Oqaluuserisassani immikkoortoq 37-48-1 |
|
||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Ullut ataatsimiiffiusut aqqaneq sisamaat,
tallimanngorneq majip 3-at 2002
Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Daniel
Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Godman Rasmussen, Atassut.
Inatsisartut suleriaasiat §28 malillugu, matumani siunnersuutiginiarpara
nunatsinni ilinniartut aningaasarsiaqartitaaneranut tunngasoq.
Ukiut makkua atuallassimavagut kikkut
tamarmik piumasaqarfigigaluttuinnarfigisaat. Tamannalumi immini
tupinnanngikkaluarpoq, kisiannili nunatta kikkunnut tamanut tunniussinnaasai
aammattaaq killeqarput.
Naluneqanngilarmi nunatsinni
ilinniagaqartuni akissarsiaqartitsivugut, tamannalu immini ajunngilaq.
Aanali eqqarsarnartortaa, aniingaasat
tunniuttakkagut maanaannaq ilinniarnerminni unitsitsiinnartartut isumakkeertuaannassavagut?
Soorunalimi peqquteqavilluni unittoornerat
taakku allaapput. Pissutsillu uniinnarnermut naliliiffigineqartalersuuppata,
pissutissaqarsorinanngitsumillu atuarnerminnik unitsitsiinnartartut ilumut siunissami
aningaasanik tunniunneqartartuni pissarsiaqartittuaannassavagut?
Pissutissaqarsorinanngitsunik
uniinnnartartut atugaat, uniinnartartunut taarsersorneqarsinnaatileraluaraanni
qularnanngitsumik ilinniarnerminni naammassinnikkusunnerat annerulissagaluarmat.
Nalussanginnamikkumi pissuteqavigani
uniinnarsimagaanni aningaasat atorsimasat uterteqqinneqassasut.
Ilinniartunullu naammassinnerusussuseq
annertunerulissagaluarmat, aningaasallu taamaalillutik allanut naleqarnerusunut
atorluarneqarsinnaalissagaluarmata. Qujanaq.
Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat,
Atassut.
Godmand Rasmussen qutsavigaarput.
Maannakkullu Kulturimut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu
Naalakkersuisoq sinnerlugu Naalakkersuisut siulittaasuat akissuteqassaaq.
Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisuni
Siulittaasuat, Siumut.
Saqqummiussisut Inatsisartunut ilaasortat
taakku immikkut tamaasa akissuteqarfigissavakka.
Siullermik Inatsisartunut ilaasortap Jakob
Sivertsenip pingaartitsinera inuiaqatigiit ineriartorneranni ilinniartitaanerup
pingaarruteqartumik sakkussaaneranik tamanna isumaqatigaarput.
Aammalu isumaqatigalugu ilinniagaqartut
sapinngisamik pitsaanerpaamik imarisatigut atuartitaanikkullu,
sinaakkusiiffigineqarnissaasa qulakkeerneqarnissaat, ilaatigut taamaaliornikkut
unitsitiinnartoqartarnera angisooq annikillisaaviginiarneqassammat.
Siunnersuuteqartup kissaatiginartippa
unitsitsiinnartarnermik pissutaasut qulaajaavigineqarnissaa siunnersuutigaalu
suleqatigiissitamik ajornartorsiummik qulaajaaniartussamik pilersitsisoqarnissaa.
Oqaatigissavara ilinniagaqartut akornanni
unitsitsiinnartarnermi pissutaasartunik arlalinnik misissuisoqartarsimammat.
Ukiuni kingullerpaani marlunni misissueqqissaartarfiup HS-analusemik
taaneqartartup, unitsitsiinnartarnernut pissutaasut pillugit Kultureqarnermut
Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Pisortaqarfik
sinnerlugu, misissuisarnerit pingasut ingerlattarsimavai.
Ilangullugulu misissuiffigisarsimallugulu
inuusuttut tassa ilinniarnerminnik naammassinnittarsimanerannut aamma taanna
eqqaamassavarput.
Naammassinnittarsimanerannut
pissutaasarsimasut naak ilaat unitsitsiinnartarsimagaluaraat ilinniarnertik
imaluunniit aamma aallartinngitsoortarsimallutik.
Misuissarnerit inernerisarsimavaat uku,
nalunaarusiarineqartarsimammata. Sanaartornerup iluani unitsitsiinnartarnerit,
sanaartornerup iluani sulinermi ilinniartitaanermilu pissutsit kiisalu
kikkut-uku ilinniagaqalersartut.
Nalunaarusiat ilinniarfiit nalunaarsuisarneranni
ilalerneqarlutik ajornartorsiutaagajuttut unitsitsiinnartarnernut
pissutigineqarajuttut takussutissiivigisimavaat, matuma ataani taaneqartut
ajornartorsiutaagajuttutut oqaatigineqartut makkuusut.
Siullermik qallunaatut oqaatsitigut
piginnaaneririikkat amigaateqarnerat, aamma peroriartornermi angerlarsimaffiup
toqqissisimananngitsuusimanera, aamma aallartissimagaluit allaanerusumik
ilinniagaqarusulersimanerat, aamma suliffeqarfinni kulturikkut
ajornartorsiuteqarnerit qallunaat ileqquisa erseqqinneruallaarnerannik
pissuteqartut, aamma malinniagassatigut ajornartorsiuteqarnerit soorlu
piffissami takkuttarnissamut malinniagassanik, aammalu tunniusimanissamik
ilinniarnermut malinnikkuminaatsitsisarnerit, kiisaau aamma nalinginnaasumik
atuakkatanneq.
Inuusuttut ajornartorsiutit
ilinniagaqarnermi qimatsinerminnut peqqutaasartutut oqaatigineqartarsimasut
amerlasuusarsimasut oqaatigaat aamma takutippaat. Tassaasarsimallutik
misigissutsikkut misigisaasarsimasunik anigugassaasartunik peroriartornerminni isumassorneqarsimannginnernut,
atornerlunneqartarsimanernullu tunngasut.
Ajornartorsiutaasartutut imaluunniit
ilinniarfiit kinguariarnissamut periarfissaat aamma killeqartarsimapput.
Ilinniartitaanerit pillugit
iluarsartuusseqqinniarnerit maanna ingerlanneqartut matuma ataani meeqqat
atuarfiannik inuussutissarsiuutinillu ilinniartitaanermik
iluarsartuusseqqinniarnerit, ilisimatusarfissamik pilersitsiniarneq aammalu
ilinniagaqarnersiuteqarnerup iluarsartuussuvigeqqinneqarnissaata, ilaatigut
siunertaraat tamatumani nakussassaaniarnissaq.
Tassa inuusuttut ilinniagassmik
aalajangersimasumik aallatitsiniarneranni ilisimasassatigut, aamma
oqaatsitsigut piumasaqaatinik piginnaaneqareernissaasa
nakussassaavigineqarnissaa.
Ilinniagassani toqqaaniarnermi
kingunissaasumik ilisimaarinninnerulernissaat, aammalu aallartinnissaminnut
piumassuseqarlutillu piareersimanissaat.
Ilinniagaqarnersiutit
iluarsartuussivigineqarnissaat pillugu nassuiaammi Inatsisartunut
agguaanneqartussami siunnersuutiginiarneqarpoq, ilinniagaqartut
akisussaatitaanerulersinneqarlutillu piginnaanngorsarneqarnerulernissaat.
Ilinniagaqartoq ilinniarnermini aammalu
ilinniarnermi ingerlaannarnissaanut aningaasassaritinneqartullu
aqunniarnissaanut aaqqissuussisarnermi ilianniagaqartoq
akisussaatinneqarnerulerlunilu oqartussaatinneqarnerulissaaq.
Ilinniartitaanerup iluani
iluarsartuusseqqinnerit allat peqatigalugit ilinniagaqarnersiutit
iluarsartuussiffigineqaqqinnerisa aammattaaq, qulakkeereqataaffigissavaa siullermik
amerlanerusut ilinniarnermik aallartitsisalernissaat, aamma amerlanerusut
ilinniarnerminnik naammassinnittalernissaat, kiisalu amerlanerusut imminnut
eqqortumik ilinniagassamik toqqaasalernissaat.
Ilinniartitaanerit iluanni tamani
sulissutiginiarneqarpoq pitsaassusissaq sapinngisamillu annertunerpaamik
ilinniarsimasumik sulisoqalernissaq pillugu ilinniartitaanikkut politikkimi,
siunnerfigineqartut aqunnissaanut pisariaqartunik nakussasaaniarnissaq.
Alloriaatigineqartussallu tamakkua
ersiutissaasa takkunnissaannut ukiorpaaluit ingerlaqqaartussaasut
ilimagineqarpoq.
Ajornartorsiutini apeqqutinik
qulaajaasussamik suleqatigiissitaliornissamut taarsiullugu, Naalakkersuisut
siunnersuutiginiarpaat unitsitsiinnartarnerup itinerusumik qulaajaavigineqarnissaanut
aningaasanik illluartitsisoqarnissaa.
Nalunnarusiaq kikkut-uku
ilinniagaqalersartut taama taaguutilik, tassaasut apeqqutit akisassat
aallaavigalugit misissuineq imaqarluarpoq, itinerusumik misissuinermut
taamaattunut tunngavissaalluartumik. Tamannalu aamma sulissutigineqarpoq.
Tassa taamatut Jaaku Inatsisartunut
ilaasortap Jakob Sivertsenip saqqummiussaa oqaaseqarfigisinnaavarput
Naalakkersuisuniit.
Taavalu Inatsisartunut ilaasortap Godmand
Rasmussenip saqqummiussaa imatut oqaaseqarfigerusullugu.
Ilinniagaqarnermut
unitsitsiinnartarnertigut inuiaqatigiit aningaasaliissutinik
annaasaqartarnerannik Godmand Rasmussenip saqqummiussinera ilumoorpoq.
Unitsitsiinnartarnerpassuartigut
ilinniartitaanermik takussaaqisutigut pisortat aningaasanik annertoqisunik
annaasaqartarput.
Soorlu ilinniagaqarnersiutit
angalanernullu aningaasartuutit kiisalu ilinniartitaanernut nukissanik,
atuilussiinnartarnernut aningaasartuutaasartunut.
Ilinniartitaanerit suliffinni
ilinnuiarfinnilu nikeraallutik ilinniartartut eqqarsaatigalugit aammattaaq
suliffeqarfiit aningaasaliissutinik annaasaqartarput.
Ullumikkut ilinniagaqarnersiutit
tassaapput ilinniagaqarnersiutit qaammammut 4200 kr-ninngorlugit
tunniunneqartartut. Kiisalu atatsiartumik 10000 kr-nik
taarsigassarsisinnaatitaaneq kiisalu ilinniarnerup ingerlanneqarneranut ukiumut
6000 kr.-nik taarsigassarsisinnaatitaaneq.
Ilinniartup piareersarfiusuni
ilinniarfinniittut matuma ilaatigut eqqarsaatigineqarput GU-ni atuartut kiisalu
Inuussutissarsiutinut tunngaviusuni ilinniagaqartut. Taarsigassarsinissamut
periarfissaqartitaanngillat.
Taarsigassarsiat ilinniarnerup
naammassineqarnerani tassa ilinniarnerup inaarlugu naammassineqarnerani imaluunniit
unitsiinnarneqarnerani, taarsersorneqartussaatitaapput.
Kinaluunniit 60.000.kr sinnerlugit
ilinniarnermut akiligassaqartoq akiligassanik millisaasimatinnani nutaamik
ilinniagaqalernissamut ilinniagaqarnersiutinik pisaqalersinnaatitaanngilaq.
Ilinniarnermi taarsigassarsiat
aqunniarnerannut taarsertinniartarnerannullu siusinnerusukkut
ajornartorsiutaasarsimasut, taarsigassarsisitsisarnerup aqunneqarnissaanik
Grĝnlandsbankimit isumaqatigiissuteqarsimanikkut aammalu taarsiisitsiniartarnerni
Akileraartarnermik Pisortaqarfimmut nuussimanikkut, taakkunuunatigut
ajornartorisutaasarsimasut tutsuviginartumik isumannaatsumillu
aaqqiivigineqarsimapput.
Taamaalillunilu aamma tassa
annertunerusumik isumakkeerinnittarnissamik pisariaqartitisarnerit siunissami
minnerpaaffissaminniilersinneqarsimasutut oqaatigisariaqarpoq.
Ilinniagaqarnerup unitsiinnartarneratigut
ilinniagaqarnersiutit taarsertinniarneqartarnissaat siusinnerusukkut
oqaluuserineqartarsimanngilaq.
Tassunga tunngatillugu tassa
unitsitsiinnarnermut nammineq pisuunerup nassuiaasiornissaa
ajornakusoorpallaartarpoq. Ilinniarnermut unitsitsinermi tamatigut. Kisianni
pissutissaqartoqarajuttarpoq.
Ilinniagaqarnersiuteqarnerup
iluarsartuusseqqiffigineqarnissaa pillugu nassuiaat nassuiaatitut
saqqummiunneqarnissaa Naalakkersuisut utaqqivaat. Nassuiaat Naalakkersuisuni
oqaluuserineqareeruni ilaasortani Inatsisartuni ilaasortanut
agguaanneqarumaarpoq.
Nassuiaatip aallavigai ilinniagaqartut
ilinniarnerminni ingerlaqqinnissaannut, ilinniagaqarnersiamilli
aqutsinissaannut aaqqissuussisarnerminni akissussaatitaanerulerlutillu
oqartussaatitaanerulernissaat, soorlu aamma siuliani taanna taamak taareeriga.
Iluarsartuusseqqinniarnermi
siunnersuutigineqarpoq ilinniagaqarnersiutitsisarfimmut oqinnerusumik
atuisunullu paasiuminarnerusunik malittarisassaliortoqarnissaa, makku
isiginiarlugit.
Siullermik ilinniagaqartut atugarisaasa
nalinginnaasumik ajorteriartinneqannginnissaat, aamma malittarisassanik
aqutsinerup oqinnerulersinneqarnissai kiisalu aningaasatigut pissarititaasunik
atuilluarnerunissaq.
Iluarsartuusseqqinniarnerup meeqqat
atuarfianni iluarsartuusseqqinnissaq, inuussutissarsiutinik tunngaviusuni
ilinniartitaanermi iluarsartuusseqqinnissaq kiisalu ilisimatusarfeqarnissamik
pilersitsiniarneq peqatigalugu kissaatigisat makku isiginiarpaat. Siullermik
amerlanersut ilinniagaqalernissaat, taavalu amerlanerusut ilinniagassaminnik
eqqortumik toqqaasalernissaat, aamma ilinniagaqartut amerlanerusut
ilinniarnerminnik naammassinnittalernissaat, kiisalu ilinniarnerminnik
naammassinnissimasut amerlanersut Kalaallit Nunaanni sulisarnissamut
kajumilersinneqarnissaat.
Iluarsartuusseqqinniarnerit taaneqartut
taakku piviusunngortinneqarnissaanik suliniuteqarnerit ilinniartitaanerup
iluani ingerlanneqarput. Sunniutissaasulli takuneqarsinnaalernissaannut
naatsorsuutigineqarpoq suli ukiut arlallit ingerlaqqaartussaassut.
Oqaatigissavara ineriartorneq
Naalakkersuisunit malinnaavigeqqissaarneqarmat. Naalakkersuisullu isumaqarput
maannakkut piffissaanngitsoq ilinniarnermi akiligassarilersimasat
taarsertinniarneqartarnissaannut piumasaqaatini sukatereqqinnissap
kaammattuutiginiarnissaanut.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik
aqutsisoq.
Naalakkersuisut siulittaasuanut qujavugut.
Maannakkullu partiit Kattusseqatigiit Attaviitsullu oqaaseqartuinut nuuppugut.
Siulliulluni oqaaseqassaaq Ruth Heilmann, Siumut.
Ruth Heilmann, Siumup oqaaseqartua.
Qujanaq. Tassa siullermik ilinniarfinni
assigiinngitsut ilinniartut ilinniarnerminniit taamaatitsiinnartartut
amerliartuinnarnerisa ikinnerpaaffimmiitinniarneqarnissaasa pillugu, '35 naapertorlugu apeqquteqaat aallaavigalugu
oqallinnissamik siunnersuut.
Taamatut qulequtserlugu Inatsisartuni
ilaasortaq Jakob Sivertsen, Atassut apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamik
Inatsisartuni noqqaassuteqarpoq.
Siumumiit oqallisissiaq paasilluarparput,
aammalu Naalakkersuisut akissutaat tusaatissatut tigullugu qujassutigaarput.
Tamarmillu soqutiginarluinnartutut Siumumit isumaqargigigatsigit imatut
oqaaseqarfigissallugit.
Siumumiit pingaarnerpaatitaraarput
nunatsinni atuartitaanerup ilinniartitaanerup minnerunngitsumillu
piorsarsimassutsitta kulturittalu inuiaqatigiinni kalaallini ineriartorfiusumi
malinnaatinneqarlunilu pitsaasumik qaffasissuteqartumik,
suliniutigineqartuarnissaata qulakkeeriffiginnittuarneqarnissaa.
Taamaattumik Atuarfitsialaap
Meeqqerivitsialaallu tunngaviusumik meeqqap perulerfiani angajoqqaat
suleqatigilluinnarlugit meeqqap sorlaqarfiata, ikioqatigiinnikkut ammaffigeqatigiinnikkullu
pitsaanerpaamik periarfissaqartinnissaanik, suliniutigisatta
iluatsinnerpaanissaat anguniarlugit ingerlattuartariaqarpagut.
Siumumiit isumaqaratta tassuunakkut
siuarsaallutalu piorsaagutta meeraq periarfississallugu, pitsaasumik siunissamini
angusaqarluarnissaanut aqqutissiuuteqataaffigissallugu. Taamalu
siunnersuuteqartup anguniagaanik amerlanerpaat ilinniarnermikkut
naammassisaqartarnerisa siunissami tassuunakkut annertuutigut
qulakkeerinniffigineqarnissaannik.
Ilinniartitaanikkut ullumikkut
killiffigisarput pillugu paasiniaanerit misissuinerit ingerlanneqaqqullugit
Inatsisartuni kaammattuuteqartarpugut. Siumimiit taamatut misissuititsillunilu
paasisimasaqarnissaq siunissami ingerlaqqinnissamut nalilersuinermi
periarfissiinernut iluaqutaasarmata pingaarluinnartutut isumaqarfigaarput.
Taamaattumik nuannnaarutigaarput taamatut
sukumiitigisumik misissuinerit inerneri qulaajarneqarmata, kikkut ilinniagaqartarpat,
pillugu nalunnarusiamik nassuiaammik Naalakkersuisut KIIIP-mut
suliaqartitsilluni saqqummiussaqarmat Inatsisartunut aagguaanneqartumit,
taannalu ilinniartitaanermi ataatsimiititaliami soqutigalugu aamma Siumumiit
misissuataarlugulu paasisassarsiorfigaarput.
Tassani pineqartuni 1970-80-imut
inunngortunit misissuineq ilaatigut ingerlanneqarluni. Nassuiaammi
tigulaarigaanni 30-niit 31-nut ukioqartut misissuiffigineqarnerannit 53
procentit ilinniagaqarsimapput, 9 procentit aallartissimapput, 38 procentii
ilinniakkaminnik aallartitsinngisaannarsimapput, 42 procentit
ilinniarnerminnik siusinnerusukkut unitsitsiinnarsimasuullutik.
Ilinniarfinni ingerlaqqiffiusuni
ilinniartut unitsitsiinnartartut arlaqarput. Tamanna pissuteqartarpoq aamma
kukkusumik toqqaasarnermik. Taamaattumik siunnersuinerup
pitsaanngorsartuarnissaanik suliutaasut annertusartuarnissaat
pikkorissaanerillu ingerlanneqarnissaat Siumumiit pingaartilluinnarpagut.
Soorunami imminut naleqqutinngitsumik
toqqaasimagaanni aappassaanik pingajussaanilluunniit eqqarsariarluni
naleqquttumik toqqaallunilu naammassisaqarsinnaaneq immini pitsaasuuvoq.
Siumumiillu maluginiarparput
siunnersuinerup pitsaasuusimannginneranik tamanna aamma patsiseqarsinnaasoq.
Taamaattumillu siunnersuinikkut pitsanngorsaanerup ingerlanneqarnissaanik
sakkortuumik piumasaqaateqarnissaq pisariaqarpoq.
Tamanna kommuneni
eqqumaffigineqarnerulernera ineriartortinneqarneralu isumalluarfigaarput,
aammalu tassuunakkut pikkorissaanerit ilinniarfiit suliffeqarfiillu tikillugit
paasisassarsiorfigalugillu orniguttarnissaq, Siumumiit pissusissamisoortutut
isigaarput.
Siumumiit isumaqarpugut siunnersuineq
pitsaasoq atuartuunerullu nalaani aallartinneqartariaqartoq. Angajoqqaanit
inuiaqatigiit inuusuttoqatigiillu imminnut kaammattoqatigiinnissaat
pisariaqarpoq. Kaammattorneqarneq aamma piumassuseqarnermit
malitseqartinneqartarmat siunnersuinerup tungaata annertuumik
eqqumaffiginiarneqarnissaa Siumumiit pingaarluinnartutut isigaarput.
Siumumiit nuannaarutigaarput paasillugu
nunatsinni ilaqutariit 89 %-ii toqqissisimasumik atugaqartuusut, tamanna
siunissamik qaamasumik tikkuussisuummat isumalluarnartutut Siumumit
isumaqarfigaarput.
Ajoraluartumillu aamma assigiinngitsutigut
peqquteqartumik ajornartorsiortoqarnera Siumumiit arajutsisimanngilarput.
Tassuunakkullu aaqqiiniarluni suliutaasut eqqumaffiginiarlugit inuusuttuni
angajoqqaanngortussani, angajoqqaanullu siunnersuinerup qaammaasaqarnerullu
annertusarneqarnissaata suliniutigineqartuarnissaa, Siumumiit
peqataaffigissavarput.
Nassuiaammi oqaatigineqartunut ilaavoq
ilinniagaqarsimasunik angajoqqaaqartut tassaagajupput ilinniaqqiffiusumik
ilinniagaqalersartut. Aamma oqaatsinik ataasiinnarnik atuisinnaasut ajornartorsiuteqartarput
soorlu qallunaatut kalaallisulluunniillu pisinnaasakinnertik pillugu
uniinnartoqartarmat.
Taamaattumik pingaartuuvoq meeqqat
akuleriissillugit atuartitsinerup aaqqissuunneqarnerata
nukittorsarneqartuarnissaa. Tassami marluinnik oqaaseqarnissaq pingaaruteqarpoq
sunut tamanut ilinniarfinnut ammaassillunilu periarfissaqartitsisuummat.
Ilinniarnissami praktikkerfissaaleqineq
ajornartorsiutaasaqaaq, taamaattumik taassumap tungaa aaqqinneqartariaqartutut
Siumumiit isumaqarfigaarput. Suliffeqarfiit amerlanerpaanik pinngitsooranilu
suliffinni ilinniartunik tigusisarnissaannik suli annertunerujussuarmik
malittarisassiuussinissat Siumumiit oqaatigereeratsigu matumuuna
kaammattuutigeqqissavarput, taassumap tungaata aaqqiiffiginiaqqullugu.
Qitornaqalereersimaneq angerlarserneq
inuuttut ajornartorsiuteqalerneq imigassamik ikiaroornartumillu uerisoornerit
imaluunnit aningaasarsipallanniarluni suliffeqalertarnerit taamalu
ilinniarnissamut kajuminnerup millisarnera, taakkua tamaasa eqqarsaatigalugit
inuiaqatigiinni pinaveersaartitsinikkut suliniuteqarnitta
pitsaanerulersikkiartuaarnissaa anguniarlugu suliniuteqarnissarput
qasusuilluta ingerlattuartariaqarparput.
Siumumiit nuannaarutigaarput inuusuttuni suliniaqatigiiffiit
ilinniartut namminneq kattuffii, KIK, DKIK allallu namminneq atugarisatik
pillugit iluarseeqataaniarlutik oqalliseqataasarnerit erseqqissiartormat.
Ilinniartut akunnerminni
ajornartorsiutitik aaqqeeqataaffiginiarlugit iliuuseqarniarnerat Siumumiit
tamakkiisumik tapersersorpagut. Iluaraarpullu taamatut iliuuseqarnerup
malitsigissammagu, anguniakkanik inuiaqatigiinni saqqumilaartitsinerulernissaat
aammalu amerlanerusut kajumissaatigalugulu peqataanissaat. Tassuunakku
kissaateqaagut inuusuttut angusaqarluarnissaannik.
Misissuinermi paasinarpoq taamatut
ilinniaqartut arnaanerusartut, illoqarfinnilu najugaqartuullutik. Paasinarpoq
aalisarnermik ingerlatsisut suli amerlaqimmata. Aammalu eqqaaneqarluni
inuusuttut illoqarfiliarlutik ilinniariaraangamik nunaqarfimminnut
utinngitsoortarnerannik.
Taamaasillunilu tamanna ilapittuutaavoq
nunaqarfinni najugaqartut ikiliartorneranni, aammalu nunaqarfinni pingaartumik
ilinniarsimasunik ilinniartitsisussaaleqisarnerannik.
Nunagisaq qimannagu ilinniartitaanerit
aamma atortorissaarutinik atuinikkut annertusartuarneqarnissaa Siumumit
suliniaqataaffigissallugu peqataaffigissavarput.
Siunnersuuteqartup aamma pineruai GU-mi
taamaatitsiinnartartut ikiliartortinneqarnissaanik
minnerpaaffimmiititsiniarnermik, tamanna Siumumiit isumaqatigaarput.
Pissusiviusullu imaapput ullumikkut ukiunut siuliinut naleqqiullugu, GU-mi
atuartut qangarnit amerlanerujussuit aallartittalernikuupput. Soorlu Qaqortumi
Aasianni Nuummilu periarfissaqartinneqaramik.
Taamaalilluni amerlanerusut aamma
naammassisalernerannik kinguneqartinneqartumik, tamanna siuariarnertut
Siumumiit isigineqartariaqarnera pugioqqunngilarput. Ilami aamma Sisimiuni HTX
teknikki aallaavigalugu ilinniartuunngorniartut periarfissaqartitaalernerat,
Qaqortumi HHX niuernikkut ilinniarnertuunngorniat periarfissaqartilernerat
aallarnerneqareersut.
Siumumiillu nalunngilarput GU-mi
naammassisut ukioq ataaseq ilinniarnermini unikaallatsitsiniaallutik
noqqaassuteqartartut amerlanerpaajusut. Atuakatannermik pissuteqartumik aammalu
sulinermik aningaasarsillutillu anersaarfeqalaarusuttunik
piffissaqarnerujumallutillu ilinniarfissaminnut toqqaanissamut.
Siumumiit nalunngilarput GU-mi atuartut
qallunaat nunaannut allanullu ilinniagaqariartoraangamik amerlasuut
ajornartorsiuteqartarmata, qallunaat kulturiannut pulaniapiloortarlutik.
Taamaalillutik angerlaannartartut ajoraluartumik arlaqartorujussuullutik.
Tamanna pinngitsoortinniarlugu suliniutit
annertusarneqarnissaat Siumumiit kaammattuutigissavarput, soorlu aamma DKIK
taamatut suleqataajumasoq, ilinniartunut oqaluttuussiartortarniarutik
tikillugit paasisitsiniaallutik soorlu ukiumut ataasiarlutilluunniit. Tamanna
siunnersuutitsialattut isumaqarfigigatsigu periarfissarsiuussinissaq
piumasaraarput.
Siumiumiit atuarnermik
qatsussisoortarnerup qaangerniarnissaanik suliniutaasinnaasut ujartortuarnisaat
peqataaffigaarput. Taamaattumik aamma atuarfitsialammik angajulliit atuarfianni
ukiunik sivikilliliiniarneq pissutissaqarluartumik tunngaveqarpoq. Atuartut
atuarnerminnik qatsussigallartarnerat minnerpaaffilerniarneqarmat.
Tamanna Siumumiit isumaqarpugut aamma
kingusinnerusukkut ilinniagaqartut taamaatitsiinnartarnerannik
millisaataajumaartoq.
Aamma ilinniartut amerlanerusut ilinniarnerminnik
naammassinnittarnissaannik, Inatsisartut qanoq iliorlutik peqataasinnaanerat
pillugu Inatsisartuni oqallinnissaq aamma kissaatigineqarpoq.
Taamatut Inatsisartunut ilaasortaq Godmand
Rasmussen, Atassut, Inatsisartunut oqallisissiamik saqqummiutaqarmat Siumumiit
imatut oqaaseqarfigissavarput.
Siunnersuuteqartup saqqummiutamini pivaa
ilinniagaqartut pissutissaqaratik uteqattaartumik ilinniarnerminnik
unitsitsiinnartartut ilinniagaqarnersiutisiaminnik utertitsisalernissaat.
Siumumiit nunatsinni ilinniagaqartut
amerlanerpaat atorfissaqartikkatsigit, ilinniagaqartut amerlanerpaat
ilinniakkaminnik naammassinnittarnissaat pingaarutilerujussuartut isigaarput.
Soorlu aamma siunnersuuteqartoq taama
isumaqartoq.
Taamaattumik aamma ilinniagaqartunut
atugassarititaasut ajorseriaateqaratik pitsaanerulersinneqarnissaannillu
annertusartuarneqarnissaanik suliniutaasut Siumumiit suleqataaffigaarput.
Ilinniagaqartut atugaasa Naalakkersuisunik
misissuiffigineqarnerat annertooq sukumiisorlu naammassisussaavoq. Tamannalu
Naalakkersuisut naammassillugu suliartik nassuiaateqarfigisussaavaat,
Inatsisartut ukiami ataatsimiinnissaanut. Tamanna Siumumiit qilanaaraarput.
Ilinniagaqartut namminneq ilinniakkaminnik
ingerlatsilluartannginnerannut qulaajaaneq ingerlanneqarpoq. Tamanna Siumumiit
siulianut tunngatillugu oqaaseqarnitsinni erseqqissaavigalugulu
oqaaseqarfigaarput. Tamanna Siumumiit soqutigalugu malittaraarput, Siumumiit
nuannaarutigeqaarput SIS-ip KIK DKIK-llu ilungersuullugu ilinniagaqartut
inuusuttullu peqatigalugit namminneerlutik ajornartorsiutiminnik
qulaajaallutillu peqataanertik ersarissarmassuk.
Tamanna tamat oqartussaaqataanerannut
naleqquppoq, taamaattumillu Siumumiit isumalluarpugut isummersuutit taamatut
ilinniagaqartut namminneq aamma akunnerminni oqallisigilluarpatsigik
pitsaasumik paaseqatigiiffiusumillu ukiamiut Inatsisartuni
aaliangiinialernitsinnut isummernissatsinnut ilapittuutaalluarumaartut.
Qujanaq.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik
aqutsisoq.
Ruth Heilmann qutsavigaarput. Taavalu
maannakkut oqaaseqassaaq Aqqaluk Petersen, Atassut.
Aqqaluk Petersen, Atassutip oqaaseqartua.
Qujanaq. Inatsisartuni ilaasortap Jakob
Sivertsen aamma Godmand Rasmussen ilinniartuunermut atugarisanut tunngatillugu,
ilinniakkamik taamaatitsiinnartarnerup aammalu tassunga tunngatillugu
ilinniartuunersiutit pillugit, Inatsisartuni oqallisigineqarluni
aaqqiissutaasinnaasunik siunnerfeqartumik oqallittoqarnissaanik
siunnersuutaat, Atassummiit assut pingaartikkatsigu, matumuuna
oqaatigissavarput.
Atassummiit tamatigut pingaartillugu
nalunaarutigiuarparput nunatta qanoq ilinniarsimasut pisariaqartitsigigai.
Imminut nappatilernissamut aqqutaamat minnerunngitsumillu nunatta siunissami
pisariaqartilluinnakkaminik nammineq suliffinnik inuttaliisinnaanerulernissaa
eqqarsaatigalugu. Tamanna ilinniakkanik tamanik pisariaqarpoq.
Oqaluuserisassamik saqqummiussaqartup
Jakob Sivertsenip erseqqissaatigaa ullumikkut GU-mi ilinniartut
taamaatiinnartartut amerliartorneranut peqqutaasut paasilluarneqartariaqartut.
Atassummiit ujartuineq tamanna paasilluarparput. Tassami ilinniarfimmi tassani
ilinniartut tassaammata ilinniarfinnut qaffasinnerusunut ingerlaqqissinnaasut.
Ilinniarluarsimasunik pisariaqartitatsinnik siunissami isumalluutigut.
Naalakkersuisut
oqaluuserisassanngortitamut akissuteqarnerminni ilaatigut oqaatigaat, qallunaat
oqaasiisa piginnaanikkiffigineri aamma ilinniakkamut unitsitsiinnartarnermut
peqqutaasut. Tamanna soorunami Atassummiit maluginianngitsunngialarput, tassami
ilinniarfinnut qaffasinnerusunut ingerlaqqiffissatut tunniussinnaasai
maannakkut killeqartut nalunnginnatsigit.
Aammalu qallunaat nunaanni ilinniarfiit
suli siunissami pisariaqartissagatsigit.
Atassummiillu ilanngullugu maluginiarparput
inuttut ajornartorsiutit assigiinngitsut pissutigalugit ilinniakkaminnik
unitsitsiinnartoqartarmat, taamaattumik tamakkua ikorfartorniarlugit suliniutit
siunnersuinerillu pisariaqarluinnarnerat oqaatigissavarput.
Siunnersuisut ilinniarluarsimasut siunnersuinerllu
pitsaasoq atuarfinni ilinniarfinnilu pisariaqarpoq.
Allamiut oqaasiinik ilinniartut
ilinniarfiit, ilinniartut piginnaasaqarluarnissaat ilinniakkani
assigiinngitsuni piumasaqaataavoq ersarissoq. Taamaattumik Atassummiit
Naalakkersuisut sukumiinerusumik ilinniakkamik taamaatitsiinnartarnermut
qulaajaanissaq anguniarlugu suliniarnera matumuuna taperseratsigu
nalunaarutigissavarput.
Ilinniagaqalernissaq anguniarlugu
tunngavissat pisariaqartinneqartut qulakkeerneqarnissaa anguniagassat
pingaarnerit ilagimmassuk oqaatigissavarput. Tassa angerlarsimafimmi
kaammattorneqarneq, aammalu minnerunngitsumik perorsaanermi tunngavilerneqarneq
tassaammata siunissamut ingerlaqqinnissamut sakkut pingaarnersaat.
Ilinniagaqarnersiutit pillugit
ilinniakkamik unitsitsisariaqalernermik ilinniarnersiutaasimasut
utertinneqarsinnaanerat tunngasunik Inatsisartuni ilaasortaq Godmann Rasmussen
ilaatigut, oqallisissiamik saqqummiivoq.
Atassummiit isumaqarpugut nunatta ilinniarsimasunik
pisariaqartitsilluinnarnerata nalaani ilinniagaqarnersiutit ilinniagaqartunut
tunniunneqartartut suli pisariaqarluinnartut.
Inuiaqatigiit ilinniarsimanissaq suli
pisariaqarteqigaat Atassummit ilisimaarilluarparput. Taamaattorli ilinniakkamik
taamatitsiinnartarnerup peqqutai inummiit inummut
assigiinngitsorujussuusinnaammata misissuilluaqqaartigani ilinniarnersiutinik
utertitsisalernissaq Atassummiit tapersinngilarput.
Taamaattumik Naalakkersuisut issuaavunga,
ilinniagaqarnersiuteqarnerup iluarsartuussiffigineqaqqinnissaa pillugu
issuaaneq naavoq, saqqummiussassaat Atassummiit pisarnitsitut
misissorluarumaaratsigu matumuuna nalunaarutigissavarput.
Taamatut oqaaseqarluta Atassummiit
Naalakkersuisut siunnersuutini saqqummiussaqartunut nassuiaataat taperseratsigu
nalunaarutigissavarput.
Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat,
Atassut..
Aqqaluk Petersen qutsavigaarput,
tulliulluni oqaaseqassaaq Olga Poulsen, Inuit Ataqatigiit.
Olga Poulsen, Inuit Ataqatigiit
oqaaseqartuat.
Qujanaq. Inatsisartuni ilaasortat Godmand
Rasmussen aamma Jakob Sivertsen siunnersuutai Inuit Ataqatigiinniit imatut
oqaaseqarfigissavagut.
Inatsisartuni ilaasortaq Jakob Sivertsen
oqallissaarutigaa, ilinniartut ilinniarnerminnik taamaatitsiinnartartut qanoq
iliornikkut minnerpaaffimmiitinneqarsinnaanersut.
Una siunnersuut apeqquteqaat
aallaavigalugu oqallisissiaasoq aatsaat inimi maani sammilinngilarput.
Tamannalumi aamma Naalakkersuisut akissuteqaataani ersarissumik
oqaatigineqarpoq.
Inuit Ataqatigiinniit oqaatigissavarput,
annertuumik ilinniagaqarnermik minnerunngitsumillu ilinniakkamik
pimoorussilluni naammassinnittarnissamik pingaartitsisuugatta. Ilami
isumaqarpugut inuiaqatigiinni inersimasuusugut amerlanersaatta tamatta
ilinniagaqarnermik pingaartitsisuusugut.
Aammattaaq oqaatigissavarput nunatsinni
ilinniagaqartunik kikkunnilluunniit naammassinnittoqartillugu, taakku
sinnerlugit tanngassimaaqataasaratta.
Ukiuni kingullerni ilinniagaqarlutik aallartikkaluartut
ilinniakkaminnik taamaatitsiinnartartut amerliartuinnarnerat
toqqissisimanartuunngilaq.
Ilinniakkamik taamaatitsiinnartarneq
assigiinngitsorpassuarnik peqquteqarsinnaasoq
paasisimasaqarfigileriartorparput.
Suut peqqutaasinnaanerinut tunngassuteqartut
annertunerusumik maani eqqartussanngilagut Naalakkersuisut akissuteqarnerminni
oqaatigereermatigit.
Taamaattorli
eqqaanngitsoorsinnaanngilarput inuusuttut meeraanerminni angerlarsimaffimminni
toqqissisimatinneqartarsimannginnermik tunngavilersuuteqarlutik,
ilinniakkaminnik taamaatitsiinnartarnermik oqariartuuteqarnerat.
Isumaqarpugut tassuuna
uppernarsarneqaqqittoq sutigut tamatigut angerlarsimaffiup qanoq
pingaaruteqartiginera. Inuusuttuniit aamma manna paasitinneqaqqippugut
Naalakkersuinikkut meeqqat atugaasa aaqqiiffigineqarnissaat qanoq
pingaaruteqartigisoq.
Taannaannaanngilaq aamma
paasitinneqaqqippugut nunatsinni inooqatiinnikkut ajornartorsiutaasartut
aaqqiiffiginiarneqarnissaat pingaaruteqarluinnartoq. Taamaattumik Inuit
Ataqatigiinniit iluarisimaarparput, ajornartorsiutit taakku siuliani taasagut
aaqqiiffiginiarlugit Naalakkersuisut qanoq iliuuseqalersaarmata.
GU-mi ilinnialertartut
taamaatiinnartarnerannut peqqutaasinnaasunik immikkut misissuissagaanni Inuit
Ataqatigiinniit soqutiginaatilittut misissorneqarsinnaasut isumaqarfigisarput
tassaavoq, nunatsinni GU-mi ilinniartitseriaatsit ilinniariaatsillu qanoq
ittuunerisa misissuiffigineqarnissaat.
Assersuutigalugu ullumikkut GU-mi
qallunaatuinnaq imalunniit qallunaatuinnangajak oqalussinnaaguit immikkut
qaffasissusilikkat aqutigalugit kalaallisoortinneqarsinnaavuit.
Taamaalillutillu kalaallisut piginnaanngorsarneqarlutik,
nukittoqqutigilersinnaasannik tuniorarneqarlutik.
Tamanna ajunngitsortaqaraluarluni taamaattorli
kalaallit, kalaallisut oqaluttut qallunaatulli oqalussinnaarpianngitsut
immikkut qaffasissusilikkat aqqutigalugit qallunaatoortinnqearsinnaanerat
periarfissaqartinneqanngilaq. Taamaalillunilu kalaallit qallunaatut
piginnaanikitsut piginnaanngorsarneqarnissaminnut, periarfissinneqaratik
ingerlaannartumik oqaatsit nalornissutigisatik atorlugit
ilinniartinneqarlertarput.
Tamanna kalaallinut amerlasuunut
artorsartitsinermik kinguneqarajuttarpoq, taamaatitsiinnarnermik allaat
kinguneqartarluni. Taassumap peqqutaasimasinnaanera misissuiffigissallugu
soqutiginaateqarpoq, kaammattuutigerusupparpullu misissorneqarnissaa qanoq
iliuuseqarfiginiarnissaa siunertaralugu.
Nunarsuup ilarujussua eqqarsaatigalugu
amerlaqisutigut qaammataasaq aqqutigalugu immitsinnut
qanittuararsuanngoriartuinnarpugut. Taassumap minnerunngitsumik inuusuttortagut
piumasaqarfigai oqaatsitigut malinnaasinnaanissaannut. Taannarpiaq
pissutigalugu maj 2000 Inuit Ataqatigiit ataatsimeersuarnerminni
aaliangersaapput nunatsinni inuusuttortatta ullumikkornit annertunerusumik
nunanut allanut ilinniariartorsinnaalernissaannik aqqutissiuisoqassasoq.
Tamaana tunngavigalugu Inatsisartunut
siunnersuuteqarpugut inuusuttut AFS aqqutigalugu atuariartorsinnaanissaat kikkunnut
tamanut ammaanneqassasoq. Siunnersuupput taanna Inatsisartunit tamanik
akuersissutigineqarluni atortussanngortinneqarpoq, taamatut
periarfissaqartitsilersimaneq Inuit Ataqatigiinniit neriulluarfigeqaarput.
Inuusuttut ilinniartitaaneranni ilinniarluarnerinnaq
angusaqarniarnerlu kisiisa naammannginneranik Jakob Sivertsen oqarnera Inuit
Ataqatigiinniit isumaqatigilluinnarparput.
Inutut inerisimalluarneq imminullu
tatigineq sumorujussuaq ingerlatitsisinnaasarpoq. Nunatsinni meerartatta
imminut tatigalutik, inuttullu inerisimanermik peqarlutik meeqqat atuarfianiit
anisarnissaat siunertaralugu, atuarfitsialammi inuttut inerisimanissamik
kulturitsinnillu aammalumi inuiaat allat kulturiannik
ilisimaarinnilersinnaanermik atuartitsisinnaalernissaq ineritikkiartorneqartusaavoq.
Inuit Ataqatigiinniit
ilimagilluinnarparput siunissami ilinniartitsisut angajoqqaallu
suleqatigiilluarnermikkut pilersikkumaaraat inuusuttut imminnut tatigisut,
inuiaqatigiinni suleqataallutik akisissaaqataarusuttut.
Naalakkersuisut Jakob Sivertsenimut
akissuteqarnerminni ilinniagaqartut taamaatiinnartarnerinut tunngatillugu,
qanoq iliuuseqarniarnerminnik nassuiaatigisaat taperserlugit, sulilu
misissueqqinnissamik suliaqarusunnerminnut atatillugu aningaasanut inatsimmut
aningaasaliiniarnerat taperserparput.
Taamatut oqaaseqarluta Inatsisartuni
ilaasortap Jakob Sivertsenip oqaluuserisassanngortitaa soqutiginartoq
oqaaseqarfigaarput.
Inatsisartuni ilaasortaq Godmand
Rasmussen, Atassut, Kalaallit Nunaanni suleriaasianni '35 naapertorlugu apeqquteqaat aallaavigalugu
oqallisissiamik saqqummiussaqarpoq.
Oqallisissiaminut aallaqqaasiullugu
oqaatigaa ukiut makku kikkut tamarmik piumasaqaraluttuinnarfigigaat.
Inuit Ataqatigiinniit oqaatigissavarput,
nunatsinni innuttaasut piumasaqaleraluttuinnarnerat qujassussutigisaratsigu.
Piumasaqaleraluttuinnarneq uagut paasinnittarnerput naapertorlugu
aningaasaannarnut attuumassuteqangilaq. Piumasaqaleraluttiunnarneq
tunngavearpoq, nunatsinni inuuttaasut nunatta aaqqissuussaaneranut aammalu
ingerlanneqarneranut annertunersumik oqartussaaqataarusunnerulersimanerannik.
Tamaana isumaqarpugut naalakkersuinermik
suliaqartuusugut qujassutigalugu tigusariaqaripput. Tassami tamanna ersiutaavoq
nunatsinni inuuttaasut qaammaasaqaraluttuinnarnerannik sunullu tamanut
anngaaginnarunnaarsimanerannik.
Ukiumut Inatsisartut aningaasanut
inatsisaatigut ilinniagaqarnersiutinut 139million kr. Missaani
aningaasaliissuteqartarpugut. Ukiut ataatsip ingerlanerani ilinniarnerminni
taamaatitsiinnartut 40 50 procentiuppata, takuneqarsinnaavoq ukiumut
ilinniagaqarnersiutinut aningaasaliissutigisaraluatta affangajaat iluatsittumik
atorneq ajorigut.
Ilinniakkamik unitsitsiinnartartut
misissuiffigineqarneranni erserppoq unitsitsiinnartarneq assigiinngitsorpassuarnik
peqquteqarsinnaasartoq. Peqqutigitinneqarnerpaajusartoq tassaavoq,
ilinniakkamik allamik aallartitsineq, tassa nunatsinni Danmarkimilu
ilinniakkaminnik aallartitseriarlutik taamaatiinnarnerminnut atatillugu allamik
aallartitseqqittarneq annertooruussuuvoq.
Tamanna tunngaveqarsinnaavoq
ilinniagariligassamut tunngatillugu siunnersornerlunneqartarneq imaluunniit
inuusuttut akornanni ilinniagarerusutamik aaliangiussilluaqqaarnani
ilinniakkanik aallartitsisarneq.
Tassunga tunngatillugu isumaqarpugut siunnersuisarnerit
ullumikkornit suli pitsaanerusariaqartut.
Ilinniakkamik unitsitsiinnartarnermut
peqqutigitinneqartup tullia tassaavoq, inuttut inerisimavallaarsimannginneq.
Tassunga tunngatillugu pisariaqarsorinarpoq inuusuttut akornanni ilinniakkamik aallartitsinnginnermi
ilinniagarilerumaagassamut atatillugu sulisinnaanissaq. Taannalu aqqutigalugu
inuttut ineriartornissamut periarfissiisumut sulitinneqartalersinnaaneq.
Taamatut aqqutissiuisumik
ingerlatsisinnaalernermut misileraasinnaanerit aqqutissiuunneqartariaqarput.
Taamaalilluta takusinnaalersinnaassagatsigu taamatut ingerlareersimanerup
kingunerisaanik ilinniakkaminnik taamaatitsiinnartartut ikiliartornersut.
Pingajuattut peqqutigitinneqarnerpaaq
tassaavoq, ilinniarnermut atatillugu sulilluni sungiusarsiffinngitsoortarneq.
Taamatut ilinniakkamik aallartitsereersimalluni sungiusarfissaqannginneq
peqqutigalugu, taamaatiinnartariaqartarneq akuerineqarsinnaanngilaq.
Oqaatigisariaqarlunilu nammineq piumassuserinngisamik ilinniarnermik
unitsitsinerusoq.
Tamanna ilinniakkamik naammasseqqusinermut
akerliuvoq, taamaattumillu aaqqiivigineqartariaqarluni.
Ilinniakkamik unitsitsiinnartarnermut
oqaatsitigut ajornartorsiuteqarneq eqqummaariffigineqartuartariaqarpoq,
taamaattumik Inuit Ataqatigiinniit siuliani oqaatigeriikkavut oqaatsitigut
ilinniarsinnaanermut periarfissatigut annertusaajuartuarnissamut tunngasut
eqqaasissutigeqqissavagut.
Inuttut ajornartorsiutit
oqimaalliartorneranni ilinniarfinni ikiuiniarnissamut periarfissat killeqartarnerat
taamaatitsiinnartarnermut aamma peqqutaaqataalluinnarput.
Siunnersuutigerusunnarpoq illoqarfinni
ilinniagaqarfiusuni arlaatigut inunnik isumaginnittoqarfimmut
suleqatiginninnerup inerisaavigineqarnissaa, taamaasilluni ilinniagaqartut
inuttut ajornartorsiutiminnik ikiorserneqarsinnaanissaat
aqqutissiuuffigineqarsinnaaqqullugu.
Ilinniagaqartut kattuffiiniit
taamaatiinnartartut ilinniagaqarnersiutigisimasaminnik
taarsiisussanngortinneqartarnissaat, orniginartinneqanngilaq. Tamanna
Naalakkersuisut akissuteqarnerminni aamma orniginartinngilaat. Tassami
tamatigut nalileruminaatsinneqartarmat ilinniagaqartut unitsitsiinnarlutik
unitsitsiniaannarlutik unitsitsisarnersut.
Taamaattumik Naalakkersuisut
akissuteqaataat tusaatissatut tigullugu Inatsisartuni ilaasortaq Godmand
Rasmusseni akileeqqusisalersinnaanermut oqallisaarutaa akerlilerparput.
Ilinniagaqarnersiuteqarnerup
iluarsartuussiffigineqarnissaa pillugu nassuiaatip Naalakkersuinit
Inatsisartunut saqqummiunneqarnissaa Inuit Ataqatigiinniit qilanaaraarput,
taannami tunngavigalugu ilinniagaqarnersiuteqarneq pillugu suli itinerusumik
nalilersuisinnaanissatsinnut sakussaqalissagatta.
Taamatut naggasiilluta immikkoortut 37
aamma 48 oqaaseqarfigaavut.
Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat,
Atassut.
Olga Poulsen qutsavigaarput. Taava
tulliulluni oqaaseqassaaq Mogens Kleist, Kattusseeqatigiit.
Mogens Kleist, Kattusseeqatigiit
oqaaseqartuat.
Qujanaq. Ilinniarfinni assigiinngitsuni ilinniartut
ilinniarnerminnit taamaatiinnartartut amerliartornerisa
ikinnerpaaffimmiitinniarneqarnissaat pillugu Jakob Sivertsenip apeqquteqaataa
aallaavigalugu oqallunnissami siunersuutaanut Kattuseqatigiinniit imatut
oqaaseqassaagut.
Ullumikkut oqallinnissami eqqartugassagut
tassaapput ilinniartut.
Tamatta oqartapugut ilinniartitaaneq
annertunerusumik aallunneqarnerusariaqartoq. Tassami nunarput siunissami
pitsaanerpaamik ingerlanniarutsigu kalaallinik ilinniarluarsimasunik
peqartariaqarnerput tamatta nalunngilarput.
Jakob Sivertsenip saqqummiussaanut
saqqummiussamini naggasiinermini oqaatigivaa, ilinniartut taamaatiinnartartut
qulaajaaffiginissaanut tunngatillugu naliliisariaqartugut, qulajaasussanik
suleqatigiissitaliortoqarnissaa.
Kattusseqatigiinniit
innersuussutigissavarput HS Analysep 2001-imi ilinniartitaanermut pisortaqarfik
sinnerlugu misissuisimanera innersuussutigissallugu.
Misissuisimanerup takutippaa
ilinniartitaanermi taamaatiinnartut, ilinniarnerminnik taamaatiinnartartut
assigiinngitsupilorujussuarnik pissuteqartartut. Taakkartorneqartut pingaarnerit
makkuupput. Qallunaatut oqaatsinik nalorsarneq, angerlarsimaffimmi
toqqisisimasuusimaneq, aningaasaqarneq, ineqarnermut tunngasut, suliffinni
sungiusarfissanik pissarsinngitsoortarneq, ilinniakkanik naleqqutinngitsunik
aallartinneq, misissuisimanermi inuttut ajornartorsiuteqarnerat
taakkartorneqarput.
Ullumikkummi nalunngilarput
inuusuttut ilinniarnerminnik taamaatiinnartartut suli amerlavallaartut. Aammalu
inuiaqatigiinnut aningaasarpassuarnik taamaatiinnartartut naleqartarmata.
Taamaammat aperisariaqarpugut
ullumikkut ilinniartitaanermut piumasaqaatigititagut nalimmassarlugit
sukatissanerigut. Taamatut ilinniartut unitsitsiinnartarnerat
pakkersimaarniarutsigu.
Ilinniartut ullumikkut
taamaatiinnartartut qanoq aaqqiivigineqarsinnaaneranut tunngatillugu
oqaatigissavarput, pissutsit assigiinngitsut taakkartoriikkagut tunngavigalugit
ataatsimoorluta aaqqiiniarnissarput pingaaruteqarmat.
Ilinniarfiit piumasaqaataat
ersarinnerusumik aaqqiivigineqartariaqarput. Imaassinnaavoq ullumikkut
ilinniarfiit ataasiakkaat appasippallaartut, taamaasilluni ilinnialertartut
pisinnaasaat annikippallaartut.
Ullumikkummi nalunngisatta ilagaat
STI aqqqutigalugu ilinnialersartut ilaat, annertuumik qallunaatut oqaatsinik
ajornartorsiuteqartartut. Aperisariaqarpugullu sooq qallunaat oqaasii
ajornartorsiutaanersut aammalu qanoq aaqqiivigineqarsinnaanissaanut
iliuuseqarsinnaanersugut.
Ilinniarfiit allat aammattaaq
qanimut suleqatigalugit ajornartorsiutaasartut aaqqiivigineqarsinnaaneri
angusinnaasariaqarpagut. Minnerunngitsumillu ilinniartut kattuffii
suleqatiginerisigut.
STI eqqarsaatigalugu
aperisariaqarpugut ullumikkut ilinniartussanik naliliisarnermi
piumasaqaataalersinnaannginnersoq aatsaat misilitsinnikkut sukumiisumik
naliliisarnissaq.
Ullumikkullu ajornartorsiutit
ilagaat kalaallit qallunaat nunaanni atuariartortartut qallunaaqqanut
sanilliullugit pisinnaasaat oqaatsitiguinnaanngitsoq, aammattaaq
ilinniarfissami piumasaqaatinut tunngavigalugit assigiinngeqisut.
Ersarinnerpaavoq ersarinnerpaanut ilaavoq ilinniarfiit piumasaqaataasa
ilaatigut qallunaanut kalaallinut, utoqqatserpunga, ersariinerpaamikt ilaavoq
ilinniarfiit piumasaqaataasa ilaatigut kalaallinut annikinnerusarmata. Tassaasinnaavoq
gruppe 2 malillugu, tassa immikkoortiterinerit.
Taamaasilluni
kalaallit qaffasinnerusumik aammattaaq ilinniagaqartoq ilinnialernerminni
annertuumik sorsunniagassaqartalerlutik.
Taamatut
kalaallit qaffasinnerusumik ilinniagaqartut ilaat Ċrhusimit aamma oqaaseqarput.
Aaqqissutaasinnaasut
toqqaannartumik oqaatigisinnaanngilagut, ersaripporli ilinniartut ilaasa
piumasarigaat ilinniarfiit piumasaqaataat qaffasinnerusariaqartut.
Ilanngullugu
apeqqutigerusupparput Ilinniartitaanermut Pisortaqarfimmi ilinniarnersiutinut
aaqqiiniarnerat sumut killinnersoq, killinnersut, tassami ilinniartunit
piumasaqaatitit arlaatigut ilanngunneqarsimanersut.
Ilinniartuunersiutit
allangortinneqarnissaat pillugu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissami
siunnersuut Inatsisartunut ilaasortap Godmann Rasmussenip saqqummiussaanut
imatut oqaaseqassaagut.
Aallaqqammut
oqaatigissavarput ilinniarnersiutinut tunngasut, ullumikkut
Naalakkersuisutigoorlugit suliarineqarnerat suli naammassinngitsut,
Inatsisartuni ilaasortap Godmand Rasmussenip apeqquteqaateqarfigimmagit.
Apeqquteqaateqartup
taakkartogai ullumikkut ilinniartut taamaatiinnartartut ilinniarnersiutaannut
tunngatillugu qanoq aaqqiisoqarsinnaanersoq. Nalunngilarpummi inuiaqatigiinnut
ilinniartut aningaasarpassuarnik naleqartartut.
Taamaattorli
Kattusseqatigiinniit oqaatigisinnaavarput, ilinniartut
assigiinngitsorparujussuarnik pissuteqarlutik ilinniarnertik unitsiinnartaraat.
Taakku Jakob Sivertsenip apeqquteqaateqarneranut tunngatillugu
erseqqissareeratsigit manna oqaatigeqqissanngilagut.
Oqaluttarfik
manna aqqutigalugu oqaatigissavarput ullumikkut ilinniarnersiutinut tunngasut
Naalakkersuisoqarfimmi suliarineqarmata, taamaammat tupigusuutigaarput suliat
ingerlareersut kingumut qaqeqqinneqarmata maani Inatsisartut oqaluttarfianiit.
Taamaattorli
Kattusseqatigiinniit oqaatigissavarput misissuisimanerat HS Analysep
saqqummiussimasai innersuutigerusullugit, sulianut ingerlasunut tassami
ilinniarnersiutinut aaqqiiniarnerat aaliangiinissami qissiminniaqqullugit.
Ilinniartut
kattuffiiniit pappiaqqani tigusimasatsinni toqqammavigalugit Naalakkersuisut
aaqqiiniarnissamut assigiinngitsunik saqqummiussisimapput.
Ilinniartut
kattuffii tassalu KIK aamma DKIK periarfissanik assigiinngitsunik
saqqummiussiffigineqarsimapput sorleq ilinniarnersiutinut aaqqiiniarnermi
innersuussutiginiarneraat.
Kattusseqatigiinniit
oqaatigissavarput ilinniartut kattuffiisa ilatigut apeqqusermassuk
Naalakkersuisoqarfimmiit siunnersuutigineqartut ilaat tassalu, klippekort
systemi atorneqalersinnaanissaanut aamma ilinniagaqartut akornanni
taasissutigineqarnerani eqqaaneqartut ilagaat, Naalakkersuisut siunnersuutaat
ilaasortanit taamaallaat 8%-inik taperserneqarsimammata.
Klippekortsystemi
atorneqalissappat allaffissornikkut sipaarniarsinnaanissat taakku atorneqartut
ilagaat ilinniartullu kattuffiisa paasiuminaatsitaasa ilagaat, qanoq ililluni
eqqarsaatit piviusunngortinneqarsinnaanersut, taakkartorlugulu ilinniartut
siunnersuisarnerat ullumikkut sanngiinnerulernissaat.
Ilinniagaqartut
kattuffiata siunnersuutaa ilinniartunit 84% atorusunnerugaat
takuneqarsinnaavoq. Aammalu ilinniartut kattuffianiit paasiuminaatsinneqarput
ataatsimiittarsimanerni Pisortaqarfimmiit siunnersortiniit aammalu
attuumassuteqartuni sooq annertunerusumik kinguneqartarsimannginnerat.
Nammineerlutik oqariartuutigisimasaat atuarlugit allassimammata.
Ilinniartut
kattuffiisa Naalakkersuisoqarfimmut piumasaqaateqaraluarput ilinniarnersiutinut
tunngasut qanoq aaqqiiniartoqarsinnaanersoq, aammalu eqqumaffiginiagassanik
taakkartuillutik.
Ajoraluartumillii
Inatsisartut ilinniartitaanermut ataatsimiitiliaat suliamut tunngatillugu
annerusumik annertunerusumik paasitinneqarsimanngilaq. Paasitinneqarsimannginnera
uparuaatigerusukkatsigu.
Pingaaruteqarpormi
ataatsimiititaliaq qanimut suliamut malinnaatinneqarnissaa, suliassap
pitsaasumik naammassineqarnissaa eqqarsaatigalugu.
Ullumikkut
nalunngilarput ilinniartut qanoq pisariaqartitsigalugit, taamaattumik
ilinniartunut piumasaqaatigut aammattaaq nutaamik naliliiffigisariaqarpagut,
ilinniartut kattuffii,sulisitsisut peqatigiiffii, ilinniarfiit
attuumassuteqartullu tamaasa suleqatiginerasigut. Taamaattumik
ilinniarnersiutinut aaqqiiniarutta inuiaqatigiit piumasaat qanimut
tunngavigalugit aaqqiisariaqassaagut.
Taamatut
oqaaseqarluta Kattusseqatigiinniit oqallinnissatsinnut ammaffigaarput. Qujanaq.
Daniel
Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Mogens
Kleist qutsavigaarput. Tulliullunilu
oqaaseqassaaq Per Berthelsen, attaviitsoq.
Per Berthelsen, attaviitsoq.
Qujanaq. Inatsisartunut ilaasortap
Jakob Siverthsenip uani kingusinnerusukkullu aamma Inatsisartunut ilaasortap
Godmand Rasmussenip saqqummissaat inuiaqatigiinnut pingaaruteqarluinnartuupput.
Tassanimi immata inuiaqatigiit naammaginartumik ineriartorsinnaanissaannut
pingaaruteqarluinnartuusut, tamarmik ilinniarneq aallaavigalugu inuiaqatigiit
aningaasaataasa sammivimmut pineqartumut tunniunneqartartut inuiaqatigiinnut
pitsaanerpaasumik kinguneqartitsisumik atorneqalersinnaanissaannik
ujartuinerit.
Ilumoorpormi ullumikkut ilinniartut
ilinniarnerminnik unitsiinnartartut amerlavallaarujussuarnerat. Tamannalu
aqqutigalugu inuiaqatigiinnit pineqartumut asuliinnaq aningaasarpassuarnik
kinguneqanngitsumik eqqaaneq annertuallaarujussuarmat.
Soorluli aamma tamanna
Naalakkersuisut saqqummiussaminni akuersaarinnittumik nipeqartumik
aallarniuteqarfigaat.
Ajornartorsiutillu atitoqaat
taamaammallu oqaluuseriinnarlugit aaqqinniarneqarsinnaanngilluinnarlutik.
Naalakkersuisut akissuteqarnerminni
oqaatigivaat nutarterinerit ingerlanniarneqartut tunngaviusumik atuarfimmiit
ilisimatusarfissarsuaq ilaatigut taakkartorneqarlutik.
Uanga tunginniit tunngaviusumik
atuarfiit maannarpiaq oqaloataaffigiumasinnaavara, sulili aallaavissaq
siuartittariaqartoq isumaqarpunga.
Misissuinertigummi taaneqartutigut
erserpoq ilinniartunngortartut naammassinninnissamut inorsarnerujussuannut
ilaatigut peqqutaasut qallunaat oqaasiinik piginnaaneqarerisa amigartarnerujussuat.
Inuusuttut meeraanerminniilli
angerlarsimaffinni toqqissisimatitaasannginnerat, imaluunniit
oqartariaqaraluarpunga aammalu inuusuttut meeraanerminniilli
angerlarsimaffimminni toqqissisimatitaasannginnerat.
Tassunga ilanngullu uanga
taarusuppara qularnanngimmat tassani aamma amigaataasarsimassasoq,
inersimasunik avatangiisinit naammattumik kaammattorneqartarneq aammalu
malitassaqqissunik takutitsivigineqartarneq.
Oqarumasarpunga suut tamarmik
ataqatigiissuusut, ataqatigiittariaqartuusullu. Taamaammat auni pingaartippara
ajornartorsiummik oqaluuserinninnermi naqqanit aallaaveqartumik oqallinnissaq,
tassami Ilisimatusarfissap qaffasinnerusumillu ilinniarfissat
ilanngussulereermagit. Taakkumi sumilluunniit iluaqutaalernavianngimmata,
meeqqat kingusinnerusukkut qaffasinnerusumik ilinniarfissiani
ilinniagaqartuulerumaartut, meeraanerminniit kingusinnerusukkut aqqusaagassanut
piukkunnarsarluarlugit ineriartortinneqarsimanngippata.
Uanga isumaqarluinnarpunga
ajornartorsiut pineqartoq aaqqinniarneqassappat, taava angerlarsimaffiit
meeqqanillu ullukkut paaqqinnittarfiit aallaaviusariaqartut.
Pingaartuuvormi meeqqat
inersimasunngulerluni ilinniarsinnaalernissaata tungaanut akisussaasut eqqortut,
tassalu angajoqqaat aallaavigalugit isiginninnissaq. Tassanimi ingerlapput
meeqqap ineriartornissaani inerikkiartornissaani sungiutsinniagassaareersut
perorsaanermi pingaartilluinnarlugit angajoqqaanit aallunniagassaasut. Soorlu
meeqqap akisussaaffiit pisussaaffiillu suunerini paasinninnissaa,
ilikkagaqarnissap pingaaruteqarneranik paasinninnissaa, piffissamik eqquilluartuulluni
akisussaaffigisanillu ataqqinnilluni isiginninnissaa ilaallu ilanngugit.
Tamakkumi meeqqap
silattoqqaarnermininngaanniit sutut nalinginnaasutut ulluinnarparlaartutullu
isigisariaqartuuneri paasisimanngippagit, taamallu inerilluinnalereerluni
aatsaat ilinniarnialissappagit taava ajoraluartumik oqartariaqassaanga
siunissaq qaamanersaqartutut takujuminaassinnaassasorigakku.
Tassa angajoqqaat siusissukkut
suleqatigalugit siunissamik isiginnittaaseq sanarfineqartariaqarpoq.
Qulakkeerniagassarmi unaavoq,
tassalu inuiaqatigiit ilinniagaqarnermut aningaasalersuutaasa iluini
inuiaqatigiinnut annertunerpaamik iluaqutaasumik pissarsiniarnissaq.
Taassumalu ataani anguniarneqassaaq
naammassinninngitsunut aniingaasartuuteqannginnerpaaniarnissaq.
Tamannalu suleriaatsit
assigiinngitsorpassuit atorlugit anguniarneqarsinnaapput, kisiannilu ilumut
anguneqarsinnaassappat, pingaartuuvoq inuiaqatigiinni innuttaasut
meeqqiortuusut siusissukkut akisussaaqataassutsimik
misigissuseqartinnialernissaat. Taamak iliornikkut suleqataalersillugit
siusissukkut meeqqap inuiaqatigiinni ikorfartueqataallunilu siunissamut
piukkunnarsarnissaanut.
Tamatuma kingorna taava pingaartoq
tulliuttoq tassaassaaq, meeqqap mikinermini poqissusiata atorluarnissaa soorlu
oqaatsitigut ilinniartitsineq eqqarsaatigalugu.
Tulliutissaaq atuarfiit tungaannit
pitsaasumik periarfissanik meeqqanut ataasiakkaanut naleqqussagaasumik
siunnersuinissaq.
Kingornagullu pingaarluinnartuuvoq
ilinniarnermusiarititaasartut iluini sukaterinissaq, taamak iliornikkut
nukatsitsineq aallaviginagu, kisiannili akisussaassuseqartumik
ingerlaqataanissaq kaammattorlugu ilusilersuinissaq.
Naalakkersuisummi saqqummiussaani
ilumoorpoq, makku qulakkeerniartariaqartutut taaneqarmata, siullertut,
amerlanerpaat ilinniarusussuteqartilernissaat. Aappaatut amerlanerpaat ilinniakkaminnik
naammassiisalernissaasa anguneqarnissaa. Kiisalu pingajussaattut
ilinniagaqalersut sapinngisamik naammasserusutaminnik ilinniakkamik
aallartitsisarnissaasa qaffassarnissaa.
Aqqutissaq takeqaaq
imaannaanngissaqalunilu, kisianni aqqutissatuaavoq, taamaammallu pineqartumut
aningaasalersuinissaq piinnarnagu naqqaniit aaqqiiniarnissaq aammalu
isumatuumik pilersaarusiorluagaasumik ataqatigiissaagaasumillu tamatuma
ingerlanneqarnissaa pisariaqarluinnarput.
Taamaallu aamma
pisariaqarluinnarluni ajornartorsiutaasup ammalluinnartumik inuiaqatigiinni
oqallisigisinnissaa. Tassani aporfiginagu aqqutaani qularnanngitsumik
attumassuteqartut ilaannut tamatuma ilaatigut mamaatsoornarsinnaasunik akoqarsinnaanissaa.
Ilumoortumimmi oqalunneq ilaatigut
annernartoqarsinnaasarpoq. Ataavartumilli aaqqissinnaanermi
avaqqunneqarsinnaanani.
Matumunnga iluatsillugu taassavaraa,
ilinniagaqarnersiuteqartitsinerup ilinniagaqarnermik naammassinninnissamut
kaammattuutaanerusumik ilusilersornissaa pillugu ukiamut
siunnersuuteqalersaarama. Qujanaq.
Daniel Skifte, Inatsisartut
Siulittaasuat, Atassut..
Per Berthelsen qutsavigaarput.
Tulliulluni oqaaseqassaaq Otto Steenholdt, attaviitsoq.
Otto
Steenholdt, attaviitsoq.
Siunnersuutigineqartoq
tamatta erloqinartutut isigaarput. Tassa uani pivara immikkoortoq 37,
pingaartumik kalaallit sulisorineqarnerunissaanik ukiorpanni
erloqissuteqarnitsinni. Soorunami soorunami aamma inuusuttorpassuupput, ukiuni
kingullerni paasinarluartunik taamatut kissaateqartartut.
Nipi
tamanna inuusuttut akornanni annerungaartumik oqallisigineqartariaqaraluarpoq.
Inuusuttut-una ilinniakkaminnik immaqa sapinngitsorsuugaluarlutik
unitsitsiinnartartut taakkua angusaqarsimallutik suliffissaraluini,
taartissaannik avataanik tikisitsisariaqarneq pisariaqalersartoq.
Uagut
imaaliarsaalersugut tusaajumaneqassagutta ersarissumik oqartariaqarpugut,
ullumi inuusuttunut atugassarititaasunik atugassaqartinneqarata immitsinnut
piumaffigineq sakkortooq pigisarsimagipput.
Uniinnarumasarsimanngitsugut
angajoqqaagut qatanngutigut nunaqqatigullu nakeriallatsikkumanagit.
Aammali
suli annerusumik eqqarsaatigisarlugit ilinniartitaanermi tassa ilinniarfinni
anginerulaartuni isernermi inissaq allanit siulliutinneqarluta tigusimagipput,
taamaattumillu tassannga uagut nammineq pisuulluta qimatsinissaq aamma
taakkununnga akisussaaffigigipput.
Siorna
oqallinnermi pingaartillugu tikkuarsimavara, inuusuttut sunngorusunnerlutik
tikkuagaat tassa suliffinnut taamaattunut ornigutsillugit, sulisillugillu
piffissami aaliangersimasumi, tassani misiligummik atuartitaasarnissaat.
Taamani oqarpunga ilinniartitsisut taamaattut praktiklĉrenik qallunaatut
taaneqartartut maani amigaataallutilluunniit atorluarneqanngitsut,
atorluarnerusariaqarlutillu.
Tamannarpiaavoq
inuusuttup taamatut sulisut nuannaartorisani suliffimmut tassunga
piukkunnassutsiminnik eqqarsaatiginnissimanngitsup misiliisimanngitsulluunniit
aatsaat kingusiinnakkut paasilersaraa, allatut ajornartumik ilinniagaq
qimattariaqarlugu.
Tamanna
inuusuttut akornanni takornartaanngilaq.
Qallunaatut
piginnaaneqarnerup qitiutinneqarpallaarnera aamma siunissami aporfiujuassaaq.
Inuusuttunullu paasinarluartumik kalaaliussutsimut pingaartitsisunut
atuarfiinnaanngitsuni, suliffinni ilami aamma aqqusinermi
puffassaataajuassalluni.
Ippassaani
oqarpunga nationalistiuniarnersuaq tamatigut iluaqutaaneq ajortoq. Tamanna aamma
oqallisigineqarsinnaavoq.
Atuarnermik unitsitsiinnartarneq
misissuiffigineqassaaq-aasiit itinerusumik qulaajaaviginiarlugugooq. Inuusuttut
sakkortunerusumik piumaffigineqartariaqarput qanga pisimasunik
tuppallersarnagit, soorlu peroriartornerminniuna angerlarsimaffiat
toqqissisimanarsimanani una meeraq taamaattoq. Tamakkua kingumut saalluni
atorneqartut isumaqatiginngisaannarpakka.
Tassa tamakkua peqqutissarsiorluni
kingumullusooq saalluni uparuartuinerit alarlugit siumut sammisunik
tikkuartuussinernik taarserneqarniarlit. Soorlu ima oqarfigalugit illit
taamatut atugaqarsimanerit eqqaarsaatigiuaannaruk, angusaqarluarlutit
qitornatit taamatut atugaqartinneqassanngitsut.
Immaqa oqallisitsinnut imannarsuaq
attuumassuteqanngikkaluartoq oqaatigissavara aamma inuusuttut akisussaaffimmik
annerusumik tuniumagaanni, piumafigisariaqalersut ilinniagaqarnersiutit
tunissutaannaajunnaarlutik ilaat atorfininnermi ilinniakkamilluunniit
unitsitsiinnarsimanermi utertillugit akilersorneqalissasut.
Ilinniagaqartussat allat aamma
aningaasassaqartkkumallugit.
Siunnersuut imannak
angusaqarfiunngitsoq misissuinissamilli pisarneq malillugu innersuussutigisaq
tusaatissatut tiguara. Tassa taanna immikkoortoq 37, taamatut oqaaseqarfigalugu
aappaa oqaaseqarfigisussaasimanngikkaluarpara, taamaallaat ataatigut
allaannarsimallugu, siunnersuut isumaqatigalugu akissuteqaat isumaqatigaara.
Ajunngilaq taamaalillugu-una
akueriumallugit.
Daniel Skifte, Inatsisartut
Siulittaasuat, Atassut..
Otto Steenholdt qutsavigaarput,
taavalu tulliullutik oqaaseqassapput siunnersuuteqartut Jakob Sivertsen
tulleriumaarpaa, Godmand Rasmussen.
Jakob Sivertsen, Atassut.
Qujanaq. Siunnersuummik
saqqummiussaqartutut nuannaarutigivara, pingaartumik inuusuttut GU-mi
ilinniartut tassani eqqarsaatigalugit, saqqummiussara pisariaqarmat
minnerpaaffimminiitinneqarnissaa.
Soorlumi aamma Atassummit aamma aammalu
Inuit Ataqatigiinniit taavalu Siumumit erseqqissumik oqaatigineqartoq, GU
tassaammat inuusuttut silarsuarmut tamarmut appakaffissaminni aqqutigisassaasa
kingullersaat pingaarnersaallu.
Taamaattumik qujavunga saqqummiussara
amerlanerpaatigut Kattusseqatigiit eqqaassanngikkaanni tamakkiisumik
taperserneqarmat.
Taavalu aamma saqqummiussannut
ilanngullugu misissuisimanerit nalunngilakka, kisianni naammaginnginnakkit
ammasumik maani oqallinnissaq kissaatigisimavara. Aamma GU-miinnaanngitsoq,
kisianni ilinniarfinni assigiinngitsuni taamaatiinnartartut ullumikkut
amerlavallaarsorigakkit.
Aamma qujanarpoq maannakkut ammasumik
oqallinnermi minnerpaaffilersinnaaneqarnerat ilaatigut eqqartorneqarmat.
Annertunerusumik oqaaseqarnanga ilaatigut
saqqummiussaqarninni ataatsimiititaliamit, tassa ilinniarfiit nunatsinniittut
tamaasa eqqarsaatigalugit, taamatitsiinnartarnermut ataatsimiititaliorluni
qulaajaasussamik peqartitsinissami isummernissaq innersuussutigisimasara,
tassunga tunngatillugu Naalakkersuisup akissuteqarnermini immikkut
aningaasaliilluni, inuusuttunut immersugassamik innersuussilluni
ajornartorsiummik aaqqiiniarnissamik saqqummiussaat akuerisinnaagakku taanna.
Soorunami taanna misissuinissaq inuusuttut
namminneq immersuinikkut naammaginartinngikkukku suli periarfissaqassaanga
ingerlatseqqinnissamut.
Tassaana soorlu aamma ullumi
Atuarfitsialammut oqallinnermut ilanngullu erseqqissumik oqaatigigiga ukiunut nutaanut
ikaarsaarpugut, qangatut ingerlaneq qaangerparput. Periuutsitnik nutaanu
aallartittariaqarpugut.
Taamaattumik saqqummiussannut
tunngatillugu isummersornerit qujassutigaakka. Aammalu Naalakkersuisut
akissuteqaataat ersarissoq aammalu suliniaqqinnissamik aningaasaliinissamut
tunngaveqartumik isummerfiusoq qujassutigaara. Qujanaq.
Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat,
Atassut..
Jakob Sivertsen qutsavigaarput,
tulliulluni oqaaseqassaaq siunnersuuteqartup aappaa Godmand Rasmussen.
Godmand Rasmussen, Atassut.
Uanga aamma siunnersuuteqartutuut
erseqqissumik tapersersuisunut qujavunga.
Naalakkersuisut akissuteqaataat assut
nuannarivara. Tassa itigartitsinivimmik pisoqanngimmat, taavalu una
Kattusseqatigiit angugukkit uani Naalakkersuisut akissuteqaataani
issuaaffigilaarniarpakka.
Tassa uani ilaatigut Siumukkormiut
oqaaseqartaat aamma nuannarivara, uani oqaaseq issualaassavara naatsunnguaq
una, ASiumumit nunatsinni ilinniagaqartut
amerlanerpaat atorfissaqartikkigut, ilinniagaqartut amerlanerpaat
ilinniakkaminnik naammassinnittarnissaat pingaarutilerujussuartut isigaarput,
soorlu aamma taamatut siunnersuuteqartoq taamatut isumaqartoq@. Taanna
nuannerpoq paasinnilluartumik nipilimmik oqartoqarnera.
Uani siunnersuteqarninni paaseqqunngilara
uanga ilinniartut minnerpaamilluunniit aningaasanik ajornerulersumik
atugaqalersinnaanerat siunnersuummi pineqanngilaq.
Uani partiit ilaanninngaanniit
oqaaserineqartut tikikkukkit paatsuuisimanerat tassani nassuiaateqarfigilaassavakka.
Assersuutigiinnarlugu ullumikkut
tusagassiutitigut pingaartumik upernaaq manna, annertoorujorujussuarmik
inuusuttut taamatut oqallinnerat aamma una siunnersuutip
nassiutereerneqarnerata kingorna, paatsuugassaanngitsumik inuusuttut
ilinniagaqartut massakkut qaqittaqattaalerpaat taamannak, allaat oqartalerput
ima sakkortutigisumik qaqatitaanerput ingasappallaaqaaq. Immitsinnut
piumaffiginerusariaqarpugut. Ilinniartut tassa taanna massakkut atoqattaagaat
kialuunniit paatsoorsinnaanngilaa.
Attaviitsup Otto Steenholdtip oqaaserisai
nuannarivakka oqarmat, namminneq ilinniarnerminni piumaffigisimaqalutik
taamani, nunaqqatit ikinngutit, qatanngutit pakatsisikkumanagit taama
angusaqarniarsimaneq. Aamma maani inimi isersimasoqarpoq arlalinnik taamatut
imminnut piumaffigalutik qujanartumik angusaqarsimasunik.
Uagut ilinniartuukulassimasugut
taamanikkut atugarissaanngingaangaarluta qiianap ataani imitsinnut
piumaffigisimavugut, pinngitsornata taanna ilinniagarput naammasserisullugu.
Imminut-una inuusuttut massakkut piumaffiginerat annikippallaartoq. Taanna
kialluunniit illersorsinnaanngilaa.
Assersuutigiinnartigu ippassaaninnguaq
rejenut akileraarut apparneqarmat 15 millioni taakkua qanorujorujorujorujussuaq
nilliaatigineqarput.
Ullumikkut oqarta ilinniartut 140
millionit missaanni aningaasaliuttakkatta 60%-ii uniinnartartut, taava
takusinnaavarput aningaasat silaannarmut eqqagarput annertuallaaqaaq.
Inuiaqatigiit tamavitta ullumikkut
piumasarivarput, ilinniarsimalluarsimasunik kalaallinik inuusuttunik
ilinniartoqassasoq. Kikkut-uku nilliasut. Namminersulivinniartagooq.
Atorfissaqartitagut taamannak ingerlaartittuassavaguut.
Qanorluunniit
annernartigissaluarpat kalaaleq nammineq aamma imminut piumaffiginera tassani
sakkortunerulertariaqarpoq. Ilungersorluni kinaluunniit angusaqarusuttoq
angusisarpoq.
Inuusuttut
taamatut ilinniakkaminnik aningaasarsiaminnik maangaannaq unitsitsiinnartartut,
immaqa qulit aa pingasut ilinniaraluarluni ukiut sisamat naammassisinnaasaminni
uniinnarpat.
Pinngitsuunngilluinnarluni
naammasserusulissavaa paasiguniuk, aningaasat tunngaveqanngitsumik atuarnermi
inuiaqatigiinnut taakku utertussanngorunigit. Pinngitsuunngilluinnarluni
ilinniakkani naammasseqqaarusulissavaa, tassalu iluatinnaataa.
Kisianni
taakku 60 procentii unissimappata aningaasat 70 millionit silaannarmut
teqqarput. Taanna kialuunniit akuersaarsinnaanngilaa.
Imaattoq,
uani aamma Atassutip oqaaseqarnermini oqaaseqatuata oqaaseq atugaa
assorujussuaq nuannarivara. Tassami ilinniagaqartunut tunniunneqartartut suna
pisariaqarluinnarpa. Taanna nalunngilarput pisariaqarluassapput, kisianni
taakku ilinniartut aningaasarsiaqartitaaneranut akissarsiaasa peerneqarnissaa,
taanna minnerpaamilluunniit siunnersuuteqartutut taanna siunertarinngilara.
Kisianni
maanaannaq unittut uanga inuk sulisissinnaanngilara suliareqqusani
naammassinngippagu akilissagukku. Taanna kialluunniit akuersaarsinnaanngilaa.
Inuusuttut
ullumikkut namminneerlutik qanoq oqarpat, taamaaliorneq unitsittariaqalerpoq.
Ilinnikkagut naammassinerusariaqalerpagut, uniinnartartut pissuteqavigatik
amerlavallaaqaat.
Tassa ilinniartut namminneq
oqariartuutigisaqattaaligaat. Taanna aamma paatsoorneqarsinnaanngilaq.
Uani Inuit Ataqatigiit aamma
tapersiisumik tassani niparaluarsinnarlutik ilaatigut oqaaseq atigaat una
nassuiaateqarfigilaassavara. Una oqaaseq atorneqarpoq: AOqallisissiamut
aallaqqaasiullugu oqaatigaa, ukiut makku kikkut tamarmik
piumasaqaraluttuinnarfigigaat. Inuit Ataqatigiinniit oqaatigissavarput nunatsinni
innuttaasut piumasaqaleraluttuinnarnerat qujassutissatigatsigut@. Aamma
tassuuna isumaqatigaakkit, kisianni taanna pinngilara, aap ilinniartut
piumaffigisariaqalerpagut ilinniarniarit ilinniakkat naammassillugu, nunavit
atorfissaqartimmatit.
Una paasinerlussimavat immikkut
oqaatsit taassuma atorneqarnera.
Namminersulivinniarnitsinni aatsaat
taamannak inuusuttut nunatsinni atorfinnik qulliunerusunik ingerlasinnaanerat
atorfissaqarteruttulernitta nalerpiarpiaani, taanna avaqqunneqarsinnaanngilaq.
Taamaattumik Naalakkersuisut uani
akissuteqaataat, nuannarivara tassunga tunngavilersuutinik erseqqilluinnartunik
piumasaqaat taanna akuersaartutut nipilermassuk.
Taavalu Kattusseqatigiit
oqaaseqartuanut oqaaseq una assut nuannarinngippara, immaqa allatut allatuulli
aamma taamatut oqarusuppunga. Issualaassavarami una oqaaseq naatsunnguummat A taamaammat tupigusuutigaarput
suliat ingerlareersut kingumut qaqeqinneqarmata maani Inatsisartut
oqaluttarfianni@.
Kattusseqatigiit oqaaseqartuat
aperilaarusuppara, Inatsisartut ataatsimiittarnerat malittarisimagukku suliat
qassit ingerlareersut Kattusseqatigiinniit aamma tusarpagut.
Ippassaaninnguaq eqqaamagunarpat
aamma umiatsiaararsortut qanorujussuaq oqallisaavoq, qangarsuarli ingerlasut
tamakkua taamaattuartuartuarpoq, kisiannili Naalakkersuisut akissuteqaataat
Kattusseqatigiinnut innersuutigerusuppara una, oqaaseq Naalakkersuisut una
atormassuk, ilinniagaqarnerup unitsiinnarneqarneratigut ilinniagaqarnersiutit
taarsertinniarneqartarnissaat siusinnerusukkut oqaluuserineqartarsimanngilaq.
Isumaqarpunga taanna
atuarsimasuugukku taanna akissut uani atorsimasariaqanngikkaluarit.
Mattussinnaanngilatit Inatsisartut kikkulluunniit, mattunneqarsinnaanngillat
qanorluunniit iliorluta siunnersuutinik saqqummiussuisinnaatitaavugut.
Siulittaasoqarfillu taanna
akuerippagu taanna aamma agguaanneqarsinnaavoq.
Aamma attaviitsup Per Berthelsenip
assorujussuaq nuannerpoq taakkua tapersersuerpalaartumik ersarissumik taakkua
oqaatsit atormagit.
Una avataaniittunut imaalillugu
uanga erseqqissaqqerusuppara, paatsoorneqaqqunanngeqaaq aamma killormut
tusagassiortut periartarnerat taanna ilikkarnikuuarput.
Ilinniartut
minnerpaannguamilluunniit aningaasarsiaat piagaanissaat Atassummiut
siunnersuutigineqanngilaq. Kisianni-uku pissuteqanngivillutik maangaannaq
unittartut 60 procenti annertuallaaqaaq.
Nunarput taamannaannaq
ingerlanissaminut akissaqanngilaq. Inuusuttut peqqissut
piumaffiginerusariaqalerpagut nunarput nammineq ineriartortissagutsigut
nammineq aamma pilliuteqarneq ajornanngilaq.
Taamaagallarli. Qujanaq.
Daniel Skifte, Inatsisartut
Siulittaasuat, Atassut..
Godmand Rasmussen qutsavigaarput.
Tulliulluni oqaaseqassaaq Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut
Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisuugallartoq, Naalakkersuisut siulittaasuat.
Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuit
Siulittaasuat, Siumut.
Isumaqarpunga oqallisigineqartut
maani partiinit, Kattusseqatigiinnit attaviitsunillu oqaaseqarfigineqartoq,
maunnartoq assorujussuaq soqutigineqartoq. Aammalu oqaaseqarfigiumaneqartoq.
Taamaattumillu partiit oqaaseqartui
tamarmik isumaga najuqqutaralugu oqariartuuteqarput aamma
Naalakkersuisuninngaanniit maluginiassallugit aammalu malugissallugit
pinngitsoorneqarsinnaanngitsunik.
Tassani ilaatigut eqqarsaatigaara
aamma soorunami sillerninngaanniit oqaatigissagukkit Ruth Heilmannip Siumut
sinnerlugu oqaatigisaani. Oqariartuutigineqartut tassuunakkut Siumup uani
oqallisigineqartut aamma nalunaarusiat saqqummiunneqarsimasut ilaatigut
kisitsisitai, Siumup oqaluttuata erseqqissumik taagugai, taakku aamma
ilisarivagut. Aammalu misissorneqarsimaneri taamaalilluni
saqqummiunneqarsimaneri pissusissamisoorput.
Oqaluuserisassanik oqaluuserisanillu
maaniittunik pinngitsuunngiivillutik silinnerusumik oqallisigineqarnissaanut
aamma Siumut tungaaninngaanniik taamaalilluni tunniussisoqarnera
nuannaarutigaara.
Kiisalu aamma Atassutip
oqaaserisaani maluginiarpara, oqaaseqartuata Aqqaluk Petersenip oqaaseqarnermini
Atassumminngaanniit, aamma ilinniagaqalersarneq anguniarlugu
periarfissinneqartut pisariaqartinneqartut qulakkeerneqarnissaannik
anguniagassat pingaarnerit imaappoq ima paasigakku, anguniagassat tassa
ilinniarnermik eqqortumik qinigaqarsimanermik tunngaveqartumik
siunnersorneqarsimanerit, tassaniittut aamma qularnaarsimaneqarnissaat, soorlu
aamma Naalakkersuisut taama nalunnaruteqaramik oqatigisaat, annertunerusumik
aamma iliuuseqarfiginiarneqartariaqartoq.
Tassami Naalakkersuisut akissuteqaatitsinni
oqaatigissavara pingaartipparput, ilinniartut aammalu ikiliartornavianngitsut.
Ilinniagassaminnik eqqortumik qinersitinnagit, taanna aalajangiiffigitinnagi
siunnersorneqarnissaminnik pisariaqartitsisut taakkua aamma tamakkunatigut
siunnersorneqarnermikkut ikiorneqartarnissaat. Periarfissaq taanna
pinngitsoorani ilinniartunut saqqummiussimasariaqarpoq. Taamaattumik
eqqortumik ilinniagassamik toqqaaniarnermi ikiortaasinnaasoq siunnersueqataasinnaasoq.
Taavalu Inuit Ataqatigiinninngaanniit
oqaaseqartup Olga Poulsenip oqaatigisaa tunngavigalugit oqaatigineqartoq, aamma
ataaseq maluginiagara uaniittoq, aammami allanit taanna taaneqartoq
uterfigilaarniarpara. Ilinniartunik unitsitsiinnartarsimanermut
tunngaveqarnermi assigiinngitsut taagorneqarsimapput, oqaatsitigut
ajornartorsiutit, kulturikkut ajornartorsiutit, assigiinngitsut aamma
taakkartorneqarsimallutik.
Ajornartorsiutinik taama ittunik
tikittoqartillugu taava aamma inuttut ajornartorsiutit tikinneqarneranni,
ilinniarfimmi aamma ikiorneqarsinnaanermik periarfissat amigarsimappata aamma
illoqarfinni ilinniagaqarfiusuni aamma Inunnik Isumaginnittoqarfiit
peqataasinnaanerat suleqatigiinnermi inerisaaffiusumik, inuttut
ajornartorsiutit tassani pineqartut paasivara.
Inuttullu ajornartorsiutit
pineqartillugit tassani aamma ulluinnarni nalunngilarput, inuit tarnimikkut
ajornartorsiutillit saaffigisartagassatik nalunngilaat sumiittut, aammalu
ilaatigut napparsimaviit palaseqarfiit allallu eqqarsaatigineqarsinnaapput.
Kisianni aamma ulluinnarni inunnik
ajornartorsiutimikkut tikitaqartunik ilinniartunik, aamma illoqarfinni kommunet
isumaginninnermi aamma sulisut ikiortigineqarsinnaanerat tassaniittoq
maluginiarpara aamma tikkuarniarneqarsimanera.
Aamma taanna taamaalillugu qularnaarlugu
eqqarsaatigineqarsinnaasutut tikkuarneqarmat maluginiarpara.
Taavalu Kattusseqatigiinninngaanniit
oqaaserineqartoq tunngavigalugu ataaseq aamma maluginiagara immikkut
oqaatigilaarusuppara, Mogens Kleistip saqqummiussamini oqaatigisaa.
Tassa imaluunniit apeqqutigisaa,
ilanngullugu apeqqutigerusullugu nalunaarutigimmagu Ilinniartitaanermut
Pisortaqarfimmi ilinniarnersiutinut aaqqiiniutit sumut killinnersoq
apeqqutigalugu.
Ilumoorpoq taanna arlaleriarlunu
inimi maani taaneqartarsimammat, oqaatigissavara taanna maannakkut
suliarineqarnera naammassilersutut uanga nammineq nalilerpaara, aammalu taanna
naammassisussaavoq.
Uanilu apeqqutigineqartunut
ilanngullugu taassavara ilinniartut, kikkut-uku ilinniagaqalersartut
tunngavigalugu misissuisussamik aamma Ilinniartitaanermut Pisortaqarfik
maannakkut toqqagaqarsimammat.
Tassa inummik maannakkut maani
najugaqartumik Nuummi toqqaasoqarsimavoq, HS Analysep misissuinerannut
tapiliullugu inaarsaatitut imaluunniit ilassutissatut aamma taama ittoq
pisariaqartinneqarmat. Taava taama ittoq atorfinitsinneqarsimasoq paasivara,
aamma taamatut paasiniaanermi eqqarsaatit kingulliit suliarineqartut
naammassineqarsinnaaqqulugit.
Taamaattumik aamma
qularutiginngilara taanna taamaalilluni suliassaq inaarsarneqartoq qanittukkut
naammassineqarumaartoq.
Attaviitsumut tunngatillugu aamma
oqaatigisassaqalaarama ilanngutilaarusuppakka. Naggataatigut aamma
naggasiutissanni Siumup oqaaseqartuata aamma oqaatigisassai
naggataarutigiumaarakkit.
Siullermik attaviitsumut Per
Berthelsenimut tunngatillugu oqaatigissavara oqariartuutimini naggataatigut
oqaatigisaa Per Berthelsenip isumaqatiginartikkakku, oqarpoq, oqaaseqarmat
naggataatigut ilinniarususseqartitsinissaq aammalu ilinniarnermi
naammassiniarnissaq kiisalu ilinniakkamik sapinngisamik naammaaserutamik
ilinniakkamik aallartinnissaatit qaffassarneqarnissaat pillugu aqqutissaq
qularnanngilaq takeqaaq.
Taanna Naalakkersuisut
oqariartuutaannut aamma ajoraluartumik ilumoortutut isigisariaqarpoq uagut
aamma imaaliinnarluni aqagumut naaqqittussaattut isiginngilarput kisianni
pilersaarusiortariaqarpoq. Ileqqunngortariaqarpoq kusanartoq qularnaatsoq
ilinniartup aallartinnera aamma aappaatigut tassaasoq ilinniagassamik
eqqortumik toqqaasimaneq. Aammalu siunnersorneqarneq najoqqutaralugu
ilinniagassamik eqqortumik taamaalilluni toqqaalluni inernissaa tikillugu
suliaqarnermik siunnerfeqarneq.
Tassani pilersaarusiornissaq
tikkuarneqartoq aamma attaviitsuminngaaniit Per Berthelsenimit oqaatigineqartoq
isumaqatiginartippara aammalu tassani Naalakkersuisut oqariartuutaannut aamma
naleqqummat.
Taava kisermaap attaviitsup Otto
Steenholdtip oqaatigisaa aallartinnermini aamma oqaatigisaa paasivara Godmand
Rasmussenip aamma maluginiarsimasai. Ilinniarnermi aallartitsinerit
qularnanngitsumik maannakkut ingerlanneqartut Otto Steenholdtip nalimini
inuusuttuni aallartinnera qiviassagaanni ajornartorsiutit taamanikkut atuuttut
ullummikkullu atuuttut qularnanngilaq pissuserisai ajornannginnerujussuanngorsimanngitsut
ullumikkut.
Isumaqarpunga taamanikkut Otto
Steenholdtip nalaani ullummikkullu aallartinniarneq sanilliutissagaanni Otto
Steenholdtikkut nalaanni ilinniartut aallartinniarnerat ingerlanerallu
atornarnerujussuarnik atugassaqarfiusoq.
Kisianni aamma taanna
oqaluttuarisaaneq tassaniittoq qaangiussimasoq ilinniarfiusimavoq aamma
ajunngitsunik. Aammalu tassaasariaqarluni ullummikkut ilinniartut
ilinniarnermikkut sukateriniarnerannik aamma ilinniarfissanut
tapersersugasanullu ilaasoq.
Uagut nalitsinni Otto
Steenholdtikkut inuusuttuuffigisaasa nalaanni ilisarnartut maannakkut
saqqummersut aamma uagut ilisarivagut. Nalitsinni uagut inuusuttut
peqatigiiffipput aqqutigalugu ajornartorsiutivut aamma aaqqinniarsimavagut Unge
grĝnlĉnderes rċd-imik taaguutillip ilaatigut aqqutigalugit ilinniarnitsinni
aaqqitassat ajornartorsiutit akornatsinni aaqqinniarsimavagut.
Maannakkut ilinniartut
namminneerlutik aaqqiiniarnerat oqariartuutaat ilaatigut tv ippassaaneq allaat
tamanut ammasumik oqallisigaat ilinniarnermikkut ajornartorsiutitik
peqatigiiffillu aamma aaqqinniarlugit.
Taamak ittoq naammattuuineq
inuusuttut akornaninngaaniit tapersersornarluinnarpoq inuusuttut naminneerlutik
aaqqiniarneq aamma taanna peqataaffigaat. Taamaattumillu qulaanngaaniit aamma
naalakkiinnarnagit kisianni nammineq kivitsiniarnerat nammineq
ilusileeqataanerat siunnersortissaminnillu naapitsiniarnerat aqqutigalugit
ajornartorsiut una aaqqinniartariaqarparput. Ungasinnerusoq isigalugu aaqqiiniarnerummat.
Taamaattumik tassani Otto Steenholdtip
kingumut qivialaarluni oqaluttuarisaaneq qivialaarmagu taanna takuara
atorfissaqartikkipput. Aammalu taamaalilluta inuusuttut ilisarnartunik
namminneq aaqqiiniaqataanerat aamma ilisaralugu. Taamaalillutalu aamma
tapersersornissaannut periafissilluta.
Taanna attaviitsuniit aamma
ullumikkut oqaatigineqartut nuannersunik aamma oqallinnermik maani
ilassutaapput.
Naggataarutigalugu aamma Siumup
oqaaseqartuata Ruth Heilmannip taamatullu aamma allat oqaaseqartut
partiininngaaniit tikippaat ilinniarnermi unitsitsiinnartarnermi
misissuisimanermi tikinneqartut.
Tassani ajornartorsiutit
assigiinngitsut taaneqarsimagaluartut una tikilaarniarpara oqaatsit tungaatigut
ajornartorsiutigisat. Oqaatsit tungaatigut ajornartorsiuteqarnermi
tikitsisarneq taanna isumaqarpunga ilinniarfiitta atuarfiit ilinniarfittalu
ajornartorsiut taanna oqaatsit tungaatigut ittoq aaqqissinaasariaqarpaat.
Ilinniartitsisoqarpugut
ilinniarluarsimanerpaanut ilaanik Danmarkip naalagaaffiata iluani maannakkut
ingerlatsinermi. Ilinniagassat inuiatigiinni ilinniartitsissutaapput. Aamma
qallunaatut ilinniarneq tuluttut ilinniarneq naammassisinnaasariaqarparput.
Suliassaq taanna naammassineqartariaqarpoq ilinniartitsivinni aamma oqaatsinik
ilinniartitsisinnaaneq.
Allarparujussuit ilinniagassat
tamaasa pigaluaraanniluunniit ullumikkut inuusaaseq tikissimavarput aamma
uaguinnaanngitsut kisianni sumulluunniit inuiaqatigiinni ikittunut qiviarutta
tamarmik inuiattut taanna sanningasulimmik ersunnertut aamma
oqaatigineqartartoq tassaavoq ikittunnguugatta aamma pikkorissuseq annerpaaq
anguniartariaqaratsigu. Aamma taava merserusunnata allanik aamma
ilinniagaqarsinnaaneq oqaatsinik aamma tikittariaqarparput.
Taanna nammattariaqarparput, kisiannili
aamma artulernagu kisiannili qiimmassaatigalugu allanik aamma taakkunatullu
allatut pitsaatigisumik aamma oqaatsit taakku atugaat ilikkarsinnaagatsigit.
Isumaqarpunga kaammattuutigisariaqaripput
ilinniartitsutsinnut pikkorissunut tassani periarfissatik atorluaqqullugit
aamma nunatsinni ilinniagassat oqaatsit tungaatigut artornagit nalunngilagut
artunngikkaat. Tassuunakkut ilinniartitsineq aamma sukaterneqarsinnaaqqullugu.
Taamaattumik oqariartuutiminnik
partiit tungaaninngaaniit oqariartuutinut taanna ilaatinneqarnera ullumi
annertuumik nuannaajallaatigaara. Kaammattuutigissallugulu ilinniagaqarnermi
aamma oqilisaataasunut ilaammat atortorissaarut oqaatsit atortorutaasut taanna
aamma ilikkarlugu aamma ineriartoqqinnissaq.
Tassani Naalakkersuisuninngaaniit
ilassutissaqanngilanga allanik qujallunga silinnerusunngorlugu partiit
oqaaseqartuisa Siumup, Atassutip Inuit Ataqatigiit taavalu aamma
Kattusseqatigiit Attaviitsullu oqallinneq una silinnerusunngorlugu ullumikkut
saqqummersippaat. Oqallinnermilu uanga naggataarutigisanni kaammattuutit
ingerlateqqinnissaanik neriorsuutikka suliarissavagut Naalakkersuisoqarfiup
suleqatai tassuunakkut ikiortigalugit.
Mogens Kleist, Kattusseqatigiit.
Qujanaq. Naalakkersuisut Siulittaasuata
oqaaseqaataanut qujassuteqassaagut. Godmand Rasmussenimununa tunngatillugu
oqartunga suliaq ingerlareersoq taamatorluinnaq Qaqiffimmut tunngasut
Siulittaasoqarfimminngaaniit peerneqarsimapput. Ilisimatusarfimmut tunngasut
Siulittaasoqarfimmit ilanngunneqarsimanngillat inimi maani.
Taannaana toqqammavigalugu oqartunga
suliat ingerlareersut uagut tupigusuutigatsigit taamatut aamma qalloqqillugit
pimmatigit. Aamma pingaaruteqarpoq Ilisimatusarfimmut tunngasunik
apeqquteqaateqarput 36 malillugu allagaannartigut imaattorneqassammat. Maanali
annertunerusumik imaattornagu.
Ilumoorpoq ullumikkut ilinniartut
taamaatiinnartartut amerlasoorparujussuupput nunatsinni. Kisianni
aperisariaqarpugut sooruku taamatut ilinniartut uniinartartut. HS Analysep
atuarfeqarfinni assigiinngitsuni misissuisimanera taanna 2001-mi juni
saqqumersoq innersuussutigissavarput, kisianni atuartitsisarnikuuvunga. STI-mi
atuarlertussat taamaallaat karakteeriinnaasigut eqqussuunnneqartarput
akuersissutigineqartarput misilitsinneq ajorput.
Ajornartorsiut tassani
annertoorujussuuvoq. Aammalu oqaatsinik pikkorissarfimmut assersuutigalugu
piumasaqaataat taakku nutserisunngorniani aamma tassani atuartitsinikuugama.
Tassani piumasarisarisat aamma allaanerujussuupput.
Taamaattuminguna ullumikkut
naliliisariaqartugut ilinniartitaanermut tunngatillugu ullumikkut
piumasaqaativut sukatertariaqarpagut. Qallunaat imaluunniit kalaallit
qaffasinnerusumik Danmarkimut atuariartorniarutta assersuutigalugu ukioq
Ċrhusimi ilinniartut ataatsimeeqatigigatsigit oqarput ajornartorsiutigalugu
qallunaat nunaanni atuarniarnerminni qallunaaqqanut imminnut sanilliullutik
namminneq qallunaaqqat gruppe 1-mut isersinnaasut tassa karakterii aalajangersimasut
toqqammavigalugit kalaallit gruppe 2-mi isersimasut qallunaatut
oqalussinnaanerminnut aammalu atuakkaminnut ajornartorsiuteqarnerat taanna
annertuumik taakkartorpaat.
Taamaattumik ersarissorujussuuvoq
ilinniartitaanermut massakkut nunatsinni piumasaqaatigisavut immaqa nutaamik
naliliiffigisariaqarpagut appasippallaaqaat. Aammalu qanoq
ingerlariaqqissaagut.
Taamaattumik pingaaruteqartorujussuuvoq
ataatsimiititaliap aamma qanimut suleqatigineqarnissaa. Uanga tassunga suliamut
ukioq 2001-minngaaniilli Naalakkersuisuusup taamanikkulli suliaq aallartimmalli
annertunerusumik ilinniarnersiutinut suli pappiarannguamilluunniit
tuneqarnikuunngilagut. Aali neriorsorneqarnikuusugut Ilinniartitaanermut
Naalakkersuisuminngaaniit malinnaatinneqassaasi.
Taava Naalakkersuisut Siulittaasuata
massakkut oqarpoq naammassilerpoq suliaq, kisiannili uagut pappiarannguamilluunniit ataatsimik
pinikuunngilagut. Taamaattumik pingaaruteqarpoq aamma ataatsimiititaliap
tassunga suliamut tunngatillugu sumut killissimaneranik paasitinneqarnissaa.
Piffissami kingullermi ippassaq
Danmarkiminngaaniit isumaqatigiinniartartut DKIK sinnerlugu oqaloqatigaarput
assigiinngitsunik Naalakkersuisoqarfimminngaaniit saqqummiiffigineqarsimapput Aak= aajukua
naliliiffigisassassi ilissi@.
Taamaattumik pingaaruteqarpoq taamatut
inuiaqatigiinnut annertuumik ilinniartut ingammik nunatsinni siunissami
pisariaqartitsigalugit nalilersussallugit. Ukiut tulliutut qulit 15-it maannakkuminngaaniit
ilinniartitaaneq qanoq ittoq ingerlanniarparput.
Suunuku pisariaqartikkigut. Aatsaat
pilersaarusiorluarnikkut taamatut iliuuseqarutta anguniakkagut
nalilersuiffigisinnaanngussavagut maannakkuminngaaniit ukiut tallimat qulit
qaangiuppata.
Taamaattumik pingaaruteqartorujussuuvoq
ersarissumik politikkikkut anguniakkamik peqalernissarput. Oqaannarata
ilinniarnersiutit massakkut ilinniartut taamatut taamaatiinartartut
amerlavallaaqimmata ilinniarnersiutit allanngortinniarpagut. Naamik sulisitsisut
aamma piumasaqaateqartarput. Ullumikkut ineriartornerup takutippaa aamma
sulitsisisut oqartussaaffii annertoorujussuusut.
Sulisitsisut massakkut nunatsinni suut
pisariaqartippaat. Taakku toqqammavigalugit uagut inatsisiliortut aamma
ilinniartitaanerup tungaatigut nalimmassaasariaqarpugut taanna
pingaaruteqarpoq.
GU-mi atuartut 500-t sinneqarput maani
nunatsinni taakkunannga qassit taamaatiinnartarnersut ersarissumik
taakkartorneqartut ilagivaat HS Analyseminngaaniit misissuisimanerit. Aammalu
pingaaruteqarpoq oqaannarsinnaanata uku ilinniartut taamatut kanngunaqaat.
Ersarissorujussuarmik tunngaveqarlutik assigiinngitsorparujussuarnik
ilinniartut atuarunnaartarput.
Taamaattumik tusagassiuutitigut
arlaatigulluunniit oqalulluta oqarsinnaanngilagut kanngunaqaat taakkua
ilinniartut uninnartartut. Ersarissorujussuarmik taakkartorneqareermata
assigiinngitsunik toqqammaveqarlutik taamatut uniinnartartut. Taamaattumik
nalilertariaqarparput nalimmassarlugulu ullumikkut ilinniartitaanitsinnut
tunngatillugu piumasaqaatigut qanoruku ittut suunuku pisariaqartitavut.
Qanoruna ingerlariaqqinniartugut. Qujanaq.
Olga Poulsen, Inuit Ataqatigiit.
Uani Jakob Siverthsenip
siunnersuutimini oqaaseqarminut tunngatillugu tamatta qutsavigivaatigut aamma
uanga qujavunga oqaaseqaqqinninnut uani GU-p soorlulusooq kisimi nunarsuarmut
appakaannissamut aqqutissaasutut isigineqarnera taanna isumaqarpunga uagut
Inuit Ataqatigiinninngaaniit erseqqissaatigisariaqarlugu uagut GU kisiat
nunarsuarmut appakaaffissatut aqqqutissatut isiginnginnatsigu.
Uani isumaqarpugut
pingaaruteqartorujussuusoq aamma ilinniarfiit allat aqqutigalugit
annertunerusumik nunarsuarmut appakaassinnaanermut ineriartortoqartuartoq.
Siunnersuuteqartup aappaa Godmand
Rasmussen oqaaseqarfigerusuttorujussuullugu allaffigigaluarpara kisianni
inuttaa peqanngimmat taanna utaqqisilaaginnarallassavara.
Ruth Heilmann, Siumut.
Qujanaq. Tassa naatsuararsuussaaq una
uagut Siumuminngaaniit oqaaseqarfiginnginnatsigu tassa GU-mi uniinnartartut
itinerusumik misissuiffigineqarnissaanut atugarisaasa aamma qulaajaaffigineqarnissaanut
aningaasanik Naalakkersuisut illikartitsiniarnerat taanna isuma aamma
uagutsinninngaaniit tapersersorusukkatsigit.
Tassani pingaaruteqarpoq aamma
oqaatigineqarmat misissuinermi inuttut ajornartorsiuteqarneq aamma
peqqutigalugu uniinnartoqartarnera. Taanna imaannaanngitsuuvoq taamaattumik
tassuunakkut aamma Siumumi oqaaseqarnitsinni pingaartorujussuartut
isumaqarfigaarput siunnersorneqarnerup qanoq pingaaruteqassusia.
Tassani
kommunini assigiinngitsuni uddannelsesvejlederinik pilersitsisoqarnikuuvoq.
Aamma taassumap annerusumik siammarneqarnissaa isumaqarpunga pingaaruteqartoq.
Allaalluunniit annertusarneqarnissaa taanna aamma uagut oqaaserisatsinnut erseqqissaatiginiarparput.
Isumaqarpunga massakkut nuannaarutissaasoq taamatut siunnersuuteqartut
oqallitsitsinerat tassami ukiamut oqallinnissamut kissassaataavoq.
Taamaalilluni
uanga qujavunga aamma siunnersuuteqartut taamatut siunnersuuteqarmata. Aamma
nuannaarutigaara Siumumi oqaaserisavut tassani ilassilluarneqarmata.
Ilumoorpoq
meeraanerminiilli imaluunniit meeranermiilli piumaffigineqarnissaq taanna aamma
Per Berthelsenip oqaatigivaa aamma uagut Siumuminngaaniit oqaaseqarnitsinni
taanna erseqqissaatigigaarput. Tassani aamma ilinniagaqartut
oqaloqatigisarnerini aammalu Atuarfitsialaap ingerlarnneqarnerani isummanik
aallerniarluta aamma isumasiuisarnitsinni taanna oqaatigineqartarpoq
atuarfinni piumaffigineqarnerunissaq aamma piumasaqarfigineqarnerunissaq
kingumut qiviarlutik atuartuunertik qiviaraangamikku taanna amigaatigalugu
oqaatigisarpaat.
Taamaattumik
tulluarput imminnut ullumikkut eqqartukkagut. Tassa Atuarfitsialak aamma
tassani piumaffiginninneq annerusoq oqariartuutaammat aammalu pilersaarusiorneq
angajoqqaat meeqqat peqatigalugit aamma ilinniartitsisut ataatsimut
ikioqatigiillutik ingerlatassaat.
Taamaattumik
assigiinngitsutigut soorunami isumalluarpugut aamma qaqugu aamma ilinniartut
naammassisartut suli ullumikkornit amerlanerulernissaat anguneqarumaartoq.
Olga Poulsen, Inuit Ataqatigiit.
Qujanaq. Tassa uggornalaarpoq
naatsunnguussagami. Uaniuna Godmand Rasmussenip aatsaaginnaq oqaaseqarnermini
tassa oqarfigigamisigut Inuit Ataqatigiit Godmand Rasmussenip siunnersuutaa
paasinerlussimagipput. Oqaatigisariaqarpara minnerpaamilluunniit taanna
siunnersuut paasinerlunnginnatsigu.
Uani paasivarput illit
siunnersuutinni siunertarigitit ilinniartut taamaatitsiniaannarlutik
taamaatitsisut, kisianni uagut akissuteqarnitsinni ersarissarparput
ilinniartut taamaatiinnartartut peqquteqavillutik amerlanerpaarpaartai
tamaatitsiinnartartut.
Taamaattumik 60%-imik maangaannaq
eqqaaneq taanna isumaqarpunga tunngavissaqanngitsoq. Pissutigalugu
takusinnaagatsigu aamma uani ersarissakkatsinni ilinniartut
taamaatitsiinnartartut amerlasoorpassuartigut peqquteqartartut inuttut
ajornartorsiuteqarnermik. Ilaatigut peqquteqartarput ilinniakkaminnut
atatillugu sungiusarfissaqartinneqartarsimannginnamik.
Uagununa maani inimi
pikkorluppallaaqigatta ilinniartuutigut ilinniartut ilinniaqqiffissaanik
ingerlariaqqiffissanik pikkorissarfissaqartinneq ajorigut. Sooruna uagut
ilinniartuutigut taamannak atugassaqartikkigut. Tassa uagut suliassarput.
Imaassinnaavoq pikkorluffigisimagipput. Pikkoriffigisimanerugaluarutsigu taava
aningaasat taamatut eqqaannakkatut taagukkat piussanngikkaluarput.
Ilaatigut misissuinerup takutippaa
aamma taamaatiinnartarnernut pingaartumik sanaartornerup iluani tassani
inuusuttorpassuaqarpoq oqaatsinik ajornartorsiorlutik, kisianni aamma taannaannaanngitsoq.
Sanaartornerup iluani periutsit atorneqartut imminnut tulluartuunngitsut
tamakkua inooqataaffigiinnarlugit ilinniakkamik ingerlatsitsinniaannarneq aamma
peqqinnanngilaq ilinniartunut.
Taamaattumik
oqaannartoqarsinnaanngilaq asuli piaariinnarluni ilinniartut
taamaatiinnartartut. Taakkua ikittuaraararsuupput. Taanna isumaqarpunga
malugisariaqartoq. 60%-iugunik ilinniartut taamaatiinnartartut immaqa
taakkunani 5-10%-iinnaat taamaatitsiniaannarlutik taamaatitsisarput, kisianni
sinneri 50%-it peqquteqavillutik taamaatitsisarput taamaattumik 70
millioniunngillat maangaannaq igittakkagut. Maangaannaq igittakkanik
taagussagutsigit.
Uani naatsunnguamik aamma,
piffissaqalaarsoralunga suli. Qujanaq. Per Berthelsenip oqaaseqarnermini
nukatsisiniaannartutut soorlulu ilinniagaqarnersiuteqartitsinermi
nukatsitsiinnartutut aamma oqaaseqarnera, isumaqarpunga nukatsitsiinnartumik
oqartoqarsinnanngitsoq.
Nalunngilarput nunatsinni
ilinniagaqartut amerlasoorpassuit ulluminni ingerlaniarnerminni allatulli
sukataartigisartut. Iniminnut, nerisaqarniarnerminnut, meeqqamut
meeqqeriveqarniarnerannut allarpassuarnullu aamma allatulli akilersugaqarlutik
aamma taakkua ilinniagaqarnersiutiminnik ilaatigut taakkuninnga
akilersuisarput.
Amerlasoorpassuit saniatigut
suliffeqartariaqartarput, ulluinnarni inuuniarneq malinnaaffiginiarlugu.
Taamaattumik
nukatsitsiniaannarnermik oqarneq isumaqarpunga taanna pissusissamisuunngitsoq
ilinniartunut oqaatigissallugu.
Aammalu meeraanermininngaanniit
atugarliorsimanerit annertuut timikkut tarnikkullu innarligisimasut
qaangerniarneqarneranut suliniuteqarfigineqarsimanngikkaangami inuk tassani
inersimasunngorsimalluni ingerlariaqqinnissaminut nukissakilliulertarpoq.
Taanna aamma peqqutaaqataasarpoq unitsitsiinnarnermut.
Anders Andreassen, Inatsisartut
Siulittaasuat, Atassut..
Tulliulluni oqaaseqassaaq Otto
Steenholdt. Taanna pereerpat Godmand Rasmussen, kisianni uani
eqqaasissutigissavara oqaaserineqartut partiiniit, Kattusseqatigiinniit,
attaviitsuniillu Naalakkersuisut tusaatissatut tigujumammatigit. Otto
Steenholdt takanna.
Otto
Steenholdt, attaviitsoq.
Aap,
tassa utaqqisimagaluarpunga uparuartukkat ilagissagaat
eqqaaneqarnaveersaartuartorlu ilumut aamma inuusuttortatta ukiuni makkunani
ilinniarneq pingaartikkunikku apeqqutit marluk imminnut tutsittariaqagaat
marluusariaqaleraluarput.
Siulleq:
Ilinniagaqarneq?
Aappaat:
Ilaqutariinneq?
Amerlavallaarujussuaqaat
ilaannikkut ilaqutartaareerlutik aatsaat ilinniatunngorniarsarilersartut.
Imaattariaqaraluarpoq
ilinniarneq siulliukkusukkaanni allatut ajornartumik tamakkua kinguartilaartariaqartut.
Ila
silarsuarmi taamaattoqannguatsiarpoq amerlaqisunik.
Uanga
eqqarsaatigisinnaanngilara imannapilorujussuaq ilinniagassaqarlunga aamma
ittuusutut qitornannut mikisunut isumaginninniassallunga. Nerisassaat,
paarinissaat allarparujussuit isumagissallugit ittuusutut.
Isumaqarpunga
oqarfigisariaqartut inuusuttortagut: Ukorsiaa tamakkua kinguartilaarniarsigit,
ilinniarneq siulliunniarsiuk!
Taamaanngikkaangat
tassa ajornartorsiutit taamak taasagut suli amerlatsikkiartulersarput.
Meeqqanik paaqqinnittarfimukarniaraluarama inissaqanngilaq.
A= paarisariaqarparput angerlarsimalluta.
Ilinniartuunersiutigut ikippallaarput nerisassaqanngiusappugut.
Taavalu
massakkut atuarpakka amerlasoorujussuit ilinniarniartut saniatigut
suliffissarsiortariaqartut aningaasaninngooq amigaateqaramik.
Tassa
aamma tamakkua eqqartorneqartariaqaraluartut akisussaaffik alliartortillugu
ilinniarneq angisooq anguniarnissaa taasuma ajornarsigaluttuinnartarmat.
Qanortoruna
taanna inuusuttorta eqqaamalaarlissuk? Ilaqutariinneq takkukkumaarpoq, kisianni
pisariaqarluinnarpoq ilaqutariit
ilaqutariit siunissami ingerlalluassappata anaanaasoq ataataasorluunniit
ilinniarluarsimasoq suliffigissaartoq, tassa taannaavoq qulissiussisussaq.
Kisianni
killormut saakkaangamik ilaqutaquttuulereerluni ilinniarniarneq isumaqarluinnarpunga
angusaqarniarnermut akornutaasupilorujussuusoq.
Taanna
uanga qunuginngilara oqarfigissallugit AUtaqqilaarniaritsi,
ilinniarnissarsi angisooq siulliuniarallarsigut@!
Anders
Andreassen, ataatsimiinnermik aqutisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.
Otto
Steenholdtimut qujanaq. Taava siunnersuuteqartoq Godmand Rasmussen. Taanna pereerpat Morgens Kleist
pingajussaaniissaaq.
Godmand Rasmussen, Atassut.
Uanga uani akerlilersuinianngilanga.
Erseqqilluinnartumik paasinarsereerpoq siunnersuutigisamma ukua tunngaviatigut
isumaqatigineqartut, kisianni una Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuannut
oqaatigilaarniarpara: Oqaaseqaateq una naatsuaraarannguuvoq! Aana ersippoq
atualaarukku una takusinnaavaat soorunalimi peqquteqavilluni unittoornerit
taakku allaapput. Immikkuullarissumik taakku taaneqarput, kisianni
pissuteqanngivillutik unittoortartut amerlavallaaqaat. Maani inummik
isersimasoqarpugut namminersorneruleratta oqaasiga uumatinnut pulatinnikuusara
tassa Naalakkersuisut siulittaasuat oqarnikuuvoq: Namminersulissaagut
naatsorsuutigissavarput sulinitsigut ilaatigut kiakkiullugu sulisarumaaratta.
Tassa piumasaqaat ersarissoq.
Ullumi inuusuttut peqqissorsuit imminut
piumaffiginnginniarnerat annikippallaaqaaq, taanna nassuerutigissavarput.
Inuit pissuteqavinnatik taamannak
suliffimmini allamiluunniit ingerlanerliortut illersorpalaartumik nipilimmik
oqalunneq inissaqartinneqarsinnaanngilaq inuuiaqatigiinni. Immaqamiaasiit aamma
tupallersaataalersinnaavoq ullut tamaat tusartuaraanni taamaalisut ...
Aamma taanna imaassinnaavoq
tuppallersaataasumik aamma tiguneqartartoq.
Inuguna imminut piumaffigisussaq.
Oqaasinnaaqarpoq inuit ilungersorlutik namminneq piumaffigalutik imminnut
angusaqarsimasut. Tassaasarpunngooq suliffimmini aalajaanerpaasartut. Tassa inuk imminut piumaffigaluni
iluatsissimasoq.
Ukua uanga
assersuutigineqattaarneqartut ataatsimilluunniiit akuerisinnaanngilakka.
Erseqqissumik oqareerpunga inuit ilinniartut allat aningaasanik
ajunnginnerpaamilluunniit artukkerneqarnissaat eqqarsaatigineqanngilaq.
Aamma tusartuartarparput ilinniartut
ilai allaat nuimanerusunik ilinniartuugaluartut atugarsiutissaminnik
ajornartorsiuteqalersartut. Immaqali uani taamatut periarfissamik uani
ammaassinermi misissuinitsigut aningaasat ilumoorpoq atorfissaqartitagut
arlaannut ingerlateqqinneqarsinnaagaluarput taanna asortorneqarsinnaanngilaq.
Aningaasanik sukateriniarluta
isumaqatigiittuartarpugut. Aningaasanik aqqutsinerooq sukangasuumik
ingerlatissavarput Inatsisartuni.
Taava massakkut taanna
sukaterinissaq oqaaseq aniatitsiuartartunut taamaalillunga saqqummiukkakku
aamma killormut paasineqalerpoq.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.
Tulliuppoq Morgens Kleist
pingajussaaniilerami naatsunnguamik.
Morgens Kleist, Kattusseqatigiit.
Kuulumaammut oqaatigissavara oqarmat
60%-it tikillugit taamatut aningaasat avammut annaanneqartartut, kisianni
ilinniartut ataatsimut tamaasa isigissagukkit imaanngilaq 60%-it tassa
tamaaviisa taakku akornaninngaanniit tunngaveqavillutik atuarnermini
unitsitsisut.
Una pingaaruteqartoq oqaatigerusullugu
siunnersorteqarneq taanna annertoorujussuarmik aamma pingaaruteqarpoq
atuarfeqarfinni aammalu qaffasinnerusuni ilinniarfinni.
Minnerunngitsumillu aamma ullumikkut
suliffeqarfiit piumasaqaataat tassa taanna puigugassarinngisarput.
Suliffeqarfiit piumasaqaataat aamma malinniartariaqarparput.
Ajornartorsiutigineqartut sanaartornerup
iluani taamatut pikkorissarfissamik imaluunniit atuarnerminni tunngatillugu
suliffissaminnik pissarsiortartut ajornartorsiuteqarput nunatsinni
annertoorujussuarmik.
Sooruna?
Taakku aamma qulaajartariaqarpagut suliffeqarfiit assigiingitsunik
piumasaqaateqarneri immaqa pissutigalugit.
Aamma Otto Steenholdtimut
oqaatigilaarusuppara oqarmat AMeeqqiornissarsi utaqqeqqaalaarallarniarsiuk@!
Ullumikkut inissisimavugut decentralimik
taaneqartartoq tassa Ilinniartitsisunngorniat massakkut nunaqarfinni
assigiinngitsorpassuarninngaanneersut meeqqisartut. Massakkut ukioq manna maani
Nuummiipput ilinnarnertik naammassiartorlugu.
Pisariaqartillugu illua tungertigut
oqalussinnaanngilagut: Ilissi taamatut perusunngilasi meeqqioqqaanersi
pissutigalu. Taamaattumik ilinniartitsisunngorniartut taakkua ersarissumik Otto
Steenholdtip massakkut eqqorpai, maaniittut ilaquttatik ilagalugit. Uffali
taama pisariaqartitsigalugit. Qanoq qujagutsigissavagut uterpata nunaqarfimminnilu
ilinniartitsisunngornissaat massakkut siunissaq ungasinnerusoq isigalugu
ilinniartitsilissappata.
Aamma attuumassuteqartut perorsaanermut
tunngasut aamma ilinniartitseqqittarnerit massakkut kingumut
ingerlanneqalerneri pisariaqartitsineq toqqammavigalugu
ingerlanneqalertussaammata aamma Kattuseqatigiinninngaanniit
nuannaarutigaarput.
Taamaattumik pingaaruteqarpoq maani
soorunami akerleriittarsinnaavugut kisianni ajornartorsiut ataatsimoorluta
aaqqinniartariaqarparput. Maaniinnaanngittoq aamma iliniarfiit sulisitsisut
Ilinniartut Kattuffii. Taamatut ataatsimoorluta aaqqiiniartariaqassagutta
pitsaanerpaamik aaqqiisinnaavugut.
Ilinniartunut tunngatillugu
piumasaqaatigut immaqa appasissimapput taamaappat taamaatiinnartartut
pissutigalugit. Arlaatigut aamma taamatut pissuteqarsinnaasarput, kisianni
ajornartorsiut ataatsimut aaqqinniartariaqaripput. Qujanaq
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.
Illillu. Taava tullinnguuttut marluk
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit oqaaseqartuata saniatigut. Taavalu Otto
Steenholdt pingajussaanik oqaaseqartussaq pereerpat Naalakkersuisut
siulittaasuat naggataaruteqassaaq.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.
Qujanaq. Una ilinniartunik
oqaloqateqartarnermi aamma ersertartoq isumaqarpunga erseqqissaassutigineqartariaqartoq.
Nalunngilarput nunatsinni pissutsit
assigiinngitsorujussuit, avannaani kujataanilu.
Assersuutigilara siornaak Aasianni GU-mi ilinniartut
ataatsimiisikkakkit oqaatigisaat ilaasa imaattut: Uagut ullumikkut ilinniartut
imannak atugaqarpugut, kisiannili ikkua suliumanngitsut, taama oqaatigivaat
ikkua suliumanngitsut imaluunniit suliffissaqanngitsut sapaatit akunnerit
tamaasa aningaasanik aallertinneqartarput uagut tigusartakkatsinnik
amerlanerungaartunik.
Tamakku pissutsit isumaqarpunga
ilanngullugit nalilersuiffigineqartariaqartut. Ajortoqarsimavoq pinngitsoorani.
Ilinniagaqartut taamaatiinnartartut taama amerlatigimmata.
Taamaatumik uanga nammineerlunga
assorujussuaq eqqarsarnartoqartippara ilaatigut ulluni kingullerni
eqqartorneqalermat ilinniagaqartut taamaatinnartartut
akiliisinneqartalissasunngooq aamma. Soorunami tamanna aaliangerneqassappat
Inatsisartuni aaliangerneqartussaavoq, kisianni uanga taanna taamatut
ilinniagaqaqqusillutalu illua tungaatigut siorasaarlugit ilinnitussat
pissagutsigit tulluartuunngitsoq.
Soorunami piumasaqaatit
sukaterneqartariaqarput. Piumasaqaatit sukaterneqartariaqarput taanna
avaqqunneqarsinnaanngilaq aamma Kattusseqatigiinnii uagut taanna
eqqartortaqaarput, kisianni maannakkut aamma ilinniagaqartut ulluni makkunani
ataatsimeersuarneranut atatillugu qallunaat nunaanniit Ilinniagaqartut
Kattuffianinngaanniit maaniittoqarpoq. Taakkualu aamma saqqummiussaat
isumaqarpunga Inatsisartut tamarmik qularnanngitsumik pissarsiarigaat.
Ilaatigut taanna qiortaalluni
Naalakkersuisoqarfimminngaanniit siunnersuutigineqarsimasoq atulerneqartussatut
aamma qallunaat nunaanni ilinniagaqartut ilaasa imaluunniit oqaaseqarnerat
tunngavigalugu tamaakkiisumik isumaqatinanngeqisoq. Allaat taakkua
sipaarniutigineqarnissaannik imaqartoq.
Ilumut ilinniagaqartut isumaqarpunga
sipaarniarfigissagutsigit eqqarsarluarnerussanngitsoq pissutigalugu ullumikkut
ilinniarsimasut amigaatigisagut ima amerlatigipput allaat ilinniagaqarsimasut
qulliunerusut arlalissuit nunatsinni suliffeqarfinni assigiinngitsorpassuarni
amigaatigalutigit.
Taamaammat tulluartuunngilaq
ilinniagaqartut illua tungaatigut atugaasa pitsanngorsarnissaralui eqqarsaatigiunnaarlugit
sipaarniarfigilerneqassappata.
Aningaasartuuteqarfigisariaqarpagut! Tassa
taanna pingaaruteqartoq!
Aamma avannaani sikusartumi
assersuutigalugu Aasianni GU-rtarneq maanilu Nuummi kujataanilu Qaqortumi
GU-tarnermi aamma pissutsit assigiinngitsorujussuupput. Aamma taakkua isumaqarpunga
eqqarsaatigineqartariaqartut. GU-innarmiunngilaq, kisianni ilinniagaqarfiusuni
avannaani sikusartumi.
Siornaannannguaq ukioq mannalumi
tusarpagut pilersuinikkut nioqqutissatigut assigiinngitsutigut
atugassaritinneqartut eqqarsaatigalugit ilinniartut tigusartakkaminninngaanniit
nioqqutissanik pisiniartarnerit tunngatillugu assersuutit assiigiinngitsut
pisariaqartinneqartut aamma soorunami ilinniartut perusuttagaat naatsitat
allallu akit eqqarsaatigalugit ukiukkut sikusartumiinnermi kujataanilu
sikusartumiinnginnermi pissutsit assigiinnginnerujussui aamma ilinniartunut
tassani tunnerluttarput assorujussuaq.
Taamaattumik misissuititsisimaneq
ajunngikkaluaqisoq kisianni isumaqarpunga suli amigaateqartoqartoq tassani
paasisassani pingaaruteqartuni. Taakkuuppullu soorunami ilinniagaqartut
tikillugit oqaloqatiginerini ersarinnerusumik paasineqarsinnaasut.
Taamaammat uanga nammineq inuttut
isumaqatiginngilluinnarpara ilinniartut sipaarfigineqannginnissaat.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.
Taavalu tulliutissaaq Otto Steenholdt,
attaviitsoq.
Otto Steenholdt, attaviitsoq.
Kingumut erseqqissaqqissavara taanna praktiklĉrerinik
taaneqartartut iluamik atorluarneqarnerunissaat assorujussuaq pingaartikkakku.
Saqqummiussami taaneqareermat
ilinniartunngortarsimagaluit atorfininnialeraluarlutillu paasisaraat tassuunga
naleqqunnatik aatsaallu paasisarlugu.
Taamaattumik taakku praktiklĉrer-inik
taaneqartartut ilungersuunneqarneruniarlik.
Ersarereermat ilinniakkatik kukkusut kingornatigut aaqqeriartaraat.
Taavalu ullumi aviisi saqqummertoq takuara
ilinniartuni pingasuni oqaloqateqarsimasoq. Taakkulu oqarput
ilinniartuunersiutaannaat kisimik pisuunngillat ilinniarnerminit
kipisitsisarnerminit.
Taamaattumik eqqarsaatigisimavara
sorpiaanersut allat taakku saniatigut ajornartorsiutaasimanersut. Taamaattumik
ersarissumik aamma taavara: Ilaqutaqarluni ilinniarniarnerup ajornakusoornasusia.
Inissaqarniarneq maani ajornaqaaq Nuummi
ilinniariartunut ilaqutaarinnut iliniariartortunut uffa taama taallugu. Uffa
ataaseq maangartoq ilaquttani nassarlugit ajornartorsiummik angingaartumik
naapitsisarpoq taanna ilinniarnerminut sakkkortuumik akornutaasinnaasumik.
Tamakkunnguinukua eqqarsaatigalugit taama
oqartunga. Qanortoruna ilinniarneq siulliullugu taavalu ilaqutaqarnissaq
kingulliullugu eqqarsaatigineqarniarli.
Aamma eqqaalaarlara Kattusseqatiinninngaanniit
Morgens Kleistip aatsaannguaq oqaatigisaa. Ilumoorpoq taamaattoqarpoq. Maani
ilinniartoqarpoq qujanartumik tassa nunaqarfimmiut eqqarsaatigalugit.
Nunaqarfinnukarusuttuerunnersuata nalaani tassanngaanniit tigusisariaqartarput
nalunnginnatsigut tassunga nunaminut uterumaartoq.
Tamakku eqqarsaatigalugit aamma
eqqarsaatersutigineqarsinnaapput aatsaannguaq oqaaserisakka.
Issannguarli aningaasat pillugit maani
oqallippugut. Sippuulipilorujussuit takuagut. Tassanilu allassimavoq
ilinniartitaanermut sippuinerujussuaq erseqqissumik allanneqarsimalluni: Ukua
taallugit aningaasaajaataanipilerujussuat sippuinermi tassani pissutaasoq.
Tassa oqaaserisama qiterisaat tassaniippoq.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut..
Taavalu naggataarutaasumik oqaaseqassaaq
Naalakkersuisut Siulittaasuat, Jonathan Motzfeldt, Ilinniartitaanermut
Naalakkersuisumut taartaasoq.
Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut
Siulittaasuat, Siumut.
Tassa oqaaserineqartut
oqaaseqarfigissanngilakka kisianni naggataarutaasumiguna una oqaatigerusukkiga
oqallinnermi pineqarmat ilinniarnermi taamaatiinnartarnerit tassuungalu aamma
tunngatillugu ajornartorsiutit.
Anthon Frederiksenimuna oqaaserisaa una oqaatigilaarusukkiga:
Uani sipaarniartoqarnissaannik eqqartuisoqanngilaq.
Eqqartorneqartunukua aningaasaliissutit
inimi maanngaanniit akuerineqartut. Ilinniartut ima amerlatigisut
naammassillutik ingerlatsisussaagamik akuerineqarsimasut. Naammattumik eqqortumillu
atorneqanngimmata maannakkut naammagittaalliutit saqqummersartut ilaatigut
tunngavigalugit oqallinneq manna pisoq taama paasisariaqarpoq aamma.
Aningaasaliissutissagut anertugaluartut
siunertut tamakkerlugu taamaalilluni atorneqarsinnaasimanngilaq pissutigalugu
taamaatiinnartartut amerlaqimmata.
Aamma takorluunngilara tamarmik
taamaatiinnartartut aamma meeraqartillu aappaqartillu nipiliortunik
avatangersimaneqarnertik pissutigalu ilinniarnermini unissimasut. Taama
takorluunngilakka.
Aamma qularnanngilaq ilaqutareeqarpoq
aamma taamaattoqarpoq. Meeraqaraluarlutik aamma ilinniarnerminnik
naammassinninniartunik kusanartumillu aamma angusaqartunik.
Aamma taamaattoqarmat eqqaamassavarput.
Aamma periarfissat taakku atorluarsimavaat, massa meeraqaraluarlutik kisianni
aamma ilinniarnerminnik naammassinninniarlutik.
Tamakkua aamma isumaqarpunga
akornusernaveersaartariaqartut inuiaat amerlanngeqisut akornanni
piumassutsiminnik taama angitigisumi tunngaveqarlutik angusaqarniartut mattunnaveersaartariaqarput
aamma meeraqarneri pissutigiinnarlugit utoqqatsissutigineqassanngimmata.
Naggataatigut una oqaatigiinnassavara
ilinniartitaanermut tunngatillugu aningaasaliissutaasartut maannakkut
uparuarneqarnerat najoqqutaralugit Naalakkersuisut ullumikkut akissutigisaminni
suleqataaniarput suleqataallutillu apeqqutit taakku ilungersunartunut
isigineqartut aaqqiivigineqarnissaat pitsaasumik angusaqarfiginiarlugu.
Taanna qularutigineqassanngilaq ullumikkut
oqaaserineqartoq tunngavigalugit suliassaq uumap erseqqissumik uparuarneqarnera
tunngavigalugu naammassiniagassaq aamma tikkuarneqartut ilanngullugit
naammassiniarneqarumaartut.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.
Tassa naatsorsuutigigaluarakku
oqaaseqartussaq kingulliussasoq, kisianni nappaasoqarpoq ataatsimik taanna
akuerisinnaavarput Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit oqaaseqartut,
avataatigut aappassaat oqaaseqassaaq.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.
Qulequtarineqartoq Jakob Sivertsenip
aammalu Godmand Rasmussenip siunnersuutaa taanna arajutsisimanngilara qanoq
imaqartoq, kisianniuna Siumuunngikkaluarlunga sioqqutingaarlunga oqareertunga
ilinniartut siunissami sipaarfigineqarsinnaanissaat uanga illersunnginnakku
aamma akueruminaatsissagakku taamanikkut oqaluttoqalissappat.
Pissutigalugu massakkut qallunaat
nunaanninngaannit Ilinniagaqartut Kattuffianinngaanniit aammalu maani Kalaallit
Nunatsinni Ilinniagaqartut Kattuffiani ataatsimeersuarnermi ilaatigut aamma
Inatsisartunut saqqummiunneqartunut ilaareermat. Allaat taamatut nipilerlugu
Naalakkersuisoqarfimminngaanniit sipaarniutigineqartutut ilillugit ilinniartut
atugarisaat aaqqissuunniarneqartut.
Taanna naqqiutigilaarpara imaluunniit
erseqqissaassutigilaarpara..
Aamma ilinniartut ilaat
nalunngittariaqarpagut ilinniareernerminni naammassigaluarlutik
atorfissaarutsinneqartartut aamma tamakkua ilinniagaqarnermi nipilersoqataapput
taamatut oqartoqartarneratuut taamaatiinnarnermut ilaatigut pissutaasumik.
Ajoraluartumik.
Tassa siunnersuissaguma oqartariaqarpunga
nunatsinni pisariaqartitagut tunngavigalugit ilinniartussarsiortarneq
ingerlanniartigut. Taamaasigutta ajornartorsiutigut ikinnerulaalersinnaapput
immaqa.