Oqaluuserisassani immikkoortoq 07-1 |
|
||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Ullut ataatsimiiffiusut aappaat,
ataasinngorneq 8. april 2002, nal. 10:05
Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat,
Siumut.
Uangattaaq aallartitsinnanga aamma
Atassutip siulittaasortaava Naalakkersuisuninngaaniit pilluaqqorsuppara. Aamma
suleqatiginissaa qilanaaralugu. Aamma suleqatigereeratsigu ajunngitsumik aamma
neriuppugut suleqatigiinnerput ajunngitsumik ingerlaqqissasoq. Pilluarit.
Maannakkut Naalakkersuisut sinnerlugit
saqqummiutissavara Inuussutissarsionermik siuarsaaneq pillugu nassuiaat.
Nassuiaammi tassani siunertarineqarpoq
inuiaqatigiit aaqqissugaanerat pillugu iliuusissatut pilersaarummik kaammattuutigineqarsimasut
pingaarnerit malitseqartissallugit. Kiisalu ukiut kingulliit ingerlanerani
inuutissarsiornikkut ingerlatsinermut tunngasuni ilaasortat
siunnersuutigisarsimasaat Inatsisartuni saqqummiunneqartarsimasut
malitseqartissallugit. Taamaalilluni nassuiaat annertuunngorsimavoq aammalu
malugeqqussavara qulequttani assigiinngitsunik imaqartitermat.
Taamaammat nassuiaammi qiteritinneqartut
isiginiarnissaat pingaaruteqarpoq tassalu aallarnisaasut suliffeqarfiillu.
Matumani Naalakkersuinermut tunngatillugu ima immitsinnut
aperisariaqalersimavugut qanoq ililluta suliffeqarfinnik
ingerlalluarsinnaasunik pilersitsiniartut pitsaanerpaamik
atugassaqartissavagut. Aammalu pioreersut suliffeqarfiit
ineriartorteqqinnissaannut pitsaanerpaamik qanoq iliorluta
toqqammavissaqartissavagut inuiaqatigiit pissaqarniarnerannut
tunniussaqaqataaniassappata.
Suliaq manna assigiinngitsorpassuit
ajunngitsunik sulineratigut angusimasarput kiisalu kaammattuuterpassuit
aallaavigalugit apeqqut taanna imaaliinnarlugu akisinnaagunanngilarput.
Sorpassuit sunniuteqaqataapput. Ajornanngippallu soorunami tamakku ataatsimut
suleqatigiissittariaqarpagut.
Taamaammat aallarnisaasutut
aallarnisaasutut suliaqartut aammalu suliffeqarfiit ullumikkornit ingerlalluarnerulernissaat
imaaliallaannarluta angusinnaagunanngilarput. Tamanna qinikkatut aamma
akuerisariaqarparput. Nunamimi maani inuussutissarsiutinik
ingerlalluarsinnaasunik siuarsaanissarput aallaavigisariaqaratsigu. Matumani
nassuiaammi suut imminnut ataqatigiissut
aammalu suliassaqarfinni qassiini iliuusissat aalajangersimasut erseqqissumik
takussutissiorneqarput.
Taavalu taamaalilluta suliniutissatut
kaammattuutit imatut agguataarsinnaavagut. Siullermik inuussutissarsiortut
atugaannik nalinginnaasumik pitsanngorsaaneq. Aappassaanik piginnaanngorsaaneq.
Pingajussaani aningaasaliissutissanik aamma imaappoq annaaneqaratarsinnaasunik.
Aammalu imaaliinnarlugit iluanaarutaasinnaanngitsunik aamma soorunami
atugassaqarnissamut nassaarniarnissaq.
Sisamassaanik inuussutissarsiutinik
siuarsaanerup pitsaanerusumik aaqqissuunneqarnera. Taavalu tallimassaanik aamma
taaneqarpoq suliniutit siunnerfillit suliassaqarfinnut suliniutinulluunniit
aalajangersimasunut sammisitat.
Matumani nassuiaammi atuartussaq
kinaluunniit aammalu sulinermi nalunaarusianik tassaniittunik atuartoq aamma
apeqqutissaqanngitsoornavianngimmat soorlu kaammattuutit
tulleriaarneqarsimanerat pillugu aammalu aningaasatigut aaqqissuussaanikkullu
kingunerisassat erseqqinnerusumik nassuianeqarneranik ujartuinermik
tunngasunik. Soorunami apeqqutit tamakku apeqqutigissallugit aamma
naleqquttutut isigisariaqarput.
Kaammattuutilli tamaasa ullumikkut
akissuteqartoqarsinnaanngilaq tamaasa pillugit. Killiffilli agguataarlugu ima saqqummiunneqarsinnaavoq.
Aamma taakku immikkoortunut sisamanut immikkoortinneqarsimasut
malugeqqussavakka. Siullermik suliniutit allaffissornikkut aammalu ullumikkut
nukiit pigisat atorlugit naammassineqarsinnaasut. Aammalu kaammattuutit
ilassutilioqqaarluni naammassineqarsinnaasut. Tamatumani aamma ilanngullugit
allaffissornikkut aningaasaqarnikkullu pissutsit pillugit misissueqqissaarnerit
aammalu erseqqissarlugit nassuiaanerit. Pingajussaanik suliniutit
inuussutissarsiutinik siuarsaaniaqatigiiffiit nalinginnaasumik qitiuffissaat.
Aamma aningaasanik atugassanik
tulleriaareqqiffiusariaqartut imaluunniit aningaasani inatsimmi aningaasanik
atugassarititaasunik amerliliiffiusariaqartut. Sisamassaanik suliniut
kommuninit peqataaffigineqartariaqartut imaluunniit aallaaveqartariaqartut.
Aamma imaluunniit oqartussat sullissiviillu allat attuumassuqarsinnaasut
peqataaffigisariaqagaat. Taakkuupput aamma immikkut erseqqissarneqarsimasut.
Uani taakkartukkani suliniutit ilarpassui
akeqartussaanngillat. Allaffissornikkut sulisunik atuinerup saniatigut,
kisianni suliamut attuumassuteqartut assigiinngitsut akornanni
ataqatigiissaarinissaq pisariaqassaaq tamakku piviusunngortinneqassappata.
Allaffissornikkut aningaasatigullu
pisariaqartumik tulleriiaareqqinniarlutik aamma suliniutit
ataqatigiissaarniarlugit Naalakkersuisut inuussutissarsiutinik siuarsaanermik
periaasissat iliuusissallu maanna suliariniarpaat. Pilersaarummi tassani
aallaavigineqassapput nassuiaat manna kiisalu suliat pillugit nalunaarusiat
tassaniittut. Kiisalu Inatsisartut taakkuninnga suliaqarnerat.
Pilersaarut ukiunut qassiinut
tunngasuussaaq. Kiisalu aningaasanut inatsisit ukiumoortut suliarineqarnerannut
kiisalu Naalakkersuisut inatsisiliassaannut attuumassuteqassallutik.
Naalakkersuisullu aamma pilersaarutigaat iliuuseriniakkat killiffii
ukiomoortumik nassuiaatigissallugit.
Aammalu tamatumani siunissami
inuussutissarsiutinik siuarsaanermik iluarsiissutaasinnaasut
iluarsiissutigisassallugit. Tassa imaappoq Naalakkersuisut isumaqarput
siunertalimmik sulisoqartariaqartoq.
Aammalu siunissaq isigalugu
eqqarsartoqarlunilu iliuuseqartoqartassasoq. Naalakkersuinermik suliassat
siullermik tassaapput pitsaasunik atugassaqartitsissalluni aammalu
minnerunngitsumik assigiinngitsut suliniutit ataqatigiississallugit.
Aamma nassuiaatip suliarineqarnerani
avataaneersut makkununnga attuumassuteqartut tikkuartortuartarpaat
patajaatsumik ineriartortitsinissat pisortat namminersortullu suliassanik
eqqortumik agguaassisimaffigisaata pingaassusia.
Tassami amerlanerit akuerisinnaavaat
pisortat suliassaat tassaanngitsoq suliffeqarfinnik ingerlatsinissaq.
Namminersortut suliassaq tamanna taamak pitsaatigisumik
naammassisinnaagaangassuk. Taarsiullugu pisortat tunniussinnaasaat tassaapput
inatsisitigut atugassat. Aammalu pilersuinikkut attaveqaatitigulu atugassat
pitsaasut.
Suliassat ikiuijumassuseqartumik
suliarineqartarnerat aammalu Namminersornerullutik Oqartussani kommuninilu
pilersaarusiorneq pitsaasoq. Kiisalu sulisussanik naleqquttunik piginnaanilinnillu
peqarnissaata qularnaarneqarnera. Aamma pitsaasumik siunnersuisarnissaq.
Kiisalu siunertalimmik aningaasalersuinermut aaqqissuussinerit namminersortunik
taamak suliaqartunik suleqateqarfiusut eqqarsaatigalugit inuussutissarsiutinik
siuarssaasoqartariaqarpoq. Taakkua tunniussinnaasaat ingiarniarsarinagit.
Namminersorlutimmi inuussutissarsiortut
ingiarniarneqassappata nammineq napatissinnaallutik inuussutissarsiortut
nukittortikkiartuaarneqarnissaanik anguniagaq pingaarneq inuiaqatigiit sinneranik
aningaasalersueqataasussaq qimakkiartorneqalissaaq. Taamaalioraluaruttami
inuussutissarsiortortatta Naalakkersuinikkut tapersersuineq soorlu tapiissutit
aammalu allatut iliorluni illersuinerit pinngitsoorsinnaajunnaassavaat.
Taamak pisoqaraluarpat inernissaa
allaqquttussaanngingajalluni tassaassaaq ilusilersugaanikkut
ajornartorsiulerneq. Aamma nunatsinni taamak pisoqartarnera qasseeriarluta
nalaattarsimavarput. Tamakkuninngalu inuiaqatigiilluta aaqqiiniarlutik
aningaasarpassuit atortariaqartarsimavaat. Inuiaqatigiit iluanni immikkoortut
allat ineriartornerannut toqqaannanngitsumik aamma akornutaalersunik.
Taamaammat aningaasat killilimmik
amerlassuseqartut inuussutissarsiutinik siuarsaanermi atugassat tulleriaassagutsigit
atugassarititaasut pitsanngorsarnissaat pingaarnerpaatittariaqarparput. Kiisalu
piginnaanngorsaasariaqarluta. Tassa imaappoq toqqaannartumik ingerlatsinermik
tapiineq pinnagu aningaasatigut tapersiisoqartassappat eqqarsarluaqqissaarluni
pisariaqarpoq. Aammalu tamakku annerpaamik ineriartortitsinermut
sammitinneqartariaqarput taamalu ataavartuusariaqarnatik.
Tassami nassuiaatikkut uppernarsarneqarpoq
Naalakkersuinikkut oqartariaqarpunga mianersungaartariaqartugut
suliffeqarfinnik amerlarnerusunik pilersitsipallanniaannarluta taakku
pilersinneqarnerinik nalilersuinerup ilarujussua pisortanut
isumagisassanngortinniarutsigu kingornalu taakkununnga
ingerlatassanngortinniarutsigit.
Imaanngilarli qanoq iliuuseqarsinnaanatalu
qanoq iliuuseqartariaqanngitsugut. Nassuiaatikkut pingaartumik ersersinneqarpoq
namminersorluni ileqqaagaqartarneq assut annertusisariaqartoq. Taamaalilluni
nammineq aningaasat pigeqqaagassat ajornannginnerusumik
pissarsiarineqarsinnaanngorlugit.
Tamanna ajornannginnerusumik
anguneqarsinnaaqqullugu periaasissat qassiit tikkuarneqarsimapput. Taakkuli
suussusii erseqqissarneqartinnagit misissoqqissaarneqartariaqartutut aamma
isumaqarfigineqarlutik. Soorlu inatsisit atuuttut allanngortinneqarnissaannik
siunnersuusiortoqalertinnagu.
Suliassaq tamanna iliuusissatullu
periusissatullu pilersaarusiornermut aamma ilanngunneqassaaq.
Taavalu piginnaanngorsaaneq aamma
pingaarutilerujussuusoq erseqqissarneqarpoq. Taamaaliornikkut nammineq
suliffeqarfimmik pigisamik pilersitsinissamut toqqammavissarsiortoqassaaq.
Aammalu aningaasaliissutissat avataaneersut pissarsiariniarnerat
ajornannginnerulissalluni.
Aamma piginnaanerit qaffaanneqarpata
suliffeqarfiit pioreersut sulisussanik piginnaanilinnik pissarsiniarnerat
ajornannginnerulissaaq. Kiisalu suliffeqarfiit aqunneqarnerat
pitsaanerulernissaa naatsorsuutigineqarpoq. Tassalu taakku taamaalillutik
napaannarnissaat ilimanaateqarnerulissaaq. Imaappoq ataannarnissaa
ilimanaateqarnerulissaaq.
Tassa imaappoq assigiinngitsorpassuarnik
suliniuteqarnissaq pisariaqarpoq. Tassa ilinniartitaanikkut
ingerlatseqatigiiffinnik inuussutissarsiutinik siuarsaaniarsaaniartuni
kommunini inuussutissarsiutit pillugit siunnersuisarneq aallaavigalugu kiisalu
suliffeqarfiit namminneq iluini.
Tamatumani suliaqartut assigiinngitsut
suleqatigiinnerusariaqarnerat takuneqarsinnaavoq. Tamatumani aamma sumiiffinni
ataasiakkaani eqqaamioriit akornanni tamatumani pineqarpoq kommunit imminnut
qanittut aammalu nunami tamarmi attaveqaqatigiiffiliorneq ilanngullugu.
Kiisalu kommunit killeqarfii
suliassaqarfii pitarlugit suliniarnissat tapersersortariaqarnerat
nassuiaatikkut ersersippaat. Suliat taamak ittut siuarsarniarlugit
ineriartortitsinermut aningaasaateqarfiliortoqartarnissaata iluaqutaanissaa
aamma tikkuarneqarpoq.
Aningaasaateqarfiit taamak ittut
pilersinneqassappata illuatungeriilluni pisussaaffiliisoqartariaqartoq
taaneqarpoq. Tassa sumiiffinni ataasiakkaani nunatta immikkoortortaani
aningaasalersueqataasoqartariaqartoq.
Aammalu atugassarititaasut
pilersinneqartariaqarput suliniutinik pingaarnerusunik, nunallu
immikkoortortaaniittunik iluaqusiiniartussat.
Sulisa A/S-ip aamma Greenland Tourism
A/S-ip takornariaqarneq pillugu siunnersuisoqatigiit sumiiffinni ataasiakkaani
nunallu immikkoortortaani inuussutissarsiutinik siuarsaanernik
atugassarititaasunik pitsanngorsaanermik suleqataajartuinnarnerat
Naalakkersuisut naammagisimaarpaat.
Ullut qitiusumik nunami
suliniartoqalernissaanik utaqqisinnaaffiit qaangiupput. Taamak Naalakkersuisut isumaqarput.
Kommunit amerliartuinnartut
inuussutissarsiortortaminnut allanillu attuumassuteqartunik paaseqateqarlutik
siumukarnermut toqqammavissanik pilersitsiniartarnerat takusalerparput. Aamma
kommunit ataasiakkaat avataaniittunik suleqateqarlutik. Taamak iliortalerneq
kajumissaarutigisariaqarparput tamanna Naalakkersuisut isumaat malillugit
inuussutissarsiortortatta sammivimmut kissaatigisatsinnut ingerlalernissaanut
aallaavissat ilagaat.
Tassami Naalakkersuisut kissaatigaat
inuussutissarsiutinut siuarsaaneq ullukkut annerusumik amerlanerusut
nammattariaqaraat. Aammalu suliniutini assigiinngitsuni
oqimaaqatigiissariuarneq pitsaanerulersillugu soorlu eqaatsumik
suleqatigiinnikkut.
Taamaattumik suut mikisuarsuit
pinnagit pingaarnerinnaat oqallisigalugillu aaqqissuuttariaqarpagut. Maani
Inatsisartuni suliassani matumani Naalakkersuinikkut anguniagassat
aalajangersalerutsigit.
Apeqqutit pingaarutillit ullumi
kingusinnerusukkut ilaasortat ilaasa aammattaaq siunnersuutigisimasaanniittut
nassuiaammi saqqummiunneqarput.
Aamma apeqqutinik inuiaqatigiit
aaqqissugaanerannut tunngassuteqartuni peqarpoq. Taakkulu Naalakkersuisut
aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillug nassuiaataata oqallisigineqarneranut
ilanngullugu oqallisigineqarumaartut naatsorsuutigaarput.
Uteqattaarinerit
pinngitsoorniarlugit tamakku saqqummiussami matumani ilanngunneqanngillat. Naak
inuussutissarsiutinik siuarsaanerup aaqqissuunneqarneranut
ilaasariaqaraluarlutik.
Taamak oqaaseqarlunga Naalakkersuisut
sinnerlugit nassuiaatip suliarineqarnera Inatsisartunut
oqallisigisassanngortippara.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.
Naalakkersuisut Siulittaasuannut
qujavugut. Partiit oqaaseqartui oqaaseqassapput siulliullunilu oqaaseqassaaq.
Simon Olsen Siumuminngaaniit.
Simon Olsen, Siumup oqaaseqartua.
Oqaluuserisassaq manna nunatsinni
inuussutissarsiornermit siuarsaanissaq pillugu nassuiaat
pingaaruteqarluinnartutut pisariaqarluinnartutullu Siumup isigaa.
Tamatumani pineqarput
aallarnisaanerit suliffeqarfiillu inatsit sapinngisamik annerpaatigut imminut
napatiinnarnani aamma imminut pilersornerulernissaa pimoorunneqassasoq Siumumit
anguniagaraarput. Nassuiaallu manna siunertamut tamatumunnga naapertuuppoq.
Siumumit inuutissarsiutinut
tunngatillugu Inatsisartuni siunnersuutigineqartarsimasut
kaammattuutigineqartarsimasullu ukiuni kingullerni malitseqartikkumaneqarnerat
pissusissamisoortutut isigaarput. Malugeqqusariaqarparpulli ukiuni
arlaqalersuni inuutissarsiornermut tunngasut oqaluuserineqartuarsimanerisa
ilaatigut kingunerimmagu nassuiaatip annertuutut imaqarluartutullu
oqaatigineqartariaqarnera.
Nassuiaat soqutiginaqalunilu tapersersornaqimmat
Siumumiit tapersiilluta oqaaseriumasagut ilaatigut makku
innersuussutigissavagut. Piffissaq manna tikillugu namminersorlutik
suliffiuteqartut nunatsinni pinngitsoorneqarsinnaanngitsut Siumup ilisimagamiuk
suliassap matuma ingerlateqqinnissaani suliffiutillit kattuffiat allallu
namminersortut ingerlatsiviit qanittumi suleqatigineqarnissaat pingaartutut
isigaa Minnerunngitsumik kommunit
kattuffiat KANUKOKA aamma qanittumi suleqatigalugu inuussutissarsiornikkut
kommunit imminnut pilersaarusiornissaat maanna pimoorutamik tikittariaqartoq
Siumut isumaqarpoq.
Suliffissanik aallarnisaanikkut
pilersitassaq pisariaqartitsisussaavoq siunnersorneqarnissamik ingerlatsinermi
ernisussiortutut aningaasatigut periarfissiuinikkut siulersuinermi nioqquteqarnissami
il.il.
Tamannalu nassuiaammi aamma
pisariaqartinneqartoq Siumup malugisinnaavaa.
Aammali eqqaamasariaqarpoq
sulisussanik pisariaqartitsineq taamaalillunilu sulisussat nunatta ilaanit
suliffissarsiortussat kommunit suleqatigalugit periarfissinneqarnissaat.
Siumumit inassutigissavarput
sulissussaaleqaqqajaaneq imaluunniit sulisussaaleqeqqajaajuarneq
inuiaqatigiissutitsinni minnerunngitsumik aasaanerani nioqqutissiorfinni
ukiorpanngortuni atugaajuarluni qaangeruminaatsinneqaqisoq akisoqisorlu
anigorsinnaajumallugu erseqqissumik Naalakkersuisut iliuuseqassasut. Ilaatigut
inatsisitigut aporfissalersuisimanerit eqaallisarlugillu
naalleraasinnaajunnaarsillugit. Taamaalilluni ineriartornissamik
kaammattuerpalaarnerusunngorlugit.
Tamatumani aamma ilaqutariit
nuunnerinik kinguneqassagaluarpar Siumumit ammasumik inussiarnersumillu
pilersaarusiortariaqarsoraarput. Tamannalu aningaasatigut oqilisaassinermik
nuunnissamut atasumik pisussatigut soorlu inissatigut ilaqartariaqartoq Siumumit
isumaqarpugut.
Nunatsinni nammineerluni
aallarnisaalluni sulliviliorniarnermi attorneqanngitsoornavianngillat inatsisit
nunatsinni kommuninilu aallarnissaanissamut kajuminneq toqqissisimaneq
tikilluaqqusaasutullu misigisimanissat aamma naatsorsuutigisariaqarput.
Eqaatsumillu
suleqatigiinnerusinnaaneq Siumut isumaqarpoq. Avataanit aningaasaliisinnaanerit
aamma eqqarsaatigalugit. Siumut partiitut anguniagaani nunap immikkoortuini
inuussutissarsiornikkut ineriartortitsiniarnerani tunngaviuvoq nunap immikkoortuini
isumalluutinik uumassusilinnik uumaatsunillu atorluaallaqqinnerulernissarput
kiisalu inuit isumalluutaasut atorluarnerunissaat.
Siumumiit isumaqarpugut
tamakkiinerusumik sammisariaqalerigut suliffeqarfiit nioqqutissanik
ineriartortitsinerat kiisalu teknologip nutaap nioqqutissat imarisaagut
nioqqutissiornermut nunarsuarmioqatitsinnullu attaveqarnitsinnut
ilaatikkiartuinnarnissaat.
Nunap immikkoortuini
assigiinngitsuni inuutissarsiornikkut aaqqissugaanerit nukittoqqutillu
pisariaqartippaattaaq nunap immikkoortuini ineriartornermut tunngavissat
eqaannerusut pilersinnissaat.
Taamaattumik nunap immikkoortuisa
nunap nukittoqqutai immikkullu piginnaasai nalunaarsorneqartariaqalerput.
Tamatumunnga tunngatillugu nunap immikkoortuini inuutissarsiornerup
ineriartornissaanut pitsaasumut aporfiusut akornutaasullu
qulaajartariaqalerput.
Siumup inassutigissavaa
Naalakkersuisut ilungersuutigissagaat nunap immikkoortuini
inuussutissarsiornerup ataatsimoortup pilersinnissaa. Nunap immikkoortuini
ineriartorneq suliffissaqarnerlu siuarsarumallugit Siumumit inassutigissavarput
ineriartortitsinermut ingerlatseqatigiiffiit pilersinneqassasut nunap
immikkoortuini aningaasaliilluarsinnaasut Namminersornerullutik Oqartussanut
kommuninit namminersortuniillu ataatsimoorullugu.
Nunaqarfinni inuuniarnikkut
atugarisat inuutissarsiornikkullu ineriartornissamut periarfissaasut pillugit
nalunaarsuiffimmik tunngavissatigut naapertuilluartumik piumasaqaatitalimmik
pilersitsisoqartariaqarpoq.
Taamaalilluni nunaqarfiit
napalluarsinnaasut suliffissaqarfiulluartut aammalu assigiinngitsutigut
sullinneqarluartut innuttaasunit nunassiffigineqarsinnaaqqullugit.
Suulluunniit aallartinniakkat
aningaasartaqartussaanerat amerlanerpaatigut pisariaqartitsisarput.
Taamaattumik Siumumiit inassutigissavarput misileraanissamut
aningaasaliissuteqarnissaq pisariaqarluinnartuusoq Naalakkersuisunit
isumagineqassasoq qulakkeerniarneqarlunilu.
Nassuiaammi ilaatigut
aallarnisaajumasunik aallarniisartunillu pikkorissartitsisarnissap
siunniunnissaa pisariaqartoq oqaatigineqarpoq tamanna
isumaqatigilluinnarparput. Maluginiarluagassat ilagaat nammineerluni
ileqqaagaqarsinnaassutsip aningaasatigut annertusarneqarnerunissaa.
Taamaaliornikkut atasinnaassuseqarnerusumik patajaannerusumillu
ingerlatsisoqarnissaa qulakkeersimajuarsinnaajumallugu.
Soorlu inuusuttunut
aallarnissaaniartunut akileraarutitigut periarfissarissaartitsinerunikkut.
Siumumit pingaartilluinnarparput pimoorunnerullugu meeqqat inunngornerannit
aningaasatigut qaqugu inersimasunngorunik nammineertussanngorlutillu
sillimanissaat aqqutissiuukkumallugu aningaasanik ileqqaagaqarsinnaanissaannik
annertunerusumik qaammarsaasoqarnikkut.
Minnerunngitsumik aaqqissuussinerit
nutaat aqqutigalugit, tamakku siunnersuusiorfigineqarnissaat
piviusunngortitsisoqarnissaat siunertaralugu Naalakkersuisunut
naammasseqqussavarput.
Siumumit oqaatigissavarput
ullumikkumut Namminersorlutik aallarnisaasoqartarlunilu iluatsittoqartarnera
arajutsisimannginnatsigu. Taamaakkarluartorli piviusunngortitsiniartarnernut
tunngatillugu nikilaaffigininneq aamma arajutsisimanagu.
Avataanit aningaasaliijumasussanik
qammaasariaqarnissamik pisariaqartitsinerput ilungersuunnerusariaqarparput
kommunit imminnut kajungernarnerusunngortitsinissartik
isumagisinnaasariaqarpaat.
Siunissaq ungasinnerusoq isigalugu
suna anguniassavarput. Pissutsit Europamiittut Danmarkimiittullu
orniginartikkutsigit taakku aqqusaarsimasaat periarfissarisimasaallu aamma
uagut aqqusaaqqaartariaqarpagut inuutissarsiutitigut ineriartorneq
inuiaqatigiinnut iluaqutaassappat.
Nunatsinnut imminut
pilersornerusariaqarnerput erseqqissumik takussutissaqartoq
malugereersimalerparput. Ilaatigut inuussutissatigut aammattaarlu
inuussutissaanngitsutigut.
Taamaattumik aningaasalersueriaatsit
itinerusumik pitaruminarnerusumillu aaqqissuuttariaqarnerat
isumagisinnaasariaqarparput.
Siumumit isumaqarpugut imminut
akilersinnaasumik suut tamarmik ingerlanneqarsinnaasariaqarnerannik
eqqarsartaaseqarluni nalileeriaaseqarlunilu inuiaqatigiinni
ingerlatseriaaseqarniarneq nalilersoqqissaarneqartariaqalersoq.
Inuutissarsiornermik
ineriartortitsinermi pilersitsiniarnernilu sanngiillisaataajuarpoq nunatsinni
innaallagissap akisunerujussua. Avataaniit pissarsiarineqarsinnaasunut
unammillissutigiuminaammat. Taamaammat pisariaqarpoq innaallagiaq
akikinnerusoq pissarsiariumallugu eqaannerusumik periuseqarnissaq.
Nukissiorfiit kisiisa isumalluutigiinnarnagit periarfissalinni
periusaasinnaasut allat aqqutigalugit innaallagissap akikinnerusup
pissarsiarineqarsinnaalernissaa aqqutissiuunneqartariaqarpoq.
Nunap immikkoortuini
inuussutissarsiornikkut ineriartortitsiniarnermi tunngaviuvoq nunap
immikkoortuini isumalluutinik uumassusilinnik uumaatsunillu atorluaallaqqinnerulernissarput.
Kiisalu isumalluutaasut atorluarnerulernissaat. Taamaattumik
inuussutissarsiutitigut siuarsaanermut atatillugu Sulisa A/S-ip
inuiaqatigiinni inissisimanera suliassatigullu annertusaanikkut
nukittorsarneqarnissaa Siumumit pingaartipparput.
Maannakkumut Sulisa A/S-ip
misilittagai suliffeqarfinnik aallarnisaasunut iluaqutissarpassuarnik
malitseqarparput. Taakkulu ilaqarput ingerlatsinikkut akilersinnaannginnerat
pissutigalugu unitsiinnarneqartartunik. Siumumit pingaartipparput tamakku
toqqorsivimmut toqquinnarnagit isumassarsiorfittut
pissarsiarineqarsinnaalernissaat akilersinnaannginnerannut suut
aporfiusarnersut aamma ilinniarfiusinnaammata.
Pingaartipparputtaaq Sulisa A/S-ip
inerisaavittut ingerlatsivimmik suliffeqarfiliorsinnaanissaa. Tamannali imatut
paasineqassanngilaq illoqarfik ataasiinnaq aallaavigalugu sulisoqassasoq
imaluunniit sullissisoqassasoq. Periarfissaqartariaqarpoq kommunit
inuussutissarsiutitigut suliffinnik pilersitsiniarfiusinnaasunik
siunniussaqartut aallarnisarnerannik tikillugit suleqatigineqarsinnaasarnissaat.
Kiisalu Siumumit siusinnerusukkut
maani oqaatigisartakkagut tassalu isumassarsianik katersuuffeqarnissap
isumassarsisut illersorneqartumik isumassarsiamik ineriartortinnissaannut
salliutitaanissaannut tunngasutigut illersugaanissaat taakku
aqqutissiuunneqarnissaat qulakkeerunneqassasut Siumumit pingaartikkatsigu.
Siumumit isumaqarpugut nassuiaatip
suliarineqarnerani inupparujussuit piffissami sivisukuluttumi peqataallutik
suleqataasimanerat ilungersoqataasimanerallu ajunngilluinnartuusoq. Aammattaaq
suliap pissanganarsarlugulusooq suliarinerani paasissutissanik
isumassarsiorfigineqarlutillu aallerfigineqarsinnaasut amerlaqisut ilarpassui
nuuinnagaasut erseqqilluinnarpoq.
Nunatsinnut naleqquttuijunersut
nalilersoqqissaagassanut ilaasariaqarumaarput. Assersuutigalugu nassuiaammi
tikkuarneqarpoq sullivimmik nammineq aallarnisaaneq nunatsinni
ileqqorineqanngitsoq. Nassuiaammi erseqqissarneqarpoq naleqassutsit tunngaviusut
pisinnaasallu meeraatilluni ilaatigut meeqqat atuarfianni
ineriartortinneqartartut.
Suleqatigisassat ilaasa taamatut
kaammattuuteqarnermini Undervisningsministeriap isumaliutissiissutaa nr. 1.301
aallarnisaasunut tamakkiisumik ilinniartitsinissamut pilersaarummik
taaguutilik isumassarsiorfigisimavaa.
Siumuminngaaniit Naalakkersuisut
saqqummiussani ilinniartitsisarnermut pilersaarutit nuannaarutigalugit
taperserpagut. Isumaliutissiissutigineqartumi tassani ilaatigut
siunnersuutigineqarpoq suliniutit pillugit ilinniartitaaneq aammalu
ilinniartut ilinniartitaanerminni atugassarisaminnut
akisussaaqataatitaasarnerat aqqutigalugit annertunerusumik
nammineersinnaalerneq iliuuseqarnerusinnaalernerlu tunngavissinneqartartut.
Taamaalillunilu aallarnisaarusussuseqalernissamut tunngavissat
pitsaanerulersinneqartarlutik.
Tamanna tunngavigalugu Siumumiit
erseqqissaatigissavarput assut iluarisimaaratsigu siornatigut
saqqummiuttakkatta tassa suliffeqarfimmik aallartisaaniarluni
ilinniarfeqalersinnaaneranut tunngasut massakkut pimoorullugu
piviusunngortinniagaalernera. Oqaatigissavarpullu tamatumap
piviusunngortinneqarnissaanut tamakkiisumik suleqataassagatta.
Taamaattumik niuernmik ilinniarfiit
il.il. sullivinnik nammineq pilersitsisarneq pillugu qanoq
ilinniartitsisalernissaat kiisalu ilinniarfiit aallarnissaarusussuseqalernermik
siuarsarnissaat pillugit isumaliutersuuteqalernissap qanoq
tunngavissinneqarsinnaanerata paasissutissiisutigineqarnissaa Siumumit
soqutigilluinnarparput.
Kiisalu danskit nunanilu
avannarlerni aallarnisaanikkut iliuutsit qanimut alaatsinaallugillu
periarfissatigut suleqatigisinnaanerat ammaffigisariaqartut Siumut isumaqarpoq.
Nunatsinni inuiaqatigiit akornanni
ilinniagaqarsimassutsikkut qaffakkiartorneq ilutigalugu inuussutissarsiutit
pillugit eqeeriartorneq piumassuseqarnerlu sakkortusiartorput. Tamatumap
ineriartornerup pitsaasup peqqinnartumillu ingerlaavarnissaa tamatta
suleqataaffigisariaqarparput.
Pisortat kisiisa isumalluutiginagit
sulisinnagillu aammali nunatsinni kattuffiit minnerunngitsumik sulisitsisut
kattuffiat suliffeqarfissuillu nunatsinniittut inuiaqatigiillu soqutigisaannut
naapertuuttumik ikorfartueqataasumillu suleqataasariaqarput.
Naalakkersuisut nassuiaatikkut
suliassat ingerlaqqinnissaannut kaammattuutaat imaqarluartut tamaasa Siumumiit
isumaqatigalugit ilalerpagut. Suliallu ingerlaqqinnissaani naammassiniarnissaat
inassutigissallutigu.
Naggataatigut Siumumit
piumasarissavarput inuussutissarsiornermut ataatsimiititaliap
malinnaaqqissaartinneqarnissaa pisariaqarluinnartutut nalileratsigu.
Naalakkersuisuni suliassat aallartinissarneranni ataatsimiititaliap
isumasiorneqarlunilu qanilluinnartumik suleqatiginissaa pisariaqarluinnassasoq
erseqqissaatigissavarput.
Taamatut oqaaseqarluta
inuussutissarsiornermut ataatsimiititaliamit misissuataarneqassasoq
inassutigissavarput.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.
Ingerlariaqqitsinnata Inatsisartut
suleriaasiat erseqqissaatigissavara. Inatsisartut suleriaasiat
' 4, 34 malillugu tassani
Naalakkersuisut inuussutissarsiutinik siuarsaaneq pillugu nassuiaataat
ataasiaannarneqartussaavoq. Taamaattumik ataatsimiititaliami
suliarineqartussaanngilaq. Paragraf 34, stk 8-lu malillugu
isumaqatigiinniutigineqarneranut atasumik aalajangiisoqarsinnaanngilaq. Taanna
innersuussutigaara. Taavalu maannakkut ingerlaqqissaagut.
Finn Karlsen, Atassutip
oqaaseqartua.
Inuussutissarsiorneq pillugu
nassuiaat Atassuminngaaniit imaattumik oqaaseqarfigissavarput. Inatsisartut
2001-imi upernaakkut ukiakkullu ataatsimiinneranni takornariaqarnerup iluani
inuussutissarsiornerup siuarsaavigineqarnissaa pillugu aamma nunani
inuussutissarsiutit pillugit Inatsisartut inatsisaatut siunnersuutip
saqqummiunneqarneranut atatillugu Naalakkersuisut neriorsuutertik eqqortillugu
maanna inuussutissarsiutinik siuarsaaneq pillugu nassuiaat saqqummiuppaat.
Nassuiaammi soqutiginarluinnartumi
saqqummiussukkat nunatsinni inuussutissarsiutinik siuarsaanissamik
pingaaruteqarluinnartut arlaqaqaat. Nassuiaammi saqqummiunneqartumi ilaatigut
soorlu oqaatigineqartut nunatsinni inuussutissarsiutitta pingaarnersaata
aalisarnerup isumalluutitut kisiartaatippallaarsimagipput. Tamanna ilumoorpoq
ukiorpassuiarni aalisarneq kisiartapajaajutillugu isumallutitut
ingerlassimavarput.
Tamatumap kingunerisarpaa aalisarneq
ingerlanerluuvallakkaangat nunatsinni suliffinnik aningaasarsiornermillu
annertuumik eqquisarnera. Aammattaaq nunatta kujataani savaateqarneq ukiuni
78-inngulersuni inuussutissarsiutitut ineriartortinneqarsimavoq. Nunatsinni
maannamut tutsuiginartumik oqaatigineqarsinnaanngorsimalluni. Soorunalumi suli
patajaallisarneqarnissaa pisariaqarluni.
Soorunami ukiuni siusinnerusunik
aatsitassarsiorneq periarfissaqartillugu ingerlanneqartarsimavoq
ataavartuunngikkaluamik. Ukiuni kingullerni takornariaqarneq pimoorulluinnarlugu
inuussutissarsiutitut ineriartortinneqaleruttorpoq. Ilaatigut inuussutissarsiutit
sukat sisamaattut taallugu inuussutissarsiutini pingaaruteqartunut
ilanngutinneqarluni. Nassuiaami ilaatigut allaaserineqarpoq nunatsinni
inuussutissarsiuteqarfinnik piorsaanerup ilarujussua
tapiissuteqartoqarsinnaarnera suli isumalluutaavallaaqisoq pingaartumik
inuussutissarsiutitta pingaarnersaat aalisarnerup piniarnerup
nunalerinermullu.
Nalunngilarput Naalakkersuisut
ataatsimiititaliamik pilersitsinikuusut aalisarnerup imminut
akilersinnaasunngortikkiartuaarnissaani suliniuteqartunik. Maannalu
ataatsimiititaliap suliani naammassillugu tunniutereerpaa. Taamatut sulinerup
aalisarnerup imminut akilersinnaasunngornissaanut isumalluarnartumik
takutitsipput.
Taamaasillunilu tapiissuterpassuarnik
atuinerup annikilliartuaarneqarnissaa aqqutissiuuppaat.
Inuussutissarsiutitta pingaarnersaat
nunatta nappatigisaa oqaatigineqareersutut kisiartaatippallaarlugu
isumalluutigisimasarput ukiorpassuarni tamakkiisumik atorluarsimanngilarput.
Aalisakkat qaleruallillu aalajangersimasut ikiuttuinnaat
iluaqutiginiarsimavarput.
Qangaaniilli Atassummiit
oqaatigisarsimasarput utissavarput aalisakkat tamaasa qanneqartut
piffissanngorpoq pimoorullugit iluaqutiginiarneqarnissaasa sulissutiginissaa.
Soorlu oqareernikuusugut inunnit nerineqarsinnaanngippata kujataani
uumasuuteqarfinni atorfissaqartinneqarluarput. Tamanna assorujussuaq
eqqarsaatigeqqunarpoq qanoq iliuuseqarfigineqartariaqarnera.
Takornariaqarnerup
inuussutissarsiutitut siuarsaavigineqarnera eqeersimaarfigineqartoq
oqaatigereerparput, kisiannili soorunami suli Atassummiit isumaqarpugut
takornariaqarnerup inuussutissarsiutigineqarnera piffissami periarfissanik
pitsanngorsaanikkut ullumikkornit annertunerungaarsinnaasoq. Soorlu ilaatigut
mittarfiit avataaniit tikinneqarsinnaanerisa ammaannerusinnaanerisigut.
Annerusumik toqqaannartumik tikiffigineqarsinnaanngornerisigut.
Tamatumuuna assersuutitut
taasinnaavarput Narsarsuaq toqqaannartumik Amerikamiit Canadamiillu
tikinneqarsinnaanera angusinnaagutsigu annertoorujussuarmik
angallanneqalissagaluarpoq. Taakkumi takornariaasa annertuumik soqutigisaat
taqqavani kangerlunniipput.
Aatsitassarsiorneq eqqarsaatigalugu
maanna pingaartumik ukiuni kingullerni soqutigineqarnera annertusiartorpoq. Pingaartumik akilersinnaasunik
nassaartoqartalernerisa kingunerisaanik. Soorlu Nanortallip eqqaanik kulti
isumalluarnarluinnartoq. Tamatuma kingorna aamma tutsiuppoq Narsarsuup eqqaani
aatsitassaq kultimit suli akisunerusoq atorfissaqartinneqarluartorlu.
Tamakku siunissami inuussutissarsinut
mikinngitsumik isumalluutitut taaneqarsinnaapput. Taamaattumik nunatta
soqutigisariaqarpaa aatsitassarsiornermik ukiuni kingullerni
periuserilersimakkani attatiinnassagaa. Uuliasiorneq qanoq
tutsuiginartiginersoq ajuusaarnaraluartumik nunatsinni ungasikkunarpoq.
Naluneqanngilaq uuliasiorsinnaasumik
misissuinissamik tutsiuttoqartillugu tupinnanngitsumik pisortat
nikussaartarput. Tassami nalunngilarput nassaartoqarpat akilersinnaappallu
inuussutissarsiornitsinnut pingaaruteqarluinnartussaanera, kisiannili uuliamut
sanilliullugu Atassummiit isumaqarpugut nunatta ernga avammut
tunisassiarineqarsinnaanera ullumikkorniit pimoorunnerungaartariaqaripput.
Tassami oqartarpugut nunarput nunarsuarmi minguinnerpaamik imeqarpugut. Tamannami aamma ilumoorpoq.
Uppernarpoq erngup avammut
tunisassasiarineqarneratigut nunatta aningaasarsiorneranut
pingaaruteqarnerpaanngorsinnaanera. Ilisimavarpummi nunani amerlaqisuni allani
allaammi imermut kuuffinninngaaniit kigutinulluunniit saleqqusaaneq ajorput
imeq ajungaarmat. Taamaattumik imerumallutik kigutitilluunniit salikkumallugit
pisiniarfinni akisunaarlugit pisisariaqartarput.
Taamaattoqarnera nunatsinniit piaartumik
misissuilluarnikkut iluaqutiginiarneqartariaqarpoq. Aningaasarpassuarnimmi
isaatitsiffigineqarsinnaavoq. Tamatumali kingunerissavaa suliffippassuarnik
pilersitsinissamut periarfissiinissaq.
Inuussutissarsiutinik siuarsaaneq pillugu
nassuiaammi imaattumik imartuumi oqareernitsituut assigiinngitsorpassuit
saqqummiussuunneqarput. Ilaatigut soorlu anguniakkat suliniutissallu nutaanik
pisariaqartitsineq. Tamatumani Naalakkersuisuni suliniutinik nutaanik
anguniagaqarneranni periusiginiarneqartut Atassummiit tapersersornartutut
oqaatigissavarput.
Soorlu inuussutissarsiutinit
aningaasaliissutit atorneqartartut ilaasa ineriartortitsinermik siuarsaalluni
suliniutinut atugassanngortinneqartalernissaat pitsaasutut
oqaatigisariaqarsorigatsigu.
Inuussutissarsiutinik ingerlatsineq soorlu
namminersortut ineriartortinnissaannut pitsaanerusumik
atugassaqartitaalernissaat kissaatigilluinnarparput, isumaqatigilluinnarparput.
Pingaartumik nunatta nutaatut aallartinniartutut oqilisaanissaq pingaartinneqartariaqarnera
Atassummiit assut qangaaniilli pingaartitarigatsigu. Soorlu ilaatigut
taakkartortarpagut akileraarutinik akiliisanngikkallarsinnaanerit.
Taannaannarluunniit eqqarsaatigalugu mikinngitsumik oqilisaasoqassaaq.
Inuussutissarsiutinut tapiissutigisartakkagut
Atassummiit qulaajarneqartariaqartutut isumaqarfigaagut, ilumut eqqortumik
tamarmik atorneqartarnersut paasissallugu pingaaruteqarluinnarmat.
Tamakkununnga tunngatillugu
nalilersuinissaq pisariaqarpoq. Atassummiit naatsorsuutiginngilarput
inuussutissarsiutinut tapiisarnerit ullumikkutuut taamatuinnaq ingerlajuassasut.
Soorlu siuliani taareeripput aalisarnermut tunngatillugu immikkut
ataatsimiititaliaq sulisitaq qanittukkut saqqummiisoq aalisarnerup imminut
akilersinnaasunngortikkiartuaarnissaanik pilersaarusiortoq.
Naatsorsuutigisariaqarpoq tamatumap
kingunerissagaa taperneqartarnissamik pisariaqartitsineq
killilersimaariartuaarneqarnissaa. Soorunami siunissami pisariaqartitsivinneq
tunngavigalugu tapiisarsinaaneq pisariaqarfiisigut nalilersuilluarnikkullu
atorneqartarsinnaajumaassasoq.
Inuussutissarsiutinik siuarsaanermik
aningaasartuutikillisaaneq eqqarssaatigalugu maanngaaq
pimoorunneqarnerulertariaqarput erngup nukingata atorluarneqarnerusariaqarnera.
Maannalu nunani allani assut
atorneqaleriartortoq seqernup qinngornera, maanna Sisimiuni sanaartornermik
ilinniarfiup tamanna pitsaalluinnartumik misilittagaqarfigilereeraa. Aammalu
anoriup nukinga atorlugu nukinnik pisariaqartitsinikkut pissarsisinnaaneq.
Ullumikkut innaallagianik suliffeqarfiit
atorfissaqartitaat aningaasartuutinut annertuumik nammakkersuutaavoq,
periarfissaqarporli oqilisaasoqarsinnaanera, taakkartorneqartut
piviusunngortinneqarsinnaappata.
Inuusutissarsiorneq eqqarsaatigalugu
ukiuaaluit matuma siornali tutsiuttalerpoq. Nunatta pissarititai
atorluarnerulertariaqalerivut. Aammalu ima peqqusineq ANunatsinneersunik
pisigit@ - taakkununnga tunngatillugit apeqqutigerusunnarpoq, nunatta
pissarititai tunniussinnaasai, maannalu periarfissiissutigineqartut
atorluartigineripput.
Naggataatigut inuussutissarsiutinik
siuarsaatinik nassuiaat imartooq, imartoorlu pillugit imarisai tamakkerlugit
oqaaseqarfiginngikkaluarlugit Naalakkersuisut pilersaarutai nutaaliornerit,
oqilisaaniarnernik siunissami inuussutissarsiornermi isumannarluartumik
siunnerfillit. Pissanganarpulli angusaqarfiulluarnissaat kissaallugit
Atassummiit taamatut oqaaseqarfigaagut.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Finn Karlsenimut qujavugut. Maannakkut
oqaaseqassaaq Maliinannguaq Markussen- Mølgaard, Inuit Ataqatigiit, takanna.
Tullerissavaa Mogens Kleist, Kattuseqatigiit.
Maliinannguaq Markussen-Mølgaard, Inuit
Ataqatigiit oqaaseqartuat.
Qujanaq.
Inuit Ataqatigiinniit nuannaarutigaarput inuussutissarsiorneq
pillugu nassuiaat oqallisigisussanngoratsigu, tassami siusinnerusukkulli
arlaleriarluta nunatta imminut pilersornerulerluni napatikkiartornissaanut
aningaasarsiorullugu pitsanngornerunissaanut ersarissumik
tunaartaqarluartumillu anguniagaqarnissaq politikkeqarnissarlu
atortarsimagatsigu. Nassuiaallu manna aqqutigalugu tamatuma
piviusunngortinniarnissaa aqqutissat ilagaat.
Maluginiarparput nassuiaat annertuumik
imalik, immikkoortuni arfinilinnut immikkoortinneqarsimasoq.
Siullermik oqaatigissavarput Inuit
Ataqatigiinniit ukiut qaangiuttut arlallit ingerlanerini inuussutissarsiutit
siuarsarnissaannut assigiinngitsunik siunnersuuteqartarsimagatta. Aammalu
siornali siunnersuuterput, maannalu siunnersuuterput alla inuussutissarsiutit
siuarsarnissaannut tunngasut ataatsimiinnermi matumani upernaaq manna
oqaluuserineqartussaammata. Tassani pineqarput tunisassiaasinnaasunik nutaanik
nassaarsiortarfimmik pilersitsinissamik siunnersuut, kiisalu nunap immikkoortuini
aaqqissuussaasumik siunnersuisooqartigiiffimmik pilersitsinissamik aappaagumut
aningaasaliinissamik siunnersuut.
Aammattaaq siunnersuutaasartuni ilaasavoq
siorna aalisarnermik inuussutissarsiuteqarnermut atatillugu misissuinernut
ineriartortitsinermullu suliniutit aningaasaliissutit allisaanernut
tukertitsinernut pisarisuukkerivimmillu pilersitsinissamut Inuit
Ataqatigiinniit siunnersuutigisimasarput ilassilluarneqartorlu.
Taasumap saniatigut 1990-ikkut
qiteqqunnerani siunnersuuteqartarsimavugut inuussutissarsiutitigut siuarsaaneq
siunertaralugu inuuiaqatigiinni ilisimasaqalernerunissarput pillugu meeqqat
atuarfiini taakkuninnga sammisaqartarnissaq siunnersuutigisimallugu. Tassami
uagut kalaallit inuussutissarsiutinik aallarniiniarnermik imaluunniit namminersortumik
piginneqatigiilluniluunniit ingerlatsinermik ilisimasakippallaarnerput
pissutigalugu annertunerusumik ullumikkut aallarnisaasoqarneq ajormat.
Taamanikkullu taanna itigartitsissutigineqartoq maanna
nassuiaammi oqaatigineqarmat pisariaqartoq Inuit Ataqatigiinniit
nuannaarutigaarput paasineqalersimammat.
Arajutsisimasariaqanngilarput ullumikkut
niuerneq eqqarsaatigalugu nukittorsartariaqaratta. Tassami niuernikkut
nunatsinni isertittakkatta annerpaartaat aalisarnerminngaanniit isertittarpagut.
Tamatumalunimi qanorluunniit
iliortigigaluarutta pinngortitap pissusai nunarsuarmilu niuernerup
inissisimanera sunniuteqarfigisinnaannginnatsigu sunnerteqqajaasaqaagut. Soorlu
maanna raajat akiisa apparnerani tamanna nunatta karsianut sunniuteqarluttoq
takusinnaagipput.
Ullumikkut aningaasanik avataaniit
isertittakkatta 75 %-ii raajanik, saattuanik aalisakkanillu pisarput.
Tupaallannartulli ilagaat avammut niuerutigisartakkatsinniit 75 %-ii nunatsinni
suliareqqaarnagit anninneqartarneri. Tamannalu Inuit Ataqatigiinniit
eqqarsarnartoqartipparput ilisimagatsigummi sunaluunniit nunatsinni inereerlugu
suliaq naleqarnerusumik nunatsinnilu suliffissaqartitsisumik
pissarsiffigisinnaagaluaripput. Tassami aamma taamatut suliarineqanngitsunik
anissuiinnarnikkut nunani allani suliffissarpassuarnik pilersitseqataasaratta,
uffa massa nunatsinni pisariaqartitsigaluaqaluta. Soorlumi aamma tamanna
nassuiaammi erseqqissarneqartoq.
Tamanna sukumiisumik nalilersorlugulu
misissoqqittariaqartoq Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut, tassami
tunissassiat suut imminut akilersinnaasumik nunatsinni suliareqqaarlugit
avammut nioqqutiginiarneqarsinnaanersut misissorluarneqartariaqarput.
Maanna raajat nunami suliarineqaqqaaratik
annissuinnarneqartut 3 %-imik akileraaruserneqartarput. Tamannali
millisarniarneqarpoq 1 %-iinnanngorlugu.
Inuit Ataqatigiinninngaanniit tamanna
akuersaaruminaatsipparput, taamaaliornikkummi nunamut tulaassuinissami,
taamaalillunilu nunamut suliffissaqartitsinissamut piumassutsimik annikillisitsisinnaammat.
Aamma paaserusunnarpoq taamatut 3 %-imik akileraarusiisarneq aalisariussuarnut
iluarnaaruteqartartunnullu sunniuteqartarnersoq. Tassami nunami
inuussutissarsiutit ineriartortinnissaannut aningaasat pisariaqarteqigatsigit.
Tamanna upernaaq-manna oqaluuserisassanut
ilaammat uterfigeqqikkumaarparput.
Maluginiartariaqartut ilagaat nioqqutissat
allallu avataaniit tikisittakkatta annertunerujussuat. Tassami avataaniit tikisittakkatta
nalingi 1975-imiit maannamut ukiut tamaasa qaffariarsimapput, 1995-imi 2,4
milliard koruuniullutik, 2000-imilu 2,9 milliard koruuniusimallutik. Tamanna
illuanut saatinniarniartariaqarpoq, tassami taamatut tikisittakkat
amerliartuinnarnerini nunatsinniit aningaasat aniasut amerligaluttuinnarmata.
Tassani sunniutigisaqarfigisinnaasagut
misissorluarneqartariaqarput, nunatsinnilu suliarineqarsinnaasut
pilersinneqarsinnaasullu pimoorussamik pilersaarusiorluakkamillu ineriartortittuarnerisigut
aningaasat nunatsinni kaaviiaarsinnaanerusinnaaneri anguniartariaqarpoq.
Sunniutigisaqarfigisinnaanngisagut
nunatsinnilu pilersissinnaanngisagut pisinnaanngilagut. Kisiannili ilaatigut
pequsiornerit illuliassanik ineriigaanngitsunik nunatsinnilu
suliarineqarsinnaasunik, imaluunniit suliareqqinneqarsinnaasunik
pilersitsinissaq aallaaviusariaqarput. Tassami tassani aningaasat ukiumut
aniaannartut aamma amerliartuinnarsimapput 2000-imilu 352 million
koruuniusimallutik.
Nunami suliffissat inuussutissarsiornerullu
siuarsarnissaa eqqarsaatigalugu, taamatut siuarsaanissamut
aningaasaliissutigisartakkavut maanna annikippallaarput. Tassami
inuussutissarsiutinut aningaasaliissutigisartakkavut ataatsimut isigissagaanni
80 %-ii aalisarnermut piniarnermut nunaateqarnermullu ingerlanneqartarput.
Taannaannarluunniit qiviaraanni paasinarpoq sooq nunami suliffissat
ukiorpassuarni oqaluuserisartakkakka pilersinniarneri taama arriitsigisut.
Aningaasarsiorneq suliffissanillu
pilersitsinissat eqqarsaatigalugit nunanut allanut inuttoorsuarnut nioqqutissat
akii qiviassagaanni unammillersinnaannginnerput qularutissaanngilaq. Tassami
nunatsinni nioqqutissiaasartut aallartinneqartaraluartullu eqqarsaatigalugit
avataaniit tikisitanik ilaatigut akitigut unammilleruminaatsitsisarput.
Taamaakkaluartoq tamanna uniffigiinnarnagu uagut kalaallit
namminersorusussuserput imminullu pilersorusussuserput atorluartariaqarparput,
tunisassiorfiit pilersinneqartut aallaqqaataaniit annertuumik
iluanaaruteqarnissaat pingaarnerusariaqanngilaq. Imminulli
napatissinnaanngorlugit annikittunnguamiit aallartittarnissaat
aallaaviusariaqarpoq. Tamanna pereerpat ingerlallualereerpatalu soorunami
iluanaaruteqartumik ingerlalernissaat anguniarneqarsinnaavoq. Aallaqqaammummi
imminut inorsereerluni iliuuseqarnissat nakkaattoornermik
kinguneqarsinnaammata, soorlu Puisi A/S taamaassimasoq.
Inuiattut imminut pingaartikkatta,
imminullu napatikkusussuseqarluta annermik nunami nioqqutissanik
atuinerunissarput aallaavigisariaqarparput. Tamatumanilu akigititaasut
aningaasaqassutsitsinnut naleqqussarniarlugit periarfissanik
ujartuijuartariaqarluta. Aammattaaq ersarissunik piseqqusaarutinik
qaammarsaanermillu pisoqartariaqartoq Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut.
Taasumap saniatigut avammut nioqqutissanik
tunisisarnermi nunarsuarmi piumasaqaataasut aporfiusartullu qulaajarnerisa
misissornerisalu ingerlaannarnissaat pisariaqartoq Inuit Ataqatigiiniit
isumaqarpugut, taama iliornikkummi aqutissat nutaat nassaarineqarsinnaammata
nioqqutissiornermut iluaqutaasussat.
Aatsitassarsiornermi
aningaasaliissutaasartut amerlagaluartut suli ersarinnerusumik nunatsinnut
sunniuteqartumik kinguneqanngillat. Inuit Ataqatigiinniilli isumalluarfigaarput
siunissami nunarput angeqisoq isorartoqisorlu aatsitassanik iluaquteqarluni
ingerlalerumaartoq. Taamaammat taassuma tungaasigut iliuutsit
ingerlaannartariaqarput, aningaasalli annertussusaat misissorneqartariaqarpoq,
aningaasanimmi atorluaanikkut aningaasat ilaasa suliffissanut
nuunneqarsinnaaneri nalilersorneqartariaqarluni.
Tassani soorlu aatsitassanik ujarlernermi
qulimiguulimmik attartornerit akisunerujussui aningaasatigut qaffasinneranut
pissutaaqataasut oqaatigineqarput.
Inuit Ataqatigiinniit
misissorneqartariaqarsoraarput timmisartuaqqamik imaluunniit qulimiguulimmik
ataatsimoorussamik allamik atuisinnaasunik piseqatigiinnikkut aningaasartuutit
appartinneqarsinnaannginnersut. Soorlu Tele-Post allakkisarnikkut mannamut
timmisartunik marlunnik pisinermigut aningaasartuutinik sipaaruteqarsimasoq, allaallu
timmisartuussisinnaalluni nassiussat akii
qaffatsinngikkaluarlugit.Takorloorneqarsinnaavorlu taama iliornikkut
aatsitassarsiornermi misissuinerit annertusineqarsinnaaneri.
Takornariaqarneq inuussutissarsiutit
pingaaruteqartut sisamaattut taaneqartarpoq, qujanartumillu
ineriartortinneqarluni. Maannamulli 1990-ikkut aallartinnerani
isumalluarnaqisumik Inatsisartut anguniakkatut siunniussaat suli
anguneqaqqajanngillat. Qanorlu aningaasarsiornikkut iluaqutaatigineranik
kisitsisit nalorninartinneqartuarlutik.
Takornariaqarneq pimoorussamik nunatsinni
ineriartortinneqassappat Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut ullumerniit
takornariaqarnermik tunngatillugu annertuneroqisumik ilinniartitsinerit
ingerlanneqartariaqartut.
Takornariaqarneq aallaavigalugu
pikkorissaanerit Greenland Tourism kisiat isumalluutiginagu nunatsinnut
ilinniartitaanernut allanut ilanngullugu ingerlanneqartariaqalerput, tassami
ullumikkut ineriartortinneqarnerata arriippallaarneranut patsisaaqataammat
nunatsinni taamatut ingerlatsinermut ilisimasakippallaarnerput. Inuit
Ataqatigiinniilli isumaqarpugut innuttaasut inorsinnagit pisinnaasaalli
aallaavigalugit naqqaniit ilinniartitsinermik aallarniisoqartariaqartoq, soorlu
STI-p nalinganik ilinniarfiusinnaasunik qaffasinnerusunullu ingerlanissamut
periarfissiisunik. Taamaaliunngikkuttami takornariaqarnermi avataaniit
tikisitsisarnerit maanna aallartereersimasut ingerlajuassapput uagullu
annertunerusumik isiginnaartuuginnarluta.
Nutaanik isilerluta inuussutissarsiutit ilungersuullugit
pingaartillugillu aallunnerusariaqalerpagut. Taamaaliunngikkuttami nunatta
aningaasaqarniarnera pitsanngorunnanngilaq, pitsanngunngippallu nunatsinni
pisariaqartinneqaqisunut allanut akissaqalernavianngilagut.
Pisinnaasat ineriartortinnerat pillugu
nassuiaammi suliffeqarfimnnik aallarniiniarnermi pisinnaasat ilisimasallu
annertusarnissaat pingaartinneqarpoq. Tamatumani pitsaasumik siunnersorneqarneq
malittarisassat paasiuminartut erseqqissullu ilinniartitsineq
pikkoriissaasarnerlu, kiisalu pilersaarusiorluakkamik inuussutissarsiutinut a
ningaasalersuinermut tunngasut ataqatigiissaarluakkamik ingerlannissaat
pisariaqarluinnartoq, Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut. Tassami
inuuiaqatigiinni nunami sullivinnik annertunerusumik pilersitsisoqassappat
taamatut aallarniiniartut maanaannaq unittuunnginnissaat anguniarlugu
ilisimasaasa annertusartuarnissaat pisariaqarpoq. Siullermik pisariaqarpoq
ersarissassallugu taamatut pikkorissaasanerni ilinniartitsinernilu
pisariaqartitsinerit qanoq annertutiginersut.
Taamatut pikkorissaasarnernik
pilersaarusiornermi nunatsinni pigeriikkatta atorluarnissaat
siunniuttariaqarpoq. Ilinniarfiit aningaasarsiornikkut ingerlatsinermik
nioqqutissiornermullu attuumassuteqartut Sulisa A/S, Greenland Resources,
Greenland Tourism, kommunit, Namminersornerullutik Oqartussat, namminersortut
ilinniarfiillu suleqataaffigisaanik pikkorissaanernik assigiinngitsunik
pilersitsinissami suleqataasoqartariaqarpoq.
Inuit ataasiakkaarlutik imaluunniit
piginneqatigiillutik suliffeqarfinnik ingerlatsiniarunik aallarnisaaneq,
aqutsisinnaaneq mianersorfissallu suuneri ilisimasariaqarpaat, tamatumanilu
aaqqissuussaasumik pikkorissaanerit ilinniartitsinerillu ingerlanneqarnissaat
pisariaqarluinnarpoq.
Pisinnaasaq ineriartortinneri
eqqarsaatigalugit tunisassiaasinnaasunik nassaarsiorlunilu
ineriartortitsiuarnissaq pinngitsoorneqarsinnaanngilaq. Tassani nunami
suliffiit amerlineqassappata tunisassiassat nutaat nassaarineqartariaqarput,
tamannalu pillugu Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut ukiarmi siunnersuuterput
upernaarlu manna ataatsimiinnermi kingusinnerusukkut oqaluuserineqartussaq
piviusunngortinneqartariaqartoq.
Pisuussutivut atorneqanngitsut
amerlavallaaqaat, nunatsinni tunisassiassanik nutaanik nassaarsiortarnissaq
pisariaqarpoq, tassami nalunanngitsumik nunatsinni inuppassuaqarpoq
isumassarsiullaqqissunik atorluanngisatsinnik, taakkulu ataatsimut
katersueqalernitigut isumassarsiallu nutaat saqqummilaartinnerisigut
tunisassiassat nutaat aallarnisarnissaat aqqutissiuunneqarsinnaavoq.
Isumassarsiullaqqissuseq
annertusarneqarsinnaavoq isumassarsiullaqqinnerpaanik akissarsititsisarnikkut,
aallarnisaaniarnermilu kommunit, namminersortut aallarneerusuttullu
saaffissaqartuarnerisigut. Taamaalilluni aamma suliffissaqartitsiniarnermi
aningaasat siunertaqarnerusumik atorniarneqalersinnaassallutik.
Tamatuma aamma upernaap manna
ataatsimiinnerup ingerlanerani oqaluuserinissaa Inuit Ataqatigiinniit
qilanaaraarput.
Inuussutissarsiutinik nutaanik
aallarnisaaniaraanni aningaasaq avaqqunneqarsinnaanngilaq, oqaatsillumi
qanorluunniit kusanartigigaluarpata aningaasaq apeqqutaajuartarpoq.
Ullumikkut aallarnisaasunut
inissisimanerput eqqarsaatigalugu aningaasaleerusussutsip pilerinarsarnissaa
inatsisitigullu naleqqussaalluni iliuuseqarnissat pisariaqarluinnartut Inuit
Ataqatigiinniit isumaqarpugut.
Inatsisillu taakku nunanut allanut
naleqqussartuarlugillu eqqummaariffiginissaat pisariaqarpoq. Taasuma saniatigut
periarfissat tungaatigut qaammarsaajuarnissaq paasisitsiniaanissarlu Inuit
Ataqatigiinniit kaammattuutigerusupparput.
Aallarnisaaniarnissami
aningaasaliisinnaasut eqqarsaatigalugit periarfissat assigiinngitsut
qulaajaaffigalugillu misissorneqartariaqarput. Namminersortut,
soraarnermusiamut aningaasaateqarfiit, aningaaseriviit, Danmarkimi, nunani
avannarlerni EU-milu aningaasaliisinnaasut eqqummaariffiunerusariaqarput.
Nunatsinni ingerlatsiniaraanni ilisimasariaqakkanik
paasissutissiilluartarnissat, ilaatigut quppersagaliornikkut, video-liornikkut,
internetikkut il.il. ingerlanneqarsinnaapput.
Paasisitsiniaanerit aningaaseriviit
inuussutissarsiornermik siuarsarnermik suliaqartut, siuarsaanermik suliaqartut,
kommunit, Namminersornerullutillu Oqartussat namminersortullu suleqatigiinnerisigut
ingerlanneqarsinnaapput, soorlu ullumikkut Greenland Tourism kusanartumik
nunarput avammut nittarsartaraa.
Nunamili allamiut kisiisa
isumalluutiginagit Inuit Ataqatigiinniit pingaaruteqarluinnartutut isigaarput
nunatsinni suliffinni aallartisaanermi piginneqatigeriaaseq pillugu
qaammarsaalluarnissaq. Tassami imaanngilaq Namminersornerulluni oqartussaanerup
eqqunneqarnerata kinguninngua nunatsinni piginneqatigiilluni aallarnisaanerit
iluatsinngimmata tamanna aallutissanngikkipput. Maannami ilisimasagut
malillugit naggueqatigut Nunavimmi Nunavumilu piginneqatigiinnikkut
ajunngilluinnartumik arlalitsigut ingerlatsipput.
Nunaqavissut, kattuffiit,
inuussutissarsiornermik ingerlataqartut sulisullu piginneqatigiillutik ingerlatsisinnaaneri
annertunerusumik nunatsinni ineriartortinneqartariaqarput. Tamannalu
pisinnaavoq naggueqatitta misilittagaanik atorluaanikkut. Tassami 2000-imi
aningaasarsiornikkut inuussutissarsiornikkullu ilisimatuut ilisimatusartullu
nunani assigiinngitsuneersut 19-it Ilulissani isumasioqatigiinnerminni
oqaatigaat periuseq tamanna issittumi nunalinnut tulluunneerpaasoq.
Periuutsit allat
isiginiarnerusariaqalerpavut Europamiut periuusaat ilaatigut nunatsinnut
tulluanngitsut iluatsittuaannanngitsullu kisiisa pinnagit. Tamanna
inuussutissarsiutit ineriartortinnissaanni pingaaruteqarluinnartutut Inuit
Ataqatigiinniit isigaarput.
Inuit Ataqatigiinniit isumaqatigaarput
nalunaarusiami oqartoqarmat maanna apeqquserneqartariaqanngitsoq kommunit
akornanni suleqatigiittoqassanersoq, apeqqutaasorli qanoq kikkullu akornanni
suleqatigiinneq ingerlanneqassanersoq.
Tamannami ukiuni arlalinngortuni Inuit
Ataqatigiinniit saqqummiuttuaratsigu.
Pissuseq tamanna, kommunit akornanni
unammilleqatigiittarneq, qaangerneqartariaqalerpoq. Nunamimi taama
isorartutigisumi inuttunngitsigisumilu inuugatta ikioqatigiilluta
inuussutissarsiornikkut kivitseqatigiinnissarput pimoorullugu
aalluttariaqalerparput. Tamannalu oqaasiinnaanani
piviusunngortinniartariaqalerpoq.
Kommunit qanitariit suleqatigiiffiit
aqqutigalugit ataatsimoorussamik inuussutissarsiutitigut
siunnersuisooqatigiiffiit pilersinneqartariaqarput, politikkerinik, kommunimi
inuussutissarsiornermi siunnersortinik namminersortunillu peqataaffigineqartut.
Kommunit inuussutissarsiutitigut pilersaarutaat kommuninut ataasiakkaanut
pisinnaasanullu tulluussakkamik ingerlanneqartariaqarput, tamatumani
illoqarfiit kisimik pinnatik, aamma nunaqarfiit inuussutissarsiornikkut
ineriartortitsiviginissaat pisariaqarpoq. Tamatumanilu ataqatigiisaarinissaq
avaqqunneqarsinnaanngilaq.
Tamannarpiaq anguniarlugu ullumikkut
oqaluuserisassamik Inuit Ataqatigiinniit siunnersuuteqarpugut oqaluuserinerani
uterfigisassatsinnik. Tassami Inuit Ataqatigiinniit isumaqaratta maanna
piffissanngortoq oqaluinnarani timitaliinissaq.
Pisariaqarpoq siunertalimmik soorlu
mandtiimit atorlugit aningaasaliissutaasartut siunertaat malillugit
atorneqalernissaat, imaanngitsoq ikiorsiissutaannartut nunguppatalu suliap
unitsinneqarneranik kinguneqartumik annermik atorneqassasut. Tamanna
kommunikkaartumik pilersaarusiorluarnikkut pitsanngorsarneqarsinnaavoq.
Sulisa A/S, Greenland Resources Greenland
Tourismilu siunnersuisartutut atornerisa avissaanganerat
nalilersorneqaqitariaqartoq Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut. Tassami
sumiluunniit inuit ataatsimoortillugit atorluarnerisigut suliat
pisariinnerusumik akikinnerusumillu ingerlanneqarsinnaaneri tamatta
ilisimavarput.
Ullumikkut avataaniit nunatsinnut
nerisassanik tikisitsisarnerit annertoqaat. Tassami avataaniit tikisittakkavut
2002-mi 146 million koruuninik naleqarmata. Tamanna nunatsinni kalaalimernginik
atorluaanerunikkut ineriartortitsinikkullu annikillisikkiartuaarsinnaavarput.
Ilisimasatsitummi kalaaliminerpassuit
tunitsivissaqannginneq aaqqissuussilluarsimannginnerlu pissutaallutik
atorluarneqarsimanngimmata. Taamaattumik Inuit Ataqatigiinniit siusinnerusukkut
kaammattuutigisimasarput kalaalimerngit atorluarnerunissaannik siunertaqartumik
attuumassuteqartut tamarmik peqataaffigisaannik tusarniaanissap piaartumik
piviusunngortinniarnissaa kaammattuutigerusupparput. Tassami atorluaanerunissaq
siunertaralugu Inatsisartuni malunnaatilimmik iliuuseqalissagutta
piviusunngortitsinissamut sakkussaqarluartariaqarpugut,
periarfissaasinnaasunillu ilisimasaqarnerusariaqarluta. Taamaliornikkut
nioqqutissat qanoq iliorluni inatsit suut suliniutillu suut aqqutigalugit
ingerlanneqassanersut qulaajarneqarsinnaammata.
Kalaalimerngit kulturitsinnut
takornariaqarnermi peqqinnissamullu pingaaruteqarput. Inuit Ataqatigiinniit
nuannaarutigaarput neriniartarfinni atorneqarneri annertusiartormat, sulili
annertunerusinnaapput.
Napparsimaveqarfinni, utoqqaat illuini,
ilinniarfeqarfinni allamilumi suli annertunerusumik nerisassiatut
atorneqarsinnaaneri ammaffigineqarnerusariaqarput.
Maluginiarparpullumi qallunaat nunaanni
suliffeqarfinni taamaattuni nerisassiornermi najoqqutaasinnaasunik
peqartartoq. Nunatsinnilu peqarani. Taamaattunik peqartoqalernissaa Inuit
Ataqatigiinniit kaammattuutigerusupparput. Taamaalilluni aamma piniartut
qulakkeerinninnerumik tunitsiveqalernissaat anguneqarsinnaammat.
Sooq KNAPK sinerissamilu
immikkoortortaqarfiit piniartoqatigiinnit pilersitsisinnaanngillat?
Bestilliisoqartarsinnaavoq tunineqanngitsullu qerititsiveqarnikkut
sillimmatigisarlugit. Sooq sinerissami NUKA A/S-ip ingerlassinnaanngisai
aalisartut piniartullu peqatigiiffiinut ingerlatassanngorlugit
tunniunneqarsinnaanngillat.
Qitiusumik aqutsineq piunnaarlugu piniartut
namminneq akisussaaqataallutik ingerlatsisinnaanerat
ammaffiginerusariaqalerpoq. Tamatumanilu aamma nunaqqataasut sulisullu piginneqataasinnaaneri
aqqutissiuunneqarsinnaagaluarlutik.
Sanaluttarnerup aaqqissuussaanerusumik
ingerlanneqalersinissaannut Inuit Ataqatigiinniit 1990-ikkut qeqqata missaani
siunnersuuteqarpugut. Nuannaarutigaarpullu sanalunnermi ullumikkut
pikkorissaasarnerit ingerlanneqalersimammata. Aammalu Qeqertarsuarmi kommuni
peqatigalugu pikkorissaasarfimmik pilersitsisoqarsimammat nuna tamakkerlugu
atorneqarsinnaasumik. Kiisalu aamma Maniitsumi pilersaartoqarluni.
Kulturerput toqqammavigaarput
nittarsaattuarnissaalu pisariaqarpoq. Taamaattumik suli ullumikkut
annertuneroqisumik eqqumiitsuliornikkut isiginnaartitsinikkut nipilersornikkullu
ineriartortitsinissarput pisariaqarpoq. Sanalunneq eqqumiitsuliornerlu avammut
nioqqutaasinnaasut pingaartut ilagaat. Tamaattumik taakku inuussutissarsiutit
nunatsinni pingaarutillit sukat tallimaattut inissittariaqarput. Sukumiisumillu
ineriartortillugit.
Taamaaliornikkummi tamanna inuiattut
nukittorsaatigisussaavarput avammut ersarinnerusumik nittarsaassinnaassaagut.
Takornariaqarnermilu neqeroorutigisinnaasagut annertusillutik.
Inuit Ataqatigiinniit nunatsinni allanik
isumalluuteqarpallaarata imminut napatilluta ingerlatsinissarput
pingaaruteqarluinnartutut isigaarput. Tassami nunatta namminersortutut
ingerlassagutta ullumikkornit annerusumik inuussutissarsiornikkut
pitsaanerusumik ingerlasariaqarpugut.
Inuiaqatigiinni qaammarsaaneq
pilersaarusiorluarneq ersarissunillu anguniakkanik tunaartaqarneq tamatumani
pisariaqarluinnarput. Taamaattumik Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut
inuussutissarsiornikkut siuarsaaneq pimoorullugu ingerlanneqassappat
inuussutissarsiorneq nunallu iluani pissutsit nutaanik isilerluni
aaqqissuunneqartariaqartut.
Tamannalu anguniassagaanni
inuussutissarsiornermi nunallu iluani pissutsit pillugit immikkut
Naalakkersuisoqarfeqalernissaq pisariaqarluinnarpoq. Taamaaliornikkummi aatsaat
ataqatigiissaarluakkamik pimoorussamillu ineriartortitsineq
ingerlanneqarsinnaammat.
Nutaamik eqqarsarneq pisuussutinik
ilisimasanillu atorluaaneq eqaatsumillu aaqqissuussineq pilersaarusiorluarnerlu
nunatta namminersulernissaanut aqqutaassapput. Tamatumanilu Inuit
Ataqatigiinniit piareersimavugut suleqataanissatsinnut. Taamatut oqaaseqarluta
inuussutissarsiutit pillugit nassuiaat Inuit Ataqatigiinniit
oqaaseqarfigaarput.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Maliinannguaq Markussen-Mølgaard qutsavigaarput.Taava tulliulluni oqaaseqassaaq Mogens Kleist, Kattusseqatigiit. Tullerissavaalu Otto Steenholdt.
Mogens Kleist, Kattusseqatigiit
oqaaseqartuat.
Qujanaq. Inuussutissarsiutinik siuarsaaneq
pillugu nassuiaat Naalakkersuisut Siulittaasuata saqqummiussaa
Kattusseqatigiinniit imatut oqaaseqaateqarfigissavarput.
Inuussutissarsiuteqarnerup nunatsinni
siuarsarneqarnissaannut saqqummiunneqartut taperserlugit Kattusseqatigiinniit
oqaatigissavarput Naalakkersuisut Siulittaasuata taakkartugai arlalissuit
soqutiginaateqartutut taaneqarsinnaapput.
Tassami sumiiffinni ataasiakkaani
aallartitsisarnerit suugaluilluunniit imaluunniit isumassarsiat
iluaqutaasinnaasut ammaffigisariaqartut Kattusseqatigiinniit
oqaatigerusukkatsigit.
Taamaattorli Kattusseqatigiinniit
oqaatigerusupparput ullumikkut inuussutissarsiornermi aallartissinnaasat
killeqarmata nunatta isorartunerujussua pissutigalugu ingammik illoqarfinni
sikusartuniittuni.
Suliffeqarfinnik ataavartunik
aningaasanillu isertitsissutaasinnaasunik pilersitsisinnaanerat ullumikkut
annertuumik killeqareerput. Oqaatigissavarput ullumikkumiit siunissaq
ungasinnerusoq isigalugu tassalu ukiut 10-15-it maannakkumiit sukumiisumik
isiginiartariaqarparput sukumiisumik pilersaarusiorniarutta.
Nunarpummi ukiuni taakkunani
aningaasarsiornikkut angallannikkut aalisarnikkut takornariaqarnikkut
minnerunngitsumillu ineqarnikkut qanoq isikkoqassanersoq qimerloortariaqaratsigu.
Ullumikkummi anguniagassagut piffissami
tassani qanoq iliornikkut anguniarneqarsinnaanissaat sukumiisumik
pilersaarusiornikkut aatsaat angusinnaagatsigit.
Inuussutissarsiutinik siuarsaaniarnermi
pinngitsoorata suliffeqarfiit pioreersut piumasaqaataat minnerunngitsumillu
anguniagaat eqqaamasariaqarpagut.
Suliffeqarfiit ataasiakkaat suut
ilinniartitaanikkut pisariaqartippaat. Aammalu suliassaqarniarnermikkut suut
pisariaqartippaat. Illuatungaatigullu uagut inatsisitigut nalimmassaanissarput
ataatsimoorluta qissimittariaqarparput. Sulitsisut piumasaqaataat aammalu
inatsisiliortut anguniagaat toqqammavigalugit.
Aatsaat taamaasiornikkut nunatsinni
pisariaqartitat ataatsimoorluta aaqqiivigilissavagut. Minnerunngitsumillu nuna
tamakkerlugu aammalu piffinni ataasiakkaani pisariaqartitsineq atatsimut
eqqarsaatigissagutsigit.
Politikkikkut ersarinnerusumik
anguniagassatta ilagisariaqarpaat ilinniartitaanerup ullumikkut
nalimmassarneqarnissaa suliffeqarfiit qanimut suleqatigalugit. Taamatut
iliornermi pingaaruteqarpoq paasissallugu suliffeqarfiit qanoq
ilinniartitaanermut nalimmassarneqarnissaat. Illuatungaatigullu
ilinniartitaanerup suliffeqarfinnut taamatut unammillerneqarnissaat.
Sulisa A/S-ip ullumikkut annertunerusumik
atorluarneqarnera nuannaarutigaarput. Taamaattorli aallarnissaaniarnermi
aporfiusartut annertunerusumik eqqumaffigineqarnissaat taakkartorusullugit.
Aallartitsiniarnerni amigaataasartut ilaat tassalu aningaasatigut
allaffissornikkut aammalu tunisassiat avammut tuniniarneqaranni
ajornartorsiutaasartut eqqumaffiginerulernissaat oqaatigerusupparput.
Ullumikkut kommunit ataasiakkaat inuussutissarsiornermik siunnersortinik peqarput. Aammalu erhvervsråde-nik peqarlutik. Taamaattorli kommunit minnerusut taamatut allartitsisinnaanissaat killeqarput. Amerlanertigut aningaasat peqqutaallutik. Pissutsit taamaattut annertunerusumik eqqumaffigineqarnissaat Kattusseqatigiinniit oqaatigerusuppagut.
Inuussutissarsiutinik kommunit ataasiakkaat aallartitsiniaraluarlutik imaluunniit aningaasaleerusukkarluarlutik inatsisitigut aporfeqartut arlalissuupput.
Assersuutitut taasinnaasatta ilagaat Upernavimmi aalisarnikkut siuarsaaniarnikkut inatsisit aporfiuneri. Kommuni aalisarnermut inuussutissarsiornermi iluarsaaqataarusukkaluarluni ullumikkut inatsisitigut aporfeqarpoq.
Pissutsit taamaattut ilumut qanimut qissimitassatut Kattusseqatigiinniit oqaatigerusuppagut.
Kattusseqatigiinniit aamma isumaqarpugut nunatta pissarititai pitsaanerpaamik atorluarniarutsigit taava nunatsinni ullumikkut qissimittariaqartutut isigatsigit imaanngitsoq kommunit ataasiakkaat annertunerusumik piginneqataalernissaat imaluunniit aningaasaleeqataanissaat annertunersusoq anguniarneqassasoq.
Kisiannili inuussutissarsiornermi aallartisaaniarnermi ikiuutaasinnaasussat ammaffigineqarnissaat Kattusseqatigiinniit oqaatigerusukkatsigit.
Kommunit imminnut qanittut qanimut suleqatigiillutik inuussutissarsiutitigut anguniagaqarsinnaanissaat annertunerusumik aammattaaq ammaffigineqarnissaat oqaatigerusupparput.
Suliniutimmi pitsaasut ikioqatigiinnikkut aatsaat anguneqarsinnaammata. Kujataani kommunit qeqqani kommunit Qeqertarsuup tunuani kommunit imminnut annertuumik suleqatigiinnerat assersuutigisinnaavarput. Kommunillu avinngarusimasuniittut aammattaaq ammaffigineqarsinnaanissaat eqqumaffigineqarsinnaanissaallu tungitsinniit oqaatigerusuppagut.
Ilanngullugu taarusupparput ukiuni kingullerni Narsap kommuniat Sikublockimik kommunip atuuilluarnera nersualaartariaqartoq. Ajoraluartumilli nunatta sineriaani suli annertunerusumik Sikublock atorneqangimmat. Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut tunisassiaq Sikublock annertunerusumik nunatta sineriaani atorneqarnerusariaqartoq. Namminersornerullutik Oqartussat, A/S Inissiaatileqatigiiffik INI kommunillu suleqatigalugit.
Aallarniinermi oqaatigineqareersut ilagaat inuussutissarsiortut atugaannik nalinginnaasumik pitsanngorsaanissat. Piginnaanngorsaanerit aammalu suliniutit aalajangersimasut sammitinneqartariaqartut.
Oqaatsit kusanartut. Taamaattorli nunatsinni inuussutissarsiutinik siuarsaanermik maannamut pigeriikkagut suli pitsaanerpaamik atorluartariaqartut Kattusseqatigiinniit oqaatigerusuppagut.
Taamatut siuarsaanissami suleqatigiissinnaasut arlalissuupput. Ilaat taakkartorsinnaavagut tassalu ilinniarfiit, Sanaartornermut Ilinniarfik, Saviminilerinermik Ilinniarfik, Sulisitsisut, Grønlands Arbejdsgiverforening, SIK, KANUKOKA, KNAPK aammalu minnerunngitsumik Namminersornerullutik Oqartussat.
Ataatsimut suleqatigiinnerummi kingunerisarpaa angusassaq pitsaasoq anguneqarsinnaasartoq. Taamatut naatsumik oqaaseqarluta saqqummiussat Naalakkersuisut Siulittaasuata saqqummiussai tusaatissatut tiguvagut. Aammalu oqallinnissamut ammaqataassalluta. Qujanaq.
Otto Steenholdt, attaviitsoq.
Taanna
saqqummiussaq suli atuartinnagu nammineerluni eqqarsaatersorneq
aallarnerfigalugu isumaqarpunga ullumikkut inuussutissarsiorneq ataatsimut
isigalugu nakeriallannartuusoq. Taamak oqarpunga inuussutissarsiutit
suulluunniit pigeriikkagut eqqarsaatigissagutsigit uumassusiliinnavinninngaanniit
aallartittut amerlavallaaqimmata. Pingaartumik immaminngaaniit pisuusut.
Immikkoortoq tassani soqutigalugu
isiginnaarluarsimasara tassaavoq apeqqut suut aallartinneqarsinnaanersut.
Tassani takuneqarsinnaapput aamma
uumassusisillit kisimik tikkuarneqartut. Taakku tamarmik inunnit
uumasuutigineqarlutik amerliartortinneqanngillat. Pinngortitap nammineerluni
amerliartortinniagarai. Nalunngisatsigullu taamaattoqaleraangat
eqqisisitsiniaqatigiit akuliuttarput ingerlaqqeriarneq ajornarsisilluta.
Taaneqartut taakku uniffigisakka
soqutiginarnerusullu tassaapput umimmaat. Aamma savat, taakkua tassa
nerisillugit alliartortitat allatulli siunissami isumalluutaalluarsinnaasut.
Kapisillit uumatillugit suli aallartinngilagut. Sanilitta taamannaannavik
iluanaarutigigaat.
Eqaluit aamma taamatut
pisassaraluagut suli aamma aallartinngilagut. Appaliarsuit taaneqarsimappummi
kisianni qanoq sivisutigissava? Isoriuartarpakka fabrikkiliuunneqartarneri.
Nammineq uumatillugit suliarisimanngisat. Tassa taamaattumik uanga
siunnerfigisara unaavoq: Sapinngisamik nammineq uumatitsilluni
illersorneqarsinnaasumik amerliartortitsineq, nammineq taamaaliunngisat
tamatigut akuliuffigineqartarmata.
Soorlu massakkorpiaq piniartortatta
aamma timmiarniartarnertik nuannaarutigeruttoraat oqaatsima aatsaannguaq
eqqorluinnarlugit naqissuserpai. Piniartoqarsinnajunnaarpoq. Taamak oqaraanni
ajunnginneruvoq. Nammineerluta amerliartortissimannginnatsigit pinngortitap
kisimiilluni uagutsinnut aqqussaartittagai fabrikkiliuunneqartartillugit taanna
sivisuumik inuussutissarsiutissatuut naatsorsuunneqarsinnaanngilaq.
Kikkunukua aamma sulisoriniarigut.
Qiviaannarsigit utoqqalinersiutillit. Inatsisitigoortumik suleqqusaanngitsut.
Taamak oqaraanni ajunnginneruvoq. Sulerusuttukassaat aningaasarsilaartullu
peerit! Tassa taanna aamma inuussutissarsiutinut ingerlatsiniarnermut
akornutaasut ilagilluinnarpaat. Taakkununnga kajungernarunnaarpoq sulinissaq
ingerlatseqataarusukkaluit kajumissuseerupput.
Taamaattumik uani oqaasissakka
immaqa soqutinarpallaartorujussuunngillat tassa inuussutissarsiutit
siuarsagassat tassami piviusunngortereerneqarsimappata tamakkua takorlooraanni
assaap illuata inuai qaangersimagunanngilaat.
Oqaatigiuarparput inuussutissarsiut
ataasiinnarmik noqartilik siunissami annilaanganartuusoq. Tamannalumi aamma
malugereersimavarput aalisarneq eqqarsaatigiinnarutsigu.
Inuussutissarsiutaasinnaasunik
aallarnisaasinnaasut tamatigut iluatsikkajunngillat. Takutitsisartulli
aallarnisagassatut piukkutaq tutsuiginarnersoq. Kisianni tamatta
nassuerutigisariaqarparput aallarnisaassussaaneq aamma inuttaminut
kingunipiloqariataartarpoq.
Pingaartumik pisortanit
ilalersorneqanngikkuni. Uagut nunatsinni maani tuniniaanermik
qaatuussaqanngilagut. Tuniniaaneq amerlaqisunik kanngugineqartarpoq. Tassa
qangaaniilli ilami tassa uagut ileqqoraarput tunniussineq tassa tamanit
orniginerusarlutigu. Akeqanngitsumik tunniussineq.
Amigaataajuartoq tassaavoq
sumininnguugaluartumik akilersillugu tunisinerup ingerlatiinnarneqarluni
iluanaarutaalersinnaaneranik nuannaaruteqalertarneq. Soorunami sanaluttarneq
eqqarsaatigissagaanni tamanna ingerlalersimavoq, kisianni tuniniaaneq
erseqqarinnerulersimavoq pajuttorneq ileqquujunnaarluni.
Uanga isumaqartuarpunga maani
nunatsinni suugaluartuni tuniniaalaarsinnaaneq pisortanit pisortanit
nakkutigineqarpallaartoq.
Soorlumi kina sumik tunisisimappat pisortat
akuliuteriataartartut. Ujarlugu qanoq aningaasarsigavit taavalu kingornatigut
pillallarlugu. Inuussutissarsiuteqarumalluni allagartamik piniarneq taassumalu
aamma kingornagut inatsisitigut piumasaasut aqqusaartornissaat amerlarnernit
piumaneqanngilaq. Aallartilluarniaraluarluni kikkut tamajusaasa
pulaartoqqaarlugit qanoq issuseq suut tamaasa oqaatiginissaat
aallartitsiniartumut iluami nangartaataapput.
Suliffiuteqarniassagaanni sulisut
qassiunissaat apeqqutaasaqaaq. Sulisut aalajangersumik akissarsereerpata
oorillu sinneqalaarpata piginnittoq aatsaat akissarsilaarsinnaavoq. Tamakkua
pileraangata oqaaseq una tusarneq ajornarunnaartarpoq. Suliffimmi sulisuugaanni
eqqasuuteqarnannginnerusoq. Tassa suliffiuteqarnissaq taamaalilluni
aallaqqaataaniilli mattunneqamisaareerpoq.
Suliffimmik pilersitsiniaraluartunut
sulisut peqatigiiffimmikkut aalajangersakkanik taakkununngalu qujanartumik
qaffariartuinnartunik akissarsiaqarneri aallartinnisartup akissaqartinngilai.
Ilami aningaasaatilissuit nunanik suliffinnik pilersitsiviusinnaasunik
silarsuarmi tamarmi ujarlernerminni nunarput pilersitsivigissallugu
pileriginngivippaat.
Sulisuusinnaasut akissarsiaat
qaffasippallaarujussuaqimmatagooq. Taamak uparuaanera siulliunngilaq. Ilami
maani aamma oqaatigereersimavara teknologimik taasaq Danmark-iminngaaniit
allaat nunatsinni piukkunneqalersimagaluartoq suliffittut aalajaatsutut
aallartitassaq, kisianni sulisussat akissarsiaat qaffasippallaarujussuaqaat.
Nunatsinni suliffissaaniaraluaq taamaatinneqarpoq nunanullu kangillernut
nuunneqarluni.
Immaqa eqqarsaatissatta
annersarilinnguatsiaraat ilaarsiinnarluni sulisunik taamannarujussuaq
aningaasanik qaffaaqattaarneq aamma suliffissanik pilersitsiniarnermut
assupilorujussuaq uniffiusoq ingerlaqqinnissaraluatsinnillu
unittoortitsilluinnarluni. Taamak oqarnera sulisartunut
ajorniutiginianngilara, kisiannilu suliffinnik pilersitsinissamut ikkarluk
taanna angisooq isumaqarpunga qaangiinnarneqarsinnaanngitsoq.
Saqqummiussaq
sullulinngorsinnaasunik tigussaasunik saqqummiussaqarluni paasinartumik
tikkuagaqanngilaq. Inuussutissarsiutinik siuarsaanerup pitsaanerusumik
aaqqissuunneqarnissaa uteqattaarneqartuarpoq. Inuussutissarsiutilli sorpiaat
pitsanngorsaavigineqartullu ersarissumik taaneqanngillat.
Piginnaanngorsaanissaq aasiit
siunniunneqarpoq. Sumulli piginnaanngorsaanissaq taaneqarani. Suliffiup
alliartornermini pitsanngorsaatit sulisullu amerliartornissaat
peqqissaarulluinnarlugu nakkutigisarpaat. Suliffissaq sunaanersoq taanagulu
piginnaanngorsaaneq salliutinneqarsinnaanngilaq.
Ullut qitiusumik nunami
suliniartoqalernissaanik utaqqisinnaaffiit qaangiuttut saqqummiussisup
oqaatigaa.
Uannut siunissaq assut
nalorninarsiartorpoq. Innuttaasugut suliffinnik aallartitsisussatut aamma
aningaasarpassuaateqanngilagut. Taamaattormi oqallattaarpugut avataaniit
aningaasaliisussat taannaana aamma eqqarsaatigisimagiga Royal Greenlandip
siulersuisui allanngormata. Taakkua siulii uanga sulissutiginiarninni
ilagitissimavakka. Inuit ilisarisimaneqarluartut silarsuarmik aningaaserivinni
ministeriusimasut Danmarkimi tassaassasut reklametut takutitassat aajukua
tatigalugit ingerlatsivissami sulisussat. Taakkua taarsernerisigut
utoqqatserpunga tusangiasaarinnginnama.
Taakkua taarsernerisigut
annilaanngatigaara nunatsinni oqaaseq oqaaserineqartuartoq uagunuku pigut
taanna oqaaseq taanna nipiutillugu kalaalinngorsaanersuarlu salliutittutut
isikkulerlugu avatitsinni aningaasaliisusssanut tutsiutereersimannguatsiartoq.
Nalunngilagummi aningaasanik aningaasaliisinnaasut avatitsinniittut nunami
naalakkersuinerup pissusii iluamik takorlooqqissaartaraat takullugillu
aningaasaliissagunik tutsuiginartumik aningaasaliiffissartik sulissanersoq.
Tamanna uanga apeqquserujussuarpara
taamatut ingerlaaseqaannassagutta avataaniit aningaasaliisussanik amerlasuunik
isumaqarpunga nassaassaarukkiartortugut.
Saqqummiussaq oqaatigissavara assut
oqaasissaaleqiffigalugu. Inuit kikkulluunniit sanalutaminnik
aalisarsinnaasaminnik allanillu pisarisimasaminnik imminnut tassa pisortanit
nakkutigineqarpallaanngitsumik tuniniaasinnaanerat ammaanneqartariaqalerpoq.
Taamaasiornikkut aatsaat aallarnisarneq tunngavissinneqassammat. Taamak
naatsuinnarmik oqaaseqarpunga.
Per Berthelsen, attaviitsoq.
Nassuiaasiaq annertujaaq
tikilluaqqulluarlugu uanga tunginnit oqaaseqarfigissavara. Siunnerfik tassalu aallartitsiumasut
suliffeqarfiillu qitiutillugit nunatsinni siunissami ingerlaavartussanik
inuussutissarsiutinik pilersitsiortorsinnaanissamik kaammattuijumanermik
aqqutissiueqataajumarnemillu imaqartoq isumaqatigilluinnarpara.
Nunattami
pisariaqartilluinnalernikuuvaa immamit pisuussutsit pisortallu
aningaasaliissuteqartarnerat kisiisa isumalluutigijunnaarlugit nunamittaaq
ingerlasunik inuiaqatigiinni aningaasanik isaatitseqataasuullutillu avataanit
tikisitsiortornerujussuarmut pakkersimaarinneqataasinnaasunik
pilersitsiortulernissaq. Minnerunngitsumillu ingerlatsivinnik namminersortunik
politikkikkut akuliusimaffigineqanngitsunik.
Maannamummi nunarput
aningaasaqarniarnikkut sanngiitsuararsuuvoq. Isumalluutaasut sammivimmit
ataasiinnaasorujussuarmit aallaaveqarnerat peqqutigalugu.
Ingerlatammi siammasissut nammineq
imminnut napatittut, ingerlatsivissuarnit angitsuunit pisortanit
aningaasalersorneqarnissamik pisariaqartitsiujuartunik ataasiakkaanit
inuiaqatigiinnut aningaasarsiornikkut ikorfartuutaanerat
isasuujannginnerujussuussaaq. Taamallu aningaasaqarniarnikkut ullut
sanngiinnnerusut atorneqartillugit ajutoorsinnaanermi inuiaqatigiinnut
sunniutaat aamma nanertuutaannginnerussallutik.
Taaneqartutut siammasinnerusumik
namminersortunik annertunerusumik tunngaveqalerneq qularnanngitsumik aamma
politikkikkut akaareqatigiinnerulersinnaanermik malitseqartitsisinnaassaaq. Tamannalu
immineq nunap iluani avataaniillumi aningaasaleerusussutsimut
kaammattuutaallualersussaassalluni.
Tamannalu anguneqasssappat
pisariaqarpoq politikkikkut tutsuiginartumik ullutsinni takussaaqisutut
sangujoraaqisumit pinngitsumit piffissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu
pilersaarusiortarnissaq. Taassumalu iluani isumaliutigilluagaasumik
tulleriissaarisoqartarnissaa allanngortitseqattaarani malinneqartumit.
Tamakkumi anguneqassappata
qularinngilluinnarpara annaasaqarfiusinnaasut iliuni allaat
aningaasaliissuteqarnissamik kajungertitsilerneq anguneqarsinnaassasoq.
Tamannalu nunatta mikinngitsumik
pisariaqartippaa. Minnerunngitsumik ukiuni makkunani pisortat
aningaasakilliorfigisaanni.
Tassani pingaartuuvoq, soorlu nalunaarusiami
aamma tamanna annertuumik qitiutinneqartoq, aallartitserusuttut pisortat
tungaannit suleqatiginnikkusussutsimit takutsitsiumassuseqarnissaq.
Tamanna assitigiinngitsutigut
malunnartinneqarsinnaavoq nassuiaasiamilu taaneqartut tassalu quppersagaliuussillunilu
aallartitserusuttunut pikkorissaasinnaaneq ataasiakkaanut
siunnersuinerulersinnaaneq aammalu aallartitsiniartut aallartinniarneranni
ernisussiortuusinnaaneq tamarmik iluatinnaateqarluinnartuupput naammagatilli.
Periarfissallumi allat aamma
makkuusinnaasut uanga takorloorpakka. Akileraarutitigut pisariaqartunullu
ulluinnarni aningaasartuuteqarfiunngitsoortussaanngitsunut soorlu imeqarnermut
innaallagiaqarnermut kiassarnermullu aningaassartuutinut
oqilisaassuteqarsinnaaneq.
Aammalu aallartitserusuttunut
aallarnisarnermi ingerlatsivissanik ininik neqerooruteqarsinnaaneq, soorlu
ilaatigut ataatsimoorussamik naatsorsuuseriveqarlunilu allaffissornermik
ikorfartuuserneqarsinnaasumik tamakkumi inuussutissarsiornikkut
aallartitsiniartut nalinginnaasumik akissaqartinneq ajorpaat.
Nukersorfigissallugillu piffissaalatsivigisarlugit.
Sulili sammmivik ataaseq
inuussutissarsiornikkut namminersorluni aallartikkumasut kaammattornissaannut pingaaruteqarliunnartuuvoq,
tassalu sumiiffiit ataasiakkaat tassalu kommunit ataasiakkaat
aallartitserusussinnaasunut tapersersuisinnaanissaannut eqaannerusumik
periarfissiinissat. Tamannali ullup ingerlanerani immikkut oqaluuserisassanut
ilaammat uterfigeqqikkumaarpara.
Taamatut annikitsumik oqaaseqarlunga
nassuiaasiaq nuannaarutigisara tikilluaaqqoqqillugu timitaliiniarnissamilu
suleqataarusususseqarnera ersarissumik matumuuna nalunaarutigalugu
tusaatissatut tiguara.
Per Rosing-Petersen, Siumut.
Qujanaq. Siumup oqaaseqartuanut
ilassutitut ukua ilanngunniarpakka uanga. Sapaatip akunneri pingasut
qaangiuppata majip aallaqqaataani ukiut sissamanngussavagut inuit nunaanni
suliffiutillit kattuffiat pilersikkatsigu.
Pilersitsinermi siunertatta
ilagisimavaat ineriartornermi assigiinnerusumik aamma naligiinnerusumik
pieqarnissarput. Kattuffik suli ingerlavoq immaqa
ersarinnerpaarsuunngikkaluarluni kisianni suli aamma ikummarippoq
ikummarissiumaarlunilu.
Pilersitsineq sioqqutitsiarlugu
annertuumik tusagassiuutitigut minnerunngitsumik Qanorooq-kkut
kingusinnerusukkullu unnuk mannami annertuumik oqallinneq
ingerlanneqarnikuuvoq. Eqqaamavara unnuk mannami oqallikkatta studiami
arlaqarpugut ilaatigut Grønlands Arbejdsgiverforening peqataavoq. Aammalu
sineriammiit oqarasuaatikkut peqataasut arlaqarput, ilaatigut Inatsisartuni
ilaasortat maani issiasut Narsamiit Finn Karlsen aammalu Itillimiit Hans
Enoksen tapersersuilluni peqataavoq.
Una qulequtaq
inuussutissarsiornermik ineriartortitsineq nunatsinnut pingaaruteqarnerata
ukiuni tulliuttuni annertuumik malunnaateqalertussaanera
aalajangiutipajaarneqareermat Naalakkersuisut Inatsisartullu akornanni
eqqumaffigilluinnartariaqarsorinarmat imannak ilanngussaqarusuppunga.
Imatut aallarteriarlanga. Atlantikoq
ikaarlugu Europamut qiviarutta minnerunngitsumillu Danmarkimut ukiut
qulikkaartut sisamat tallimat akornanni 1950-ikkunniit ullumikkumut
oqaluttuarisaanermi erseqqissumik takuneqarsinnaavoq nunap nammineq ilumini
nukittorsarniarluni unammillersinnaallualernissani siunertaralugu
inuussutissarsiutitigut ineriartortitsineq illersugaasumik nunap killeqarfiisa
iluani matoqqasumik pisimasoq.
Soorlu Danmarkimi allamiunit
akornusersorneqaratik kisiannili allamiunut malinnaallutik
ineriartortitsisimapput. Aatsaallu periarfissat tamaasa
ammaaffigineqarsinnaasutut isikkoqalermata misilittakkat aqqusaakkallu
immikkuullarissusertik tunngavigalugit nukittulluarlutik
unammillersinnaalluarlutik ilaatigut EU-mi ilaasortaaneq aqqutigalugu
ammariartorusaalersimallutik.
Assersuutigissagaanni silaannakkut
angallannermi takusinnaavarput qanoq 3. luftfragtspakkemik taaneqartartoq
atuutilersimanersoq. Atuutilernissaa alajangiunneqarmat nunat tamarmik
periarfissinneqarnikuupput iluminni nammineq inuiattut immikkuullarissusertik
tunngavigalugu suli nukittorsarluarnissaminnut.
Tassa ukiuni qulikkaartuni
arlalippassuarni akornuserneqaratik ineriartortitsereerlutik ilaatigullu
periarfissiissutigineqarluni aamma kattuttaqattaarnikkut unammillerluarnerulersinnaanissaq
aatsaat taamaasereermat matut ammavinnginneranni unammillerluarsinnaanissamut
piareersarnermi ukioq qulaani taasama qaavatigut minnerpaamik ukiut arfineq
marluk periarfissarisimavaat. Aatsaallu maannakkut matut ammariartulerlugit.
Malunnarpoq nunatsinni aamma taanna
orniginartinneqartoq. Tassanili pingaaruteqarluinnarpoq nalilissallugu
kalaallit europamiusut danskisullu periarfissinneqarsimanersut
nalilersussallugu.
Tamanna apeqqut inunnit
assigiinngitsunit arlalinnit isumasiuereernikkut uangalu nammineq
aqqusaartareersimasakka misilittakkakkalu tunngavigalugit akisariaqarsoraanga.
Naamik.
Nunatsinni immitsinnut
aperisariaqarpugut siunissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu suna anguniassavarput.
Pissutsit europamiittut Danmarkimiittullu orniginartikkutsigit taakku
aqqusaarsimasaat periarfissarisimasaat aamma uagut aqqusaaqqaartariaqarpagut.
Inuussutissarsiutini ineriartorneq inuiaat kalaallit iluaqutigissappassuk.
Tassani pingaaruteqarluinnarpoq
tulleriiaarineq. Taamak oqarninnut ilaatigut eqqarsaatigaara Sulisa A/S-ip
pilersinneqarsimanera. Pilersinneqarnermi kalaallinut pilersitsinissamut
piumassusilinnut iluaqutaanerujussuusimassagaluarpoq politikkikkut anguniakkat
ersersinneqarsimasuugaluarpata taamanikkut.
Kalaallinut
pilersitserusussuseqartunut aallartitserusuttunut illersuinermik
politikkeqarsimasuugaluarpat. Tamanna iliuuseq taaneqartartoq protectionisme
kukkunerunavianngilaq tassami aqqut taannarpiat danskit nunallu allarpassuit
nunarsuarmi sumiluunniit aqqusaaqqaarsimavaat. Manna aqqut atoreernikuullugu
imminut taasinnaalernikuugamik nunat siuarsimasut.
Uagut qanoq kalaallini
inuussutissarsiutinik ineriartortitsivugut. Tassani ajoraluartumik suli
takuneqarsinnaavoq equnganerujussuaq suli ersarilluinnartoq. Tamannalu annertuumik ernumanaateqarpoq.
Uagummi kalaallit inuussutissarsiornermik ineriartornermut peqataanissatsinnut
periarfissinneqanngikkutta inuiattut eqqarsartaaserput immikkuullarissuserput tunngavigalugit misilittakkat qaammaasat
aammalu aningaasat taakku uteqqissavakka. Misilittakkat qaammaasat aningaasallu
kuussuartullusooq avammut kuuinnartutut annaajuartuassavagut.
Taamaattumik europamiut aqqusaagaat matut
matuumilaariarlugit aqqusaaqqaarniartigit piareerutta ammassaqqaarpugut.
Oqaluttuarisaanerup tamanna takutereerpaa aqqut taanna kisimi aqqutaasoq.
Europamiutulli ukiut qulikkaartut arlalippassuit pisariaqartinnavianngilagut.
Uagummi kalaallit sapinngitsorsuuvugut. Qujanaq.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Per Rosing-Petersenimut qujavugut.
Ingerlariaqqitsinnata ilisimatitsissutigissavara Inatsisartut ataatsimiinnerat
maanaannaq ullup qeqqanut kipinagu ullup qeqqata nalaani ingerlaannarneqassammat,
ingerlatiinnarneqassammat, kisianni Inatsisartuni ilaasortat nererusuttut
ullup qeqqani kanani ataatungaani nerisassanik piareersississunneqarsimassammata
taamaattumik Inatsisartut soorlu paarlakaallutik nerisinnaaqqullugit.
Inatsisartulli oqallinnerat ingerlaannassaaq.
Maannakkut tulliuppoq
Naalakkersuisut Siulittaasuat Jonathan Motzfeldt, takanna.
Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut
Siulittaasuat, Siumut.
Malugisinnaavara oqallisigisaq manna
soqutigineqarluartoq partiinillu tamanit aammalu Kattusseqatigiinnit,
demokratimit attaviitsumillu aammalu immikkut oqaaseqartunit.
Ataatsimut oqaatigissagukku taamatut
oqaatigisinnaavara oqaaserineqartut arlalipparujussuarnik isumatuunik
ilaqarmata. Aammalu aallarniininni oqaatigeeriikkattut suliassat
ingerlaqqinnissaanut atatillugu maani oqaaserineqartut qujassutigaakka. Maani
suliassat ingerlaqqinnissaannut qularnanngiivissumik suliareqqinneran
qinnuigineqartussaammata suliassanik ilusilersuinermi.
Taamaattoq partiit oqaaseqartuinut
immikkut taalaarusutakka iserfigilaassavakka. Siumup aamma oqaaserisaani Simon
Olsenip oqaatigisaani maluginiakkakka arlalissuupput. Aammalu
oqaluuserisatsinnut uunga tunngassuteqarluinnartut. Siumup oqaaseqartuani
malugisinnaavara nunap matumap inatsisiliorneratigut aamma taanna allanit
taanna tikinneqarsimasoq iserfigilaarumaarpara.
Eqaallisaanissat kommunini aamma
eqaallisaanissat oqaluttut tamarmik aamma tikitaat. Taakkua saniatigut aamma Siumuminngaaniit
taaneqarmat pilersaarutit piviusunngortinniarneqarannut ilanngullugu
sulisussanik qularnaarinissaq aamma eqqarsaatinut alaatsinaanneqaqqullugu.
Taamaattumillu sulisussat suliffinni aallartitsinermi naammattut
pigineqarnissaat eqqarsaatigalugu inuit suliartorlutik eqaatsumik
nuutsinneqarsinnaanerannut periarfissatigut aamma periarfissat tamakkua
ilanngullugit eqqarsaatigineqarnissaat.
Taanna aamma suliassani uaniittuni
taaneqarnera aamma nuannaarutigaara. Tassa imaalillugu pinngitsoorani
avataaninngaaniit aamma sullivinni aallarniiniartunut pingaaruteqarmat
sulisussanik naammattunik pissarsisinanaaneq alaatsinaatassaanut aamma
ilaatinneqassalluni.
Taamatut aamma Siumup oqaaseqartuata
Simon Olsenip oqaatigisaani maluginiagara aamma alla uaniippoq suliassat
taamatut aallartinneqarannut atatillugu siunnersuusiortussat
siunnersuisartussallu pimoorutamik pilersinneqarsinnaanerannik
eqqarsaateqarnermi Sulisa tassani tunngavigineqarnissaa. Sulisallu
ingerlatsivinnik suliffeqarfiliorsinnaanissamik tamatumani
ikiortiserineqarnissaa aamma annertuumik tassani tikkuartorneqarmat.
Isumaqarpunga eqqarsaatit taamak
ittut maannakkut ingerlaqqinnissatsinnut toqqammavigissallugit naleqqatut
tikkuarneqartut aamma pilersaarusiornermi ilanngutinngitsoorneqarsinnaanngitsut.
Taavalu aamma Atassutip
oqaaseqartuanut Finn Karlsenimut tunngatillugu oqaatigissavara aamma
Atassumminngaaniit tikkuarneqartut ilaat uani immikkut taaneqartoq
nuannaarutigigakku aamma Siumup oqaaseqartuata Simon Olsenip taallatsiagaa
pinngitsuunngiivilluni apeqqutaajuassaaq maani aallartitsiniarnermi aammalu
oqaaseqartut kingulliit taanna aamma maluginiarpara oqaaseqarfigigaat ilaatigut
demokratip oqaaseqartuaninngaaniit.
Sarfaq akikitsoq aningaasartuutissat
tungaatigut oqitsumik periuseqarfigineqarnissat eqqarsaatigalugit. Aamma
tamakkunatigut periarfissanik aamma misissuisinnaaneq eqqarsaatigineqassasoq.
Tassani Siumup oqaaseqartuata annertuumik aamma taanna eqqaamaqquvaa, kisianni
aamma nioqqutissanngorlugu maannakkut erngup eqqarsaatigineqarneranut Atassutip
oqariartuutaa isumaqarpunga pingaaruteqartuusoq. Aammalu taanna tunngavigalugu
suliassaq inatsisiliornikkut maani aaqqinneqareersimasoq aqqutigalugu
periarfissanik tassaniittunik allisaanissaq assorujussuaq kaammattuut uani
iluartinnartutut isumaqarfigaara.
Aammalu Atassumminngaaniit
oqaaseqarfigineqartoq alla tassaavoq inuussutissarsiutinik tapersiisarnermi
ullumikkut ingerlatsinermi pissutsit taamaaginnarsinnaanerat qularutigineqarmat.
Ilumoorpoq inatsisiliassat inatsisit atuuttut næringslovimiittut imaluunniit
aamma allanngortinneqareersut tassa nuna manna kajuminnartunngorlugu
inatsisiliornikkullu aamma eqarpallaartumik periuseqarfigitinnagu
alloriaateqarnissat tassani pisariaqarluinnartutut aamma tikkuarneqarnerat
ilumoorpoq pinnngitsoorneqarsinnaanngilaq.
Aamma kommunini taakku immikkut
tikittussaagatsigit ullut ingerlaneranni annertunerusumik iserfigissanngilara.
Inuit Ataqatigiit oqaaseqarnerannut
tunngatillugu oqaatigissavara illuatungiliuttutut isigalugu maani Inuit
Ataqatigiit inissisimanerat aamma saqqummiussaat nuannaarutigeqigikka.
Isumaqarpunga Inuit Ataqatigiit tikkuartugaat arlalipparujussuit uani
oqallinnermi aamma ilaliussaat suliassat ingerlaqinneranni periusissanut
naleqqussarneqartariaqartut.
Siumup saqqummiussaannut
assingusumik Inuit Ataqatigiit aamma oqaaseqarput tassa nunani avannarlerni
aamma imaluunniit avatangiisitsinni ingerlaniartut aamma alaatsinaallugit
periarfissaasigut alaatsinaatissagigut. Aamma taanna ilumoorpoq. Maannakkut
nunani avannarlerni aammalu Danmarkimi aallarnisaanermik suliaqarneq
annertuumik misilittagaqarfigineqareerpoq. Qularnanngitsumik aamma taakkua
uagut suleqatigalugit periarfissatsinnik ilinniarfigisinnaasatsinnik ilaqassammata.
Raajat akitsuutaanut tunngatillugu
suliarineqaqqaaratik maannakkut ingerlanneqartut pillugit Inuit Ataqatigiit
oqaatigisaannut tunngatillugu maannakkut allannguiniarneqarmat tassani
eqqaasitsissutigissavara. Aammalu suliassaq tassaniittoq uterfigineqarsinnaanera
Inatsisartuni ammatinneqarmat, kisianni aamma Inuit Ataqatigiit oqaatigisaminni
ammasorujussuarmik oqaatigisai isumaqatiginngitsuunngisakka oqaatigerusuppakka
tassa nutaanik isilerluta taanna oqariaaseq atugaat inuussutissarsiutit ingerlatillugit
pingaartillugillu aallunnerusariaqalerigut.
Taamak nutaanik isilerluni oqarneq
ima paasivara aamma saqqummiussani Inuit Ataqatigiinni taaneqarmat nunarput
ammasumik aammalu kajungernartunngorlugu kiisalu aamma aallarniiniartunut
atorsarfiuallaarnani kajungernartunngorluni inissinneqarsimanissaa tassuunakkut
pisariaqartoq allaat avataaninngaaniit aningaasaliijumasut
ammaffigisariaqarlutik. Aammat taanna oqaaseqartunit allanit Atassummit kiisalu
aamma Siumuminngaanniit aamma taamatut nipeqartumik aamma oqariartorneruvoq.
Taamaattumik tassuunakkut
periarfissat eqqarsaatigalugit allaat Inuit Ataqatigiit taassaat aamma
maluginiagara ataaseq tassaavoq sukat tallimaattut inissiisariaqalersugut.
Sanalunneq eqqumiitsuliornerit allallu eqqarsaatigalugit. Aamma tasuunakkut
piginneqatigiinnermik aqqutigalugu nunani allani iliuusaasartut
alaatsinaallugit nammineq maani aaqqissuussisinnaanerput aamma
tikkuarniarneqarmat. Taanna aamma maluginiakkanni oqaatigissavara
assortunngikkiga. Aammalu
periarfissatut pitsaasutut isumaqarfigigiga.
Taamaattumik saqqummiussisut aamma
tassaniittut illuatungiliuttut amerlasuut uani suliassani ikkunneqarsinnaanerat
alaatsinnaatariaqarsoraara.
Taava attaviitsup oqaaserisaani oqaaserisaanut
tunngatillugu oqaatigissavara Royal Greenlandimut tunngatillugu iliuusaasut
taakkua annertunerusumik iserfiginissaat maani pissutissaqarsorinngilara. Tassa
siulersuisoqarmat. Aammalu Naalakkersuisut pingaartittuummassuk siulersuisut
aalajangigaat namminnerlu akisussaaffigisaat tassami uagut Naalakkersuinikkut
imaaliinnarluta akuleruffiginissaat orniginngikkigut. Tassani
aktieselskabslovit allallu piumasaqaataat tunngavigalugit suliat
ingerlanneqartut akisussaaffiillut erseqqissumik siulersuisuniittut
aalajangigaat aalajangersagaallu imaaliinnarlugit akuleruffiginissaat
tunuarsimaarfigigatsigu.
Aammalu taamaaliornerput
pissusissamisoortutut isigalugu, kisianni tikkuarneqartoq nunatta aamma
aningaasarsiornikkut Naalakkersuinikkut ingerlatsinera avataaninngaanniit
alaatsinaanneqarnera.
Tassani oqaatigiartorneqartoq
isumaqatigaara isumaqarama ulluinnarni ingerlatsinitsinni aamma taanna
pingaaruteqartoq eqqaamassallugu avataaninngaanniit nunap Naalakkersuisunikkut
ingerlanerat toqqissisimasumik ingerlatsiviunera aammalu avataaninngaaniit
taamaalilluni tutsuviginartumik ingerlanera aningaasanik atuiniarnermi
allatigullu alaatsinaanneqartorujussuuvoq. Aamma uagut alaatsinnaaneqarnerput
minnerunngilaq tassani.
Taamaalilluta innuttaaqatigisatsinni aamma
allaninngaaniit nunarsuarmi maani allaanerunngilagut.
Taavalu demokratip oqaaseqartuanut aamma
qujallunga oqaatigissavara demokratit oqaatigisaasa naggataatungaani aamma
oqaaserineqartut isumaqatigisakka nalunaaqutsersimagakkit.
**Tassa... (Uani båndi naavoq) KNR-Radio
aallartippoq
Båndip nutaap aallartiffia, Jonathan
Motzfeldt nanginnera kisianni imminut ataqatigiinnerat amigaataavoq) ...tigut
pikkorissaanermik pisussaaffilernerit qanoq annertutigissappat. Tamatumani
ilaatigut Siumukkut oqaaseqartuata nalunaarutigisamini allallu oqaatigaa aamma
allaat atuarfinni atuarfiillu aallartiffigalugit tamakkunatigut
pikkorissaanerit ingerlanneqarnissaat kaammattuutigisariaqartoq. Tamakkua aamma
isumaqatiginarmata matumuuna oqaatigissavara ualimut erseqqinnerusumik taakkua
tikinneqarnissaat kommuninut tunngasortaanni qularutiginngikkiga.
Kingulliullugu immikkut oqaaseqartup
oqaatigisaa protectionismemut tunngatillugu imaappoq imminut sernissorniarluta
taava eqqatsigut qarmarsualiorlutaluunniit toqqorluta inuuniarnissatsinnik
taassumap iluani pikkorissarniassagatta naammaleruttalu taava ammarlugu. Taamak
isumalimmik paasigakku oqaatigissavara assortuussutaasinnaanngilaq niuernikkut
pikkorinnerulernissarput.
Nunap kialluunniit pikkorissumik
niuernikkut pikkorissaanissamik innuttaminik pisussaaffik taanna suliassaraa.
Taamaallaat eqqaasitsissutigissavara, Kalaallit Nunaat Silarsuarmi Niuernermik
Kattuffimmi, World Trade Organizationimik taaneqartartumi - silarsuarmiut
ataatsimut niueqatigiinneranni ilaasortaammat.
Tassanilu peqatigiiffimmi
sianigineqarlunilu alaatsinaanneqarmat nunat ataasiakkaat nioqqutimikkut ima
sakkortutigisumik akilerarusersuissanngitsut nuna nalinginnaasumik
niueqatigiinneranni imminnut akornusersuutilerlutik mattuteqattaalissallutik.
Assersuutigalugu ilaasortaanitsigut
pissarsiarput ataaseq kusanartoq angusimavarput siorna. Tassa Kinamut
niuernerput silarsuarmiut tamarmik niueqatigiinnerannut ilaasortaanitsigut akileraarutinik
angeqisunik nassataqarfiusoq appartinneqarsinnaasimammat aalisakkanik
niuernerput eqqarsaatigalugu. Taanna taamaalillunga erseqqissaatigaara,
niuernerit aamma silarsuarmi tamarmi pisussaaffiisalu iluani inissisimanitsinni
nakkutigisassatsinnut ilaqarmata tassaniittut alaatsinaatassagut, kisianni
oqaaserineqartut tusarnaareerlugit imaalillunga nuannaarlungalu ataatsimut
naliliinera uaniittoq oqaatigerusuppara. Malugisinnaavara Inatsisartut
piffissaq manna iluatsillugu tamarmik oqariartuuteqartut oqaaseqartui
ullutsinni aalisarnikkut inerisaasimanerput ajunngitsoq ingerlassaaq kisianni
mannakkut nunami namminersortut suleqatigalugit ingerlassinissaq
periarfissinneqarnissaa inatsisitigut pitsanngorsaavigisariaqalerpoq.
Ilinniartitaanikkut samminerusumik aaqqissuussivigineqartariaqalerpoq.
Nunarput avammut
kajungernarnerusunngorlugu aningaasaliiffissatut suleqatigisassatut
orniginarnerusunngorlugu inissinniarnissaa suliarisariaqarpoq. Tamatumanilu
nunat tamakkiisumik inatsisai naleqqussartariaqarput. Ualeru kommuninik
eqqartuinissatsinni qularnanngilaq tikinneqartussaaapput aamma kommunitigut
aamma kommunit imminnut aamma nioqqutigisinnaanerat aamma
pingaarutilerujussuuvoq nunatta avammut nittarsaannermigut
suleqatiserinninnermigut aamma kommunnikkuutaartumik ingerlatsinissaa.
Oqariartuutit erseqqilluinnartut ilagaat
aamma inatsisiliornikkut tikitariaqagarput. Kommunit imminnut qanittut
suleqatigiinnermikkut periarfissaasa aaqqiivigineqarnissaat aallarnisaanerni
inuussutissarsiornermik suliaqarnissap ilusilersorneqarnerani.
Taavalu aamma maluginiagara ataaseq
nuannaarutigasaralu aamma uaniippoq Kalaallit Nunaata taamatut
pilersaarusiorneqarnera nukingipilunnani kisiannilu peqqissaartumik ilaatigut
Kattusseqatigiit oqaluttuata Mogens Kleistip oqaaseqarnermini ukiut qulit 15-it
pilersaarusiornissaq Kattusseqatigiinninngaaniit nalunaarutigineqartoq aamma
taanna maluginiagaqara oqaaseqarnerni siullermi taasussaagaluarlugu
puigugaagaluara oqaatigissavara.
Kattusseqatigiinninngaanniit taamatut
nalunaaruteqarneq aamma uagut takorluukkatsinnut qanippoq. Pilersaarusiat
ukiuni arlalinni pilersaarusiatut ilusilerneqartariaqarmata. Tassuunakkullu
aamma Inatsisartuni saqqummiisarnissat ukiomoortumillu nalunaaruteqarnissat
aqqutigalugit ilusilersuinerit ilusissatut ajunngitsumik sammisinneqarnissaat
taamaalillugit qanillisarneqassammata.
Oqaatigissavara oqareernittut tassani
sammineqartut ingerlaqqinnissatsinnut tunngavissatsinnik tunineqaatitut
angisuutut isumaqarfigigikka. Aammalu Kalaallit Nunaata ineriartornerani
kapitali erseqqinnerusumik ilusilersugassaq Inatsisartunit inussiarnersumik
ullumikkut taperserneqartoq nuannaarutissaasoq.
Innuttaasutullu ingerlatitseqqinnissami
kommunit kattuffiit aamma maluginiarpara Siumup oqaaseqartuata allallu
Kalaallit Nunaanni sulisitsisut immikkut aamma tassani suleqatigineqarnissaat
taakkartormatigit. Kiisalu aamma oqaluttut kingulliit suleqatigiit allat aamma
Kalaallit Nunaanni nammineq ingerlassassaqarniartut taasaqarfigimmagit.
Tamaasa ataatsimut oqaatigalugit
taasariaqarparput suliassaq manna suleqatigiinnikkut ingerlanneqartariaqartoq
kattuffinnit politikkerinit aammalu avataaninngaaniit inunnit
isumassarsiaqarsimanermikkut uagutsinni siunnersuisinnasunik.
Taamak oqaaseqarpunga maannakkut
akissuteqarninni qujassuteqarlunga aammalu suliassap ingerlanissaanut
naleqarluartumik atortussatsinnik tunineqarnerput maani qujassutigalugu.
Maannakkut taamak oqaaseqarninni taanna erseqqissarusuppara.
Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit.
Qujanaq. Inuussutissarsiutinik
siuarsaaniarnermi suliniarnermi nunatsinni nammineq tunisassianik
pilersulernissaq kisimi siunertaasariaqanngilaq.
Avammut nioqqutaasinnaasut erseqqissumik
aamma uani nalunaarusiami ilaatigut oqaatigineqartoq tassaavoq aalisagaannarnik
toqqammaveqarnani avammut nioqqusiorsinnaaneq aallunneqartariaqartoq.
Tamatumunnga tunngatillugu
Naalakkersuisuni manna tikillugu sanngiilliorfigineqartoq tassaasarpoq
Naalakkersuinikkut niueqatigiinnermi aaqqinniagassat saniatigooriinnangajallugit
Naalakkersuisuninngaaniit ingerlanneqartarneri. Assersuutissaqqippoq Amerika
Avannarlermi Amerikap Avannarliullu qanitaani nunat nunarsuaq tamakkerlugu
niueqatigiinnermi kattuffissuup iluani immikkut peqatigiiffeeraqarmata. Tassa
Canadamut ilaatigut nunatsinni angallatinik
tunisassianik nioqquteqariaraluarnermi aporfiusartoq tassaasimavoq
Canadami eqqussinermi nunap immikkoortuinulluunniit eqqussinermi 25%-imik
akitsuusiisarneq. Soorunami nunatsinni tunisassiat taanna unammisinnaanngilaat.
Tassani Canadap Naalakkersuisoqarfiani
Ottawami aallartitaqarfikkut paasiniaanitsigut paasisimasarput tassaavoq
pissutaasoq USA-p Canadap, immaqa aamma Mexicokut Cubakkullu ataatsimut WTO-p iluani
immikkut illersoqatigiinnissamik isumaqatigiissuteqarsimanera
akuerineqarsimasoq.
Nalunaarusiami annertunerusumik
tikinneqanngilaq WTO eqqartorneqatsiarpoq quppernerit marlussuit
nalunaarusiarsuarmi uani.
Taamaattumik Naalakkersuinikkut unammisassatsialattut
aallunneqartariaqartoq inuussutissarsiutinik siuarsaanermi tassaasariaqarpoq
Naalakkersuinikkut aporfiusinnaasut nunat Naalakkersuisui tikillugit
isumaqatigiinniarsinnaanerit qanoq periarfissaqartigineri ilanngullugit
misissorneqarsimanissaat.
Tassani danskit naalakkersuisui aqqusaaqqaassanerigut imaluunniit
Namminersorneq pillugu Isumalioqatigiissitat manna tikillugu qulaajagai
ilaatigut iluaqusiullugit taassumap atorluarneqarsinnaanera naliliiffigineqapallattariaqartoq
isumaqarpugut.
Una 1999-imi niueqatigiinnermut
kattuffissuup Seattlemi ataatsimeersuarnerani Kalaallit Nunatsinninngaanniit
piumasarisat pingasut, pingasuusut saqqummiunneqartut taamanikkut amerlasuunit
tapersersorneqarlutik isumaqatigiissutigineqaleraluartut USA-p EU-llu akornannni
assortuunnerup kingunerisaanik ministerit ataatsimiinnerat Seattlemi taamani
ajutoorpoq.
Ukiarmilu novemberimioqqooqaaq Qatarimi,
araberit nunaanni, ministerit ataatsimeersuaqqinnerini nunatsinninngaaniit
Naalakkersuinikkut aallartitaqarnissamik periarfissaqarsimanngilagut.
Taamaattorli danskit aallartitaat peqatigalugit taqqavaniitsitaqarsimalluta.
Tassanili oqaatigineqartoq nalunaarusiami naliliinermi tassaavoq 2003-mi WTO-p
ataatsimeersuaqqinnissaani aningaasarsiorfiit mikinerusunik taaneqartut
nunarput tamakkunnga ilaavoq. Taakkua periafissaat isumalluarfigineqartoq.
Taamaattumik Naalakkersuisunut
kaammattuutigerusunnarpoq maannangaaq isummap taassumap
piviusunngortinnissaanut ilassarsiornissaq nunani WTO-mut ilaasortanik
aningaasanik aningaasarsiorfinnik mikinerusunik taaneqarsinnaasunik WTO-mi
ilaasortarparparujussuaqarpoq. Taakkulu ilaatigut Seattlemi
ataatsimeersuarnermi peqatigalugit iluatsileraluartugut tassa USA-p EU-llu
akerleriinneranni tamanna akornuserneqarpoq.
Tapiissutit WTO-mit isigineqartut
marluupput aappai tapiissutit ajunngitsut aappai tapiissutit ajortut.
Tapiissutit ajortutut taaneqartut assersuussutigisimavaat EU-mi nunalerinermik
tapiissutaasartut tassa taakkua iluarinanngitsut, kisiannili nalunaarusiami
erseqqissumik uani oqaatigineqartutut tapiissutit ajunngitsutut
taaneqarsinnaasut tassaapput akuerineqarsinnaasut, tapiissutit
akuerineqarsinnaasut. Tassaasinnaapput tapiiissutit tamanut
tunngasuutinneqartut. Piffinni ineriartortitsinissanut pinngortitamik
illersuinissanut suliffissanik pilersitsinissanut il.il.
tapiissutigineqartartut.
Nunatsinninngaanniit avammut
nioqqusiorniarnissaq eqqarsaatigissagaanni annertunerusumik nalunaarusiami
tikinneqarsimanngitsoq tassaavoq avataanngaaniit aningaasaleerusuttut
aningaasaliissagunik nioqqusiatik soorunami avammut nioqqutiginissaanni suut
aporfiunersut aamma annikillisarneqarnissaat tassa soqutigisarianiassallugu.
Tassanilu assartuinermi akiusut
annertunerusumik uani qulaajarneqarsimanngillat. Oqareernittut
inuussutissarsiutinik inerisaanermik nunap nammineq maani nioqqusianik
pilersulernissaa kisiat siunnerfiusariaqanngilaq.
Avammut nioqqutaasinnaasut ilaasappata
assartuinermi pissutsit ullumikkut atuuttut umiarsuit imaqanngingajallutik
avammukartartut nunatsinninngaanniit aallartartut qanoq atorneqarsinnaanerat
isummerfigineqarsimanngilaq. Taanna maqaasinarpoq.
Taavalu ataqatigiissaarineq
ineriartortitsinermut ataqatigiissaarineq pisariaqarmat massakkut
takornariaqarneq nunarput tamaat isigalugu inerisarneqassasoq siunnerfiuvoq
aammalu aningaasanik 20-25 million-it akornanni angullugit
tapiiffigineqartarpoq.
Timmisartortitseqartigiit Grønlandsfly
nunatsinninngaanniit Landkarsiminngaanniit aamma ilaatigut isumaqatigiissut
najoqqutaralugit pisiffigineqartarpoq. Ullunilu makkunanerpiaq
takornariaqarnermi inerisaanermi tunngatillugu aporfik nutaaq takkussimasoq
tassaavoq Inatsisartunut aamma partiinut allakkatut agguaanneqarsimasoq.
Grønlandsfly Københavnimiit Kangerlussuarmukartarlunilu Narsarsuarmukartarpoq,
kisiannili tallimanngornikkut SAS Kangerlussuarmukartarmat Grønlandsfly aamma
taavunngartitserusussimavoq, taamaaliornermigullu Narsarsuarmukartut billetit
700 koruuninik akisunerutillugit, Kangerlussuarmut 700 koruuninik akikinnerutillugit
ingerlatsiniarnerat Naalakkersuisuninngaanniit ilisimaneqarsimanngippat tamanna
misissorasuarneqartariaqartoq piumasarissavarput. Tassami takornariaqarneq
tassaatinniarneqaraluarpoq nunarput tamaat ataatsimut isigalugu iluaqusiisutut
ineriartortinneqassasoq.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.
Josef Motzfeldtimut qujavugut. Maannakkut
Naalakkersuisut Siulittaasuat Jonathan Motzfeldt oqaaseqarumavoq, takanna.
Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat,
Siumut.
Canadamiut eqqussuinermut akileraarutaat
25%-iusoq ilumoorpoq. Taanna ajornartorsiutaavoq, assersuummillu erseqqissumik
taasaqassagaanni ilaatigut Kalaallit Nunaanninngaanniit angallatit
sanaarineqartut Qaqortumi nioqqutiginiarneqarneranut ajornartorsiutinut taakku
qaangerneqanngillat, Canadamut maannakkut sammitillugu. Kisianni canadamiunut
ilisimassitsissutaasimavoq Naalakkersuisuninngaanniit maani piffissaq siulleq
atorlugu tassa naatsorsuutigaarput majimi tamakkua tungaatigut periarfissaqarnera
annertunerusumik eqqartuiffigiumaaripput.
Silarsuarmiut aamma isumaqatigiissutaat
ilaatigut Amerikap kujataanut aammalu WTO-mut ilaasortaanera tunngatillugu
ajornartorsiutit tassaniittut qaqilerneqarumaarput. Josef Motzfeldtip namminneq
oqarneratut, inissarsiorluni allanik nunanik nammineq peqatigisinnaasanik
soqutigisanik maannakkut Kalaallit Nunaanut tunngasutigut ingerlassiniarneq
aqqutissaavoq. Aamma aqqutiginiarneqarnera taanna misilinneqarsimasoq
alaatsinaapparput.
Tapiissutinut tunngatillugu ajortunik
ajunngitsunillu oqaatigineqartoq eqqarsaatigissagaanni nunatsinni
qularnanngilaq ilusiligassagut isumaqatiginiutissagullu suunersut
apeqqutaajuartussaavoq.
Pinngortitamut tunngatillugu qularnanngitsumik
taakku inussiarnersumik tiguneqartarnerat, kiisalu aamma
suliffissaqatitsiniarneq tunngatillugu iliuuserineqartartut pilerinarnerupput
tamakku aqqutigalugit paaseqatigiinniarnissamut ingerlatsisoqarnissaa.
Grønlandsfly-mut tunngatillugu taanna immikkut
tikinneqartussaavoq, ataatsimiinnerup aamma matuma ingerlanerani angallannermut
tunngasut ullumikkut oqallisigineqartussat kinguartinneqarallarsimapput.
Kisiannili akit tungaatigut maannamut allannguisoqassappat, pingaartumik
Narsarsuarmiit angallassinermut Kangerlussuakkullu angallassinermut
tunngatillugit. Taakkua soorunami uagutsinnut aamma ilisimasutissutitut
saqqummiunneqartussaanerat eqqarsaatigalugu ukua 900 koruunit tikillugit
akitsuiniarnermut oqaatsit uagutsinnut suli apuunneqarsimanngillat aammalu
Grønlandsflyp SAS-illu akunnermini maannakkut timmisartornikkut
aporaarsimaarnerat qanoq kinguneqarumaarnersoq suli erseqqissumik maannamut
paasilluanngilarput. Neriuutigaara angallanneq pillugu oqaallinneq immikkut
tikinneqarpat iseqqinnerusumik taakkua uterfigineqarumaartut.
Aamma Kattusseqatigiinnut siullermik
oqaaseqarninni immikkut taarusutara taanngitsuugara ilanngullugu
oqaatigerusuppara Sulisamut suliaannut tunngatillugu eqqartuinermi aamma
tassani Sikublockinut tunngasut Kattusseqatigiit taasaannut tunngatillugu
erseqqissaatigissavara maannakkut sulliviit nalunaarsorneqarneranut
ilanngullugu Siku-blok-ip nalilersorneqarnera maannakkut
Naalakkersuisutsigoortumik taanna inaarsarneqarmat. Aamma nuannaarutigaara
Kattusseqatigiit ullumikkut saqqummiummassuk. Suliassat tassaniittut
inaarsarneqarput, aamma Naalakkersuisuninngaanniit Sikublockip tungaatigut
maannakkut suleqatigiinninneq ajunngitsumik ingerlavoq. Kalaallit Nunaannilu
sanaartornermut tamakkiisumik atorneqarnissaannut periarfissat maannakkut
misissorneqarnerat ingerlanneqarpoq aamma aningaasatigut suleqatigiinneq
ingerlanneqarluni. Qujassutigaara aamma saqqummiussinermi aamma taaneqarmat.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Naalakkersuisut siulittaasuanut qujavugut.
Maannakkullu aappassaanik oqaaseqarumavoq Finn Karlsen Atassut.
Finn Karlsen, Atassutip oqaaseqartua.
Naatsuaqqamik partiit ilaanut
tapersiutaanerusumik oqaaseqalaassuunga. Siullermik suliama matuma ingerlanneqarneranut
Suliffiutillit Peqatigiiffii Kattuffiat aamma KANOKOKA, Kommunip Kattuffiat
aammalu Sulisa suleqatigilluarneqarnissaat taanna uagut tungitsinninngaanniit
tapersersorlugu tassa Siumut oqaasii oqaatigerusupparput.
Aammalu Siumup oqaluttuata oqaasii
isumaqatigisara inuit isumalliutitut atorluarneqarnerunissaat tassani
eqqarsaatigisorujussuuara assersuutitut Sikublockimut nassaarsimasoq taanna
ullumikkut atorluarneqarnera massakkut qujanartumik paasivara aatsaat
Naalakkersuisut Siulittaasuat oqarneratuut sumut killinnersoq paasivara,
qujanartumik.
Taavalu Siumuminngaanniit
saqqummiunneqartoq nunaqarfiit ilinniarnikkut atugarisaasa
inuusutissarsiornikkullu ineriartortitsinissamut periarfissaasa pillugit
nalunaarsuiffissamik pilersitsinissamik tunngasoq taanna aamma uagut
tunngitsinninngaanniit soqutiginartoq oqaatigerusuppara.
Taava ilinniartitaanermut tunngasoq aamma
tassa pinngitsoorneqarsinnaanngillat soorunami ilinniartinissami siuarsaanissami
pilersaarutit taakkua inuusutissarsiornermi nassuiaammi saqqummiunneqartut
aamma taakku Atassumminngaanniit tapersersortuarparput taanna, taavalu aamma
Inuit Ataqatigiit oqaatigisaat takornariaqarnermi ullumi inuusutissarsiutitut
pingaarnerpaaq taanna ilanngunniarneqarniarnera eqqarsaatigissagutsigut
ilinniartitaaneq annertunerujussuarmik
ingerlanneqartariaqartutut isumaqarfigisariaqarparput. Massakkut
annikitsuaraannarmik ilinniartitsineq ingerlavoq, takornariaqarneq
eqqarsaatigalugu. Tamaammat isumaqarpugut takornariaqarneq tunngasunik
pimoorunnerullugu ilinniartitsineq ingerlanneqartariaqartoq.
Taavalu aalisakkanut taanna aalisakkat
avammut tunineqartarnerat 75 %-iisa suliarineqarnatik Inuit Ataqatigiit
saqqummiussaat nalunngilarput Akineqartarpugut imannak pisisartut taamatut
piumasaqarmata. Taava uagut illuata tungaani saatikkusukkaluariga. Uagut maani
pisiassagut soorlu Inuit Ataqatigiit taakkartugaat million-it qassinik
naleqarpat. Pisisartuulluta piumasaqarneq ajorpugut, suut tamaasa inereerlugit
tikisittarpagut. Suut tamaviisa inereerlugit tikisittarpagut. Makkununnga
allaat sanaartugassami listit allaat inereerlugit tikisittarpagut. Soormi
misiliisoqarsinnaanngila nammineq suliarisinnaasatsinnik maani tikisitsisinnaanerput.
Nioqqutissat nerisassat eqqarsaatigalugit suut tamaaviisa poortoreerlugit
tikisinneqartarput. Tamakku immaqa periarfissaqarsinnaagaluarput nunatsinni
suliarineqarsinnaaneri. Isumaqarpunga tamakku misissoqissaaneqartariaqartut.
Nunatsinni nammineq suliassat annertuut, tassa pisisartut pisiassagut uagut
nammineq naalagaaffigisinnaasariaqaratsigit, nioqqutissaatigut avammut
annissukkagut allanngortikkusukkaluarlugit oqarfigineqartarpugut @pisisartummi naalagaapput@! Taamaasillunilu taamaasillugillu
pisiarerusuppagut, soormi uagut kalaallit piumasaqassanngilagut,
pisisartuusugut aamma. Taanna eqqarsaatigineqaqqugaluarpoq.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.
Finn Karlsenimut qujavugut.
Ingerlariaqqitsinnata
ilisimasitsissutigissavara suliassap matuma aammalu suliassap tulliuttup
imminnut ikaarsaariaffianni Inatsisartunut ilaasortat ikinnerpaamik affaat
maani inimiittussaammata tamaattumik avataaniittut maangaqqunarput.
Tulliulluni oqaaseqarumavoq Simon Olsen
aappassaa Siumut.
Simon Olsen, Siumup oqaaseqartua.
Aap, siullermik oqaatigilaassavara
Siumumiit ilisimaarigatsigut nassuiaat pineqartoq ataatsimiitsitalianut
tunniussassaanngitsoq. Uani misissuinissamik oqaasissaliisimanerput
utoqqatsissutigaarput. Kukkunertummi taaneqarsimavoq, paasiuminaakkami.
Partiinut tamanut, aamma uagut
iluarisimaarluinnarparput kisermaaq aammalu demokrati tamarluinnarmik
tapersiimmata oqaaserineqartunut. Siumumiit inuusutissarsiutaaginnartussamik pissanganartussamik
ujartuinerunissaq tamatta isumaqatigiilluinnarluta suliarisimasarput
oqaaseqaatitsinnut erseqqilluinnartoq, nuannaarutigaarput partiit tamanut
akuersaarluinnarneqarmat.
Nunatta aningaasarsiornikkut nammineerluni
pilersittagaasa annertusarniarneqarnera tamatuma aamma kingunerisussaavaa
suliffiit pilersulertulernerisigut, taamaalilluta sapinngisamik nammineerluta
imminullu pitsannerusutut ingerlalernissarput soorunami
aqqutissarsiuuttussaagatsigut.
Siumumiit aamma sapinngisamik misilittamik,
pikkorissuseqartumik nammineersinnaasuseqartumillu
ingerlajartortitsilernissarput uparuartorsimavarput. Aammalu paasivaarput
partiinit tamanit pineqartunillu tamanut, aamma
oqaatigineqarsinnaagusasoqaqisoq, tassa Siumut ingerluarnerunissatsinnut aamma aqqutissanik
nassaarniartariaqavikkattami.
Aamma malunnarpoq avammut
niuerniarnitsinni unammillerunaatsitsinerput, assigiingitsuni suli maannakkumut
qaangiuminaatsunut peqarnera. Tamatta qularnanngitsumik
nassuerutiginiarsarigipput. Taamaattumik Naalakkersuisut taamatut
nassuiaateqarlutik inuutissarsiutaaginnarsussanik iliorniarnerat,
pitsaalluinnarpoq tamatsinnut. Akuersaaginnarneqarani imaluunniit killormut
saatsillugu sapinngisamik pitsaanerpaaq atugaralugu saatsitsiartornissamik
noqqaasuteqalernermut.
Siumumiit ilaatigut aamma
malugeqqussavarput oqaatigigatsigut, tassa sunaluunniit akilersinnaasumik
ingerlanniarneqartoq. Ilumut taamaattariaqarpa ? Imaluunniit qaqugu
inuuiaqatigiinnut suliaq suna akilersinnaassagamik, aamma naatsorsuisinnaaneq
pilerpat qularnanngitsumik suli pitsaanerusumik ingerlalersinnaassaagut,
assersuutigalugu tamakkua assigiinngitsut avammut annittakkagut maani
suliarereeraluarlugit. Immaqa annikitsuaraarannguamik aniartuataalernerat
pillugu. Uffa inuiaqatgiit pillugit kaavititsineqaqqaarpata taava tassani
pitsaanerungaartumik angusaqaateqarsinnaagaluarluta.
Taamatut oqaaseqarallarpunga,
qujanaq.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.
Simon Olsenimut qujavugut. Tulliullunilu
oqaaseqassaaq Morgens Kleist aappassaanik oqaaseqassaaq.
Morgens Kleist, Kattusseqatigiit
oqaaseqartuat.
Qujanaq.
Naalakkersuisut Siulittaasuata
akissuteqaateqarnermi partiinut assigiinngitsunullu pujoraluarneramisigut
oqaatigissallugu maanngaanniit pingaarnersiuillunga oqaatigissavara,
tungitsinninngaanniit oqaatigigatsigut inuutissarsiornermi siuarsaaniarutta
pinngitsoornata suliffeqarfiit pioreersut qanimut suleqatigisariaqarpagut.
Suunukua taakkua piumasaqaatigigaat ilinniarnerup tungaatigut. Illuat
tungaatigullu uagut Inatsisiliortut suunuku uagut tungitsinniit
eqqumaffigisassagut. Tassani suleqatigiilluarnissaq pingaaruteqartorujussuuvoq.
Taakkartuinitsinni assersuutitut taavagut suliffeqarfiit ilinniarfiit
sanaartornermut ilinniarfik savimmilerinermut ilinniarfik sulisitsisut
Arbejdsgiverforening, SIK, KANOKOKA taavalu Namminersornerullutik Oqartussat.
Aammalu taakku saniatigut taakku
ullumikkut pioreersut nunatsinni annertunerusumik atorluarnissaat
eqqumaffigisariaqarpagut. Tassa kujataani kommunit suleqatigiipput, qeqqani
Kommunit Qeqertarsuup tunuani Kommunit aamma suleqatigiipput, kisianni
Kommuneqarpoq avinngarusimasuniittut taakkuupput aamma
eqqumaffigisarisariaqarfigisagut avinngarusersuniit soorlu tunumi, avanersuarmi
aammalu assersuutigalugu Upernavimmi.
Iserfigisussaassavagut kingusinnerusukkut
Upernaviup Kommuniata ajornartorsiutigisaa inuussutissarsiuutitigut
siuarsaaniaraluarluni Inatsisini aporfii. Taakku kingusinnerusukkut
iserfigisussaassagatsigit anertunerusumik, iserfigissanngilakka, kisiannili
pingaaruteqarpoq taamatut uagut siunissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu
pilersaarusiorniarutta, takornarissat ima amerlatigisut
nunatsinnukartarniarpata.
Ineqarnerput, angallanneq,
aningaasaqarnerput aalisarnerlu. Maannakkuminngaanniit siumut
isigisariaqarpugut ukiut 10-15 pilersaarusiorlutalu. Taamatut isiunngikkutta
taava qalaserput isigalugu taamaallaat pilersaarusiortalissaagut. Taamaattumik
pingaaruteqarpoq aamma ersarissumik anguniaqaraanni ataatsimut
suleqatigiilluni anguaqarsinnaaneq
pitsaanerpaaq anguneqarsinnaammat. Taamatut naatsumik oqaaseqarlunga
Kattusseqatigiinninngaanniit oqaatigisagut uteqqissavagut, kisianni una
ajuusaarutigalugu ullumikkut taamatut inuusutissasiutinik siuarsaaniarnermi aamma
ilinniartorparujussuit amerlasuut ukiut tamaasa taamaatiinnartarput. Aamma
taasuma ajornartorsiutip qanimut aaqqiivigineqarnissaa
eqqumaffigisariaqarparput taamatut siuarsaaniarutta. Ataatsimut
suleqatigiilluta aaqqiisariaqaratta.
Qujanaq.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.
Morgens Kleist qutsavigaarput. Tulliulluni
oqaaseqartussaq aggersalersinnagu eqqaassutigeqqilaassavara aatsaannguaq
qaaqqusinera suli atuummat, suli maani inersuarmi najuuttut naammanngillat.
Tassalu tulliulluni oqaaseqarumasoq oqaaseqareerpat, allanik nappaasoqanngippat
immikkoortoq 7 pisussaagatsigut, aggersaaqqippunga.
Takanna Maliinannguaq Markussen-Mølgaard,
Inuit Ataqatigiit, aappassaanik oqaaseqarumavoq.
Maliinannguaq Markussen-Mølgaard, Inuit
Ataqatigiit.
Qujanaq.
Siullermik oqaaseqaatitsinnut imartuumut
Naalakkersuisut Siulittaasuata tapersiinera, aammalu Atassummiit Finn Karlsenip
oqaaseqarnermigut, aamma isumaqataaffigisaminik taanna qujassuteqarfigerusuppara. Erseqqissaateqalaarusuppunga,
tassa ilaatigut oqaatigisatsinni pingaartutut oqaatigaarput, ullumikkut
imaluunniit ukiuni kingullerni kukkussutaasarsimasut annertuut arlallit
qiviassagaanni pisariaqarluinnarmat sunilluunniit nutaanik
aallartitsiniaraanni, annertoorsuartut ilusilersornagit, tassanngaannaq
isaatitsivissatut imminut inorsilluni inissiinissaq taanna tikkuaratsigut
pinaveersaartariaqartoq. Sunaluunniit mikisunnguamiik aallartittariaqarpoq
ineriartorlunilu. Aamma suliffeqarfiit pilersinneqartussat aamma tamanna
aallaavigisariaqaraat, Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut.
Aammalu takornariaqarneq eqqarsaatigalugu,
sukat sisamaattut taasagarput, Finn Karlsenip taperserlugu oqaatigisaa, tassa taamatut
inissisimatilluta ullumikkutut ilinniartitsinerit pimoorullugit
aallutinngikkutsigit, soorunami qujanarpoq Greenland Tourism pikkorissaasarmat,
kisianni taakku naammanngillat. Annertunerujussuarmik ilinniartitsinerit
tassuunga tunngasut ingerlanneqartariaqarput.
Taannaannaanngitsoq aamma inuutissarsiutit
allat eqqarsaatigalugit ullumikkut inissisimanerput nunatsinni
ilinniartitaanikkut qiviartariaqaleqqipparput ilinniartitaanerup
naleqqussarneqartariaqarput, nunap matumap piumasai aammalu siunniunneqartut
aallaavigalugit.
Taamaaliunngikkutta qanorluunniit
oqalutsigigaluarutta ilinniartitseqqinngikkutta annertunerusumik
angusaqarnaviannginnatta, aammalu ilinniarsimasut suut pisariaqartinnerlugit
pilersaarusiorluakkamik ingerlanneqartariaqarput, ilinniakkallu
pisariaqartinneqartut aallaavigalugit, pilerisaarinerit ilinniarnissamik suli
annertunerusumik ullumikkornit ingerlanneqarlutik.
Tikkuakkatta ilaat tassa nutaatut
tikkuarparput Sulisa A/S, Greenland Resorces aammalu Greenland Tourism. Taamarmik
siunnersuinermik suliaqartuupput, kisianni avissaarlutik ingerlapput tassanilu
nalileqqusarput eqqarsaatigilluaqqoqaarput. Soormi nukiit atorluarlugit taakku
kattutsinneqarsinnaanngillat. Taamaalilluni nalunngilarput sunaluunniit
kattunneqaraangamik sipaaruteqartoqartartoq, ilisimallu
atorneqalernerusalersartut. Isumaqarpunga Inuit Ataqatigiinniit
misissorneqarluartariaqartoq.
Taavalu nunanit allaninngaanniit
aningaasaliisarnerup ammaffigineqarnissaa, suna tamaat mattutivillugu
oqaatigivarput, kisianni imaanngitsoq suna tamaat takannarsuaq, taamannak
oqassasunga, kisianni pilersaarusiorluakkamik uagut nammineq ingerlassinnaasagut
ingerlatissavagut, kisianni pisariaqartitsinikkut soorlu siorna imeq pillugu
inatsiliornermi ammaasimasumut nunani allaminngaanniit
aningaasaliisoqarsoqarsinnaaneranut, taamaatutigut atorluaanissaq
pisariaqarpoq. Kisianni illuatungaanik una saqqummiussarput
piginneqatigeriaaseq naggueqatitta ingerlataat taanna isumaqarpugut soqutigineqarluinnartuusoq aammalu
misissoqqittariaqartoq. Tassami maannakkut ingerlatsinerit qiviassagaanni,
annertunerusumik soorlu Aktieselskabeqarneq taanna tunaartariniarneqarpoq.
Aammalu ilaatigut
oqallittarnerpassuagut maani Inatsisartuni aallaavigalugit ilaatigut iluatsittuarneq
ajorluni. Taamaattumik pisariaqalerpoq nutaamik eqqarsarnisarput. Naggueqatitta
iluatsittumik ingerlataat qanoq periuseqarlutik ingerlanersut
qiviartariaqarpagut, aammalu tassani piniartut, sulisartut, namminersortut
immaqalu Kommunit assigiinngitsut attuumassuteqarsinnaasullu
piginneqatigiillutik ingerlatsisinnaanerat, taanna isumaqarpunga
misissorneqartariaqartoq. Imaanngilarmi ingerlatsineq taamatut
piginneqatigiilluni ingerlatsineq ajutoorsimammat nunatsinni 80-ikkut
aallartinnerani taanna unitsivissagipput.
Taavalu oqaatigisatta ilaat una
KNAPK-mut piniartunullu tunngatillugu aamma eqqarsaatigillaqquneqarpoq,
nutaajummat Nuka A/S-i ingerlassinnaanngisaasa sooq piniartunut
peqatigiiffiinut tunniunneqarsinnaanngillat tamakkunani sumiiffinni nammineq
piniagassatik nalunnginneruaat. Aammalu periarfissat suunersut ilisimaaralugit. Ilaatigu tassani soorunami
piniartut, sulisartut, kommunit namminersortullu suleqatigiinermikkut immaqa
kivitseqatigiissinnaanerusut Nuka A/S-ip ungasianinngaannit
ingerlatsiniarsariniarnera ilaatigut ilungersunarsinnaasut piinnarnagu. Taanna
assut isuma eqqarsaatigillaqqunarpoq.
Taavalu aamma nuannarutigivarput Inuit
Ataqatigiinninngaanniit Naalakkersuisut Siulittaasuata una sanalunneq,
eqqumiitsuliorneq nipilersornerillu kulturikkut ingerlanneqartut sukat
tallimaattut pingaarutilittut ineriartortinnissaanik oqaatigisarput
tapersersormagu. Isumaqarpugut Inuit Ataqatigiit pingaarutilerujussuusoq.
Aammalu ingerlariaqqinnissami ilumoorpoq
KANUKOKA-kkut, Namminersornerullutik Oqartussat Sulisa A/S-ilu tamatumani
suleqatigiitsoorsinnaangitsut, pisariaqarluinnarpoq suleqatigiinnissaat.
Maannakkut ukiut kingulliit
qiviassagaanni, nalunaarusiarpassuit inuutissarsiornermut tunngasut, aamma
allat amernut tunngasut sorpassuit oqalligisarpagut, kisianni ilaatigut
kingunerisinnaasai tigussaasunik ujartuinerput taanna ullumikkut suli
ingerlapparput kalaalimernit atorluarnerunissaannut tunngasut ila
taagorsinnaasagut amerlaqaat.
Massakkut piffissanngorpoq
alloriaqqinnissarput. Taamaattumik una ullumikkut inuusutissarsiornerup
siuarsarnissaannut tunngatillugu
oqallinnerput neriutiginaqaaq kinguneqarluartumik ingerlanneqarumaartoq.
Tassami isumaqanngilagut ukiut 15-it aamma suli tulliutut oqallissasugut
annertunerusumillu inerneqanngitsunik.
Piffissanngorpoq alloriarnerit
ersarissut piviusunillu tunngavillit aamma inatsisitigut aningaasatigullu
pilersaarusiornikkullu ingerlanneqarnissaat. Naalakkersuisut Siulittaasuata
oqarnera sooruna illua-tungiliuttutut massakkut inissisimavoq, kisianni Inuit
Ataqatigiit pingaartilluinnarparput akisussaaqataagatta Inatsisartuni maani
sulinitsinni aamma siunissami akisussaaqataajuassagatta pingaartipparput
sukumiisumik oqalliseqataanissarput aammalu ersarissunik
siunnersuuteqartarnikkut inuussutissarsinerup siuarsarnissaanut
ingerlariaqqinnissarput taanna Inuit Ataqatigiininngaanniit
pingaartilluinnarparput.
Naggasiullugu Siumuminngaanniit
Simon Olsenip oqaatigisaa taperserusupparput, tassa una Inatsisartut Siulittaasuata
oqarneratuut ataatsimiittamut ingerlanneqartussaanngilaq nassuiaat, kisianni
uagut ataatsimiittami ilaasortaasugut pisinnaavugut qaqissallugu
misissuiffigissallugu aammalu isumaqarutta pingaarutilinni arlaanik tassani
ingerlateqqitassanik peqartoq, taava pisinnaatitaaffeqarpugut inatsisit
malillugit taakkua suliarinissaannut. Aammalu taanna Inuit
Ataqatigiinninngaanniit kaammattuutigerusupparput, suleqataanissarpullu
qilanaarivarput.
Qujanaq.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Maliinannguaq Markussen-Mølgaardimut
qujavugut. Tulliulluni oqaaseqassaaq Finn Karlsen, Atassut.
Pingajussaaniilerami naatsunnguamik, tullerissavaalu Naalakkersuisut
Siulittaasuat.
Finn Karlsen, Atassut.
Siullermik inuussutissarsiutit pillugu
nassuiaammik tunngatillugu Siumut saqqumiussaannut inuttaata oqarneratuut
tapiliussatut oqaatigineqartoq, uanga nammineq taamatut tusaanngilara, aamma
taamatut paasinngilara. Inuttut nammineq saqqummiussisutut paasineruara.
Tassani soorlu Naalakkersuisut
Siulittaasua oqartoq taamatummi isumaqanngimmat. Ilinniartitsinissarput
avammut mattulluta ingerlannissaa naggataatigullu ammarluta isumaqatiginnginnakku
oqaatigissagakku taamatut. Sussami inuusuttortagut aamma avammut mattullugit
ilinniartikkaluarutsigit, isumaqarpunga inooqataanavianngitsut annerusumik.
Nunanut allanut aallarnissaannut mattuttariaqanngilagut. Nunarput avammut
ammanerusariaqarpoq. Isumaqatigiiniarutta aamma Per Rosing-Petersenip saqqummiussaa.
Taamaammat aamma Siumup saqqummiussaannut tapiliutissaasoq.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Finn Karlsenimut qujavugut. Taavalu
maannakkut Naalakkersuisut Siulittaasuat oqaaseqassaaq.
Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut
Siulittaasuat, Siumut.
Oqaatigineqartut qujassutigeerakkit uku
ataasiakkaat oqaatigineqartut siulliit, ilaatigu Kattusseqatigiinninngaanniit
taaneqartut pioreersut nukittorsarnissaannut tunngasut soorunami taakkua
ilaatinneqarluinnnarput aamma. Maannakkut namminersorlutik ingerlasut
nukittorsarnissaat aamma eqqarsaatigineqarpoq.
Taavalu Sulisa A/S-imut tunngatillugu
oqaatigissavara periarfissat tamarmik maannakkut ammatitaammata. Allaat manna
tikillugu oqallinnerit ilagivaat, suliffeqarfiit Greenland Tourism, Sulisa
A/S-ip imaluunniit Greenland Resourcesip qanoq ilillutik suleqatigiissinnaanerata
nakussassarnissaa allaat ilaatigut taakku katinnissaat eqqarsaatiginnut
ilaatillugu oqallisissaavoq, kisiannili suleqatigiinniat imminut
nalilertariaqarput, taakkua imminnut qaleriiaakkunnaarsillugit. Ilai
pikkoriffeqarput assigiinngitsuni ilaa aamma allanut.
Soorlu
Greenland Resourcesip ilisimaneqaatigaa, avataani aningaasaliisut
tungaatigut sulinermut taakkua assut nassaaniallaqqissuupput. Taamaallilluni avataaninngaanniit
aningaasaliiumasut Greenland Resourcesi aqqutigalugu paasissutissanik
assigiinngitsunik tuniorarneqarsinnaagamik. Taavalu allat pikkoriffitik aamma
ingerlappaat sulisut. Inatsisut sulliviit annertuumik taamaasa malinnaaffigai.
Taavalu takornariaqarnermut tunngasut taakku annertunerusumik
paasisimasaqarfigalugit.
Kisianni taamaakkaluartoq uani
oqallinnerup aamma kinguneranik suleqatigiinnerisa imminnut
qaninnerusunngortaanissaat uani aamma oqaatigineqartunut nalunaariartuummut
aamma ilaavoq, Taamaattumullu aamma ilanngullugu suusariaqarluni.
Maliinannguaq Markussen-Mølgaardip
taasaani una Naalakkersuisut tungaaninngaanniit tapersersorneqarpoq,
taaneqartumi tikillugu aamma periarfissat tamatut ammatinneqassapput. Nuka
A/S-ip sullivigisaani imaluunniit sullivigisinnaanngisaani namminersorluni
nunaqarfimmik tigusiumanerat, taanna ammaffigineqarpoq annertuumik.
Taamaatumillu qularutigissanngilarput aamma Nuka A/S-ip tamakkuninnga suleqatiginninnissaminut
piareersimasoq, taamaalilluni privatini tiguniarneqarpat nammineerluni
nunaqarfimmiut tiguniarneqarsinnaasunik.Assersuutissaqareerpoq taamaattumik
iluatsittumik maannakkut sinerissap ilaani pisoqarsimanera.
Taamaattumik
una naggataatigu oqaatigissavara, aamma oqaluttut namminneerfiup taanna
ilaatigut oqaluttuisa saqqummiuppaat. Saqqummiussaq una paartiit akornanni
aamma oqaloqatigiissutigissallugu ajunngilaq. Udvalginiinngikkaluartoq
oqaloqatigiinissanut assigiinngitsunut tunngavissaqqippoq, aammalu
immitsinnut tassuunakkut
isummersoqatigiinnissarput pisariaqarpoq. Taamaattumillu
qularutigineqassanngilaq siunissami Naalakkersuisuninngaanniit nassuiaammik
saqqummiussinermi aamma atatillugu suliassaq matuma malinnaaffiginissaa
pisariaqassasoq. Inimi aamma matumani.
Imaappoq suliassaq aallartinnissaanut
maannakkut tamarmik tapersiipput. Suliassaq aallartissaaq utaqqineqarsimasut
maannakkut periarfissaat tamakkiisumik atorniarneqalissapput. Taamaattumillu
suliassap nunatsinni nuannaarutissamik kinguneqarnissaa naak ukiuni arlalinni
pilersaarutaagaluartoq. Kingunissami immikkut suliarineqarnissaa
qularutigineqassanngilaq ulapputigissagipput Naalakkersuisuninngaanniit.
Nalaalakkersuisut Siulittaasuat qutsavigaarput.
Taavalu immikkut oqaaseqarumalluni kissaateqarmat Per Rosing-Petersen
akueraarput. Takanna.
Per Rosing-Petersen, Siumut.
Qujanaq.
Naatsorsuutigikanneraluarakku Finn
Karlsenip una aamma 1998-imi annertungaatsiartumik sammillugu
oqaluuserinikuugaluaratsigu, taamaattumik paatsoorsimassanngikkaluarakkit,
kisianni uani ilinniartut assigiinngitsullu nunani allani
ilinniartitaanissaannut mattussiniarnermik nipaqanngilluinnarama, taanna
siunertaanngilluinnarpoq. Taamaattoqanngilaq!
Nalunngilara aamma World Trade Organitationimut, WTO-mut ilaasortaalluta.
Sumiluunniit ilaasortaaneq aamma uagut pisinnaatsitaaffitsinnik
killilersuisussatut siunertaqartussaanngilaq.
Aamma nunat allat taamannak
ilaasortaapput, taanna siunertarinagu. Assersuutigisinnaavarput Islandimi
pissutsit. Nuna taanna nunatsinnut nammineq qanittuusoq. Assigiingitsut WTO-mi
ilaasortaagaluarlutik, niueqatigiinnermi avataaninngaanniit annertunerusumik
nerisassat tikisittakkatik akitsuusertarpaat, namminerlu nerisassat nammineq
sanaatik, taakkua akitsuutit nammineq nerisassiornerminni tunisassYYY.
**KNR-Radio Inatsisartut
ataatsimiinnerat aallakaateqqippaat.
Tommy Marø, siunnersuuteqartoq,
Siumut.
3. november 1994-imeersumi ' 3-p
peerneratigut qularutiginngilluinnarpara imaatigut nunamilu
inuussutissarsiuteqartunut aammalu inuussutissarsiutinik nutaanik
aallarnisaaniartunut kommunit periarfissinneqarpata
aningaasalersueqataanermikkut nunatsinni suliffinnik amerlanerusunik
pilersitsinissaat qularnanngitsoq.
Naggataatigut siunnersuutiga
ilalerneqassappat pisariaqartutut isigaara inatsisip nutaamik
nalilersorluarlugu ullutinnut naleqqussarluarlugu allanngortiternissaa
pisariaqarumaartoq. Qujanaq.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermi
aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.
Qujanaq. Massakkullu tulliullugu
immikkoortoq 44.