunneqassanesoq.
Konrad Steenholdt, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq:
Inatsisartunut Ilaasortaq Hr. Manasse Berthelsen isiginnaartitsisarneq pillugu nassuiaatip 1996-mi ukiakkut ataatsimiinermi Inatsisartuni oqaluuserineqarnera tunngavigalugu aperivoq isiginnaartitsisarneq pillugu inatsisissaq qaqugu saqqummiunneqassanersoq. Nassuiaat saqqummiunneqarmat Naalakkersuisut oqaaseqarput nassuiaat tunngavigalugu qanoq iliornissaq pilersaarusiorneqarumaartoq.
Maannakut aningaasaqarniarneq eqqarsaatigaluguttaaq allanit siunnersuutaasarumaartussatut isumaliuutigineqartunut ilanngunneqartarumaarlutik. Qanoq iliuuseqarnissamut pilersaarusiaq saqqummiunneqassangatinneqarsimagaluarpoq 1997-mi upernaakkut ataatsimiinermi, assigiinngitsunilli pissuteqartunik suliassaq naatsorsuutigisamik sukkatigisumik sulissutigeqqinneqarsinnaasimanngilaq. Nassuiaammi suleqatigiissitalianit inassutigineqarput isiginnaartitsisarneq pillugu inatsiseqalernissaq, nunatta isiginnaartitsisartoqatigiivinik peqalernissaq. nunatsinnilu isiginnaartitsisartunngornianik ilinniaritsisarnissaq.
Nassuiaat naapertorlugu isiginnaartitissarneq pillugu inatsimmi ilaatinneqassapput isiginnaartitsinermik ingerlatsinermik tunngasut tamarmik, tamakkununnga ilanngullugit nunatta isiginnaartitsisartoqatigiivinik pilersitsinissaq taassumalu ingerlannissaa aamma nunatsinni isiginnaartitsartunngornianik ilinniartisisarnissaq. Inatsisissatut siunnersuut suliarineqalertinnagu pisariaqarpoq imarisaasa peqqissaartumik suliarineqarnissaat, taamaattumillu inatsisissap piareersarnissaa piffissaqarfigilluartariaqarpoq. Nunatta isiginnaartitsisartoqatigiivinik pilersitsinissaq pillugu siunnersuummut tunngatillugu nassuiaammi siunnersuutigineqarpoq nunatta isiginnaartitsartoqatigiivi Katuaq -mut attuumalluinnartinneqassasoq illumi tassani atortorissaarutit sapinngisamik annertunerpaamik iluaqutiginiarneqarsinnaaqqullugit.
Naluneqanngitsutuut Katuaq ammarneqarpoq aatsaat upernaaq manna , taamaattumillu aallartisarnermi ajornartorsiuteqartuarluni. Illup taassuma siunissami qanoq atorluarneqartigisinnaanissaanut ilaatigut aalajangiisuussapput illup ukiuani siullermi paasineqarsimasut. Maannakkut Silamiut Katuaq-mi allaffeqarput aammalu illup initaasa ilaat atorneqarlutik Katuaq - p siulersuisui isumaqatigiissuteqarfigalugit. Suleqatigiinnermi tassani paasisat ilanngullugit tunngavigineqarumaarput nunatta isiginnaartitsisartoqatigiivisa siunissami illumut tassunga qanoq attuumassuteqartigitinnissaata isumaliutersuutiginissaanik.
Nassuiaat naapertorlugu nunatsinni isiginnaartitsisartunngornianik ilinniartitsisarnissaq attuumassuteqartinneqartussaavaoq nunatta isiginnaartitsisartoqatigiivinut taamalu aamma Katuaq -mut. Taamaalilluni isiginnaartitsisartunngornianik ilinniartoqartalersinaanissaanik aalajangiisorujussuusussaaqaaq Katuaq - p siunissami qanoq atorniarneqarnera. Ilinniartitsisarnissamullu tunngasut qanoq ingerlanneqarnissaat maannakorpiaq paaserusunnarsorinarmat ilinniartitsinermut periarfissaagallarsimasunik naammaginartunik pilersitsiniartoqarumaarpoq.
Pissutsit maani taaneqartut ilaatigut innersuussutigalugit Naalakkersuisut naatsorsuutigaat qanoq iliornissaq pillugu pilersaarummik Inatsisartunut saqqummiisinnaassallutik 1998-mi, naatsorsuutigaluguttaaq Inatsisartut taanna oqaluuserereerpassuk sapinngisamik tamatuma kinguninnguatigut saqqummiisinnaassalutik isiginnaartitsarneq pillugu inatsisissamut siunnersuumik.
Manasse Berthelsen, Inuit Ataqatigiit:
Qujavunga Naalakkersuisup akissuteqaataanut oqaaseqarfigilaassallugu imatut: Tassa partiit tamarmik taamanikkut Atassut kisimi pinnani inassuteqarput upernaamut saqqummiussisoqassasoq, saqqumiinermi taamatut oqarsimapput, taavalu akissumini 98-p ingerlanerani nalunarpoq ukiakkuussanersoq imaluunniit upernaakkuussanersoq iliuuseqarfiginiarneqarpoq, taanna qujanarpoq. Kisianni massakkut isiginnaartisisartut atugaat tassa Katuaq -mut attuumalluinnartumik ingerlannianeqaraluartut kisianni akileeqqaarlutik aatsaat atuisinnaapput Katuaq -mi isiginnaagassianik arlaanik suliaqarniarlutik. Taavalu isiginnaartitsisartoqarneq Katuaq -mut isertinneqarsinnanngilaq isiginnaartitsisartunut najugaqarfissatut sanaajunngimmat, taamaallaat ornillugu isiginnaartitsarfiinnartut sananeqarnikuuvoq, taavalu Naalakkersuisup nukinginnartutut taavaa ilinniartitsarneq nukinginnartuusoq unali nukinginnartuuvoq isiginnaartitsartut naammassereernikut maani suliffissaqannginamik nunanut allanut aallararput suliassaqaramik allani, maannakkummi ukiut 13-it isiginnaartitsisoqatigiinnik peqareerpugut, taakkualu nersunartumik suliaqartarsimapput, ingerlaqqeriarniarlutillu Namminersornerullutik Oqartussanut saaffiginnittarsimapput isumaqatigissuteqarusullutik oqarlutik: Ukioq una ilivitsoq ukua suliarissavavut tapiissuteqarfigisinnavisiguut?
Kisiannili ukiut arlalinni taamaaliorsimagaluarput kisiannili ataatsimilluunniit ukioq mannamut suli iluatsisimanngillat, taannalu siunnersuutaasimagaluartoq isiginnaarlugu suna tamarmi inisseqqareerpoq, imatullu pitsaasuussalluni pisortaningaanniit illersorneqarluni isiginnaartitsinermik ingerlatsisinnaanermut tunngaviusinnaalluni.
Naggataatigut tassa Inuit Ataqatigiinninngaanniit ilungersorluta Naalakkersuisumut kaammattutigissavarput anersaakut ineriartortinneqarnera pimoorullugu ingerlateqqullugu, qularutiginnginnatsigumi isiginnaartitsisartut pisortatigoortumik tapersersorneqarnerulerpata sinerissamut angalaarnerit akulikinnerulerumaarmata.
Konrad Steenholdt, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq:
Imatut isumaqartoqassanngilaq uani apeqqutigineqartoq tassa unitsiivillugu suliaqarfinngikkipput, taamaanngilaq ilungersoqaagut amma uagut, kisianni pisariaqarpoq aamma isiginnaartitsartut ilinniarsimasut kattullutik siunnersortaanissaat qanoq uagut suleriaqqinnissatinnut, kisianni ugguuna Manasse isumaqatigilluinnarpara eqqumiitsuliortugut imaluunnit isiginnaartitsartut ilinniagaqarsimasut nersornartumik ulllumikkut sulipput, tassa nunanik allaningaanniit saaffigineqartuarput isiginnaartitsissut sunaluunniit arlaannik aaqqissuusinermut tunngassuteqartut tunngavigalugu takutitsilaaqqullugit.
Taamaattoqartillugu suliassaq imaannaanngitsoq taakkua ingerlattarpaat, taanna ilumoorpoq aamma tamatumuunakkut tapersersortuarpavut aamma oqaloqatigiinnerit ingerlanneqartuarput, imaanngilaq uatsinnut taqqamoorullugu oqaloqatigiittugut, qujanartumik aamma suliassamik tassani ingerlataqartut uatsinnut ammasumik ajornartorsiutiminnik oqaloqatiginnittarput, taakkulu tunngavigalugit suliaq peqqissaarullugu ingerlapparput, kisianni oqaatigissavara suliassaq uani annertuneroqaaq siullermik eqqarsaatigisatsinningaanniit.
Naammanngilaq isiginnaartitsinermi ingerlatsisinnaasut oqarfigissallugit katersortarfik atorneqarneq ajorpoq taakunnariarlusi nammineq sungiusarniaritsi. Katuaq aamma sanaajuvoq imatut - katersortarfimmi soorlu teknikkikkut qulliilluunniit eqqarsaatigalugit - aaqqissuussaavoq imatut aamma taakkua amigaatigisaasa tungaatigut ikiorniassallugit, taamaattumik aamma Katuaq taakkua ilinniartitaaqqinnissaannut takutitsinissaannut atussallugu piukkunnassagaluarpoq, taamatullu atortulersugaalluni, taakkua imminnut atalluinnarput imminnullu ataqatigiisillugit suliassaq ingerlateqqittariaqarparput.
Maliinannguaq Markussen Mĝlgċrd, apeqquteqartoq, Inuit Ataqatigiit:
Naalakkersuisut siulittaasuanut apeqquteqarsimavunga. Matumuuna Avanersuarmi sakkutooqarfimmi atom -it perlukuinik allanilluunniit atom -nut attuumassuteqartunik soqarnersoq Naalakkersuisut tamakkiisumik ilisimasaqarfigineraat apeqquteqaatigaara.
Tamatumunnga pissutaavoq aasap ingerlanerani sakkutooqarfimmi sulisut ilaata nappartamik atom-ip perlukuinik peqarsoralugu taamaattoqarpallu toqqissisimanarinagu oqaatigalugu soraarsimanera, taannali nappartaq atom -ip perlukuinik imaqanngitsoq qallunnaat Naalakkersuisuinit nassuiaatigineqarpoq. Taamatulli pasitsaassineq eqqarsalersitsisimavoq ilumut uagut inuiaat kalaallit Avanersuarmi atom -it perlukuinik assigisaanillu peqarnersoq.
Qallunaammi qulaatiinnarluta atom-nik sakkussiartalinnik timmisoqarsinnaanissaa nukissiorfeqarsinnaaneralu akuerisinnaasimagunikku qanoq ilillugu qulakkeerlugu ilisimasinnaavarput nunarsuarput Avanersuaq minguilluinnartutut takorloortagarput ilumut takorluukkatsitut minguitsiginersoq, maannami Amerika-miut ukiut 40-it sinnerlugit sakkutooqarfeqarput nunarsuarmi sakkutooqarfinni pingaarnerpaanut ilaasutut taasakkaminni, taakkulu annertunerusumik nunatsinniit nakkutigineqanngillat, ilami kalaaliulluniluunniit Pituffikkoorniaraanni kisianni qinnuteqaqqaarluni. aali nammineq nunagisami.
Nunatta sakkutooqarfeqartitaanerani eqqissinissammut peqataareerpugut, soqarnersorli aamma ilisimasariaqarparput.
Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut siulittaasuat:
Maliinannguaq Mĝlgċrd -p apeqqutigisimavaa Naalakkersuisut Pituffimmi atom -p perlukuinik taamaaqataanilluunniit allanik ilisimasaqarnersut, kiisalu uagut nunatsinni qanoq ilillugu qulakkeersinnaaneripput sakkutooqarfiup eqqaa pinngortitarsuaq mingutsinneqarsimannginnersoq.
Inatsisartunut ilaasortaq Malinannguaq Mĝlgċrd-p apeqquteqaataa maannakkorpiaq sulumiisumik akisinnaanngikkallarpara. Tamatumunnga pissutaavoq Pituffiup eqqaanut pissutsinut akisussaaffik illersornissamut isumaqatigiissut 1951-meersoq naapertorlugu Qallunaat Naalakkersuisuisa Oqartussaasuisalu tigummimmassuk, taamaammat suliat taamaattut ilisimasaqarfiginissaat suliassaralugu. Taamaammat atom-ip perlukuinik, perlukunillu allanik apeqqut Naalagaaffiup sinniisoqarfianut apeqqutigisimavarput qinnuigalugulu suliamut pineqartumut tunngatillugu Danmarkimut oqartussaasut tamatumunnga attuumassuteqartut nassuiaasioqqullugit. Erseqqissaatigisimavarput paasissutissanik erniinnaartumik pisariaqartitsisoqartoq, Inatsisartut ukiakkut ataatsimiinnerata ingerlanerani apeqquteqaat akineqarsinnaffigiumallugu. Taama akissuteqarsimavunga Danmarkimi Udenrigsministeri ippassaani naapitsinnagu, kisanni ilanngullugu oqaatigisinnaavara Udenrigsminister Niels Helvig Petersen maanga takkutissammat qaammatip uuma naalernerani tassanilu Naalakkersuisunut naapitsinermi saniatigut aamma Inatsisartut Illersornissamit Isumannaallisaanermullu Udvaligia naapittussaallugu.
Statsministeri Udenrigsministerilu ataatsimeeqatigigakkit marlunngormat erseqqissaatigisimavara Naalakkersuisut aammalu Inatsisartut tungaaninngaanniit soqutigineqartoq 1951-mi isumaqatigiissutip misissorluarneqarnissaa, tassanilu paaseqatigiinneqarpoq Amerika -miut saaaffigitinnagit danskit aammalu kalaallit tamatumani ataatsimiititaliaaat paasisassarsiornikkut nassuiaasiortinneqassasut tamannalu pereerpat Amerika -miunut saaffiginninnissaq pisinnaassammat.
Maliinannguaq Markussen Mĝlgċrd, Inuit Ataqatigiit:
Qujavunga akissuteqartumut. Tassa Naalakkersuisut siulittaasuata akissuteqarnermini erseqqisumillusooq oqaatigivaa uagut nunatsinni annertunerusumik tamakku tungaatigut oqartussaan-ngitsugut. Taavalu 1951-mi isumaqatigiissutaasimasoq nuannaarutigivara nutaamik isumaqatigiinniarnissaq siunnerfigineqarsimammat Naalakkersuisut siulittaasuata tungaaningaanniit, aammalu pingaartillugu oqaatigerusullugu taamatut allannguiniarnermi pingaaruteqarluinnartuusoq Inatsisartut tunuliaqutaalluarnissaa, tassalu isumaqatigiissutip qanoq ittuunissaanik toqqammaviliisuunissaat aammalu Inatsisartut inimi maani piumasaqarsinnanissaat isumaqarpunga aperineqarsinnaanissaallu pisariaqarluinnartuusoq.
Soorlu eqqaamaneqarunnarsivoq 1980-kunni Inatsisartut aalajangernikuuvaat nunarput atom -nik sakkussianik sunilluunniit soqassanngitsoq, sunaaffali illuatungaaniit qallunaat Naalakkersuisut qangalili isumaqatiissuteqareersimapput taamatut atorneqarsinnaasoq, tamannalu aatsaat siornatsiaannannguaq paasitinneqarpoq uatsinnut. Eqqarsarnnanngitsuunngilaq soorunami inimi maani pingaartillugit aalajangersarneqartartut aamma qulaatiinnarlugit allatut iliortoqarsinnaasimanera, taanna isumaqarpunga siunissami atuuteqqittariaqanngitsoq. Nunatsinni uagut namminneerluta aamma oqartussaasariaqarpugut. Pisariaqarpoq minguitsuunissaa aamma nunatta eqqarsaatigalugu Inatsisartut peqataatinneqartuarnissaat nunanut allanut aamma tunngasuni.
Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulttaasuat:
Tassa oqareernittut Udenrigsministerip tikinneratigut apeqqut taanna uterfigineqartussaammat ilimagissavarput, aammalu siullermi oqarninni ilanngutinnginnakku oqaatigissavara aamma Malinnannguaq Mĝlgċrd -p apeqqutaanut tunngatillugu immikkut maani inimi Naalakkersuisuninngaanniit nunanut allanut tunngasutigut nassuiaateqartussaagama aammalu apeqqummi tassani pineqartumi apeqqutit taakku ilaatigut tikinneqartussaallutik. ilumut atom -nik peqartoqarsimanera maani nuatsini. Soorunami taanna pisimasoq akuersaarneqarsinnaanngitsoq aamma siornatigullu Inatsisartut oqaatigeersimavaat aammalu Amerika -miut tassuunakkut nunatsinnut aammalu Amerika -p nunataata ilaatut kontinent -atut isiginerat pissutaavoq Amerika - p nunataa inuilu maannakkut 300 mio. missiliorpaat. 1823 -p missaanili Amerika -mi prĉsidentiusup Monroe -p isumaqatigiissut suliarisaa Inatsisartuni akuerineqartoq najoqqutaralugu Amerika -p nunataanut inuinullu Amerika -p avannarliup navianartorsiortitsisinnaasut pineqalersillugit taava Kalaallit Nunaat ilanngullugu namminneq nunamittut illersugassamittut isikkoqartippaat.
Taamaatumik iliuuserisartagaat ilaannikkut tupaallannartuusarsimallutik, kisianni isumaqatigiissummik maannakkut ilisimasaqarnissarput taanna maannakkut noqqaaneq aallartippoq aamma naammassiniarneqassaaq.
Anders Andreassen, Inatsisartut Siulittaasuat:
Maannalu apeqqummut tullermut ingerlaqqissaagut, tassanilu apeqquteqartuuvoq Maliinannguaq Markussen Mĝlgċrd, apeqquteqaatigaa juumuunik amigaateqarneq qaangerniarlugu qanoq iliuuseqartoqarniarnersoq.
Maliinannguaq Markussen Mĝlgċrd, apeqquteqartoq, Inuit Ataqatigiit:
Qujanaq. Tassa ullumikkut iserfigilaareersimagaluarlugu kisianni apeqquteqaatiga ingerlateqqissuara aamma soorunami Naalakkeruisumit akineqarnissaa qilanaaralugu.
Matumuuna nunatsinni juumuussaaleqinerup qaangerniarnerani Peqqinnissami Pisortaqarfimmiit qanoq iliuuseqartoqarniarnersoq apeqquteqaatiginiarpara. Piffissaq kingulleq juumuut erseqqissumik oqaatigaat juumuussaaleqineq taamaaginnasappat tamanna ukiuni tulliuttuni malunniukkumaartoq ilaatigut meeqqanut inunngortartunut anaanaasunullu sunniuteqapiluttumik kinguneqarsinnaasumik, maannami juumuutut atorfinni 17-usuni arfineq marluk taartaannaapput, tallimallu inuttaqaratik, tassalu taakkunani 17-ni atorfeqavissut tallimaannaapput. Atorfiit allat aamma inuttassaaleqinerat erloqinaraluaqisoq juumuussaaleqineq erloqinarnerpaanut ilaavoq, tamaattumillu immikkut iliuuseqarnissaq pisariaqalerluni.
Taamaattumik juumuussaaleqineq akiorniarlugu Peqqinnissamut Pisortaqarfimmiit qanoq pilersaaruteqartoqarnersoq apeqquteqaatigaara.
Marianne Jensen, Peqqinnissamut Ilisimatusarnermut Avatangiisinullu Naalakkersuisoq:
Peqqinissamut
Ilisimatusarnermullu Pisortaqarfiup apeqquteqaateqartutuulli tassa
Maliinannguaq M. Mĝlgaard-ituulli isumanerluutigaa juumuutut imaluunniit
ernisussiortuunertut atorfiit inuttaqartussatut akuerisaasut ilaat taamak
ikitsigisuinnaat aalajangersimasumik atorfigineqarmata. Juumuussaaleqineq
qaangiiminiarlugu, tamatumuunalu meeqqat inoorlaat anaanaasalu isumagineqarnissaannut
periarfissat pitsaasut qularnaarniarlugit, Pisortaqarfiup Peqqissaanermut
Ilinniarfik suleqatigalugu 1996-imi upernaakkulli aallartippaa peqqinnissamut
ikiortit ataasiakkaat peqqinnissaqarfinni ernisussiornermi ikiuuttartut
qaammammik ataatsimik sivisussusilimmik Dronning Ingrid-ip Napparsimavissuani
piginnaanngorsarlugit pikkorissarneqartarnerat.
Naalakkersuisuniit
nuannaarutigaarput juumuut aalajangersimasunik atorfeqartut ungasinngitsukkut
maani Nuummi pikkorissartinneqarnerminnut atatillugu neriorsuimmata,
sulisussarsiorluni immikkut ittunik iliuuseqarnissamut peqataajumallutik.
Taamaattumik
juumuunut atuagassianik saqqummiutassanik allaaserinnittoqarniarpoq, tassa
malunnarmat nunatsinni juumuutut atorfinitsinneqarnissaq soqutigineqaleriartortoq
atuagassiami nunarput pillugu allaaserinnittoqarnerata kingorna. Nunani
Avannarlerni allani juumunut atuagassiani allaaserinninneq immaqa aamma
juumuunit nunanit taakkunanngaanneersunit sulisoqalersinnaanermik
iluaqutaasinnaavoq.
Pisortaqarfiup
aamma neriuutigaa isumaqatigiissut nutaaq ulloq 5.september 1997 atsiorneqartoq
siusinnerusumut naleqqiullugu kajumminnerulersitsisinnaassasoq, tassa
paasinarmat juumuut pissutsit aamma eqqarsaatigalugit aningaasarsiaat
ajoriinnagassaanngitsumik qaffanneqarsimasut. Taamaattoq dansk-it
aningaasarsiarititaasa qaffasissusiata anguneqarnissaanut aqqutissaq suli
takivoq. Taannaluuna nunatsinni peqqinnissaqarfiup unammisaasa ilaat.
Suliniutissatut
nutaatut aamma Pisortaqarfimmiit eqqarsaatigineqartut ilagaat nunanit
avannarlernit allaneersunit juumuunik sulisussarsiornissaq.
1996-imisut
Pisortaqarfik ilinniarnertuunngorniat Ilinniarfiinik isumaqatigiissuteqarsimavoq
ukioq manna ullut ilinniarfiit ilaanni, ilinniartut juumutut ilinniarnissamut
piumassuseqalersinniarlugit juumooq periarfissinneqassasoq. Taamatullu aamma
Danmark-imi juumuunngorniat ilinniarfiini marluusuni sulisussarsiornissaq
Pisortaqarfiup sulissutiginiarlugu.
Nunatsinni
peqqinnissaqarfimmi sulisorineqartunut sammitinneqartussamik juumuunik
sulilersitsiniarluni video-liassap suliarineqarnissaanut Pisortaqarfik
aningaasaateqarfinnut qinnuteqaatinik ingerlatitsisimavoq taakkununngalu
akissutissat aamma utaqqineqarput.
Maliinannguaq M. Mĝlgaard, Inuit
Ataqatigiit:
Akissutinut
qujavunga. Tassa maluginiarpara paasisitsiniaanerit assigiinngitsut atorlugit
immikkut iliuuseqartoqarniarlersaartoq.
Ullumilu Inuit
Ataqatigiinniit oqaatigisarput taanna immikkut ilinniartitsisinnaalernissamik
apeqqut isumaqarpunga malersoqqissallugu piukkunnartoq, tassa
sundhedsplejersket tassa taakku nunatsinni amigaatigineqaqisut immikkut
ernisussiornermik aamma ilinniartarsimapput ilinniarnerminnut atatilllugu
aammalu iluaqutaaqisumik nunatsinni. Taakkulu massakkut ilinniarnerat
unitsinneqarnikuuvoq kisiannilu pilersaarutaalluni ingerlateqqinneqarnissaa,
taannalu soorunalimi kissaatiginaqaaq, kisianni saqqummiunneqartut ilaat
ullumikkut oqaatigineqartut ilagivaat piumasaqaatit annertoorujussuusut
taamatut juumuunngorniarnermi.
Una
apeqqutigerusunnartut ilagivaat, ilumut piumasaqaatit taama sakkortutigisut
nalunngikkaluarpara isumaqatigiissutit assigiinngitsut ingerlanneqartarsimasut
aamma nunani avannarlerni peqqinnissaqarfimmut tunngasuni, kisianni taamatut
erloqinartigisumik inissisimatilluta soormi piumasaqaatit ilaat
sakkukinnerulaartunngorlugit arlaatigut eqqarsarnianngilagut uagut nammineq
nunatsinni? Isumaqarpunga taanna misissugassaqqittoq tassami siunissaq
ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu allanik tikisitsiuarnissaq taana
orniginannginnerummat aammalu akisunerussalluni.
Peqqinnissamut
Ilisimatusarnermut Naalakkersuisoq:
Tassa
naatsunnguamik Maliinannguamut erseqqissaatigeqqiinnassavara aamma
isumaqatigalugu ulloq manna tikillugu Danmark-imi juumuutut ilinniarnissamik
neqerooruteqarsimaneq nunatsinninngaanniit orniginartinneqarnera annertusimanngilaq.
Neriuppugut
massakkut ilinniarfiit tikillugit oqaloqatiginnittarnerit tassuunakkut
iluaqutaalaarumaartut kisianni ulloq manna tikillugu ajoraluartumik
annertunerusumik tassuunakkut sunniuteqartoqarneranik takussaasoqanngilaq,
kisianni soorunami suli neriukkaluarpugut. Taamaakkaluartoq amerliallakkaluarpataluunniit
juumuutut ilinniarusuttut, juumuutut ilinniarfiit Danmark-imiittut aqqutigalugit
taamaakkaluartoq siunissami amigaateqartuarnissaq ilimagisariaqarparput taama
ikitsigisut ilinniarusutsillugit.
Taamaattumik
Maliinannguaq isumaqatigivakkit ilumut oqallisigisariaqartoq nunatsinni qanoq
pitsaanerpaamik isumannaannerpaamillu aaqqiisoqarsinnaanersoq. Tassunga aamma
ilanngullugu ilisimatitsissutigissavara peqqissaanermut sygeplejerske-tut
ilinniarfimmi nunatsinni ernisussiornermut ilinniartitsisarnerit nunanit
allaninngaanniit annertunerusarmata nunatsinni pisariaqartitsineq taanna
immikkut isigiumaniarlugu immikkut aaqqissuussisoqarnikuuvoq nunatsinni
annertunerusumik tassuunakkut ilinniartitsisoqartarluni kisianni siunissaq
sivisunerusoq eqqarsaatigalugu eqqarsarluartariaqarpugut pitsaassusissaq sumiittoq
nunatsinni angorusunnerlugu. Soorunalimi pitsaassusissaq pitsaanerpaaq
tamatigut kissaatiginarnerpaagaluarpoq aamma piviusorsiortumik eqqarsarutta
nalilersortariaqarparput taamatut kissaateqarnerup ukiuni aggersuni
angusinnaanera ilumut piviusorsiortuunersoq, taamaanngippallu taava qanoq
ilioriaasissaqarnersugut.
Oqaluuserisaq
naammassivoq.