Oqaluuserisassani immikkoortoq 59-123 |
|
||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Tallimanngorneq 2. maj 1997, nal. 15.07
Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Hans Enoksen, Siulittaasup tulliata aappaa:
Tassanilu Naalakkersuisut siulittaasuat saqqummiussissaaq.
Lars
Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat:
Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarneranik Inatsisartut inatsisissaattut siunnersuut, matumuuna nunatsinni Naalakkersuisut sinnerlugit saqqummiutissavara.
Naalakkersuisut sinnerlugit matumuuna Inatsisartut Naalakkersuisut pillugit Inatsisartut inatsisissaanut allanngortinneqarneranni Inatsisartut inatsisissaattut siunnersuut saqqumiullugu aallaqqaatigalugu oqaatigissavara 1988 tikillugu Naalakkersuisut siulittaasuat, Naalakkersuini siulittaasuunermigut saniatigut aammattaaq Inatsisartut siulittaasuattut atuussimammat. Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaata 1988-mi iluarsaateqqinneqarneratigut allan-ngortinneqarneratigullu siulittaasuuffiit taakku marluk avissaartinneqarsimapput.
Taamali allanngortitsinikkut inatsisiliortut inatsinillu atuutsitsisut akornanni avissaartitsineq erseqqissarneqarpoq, kingullermillu 1996-mi Inatsisartut sulinerata iluarsaateqqinneqarnissaanut isumalioqatigiissitap isumaliutissiissutaata akuersissutigineqarneratigut erseqqissarneqaqqillunittaaq. Isumaliutissiissutip akuersissutigineqarneratigut Inatsisartut sulinerat nukittorsaqqinneqarpoq, ilaatigut Inatsisartut ataatsimiititaliaasa namminerisaminnik allattoqalersinneqarnerisigut.
Naalakkersuisunut atuuppoq Naalakkersuisut taamatut suliassatut Inatsisartuni amerlanerussu-teqartut isumaat naapertorlugu ingerlatissagaat. Aaalajangersagaq taanna Inatsisartut Siulittaasoqarfiannut tunngatillugu 1988-mi inatsit allanngortinneqarmat imaluunniit siorna 1996-mi inatsit allanngortinneqarmat ilanngunneqanngilaq.
Siunnersuutikkut matumuuna Naalakkersuisut sinnerlugit saqqummiussakkut aalajangersagaq taanna piviusunngortinniarneqarpoq nalinginnaasumik inatsisartoqarnermi tunngaviusunut naapertuutilersillugu. Inatsisissamut nalinginnaasumut oqaaseqaatini atuarneqarsinnaasutut tamanna danskit Folketinngiannut aamma maani nunatsinni Inatsisartut Ombudsmandiannut atuuppoq. Inatsimmik allanngortitsinerup maannakkut siunnersuutigineqartutut ittup taamaalilluni erseqqissarpaa, Naalakkersuisut Inatsisartullu Siulittaasoqarfiat Inatsisartuni amerlanerussuteqartunit tatigineqartariaqartut.
Inatsisissatut siunnersuummut allanik oqaaseqaateqassanngilanga inatsisissatulli siunnersuummut oqaaseqaatit allaganngorlugit siunnersuummut ilanngullugit agguaanneqarsimasut innersuussutigiinnassallugit. Naalakkersuisuni pingaartilluinnaratsigu Inatsisartut Siulittaasortaassaannik qinersilersinnata inatsisip akuersissutigineqarnissaa matumuuna Inatsisartut periarfissaq manna iluatsillugu qinnuvigissavakka Inatsisartut suleriaasaanni ' 35-anni aamma ' 36-anni aalajangersakkat malillugit piffissaliussat allassimasut saneqqunneqarnissaat akuersissutigineqaqqullugu, taamaalilluni siunnersuut siullermeerinninnerup kinguninnguagut aappassaaneerlugulu pingajussaaneerneqarsinnaaniassammat.
Taamatut oqaaseqarlunga inassutigissavara inatsisissatut siunnersuut saqqummiunneqarnermisut iluseqarluni aappassaaneerneqarnissaminut ingerlateqqinneqassasoq.
Ruth Heilmann, Inatsisartut Siulittaasuata tullia siulleq:
Inatsisartut Siulittaasuat Knud Sĝrensen-ip Siulittaasoqarfik nalunaarfigisimavaa ullumi Inatsisartut Siulittaasuattut tunuarluni. Siulittaasoqarfiup tamanna tusaatissatut tiguaa matumuunalu Inatsisartut qinnuvigissavakka tamanna akuersissutigeqqullugu. Akuersissutigineqarpoq.
Siulittaasoqarfik Inatsisartullu sinnerlugit Inatsisartut Siulittaasorisimasaat Inatsisartuni ilaasortaq Knud Sĝrensen ukiuni marlunni suleqatigilluarsimaneranut qamannga pisumik qujassuteqarfigaarput, ukiut taakku marluk tamatsinnut ilinniarfiulluarsimaqimmata.
Otto
Steenholdt, Atassutip oqaaseqartua:
Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarnera pillugu Inatsisartut inatsisissaannut siunnersuut tigusimavarput qimerloorluarlugulu. Taamaattoq Naalakkersuisut Inatsisartut qullersaqarfiata tassa prĉsidiaannik taaneqartartup qanoq qaqugulu qinerneqartarnissaannik inatsimmut pioreersumut ukiunilu 18-ni atuutereersimasumut allannguutissaattut siunnersuutaat soqutigeqalugu Atassummiit arlaleriarlugu ataatsimiissutigalugulu oqallisigisarsimavarput.
Maani inimi ataatsimeeqataasunit ilisimaneqalereersimavoq Atassummiit Naalakkersuisut saqqummiussaannut annikitsumik allannguallaatissamik siunnersuuteqartoqarsimasoq. Atassutip allannguallaatissatut siunnersuutaata imaraa ' 2-mi oqaaseqatigiit siullerpaat imatut ilusilerneqassasut issuarpara: "Inatsisartut ilaasortamik akornannit Inatsisartut Siulittaasussaat siulittaasullu tullii sisamat", taava allannguutissaq takkuppoq: "Nutaamik qinersinerup kingornagut Inatsisartut inissitsiterlutik katersuunneranni qinissavaat". Takoqqussallugu ' 1. Imm. 2. Imaluunniit ukiut tamaasa pisarnertut ukiakkut ataatsimiinnerup ammarneqarnerani. Allannguutissaq siulleq tassunga killippoq.
Allannguallatsitsinerullu aapparissavaa immikkoortut pingajuata aamma oqaaseqatigiit siulliit takeqisut naalerneranniittut imaattut: Imm. 3. "Taamaattoq Inatsisartuni amerlanerussuteqartut Inatsisartunut ilaasortat affaat sinnerlugit amerlassuseqartut akuersissutigissavaat Inatsisartut Siulittaasuat imaluunniit siulittaasup tulliisa ilaat piffissami qinigaaffiup sinnerani tullianik qinersinissap tungaanut Imm. 1. malillugu siulittaasuussasoq". Tassa allannguutigitsiaqqusatta aappaa.
Atassummiit neriuutigaarput Inatsiseqarnermut Ataatsimiititaliap kiisalu tamatuma Inatsisartuni ilaasortat allannguutissatut siunnersuupput inussiarnersumik suliariumaaraat.
Hans Enoksen, Ataatsimiinnermik aqutsisoq:
Otto Steenholdt qinnuvigissavara inussiarnersumik siunnersuutini saqqummiutilaarsinnaaneraa. Massakkut pigatsigit ilaasortat siunnersuutaat taava partiip oqaasissaa oqaatiginnguatsiaramiuk massakkut.
Otto
Steenholdt, Atassut:
Oqaatigissavara taanna soorlu oqareersunga Atassummi siunnersuutissanngorlugu Naalakkersuisut saqqummiutaat oqallisigisimagipput, taavalu uanga siunnersuuteqarsimasunga naatsunnguamik maana atuaqqissavara. Tassa imatut inatsisitut ilusilernagu siullermik tunniussimasara unali ilusilerlugu tunniussimasarput aatsaannguaq atuarpara. Imaapporlu uanga siunnersuutiga inatsisivittuut ilusilernagu saqqummiussimasara.
Landstingip Siulittaasua pillugu assortuunnerit pissutigerpiarlugit matumuuna imaattumik siunnersuuteqarniarpunga. Folketinngimi qanoq periuseqartarnerput malillugu maana siunnersuuteqarniarpunga tamatumuuna takusinnaagakku periaaseq eqaannerusoq maannakkut inatsisitsinnut taarsiullugu atortuulersinneqartariaqartoq. Siunnersuutigaara ukiakkut landstingip ileqquusumik ataatsimiilernerit tamaasa Inatsisartut namminneerlutik siulittaasussaminnik qinersisassasut. Maannakkut siulittaasussarsiortarnerput malillugu piinnassaagut. Taamaattorli allannguutigitinniagara unaaginnarpoq, ukiakkut ataatsimiinnerit tamaasa Inatsisartut periarfissinneqartassasut siulittaasussaminnik qinersinissaminnut. Neriuppungalu Inatsisartut siunnersuut pisarnermissut suliarilluarumaaraat. Uani oqaatigilaarlara aamma ilanngussimasara, tassa qangali siunnersuut nassiutassaagaluaq ulapinnersuaq pissutaalluni aatsaat nassiunneqarsimasoq qulaani ullua eqqumiilaartoq taasimagiga tassalu 15-ani apriilip 1997.
Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:
Inuit Ataqatigiit Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarnissaanik Inatsisartut inatsisaattut Naalakkersuisut siunnersuutigisaannut allannguutissatut siunnersuuteqarput imaattumik.
'
1. Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaanni Nr. 11. 20 Okt. 1988-meersumi kingullermik
Inatsisartut inatsisaatigut Nr. 13. 31. Okt. 1996-meersukkut
allanngortinneqar-tutut ' 2
ima oqaasertalerneqassaaq.
"Inatsisartut ilaasortamik akornannit
Inatsisartut siulittaasussaat siulittaasullu tullii sisamat Inatsisartunut
qinersisoqareernerup kingorna Inatsisartut katersuuteqqaarnerini aammalu
ukiakkut Inatsisartut ataatsimiilernerit tamaasa ukiullu tullinnguuttut
ileqquusumik ' 9. Imm. 4
malillugu ukiakkut ataatsimiigiaqqusisoqarnissaata tungaanut atuuttussat
qinissavaat. Qinigassanngortittut arlaat amerlanerussuteqarluinnartunit
taaneqanngippat qinersisoqaqqissaaq qinersinermi tassani qinigassanngortittoq
amerlanerussuteqarluinnartunit taaneqanngippat pingajussaanik
qinigassanngortittut marluk aappassaani qinersinermi amerlanerpaanik taaneqarsimasut
taasissutigineqassapput taasinerit amerlaqatigiippata qinersineq makitsinikkut
aalajangerneqassaaq."
' 2. Imm. 2. Aammattaaq Inatsisartut qanoq
amerlatigineq naapertorlugu qinerseriaaseq malillugu ataatsikkoortumik
qinissavaat siulittaasup tullia siulleq, aappaa, pingajuat sisamaallu, taakkulu
siulittaasoq peqatigalugu Inatsisartut Siulittaaasoqaarfiattut atuutissapput.
Siulittaasup tullissaanik qinersinermi siulittaasup qinikkatut inissaq
siulleq, siulittaasup taaseqatigisartagaanit pineqartussaq pissavaa.
Kiisalu Imm. 3. Tassa allannguutissaq
naalakkersuisut siunnersuutaannut:
"Taamaattoq Inatsisartuni
amerlanerussuteqartut, Inatsisartunut ilaasortat affaat sinnerlugit amerlassuseqartut,
akuersissutigisinnaavaat Inaatsisartut siulittaasuat imaluunniit siulittaasup
tulliisa ilaat aatuukkunnaarsinneqassasut, Inatsisartut Siulittaasuat
inatsisartunit atuukkunnaarsinneqarpat, Inatsisartut Siulittaasoqarfiat
tamarmiusoq tunuassaaq. Nutaamik qinersineq imm. 1-imi imm. 2-milu
periusereqqusaasut malillugit pissaaq."
Taavalu imm. 4:
"Inatsisartut Siulittaasoqarfiannik
nutaamik amma qinersisoqassaaq siulittaasoq allakkatigut Inatsisartut
Siulittaasuattut tunuarumalluni qinnuteqarpat, imaluunniit toqukkut qimaguppat.
Niels Mattaaq, Siumup oqaaseqartua:
Siunnersuut inatsimmi allannguutissaq
manna inatsisartut inatsisaata allannguuteqarnissaanik siunertaqartoq
Siumut-miit tapersersorlugu ima oqaaseqarniarpugut:
Siullermik oqaatigissavarput,
Inatsisaartut Siulittaasuata taarserneqarsinnaaneranik aaqqissuussiniarneq, inatsisartuni
uatsitut inatsisartoqarnermi tunngaviusumik tunngaveqarluni sulisuni arlalinni
atortitaareersoq, soorlu Danmark-imi, Norge-mi Island-imi il.il., tamanna takuneqarsinnaavoq
Danskilluunniit inatsisartui qiviassagutsigit. Tassalu inatsisartut amerlanerusut,
Inatsisartut Siulittaasuannut tunulequtaasussaanerat erseqqimmat, ilami
1/3-liisa tamanna kissaatigippas- suk
periarfissinneqassalluni manna Inatsisartut Siulittaasuata taarserneqarsinnaanera.
Taamaattumik allannguutissaq
suleriaasitsinni naleqqussaanertut isigalugu Siumut-miit tapersersorparput,
soorlumi aamma siunnersuummi takuneqarsinnaasoq, periuseq taamaattoq aamma
naalakkersuisunut Naalakkersuisut tungaannut iliuuseqarnissamut atuutereersoq,
ilami allaat Inatsisartut Ombudmandiannut.
Taamatuttaaq isumaqatigaarput suliassaq
nukinginnartutut naammassineqassasoq, taamaammallu Inatsisartut
suleriaasianni ' 35-at aamma
36-imi, sulinermi piffissaliunneqarsimasut saneqqunneqarsinnaanerat
akuersissutigineqassasoq tapersersorparput, tamanna piaartumik naammassineqaqqullugu,
tassalu Siulittaasussamik qinersineq.
Taamaalilluni aamma suliassagut
Inatsisartuni pissusissamittut suliarineqaleqqullugit.
Naalakkersuisut siunnersuutaat
Inatsisartunut ilaasortap Otto Steenholdt-ip taamalu Inuit Ataqatigiit
apeqqummi matumani aaqqissuussissasut siunnersuutaat imaluunniit aaqqiissutissatut
siunnersuutaat, tamarmik matumani ajornartorsiummi aaqqinnianeqarmata,
imminnullu ungasigatik naapiffissaqarmata.
Siumut-miit siunnersuutigissavarput
siunnersuutit aappassaaneerneqartinnatik, tassa Inatsiseqarnermut
Ataatsimiititaliami sammineqarnissaat.Ataatsimiinneq unitsikkallarlugu.
Taama oqaaseqarluta siunnersuut
taperserparput, maannalu inerlugu suliarinissaa taperserlutigu.
Otto Steenholdt, Atassutip oqaaseqartua:
Siulittaasup pilerisunnersuarmik, oqaasissagut siulliullugit oqaatigereeraluarlugit erseqqissaatigeqqiinnassavarput taakkua, taariikkakka annikitsunnguit ilaasortat tamaani tusariigaat Atassut-minngaanniit oqaaseqaatigigatsigit.
Kisiannili siunnersuutit taakku pingasut sanileriisillugit, Atassutip Landstingimi ilaasortaasa akornanni oqallisigineranni takuaguttaaq imminnut ungaserujussuanngitsut taakkua pingasut.
Taamaattumik aamma uagut kissaatiginiarparput inatsisit pillugit ataatsimiittitaliamut saqqummiussat pingasut ingerlatinneqassasut, tassanilu ataatsimut qanoq imminnut katugussinnaanerat misissorneqartillugu.
Atassut-minngaanniit pingaartipparput, inatsisissaq taama siunissami pingaaruteqartigisoq ajornanngippat akerlerissutiginagu partiit siunnersuuteqarsimasut ataatsimoorussaanniik kusanartumik inernilimmik inatsisiliornissarput.
Taamatut kissaateqarluta aamma uagut Atassut-minngaanniit ataatsimiitaliamut siunnersuut taakkua pingasut ingerlateqqinneqarnissaat kissaatigaarput.
Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:
April-ip 15-anni Inatsisartut 1997-mi upernaakkut ataatsimiinnerata ammarneqarnera aqaguttoq Inatsisartut Siulittaasoqarfiannut ataatsimiinnerullu ammarneqarneranut oqaaserisagut innersuussutigissavagut.
Siulittaasoqarfimmut April-ip 14-nnut allakkatsinni, inimilu maani April-ip 15-anni oqaaseqarnitsinni Inatsisartut ataatsimiinnissaannut siulittaasoqarfiup piareersimanngitsutut isumaqarfiginera oqaatigaarput. Inatsisartullu ataatsimiileraluarnitta ullumikkumut, tassa ullunik 17-nik kinguartinneqarnissaanik partiit naalakkersuisuutitaqartut, Atassutikkut Siumukkullu siunnersuuteqarnerannut taarsiullugu Siulittaasoqarfimmut inussiarnersumik kaammattuutigigaluarparput, oqaluuserisassat pillugit ataatsimiititaliaq piaarnerpaamik ataatsimiitinneqaqqullugu.
Ataatsimiinnerminilu Inatsisartut qaqugu ataatsimiinnerata ingerlaqqinnissaa, ataatsimiinnerullu qanoq sivisutiginissaa siunnersuusioqqullugu.
Ullormi 15. April Inatsisartuni oqaluuserisassatut siunnersuut 44-t piffissaliunneqartoq eqqorlugu tunniunneqarsimasut aallaavigalugit, Inatsisartut ataatsimiinnerat taamanili aallartinneqarsinnaalluaraluarmat, aamma April-ip 15-anni Inatsisartuni oqaluuserisassatut inimi maani oqaaseqarnitsinni ilanngullugu kaammattuutigigaluarparput, Inatsisartuni suleriaatsitta ukiarmi nutartikkap, qanoq malitsinneqarnissaa, Siulittaasoqarfiup Naalakkersuisunik paaseqatigissuteqarfigissagaa, kiisalu April-ip 15-anni nalunaaquttap akunnerunngitsorluunniit Inatsisartut oqallisitsiarneranni pingaartillugu, Inatsisartut Siulittaasuata sooq, Siulittaasoqarfiup piareersaataasumik sulisinneqarsimannginnera nassuiaateqarnissaa piumasarigaluarparput. Tamanna Inatsisartuinnaanngitsuni, innuttaasulli aamma pisariaqartilluinnarmassuk.
Tamakku tamarmik tusaaneqanngitsutut taamalu suminnguamilluunniit oqaaseqarfiginagit qaangiinnarneqarput, Siumukkut Atassutikkullu amerlanerulluarlutinngooq ataatsimiinnerup kinguartinneqarnissaanik siunnersuutaat malinneqarpoq; innuttaasut sukumiisumik tusartinnissaannut periarfissatsiarsuaq sumiginnarneqarpoq; taarsiulluguli tusagassiuutit atorlugit ulluni tulliuttuni Naalakkersuisut Inatsisartullu Siulittaasuisa akornanni pisuuteqattaanerit inerniliinertaqanngit-sut ingerlanneqarput, Inatsisartut Naalakkersuisullu isigineqarnerannut nikanarsaataasumik.
Aap, Atassutikkut Siumukkullu Naalakkersuisooqatigiinnerat ajugaanerarlugu suaarutigineqarpoq, ajugaasoqarsimappat taava kikkut ajorsarpat, tatiginassuseq ajorsarpoq, inatsisartoqarnerup patajaallisarnera innarlerneqarpoq, innuttaasullu Inatsisartunut Naalakkersuisullu tunuliaqutaanerat annertuumik innimiilliorfigineqarpoq.
Maannakkullu piffissatsiarsuaq sivisooq atortariaqalerparput innuttaasut Inatsisartullu akornan- ni tatigeqatigiinnerup innarlerneqarnera iluarsiniassallugu, piffissatsiarsuaq suliassanut al-larpassuarnut atorfissaqarteqisaraluarput.
Naalakkersuisooqatigiit taamak sivisutigisumik inatsisartut ataatsimiinnissaraluatsinnik kinguartitsinissamik piumasaqarnerannut, suna tunuliaqutaanersoq suli isumatuumik tunngavilersorneqanngilaq.
Mannami tikillugu taamaallaat pissaaneqarneruniunnermut nittarsaaniutitut isumaqartillugu pasitsaassimaannarsimavarput.
Ataatsimiinnermik taamak pisariaqarsimanngilluinnartumik kinguartitsinissamut, Siumukkut Atassutikkullu siunnersuuteqarnerannut Inatsisartuni Siulittaasoq minnerpaamilluunniit nam- mineq Siulittaasoqarfilluunniit illersoriartinngivillugu tunniutiinnarnera, Inuit Ataqatigiit akuerisinnaanngilaat.
Taamaammat Inatsisartuni maannamut Siulittaasuusumut 1995-mi tunuliaqutaalluta taasisimanerigaluarput tamanga kipisariaqaratsigu oqaatigereerparput, tamannalu aalajangiusimavarput.
Soorunami Inatsisartut Allattoqarfiata Inatsisartut ataatsimiinnissaata kinguartinneqarsimaneqanut nassuuiaataa misissorsimavarput, pingaartutut maluginiakkatta ilagaat nalunaarusiap quppernerisa tallimaani imm. 5-mi allassimasoq ima:
"Inatsisartut Allattoqarfiat ataatsimiinnissap piareersarnerani nukingisaarutinik allatulluunniit eqqaasitsiniutinik Naalakkersuisut Allattoqarfianit tigusaqarsimanngilaq", issuaanera naavoq.
Taama allassimasoqarnera tatiginaateqanngitsuunngilaq. Atuagalliutinimi April-ip 17-ani saqqummersuni Naalakkersuisut Siulittaasuat oqarsimanerarneqarpoq imatut:
"Sap.ak.kingullerni sisamani periaasissanik malitassanillu paasitinneqarnissaminik piniartarsimalluni. Naalakkersuisut Siulittaasuata oqaatsit taakku atorpai, Qanoruumi April-ip 15-ani apersorneqarnermini ullut tamakkiallugit qaammammi kingullermi saaffiginnittarsimanerarami."
Soorunami
suut qaangiutereersut ima imatut iliornikkut torernerusumik qaangerneqarsimasinnaagaluarnerat
eqqartorumaneqarsimasinnaagaluarpoq. Inuit Ataqatigiit taamaaliornianngilagut. Nalunaarusiammi pineqartut
atuarlugit makitaneruniunneq pisariaqanngitsoq avaanngunangaarmat,
oqaluttarfimmit maannga annertunerusumik piffissartuutaasariaqanngillat.
Allaffeqarfiit pineqartut innuttaasunut
ataqqinartutut isigineqartut, isumagisassaminnut ilimagineqarnerminnut
naleqqutinngilluinnartunik pissusilersorsimasutut imminnut nittarsaatiinnar- put, innuttaasut uagullumi Inatsisartuni
ilaasortatut pissutsit qanorpiaq innerannik illuinnaasiortuunngitsumik,
paasitinneqarnissarput pisariaqartipparput.
Taamaattumik Inuit Ataqatigiit
siunnersuutigaarput Inatsisartut aammalu Naalakkersuisut al- laffeqarfiisa nalunaarusiaat
arlaannaatulluunniit attuumassuteqanngitsumik misissuiffigineqarnissaat
inatsisartunit piumasarineqassasoq.
Taava misissuisitsisariaqarnermik
piumasaqarluta siullermiilinngilagut, matumuunali innuttaasut apeqqummi
matumani paatsuungassuteqaqimmata Inatsisartuni qinikkatut innuttaasut peqatigiuarnissaat
pingaartikkatsigu, taama matumuuna siunnersuuteqarpugut.
Taamaasiornikkut
eqqorneqarnissaminnik annilaanngassuteqartut misissuisoqarnissaannik siunnersuuteqartoqaraangat,
siunnersuuteqartut eqqartuussisuusaarnerarlugit oqaluttarfimmit maanga
ersisaariniartarput. Inuit Ataqatigiit taamak siunertaqanngilluinnarpugut.
Inuit Ataqatigiit ilisimavarput,
inatsisiliortut Naalakkersuisut eqqartuussiviillu immikkoortillugit
aaqqissuussineq aamma nunatsinni atuummat, tamatsinnulli ukiuni 18-ini
ullormilu ataasiinnarmi nammineq oqartussaaffiginerulersimasutut nutaqqatut
pisariaqartipparput kukkussutigisimasinnaasatta sorpiaaneri paasillugit
ilinniarfiginissaat. Minnerunngitsumillu innuttaasunut qinikkatut
sulisitsisutsinnut eqqortumik paasissutissiissutiginissaat.
Inatsisartut Naalakkersuisut
pillugit inatsit atuuttoq najoqqutaralugu Inatsisartut Siulittaasuat qinigaaffiup atuunnerani
soraarsinneqarsinnaananilu soraarniuteqarsinnaanngilaq.
Oqaluuserisakkulli matumuuna
Naalakkersuisut inatsisip pineqartup allannguutissaanik siunnersuuteqarput,
soorlumi aamma inatsisartuni ilaasortaq Otto Steenholdt allannguutissamik aamma
siunnersuuteqartoq.
Siunnersuutinut naapiffiusinnaasumik
ammalu Inatsisartuni Siulittaasoq nammineq tunuarniuteqarsinnaaneranik
periarfissamik ammaassisumik, Inuit Ataqatigiit siunnersuuteqarpugut, siunnersuutit
tamarmik ilaasortanut agguaanneqareerput.
Siunnersuutit pineqartut pingasuusut
naatsumik oqaatigalugit ima imaqarput:
Siullermik:
Naalakkersuisut siunnersuutaanni
Inatsisartut Siulittaasuminnik sukkulluunniit soraarsitsisinnaalernissaat
kisimi pineqarpoq.
Inatsisartuni ilaasortap Otto
Steenholdt-ip, siunnersuutigaa Inatsisartut qinersinerup kingorna
ataatsimeeqqaarnerminni aammalu ukiakkut ataatsimiilernerminni ukiut tamaasa
siulittaasussaminnik, siulittaasoqarfimmilu ilaasortassanik
qinersisassasut.
Kiisalu pingajuattut Inuit
Ataqatigiit siunnersuutigaat:
Inatsisartunut qinersinerup kingorna
ataatsimeeqqaarnermi, aammalu ukiakkut Inatsisartut ataatsimiilerneri
tamaasa siulittaasussaminnik siulittaasoqarfimmilu ilaasortassanik qinersisassasut.
Taassuma saniatigut Inuit
Ataqatigiit siunnersuutigaat:
Inatsisartut Siulittaasuat
Siulittaasoqarfimmiluunniit ilaasortat ataasiakkaarlutik, tunuartitaasarnerinnaat
kisiat pinnagu aammali tunuarniuteqarsinnaanerat periarfissinneqassasoq.
Taama tamakkiinerusorisatsinnik
Inuit Ataqatigiit siunnersuuteqarnitsigut, qinigaaffimmi ma- tumani Inatsisartut
Siulittaasuattut inuttaliinissaq naalakkersuisunngortitsinermi
isumaqatigiis-suummut ilaatinneqarsimanera soorunami isiginiarsimavarput,
1995-milu Inatsisartut taa-manikkut qinigaarlaajusut ataatsimeeqqaarneranni,
Inatsisartut Siulittaasussaannik taaseqataasimanerput atorunnaarsikkaluarutsiguluunniit,
naalakkersuisooqatigiit Siumukkut Atassutikkullu tatiginassutsiminnik
pingaartitsinerarlutik, oqarumasarnertik ilumoorukkaat naatsorsuutigisimagaluarparput.
Sunaaffali taamaattoqanngilaq. Naalakkersuisooqatigiit April-ip 15-ata kingorna
ilungersorlutik Inatsisartuni Siulittaasumik soraarsitserusunneq ulapputigisimaqaat.
Sulili inatsisitigut toqqammavissat
aaqqinneqaqqaartariaqarnerat eqqarsaatiginngikkallaramikkuli, kina
Inatsisartuni Siulittaasunngortilersaarnerlugu oqalulereernerat
iliuuseriniagaata tut- suiginanngissusianik ersertitsivoq.
Inatsisartuniinnanngitsormi aammali
innuttaasunit arajutsisimaneqanngilaq, namminersorne- rulluni oqartussat selskab-itut ingerlassiviutaanni qinikkanik
siulittaasoqartitsisarnerup, ukioq mannamiit atorneqarunnaarnissaannik
Naalakkersuisut Siulittaasuata nalunaaruteqareertarsi- manera.
Tamattali nalunngilarput
Inatsisartut siulittaasussaattut Siumut Atassutillu siulittaasuisa tusa- gassiutitigut nalunaarutigeriigaat
ullumikkut KNI-mi aammalu Grĝnlandsfly-mi siulersuisuni siulittaasuummat.
Selskab-itulli ingerlasut tamakku
piffissami qaninnermi, siulersuisuni ilaasortanik siulersuisunillu
nikerartitsiviusinnaasunik generalforsamling-eqartussaapput.
Tamakkuluunniit
sinnattupiluinnaasimagaluarpata, Inuit Ataqatigiit Inatsisartuni siulittaasoqarnerup
Naalakkersuisoqarnerullu immikkoorluinnarnerannik tamakkiisumik atuutsilersitsinissamut
ilungersuuteqartuartarsimasutut, naleqquttuutissimanngilluinnarparput
Inatsisartuni Siulittaasoqarnermik naalakkersuisoqartitsinermut, suli
taputartuussiniartoqarnera.
Pissutsit tamakku
qanganngoreerput, qaanngiutereerput, aammami partiit marluk siulittaasuisa
Inatsisartuni amerlanerussuteqartuni ilaasortaatitaqaraluarunik qanorluunniillu
naalakkersuisuutigigaluarunik Inatsisartuni kina siulittaasuussanersoq
aaliangertussaanngilaat, tamanna inatsisartut kisimik aalajangigassaraat.
Taama Naalakkersuisut Siulittaasuata,
taassumalu tulliata killeqanngitsumik pisinnaatitaaffeqarsorisutut
innimiilliornerat, tupinnanngitsumik innuttaasut akornanni aalassassimaarutaavoq, mamianartutut, kisermaassilluni
naalagaarusunnermik taakkarsorneqarluni.
Inuiaqatigiit kalaallit, qangali
ersiortitsinermik inoqatinillu qunusiarinninnermik akuersaartuunngilagut.
Qiimasumik qanilaartumik kinannguup kinarsuulluunniit isumaanik atorfissaqartitsilluni
ingerlaqatigiinneq, pisariaqarfiatigut nukittorsaataasumik tikkuussinertut
uparuartoqati- giissinnaanermut
akuersaartoq, inuiattut ilisarnaatigigutsigit, peqatigiinneq, nammaqatigiinneq
susassareqatigiinnerlu nakooqutigalugit siunissami nalaattagassagut unammisinnaanerussagigut
Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut.
Nunat naalakkersorneqarnerannut
immikkut ilisimasallit, inatsiseqarnermut ataatsimiititaliaap
tusarniaavigisimasaasa najoqqutassarsiorfigisinnaasatsinnik qanoq
akissuteqarnissaat pissanganarpoq, inatsiseqarnermi ataatsimiititaliap
sammiumaagaani ilaassasoq.
Tusarniaavigineqartulli aappaataa
atuagassiaq Sermitsiaq-mi ippassaq maj-ip 1-ani saqqummersumi
issuarneqarnera najoqqutaralugu, ilimanarpoq inatsisit Inatsisartut siulittaasoqarnerat
tunngaviusoq, imaasiallaannaq allanngortinneqarsinnaanngitsutut
isumaqarfigigaa.
Nunatta nunasiaasimanermik
namminersornerulernermut ikaarsaarsimanerata, kingorna nuna tamat akornanni
tulluusimaarutigisariaqakkatsinnik ilisimaneqalersimanerput, nunattalu ilisimaneqalersimanera
sapangittariaqanngilarput.
Taamaattumik inatsisissatut
siunnersuutit arlaannaalluunniit akuerineqassaguni, tullianik inatsisartunut
qinersereernerup kingorna aatsaat atuutsinneqalissasoq avaqqunneqarsinnaanngilaq.
Inatsisartut Siulittaasuata,
siulittaasutut tunuarniuteqarluni qinnuteqaatini siulittaasoqarfimmut
tunniutereerpaa, maannalu inuttaa nakorsat inassuteqarnerat naapertorlugu sulinngiffeqarpoq.
Taamaakkaluartoq inatsisartut
suleriaasianni ' 35-imi
aamma 36-imi piffissaliussat allassimasut saneqqunneqarnissaannik,
naalakkersuisut qinnuteqaataat akuerineqartariaqanngitsoq Inuit Ataqatigiit
isumaqarput.
Suliassaq peqqissaarullugu,
inatsisissat nalinginnaasumik suliarineqartarnerattut, suliarineqassasoq
inatsiseqarnermik ataatsimiititaliamit nalilersorneqassasoq piumasaraarput.
Inatsimmullu allannguutissatut
siunnersuutit, arlaannaattaluunniit isummerfigineqarnissaata tungaanut
Inatsisartut Siulittaasuata tulliata siulittaasuusinnaanera
pissusissamisoorpoq.
Kiisalu inatsisartut siulittaasuanit
massakkut siunnersuutigineqartoq, inatsisartut siulittaasorisimasaata manna
tikillugu Knud Sĝrensen-ip, tunuarniuteqarluni qinnuteqarnera akuereqqullugu
inassuteqaataa, maleruagassanik unioqqutitsineruvoq, toqqammavissaqanngilaq.
Qinnuteqaatip suliarinissaanut inatsisitigut toqqammavissaqannginnatta.
Taama oqaaseqarluta Inatsisartut
Naalakkersuisullu pillugit inatsisip allannguutissaatut siunnersuutigisatta
ilaatigut naalakkersuisut Inatsisartunullu ilaasortap Otto Steenholdt-ip
siunnersuutigisaannik eqikkaaffiusup, akuerineqarnissa partiinut allanut
inussiarnersumik kaammattuutigaarput, inatsisissatullu siunnersuutit
aappassaaneerneqannginnerminni Inatsiseqarnermut Ataatsimiititaliamit
oqaluuserineqaqqaarnissaat piumasaralutigu.
Kiisalu allannguutissatut
siunnersuutitsinni '
2-mut:
Tassa qaqugu inatsit
atortuulersinneqassanersoq, tassunga tunngatillugu Inuit Ataqatigiit ima siunnersuuteqarput
oqaasertalerneqassasoq:
"Inatsisartut inatsisaat
atortuulerpoq, inatsisartunut nutaamik qinersisoqareerneratigut".
Aaliangersakkamut oqaaseqaat:
"Inatsisissatut siunnersuutip
ullup akuersissutigineqarfiani atortuulersinneqarnissaa, inatsisitigut qinersiviup
atortuuffiusup ingerlanerani immikkut ilisimasallit, naliliinerat najoqqutaralugu
ajornarmat, siunnersuutigineqarpoq inatsit aatsaat inatsisartunut nutaamik
qinersisoqareerneratigut atortuulersinneqassasoq."
Taannalu ' 2-mut oqaasertaliunneqartussatut
siunnersuutigisarput siulittaasumut tunniutissavara.
Bjarne Kreutzmann, Akulliit partiiat:
Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit,
Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarnissaanik, Inatsisartut
inatsisissaattut siunnersuut Akulliit Partiiannit akuersaarpara.
Isumaqarpunga taamatut alloriarneq,
parlamentarismi-mut nutaarluinnaasumut pitsaasoq peqqinnarlunilu. Isumagalu
naapertorlugu tamanna parlamentarisk-imut tulluusimaarutigisariaqakkatsinnut
nukittorsaataassaaq.
Periarfissarmi tassaniiginnassaaq
atorneqarani, tassa atorneqarnissaa pisariaqartinneqanngippat.
Taamaattumik inassutigissavara
Inatsisartut suleriaasiata aaqqissuussaaneranik '-imi 35-imi aamma 36-imi piffissaliussat
sanioqqunneqarnissaat akuerineqassasoq, taamaaliulluni aappassaaneerinninnermi
imaluunniit aappassaaneerinninnerit aamma, pingajussaaneerinninnerit pisinnaaqqullugit
siunnersuutip siullermeerlugu oqaluuserinerata kinguninnguatigut.
Ataatsimiinnissap maj-ip aappaanut kinguartinnera
akuersaarneqarsinnaanngitsoq, matumani annerusumik oqaaseqarfigissanngilara.
Partiit tamaasa immikkut nammineerlunga oqaloqatigisarsimavakka,
kisiannili pisuussutip illuatungerliinnarnut tutsinneqarnissaa
akuersaaruminaatsillugu. Taamaattumik tamanna taamak oqaaseqarfigiinnarpara.
Aammami tassa Inatsisartut siulittaasuat
tunuarnissaminik nammineq qinnuteqarsimavoq.
Siunnersuutit allat assingummata
lovudvalg-init ullup sinnerani saqqummiussiviginissai Siumut-mit
oqaatigineqartoq tapersersornartippara. Taama naatsumik oqaaseqarlunga inassuti-gissavara
Inatsisartut inatsisissatut siunnersuut taanna, taamatut isikkoqartillugu
aappassaanik oqalu userisassanngortinneqassasoq.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:
Kattusseqatigiinniit Inatsisartut april-ip
15-anni ataatsimeeriaraluarneranni oqaaseqaatigut innersuussutigalugit,
Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarnissaanut
siunnersuut, maannakkut pissutsit atuuttut, innuttaasunit akuerineqarsinnaanngilluinnartut
pissutigalugit, aammalu Inatsisartut Siulittaasuata kisimiivilluni, Inatsisartut
april-ip 15-anni pilersaarutit malillugit ataatsimiinnginneranut
pisuutinneqarniarnera Kattusseqatigiinniit akuerineqarsinnaanngilluinnarpoq.
Inatsit pineqartoq tunngavigalugu
Inatsisartut Siulittaasuat qinigaaffik tamaat atuuttussaavoq. Taamaattumik
pisimasumi kanngunartumi avaanngunartumilu, kiisalu inuiaqatigiinnut akisoreeqisumi,
Inatsisit ataqqillugit malitsinniarlugillu sulissagutta, inuiaqatigiinnut
toqqissisimanartumik - pisariaqarpoq innuttaasut aperissallugit, inuit
kikkut inatsisartuni tatigineqarlutik suleqqissanersut.
Tassami taamaaliornikkut silaannaq
tujorminartoq mingutsinneqarsimasorlu salinneqassammat, taamaattumik
Kattusseqatigiinniit inassutigissuara, Inatsisip pineqartup
allanngortinneqarnissaa qinersisoqareerneranut kinguartinneqassasoq.
Naggataatigut erseqqissartariaqarpoq
naalakkersuisoqatigiit, Inatsisartut april-ip 15-anni ataatsimiinngitsoorneranni
piumanngikkaluarunilluunniit tamarmik pisooqataammata. Taamaattumik inuk
ataatsiinnaq pisuuteriarlugu inatsisip allanngortinneratigut tunuartitsiniartoqarnera
imaaliallannaq Kattusseqatigiinniit akuersaarsinnaanngilara.
Piffissaasorinngilara inatsimmut
atuutereersumut allannguutissatut siunnersuutip maannakkut
oqaaseqarfiginissaa.
Ilumoorsinnaanerlunimi Inatsisartut
Siulittaasuat Naalakkersuisut Siulittaasuannit aarlunne-qarluni upernaaq
manna ataatsimiinnissamilluunniit najuussinnaanngippat, assut tamanna ajuusaarnarpoq.
Taamatut naatsumik oqaaseqarlunga
piumasarissuara Inatsisartunut nutaamik qinersisoqarnissaa. Taamaaliornikkummi
aatsaat silaannaq minguttooq salinneqarsinnaammat.
Lars Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat:
Inatsisimi oqaluuserineqartut
oqalugiaatigineqartullu allat qujassutigaakka, taakkualu inatsisissamut
tunngasortai siulliullugit oqaaseqarfigissavakka.
Tassa inatsisimi siunnersuut
saqqummiussarput naalakkersuisuniit paasivara, Siumup tamakkiisumik
akuersaaraa. Atassutip akuersaaraa, annikinnerusumik allannguuteqatsiarnissaa
siunnersuutigalugu. Akulliit Partiiata taamaatsillugu akuersaarpaa.
Tassa Inatsisartuni partiit Siumup Atassutip
allannguallatsilaarlugu Akulliillu akuersaaraat. Aammalu paasisakka
najoqqutaralugit Inuit Ataqatigiit aamma inatsimmi allanngortitsinissaq taanna
akuerigaat.
Kisiannili Kattusseqatigiit peqatigalugit
isumaqarlutik taamatut allanngortitsinerup atulerfissaa aatsaat
inatsisartunut nutaamik qinersisoqareerneratigut pissasoq. Taamaattumik allannguutissat
siunnersuutigineqartut Atassummiit Inuit Ataqatigiit-niillu taakkua
ilanngullugit, aamma paasisinnaasakka najoqqutaralugit Siumup oqaluttuanit
amma Atassutip oqaluttuanit ilassilluarneqarput. Inatsiseqarneq Pillugu
Ataatsimiititaliami misissorneqassapput, qanoq ilillugit ataatsimoortinneqarsinnaanersut
- taanna isumaqarnarpoq siunnerfigineqartariaqartoq.
Taama oqaaseqareerlunga Inuit Ataqatigiit
oqaasiinut, qiimasumik qanilaarnermillu oqariartuuteqareeraluarlutik
sukangasaaqisunut qiimanngeqisunullu oqaatigissavara inatsisartut ataatsimiinnerata
kinguartinneqarnissaa, siunnersuutigineqarmat Inatsisartut
Siulittaasoqarfiannit, amma Inuit Ataqatigiit ilaasortaatitaqarfigisaannit,
aamma Inuit Ataqatigiit Inatsisartut Siulittaa-soqarfianni, akuerseqataaffigisaannik
inassuteqaqatigisaannillu.
Taamaattumik Josef Motzfeldt-mut oqaatigerusuppara,
tatiginassutsimik oqariartuuteqarluni nipittuullugu oqalunnermi aamma
eqqaamasariaqarmat tatiginassutsip ilagimmagu unneqqarin- neq ilumuussuserlu marlunnillu
oqaqannginneq.
Inuit Ataqatigiit Siulittaasoqarfimmi
kinguartitsinissaq akuersaarpaat inassuteqaateqaqataaf-figalugulu, oqallinnermili
allatut ittumik oqallittoqarluni.
Tamanna ilisimavara Siulittaasoqarfimut
ataatsimiigiaqquneqarninni, aamma Inuit Ataqatigiit ilaasortaatitaasa
peqataaffigisaanni, kinguartitsinissap oqaluuserineqarnerani uanga nammineq
najuuffigisara tunngavigalugu.
Kisianni Inuit Ataqatigiit siulittaasuat
isumaqatigaara pereersut allanngortissinnanngisagut, taakkua
oqallisigerusunnaragaluaqisut, soorlu assersuutigalugu marts-ip 10-nni 1984-imi
Inuit Ataqatigiit naalakkersuisunik uppititsinermi peqataagamik inatsimmi
tunngaveqaratik.
Taamanikkut iliuusaat, ullumikkullu oqaasii qanoq imminnut
naapertuunneqarsinnaanersut.
Taanna oqaluuserirusunnarsinnaagaluartoq,
tassami aamma inatsisiliornermi ileqquusarmat qanoq iliuusaasimasut
siornatigut aamma nalilersuinermi ilannguttutut oqimaalutaaqataasarlutik.
Marts-ip 10-nni 1984-imi inatsisartut
ataatsimiinerat aallartimmat aqaguani, taamanikkut iliuutsit inatsisartut
ataatsimiissutaanni imaqarniliat naannersaanni takuneqarsinnaapput atuarneqarsinnaallutillu.
Taamatut oqariarlunga oqaatigissavara, inatsisissatut siunnersuummut oqaaserineqartut saniatigut aamma Inuit Ataqatigiit siulittaasuata oqaasii, uanga isumaga malillugu kusananngitsut pasilliinernik imallit, naalakkersuisut siulittaasuata generalforsamling-eqarnissamut tunngatillugu eqqarsaataanik pasilliutinik ilallit, tunngavissaqanngitsut taakku utertissallugit. Maannakkut aktieselskab-inik generalforsamling-eqartoqanngilaq, hr. Josef Motzfeldt.
Taamaattumik generalforsamling-imi qanoq naalakkersuisut siunnersuuteqassamaarnersut ilanngullu uani oqaluuseritilersaanngilara. Tusatsiakkat tusakkallu najoqqutaralugit inatsisissamut siunnersuut sanaajunngilaq, inatsisartulli sulinerata ingerlaqqinnissaa qulakkerniarlugu sanaajuvoq.
Taamaattumik eqqunngitsumik pasinarsaarisumillu Inatsisartut siulittaasuattut qinigassanngortitassatut eqqarsaatigisatta piukkunnassusianik allamut sangutitseriarneq - taanna akuerinagu utertippara.
Tassa oqaatigerusuppara, suna tamaat akulersuunnagu suliassaq una suleriarisariaqartoq. Qujassutigaaralu oqareernittuut Siumup, Atassutip Akulliillu Partiiata inatsisissamut siunnersuut akuersaarmassuk, aammalu Atassutip allannguuteqartitsilaarnissamik kissaateqarnini ataatsi-miititaliamut oqaluusereqquvaa. Aamma paasivara Inuit Ataqatigiit allannguutissanik siun-nersuuteqartut, taamaattumik uangattaaq inassutigiinnassavara siunnersuutip aappassaan-neerneqannginnermini, inatsiseqarneq pillugu ataatsimiititaliami oqaluuserineqarnissaa.
Anders Nilsson, Atassut:
Inuit Ataqatigiit oqaluttuata, Josef
Motzfeldt-ip Sermitsiaq issuaaffigaa, tassa qallunaaq ilisimatooq Henrik
Salli issuaramiuk: arfinngormat Henrik Salli uanga nammineerlunga oqaloqatigivara,
taava imminut taamatorsuaq upperivallaarunnaarsimavoq, tassa aamma Michael
Bergmerimik, tassa inatsisilerinermut ilisimatuujusoq, tassani taanna
oqarpoq, siulittaasoqarnermut tunngatillugu.
Siulittaasumut taavalu
inatsisartunut imminnut ataqatigiinnerat tassa apeqqutaasorujussuuvoq aamma
taamatut apeqquteqartoqartillugu tassani taasisartut, qinersisartut
aperineqaqqaartariaqanngillat, naqisimaneqanngitsumik demokratimik
paasinnittaasera naapertorlugu, tassani isumaqarpunga qinerseqinnissaq
utaqqineqaqqaartariaqanngitsoq.
Tassa siunnersuut IA-minngaanniit
siunnersuutigineqartoq tassa qinersereernerup kingorna aatsaat inatsit atulertunngortinneqarnissaa taamatut
siunnersuuteqarneq pisariaqanngilaq taamatut utaqqeqqaassallugu.
Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:
Ilaatigut inatsisartuni partiit
oqaaseqartuisa, oqaasii tikillatsiassagukkit maluginiarparput, Akulliit
Partiiata immikkut nukingerluinnartumik suliassap naammassigasuarneqarnissaa
isumaqatigigaa, taamatullu aamma Siumukkut Atassutikkullu.
Ilaatigut immikkut ilisimasalinnik
misissuisitsinerup, paasisimasaqarfigilaarnera naak maanna oqaluuserisariaqanngikkaluartoq
immaqa najoqqutaralugu, pissusissamisoortutut Inuit Ataqatigiit isigigaat,
inatsisissap matuma, naalagaaffiup ajutuulivinneratut inuiaqatigiit ajutuulivinnerattut
nalilerneqarani sukumiisumik, qaqugorsuarmut atuuttussamik nunatsinnilu innuttaasut
peqataaffigisaannik naalakkersorneqartut torersumik ingerlanneqarfiini
qanillattuinertut, suliarineqassasoq, inaarneqassasoq inatsisissatut
allatuulli.
Siumut oqaaseqartuata oqaatigisaa
Inatsisartuni suliassat, siulittaasut tulliisa ingerlassinnaagaat tassa Inuit
Ataqatigiit oqaaseqarnitsinni naleqquppoq, nukinginnartoqanngilaq siulittaasut
tulleqarput, siulittaasut tullii sisamat, piukkunnartut aamma qanormaa
oqaatigineqartartut - taamatut oqassanngilanga.
Kisiannili Naalakkersuisut
Siulittaasuata oqaaseqarnitsinni, uanga oqaaseqarninni nipimik
sukangasaartuminngoooq oqalunnera, ersarissumik oqalunnera sukangasaartumik
oqalunnertut oqaatigaa qiimananngeqisoq.- Aap, qiimananngeqaaq
qiimassutissaqannginnatta innuttaasut qinigaasa nalinginnakajaarnerat
tujormisitsimmat, Inatsisartuniinnaanngitsoq inuiaqatigiinnilli. Siutivut
ammatissimagutsigit qaammatip affaani kingullermi, radiokkut oqallinnerit
innuttaasu- ni oqallinnerit nalunngilagut siutivut matoqqatikkusukkutsigit
tusaanavianngilavut.
Kinguartitseqqusineq
Siulittaasoqarfimmi periarfissaarunnertut Inuit Ataqatigiit Siulittaasoqarfimmi
ilaasortaatitaata akuersaaarsimavaa, Inuit Ataqatigiilli aalajangiussimavarput
aamma Siulittaasoqarfimmi ilaasortaatitarput peqatigalugu, Inatsisartut
ataatsimiinnissaanni oqaluuserisassat 44-t piareereersimagaluarmata
piffissaliunneqartoq eqqorlugu tunniunneqarsimammata. Ataatsimmiinneq
Siulittaasumik illersorneqarluni pilersaarusiorneqarsimagaluarpat Siulittaasoqarfik
peqatigalugu aallartissimasinnaagaluarpoq.
Kiisalu A/S-ini Siulittaasoqarnermut
tunngasut oqaatsivut eqqortuusimanngippata tamanna utoqqatsissutigaarput, aamma
maanna piffissaq atorumavarput Inuit Ataqatigiinninngaanniit, Siumumingaanniit
Atassumminngaanniillu Inatsisartut siulittaasussaattut piukkunneqarluni avammut
tusarliunneqartup piukkunnassusia, atorfissamullu tassunga naleqqussusia
apeqquserusussimannginnatsigu. Kisianni pissusissamisoortutut
isiginngilluinnaratsigu Inatsisartutut siulittaasoqarneq partiit marluk
siulittaasuisa imaluunniit Naalakkersuisut Siulittaasuata naalakkersuutigissagaa,
Inatsisartut tamanna aalajangigassaraat maani inimi.
Kiisalu martsip qulingani,
nalunngilarput taanna utikajaarneqartartoq, tassa naliginnaasumik
Inatsisartoqarnerup nassatarisai ukiut ingerlanerini ilinniarfigisimavavut,
misilittarsimavavut arlaatigut oqarnittuut ippassigami Asikorlaami avalattutut@ pisimavugut aqqutissarsiorlutalu.
1984-imi inatsisinik toqqammaveqanngitsumik uppititsineq
ilinniarfigisimasariaqarparput, ullumikkummi ukiut 13-itsiarsuit taamatut
ilinniagaqarfigisimanngikkutsigit tupinnassaqaaq. Taamaattumik massakkut
qangaluunniit aallaqqaammut kukkussutigisimasavut qanorluunniit
puttarsiumatigigaluarutsigit imaanngilaq tamakku najoqqutaralugit
ingerlatsinerput ingerlateqqissagipput.
Kiisalu Inuit Ataqatigiit
isumaqatiginngisaannarsimavaat kinguartitsinissaq, aamma taanna aprilip
15-ianni oqaatsitsinni takuneqarsinnaavoq.
Kiisalu oqaaseqarfigineqanngimmat
partiit arlaannaannilluunniit, pisimasut nalunaarusiat Naalakkersuisut
Allattoqarfianni Inatsisartullu Allattoqarfianni nalunaarusiat assigiinngitsut
assortuufffiusut, matumuuna siunnersuutigaarput Inatsisartut aalajangiissasut -
piumasarissagaat nalunaarusiat taakku aallaavigalugit misissuisoqassasoq,
arlaannaannulluunniit attuumassuteqanngitsumik. Aamma taamatut nipilimmik
Naalakkersuisut Siulittaasuat apriilip 15-ianni maani oqallinermi oqareerpoq,
sukumiisumik iternga tikillugu paasisariaqarpoq susoqarsimasoruna. Tassungalu
siunnersuuterput aalajangigassatut Inatsisartunut - Inatsisartut
Siulittaasuannut - tunniukkusutara ima nipeqarpoq;
-Kalaallit Nunaanni Inatsisartut
suleriaasianni ' 39,
imm.1-imi aalajangersagaq malillugu Inuit Ataqatigiit siunnersuutigissavarput
Inatsisartut ima nipilimmik aalajangiissasut:
AInatsisartut Allattoqarfiat kiisalu
Naalakkersuisut Allattoqarfiat Inatsisartut ataatsimiinnissaata
kinguartinneqarsimaneranut atatillugu, immikkut nalunaarusiarisimasaat imminnut
assortuuttut Inatsisartut paasimmatigit, matumani Inatsisartut piumasarivaat
Inatsisartut aammalu Naalakkersuisut allaaffeqarfiisa nalunaarusiaat
arlaannaannulluunniit attuumassuteqanngitsumik piaartumik
misissuiffigineqassasut, kingusinnerusukkut Inatsisartunut
saqqummiunneqartussanngorlugu@.
Karl Lyberth, Siumut:
Uani suliami nuanniitsumi tassa
Inatsisartut Siulittaasuata tunuarniuteqartariaqarneranut oqaaseqarnissaq
nangaanaraluarpoq, kisianni uanngaanniit oqaluttarfimminngaanniit
saqqummiussisut arlaat marlunnik oqaasilittut uanga paasigakku majuarnissara
kissaatigisimavara, tassa Inuit
Ataqatigiit sukataarput oqarlutik Siumut Atassullu ulapissimasut, ulapissimaqisut
soraarsitserusunneq anguniarlugu, uani siulittaasup oqimaatsunik
nuanniitsunillu tunngaveqarluni soorunami taanna soraarusunnerminik
kissaateqarnera taanna qularnanngitsumik akuerineqartariaqarpoq.
Uanili eqqaamasassaq unaavoq, IA-kkut
aamma namminneq siutivut ammanissaat aamma inuiaqatigiit siutaasa ammanissaat
taakkartortillugu, aamma namminneq eqqaamasariaqarpaat qanoq nammineq
iliuuseqarsimaneq, partiitut qanoq nammineq iliuuseqarsimaneq. Oqareernittuut
Siumut Atassullu suaarutigaat ulapissimasut soraarsinniarlugu siulittaasoq.
Aana eqqaamasassarput; Inuit Ataqatigiit siulliullutik saqqummerput
oqarlutik;siulittaasoq tatigiunnaarlugu, uanga taanna imatut paasivara taamani
siulittaasup soraarnissaa kissaatigigaat. Tatigiunnaarunikkumi taava
soraarnissaat kissaatigisimassavaat. Taamaattumik partiinut allanut marlunnut
taamatut pisuutitsiniapilunneq nuanninngilaq.
IA nammineq siulliulluni
tatiginninnginnermik oqaaseq tusagassiutitigut radio-aviisikkut Qanorooq-kkullu
saqqummiuppaat. Taamaattumik - aap siutivut ammapput, aamma nammineq qanoq
iliorsimanivut eqqaamasinnaasariaqarpavut.
Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit:
Qujanaq, tassa uanga aamma
oqaaseqalaarusullunga qinnuteqarpunga, tassa Inatsisartut Inatsiseqarneq
pillugu Ataatsimiititaliaanni Inuit Ataqatigiit sinnerlugit aamma
ilaasortaagama, aammalu uunga suliamut suliassatsinnullu tunngassuteqartunik
immikkut nunatta avataani naalakkersuinermik aaqqissuussinermi immikkut
ilisimasalinnit tusarniaanissarput Inuit Ataqatigiit sinnerlugit
sulissutiginiarsimagakku.
Tamanna pingaaruteqarpoq aammalu
oqaatigisinnaavara Naalakkersuisut maannakkut Inatsimmut pioreersumut
allannguutissamik siunnersuuteqarnissaat saqqummerniariartoq Inatsisartunut
ilaasortanut maaniittunut apriilip
23-ani agguaanneqariarmat, erngertumik nammineerlunga Inatsiseqarnermut
Ataatsimiititaliaq piaarnerpaamik ataatsimiitinneqarnissaa piumasarisimavara,
piumasaralugu nunatta avataani Inatsisinik immikkut ilisimatuunik tusarniaanissaq
ingerlanneqarsinnaassammat.
Tassani apeqqutiginiakkavut
pingasuusimapput, taakkununnga immikkut ilisimasalinnut. Tassa pingaartumik
apeqqutigerusussimavarput IA-minngaanniit;
- Inatsisit taamaattut ullormiit
ullormut imaaliallaannaq allanngortinneqarsinnaappat?
- Aamma
atortussanngortinneqarsinnaappat?
Taanna kingulleq pingaaruteqapoq,
tassa qaquguminngaanniit atortussanngortinneqarsinnaappat? Ilisimasassatuut
nalinginnaavoq maani Inatsisartuni sulisarnitsini aammalu nunani allani
parlamentini, tassa Inatsisartuni nalinginnaavoq akitsuutit, tamakkua
akitsuusersuinissat pineqaleraangamik taava Inatsisartut parlamentillu allat
ullormiit ullormut inatsinnik allanngortitsisartut.
Tamanna akuerisaavoq, aamma maani
Inatsisartutsinninngaanniit, kisianni inatsisit imaattut maannakkut sammisavut
tamakkua nangiarnartortaqarput, tassami inatsisinik tunngaviusunik aamma
kalluaasuupput inuit pisinnaatitaaffiinut. Taamaattumik tassa
oqaatigeriikkattuut piaarnerpaamik aprilip 23-anni allakkatigut Inatsiseqarnermut
Ataatsimiititaliap piaarnerpaamik ataatsimmitinneqarnissaa
piumasaqaatigisimavara, qujanartumillu tamanna akuersaarneqarpoq,
ataatsimiippugullumi.
Aamma una
ilisimatsitsissutigissavara, apeqqutissatut siunnersuutigisavut immikkut
ilisimasalinnut, taakku tamarmik Inuit Ataqatigiinninngaanniit
ilusilersorsimasavut Atassutip Inatsiseqarnermut Ataatsimiititaliami
ilaasortaatitaanit taperserneqarlutik tusarniaassutigigatsigit. Taamaallaat
tassani akerliulluni taasisimavoq Siumut Ataatsimiititaliami ilaasortaatitaa,
sunamitaava tassani annilaangatigineqarsimanerpoq.
Tassunga aamma ilanngullugu
oqaatigilaassavara, tassa ullaaq soorlu Inatsisartunut Ilaasortap Anders
Nilson-ip oqarneratuut, tusarniaavigisatta aappaa Professor Peter Germer, Ċrhus
Universitet-iminngaanneersoq, Inatsiseqarnermut Ataatsimiititaliamut
allakkiorsimavoq Juridisk responsum piumaffigineqarnini malillugu
allakkiorluni. Tassani oqaatigineqartut soorunami qanoq
assigiinngitsorpassuarnik aamma oqaatiginiarneqarsinnaapput.
Erseqqilluinnartumik oqaatigisaata ilagivaat, Inatsisit taamaattut taama
mianernartigisut, taama tuaviupilutsigisumik suliarinissaat ajornakusoortoq.
Maannakkut malunnarsereerpoq
Naalakkersuisooqatigiit aamma paasinarpoq Akulliit Partiiat peqatigalugu
tuaviornerpaamik Inatsisissatut una siunnersuut, ajornanngippat ulloq manna
naatinnagu akuersissutigitinniaraat amerlanerussuteqartuugamik. Tamanna uagut
toqqissisimanartinngilarput, kisianni nuannaarutigaarput soorunami
aappassaaneerisoqartinnagu Inatsiseqarnermut Ataatsimiisitaliamut una suliaq
innersuunniarneqarmat.
Aamma una ilanngutilaarlara Anders
Nielson-ip oqaatigimmagu, tusarniaasariaqarneq ilumut pisariaqavinnersoq
allaallu oqaatigalugu Peter Germeri immaqa tusarniaavigissallugu piukkunnanngitsoq.
Tassunga tunngatillugu eqqaasissutigilaassavara !970-ikkut ingerlanerini
Namminersornerulernissarput pillugu inatsit, maannakkut Naalakkersuisut
Siulittaasutta peqataaffigisaanik Atassutip Inatsiseqarnermut
Ataatsimiititaliami Siulittaasuata sinniisaattut peqataaffigisaannik. Taamani aamma tusarniaavigineqartarmat
Peter Germ. Tassa nunamut piginnittussaanermut apeqqummi aamma Peter Germeri
taamani immikkut tusarniaavigineqarpoq, tassa isumaa tusarumaneqarmat. Aamma
uani apeqqummi taamaattumik aamma taamaaliorsinnaasariaqar-pugut, immikkut
ilisimasallit aamma tusarniaavigalutigit.
Jonathan Motzfeldt, Siumut:
Oqallinnermi maani killiffigisarput
Inatsisartuni eqqaamasariaqarparput sunaasoq. Siumumin-ngaanniit oqaluttutta
aamma siusinnerusukkulli oqaatigisaa tassaavoq; Inatsisartut suleqqinnissaat
sulinerallu ingerlaqqittariaqarmat, tulliani qinersinissat utaqqeqattaarnagit.
Maannakkut sulinissatta aallartinnissaa kissaatigaarput - ingerlalluarnissaa
ilanngullugu. Tassa Siumuminngaanniit uagut aallaavigisarput
noqqaassutigalugulu. Aamma Siumuminngaanniit kinguarsaa-tiginianngilarput
Juristit 117-illuunniit aperineqassagaluarpata imaaliussanersugut
imaaliussan-nginnersugulluunniit. Nuna manna nammineq kukkussutit
najoqqutaralugit aqussaaq, aammalu kukkusimaguni nammineq iluarsiniagassarai,
allat iluarsiniagassarinngilaat. Annoraarput tattorutsigu imaluunniit
mikigigutsigu angivallaarpalluunniit, taava annoraarput naammagisatsinnik
ilusilik atiniartariaqarparput aamma inimi maani. Siumumi taamaaliorniarpugut.
Siumuminngaanniit lovudvalg-imi
ilaasortarput akerliusimasutut aamma taaneqarpoq, avataani apersuinissamut.
Aap, uagut apeqqut taanna maani iniminngaanniit aaqqitassaasooraarput. Inimi
maani suleriaaserput, sulinerpullu eqaallisartariaqartutut misigisimavugut,
aamma oqaatigisimavarput kingorna kinguartitsinermik aamma takujumanata
ataatsimiigiarfissavut aalajangereersimagutsigit. Taamaattumik uani
aaqqiiniarnermi killiffigisaq nuannersoq una tikittariaqarparput; partiit
inatsimmi uani allannguutissami tamarmik kajumissuseqarput
aaqqiissuteqarniarlutik, suleriaatsitta eqartup eqaallisinneqarnissaanut.
Taanna eqaatsumik periarfissaq maannakkut
udvalgimi naapinniarfigissallugu Siumut tungaaninngaanniit piareersimavugut,
aammalu taamaalilluta Inatsisartut piaartumik suliaminnik pissusissaattut
ingerlalernissaanut peqataaniarluta.
Lars Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut:
Uani oqallinnermi isumaqarpunga aamma
erseqqissartariaqartoq, oqaaseqaateqartorpassuit assigiinngitsut
eqqarsaatigalugit, suna tamarmi ataqatigiittariaqarpoq. Oqaaseqatigiit atukkat,
isummat anitat imminnut naapertuuttuusariaqarput, soorlu Karl Lyberth-ip
oqaaseqarnermini oqartoq, aamma oqaatigeriikkanut assortortumik, imminut
assortortumik nammineq iliuuseqa-qataaffinik isornartorsiuinerit, allat kisiisa
eqqarsaatigiinnarnagit, kisianni una oqaatigilaarlara; soorunami maannakkut
aamma misissuinissamik siunnersuuteqarput Inuit Ataqatigiit, qanoriliallannerit
tamaasa misissuinerit maannakkut atorneqarput. Ajunngilaq,
misissuisoqarnissaanik naluara uani inatsisissami siunnersuutip
oqaluuserinerani, Inatsisartut aalajangigassaattut saqqummiussassaanersoq
inatsisissamut uunga tunnganngimmat.
Kisianni aamma isumaqarpunga Inatsisartuni
suleriaaserput malillugu sulisariaqartugut, illuatu-ngiliuttuugutta
Naalakkersuisuuguttaluunniit. Piffissaq eqqorlugu Inatsisartut
aalajangernissaannik, Inatsisartuni gruppit oqaloqatigiinnissamut periarfissaqarnissaannik,
periarfissaqartitsilluni tupassaarisaqattaarani, siunnersuutit taamaatut
saqqummiunneqartariaqarput.Taamaattumik naatsorsuutigaara una apeqqut
maannakkut aatsaat pappialanngorlugu maannga agguaanneqartoq, piffissami
allami oqaluuserineqassasoq isummerfigineqarlunilu.
Naalakkersuisut Inatsisartut
namminneerlutik allaffeqarnerannut akuleruttussaannginnerannik
oqariartuutingalugu, Inatsisartut pillugit Inatsisartut suleriaasiat pillugu,
Kommissionip isumaliutissiissutaa siorna ukiakkut ataatsimiinnermi
oqaluuserineqarpoq aalajangerneqarlunilu.
Ataatsimiinneq siulleq iluatsinngitsoormat
taava Naalakkersuisut pisuutinniarneqarput, naak ataqatigiinnera?
Naalakkersuisut Inatsisartut sulineranni sunniuteqassanngitsut aalajangereersimagaanni,
taava Inatsisartut ataatsimiinngitsoornerat Naalakkersuisunut
akisussaaffinngortin-neqarsinnaanngilaq, pisariaqartariaqanngikkaluarpoq taanna
nassuiassallugu, kisianni pisariaqarsimavoq suli taamatut oqaluttoqarmat.
Taamaattumik tupigusuppunga
tigulluarmassuk, aammalu ilannguakkulutsik attat ataannut pisimmassuk,
ajuusaarnarpoq nuanniippoq assut taamatut pisoqarnera.
Peqqussutit ileqqoreqqusat inatsisillu
atortinniassagutsigit ataqqisariaqarpavut. Ullormiit ullormut allanngortitsineq
akuersaarneqarsinnaanngilaq, taamaattumik uanga uani siusinnerusukkut
oqareernittuut inatsimmik allanngortitsiniarneq massakkuugallartoq
akuerseqataaffiginian-ngilara.
Nunatta avataaniit tusaamaneqarnera,
isumaqarpunga ajorsigaluttuinnartutut allaat nalilerneqartalersoq
taamaalillunga ajornerulerseqataaffigerusunnginnakku.
Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit:
Qujanaq. Maani nunatsinni Inatsisartut
suleriaaseqarpugut. Suleriaaserput malillugu maani inimi sulisussaagatta,
taamaattumik Kalaallit Nunaanni Inatsisartut suleriaasiat
akuersissutiginikuuvarput. Kingullermillu eqqartoratsigu, tassa ukiaq tamatta
maani inimiittugut akuersissutigivarput. Suleriaaserput malillugu, tassanilu
pingaartumik ' 34imm. 1-imi
aalajangersagaq malillugu Inuit Ataqatigiinninngaanniit siunnersuuteqarpugut
Inatsisartut ima nipilimmik aalajangiissasut;
Inatsisartut Allattoqarfiat kiisalu,
Naalakkersuisut Allattoqarfiat
Inatsisartut ataatsimiinnissaata kinguartinneqarsimaneranut atatillugu immikkut
nalunaarusiarisimasaat, imminnut assortuuttut Inatsisartut paasimmatigit,
matumani Inatsisartut piumasarivaat Inatsisartut aammalu Naalakkersuisut
allaffeqarfiisa nalunaarusiaat arlaannaannulluunniit attuumassuteqanngitsumik
piaartumik misissuiffigineqassasut, kingusinnerusukkut Inatsisartunut
saqqummiunneqartussanngorlugu.
Taamaattumik Naalakkersuisut
Siulittaasuata taanna aalajangigassaq suleriaatsitsinnut aalaja-ngersakkat
malillugit, ulloq alla aalajagingassanngortinniarsarisinnaanngilaa, tassami
eqqaamasariaqarparput aprilip 15-i, ataatsimiinnerput aallartikkaluaratsigu
maani, Naalakkersuisut Siulittaasuat imatut aamma oqaaseqarmat:
AAjornartorsiummik sumiluunniit
naammattuuigaangatta, ajornartorsiutip iternga tikillugu paa- sinngikkutsigu aaqqissinnaanngilarput,
ajornartorsiorpugut.@
-nangipporlu:
ATaamaattumik isumaqarpunga piffissaq
tulliuttoq atortariaqaripput ajornartorsiutip qanoq ililluni aaqqinnissaanut
pissutaasoq, sunarpiaaneralu isertortutut illugu qatangiinnartinnagu, taanna erseqqissartariaqarpara,
inuiaqativut aamma paasisaqartariaqarmata, sooruna Inatsisartut
ataatsimiinnissaraluat aallartingitsoq.@
Taava tassa tamatuma kingorna
nalunaarusiortoqarpoq Inatsisartut Allattoqarfianninngaanniit, aammalu Naalakkersuisut
Allattoqarfianninngaanniit, kisianni imminnut assortuutingaartutut.
Taamaattumik taama nalunaarutisiat imminnut assortuutsigimmata, inuiaqatigiit
soorunami kalaallit paatsuungapput - tupinnanngilaq, taamaattuminguna tassa
piumasarigipput suliamut attuumassuteqanngitsumik tamanna pisimasoq
misissuiffigineqarniarli, taannalu maani ullumikkut aalajangiiffigineqassasoq
taamatut misissuisoqarnissaa. Ulloq allamut kinguartinniarneqarsinnaanngilaq,
suleriaaseq aamma malipparput.
Lars Emil Johansen, Naalakkersuisut Siulittaasuat;
Taamaallaat una oqaatiginiaannarpara,
kingullermik Johan Lund Olsen oqaaseqarnermini oqaasianut oqaatiginiaannarpara,
isumaqarpunga Inatsisartuni aamma ullormut oqaluuserisassat, ullumikkut
ataatsimiinnitta ingerlarnganut tunngasut suliarisariaqarivut eqqaallugillu,
allamullu saalluta pinnata. Piffissaqarpoq aamma '39-i najoqqutaralugu qaquguluunniit
saqqummiussinissamut.
Aamma misissuinissaq akornutissaqartutut
isumaqarfiginngilara, oqaatigiinnarpara ullumikkut inatsisissamut siunnersuut
Inatsisartut Naalakkersuisut pillugit Inatsisartut inatsisaata allannguutissaatut
siunnersuut oqaluuserineqartoq naleqqunnerpaanertoq apeqqusiinnarpara, uanga
tamanna aalajangigassarinngilara.
Aamma oqaaseqartunut soorlu ilaatigut
Kattusseqatigiinniit Anthon Frederiksen-ip oqaaseqarneranut oqartoq; peqqussutit inatsisillu
atortittariaqarpavut. Apererusuppunga sumi allassimasoqarpa, Naalakkersuisut
siunnersuutaattut ittut suliarineqarsinnaanngitsut atortussanngortinneqarsinnaanngitsullu?
Soorunami inatsisit najoqqutaralugit iliorpugut. Inatsisillu najoqqutaralugit
aamma allassimasoqanngilaq aatsaat qinersereernerup kingornatigut inatsisit
ilaat atortussan-ngortinneqartassasut. Naagga, aamma inatsisit qaqugukkut
atortussanngortinneqassanersut kingusinnerpaamik. Aamma taakku pillugit
malittarisassaqarpugut, taakku malilluinnarlugit inatsisissamut siunnersuut una
saqqummiunneqarpoq. Taakkulu malilluinnarlugit Inatsisartunut qinnutigaarput '35 '36-ilu najoqqutaralugit piffissarititaasut taakkunaninngaanniit
allaaneru-sumik aaqqiisoqassasoq. Taamaattumik oqaatigeqqissavara
paasisinnaasakka najoqqutaralugit iliuusissat taakkua, udvalgimi suliassat
Inatsisartuni ilaasortanit 31-usunit 24-it tapersersormassuk,
ingerlaqqinnissaq qularnartutut isikkoqanngikkaluartoq.
Otto Steenholdt, Atassut;
Anthon Frederiksen-ip oqaasia Atassummiut ilakulunnguartik attat ataannut igissimagaat, nassaarivaa oqaaseq Atassummut atussallugu piukkunnarsinnaasoq, kisianni nalunngilluinnarpara qaquguluunniit qinersisoqassappat, ilakulunnguarpullu massakkut aamma ilaginngisarput ajoraluartumik, qineqqusaalerpat illuatugiliuffigiguniuk oqaluttuutissagaa qanoq iliorsimanera kanngusaarlugu. Taakkua marluk sanileriisippatit massakkorluinnaqqissaaq ajortisaarutiginiarsaralugillu.
Partii
sunaluunniit malittarisassaqartarpoq ilaasortaminut qanoq iliorsinnaaneranit,
taannaluunniit Atassummit atorneqanngilaq, peersitsisinnaaneq malittarisassat
iluanniittoq Kunuuteeqqamut atorneqarsimanngilaq. Nammineq qinnutaa formand-ip
aallaqqaasiullugu oqaatigisaa, tusarsimanngikkukku qinnutiginiaruk
oqaatigeqqullugu namminerooq qinnuteqarsimavoq. Igitsinerun-ngilaq aatsaat taanna.
Ruth Heilmann, ataatsimiinnermik aqutsisoq:
Uteqattaarisoqaannalermat isumaqarpugut siunnersuutigineqartoq
erseqqarissoq, tassa inatsisissamut allannguutissap aappassaaniinnginnerani
Inatsiseqarnermut Ataatsimiititaliamut suliarineqarnissaat tassani aamma
allannguutissaq IA-minngaanneersoq siunnersuutigineqartoq ilanngullugu.
Aammalu una IA-p misissuisitsinissamik siunnersuutaa taamaalilluni aamma
Partiini isummerfigineqarsinnaammat.
Taamaattumik manna ataatsimiinneq
unikkallarnissaa kissaatigaarput, tassanilu naatsorsuutigalugu 1 tiimip missaa
Inatsiseqarnermut Ataatsimiititaliap ataatsimiinnissaa eqqarsaatigalugu.
Siullermeerneqarneralu inatsisissamut
siunnersuutip tassunga killippoq.
Ataatsimiinneq unikkallarpoq.
-----
Ataatsimiinnermik aqutsisoq, Ruth
Heilmann:
Ataatsimiinneq ammaqqippoq.
Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit
Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarnera pillugu Inatsisartut
inatsisissaannut siunnersuutip aappassaaneerneqarnera.
Matumani inatsisissamik siunnersuutip
aappassaaneerluni eqqartorneqarnissaani maani oqaluttarfimmi ataqqinartumik
taaneqartartumi Siulittaasoqarfiup
kissaatigissavaa inunnut ataasiakkaanut tunngasut tujorminartumik
inatsisissap siullermeernerani eqqartorneqartut nangeqqinneqassan-ngitsut,
kingornamullu tamanna eqqaamaqqullugu aamma siulittaasutut piumassarissavara.
Taavalu isumaliutissiissutip
saqqummiunneqarnera.
Otto Steenholdt, Atassutip oqaaseqartua:
Inatsisartunut nalunaarutigissavara inatsiseqarneq pillugu ataatsimiitsitaliaq peqqissaartumik nuannersumillu ataatsimiissimasoq isumaqatigiissimasorlu.
Isumaliutissiissut Inatsisartunut saqqummiukkusutarput oqaatigissavara.
Tassa Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaata allangortinneqarneranik Inatsisartut inatsisissaattut siunnersuut isumaliutissiissutigineqartoq. Inatsisartut inatsiseqarnermut ataatsimiititaliaata suliarinninnermini ilaasortai siulliullugit taalaarlakka:
Johan Lund Olsen IA, Anders Nilsson aamma Otto Steenholdt Atassut, Jonathan Motzfeldt aamma Niels Mattaaq, Siumuminngaanneersut.
Inatsisartut inatsiseqarnermut ataatsimiitsitaliaata Inatsisartut siullermeerinninnerata kingorna inatsisissatut siunnersuut nassuiaatitai ilanngullugit kiisalu allannguutissatut siunnersuutit marluk misissuataarpaat.
Ataatsimiititaliap isumaqatigiissup tamatuma kingorna siunnersuummi '1 pillugu ilassutigissavaa inatsisip oqaasertai imaalillugit allanngortinneqassasut.
Tassa siunnersuut uunga:
Inatsisartut
Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarneranik
Inatsisartut inatsisaat upernassakkut ataatsimiinnermi punkt. 59-itut suliariarineqartoq '1 imatut nipeqarpoq:
AInatsisartut naalakkersuisullu
pillugit Inatsisartut inatsisaannik nr. 11
20. oktober 1988-imeersumi kingullermik Inatsisartut inatsisaatigut nr.
13 31.oktober 1996-imeersukkut
allan-ngortinneqartumut '2
ima oqaasertalerneqassaaq:
'2, Inatsisartut ilaasortamik
akornannit Inatsisartut siulittaasussaat siulittaasullu tullii sisamat nutaamik
qinersisoqareernerup kingorna inissititerfiusumik katersuunnermi,
takoqqussavarput '1
imm.2, tamatumalu kingorna ukiut tamaasa ileqquusumik ukiakkut ataatsimiinnerup
ammarneqarnerani qinissavaat.
Qinigassanngortittoq Inatsisartut
Siulittaasuattut qinerneqassaaq ilaasortat najuuttut affaannit amerlanern it
taaneqaruni, tassa amerlanerussuteqarluinnartut.
Qiningassanngortittut arlaat
amerlanerussuteqarluinnartunit
taaneqanngippat qinersisoqaqqissaaq. Qinersinermi tassani
qiningassanngortittoq amerlanerussuteqarluinnartunit taaneqanngippat
pingajussaannik qiningassanngortittut marluk aappassaannik qinersinermi
amerlanerpaanik taaneqarsimasut taasissutigineqassapput. Taasinerit
amerlaqatigiippata qinersineq makitsinikkut aalajangerneqassaaq.
Imm.2, aammattaaq Inatsisartut qanoq
amerlatigineri naapertorlugit qinerseriaaseq malillugu ataatsikkoortumik
qinissavaat siulittaasup tullia siulleq, aappaat, pingajuat sisamaallu,
taakkulu siulittaasoq peqatigalugu Inatsisartut Siulittaasoqarfiattut
atuutissapput.
Siulittaasup tullissaanik
qinersinermi siulittaasup qinikkatut inissaq siulleq siulittaasup taaseqatigisartagaanik
pineqartussaq pissavaa.
Imm.3, taamaattoq Inatsisartuni
amerlanerussuteqartut Inatsisartunut ilaasortat affaat sinnerlugit
amerlassuteqartut akuersissutigisinnaavaat Inatsisartut siulittaasuat
imaluunniit siulittaasup tulliisa ilaat imm.1 malillugu tullianik qinersinissap
tungaanut atuukkunnaarsinneqassasut.
Inatsisartut Siulittaasuat
Inatsisartunit atuukkunnaarsinneqarpat Inatsisartut Siulittaasoqarfiat
tamarmiusoq tunuassaaq, nutaamik qinersineq imm.1-imi imm.2-milu
periusereqqusaasut malillugit pissaaq.
Imm.4, Inatsisartut
Siulittaasoqarfiannik nutaamik aamma qinersisoqassaaq. Siulittaasoq
allakkatigut Inatsisartut siulittaasuattut tunuarumalluni qinnuteqarpat
imaluunniit pineqartoq toqukkut qimaguppat.
Inatsisissatut siunnersuummi '2 pillugu, ataatimiitsitaliami
amerlanerussuteqartut inassutigaat inatsit 2. maj 1997 atortuulersinneqassasoq.
Ataatsimiititaliami ikinnerussuteqartup tassa IA-p sinniisuutitaata siunnersuut
IA-mit saqqummiunneqartoq aalajangiusimavaa. Inassutigalugulu Inatsisartut
inatsisaata allannguutaa aatsaat nutaamik qinersisoqareerpat
atortuulersinneqassa- soq IA isumaqarmat massakkorpiaq
naalakkersuinikkut pissutsit tunngavigalugit pissusissamisoornerpaasoq atortuulersitsinissaq kinguartinneqarpat
nutaamik qinersisoqarnissaanut.
Ataatsimiitsitaliap isumaqatigiissup
oqallinnermi misissuinissaq pillugu IA-p siunnersuutaata piffissami allami
oqaluuserisassami oqaluuserisassatut immikkoortutut ilanngunneqarnissaa
inassutigaat. Taamatut inassuteqaateqarluni siunnersuut Inatsisartunut
suliarineqaqqittussanngortinneqarpoq, taamatullu isikkoqarluni
pingajussaaneerneqarnissaminut ingerlateqqinneqarnissaa inassutigineqarluni.
Oqareernittut inatsiseqarnermut
ataatsimiititaliami ilaasortaapput: Otto Steenholdt siulittaasutut, Anders
Nilsson aamma Atassumminngaanneersoq, Jonathan Motzfeldt kiisalu Niels Mattaaq
Siumuminngaanneersut kiisalu Johan Lund Olsen IA - minngaanneersoq.
Jonathan Motzfeldt,
Siumup oqaaseqartua:
Siumumut pingaartuusimavoq uani
suliaq Inatsisartuni isumaqatigiissunik suliarineqarnissaa. Taamaattumik
partiit ilaasortaatitaqartut tamarmik '2-p ilusilersornera paaseqatigiiffigimmassuk
assut nuannaarutigaarput.
Ajuusaarutigalugu oqaatigissavara
inassuteqaat amerlanerussuteqartut inassuteqaatigisaat taanna IA-mit
akuersaarneqanngimmat tassa piaartumik maannakkut taamatut aaqqiinerup
ingerlanissaa amerlanerussuteqartut inassutigimmassuk.
Taavalu IA- p siunnersuutaata
oqallinnermi misissuinissaq pillugu, taanna isumaqarpugut immikkoortup allap
ataani oqallisigissallugu innersuuttariaqartoq, taannalu ullormut
oqaluu-serisassanik aaqqissuussisartut iserfigissangaat naatsosuutigaarput.
Taama oqaaseqarluta taama isikkoqarluni pingajussaaneerneqarnissaanut aamma
akuersinissami maannakkullu aappassaanneernerani akuersinissarput
nalunaarutigaarput.
Siverth K. Heilmann, Atassutip oqaaseqartua:
Isumaliutissiissut aatsaat
saqqummiunneqartoq Atassutip tungaaninngaanniit tamakkiisumik
isumaqataaffigaarput, taamaattumillu aamma IA -p saqqummiutaa piffissami allami
saqqummiussisoqarnissaanut isumaqataavugut taannalu tusaatissatut tigullungu.
Taama naatsunnguamik Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut
inatsissaattut allanngortinneqarnerani isumaliutissiissut
ataatsimiititaliaminngaanneersoq Atassummiit tamakkiisumik akuersaarparput
aammalu pingajussaanneerneqarnissaanut ingerlaqqinnissa akueralugu.
Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:
Aallaqqaatigalugu Inuit
Ataqatigiinninngaanniit inatsisissatut siunnersuutitta annersaa tamakkiisumik
tapersersorneqarsimanera soorunami qujassutigaarput, aammalu aappaattut
pisimasut misissuiffigineqarnissaannik siunnersuutitta immikkut ulluni
aggersuni oqaluuserineqarnissaanik ataatsimiititap akuersissuteqarsimanera
aamma naammagisimaarparput.
Inatsisartunili amerlanerussuteqarneq inatsisaatsuliornernut
atorneqartariaqanngitsoq Inuit Ataqatigiinninngaanniit
eqqaasitsissutigissavarput. Ataatsimiinnerup unitsinneqannginnerani
ataatsimiinnermi aqutsisumit oqaatigineqarpoq Inatsisartunut ulloq manna
tikillugu siulittaasuusup tunuarniuteqarnera Inatsisartunit akuerineqartoq.
Inatsisinik toqqammavissaqarnata
taamaaliornerput Inuit Ataqatigiinninngaanniit oqallinnerup ingerlanerani
tikkuarparput. Oqaaseqarfigineqanngilaq immaqa amerlanerussuteqartut isumaat
inatsisinik imaasiallaannaq allanngortitsisinnaasutut suli
isumaqarfigineqarsimanermata.
Ajuusaarutigalugu maluginiarparput inatsit
pipallatamik naammasserusunneqartoq naak Inuit Ataqatigiit isumaqaraluartut
inatsisissatullu allatut suliarineqassasoq. Tamanna naammagalugu tusaatissatut
tiguarput amerlanerussuteqartut isumaannik ataqqinnittuugatta. Naak ilaatigut
nunatta isigineqarneranut tamanna kusassaataasutut nalilertariaqanngikkaluartoq.
Inatsisartunili ilaasortanut
ataasiakkaanut inussiarnersumik kaammattuutigerusupparput upernaaq manna
ataatsimiinnermut atatillugu pissutsit nalaassimasagut piffissaq siullerpaaq
atorlugu, assersuutigalugu aasap qaammataani, innuttaasunik sunut sukumiisumik
isumasioqatigiissutigeqqullugu misissuisoqarnissaanik siunnersuuterput ulluni
aggersuni inimi maani aalajangiiffigisassarput ilalerneqassasoq Inuit
Ataqatigiit qamannga pisumik neriuutigaarput, taannami innuttaasunik isumasioqateqartarnissatsinni
najoqqutassanik pissarsiniarfissatsialaassammat.
Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:
Isumaliutissiissutip taamatut
isikkoqarluni pingajussaaneerneqarnissaanut isumaqataallunga taaseqataassaanga.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:
Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit
Inatsisartut inatsisaat allanngortinneqarnissaanik siun-nersuutip
siullermeerneqarnerani oqaaseqaatigisakka innersuussutigalungit oqaatigissavara
aalajangiusimagakku allanngortitsinissamut isumaqataannginnera aamma
pissutigisakka siul-lermeerneqarnerani oqaatigineqareermata uteqqissanngilakka.
Ruth Heilmann, Ataatsimiinnermik aqutsisoq:
Isumaliutissiissut taasissutigineqassaaq.
Siullermik ikinnerussuteqartut
siunnersuutaat, tassa Inatsisartunik qinersereernermi aatsaat Inatsisartut
siulittaasuannik toqqaasoqarnissaannik siunnersuutaat kikkut isumaqatigaat?
7. Kikkut akerliuppat? 23. Kikkut
taaseqataanngillat ?
Taamaalilluni Inatsisartut
Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarnera pillugu Inatsisartut inatsisissaannut
siunnersuut akuerineqarpoq, aammalu pingajussaaneerneqarnissaanut
ingerlaqqilluni.
Isumaqataasullu tassunga
nikueqquakka. 30.
Oqaluuserisaq naammassivoq.
Pingajussaaneerneqarnera.
Ruth Heilmann, Ataatsimiinnermik aqutsisoq:
Pingajussaaneerneqarneranut
oqaaseqartoqanngippat taava tassunga isumaqataasut nikueqqugaluarpakka. 30.
Taamaalilluni inatsisissaq akuerineqarpoq.
Unalu IA- p misissuinissamik siunnersuutaa taanna ullormut oqaluuserisassanik
aalajangiisartunut ingerlateqqinneqartussanngorpoq.
Maannakkullu inatsisissaq atsiorneqarpoq.
Oqaluuserisaq naammassivoq.