Oqaluuserisassani immikkoortoq 24-2 |
|
||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat Jonathan Motzfeldt:
Ataatsimiinneq ammarpoq. Taavalu ullormut oqaluuserisassagut pilersinnagit siullermik maani tikeraartugut tikilluaqqulaarniarpakka. Maani Slesvig Holstein tungaaninngaaniit tikeraartut, taakkualu oqaasi nammineq atorlugit tikilluaqquneqarnissaat naammassissavara. Hr. Landtag president, Slesvig Holstein-imi Inatsisartut tamarmik Namminersornerullutik Oqartussat, Naalakkersuisut sinnerlugit maanga tikilluaqquakka. Kalaallit Nunaat taavalu Slesvig Holstein-i akornaminni nammineq qangasuarli pitsassuarmik attaveqatigiittarsimapput. Uagullu tikeraartoqarnerput maanna nuannaarutigaarput, maani nunarsuatsinni alianaatsumi neriuppunga nuannisaarlutik maani peqataasimassasut. Siunissami ajunnginnerpaamik pitsaasumik kissaappatsigit, neriuppugullu nuannisarluarumaartusi. Maanngaaniillu ikinngutigut Slesvig Holstein-imiittut inuulluaqqutikuttoorniarisigit. Aamma qallunaat minnerussuteqartut Slesvig Holstein-imiittut ilanngullugit inuulluaqqutinniarisigit. Qujanaq.
Taavalu oqaluuserisassani immikkoortoq 20-i tikissavarput Inatsisartut 1997-imi ilassutit aningaasaliissutissaanut inatsisissamut siunnersuut aappassaaneerneqarnera aamma 24 Timmisartunut suluusalinnut mittarfinnik sanaartorneq pillugu Inatsisartut inatsissaata allannguuteqarnissaanut siunnersuut. Taava kissaatigineqarpoq punkt 24-i siulliullugu saqqummiunneqassasoq, tassanilu Angallannermut ataatsimiititaliap siulittaasuata saqqummiutissavaa. Taanna siullinngortikkatigu pissuteqarpoq ilaatigut pappiaranik misissuilaarnissamut piffissaqarniarneq ullup ingerlanerani uterfigineqarniarmat. Finn Karlsen Angallannermut Ataatsimiititaliap siulittaasua.
Finn Karlsen, Angallannermut Ataatsimiititalip siulittaasua:
Angallannermut ataatsimiititaliap isumaliutissiissutaa saqqummiutissavara. Inatsisartut Angallannermut ataatsimiititaliaata 23. aamma 26. maj ataatsimiinnerminni timmisartunut suluusalinnut mittarfinnik sanaartornissaq pillugu Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarneranik Inatsisartut inatsisissaannut siunnersuut oqaluuserisarpaa.
Angallannermut ataatsimiititaliaq isumaqarpoq Qaqortumi mittarfiliorsinnaaneq maannangaaq itigartereerneqartariaqanngitsoq. Taamaattumik Angallannermut ataatsimiititaliap inassutigaa Qaqortumi mittarfiliorsinnaanermut atatillugu aningaasartuutit appartinneqarsinnaanerinut periarfissat pillugit misissuisoqassasoq, Qaqortup mittarfiullu akornanni aqqusinniornermut aningaasartuutit appartinneqarsinnaanerinut, imaluunniit illoqarfiup mittarfiullu akornanni ingerlatseriaatsimik allamik akikinnerusumillu toqqaanissamut, periarfissat minnerunngitsumik eqqarsaatigalugit. Misissuinermi aamma qulaajarneqartariaqarpoq Qaqortumi mittarfiliorneq Narsarsuarmi mittarfimmut qanoq sunniuteqassanersoq.
Taamatuttaaq Naalakkersuisunut ilaasortamut nunap immikkoortuani timmisartunut suluusalinnut mittarfik piviusunngortinneqanngippat Qaqortumi helikopterit mittarfiat eqqarsaatigalugu pilersaarutit pillugit nassuiaateqartariaqarpoq. Nassuiaat imaqartariaqarpoq piffissalersuineq, aningaasartuutit kiisalu inissinneqarfigisinnaasaanut siunnersuutit pillugit paasissutissanik, Qaqortup kommunia illoqarfiup pilersaarusiorfigineranik naleqqussaasinnaaqqullugu.
Angalannermut ataatsimiititaliap isumaqatigiissup siunnersuut ' 1-iani, imm. 2 eqqarsaatigalugu inassutigissavaattaaq inatsisip oqaasertai allanngortinneqassasut imaalillugit:
Tassa imm. 2 Timmisartunut suluusalinnut mittarfiit imm. 1-imi taaneqartut tamarmik sanaartorneqarnissaannut piffissaq aallartiffiusussaq Naalakkersuisut aalajangertassavaat piffissap sa-naartorfiusup Inatsisartunit akuersissutigineqartut iluanni.
Taamaatut inassutitalerlugu siunnersuut Inatsisartunit suliareqqitassanngortinneqarpoq taamatullu isikkoqarluni pingajussaaneerneqarnissaminut ingerlateqqitassanngortinneqarluni.
Angallannermut ataatsimiititaliami ilaasortaapput Hans Enoksen, Siumut, taavalu Anders Andreassen-ip peqannginnerani sinniisussaa Lars Karl Jensen ataatsimiittarnerni taakkunani peqataasarpoq. Aamma Naimanngitsoq Petersen-ip peqannginnerani Otto Storch, Atassummeersoq taakkua eqqartornerani peqataavoq. Taavalu Josef Motzfeldt Inuit Ataqatigiinninngaaniit uangalu siulittaasutut Finn Karlsen.
Peter Grĝnvold Samuelsen, Inuussutissarsiornermut, Angallannermut Pilersuinermullu Naalak-kersuisoq:
Aallarniutigalugu ataatsimiititaliaq qutsavigissavara.
Timmisartunut suluusalinnut, immaqa oqaaseq taanna siunissami allanngortittariaqarparput timmisartunuinnaq atulerlugu. Timmisartunut suluusalinnut mittarfinnik sanaartornissaq pillugu Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarneranik Inatsisartut inatsisissaatut siunnersuut pillugu Inatsisartut Angallannermut ataatsimiititaliaata isumaliutissiissutaa siunnersuutip aappassaaneerneqarneranut saqqummiuneqartoq Naalakkersuisut tiguaat.
Naalakkersuisut siullertut nuannaarutigaat Timmisartunut suluusalinnut mittarfinnik sanaartornissaq pillugu Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarneranik Inatsisartut inatsisissaatut Naalakkersuisut siunnersuutaannut Angallannermut ataatsimiititaliaq isumaqataammat. Naalakkersuisut maluginiarpaat Inatsisartut Angallanermut ataatsimiititaliaata Timmisartunut suluusalinnut mittarfinnik sanaartornissaq pillugu Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarneranik Inatsisartut inatsisissaatut siunnersuummi ' 1, imm. 2-mut Naalakkersuisut oqaasertaliussassatut siunnersuutaa allanngortikkusukkaa. Naalakkersuisut siunnersuutaat ima oqaasertaqarpoq:
Issuaaneq aallartippoq: "Timmisartunut suluusalinnut mittarfiit ataasiakkaat sanaartorneqarnissaanni piffissaq aallartiffiusussaq Naalakkersuisut aalajangertassavaat, tamanna inuiaqatigiinnut iluaqutaasussatut nalilerneqarpat pissutsillu allat tamanna pisariaqartippassuk." Issuaaneq naavoq.
Siunnersuutigineqarlunilu allanngortinneqassasoq imaalillugu:
Issuaaneq aallartippoq: "Timmisartunut suluusalinnut mittarfiit imm. 1-imi taaneqartut tamar-mik sanaartorneqarnissaanni piffissaq aallartiffiusussaq Naalakkersuisut aalajangertassavaat piffissap sanaartorfiusussap Inatsisartunit akuersissutigineqartup iluani." Issuaaneq naavoq.
Naalakkersuisut taama kissateqarneq ilalersinnaavaat, maannakkumut periaasiusumik; tassalu sanaartornissamut inatsit Inatsisartunit akuersissutigineqarsimasoq tunngavigalugu ingerlatassanut ataasiakkaanut Naalakkersuisut atuisinnaatitsisarnerannik, erseqqissaataammat. Inatsimmut pineqartumut oqaaseqaatini mittarfiit ataasiakkaat saneqarnissaannut piffissalersuutit ersarissumik allassimapput. Taamaattumik aamma soorunami sanaartornissamut inatsit Inatsisartunit akuersissutigineqarsimasoq naapertorlugu Naalakkersuisut 1997-imut Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissaannut siullermut siunnersuutip pingajussaaneerneqarnissaanut allannguutissanik siunnersuuteqassapput sanaartornissamut inatsimmut oqaaseqaatini piffissatut siunnersuutigineqartut malinneqarsinnaaniassammata.
Naalakkersuisut siunertarisimanngisaannarpaat Qaqortup mittarfiliortiternerit eqqarsaatigalugit sussakkeerneqarnissaa. Inatsisartut ukiakkut ataatsimiinneranni Naalakkersuisut nassuiaateqarput, tassani inerniliunneqarluni Qaqortumi nunap immikkoortuani mittarfiliorneq nunap immikkoortuini mittarfiliortiternerup immikkoortuata aappaani mittarfiit ilaattut ilaasariaqanngitsoq. Inatsisartut siunnersuut malippaat, taamaattumillu sanaartornermut inatsisip iluarsineqarnissaanut siunnersuut manna maanna suliaraarput.
Taamaattumik aamma Naalakkersuisut isumaginiarpaat Qaqortumi nunap immikkoortuani suluusalinnut mittarfiliorsinnaanerup kingunerisassaasa misissuiffigineqalernissaat. Naalakkersuisut neriupput tamanna Qaqortup kommuni qanimut suleqatigilluinnarlugu pisinnaasoq, taamatullu aamma Kujataani kommunit allat oqallinnermut peqataatinneqarsinnaasut, taamaalilluni ilaatigut aamma Kujataani silaannakkut angallannermut qitiusutut Narsarsuup inissisimaneranut sunniutaajumaartut tamakkiisumik qulaajarneqarsinnaaqqullugit.
Naalakkersuisut taamatuttaaq naatsorsuutigilluinnarpaat, soorlu aamma inatsisissatut siunnersuutip tamatuma siullermeerneqarnerani taama oqartugut, Qaqortumi nunap immikkoortuani su-luusalinnut siunissami mittarfiliortoqarsinnaanera eqqarsaatigalugu naatsorsueqqittoqarumaarnera. Sanaartornermi aningaasaliissutissat, tamatumalu saniatigut, ingerlatsinermi aningaasartuutaalerumaartussat ilanngullugit. Naalakkersuisut naatsorsoqqissaassavaat, tamannami pingaaruteqarluinnarmat siunissami Nunatta Kujataani silaannakkut angallassinerup iluarsiiffiginiarneqarnerani.
Naalakkersuisut maluginiarpaattaaq Inatsisartut Angallannermut ataatsimiititaliaata kissaatigimmagu timmisartunut suluusalinnut mittarfik piviusunngortinneqanngippat Qaqortumi qulimiguullit mittarfiat eqqarsaatigalugu pilersaarutit pillugit nassuiaateqartoqarnissaa. Qaqortumi nutaamik qulimiguulinnut mittarfimmik pilersitsisinnaanermut periarfissat eqqarsaatigalugit taakku ki-ngullermik kommunimit Inatsisartunillu suliarineqarput 1991-ip aallartilaarnerani, unitsiinnarneqartulli Qaqortumi nunap immikkoortuani suluusalinnut mittarfiliortoqarsinnaaneranik periarfissaq saqqummermat. Naalakkersuisut soornami isumagissavaat pilersaarutit taakku ullutsinnut naleqqussarneqarnissaat, Qaqortup kommuniata Inatsisartullu akornanni oqaloqatigiittarnissani aalajangiiniarnissanilu ilaasinnaaqqullugit.
Taamatut oqaaseqarlutik Timmisartunut suluusalinnut mittarfinnik sanaartornissaq pillugu Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarneranik Inatsisartut inatsisissaattut siunnersuutip taama isikkoqarluni pingajussaaneerneqarnissaa Naalakkersuisut qilanaaraaat.
Karl Lyberth, Siumup oqaaseqartua:
Inatsisissaq pineqartoq pillugu siullermeerneqarnerani Siumumiit oqaaseqaativut innersuussutigiutigalugit matumuuna nalunaarutigissavarput Inatsisartut Angallannermut ataatsimiititaliaata inassuteqaataa, kiisalu Inuussutissarsiornermut, Angallannermut Pilersuinermullu Naalakkersuisup akissuteqarnermini inassuteqaataa Siumumiit tamakkiisumik taperseratsigit.
Uani Siumumiit aammaarluta oqaatigissavarput Qaqortumi suluusalinnut mittarfiliornissap taamaativinnissaa isumaginngisaannarsimagatsigu, taamaattumik Angallannermut ataatsimiititaliap Nunatta Kujataa eqqarsaatigalugu, pingaartumik Qaqortoq eqqarsaatigalugu, silaannakkut angallanneq pillugu misissueqqissaarnissamik inassuteqaataa, Naalakkersuisunillu akuersaarneqartoq, Siumumiit isumaqatigilluinnarparput.
Naggataatigut periarfissaq una iluatsillugu matumuuna Siumumiit Inughuit pilluaqqoreerusuppavut kiisami namminerisaminnik ukiakkut 1999-imi mittarfittaarnissaat iluatsittussatut isikkoqalermat. Nunatta avannaarsuani inuusut kalaaleqatigut, Inughuit, ukiorpassuarni Nunatta sinneranut angallanneq eqqarsaatigalugu attaveqarniarnermi naammagittarlutik atugaqarsimasut Siumumiit qujaruteqaagut ukiualunnguit qaangiuppata ajornartorsiuumminnik qaangiisussanngormata. Tassunga atatillugu Siumumiit oqaatigissavarputtaaq Naalakkersuisut ajornartorsiummik taassuminnga aaqqiiniarlutik angusaqarluarlutik sulisimanerat assorujussuaq iluarisimaaratsigu.
Taamatut oqaaseqarluta inatsisissap taamatut isikkoqarluni pingajussaaneerneqarnissaminut ingerlateqqinnissaa Siumumiit akuersissutigaarput.
Peter Ostermann, Atassutip oqaaseqartua:
Siullermeerinninnermi oqaaserisimasavut
innersuussutigalugit Atassummiit erseqqissaqqissa-varput, nunap
immikkoortortaani timmisartunut mittarfiliassat inuiaqatigiit ineriartorneranni
mikinngitsumik pingaaruteqartussaammata - pingaartumik inuussutissarsiutit eqqarsaatigalugit.
Mittarfiit ukioq 2000-imut
isernissatsinnut alloriarfiusussaapput pitsaanerpaat - nunap immik-koortortaani
ineriartorluarnissamut periarfissiilluartussaallutik, nunarpullu
avannaarsuaniit kujaterpiaanut qilersortutullusooq issallugu.
Atassummiit naammagisimaarlugu
malugaarput, Qaqortumi mittarfiliorsinnaaneq pillugu oqaaserisagut tamarmik
malinneqarsimammata. Atassummiit isumaqatigaarput, Qaqortumi pilersaarutaasoq
inatsimmit peerneqassasoq, taamaativinneqassanngitsorli.
Atassutimmi kissaatigaa Qaqortumi
mittarfiliornissaq nalilersortuarneqassasoq Narsarsuarmi mittarfiliornissamut
sanilliullugu - nutaamik heliportiliorsinnaanermut helikopterillu S61-it
taarsernissaannut aningaasartuutaajumaartussat nalilersoqqissaarneqassasut.
Mittarfiliornerup illoqarfimmut siunissami
ineriartorfissanik pitsaasunik pilersitsisinnaanera Sisimiuni ersarissumik
takusinnaavarput, sanaaq akisooq illoqarfiup siunissami ineriartorfissaanik
pitsassuarnik pilersitsivoq - torrammik iliuuseqarneq.
Qaqortumi tamanna aamma pissaaq
illoqarfiup eqqaani mittarfiliortoqarpat.
Atassummiit aamma kissaatigisimavarput,
suliniutissat qulaani taakkartukkavut Qaqortup kommunia qanittumik
suleqatigalugu ingerlanneqassasut. Atassummiit assut naammagisimaarparput kommunimik
suleqateqarneq Naalakkersuisut aallartereersimammassuk.
Atassummiilli erseqqissaqqillarput
Kujataani mittarfissuaqartuarnissaa pingaartitarigatsigu.
Mittarfinnik sanaartornerit maannakkut aallartilluareerput. Amerlanersaat inissitaapput siunis-sami tallineqarsinnaaneri periarfissereerlugit timmisartunik anginerusunik miffigineqarsinnaa-lernissaat sillimmartaarfigereerlugu, soorlu Aasianni aamma taamaattoq.
Sivitsulersumi Aasianniit kissaatigisaavoq, mittarfiup illutassaasa nuuallanneqarsinnaaneri, taamaalilluni siunissami mittarfissuarmik pilersitsisinnaaneq periarfissilluarneqassammat. Atassummiit Naalakkersuisunut taassuma qanoq isummerfigineqarsimanera apeqqutigerusupparput.
Taama oqaaseqarluta Angallannermut ataatsimiititaliap inassutigisai tamakkerlugit akuersaarpavut, akuersaarluguttaaq siunnersuut saqqummiunneqarnermisut isikkoqarluni pingajussaaneerneqarnissaminut ingerlaqqissasoq.
Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:
Qaqortumi mittarfiliassatut pilersaarut, Inuit Ataqatigiit kisimik akueriumanngisaannik, Inatsisartuni partiit allat tamarmik sananeqartussaagunnaarsinniagaat, manna tikillugu 166 mio. koruunit sinnilaarlugit akeqassangatinneqarpoq. Taakkungannga 62,5 mio. koruunit mittarfiliorfiginiakkap tungaanut aqquserniornissamut. Qaanaamilu sanaassaq ilannguneqaraluartoq 78 mio. koruunit angullugit sipaarneqartussanngortut aningaasat taakku Qaqortumi mittarfiliornissamut atorneqassasut Inuit Ataqatigiit matuma siullermeerlugu oqaluuserinerani siunnersuutigaat. Qaartitererujussuarnikkut aqqusinniornissanut taarsiullugu qamutinik qimutsuitsuusanik nivingasunik mittarfiliassap tungaanut aqqusiisoqarsinnaanera akikinnerulersitsisinnaavoq, imaluunniit mittarfissap allamut inissinneqarsinnaanera ilanngullugu Qaqortumi kommunalbestyrelsimik oqaloqatiginnissutigineqarsinnaavoq.
Angallannermut ataatsimiititaliap tamanna tamakkiisumik isumaqatigalugu Naalakkersuisunut inassutigisimammagu qujalluta maluginiarparput.
Siullermeerinninnermi aamma Inuit Ataqatigiit siunnersuutigaarput Qaqortumi mittarfiliariniakkap sananeqannginnissaanik tunngaviusumik ukiarmi Inatsisartut isummernerat nutaamik isummerfigitinneqartariaqartoq.
Ukiarmi Inatsisartut ataatsimiinnerata kingorna paasinarsivoq aalajangerneq paasissutissanik ersarinngitsunik toqqammaveqarluni pisimasoq. Soorlumi aamma naalakkersuisoqatigiit aappaata, Atassutip, aalajangeeqataanerminut taamanikkut kinguartitsiinnartoqarneranik paasinnissimaneq patsisigisimagaat.
Aamma taamatut Inatsisartut nutaamik isummertariaqarnerannik inassuteqaatitta Angallannermut ataatsimiititaliamit taperserneqarsimanera Inuit Ataqatigiit nuannaarutigaat.
Oqaluuserisassap matuma siullermeerlugu oqaluuserinerani aamma Inuit Ataqatigiit oqaatigaarput, Qaqortumi suluusalinnut mittarfiliortoqassanngikkaluarpat ullumikkut heliportiusup nuunneqartariaqarnera naliliiniarnermi ilannguttariaqartoq. Nutaamik heliportiliornissaq siusinnerusukkut naatsorsorneqarsimavoq 40 mio koruunit angullugit akeqassasoq.
Ataatsimiititaliap tamatumunnga isumaqataalluni ilaliineranut Naalakkersuisunut ilaasortap akuersaarneranut qujavugut. Apeqqummigooq tamanna Naalakkersuisut Qaqortumi kommunalbestyrelsimut oqaloqateqarnissaminnut ilanngutissavaat. Neriorsuutip piviusunngortinneqarnissaa Naalakkersuisup eqqortissagaa ilungersorluta kaammattuutigaarput.
Nalunaarusiakkut apeqqummut matumunnga tunngatillugu saqqummiunneqartukkulluunniit Naalakkersuisut suli qularnaatsumik sooq Qaqortumi mittarfiliassap unitsinneqartariaqarneranik isumaqarnertik upernarsanngikkaat majip 13.-iani siullermeerinninnermi ilanngullugu oqaatigaarput. Ullumikkut innuttaasut Kujataani najugaqartut misigisimapput nunap sinnerani innuttaasunit immikkoortinneqartutut Naalakkersuisunit pineqarlutik. Tamakkiisumik ilaasunik angallassinerup silaannakkoortunngortinniarneqarnerani Kujataa ilaatinneqanngilaq. Imaatigut ilaasunik angallassineq tigussaasunik piorsaavigineqanngilaq, aammalu tamanna pilersaarutiniinngilaq. Nunatta Kujataa inuussutissarsiutitigut ineriartortitsiviunissaminut nunap sinneratulli periarfissinneqarusuppoq.
Nunattalu immikkoortuini oqimaaqatigiissumik ineriartortitsisoqassappat Qaqortumi mittarfiliornikkut Narsarsuarmi mittarfik atorunnaarsinneqartariaqanngitsoq Inuit Ataqatigiit aalajangiusimavaat.
Taamaattumik Qaqortoq kisiat eqqarsaatiginagu Kujataali tamakkerlugu eqqarsaatigalugu Inatsisartut akisussaassuteqarnertik takutissagunikku Qaqortumi suluusalinnut mittarfiliassap piviusunngortinnissaa aalajangertariaqaraat majip 13.-iani oqaatigaarput.
Nunatta oqimaaqatigiissumik ineriartortitsiviunissaa Inuit Ataqatigiit pingaartippaat, taamaattumik tamanna tunngavigalugu siusinnerusukkut Inatsisartut isummersimanerannut peqataanerput aalajangiusimavarput, tassalu suluusalinnut Upernavimmi, Uummannami, Aasianni, Sisimiuni, Maniitsumi, Paamiuni Qaqortumilu mittarfiliortoqassasoq. Taakkulu saniatigut Qaanaami mittarfiliornissaq kiisami piviusunngortinneqartussanngormat pilersaarutaasut suli unneqqarinnerusumik ingerlanneqarsinnaanngornerat siullermeerinninnermi Inatsisartuni partiinit allanit paasineqaqquarput.
Angallannermut ataatsimiititaliap isumatuumik isumaliutissiissutaa tamakkiisumik Inuit Ataqatigiit akuersaarpaat.
Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:
Siullermeerinninnermi oqaaseqaativut
innersuullugit matumuuna Akulliit Partiiata ' 1 imm., 2-imut allannguutissatut siunnersuut
akuersaarpaa, taamaalilluni oqaasertai imaalissallutik:
Issuaaneq aallartippoq:
"Timmisartunut suluusalinnut mittarfiit imm. siullermi taaneqartut
tamarmik sanaartorneqarnissaanni piffissaq aallartiffiusussaq Naalakkersuisut
aalajangertassavaat piffissap sanaartorfiusussap Inatsisartunit
akuersissutigineqartup iluani." Issuaaneq naavoq.
Akulliit Partiiata naammagisimaarpaattaaq
Qaqortumi mittarfiliortoqassappat tamatuma sunniutigisassaasa
misissuiffigineqarnissaat Naalakkersuisut neriorsuutigimmassuk, taamatullu
aamma Qaqortumi mittarfiliortoqassanngippat helikopterinut mittarfiliornissamik
pilersaarutit nassuiaavigineqarnissaannik Inatsisartut Angallannermut
ataatsimiititaliaata kissaataa.
Taamak naatsumik oqaaseqarfigalugu
inatsisissatut siunnersuut taamatut isikkoqarluni
pinga-jussaaneerneqarnissaminut ingerlanissaa inassutigaara.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:
Kattusseqatigiinniit suliap
siullermeernerani oqaaseqaatikka innersuussutigalugit aammalu Isumaginninnermut
Ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaanut innersuussillunga eqqaasitsissutiginiarpara
inunnik isumaginninnermi pisariaqartitarpassuit allallu inuiaqatigiinni
kinguartoorutigisimasatta mittarfiliortiterniit siulliutittariaqarnerat
pisariaqarnernut ilaalluinnartutut isumaqarfigigakku. Taamaattumik
Angallannermut ataatsimiititaliap Qaqortumi aamma mittarfiliornissamut
ammaassinera eqqarsarnartoqartippara. Kisiannili Qaanaami maannamullu pilersaarutaareersut
allat ingerlanneqarnissaat akuerseqataaffigissavara.
Peter Grĝnvold Samuelsen, Inuussutissarsiutinut, Angallannermut
Pilersuinermullu Naalakkersuisoq:
Qujanaq. Tassa inatsisissap matuma
aappassaaneerneqarneranut Inatsisartut Angallannermut ataatsimiititaliaata
Naalakkersuisullu akissuteqaataata Inatsisartunit akuersaartumik nipilimmik
oqaluuserineqarnera maanna tutsiuttoq qujassutigerusuppara.
Oqaluttumut kingullermut Anthon
Frederiksen-imut oqaatsit taakkua tusartaleqigatsigit maani inimi
oqaaseqarfigilaaginnarusuppara. Soorunami ullumikkut inuiaqatigiinni
aaqqissuussaanerput qiviarutsigu angallannikkut periarfissatigut
aaqqissuussisimanerput atortuutitigut inissiti-terisimanerput qiviarutsigu,
ukiullu tamaasa Inatsisartut aningaasanut inatsisissaata suliarineqarnissaani
oqaluuserisat ilarujussuat sammitinneqartarpoq angallannikkut
aaqqissuussisimanitsinnut pisortaniit tapiisoqartariaqartarnera.
Inuussutissarsiutitigut periarfissat killeqarneri ilaalu
ilanngullugit.Ilaatigut takisoorujussuanngorlugu assersuutinik
taakkartortakkatit Anthon Frederiksen inunnik isumaginninnikkut
pisussaaffigut, taakkua siunissami akissaqartittuassagutsigit pisariaqarluinnarpoq
ullumikkut aningaasartuutitigut nammatatta pisariinnerusumik aaqqissuussiffiginissaat.
Eqaannerusumik inuiaqatigiit inuussutissarsiutitigut ineriartornissaminnut
tunngavissaqaleriartornissaat, taakkua tunngavisseqqaartariaqarpavut siunissami
isumaginninnikkut pisussaaffitta aningaasassaqartittuarnissaat
qulakkeerniarlugu.
Taamaattumik aamma atortulersuutitigut
angallannikkullu periarfissatta pitsanngorsarnissaat nalitsinnullu
naleqqussartuarnissaat taanna pisariaqarluinnarpoq.
Inuit Ataqatigiit sinnerlugit Josef
Motzfeldt-ip akissuteqaatitsinnut qujassuteqaatai arlallit taakkua
qujamasuutigalugit maluginiarpakka marlussutigulli oqaaseqarfigilaassallugit.
Tassa ukiarmi Inatsisartut tunngaviusumik isummernerat maannalu inatsisissamut
siunnersuummut isummernissatsinnut Qaqortup nutaamik Inatsisartuni
isummerfigitinneqarnissaat siunnersuutigaat. Isumaqarpunga tamatta aamma Inuit
Ataqatigiit siullermeerinninnermi oqariartuutaat Naalakkersuisunit imatut
ilassisimagipput tunngavissat pingaartumik Narsarsuaq eqqarsaatigalugu
Kajataanilu angallassineq tamaat eqqarsaatigalugu, taakkua sukumiisumik
suliariniartigit, kommunalbestyrelsit attorneqartussat taakkua suleqatigalugit.
Isumaqarpunga taanna silittumik Inatsisartunik maanna isummerfigineqartoq
maleqqaassagipput nutaamik isummernissaq pingikkallartillugu.
Aamma una eqqunngitsutut nalilerusuppara
Tuusi oqarmat ilaasunik angallassineq eqqarsaatigalugu Kujataani tigussaasumik
pilersaarusiortoqanngitsoq imaluunniit piorsaasoqanngitsoq. Tassani eqqaasitsissutigilaaginnassavara
Naalakkersuisut tungaaninngaaniit pingaartumik Grĝnlandsfly tungaanut
kissaatigisimagatsigu Narsarsuup Qallunaat Nunaatalu akornanni toqqaannartumik
silaannakkut angallassineq ukiup kaajallallugu ingerlaqqilernissaa. Taannalu nuannaralugu
aamma maluginiarsimavarput Grĝnlandsflyp SAS-illu akornanni ukioq manna
isumaqatigiissutaasimasoq. Neriuppugut pitsanngoriaat taanna aamma
angallattunut inuussutissarsiortunullu iluaqutaajumaartoq. Tassa
Kangerlussuakkooqqaanngikkaluarluni nunanut allanut attaveqarneq taanna
Narsarsuakkut. Siusinnerusukkut aamma taammaattarsimasoq uterteqqinneqarmat.
Tamatumalu saniatigut aamma Narsarsuup
timmisartukkut attaveqarnera Island-imut Savalimmiunullu ukiormanna
aallartittoq aamma taanna siuariarnertut annertuutut tigussaasumillu
piorsaanertut oqaatigisariaqarpoq. Naluarami allatut qanoq
oqaatigisariaqaraluarnersoq, tigussaanngitsutut naluara.
Umiarsuartigut imaluunniit
umiarsuaaqqatigut ilaasunik angallassineq julip aallartinnerani Royal Artic
Line KNI-illu akornanni nutaamik isumaqatigiissuteqarnikkut misiligummik
ingerlatsisoqassaaq, usinik assartuineq inunnillu ilaasunik angallassineq
taakkua immikkoortillugit. Tassuunakkut ilaasartaarteeqqat taakkua
atorneqartussat ilaatigut nutarterneqarput atuisunut ilorrisimaarnarnerusunngortillugit.
Aamma taanna nalilertariaqarpara tigussaasumik alloriarnertut. Taamatut
misiliineq ukioq manna naammassigaluttuarpat, taava nalilersuinerit pissapput,
ilaatigut namminersortut, namminersorlutik soqutiginnittut qanoq ilillutik
tamakkunani sullissinerni akulerutsinneqarsinnaanissaat siunissami nunap
immikkoortuini aamma allani soorlu Kujataani misiliineq aasarmanna
aallartinneqartussaavoq.
Taassuma misiliinerup ilaatigut
malitsigisaata neriunaateqarnerpaartaat tassa usinik assartuinerup Kujataani
pitsaanerusumik aaqqissuussivigineqarnera, ullumikkutut Qallunaat Nunaanninngaaniit
Nuummukartarunnaarsillugit. Umiarsuaq Imarpikkut ikaartoq toqqaannartumik
Kujataani illoqarfinnut apissittartussaammat, tassanngaaniillu usinik
assartuineq nunaqarfinnut aamma siuariaateqassalluni. Taamaattumik taakkua
oqaatigilaaginnarpakka Kujataa imaluunniit Tunu Avannaaluunniit
salliutinneqanngimmat. Nunattali immikkoortui tamarmik, Nunarput ataatsimut
isigalugu piorsaaneq ingerlanniarneqarmat Naalakkersuisut minnerunngitsumillu
maani Inatsisartunit.
Taamatut oqaaseqarlunga oqaaserineqartut
qujassutigeqqissavakka.
Finn Karlsen, Angallannermut Ataatsimiititaliap siulittaasua,
Atassut:
Uangattaaq Angallannermut
ataatsimiititaliaq sinnerlugu Naalakkersuisut akissuteqarnerat pillugu aamma
qujassutiginiarpara isumaliutissiissut tamakkiisumik isumaqatigalugu oqaaseqarmat.
Una taamaallaat oqaatigilaarniarlugu tassa ilassuteqaatissatut siunnersuummi
paatsuunganartissimasarput allannguutissatut siunnersuuteqarnitsinni
tunngaviatut allassimasoqarmat tamanna inuiaqatigiinnut iluaqutaasussamik
nalilerneqarpat pissutsillu allat tamanna pisariaqartippassuk, tassa
taannartaa paatsuunganartikkatigu allannguutissamik siunnersuuteqarsimavugut.
Aammalu partiit tamarmik
isumaliutissiissummut isumaqataapput. Taamaallaat Kattusseqatigiit imannak
oqarfigaatigut Angallannermut ataatsimiititaliaq Qaqortumi mittarfiliornissamut
ammaasseqqittoq. Taamatut nalilersuinissamik oqarnerput taamatut
paasineqarsinnaanngilaq. Naatsunnguamik isumaliutissiissumik saqqummiivugut
ersarissumik, oqanngilagut mittarfittaartoqassasoq, kisianni
nalilersueqqittoqassasoq.
Aamma Avanersuarmiut uanga aamma soorunami
pilluaqqulaarusuppakka, mittarfittaarnissaannik peqqutigalugu ullumikkut
sivitsorpoq Inatsisartuni ataatsimiinnitsinni Avanersuarmiunik ilaqanngilagut
ajoraluartumik angallannikkut pissutsit ajorpallaarneri pisuullutik.
Taamaattumik mittarfittaarnissaat assut erininarpoq, aamma mittarfittaarnerup
kingorna ajornartorsiutit iluaallaatigerujussuarnissaat naatsorsuutigigatsigu.
Peter Ostermann, Atassut:
Marlussunnguit oqaaseqarfigilaarniarlugit.
Tassa Inuiat Ataqatigiit oqaluttuata Josef Motzfeldt-ip oqaasii Kujataata angallannikkut
pilersaarusiorfigineqannginnera uanga aamma tupigikujuppara taamak
oqarsinnaammat, kujataamiuummammi. Kisianni Naalakkersuisunut ilaasortap
erseqqissumik taanna akissuteqarfigaa taamaanngitsoq.
Aamma una erseqqissalaarlara,
aallaqqaataanilli una ersarissimavoq, Qaqortumi oqarta mittarfeeqqamik
sanassagutta kingunerisinnaasaa unaavoq Narsarsuarmi mittarfissuup
matuneqarsinnaanera. Taanna aalajangiisuusimavoq uagut aallaqqaataaniilli
isummernitta, ajunngilaq Qaqortumi mittarfiliassaq inatsimmit uannga
peerallarli kisiannili taamaatinnagu nalilersoqqissaartigu Kujataanut qanoq
kinguneqassava, Qaqortormi kisiat eqqarsaatigissanngilarput Narsarsuarmi
mittarfimmi iluaquteqartut takornariartitsinermi naliginnaasumillu
angallannikkut iluaquteqartut kommunit sisamaapput aamma tamakku
isigisariaqarpavut. Taamaattumik uagut isummernerput tassaniissimavoq.
Massakkullu aamma assut nuannaarutigaarput aallaqqaataanilli kissaatigisarput
taanna malinneqassammat. Apeqqummut attuumassuteqartut tamarmik nalilersoqqissaaneqassapput,
taava aalajangigassaq takkukkumaarpoq.
Kattusseqatigiinnersup Anthon
Frederiksen-ip Qaqortumi mittarfiliorsinnaanermut isummernera qanoq
oqaatigissanerpara. Immaqa imatut akisinnaavarput, una inatsisissaq
imaqarsimasuuppat Ilulissani mittarfiup tallineqarnissaanik immaqa Anthon
Frederiksen maani qitaasassagaluarpoq, taanna qularinngilara.
Isumaqarpunga una pingaartoq massakkut
siunniussaq, qujanartumillu aamma aalajangiunneqartussanngortoq,
aalajangiullugu Avannaarsuaniit Kujataanut mittarfeqarfinnik nunarput qilersortussanngorparput.
Angallanneq kisiat pinnagu, nioqqutissanik pilersorneqarneq pingaartumik
sikusartoq eqqarsaatigalugu, takornariartitsineq allapparparsuit
ajunngilluartumik sunniuteqartussat kingunerisussaavai. Taamaattumik uagut
Atassummi nuannaarluta aappassaaneernera akuersissaagut.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:
Naluneqanngitsutut
mittarfiliortiternissamut tunngasut siullermik uanga Inatsisartunut ilaasortanngoqqaarninniit
1995-imi oqallisigineqarneranut atatillugu itigartitsisimavunga. Pissutigalugu
isumaqarama ullumikkut inuiaqatigiinni ajornartorsiutit aningaasarpassuarnik
nalillit kinguaattoorfigisimasagut isiginiarnerusaqartariaqartut. Taamaattorli
soorunami amerlanerussuteqartut aalajangigaat aamma ataqqivara. Aammalu
maannamut pilersaarutaareersut aamma akuerseqataaffiginiarlugit oqaatigivara.
Kisianni suna pileraanni
alliartortiinavillugu aamma isumaqarpunga killissaqartariaqartoq. Tassami
ippassaaniinnannguaq oqalikkatta Inunnik Isumaginninnermut
Ataatsimiititaliarsuup Isumaliutissiissutaa uterfigilaariarutsigu
tamaqqeqqinnaatta maani isumaqatigiippugut ajornartorsiutit taagorneqartut
tamatta suleqataaffiginiarlutigit. Ajornartorsiutillu anigorneqassappata
imaluunniit aniguumineqassappata aningaasarparujussuit pisariaqartinneqarput,
assersuutigiinnarutigu siorna ukiakkut ataatsimiinnermi Nuup mittarfissuata
tallineqarnissaanut tunngatillugu immikkut aningaasaliisoqarpoq 2 mio.-inik
tassa pilersaarusioqqinnissaanut tunngasumik.
Uangalu eqqarsaartaasera naapertorlugu
aammalu Nuup Kommuniata nammineerluni pilersaarutigisimasaralui aamma
qularnanngitsumik aningaasarpassuarnik nalillit sumiginnartinneqarput. Tassa
Naalakkersuisut Nuullu kommunia isumaqatigiinngimmata. Taamatut aningaasanik
inuiaqatigiinni pisariaqartitsitigaluta taamatut atuilussinnartarneq
isumaqarpunga eqqarsarnartoqartoq. Aammalu pisariaqartitat meerartatta
pisariaqartitaat, meeqqeriveqarnermut tunngasut, atuarfeqarnermut tunngasut
eqqartorsuassavakka maanngaaniit oqaluttarfimmiit Inatsisartunut
ilaasortaatillunga iluarsineqarnissaat anguniarlugu. Assersuutigeriarutsigu
ilaqutariinni ulluinnarni inuunitsinni inuttut ajornartorsiutigut
aaqqinniarsarisarpagut pigissaarneq peqarusussuserlugu siulliunnagu. Isumaqarpunga
aamma tamanna inuiaqatigiit ataatsimut aningaasatigut ingerlatsineranut
attuumassuteqartoq.
Uanga qitornakka iluartunik peqqinnissaq
eqqarsaatigalugu naammattunik atisassaqartinnagilluunniit
biilitaarniarsarisinnaanngilanga, siulliutillugit isumaginiagassakka tassaapput
inuttut atukkatta pitsaanerpaamik iluarsineqarnissaat. Taamaattumik ilaatigut
maani partiit ilaannik oqaatigineqartartoq isumaqatigilluinnagara unaavoq,
ingerlatsisariaqarpugut inuk qitiutillugu. Uungalu oqallinnermut saatikkukku,
oqassaanga oqallinnermi uani inuk qitiutinneqanngilaq, kisiannili mittarfiit
qitiutinneqarput.
Politikkikkut kukkuluttortarnerit
arajutsisimanngilagut aamma innuttaasut arajutsisimanngillu-innarpaat,
assersuutigiinnarutsigu angallannermut tunngatillugu umiarsuannguit pingasut
Sarpik Ittukkut 210 mio.-inillit pilersinneqarmata aamma tamatuma
ajornartorsiutinik nassataqarsimanera puiguginnarneqarsinnaanngilaq. Ilaatigut
tuniniarneqaraluarput, iluatsinngitsumik.
Taamaattumik oqaqqikkusuppunga massakkut
pilersaarutit naammapput, ilaartuinersuarput uatsilaarniarallartigu.
Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit:
Inatsisartuni aalajangernerit
aalajangiiffigisariaqartakkavut aalajangiiffigisarpagut qinersivitsinni
pissutsit kisiisa aallaaviginagit. Taamaaliorsimasinnaavugut Nunaqarfinni
Aqutsisunut ilaasortaagutta imaluunniit kommunalbestyrelsinut ilaasortaagutta.
Inatsisartuni aalajangernerit aallaaveqartarput Nunatsinni tamanut
iluaqutaasussanik siunnerfeqaraangatta.
Ataqatigiissumik akikillisaanissaq,
assigiimmillu timmisartutigut atortulersornissaq siunnerfigineqarpoq 1993-imi
1995-imilu suluusalinnut mittarfiliornissat aallartinneqarmata. Taamaattumik
ilaatigut Naalakkersuisunut ilaasortap akissuteqaammini oqaaseqaqqinnermini
oqaatigisaa nutaamik Inatsisartut aalajangernissaanngooq pineqanngilaq matumani
Inuit Ataqatigiit siunnersuutaat.
Inuit Ataqatigiit siullermeerinninnermi
siunnersuutigaarput Inatsisartut periarfissinneqartariaqartut nutaamik
isummernissaminnut. Tamannalu Angallannermut ataatsimiititaliap isumaqatigigamiuk
inassutigaa isumaqatigiilluni, isumaqatigiilluni inassutigaa, Qaqortumi
sanaassaasinnaasumut akikillilerutaasinnaasut allat misissorneqassasut.
Misissuinerullu siunnerfigisariaqarpaa soorunami nutaamik Inatsisartuni
isummernissaq, suna pillugu misissuisitsissagaluaratta.
Anthon Frederiksen-imut oqaatigissavara
Peter Ostermann-ip Atassut sinnerlugu oqaatigisangajaatut nipeqarsinnaasoq
Anthon Frederiksen-ip Inatsisartuni maani upernaarmanna ataatsimiinnitsinni
siunnersuutaasa ilagaat oqaluuserisassarput, assartunikkut imarpik ikaarlugu
umiarsuartigut akiusut Nunatsinniit appasinnerunerat iluarsineqassasoq.
Danmark-iminngaaniit akisunerusumut immaqa naleqqersuullugu, pisiniarfiutillip
ataatsip naammagittaalliutaa aallaavigalugu. Uffa akikinnerusumik avammut
assartuinikkut Nunatsinnit tunisassiat iluaquserneqarnissaat unaminerusinnaanissaat
taamalu aalisartut sulisartullu, inoqutigiit Nunatsinni pissarsiassaasa
qaffasinnerunissaat tamatumani siunnerfigineqaraluartoq. Oqaatsivut
tigissaaserlugit asuli maanngaaniit oqaluttarfimmik oqaluttariaqanngilagut.
Ilumoortumik oqartoqartarpoq, oqaaserisat siunnerfiit ataqatigiittariaqarput.
Naalakkersuisumut ilaasortamut
Angallannermut ataatsimiititaliap siulittaasuata oqarnera ilumoorpoq,
Angallannermut ataatsimiititaliami eqqartoratsigu Naalakkersuisut
aalajangertalerumagaluarmassuk mittarfiliassat qaqugu aallartinneqarnissaat
Naalakkersuisut aalajangertassagaat, tamanna inuiaqatigiinnut iluaqutaasussatut
nalilerneqarpat, pissutsillu allat tamanna pisariqartippassuk.
Suluusalinnut mittarfiliassat 93, 95-imi
isummersorfigigaangatsigit toqqammavigisarparput inuiaqatigiinnut
iluaqutaasussaanerat, taamaattumik massakkut tamakku nutaamik isummerfigeqqittariaqanngilagut.
Tamanna pillugu Angallannermut ataatsimiititaliami isumaqatigiilluta
inatsisissatut siunnersuutip oqaasertai allanngortikkatsigit
maluginiaqqussavara.
Kiisalu Siumup oqaaseqartuanut
oqaatigissavara "Qaqortumi suluusalinnut mittarfiliornissap
taamaativinnissaa Siumumiit isumaqatiginngisaannarsimagatsigu", soormi
unitsivinneqarnissaa ukiarmi taasissutigineqarmat taaseqataappat, taanna
nassuiarneqartariaqarpoq.
Peter Grĝnvold Samuelsen, Inuussutissarsiutinut, Angallannermut
Pilersuinermullu Naalakkersuisoq:
Isumaqarpunga aamma oqartariaqarlunga
Josef Motzfeldt-imut oqallinneq taamak kipparitsigisumik ingerlanngilaq.
Inatsit una tunngavissiuupparput ukiarmi, amerlanerusullu oqarput maannakkut
kajumissuseqartoqanngilaq aningaasatigut politikkikkulluunniit inatsimmut uunga
Qaqortoq ilanngutissallugu.
Upernaarmanna Inatsisartut
Naalakkersuisullu oqarput, nalilersoqqinniartigu, mattutivinneqanngilaq
inatsimmi uani ilaanngikkaluartorluunniit piffissaq ingerlajuarmat, nalilersuinerit
nutaat pisarput. Aamma matumani piumassuseqartoqartoq aamma taanna
tunngavigalugu Naalakkersuisut suleriaqqissapput.
Aamma oqaatigissavara akissuteqarninni
oqaaserisakka imaluunniit oqaaserisama immiunneqarnerat Tuusimut
pajugutigiumaarakkit naammassippata, akerlilerlutit oqannginnama kisiannili
isumaqatigalutit oqarama, oqaaserisannut tunngatillugu.
Taava aamma siullermik akissuteqarninni
apeqqut Atassumminngaaniit qarsupitara, taanna uterfigilaassavara. Tassa
apeqqutigineqarmat Aasianninngaaniik kissaatigineqarsimasoq, mit-tarfiup
illutaata nuuallatsilaarneqarsinnaanissaa tunngassuteqartoq. Siunissamigooq
Aasianni mittarfissualiortoqassappat taanna akornutaaqqunagu.
Kommunalbestyrelsi Aasianni, borgmesteri taavalu aamma inuussutissarsiornermi
siunnersorti oqaloqatigisarsimavakka. Taavalu aamma illutaani sanaartortussaq
aamma oqaloqatigisimallugu. Aamma Silaannakkut Angallannermi Qullersaqarfik,
Danmark-imiittoq paasiniaaffigisimavarput Naalakkersuisunit aamma
mittarfeqarfiit sanaartornermut immikkoortoqarfia paasiniaaffigisimavarput.
Oqaatigineqartoq unaavoq mittarfik
tallineqassagaluarpat qaquguluunniit illutaata portussusia ungasissusialu
mittarfimminngaaniit eqqarsaatigalugu, taanna immikkut ittumik akuersinikkut
akuersissutigineqarsinnaasoq. Tassa mattussisuunngitsoq, qaqugu
aalajangertoqassagaluarpat Aasianni mittarfiup tallillatsiarneqarnissaa
tallineqarnissaaluunniit isummiutigineqassagaluarpat. Kisianni aamma taanna
isuma Naalakkersuisunut nalunaarutigineqarsimavoq illutaassaasa suliariummannittussarsiunneqarnerata
aqaguani.
Taamaattumik
ajornakusuulaartorujussuusimavoq imaaliallaannaq allanngortiterissalluni, tassa
tamatuma kingunerisinnaammagu nutaamik suliariummannittussarsiuussineq
ingerlanneqartariaqassagaluarmat. Aammalu Inatsisartut
eqqumaffigiusorujussuusarsi, tassa inatsit ilivitsoq taakkununnga
atortipparput, sanaartugassat assigiit taakkua iluaniippoq.
Kisianni tassa ataatsimut oqaatigalugu
akornusiisussaanngilaq SLV-iminngaaniit nalunaarutigineqartut tunngavigalugit siunissami
talliliisoqassagaluarpat Aasianni mittarfimmik, taava illutaata ungasissusia
aporfiliisussaanngitsoq.
Immaqa naggataatigut
oqaaseqarfigeqqittariaqanngikkaluartoq Anthon Frederiksen-i kisianni una
oqaatigilaarusuppara erinarsuuteqaratta aalisartoq ajornikuujunnaarpoq,
qaqiartoramik aalisartortavut meerartaasa atisaat alinneqalaaraluaraangamik.
Taanna aporfiunngilaq sumulluunniit qaqiniassagaanni, atisalersornitsigut
kusanassuserput taanna kisimi tunngaviussanngilaq, pilliuteqaqqaartariaqarpugut
akissaqalerumalluta, qaqiumalluta taamaattumik inuussutissarsiutitigut
allatigullu aningaasartuutitigut oqilisaanerput aqqutigalugu inuttut
atugarisagut pitsanngorsassavagut. Killormuunngitsoq.
Karl Lyberth, Siumut:
Mittarfiit pillugit taasinermi,
Siumunngooq Qaqortoq naameeraa. Ajuusaarnarpoq Inuit Ataqatigiit taamatut
paasisimassappassuk, taamani taasigatta illoqarfiit sinneri tamarmik
puigorneqartutut naameerneqartutut. Taanna eqqarsarneq
ikkappallaarujussuarpoq, Siumumi itinerusumik eqqarsarpugut uagut. Taamatut
mittarfiliassat pillugit taasigatta oqanngilagut illoqarfiit allat tamaasa
puigorlugit. Siunissap takutikkumaarpaa, illoqarfiit allat immaqa Qeqertarsuaq,
Nanortalik aamma Qaqortoq taakku aamma mittarfittaassasut siunissap
takutikkumaarpaa, mittarfittaassanersut mittarfittaassannginnersulluunniit.
Taamaattumik taamak ikkatsigisumik eqqarsarnian-ngilagut, itinerusumik
eqqarsarniarpugut Siumumi.
Anthon Frederiksen-imut tunngatillugu
nuannerunarpoq assut maani oqaluttarfimmi akikinaarisaqattaarluni inunnut
atugarliortut allallu pillugit oqaloqattaarluni. Tassanngaaniit aningaasanik
aalleqqulluta mittarfiit eqqarsaatigalugit. Uani eqqaasitsissutigilaassavara
mittarfiit sananiarpagut siunissami ajunnginnerusumik atugaqarniassagatta.
Nunarput pitsaanerusumik ineriartorniassammat. Nunarput pitsaanerusumik
ineriartorpat taava kikkut iluaqutigissavaat, kingulitta, meeqqatta,
ernguttatta iluaqutigissavaat. Tamakkuukua pillugit massakkut suliniartugut,
aam- ma tamakkununnga suliniutitsinnut
mittarfiit pilersinniagassat iluaqutaajumaarput.
Taavalu naggataatigut oqaatigissavara
eqqumiiginarsinnaagaluartoq immmaqa eqqarsaqqajaanarpoq immaqa aningaasat
mittarfiliornitsinnut aningaasanik sipaarniarpallaarneq mianersuutigissavarput.
Uani eqqarsaatigivakka naluneqanngitsutuut mittarfiit tungaanut
qularnanngitsumik sipaarniarneq eqqarsaatigalugu mittarfiit tungaanut
aqquserngit amitsuararsuupput. Ilulissat eqqarsaatigalugit mittarfiup tungaanut
aqqusineq amippallaangajapporluunniit, biilit marluk ajornartorsiumisaarlutik
saneqquttarlutik naapikkaangamik.
Imaassinnaavoq siunissaq eqqarsaatigalugu
taamatut sipaarniarnerput aqquserngit eqqarsaatigalugit akisunerussasoq.
Angallanermi annertuumik ingerlanneqalerpat aqquserngit pitsaasut soorunami
pisariaqartissavagut. Taamaattumik mianersuutigissavarput sipaarniarneq
pivallaarlugu mittarfiit tungaanut aqquserngit siunissami iluarseqqitassat
immaqa, maannakkut sanana-veersaassagatsigit.
Jonathan Motzfeldt, Siumut:
Oqallinerup killiffia ajunngilluinnarpoq,
tassa paaseqatigiinneqarpoq Qaqortoq aamma ilan-ngullugu misissuisoqassasoq.
Taanna aamma Kujataaninngaaniit utaqqineqarpoq, maannakkut
periarfissinneqartoq.
Aamma oqallinerit makku iluani
eqqaamassavarput mittarfiliorniarluta aalajangeratta aallaavigut. Aamma taanna
Kattusseqatigiinnit paaseqqunarsivoq, iluamik paasissallugu aallaavigivagut
maannakkut umiarsuartigut angallannerit akisoorujussuit ukiumiit ukiumut.
Aningaasat 100 mio. kippaarlugit allatigullu angallannernut tapiissutinut
atukkatta mittarfiliornertigut, mittarfiit taakku pilersaarusiukkatta iluisigut
pisariillisaataasumik angalanermi kinguneqarsinnaaneri. Mittarfigut maannakkut
sananeqarsimasut, amerikarmiut sanaaraat ilaasunik angallassinissaq siunertarinngivillugu,
allarluinnarmik siunertaqarlutik. Maannakkut uagut aaqqinniakkavut nunap
imminut ataqatigiinnera aammalu Kujataani Qaqortumi ingerlasut
assersuutigiinnarlugu inuit ilaasut 10.000 missaat pallillugit ingerlasut,
aamma eqqarsaatigineqarput.
Tamakkunatigut pilersaarusiornerit
naliliinerillu Inuit Ataqatigiit maannakkut arlaleriartumik noqqaassuttaat
ilumoorpoq aamma Qaqortumi kommunalbestyrelsi tassuunakkut peqatigalugit
nalilerneqarnissaat ilumoorpoq.
Aammalu Siumuminngaaniit pingaartumillu uagut
siornali oqaluttuunitsinni Siumuminngaan- niit isortuussutiginngisaannarparput
taamatut kommunalbestyrelsit paaseqatigalugit peqatigalu-git misissuinissat
Siumup gruppianiit kaammattuutaajuarsimammat. Taannalu maannakkut periarfissaq
atorniarneqartoq nuannaarutigalugu oqaatigerusuppara.
Kisianni aamma taanna
qimannaveersaartariaqarparput, nunap angallaffiunera umiarsuartigut,
akisoqisoq. Angalasullu maannakkut nunarput sinerlullugu angalanermik
aliannaarsaarniarlutik ingerlasut, tamarmik nukingerlutik angalalernikuupput,
piffissamik sipaarniarput taavalu aamma aningaasanik atorluaaniarlutik. Ukiut
nalerorpagut pinngitsooratigut inuit ima angalanertik piaartumik sukkasuumillu
naammasserusukkaat tamarmik timisartussagunik, timmisartorneq akilerumallugu aamma
siunnerfigalugu inuullutik.
Taamaattumik ugguunakkut Qaqortumi
maannakkut misissuiniarnermik ilanngussunermi aamma Kujataani Qaqortoq
piinnarnagu aamma allat periarfissat misissorniarneqarnerat aamma ajunngilaq. Inuit
katersorsimaffiat Narsarsuarmiinngimmat aammali kisianni Qaqortumi Narsami
aammalu Nanortallup eqqaani katersuunnikuullutik. Aammali tamatuma
siornatigulli siunnersuuteqareernikuugaluarmat Nanortallup Qaqortullu
akornanni aamma qeqqata missaani aamma timmisartunut mittarfissamik
siunnersuuteqartoqarluni 50-ikkulli nalaanni. Taanna puigorneqanngilaq suli
aamma takuneqarsinnaallutillu. Periarfissat misissorneqareersimapput ilaatigut,
ilaatigulli nutaamik nalileeqqittoqartariaqarluni. Taamaattumik isumaqarpunga
oqallinneq uaniittoq Naalakkersuisunit akissutigineqartoq alloriaqqinnissamut
pitsaasumik nanisiffiusoq. Angallannerup akisunerujussuata ilaasunillu
kiffartuussinerup pitsaanerusup anguniarneqarnerani.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:
Qujanaq. Tupiginngilluinnarpara ilaasortat
ilaannit ajornartorsiutit pillugit eqqaasitsijuarnera pingaartumik Karl
Lyberth-iminngaaniit akikinaarinninniartutut taagorneqarmat. Tassa taman- na
pissutsinik piviusunik eqqortunik taaguinerinnaavoq. Aammalu aalisartumut
tunngatillugu immaqa Angallannermut Naalakkersuimut utertilaartariaqarpara
oqarlungalu isumakasingaasiit aalakaseqaaq. Tassunga tutsilaarniarlugu, tassa
pilersaarutit aallartinneqarmata Qaqortoq ilaatinneqaraluarsinnarluni peerneqallarsinnarluni
aamma massakkut eqqarsaatinut ilanngummat. Qujanaq.
Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit:
Siumup oqaluttuanut
eqqaasitissutigilaaginnarniariga ukiarmi Inatsisartut ukiakkut ataatsimiinnitsinni
arfineq marluk Inatsisartut aalajangeriigaat suluusalinnut mittarfissat
ataatsimik ilanngarneqarput ilanngarneqavillutik. Tamanna aamma Inatsiartuni
ilaasortap Jonathan Motzfeldt-ip Qaqortumi ataatsimiititsinermi upernarsarpaa,
ukioq pisumi. Taamaalilluni aamma illoqarfiit allat siunissami pisariaqartitsisinnaasutut
takorloorneqarsinnaasut ungavaallatsinneqarput, periarfissinnissaat. Kiisalu
Siumukkut siullermeerinninnermi, aappassaaneerinninnermi pingajussaaneerinninnermilu
assigiinngitsunik isummersortarnerinut assersuutissaqqippoq siullermeerlugu
apeqqut manna sammigatsigu Mikael Petersen-ip Inatsartuni maani
oqaluttarfimmiit oqaatigimmagu, Kujataamiut Narsarsuaq naammaginiarsiuk.
Ullumikkut Siumukkut allanik marlunnik oqaaseqartoqaramik, allanik
isummersorput.
Jonathan Motzfeldt, Siumut:
Tassami partiit ikuallatsitassatsinnik
aamma ilaannikkut ujaasillaqqeqigatta, taamaalluarsinnaavoq. Isummat aamma
ingerlaarfii imaanngillat qulaaninngaanniit tamaavimmik maani partiimi
ilaasortaasut arlartik naalakkiippat tamarmik naalallugu ingerlasartut. Apeqqutini
tamani taamaattoqanngilaq, gruppini tamarmik isumaqatigiinniarnerit
ingerlanneqartarput. Aamma qularnanngilaq Inuit Ataqatigiinni taamaappoq.
Taanna partiini allani taamaattoq ilisimavarput.
Una oqaatigeqqissavara, maannakkut
Kujataata ataatsimut nalilerneqarluni inissinneqarnissaani, aatsaannguaq
taasineq Narsarsuaq pinngitsoorani ilaatinneqassaaq naliliinermi. Aammalu
taanna kommunalbestyrelsit taqqavanngaaniit naliliiniarnermi eqqaamaqquaa.
Aamma nalilertariaqarpoq taassuma atorneqarnera. Kisiannili aamma illoqarfiit
tassani timmisartumik isumagineqar- tut Europaminngaaniit aammalu Europamut
angalaniartunut tunngatillugit naliliinermi ataatsimoortariaqarput.
Politikerip ataatsilluunniit
takorloorsimanngilaa maani inimi Kujataani Narsarsuup avataatigut timmisartunut
mittarfiliortoqannginnissaa. Takorloorneqarsimavorli aallaqqaataanili soorlu
Qaqortumut tunngatillugu tassani aamma mittarfeqartariaqartoq. Taanna
ullumikkut missorumaneqarluni aalajangerneqarpoq.
Mikael Petersen, Siumut:
Pissutissaqarpianngikkaluarpoq maani
qaqissallunga, kisianni Josef Motzfeldt-ip oqarnera naqqilaarniarpara. Tassa
oqaaseqartuuninni oqarama massakkut Narsarsuaq naammagigallarsiuk, massakkut.
Tassa massakkut aningaasaliissutissat eqqartorneqarput. Aamma naqqilaarusuppara
Josef Motzfeldt-i Qaqortumi mittarfissaq unitsikkallarneqarmat, taava
aalijangerneqarpoq Qaanaami mittafiliortoqarnissaa taanna
sulissutigineqassasoq. Taamaattumik mittarfinnik sanaassanik ikilisitsinermik
siunertaqanngilaq tassa Qaanaami mittarfiliornissaq siunniunneqarmat
taamanikkut.
Peter Grĝnvold Samuelsen, Inuussutissarsiornermut, Angallannermut
Pilersuinermullu Naalak-kersuisoq:
Inatsisissap matuma
aappassaaneerneqarneranut atatillugu oqallinnermut uummaarissumut qujaqqikkusuppunga
pingajussaa, eqqaasitsissutigissalluguli ullumikkut aappassaaneernerani
taasissutigisagut ukuummata, Paamiuni Upernavimmilu mittarfiliassat
pilersaarutaasuminngaaniit siuaallatsinneqarnerannik, kiisalu Qaanaap
mittarfiliorfigineqarnissaanik. Taanna oqaluttunik tamanit taperserneqarmat
qujassutigaara.
Aappassaaneernerani inimi isersimasut
tamarmik 23-it akuersipput.
Oqaluuserineqarnera naammassivoq.