Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 21-1		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Ataasinngorneq 4. maj 1998 nal. 17.13

 

Oqaluuserissani immikkoortoq 21

 

Isumaginninnermi perorsaasussanik ilinniartitsineq pillugu Inatsisartut peqqussutissaannut siunnersuut.

(Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq)

 

 

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Inatsisartut Siulittaasuat Anders Andreassen.

 

Konrad Steenhold, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq:

Isumaginninnermi perorsaassussanik ilinniartitsineq pillugu Inatsisartut inatsissaattut siunnersuut Naalakkersuisut sinnerlugit matumuuna saqqummiutissavara. Kultureqarnermut, Ilinniartitaaner­mut Ilageeqarnermullu Pisortaqarfiup 1997-mi suleqatigiisitaliaata missingersuusiaa tunngaviga­lugu siunnersuut suliarineqarsimavoq.

 

Suleqatigiisitaliami tassani Perorsaanermut Ilinniarfik; KANUKOKA,, Perorsaasut Ilinniarsima­sut Peqatigiiffiat, Inunnik Isumaginnittut Peqatigiiffiat, Sulisoqarnermut Pisortaqarfik, Isumagin­ninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliassaqafiutaannut Pisortaqarrfik kiisalu Kultureqarner­mut, Ilinniartitaanermut Ilageqarnermullu Pisortaqarfik ilaasortaatitaqarput.

 

Suleqatigiisitaliamiut suliassiissummi piumasarineqarpoq kommunit, Namminersorullutik Oqartussat suliffiillu namminersortut isumaginninnermi perorsaasutut ilinniarsimasunik pisaria­qartitsinerat suleqatigiissitaliap aallavigissagaa. Aammattaaq ilinniartitaanerup siunertaa, ilinniartussatut tiguneqartussamut piumasaqaatit, ilinniartitaanerup imaa annertussusialu, misilitsinnerit, ilinniartitaanerup aqunneqarnera kiisalu annertunerusumik ilinniagaqarnerit ilinniaqqinnerillu siunnersuutip imarisimavai.

 

Siunnersuummi ilinniartitaanikkut ingerlatsineq pillugu Naalakkersuisut nassuiaasiaat 1995-imeersoq aallaavigineqarpoq, tassanimi ilinniartitaanerit (nunarput ataatsimut isigalugu) pitsaas­sutsimikkut qafasissutsimikkullu nunatsinni Skandinaviamilu inuutissarsiorsinnaanermut ilinniarsinnaanermullu piginnaaniliiffiunissaat inassutigineqarmat. Aammattaaq Inatsisartut peqqussutaata massakkut atuuttup allanngortiterneqarnerani ilinniartut piginnaassutsimikkut tunngavigisaasa nukittorsarneqarnissaat, ilinniartitsinerit ataqatigiinneqarnerisa qularnaarneqar­nissaat aamma ilinniartitsinerup pitsaanerulersinneqarnissaata qularnaarneqarnissaa aallaavigine­qarput.

 

Meeqqat atuarfianni ilinniartitsisussanik ilinniartitsineq aamma isumaginninnermi suliaqartussa­nik ilinniartitsinerit pillugit Inatsisartut peqqussutaat massakkut atuutoq 1989-meersuuvoq.

 

Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisup  suleqatigiissitaliaa­ta 1992-mi naasuiaasiaa tunngavigalugu isumaginninnermi perorsaasunngornianik ilinniartitsi­nerup Ilinniarfissuup ataani ataatsimut aqutsinermut avissaartinneqarnissaa Naalakkersuisut siunnersuutigisimavaat. Suleqatigiissitaliap kaammattuutigisaasa kingunerisaannik isumaginnin­nermi perorsaasunngorniat ilinniartitaanerata avissaartinneqarnissaa Ilulissanullu nuunneqarnis­saa 1993-mi aalajangerneqarpoq. Ilinniartitsinerup ilinniaqqinnissamullu periarfissat nukittorsar­neqarnissaat kiisalu STI-mi isumaginninnermut peqqissaanermilu ikiortinik ilinniartitsinerup isumaginninnermi perorsaasunngornianik ilinniartitsinermut ilaatinneqalernissaa siunertaralugu tamanna pivoq.

 

Ilulissani ilinniartitaanermi isumaginninnermut perorsaasunngorniat siulliit 1995-mi augustimi aallartipput, tassanilu ilinniartut 17-it ukioq manna junimi naammasinissaat naatsorsutigineqarlu­ni - ukiuni qaangiuttuni naammassisartunut sanilliullugit 40%-it missaannik amerleriarlutik. Aammattaaq 1996-imi aasakkut Avannaani meeqqerisutut ilinniarsimasut immikkut ilinniartitaa­nerat misileraanertut aallartinneqarpoq. Tassami ukioq manna aprilimi ilinniartut arfinillit naammassinissaat naatsorsuutigineqarpoq. Tassa perorsaasut katillugit 23-it ilinniarnerminnik 1998-imi naammassinnissinnaassapput.

 

1997-imi oktober-imi suleqatigiissitalianik pilersitsisoqarpoq ilinniarfimmi nutaami tassani misilittakkat katersorneqarsimasut aallaavigalugit ilinniartitaanerup inaarutaasumik allanngortin­neqarneranik suliaqartussamik.

 

Isumaginninnermi perorsaasunngornianik ilinniartitsineq massakkut atuuttoq imarisamigut nunani Skandinaviamiittuni ilinniartitsinernut naligisaminut naappertuulluinnartuunngilaq. Aammattaaq ilinniagaqartut ilinniarnerminnik aallartitsinerminni  ilisimasatigut pisinnaasaat pitsaanngippallaartartut paasinarsisimavoq, taamatumalu kingunerisarsimallugu ilinniarnerup naanerani pisinnaasanik ilimagineqarsinnaasutut pissarsisarsimannginnerat.

 

Siunnerusukkut matumuuna ilinniartitaaneq taanna ataatsimiut isigalugu annertuumillu pitsann­goriartinneqarsimavoq, immikkullu ilinniagaqarnissamut periarfissaqalersitsisoqarsimalluni. Isumaginninnermi perorsaasut ukiumikkut assigiinngitsosrpassuarnit attorneqartarput. Atuisunut nalinginnaasunuinnaq atatillugu suliassanik ingerlatsisartussanngillat, aammali atuisunut timimikkut eqqarsartaatsimikkulluunniit kinguarsimasunut atatillugu suliassanik ingerlatsisartus­saallutik. Ataatsimut isigalugu isumaginninnikkut paaqqinniffiit annertuumik piorsaavigineqarsi­mapput, tamatumalu saniatigut ineriartorneq suliassaqarfiup taassuma iluani immikkut ilinniaga­qartalernermut sammiveqaleriartorsimalluni. Atuisut siusinnerusumut sanilliullugu allaanerusu­mik annertunerusumillu ilinniartitaanerup imarisaanut piumasaqaateqalernerat aamma allaaneru­sumik annertunerusumillu ilinniartitaanerup imarisaanut piumasaqaateqalernerat aamma isuma­ginninnermi perorsaanikkut suliassaqarfinni sulisorineqartut tamarmik ilinniaqqinnissamut annertunerusumik ilinniagaqarnissamut periarfissaqalersinneqarnissaannik piumasaaqaatitaqar­poq.

 

Inatsisartut peqqussutaata massakkut atuuttup arlilitsigut allannguuteqartinneqarnissaa siunner­suutigineqarpoq, taakkunanilu pingaarnerpaat maani taaneqassallutik.

 

Isumaginninnermi perorsaasunngornianik ilinniartitsineq immikkut malittarisassaliuunneqassa­soq Naalakkersuisut siunnersuutigaat, soorlu ilinniartitsisunngornianik ilinniartitsineq isumagin­ninnermilu siunnersortinngornianik           ilinniartitsineq 1996-mi taamatut pineqarsimasut.

 

Isumaginninnermi perorsaasunngornianik ilinniartitaanermut siunnersuisoqatigiinnik pilersitsiso­qarnissaa Naalakkersuisut siunnersuutigaat.

 

Ilinniartitaanermut siunnersuisoqatigiit taakku ilinniagaqartunik soraarsitsinerit, semesterimut tullermut ingerlaqqitsitsinerit, semesterimi nikerianngitsoornissamut periarfissaq ilinniarnermillu nangitseqqinnissaq pillugit aalajangiinermut naammagittaalliuuteqarfiussapput.

 

Aammattaaq ilinniartitaanermut siunnersuisoqatigiit taakku ilinniagaqartunik soraarsitsinerit, semesterimut tullermut ingerlaqqitsitsinerit, semesterimi nikerianngitsoornissamut periarfissaq ilinniarnermillu nangitseqqinnissaq pillugit              aalajangiinernut naammagittaalliuuteqartarfiussap­put.

 

Ilinniartitaaneq ukiup affaanik sivitsorneqassasoq Naalakkersuisut siunnersuutigaat, ilinninarti­taaneq ukiunik pingasunik affarmillu sivisussuseqalersillugu.

 

Peqqussummut atuuttumut sanilliullugu ilinniartussatut tiguneqarnissamut piumasaqaatit sakkortusineqarnerat siunnersuutip aamma imaraa. Tamatuma kingorna ilinniartussatut tigune­qarnissami piumasaqaataalerpoq qinnuteqartoq 20.nik ukioqalereersimassasoq, ilinniarnertunn­gorniatut taassumaluunniit assiganik ilinniagaqarfimmi angusaqarluni naammassisimassasoq, kiisalu ukiumi ataatsimi sulinermigut misilittagaqartuussasoq. Aammattaaq qinnuteqaateqartut ilinniartussatut tiguneqarnissaminnut taamatut qinnuteqartut ilinniartussatut tiguneqarnissamin­nut misilitsinnerminni angusippata, ilinniagarisimasaalu atuagarsornikkut isumaginninnermi perorsaasutut suliassaanut attuumassuteqarsimappata.

Ilinniartitaanerup sivitsorneqarnera ilinniartussatullu tiguneqarnissamut piumasaqaatit sakkortu­sineqarnerisa ilinniakkaminnik pitsaanerusumik naammassinnittartut amerlanerulernerannik kinguneqarnissaat naatsorsuutigineqarpoq.

 

Aammattaaq siunnersuut Perorsaanermut Ilinniarfiup ilinniarnermik aaqqissuussinerup suliari­nissaanut pisussaaffeqalerneranik, Naalakkersuisullu Perorsaanermut Ilinniarfimmik oqaaseqaa­teqartitsitsereerlutik ilinniarnerup aaqqissuunneqarnerata imarisaanut malittarisassanik aalajan­gersaasinnaanerminnut piginnaatinneqarnerannik imaqarpoq.

 

Ilinniartitaanerup imarisaa allanngortinneqassanngilaq, sulinermik misiliineq ataasiinaagaluartoq marloriarneqartalersillugu, siulleq paaqqinnifimmi nalinginnaasumi aappaalu paaqqinniffimmi immikkut ittumi ingerlanneqartalersillugit, kiisalu immikkut ilinniagaq ataaseq aamma atuartit­sissutit pinngitsoorani peqataaffigineqartussat pingasut: Apinngortitami asimilu inuuneq@,  Apinnguaatit timersornerlu@  aamma  Aattaveqatigiinneq,  aaqqissuussaaneq, siulersuinerlu@ ilanngunneqassallutik.

 

Atuartitsissutit taaneqartut siulliit marluk ilinniagaqartut sulinerminni nunatsinni pinngortitamik atuinissamut periarfissaannik kiisalu pinnguarnikkut timersornikkullu ingerlatanik siunertaqartu­nik inuup timaanik nukittorsaasunik aallartisarnissamut periarfissaannik nukittorsaassussaapput. Attaveqatigiinneq, aaqqissuussaaneq siulersuinerlu ilinniartitaanermut ilanngutissalugit pisaria­qarpoq, tassami isumaginninnermi perorsaasorpassuit ilinniareerlutik sulilernerminni paaqqinnit­tarfimmi pisortap suliassaanik suliaqalerajuttarmata.

 

Isumaginninnermi perorsaasut annertunerusumik ilinniartitaasarnissaannut ilinniarteqqinneqar­tarnissaannullu pisussaaffik Perorsaanermut Ilinniarfimmut nuunneqassasoq aamma siunnersuu­tigineqarpoq. Isumaginninnermi perorsaasut suliaqarfiini tamani sulisut pikkorissartinneqartar­nerinik pilersitsisoqarnissaa massakkumiilli Kalaallit Nunaanni tamarmi sakkortuumik kissaati­gineqarpoq.

 

Inatsisartut peqqussutaata matuma ukiumi ilinniagarfiusumi 1999/2000-imi atortuulersinneqar­nissaa siunnersuutigineqarpoq.

 

Ilinniartitaanerup ukiup affaanik sivitsorneqarnissaanik siunnersuutip akuerineqarnerata ilinnia­gaqarnersiutinut aningaasartuuteqarnerulerneq kingunerissavaa. Taamaattorli aningaasartuutit taakku 2001 aallarnerfigalugu aatsaat malunniuteqalissapput, 2002-miilli tamakkiisumik malunniuteqalissallutik. Taamanikkuusamut ilinniagaqarnersiutit 884.000 kr.-nik amerlanerunis­saat missiliorneqarpoq.

 

Ilinniartitaanerup ingerlanerani suliatigut piumasaqaatit sakkortusineqarnerisigut ilinniartitsisut pisinnaasaannut piumasaqaatit aamma sakkortusineqartussaapput. Tamatumani massakkut ilinniartitsisuusut  pikkorinnerulersinneqarnernissaannik siullermik piumasaqaateqarfiuvoq, tamatumalu saniatigut annertunerusumik ilinniartitsinissamik ilinniaqqitsitsinissamillu ingerlaa­vartumik pisariaqartitsisoqalersussaalluni. Tassani aamma ilaapput ilinniartitsisut pisinnaasaqar­nerunissaannik piumasaqarnerup kingunerisaanik ilinniartitsisut akissarsiaasa qaffaateqartinne­qarnissaat. Aningaarsartuutit taakku 330.000 kr.-inut missingerneqarsimapput. Taakkununnga aamma ilanngutissapput aningaasartuutinut allanut aningaasartuutaanerusussanut 500.000 kr. -nik missingiussineq, matumani siullermik misiliinermi ilitsersortit angalasarnerinut, atuartitsiner­mi atortussanut naliliisartunut aningasartuutit, sulinermik misiliinerni ilinniartitsisut pikkorissar­tinneqartarnerannut allanullu aningaasartuutaanerusussat ilanngullugit eqqarsaatigalugit. Taamaattoq aningaasartuutit ataatsimut amerleriaataat tamakkiisumik aatsaat 2002-miit malun­niutissapput.

 

Siunnersuut oqaaseqaatinik ilaqartinneqarpoq, siunnersuutillu aningaasatigut erseqqinnerusumik kingunerisassai innersuussutigalugit siunnersuut Inatsisartuni akuersaartumik oqaluuserineqar­nissaanut matumuuna tunniunneqarpoq.

 

Ruth Heilmann, Siumut oqaaseqartua:

Qujanaq. Naalakkersuisut isumaginninnermi perorsaasunik ilinniartitsineq pillugu peqqussutissa­tut siunnersuutaat Siumumi misissuataareerlugu imatut oqaaseqaateqarfigissavarput.

 

Nunatsinni isumaginninnikkut sullissinerup ullumikkut annertoorujussuunera takuneqarsinnaa­voq, aningaasat isumaginninnikkut atukkat allanut ilinniartitaanermulluunniit aningaassaliissuti­nut naleqqiullugit malunnaatilimmik annertunerujussuummata. Tamanna ilorraap tungaanut sangutissagutsigu annertuumik suliniuteqartariaqarpugut. Inuit isumagineqarnissaminnut pisariaqartitsisut sullinneqassapput allallu nammineersinnaassuseqartut nammineerlutik napatin­niarnissaat aqqutissiuttariaqarparput aamma suliffissanik annertusaajuarnikkut.

 

Suli amerlavallaaqqaat suliffissaaleqinertik ilinniarfissaaleqinertillu pillugit ikiorsiissutinik isumalluuteqaannalersimasut. Ullumikkut erseqqissartuarneqartariaqarpoq inuiaqatigiinni aningaasalersuisut amerlanerulersimannginnerat, illuatungaatigullu inuit isumagineqartussat amerliartuinnarmata. Meeqqerivinni meeqqat,ulloq unnuarlu angerlarsimaffinniittut, utoqqaat innarluutillillu allallu immikkut ittumik isumagisariaqartut amerlaqisut pitsaasumik isumagine­qarnissaminnut pisariaqartitsipput.

 

Pinaveersaartitsinermi pitsaaliuinermilu siunnersuisunik susassaqartitsisunillu amigaateqarnerput pisariaqartitsinerpullu aamma eqqarsaatigineqartariaqartut ilagaat. Nunanit allanit tikisitassanik isumalluuteqarnerput piunnaarlugu tassuunakkulluunniit nammineq ajornartorsiutivut aaqqinni­artariaqarpavut, soorlu aamma Siumumiit ilinniartitsisussaaleqinerput pillugu taamatut oqaase­qarfigisimagipput.

 

Isumaginninnikkut sullissisut ilinniarsimasut pisariaqartitaanerat suaarutigineqartuartuuvoq aamma akissaatitigut atugassarititaasut naammaginagit allanut sullivinnut ingerlasarnerat takornartaanngilluinnarluni. Taamaattumik Siumumiit isumaqarpugut maannakkut ilinniartitaa­nerisa aaqqissuuteqqinnerat ilutigalugu aamma akissaataasigut atugarissaasigullu pitsanngorsaa­teqarnissaq ilanngulllugu isumaginiartariaqaartoq.

 

Isumaginnikkut Ataatsimiitsitaliarsuup isumaliuutissiissutaanik kaammattuunut pingaartitanut ilaalluinnarpoq, piaartumik sulisussanik ilinniarsimasunik naammattunik peqalernissaq eqqarsaa­tigalugu iliuuseqartoqartariaqartoq. Tassani kommunit oqaloqatigisarnerini aamma saaffiginnis­suteqartarnerini perorsaasunik amigaateqarnerujussuaq pillugu piaartumik iliuuseqartoqaqqusiso­qarnera Siumumiit qaanngiinnagassaanngitsutut isumaqarfigigatsigu aamma tassuunakkut ilinniartunik amerlasaajuarnissaq anguniarlugu iliuusseqartoqarnissaanik matumuunakkut ilungersuullugu anguniartariaqartutut isumaqarfigaarput.

 

Uani inatsisissatut saqqummiunneqartumik isumaginninnermi perorsaasunik ilinniartitsinerup, Ilulissani ingerlanneqartup, pitsaanerulersinneqarnissaa siunertarineqarpoq. Tassa ilaatigut ukiup affaanik ilinniartitaanerup sivitsorneqarnissaa inatsisiliunneqartussaalluni. Tamannalu aningaasat ilinniarnersiutit atugassat annertusinissaanik kinguneqartussaalluni. Ilinniartut namminneq ilinniartitaanermik pitsaanerusumik ingerlanneqalernissaa piumasaqaatigisaraat nalunngilarput, ilaatigut annertunerusumik atuagarsortinneqarnissaminnik, taamaattumik inatsisissatut saqqum­miuneqartumik anguniagaasut ersarissarneqarnissaat Siumumiit isumaqarfigaarput. Tassani aamma suleqatigiissitaliap siammasissumik ilaasortaaffigineqartup nalilersuinera tunngaviusunut ilaatinneqarmat iluaralugu, taamanikkut 1995-imi naalakkersuisut nassuiaassaanik makkuusut sulinermut aallaavigineqarmata. Iliniartut tunngavigisaat nukittorsarneqassasut ilinniartitaaneral­lu ataqatigiissarneqassasut, ilinniartussat allamiut oqaasiinik atuisinnaangitsut kalaallit qallunaal­lu oqaasiinik atuisinnaasutulli ilinniartussatut tiguneqarnissaat qulakkeerneqassasoq. Ilinniaga­qartut Kalaallit Nunaanni nunanilu Skandinaviamiittuni sulisinnaanissaminnut ilinniaqqissinnaa­nermullu qulakkerinneqassasut, minnerunngitsumilli ilinniartitaanerup pitsaassusia pitsaaneruler­sinneqassasoq.

 

Siunertat taakku aallaavigalugit inatsissap allanguutissaanik siunnersuutaasut suiliarineqarsima­nerat Siumut-miit iluarisimaaratsigu aamma oqaatigissavarput. Siumut-mit pingaarteqalugu ilanngullugu angajoqqaanik ilaqutariinnillu ataatsimoortumik siunnersuinerup annertuumik pisariaqartitaasup ilinniartunit sammineqrnerunissaa, tamaginni pingaartillugu ilinniartitsissutaa­sariaqarnera kaammattuutigerusullutigu.

 

Ullumikkut meerannguit angajoqqaaminnit qimaguttitaaginnartarnerat pisussissamisuunngitsutut Siumut-miit isumaqarfigaarput. Tassunga tunngatillugu isumaginninnermi iluarsaaqinnermi kaammattuutigineqartut pingaarutillit ilagimmassuk. Allaat immikkut iliuseqarluni ilaqutariinnut siunnersuisunik tamaginni ilinniartitsisoqarnissaanik, taamalu kommunini tamani ilaqutariinik siunnersuisunik atorfilititsisoqarnissaa, tassa Afamilievejleder-inik@, erseqqissumik oqaatigalugu piumasaqaataalluni. Angajoqqaammi tassaapput meeqqaminnut misigissuseqarnerpaallutillu asanninnerpaat, pitsaasumillu perorsarneqarnissaannut namminneerlutik akissussaanerpaat, minnerunngitsumillu misigissutsit aqunnissaannut meeqqaminnut oqaassisussat.

 

Taamaattumik perorsaanermik ilinniagaqartut angerlarsimaffiit siunnersorneqarnissaminnut pisariaqartitsisut ornillugit ilitsersuisarnissaat pisariaqarnerpaatut allaat Siumut-miit isumaqarfi­gineqarpoq. Meeraq qitiutillugu angajoqqaanullu toqqammaviullutillu ikorfartueqataanissaat suliassaanni pingaarnerpaatittariaqarmat.

 

Ilinniartussanik noqqaasarnermi sakkukippallaartumik sinaakkutaqarlunilu piumasaaqaateqarnis­saq pinaveersimatikkusupparput. Kikkulluunniit qitornaqartut meeqqerinermik misilittagaqalere­ersut perorsaanermillu taamatut soqutigisaqalerlutillu ilinniagaqarusuttut aamma tiguneqartarnis­saminnut periarfissaqarnissaat sapinngisamik ammatinniartuartariaqarmat. Ullummikkut ilinniartunik amigaateqarluinnarnitsinni pisariaqarluinnartuuvoq immikkut ittumik iliuuseqarluni aamma nunagisaq qimanngikkaluarlugu ilinniarsinnaanissaata periarfissarsiunneqarnissaat, taammalu fag-inut isernissaminnut sanngiiffigisaqarpata tapersersorlugillu sungiusartarneqartar­nissaata periarfissarsiuttarnissaat. Tassani aamma STI aamma atuarfillu suli annertunerusumik atorluarsinnaasutut isumaqarfigalugit Siumut-imiit kaammattuutigissavavut.

 

Isumaginninnermi perorsaasutut ilinniartitaaneq pillugu saqqummiunneqartut Siumut-imiit tapersersorpavut, tusarniaanerit attuumassuteqarfiit tamakkiisumik tusarniaaffigineqarsimamma­ta kiisalu ullumikkut inuiaqatigiinni ilinniartitaanikkut perorsaanikkullu aqqutissat pisariaqarti­taasullu eqqarsaatigineqarllutillu ilanngunneqarneri, soorlu aamma pinngortitaq, asimilu inuu­neq, pinnguaatit timersornerlu ilanngunneqarluni ilaallutik. Taamatut oqaaseqarluta Siumut-miit Naalakkersuisut saqqummiussaqarnerat qujassutigaarput. Kultureqarnermi Ataatsimiitsitaliami isummersorfigineqarnissaa piumasaralugu. Suleqataasut suleqataaqittussallu sulilluarnissaanik kissaallugit. Naggataatigullu kommunini perorsaanermik imaannaangitsumik suliaqartut tamaasa meeqqatsinnik ilitsersuillutillu isumaginnilluartartut, meeqqerivinni atuarfinnilu taavalu utoqqaat illuini ulloq unnuarlu angerlasimaffiusunik sulisut kiisalu innarluuteqartunik sullissisut tapertaa­sullu sulinerannik suleqataannerannik qutsavigerusuppavut. Taammalu ilinniarnerminnik ingerlataqartut soraarummeertussallu, atorfissaqarteqisagut, tamaasa angusaqarluarnissaanik kissaakkumavavut.

 

Knud Sørensen, Atassutip oqaaseqartua:

Peqqussutissaq qulaani pineqartoq misissuataareerlugu, Atassut-miit oqaatigissavarput, Kulture­qarnermut Ilageeqarnermullu Pisortaqarfiup suleqatigiissitaliaata missingersuussia tunngavigalu­gu, siunnersuutip matumap suliarineqarsimanera tutsuiginartutut isigigatsigu. Tassani pissuti­gaarput, suleqatigiissitaliami saqqummiussissut naapertorlugu, suleqatigiissitap ilaasortamigut katiterneqarsimanera immikoortunit assigiinngitsunit, tassa suliamut toqqavillugu aammalu ilisimasamikkut tutsuiginartunit ilaasortalersugaanerata peqqussutip pisariaqavissut qulaajarsi­manissaat naatsorsuutigisariaqarmat.

 

Atassut-miit erseqqissumik oqaatigissavarput peqqussutissatut siunnersuut ilaatigut, qulaani taajukkagut pissutigalugit tamakkiisumik tapersersoratsigu. Naatsorsuutigaarpummi peqqussut Inatsiartuniit akuersissutigineqarpat, siunissaq aamma ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu peror­saasunngornianik ilinniartitsineq toqqammavigissaarluni aammalu ilinniartunut ilinniartitsisunul­lu atugassarisitaasitigut naammaginartumik ingerlanneqarsinnaalissasoq. Maannamummi atugassarititaasut pissusiviusunut naleqqutinngitsutut aamma oqaatigineqarsimammata tassani.

 

Atassut-miit ilinniartitaanermut tunngatillugu siunertarput tassaavoq, nunatsinni kikkulluunniit ilinniarsimasut ima pitsaatigisumik ilinniartinneqarsimassasut, ajukkunnaateqaratik nunani allani ilinniagartik atorlugu, nunani allani atorfinnik ilinniakkaminnut tunngasunik tigusisinnaasaria­qarlutik.

 

Saqqummiussissut naapertorlugu isumaginninnermi perorsaasunngornianik ilinniartitsineq maanna atuuttoq, imarisamigut nunani avannarlerni ilinniartitsinermut naligisaminut naapertuu­tinngilaq kiisalu ilinniarnermi allartitsinermi ilisimasat itikkattuusut paasineqarsimalluni. Tamanna Atassut-ip ilinniartitaanikkut anguniagaannut naleqqutinngilaq. Taamaattumik Atassut-imiit oqaatigissavarput peqqussummik allanngortitsiniarnermi allannguutissatut siunnersuutigi­neqartut saqqummiussiissummilu taagorneqartut isumatigilluinnaratsigit. Anguniagaq siunertatut naammassineqassappat maannakkornit sakkortunerusumik piumasaqaateqartariaqarpoq, taman­nalu ilinniartunngorniartut aamma pisussaaffittut paasisariaqarpaat.

 

Saqqummiussinermi piumasaqaataasut erseqqilluinnartut pissutissaqanngilagut maani uteqqissal­lugit. Ilinniartitaanerulli sivitsorneqarnissaanik tiguneqarnissamillu piumasaqaatit sakkortusine­qarnissaanik kissaatigineqartut Atassut-ip ilinniartitaanermik iliartullu pitsaasumik angusaqarnis­saanik naalakkersuinikkut anguniagaanut naleqqulluarput.

 

Peqqussutip atuutilernissaa ukiumi ilinniarfiusumi 1999/2000 atulernissaa akerleriffissaqartinn­gilarput. Aningaasartuutitsigut kinguneriumaagassai akerlilissagaanni soorunami assigissavaa peqqussutissamut naaggaarneq, taammaattumik aningaasartuutissanut allilerinissat akerleriffissa­qartinngilagut. Tamatumani aamma ilanngullugu ilinniartitsisut pisinnaasaanut piumasaqaatit sakkortusinerisa aningaasartuuteqarfiunerunissaannut atugassat ilanngullugit aamma isumaqa­taaffigaavut.

 

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Isumaginninnermut perorsaasussanik ilinniartitsineq pillugu immikkut peqqussuteqarnissarput Inuit Ataqatigiit pissusissamisoorsorivarput, ilisimaneqartutuummi perorsaasunngorniarneq Nuummi ingerlanneqarunnaareerluni maanna ukiualunnguit matuma siornatigut Ilulissani ingerlanneqalereersimavoq, taammaalilllunilu maani Ilinniarfissuarmut atajunnaarluni immik­kuulersinneqarsimalluni. Tamanna ilaatigut Inuit Ataqatigiit 1993-imi Namminersornerullutik Oqartussat suliffeqarfiutaasa sineriatsinnut aamma siammartitsertariaqarnerannik Inatsisartunillu tamarmiusunit tunngavisumik aamma isummerfigineqartumik aallaaveqarpoq, oqartariaqarpu­gullu tamanna iluatsilluarsimammat, tassami naalakkersuisup saqqummiussineratigut nuussineq immikkuulersitsinerlu unnersiutissaasimavorooq, aatsaammi aasaru taamak amerlatigisunik aammalu taama piumassuseqarpasitsigisunik perorsaasunngorimaartussanik naammassisoqartus­saavorooq.

 

Peqqussutissatulli siunnersuut manna nuussisariaqarnermik aallaaveqaannarani aamma 1995-mi Inatsisartut ukiakkut ilinniartitaanerit ataatsimut isigalugit, nutaanik ullutsinullu naapertuuttumik siunnerfeqalertariaqalernerannik oqariartuuteqarsimanerannik aallaaveqarpoq. Tassami ilaatigut taamani akuersivugut aamma ilinniartitaanerit ataasiakkaat pitsaassutsimikkut iluarsartuussiffigi­niarneqassasut, ilinniartitaanerit nunani allani, pingaartumik Skandinaviami ingerlanneqartut aamma nallersinnaangoqqullugit.

 

Inuit Ataqatigiit peqqussutissatut siunnersuut manna sukumiisumik misissuiffigereerlugu taamaatumik oqartariaqarpugut, siunnerfigisarput tamanna tutsuiginartumik maanna naammassi­niarneqartussatut isikkoqarsorinarmat, perorsaasunngorniarlunimi ilinniartitaaneq siunissami annertuumik, pitsaassuseq eqqarsaatigaluguttaaq, maanna qaffassaavigineqartussanngorpoq. Tamannami inunnik isumaginninnerup iluani pissutsit ullumikkut atukkavut qiviaraani, min­nerunngitsumillu sullinneqarumaartussat eqqarsaatigigaanni pisariaqavippoq, soorlumi isumagin­ninnikkut iluarsartuusseqqinnissamik ataatsimiitsitaliarsuussimasup siornali aamma tamanna ersersereersimagaa.

 

Siornaannguakkunni isumaginninnikkut ilinniartitaaneq alla, tassalu isumaginninnermi siunner­sortinngorniartarneq pitsanngorsaavigalugu immikkut peqqussusiuuparput, ilinniartitaanermi tassani aamma pitsaassusissaq nunatsinni naappertuuttorisarput qulequtsiullugu. Taamaattumik annerusumik peqqussutissatut siunnersuut manna takisuuliutiginagu Inuit Ataqatigiit maannan­gaaq oqaatigeriiginnassavarput siunnersuut ataatsimut isigalugu, suliarilluagaasutut aamma isigalugu, akuerseqataaffigisinnaassagatsigu ajorinaguli Kultureqarnermut Atuartitaanermullu Ataatsimiitsitaliamut aamma innersuunneqarallassappat.

 

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:

Ilinniartitaanermut tunngasut Inatsisartuni ullumikkut maani sammineqarput. Taamatullu aamma isumaginninnermi perorsaassussanik pisariaqartitsineq, illuata tungaatigullu isumaginninnermi perorsaasunik pissarsisinnaaneq annertuumik nikingassuteqarput. Maluginiarpara ilinniartun-ngornissamut piumasaqaatit sakkortunerulersimasut, tassa paasineqarsimammat isuginninnermi perorsaasutut ilinniarnerminni naammassisut pikkorissutsikkut naammaannarpallaartut. Taama­tullu isumainninnermi perorsaassutut ilinniarneq ukiup affaanik sivitsorneqarsimavoq fagit amerlanerusut ilinniartitsissutigineqarsinnaaqqullugit aamma sulinermi misiliineq marloriarluni pisarsinnaaqqullugu.

 

Qujanarpoq ilinniartitaanerup nalaani kukkunerit amigaatillu paasineqarsimasut tunngavigalugit ilinniartitaanerup pitsanngorsaavigineqarnissaa sulissutigineqalermat.  Soorunami ilinniartussatut tiguneqareersimasut tiguneqannginnerminni ilisimasatigut pikkorissusissaanik piumasaqaatit allanngortinneqarsinnaangillat, taamaakkaluartoq tupiginngitsuulaanngilara ilinniarnerup ukiup affaanik sivitsorneqarnera maanna ilinniartuusunut aamma atuuttussanngortinneqarsimanngim­mat. Soorunami paasisinnaavara sulinermik pikkorissarneq imaaliallaannarlugu marloriarlugu pisussanngortinneqarsinnaangimmat, kisianni paasisinnaanngilara fagit nutat pingasut, tassa Apinngortitamik asimilu inuuneq@ aamma Apinnguaatit timersornerlu@ aamma Aattaveqatigiinneq, aaqqissuussaaneq siulersuinerlu@, maanna ilinniartuusunut aamma ilinniarnerminnik ukioq manna aallartitsisussanut neqeroorutigineqarsimanngimmata. Amigaammik paasisaqaraanni qanorlu ikiorserneqarnissaa paasigaanni, taava aaqqiisoqartariaqarpoq, sapinngisamik piaarner­paamik pitsaanerpaamillu.

Taavami isumaginninnermi perorsaasutut ilinniareersimasut taakku ilinniaqqitsinneqartariaqar­put, kisianni taamatut oqarnerup saniatigut allamik tigussaanerusumik amigaateqartoqarsoraara, taamaanngippat ernummatigaara pisarnertunaasiit ilinniartitaaneq tunulliunneqalissasoq. Ilinniartutut tiguneqarnissamik piumasaqaatinut tunngatillugu apeqqutigerusuppara STI-mi isumaginninnermi peqqissaanermilu ikiortitut ilinniarnermiit isumaginninnermi perorsaasutut ilinniarnermut¨nuunnissamut periarfissat qanoq innersut. Ajornanngila imaalliinnarluni nuussin­naanissaq ? Ajornarpalli taava pikkorissutsikkut piumasaqaatit qanoq ililluni pissarsiarineqarsin­naassappaq ? Isumaginninnermi perorsaasunngorniatut ilinniartitaanerup immikkorluinnaq inissillugu immikkut malittarisassiunneqarnissaa, ilinniartitaanermut siunnersuisoqatigiinnit il.il  pilersitsilluni isumassarsialattut isumaqarfigaara. Taamak oqaaseqarlunga inassutigissavara suliaq aappassaanneerneqannginnermini ataatsimiitsitaliamut ingerlateqqinneqassasoq.

Anthon  Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Kattusseqatigiinniit pingaartilluinnakkatta ilagaat inunnik isumaginninnikkut sullissiviit pitsaa­sumik sullinneqarlutillu ingerlanissaat. Taamaattumik nuannerpoq paasillugu isumaginninnermik perorsaasunngorniartunik ilinniartitsinerup Ilinnniarfissuarmiit avissaartinneqarluni Ilulissanut nuunneqarnerata kingunerisaanik, perorsaasunngorniat naammassisartut 40%-it missaani amerleriarsimanerat. Inunnik isumaginninnermik perorsaasut perorsaasussani ilinniartitsinerup sukaterneqarnerasigut, ilinniartitseriaatsip nukittorsarneqarnissaa isumaqatigaara. Pingaartumillu allannguinissami aallaavigineqarmat kommunit Namminerseornerullutik Oqartussat kiisalu suliffeqarfiit namminersortut isumaginninnermi perorsaasutut ilinniagaqarsimasunik pisariaqar­titsinerannut naleqqussagaalluarsimammat.

 

Isumaginninnermi perorsaasussanik ilinniartitsinerup ukiup affaanik sivitsorneqarnissaanik siunnersuut aammalu taamatut ilinniagaqarniartunut piumasaqaat sukaterneqarnissaa Kattusseqa­tigiinniit isumaqatigaakka, taamaaliornikkummi ilinniartut piginnaassutsimikkut nukittorsarne­qarnissaat ilinniartitaanerullu pitsaassutsimigut nunanut allanut naapertuunnerulernissaa angune­qassammat.

 

Nalunngilarput inunnik isumaginninnermi perorsaanermik arlalissuarnik pisortat suliffeqarfiu­taannik amigaateqartugut, pingaartumik kommunit meeqqeriviini. Taamaattumik ilinniartitaa­nerup pitsaasumik aaqqissuunneqarlunilu naleqqussartuarnissaa pinngitsoorneqarsinnaangilaq. Pisariaqarporlu peqqussutip maannakkut atuuttup allanngortinneratigut iluarsaaqqinnissaq. Soorunami ilinniartaanermi piumasaqaatit annertusiartortillugit aamma ilinniartut atugarisaat puiuinnartariaqanngillat. Taamaattumik ilinniartut tamarmik atugarisaasa pitsanngorsarnissaat, soorlu inigisat iluarsaanneqarnissaannut ilinniarnersiutit qaffanneqarnissaannut tunngasut ilanngullugit nalilersorneqartariaqartut Kattusseqatigiinniit ilanngullugu Kultureqarnermut Ilinniartitaanermullu Ataatsimiitsitaliamut kaammattuutigissavarput.

 

Taamatut oqaasseqarlunga suliap aappassaaneerneqannginnermini Inatsisartut Kultureqarnermut Ilinniartitaanermullu Ataatsimiitsitaliaanut suliarineqarnissaa inassutigaara.

 

Konrad Steenholdt, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq:

Qujavunga. Taamak oqaaseqartut isumaqatigiitsigalutik paasinnilluarlutillu inassuteqarnerat qujassutigalugu. Aamma qujanarpoq, tassa Nuummi katersuutissimagaluarpavut kisianni avissaartitsinerup kinguneranik inatsisit naleqqussartariaqarnerat tunngavigalugu taamatut aaqqissuussineq akuersaaneqarmat. Aammalu maluginiarpara oqaaseqartunit tamanit assortuus­sutaasinnaasunik uani saqqummiussisoqanngitsoq kisiannili inassutigineqarluni ataatsimiitsitali­amut ingerlateqqinneqassasoq tassanilu oqaaseqaatigisat tunngavigalugit aappassaaneernissaanut piareersarneqassalluni.

Tassa junip qiteqqutilernerani Ilulissani inunnik isumaginninnermik perorsaasunik ilinniartitsi­nermut tunngatillugu tassani atuartut 23-it naammassissapput. Qilanaarnarsereerpullu Ilulissani taamatut immikkoortortaqalernermi siullermeertumik taamak amerlatigisut soraarummeerlutik angusinissaat naatsorsuutigineqarmat.

 

Ataasiakkaarlugit imannak akiorarnagit isumaqatigiinnerat qujassutigalugu apeqqutit ataasiak­kaat akissuteqarfigilaassavakka. Tassa ilaatigut taatsiarneqarpoq atuarnissamut tiguneqartarner­mut piumasaqaataasut suunersut. GU-minngaanneerlutik atuarnermik tassannga aallartinniartut, taakkua misilitsinneq pisariaqartinngilaat kisianni taakku saniatigut taamannak soraarummeeru­teqarsimanngitsut pinngitsooratit misilitsittussaapput, tassa taanna uani ilaareerpoq.

 

Tassa soorunami piumasaqaataasut annertupput una tunngaviummat, inatsisartut aalajangersa-reerpaat taamatut ilinniarsimasut aamma nunarput qimakkaluarluguluunniit Skandinaviami arlaanni sulisinnaanerat isummannaarneqassasoq. Soorunami taama piumasaqarutta allatut ajornaqaaq aamma atuarfiup allartilernerani taakku piumasaqaataasut tunngavigalugit ilinniartus­sanik tigooqqaaneq isumannaartariaaqarparput ukiuni taakkunani atuareernerminni piumsaqaa­taasut aamma naammassisimaniassammatigit. Maannakkorpiaq aamma oqaatigerusuppara tassani ilinniarsimasut ingerlariaqqiffigisinnaasaannik massakkut pilersaarusiorpugut. Tassa social-imut taavalu aamma peqqinnissaqarfiup tungaatigut, qanoq taasarpaat, ikortituut - hjælper, atuaqqillutik nangeqqissinnaanissaat maannakkut pilersaarusiorlugu ingerlakkatsigu. Kisianni taassuma saniatigut soorunami GU-minngaaneersut saniatigut eqqarsaatigeriarlugit, taava kikkulluunniit tassunga pileritsassinnaasut misilitsinnginnerminni feriarfissaqarsinnaanerat tassa immikkut annertussusilimmik soraarummeersimanermik atuarfimminngaaniit, taassuma allisar­neratigut imaluunniit GU aqqutigalugu atuaqqinnermikkut angusaqarsinnaanerat soorunami ammaanniarneqartariaqarpoq tassuunakkullu soorunami aamma ilinniartussanut ilitsersuinermik ilaarusuppugut taakkua periarfissaasut erseqqinnerusumik tamanit ilisimaneqarniassammata. Soorlu oqareersunga paasivara oqaaseqartut tamarmik taamatut aaqqiisimaneq taperseraat uanilu inatsisissakkut allannguutissatuut siunnersuutigisavut ilaatigut suliarilluakkatut allaat nalilerne­qarlutik.

 

Tassa neriuutigilluinnarpara siunissami taamatut ilinniagaqartut angusisartut amerliartornerat ingerlaqqiinnassasoq.Soorunami aamma ilinniagaqartut tassani aamma atugaat kommunip pineqartoq suleqatigilluinnarlugu pilersaarusiorpagut, ilaatigut aamma massakkut piumasaqaatit­ta ilagisaat tassa Anthon Frederiksen-imut taanna oqaatigilaassavara, ilaatigut pilersaarusioratsi­gu najugaqarnerannut tunngasut suli pitsaanerulersinneqarnissaat. Tassanilu aamma siunnersuu­teqarluta Ilulissani aningaasanik immikkoortitsisoqartussaasasoq. Kisianni soorunami kommuni aamma pineqartoq uani pisussaaffeqarpoq ilinniartuutimi pitsaasunik atugaqarnissaanut. Taanna­lu neriuppunga aamma kommunimit paasilluarneqarluni aaqqiiniarnitsinni suleqataarusussutsi­mik takutitsivigineqarumaartugut, naak ullumikkut aaamma taamaareeraluartoq.

 

Oqaaseqartunut tamanut qujavunga. Nuannaarutigaara aamma taama isumaqatigiitsigalutik suliassaq una aappassaaneerneqarnissaanut Ataatsimiititaliami suliarinissaa siunniummassuk.

 

Lars Sørensen, Ataatsimiinnermik aqutsisoq:

Taamaalilluni immikkoortoq 21, isumaginninnermi perorsaasussanik ilinniartitsinissaq pillugu Inatsisartut peqqussutissaatut siunnersuut siullermeerneqarnera naammassivoq, Ilinniartitaaner­mullu Ataatsimiititaliami ingerlateqqinneqarnissaa isumaqatigiissutigineqarluni.

 

Oqaluuserisaq naammassivoq.