Oqaluuserisassani immikkoortoq 46-1 |
|
||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Ullut ataatsimiiffiusut aqqaneq
tallimaat, ataasinngorneq 6. maj, nal. 12:32
Mads
Peter Grĝnvold, Kattusseqatigiit.
Pisortanit
ikiorsiissutit pillugit malittarisassat nutarterneqarnissaannut periarfissat
pisariaqartitsinerillu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamik
siunnersuut.
Nunatsinni
inunnik ikiorsiisarnermut tunngasut ukiuni kingullerni nutarterneqartariaqartut
isumaqarpunga. Taamatut piumasaqarninnut tunngavigaara ilaatigut inuit
ikiorneqarnissaminnik pisariaqartitsisut ikiorneqartarnissaat pisariaqartoq
isumaqarama.
Inuit
isumaginninnikkut ikiorserneqartarnerat qiviaraanni ukiuni kingullerni
naleqqussarneqartariaqartoq ilaatigut takuneqarsinnaavoq. Assersuutigalugu
inuit aappariit qiviaraanni apparisaq sulippat ilaatigut pineqartoq inunnik
isumaginninnermik ikiorserneqarsinnaaneq ajorpoq. Naak ilaatigut pineqartut
ikiorseqartariaqaraluartut.
Assersuutigalugu aappariit marlunnik
qitornaqartut aasaanerani suliffissaqarluarnermikkut ukiumut
aningaasarsilluartaraluarlutik ukiuunerani aappaasoq suliffeerukkaangat
ilaatigut ineqarnermut akiligassanik artukkerneqartarput. Naak ilaatigut
aappaariit tamarmik sulilluartillutik ineqarnermut akilersuisinnaanerat
ajornannginnerusartoq.
Taamaattumik pingaaruteqarluinnarpoq
aappariit apeqqutaatinnagit aappaasoq sulingikkaluarpat
ikiorserneqartarnissaat. Ilaatigummi ulluinnarni inuuniarneq ilaqutariinni
kisimiilluni suliffeqarluni nammanneqarsinnaajunnaaraluttuinnartoq ukiuni
kingullerni takuneqarsinnaavoq.
Ukiuni kingullerni ilaatigut
aappariit iluanni aappaasoq suliffissaarukkaangat kisimiilluni sulisoq
annerusumik aningaasarsiaqannginnini pissutigalugu tamarmik suliunnaarnissartik
aalajangertarpaat. Taamaaliornikkut ilaqutariit inunnik isumaginninnikkut ikiorsernearsinnaalersarput.
Isumaqarpunga inunnik
ikiorsiisarnermut tunngasut iluarsartuunneqartariaqalersut apeqqutaatinnagu
aappaasoq sulisarnersoq. Tamarmik suliffeeruttut ikiorserneqartarnissaat
pisariaqartoq isumaqarama.
Naalakkersuisunikkut soqutigineqartariaqarpoq
inuit ukiuunerani suliffissaqartinneqartarnissaat ulluinnarni inuuniarneq
ukiuunerani ajornarsiartuinnartartoq ilaatigut oqaatigineqarsinnaammat.
Soorlumi ukiuunerani kiassarnermut
aningaasartuutit aamma qaffakkaluttuinnartartut. Soorlumi aamma utoqqaat
siusinnaarlutillu sulisinnaajunnaarnersiutillit aningaasaqarnikkut atugaat
ukiuni kingullerni pitsanngorsarneqartariaqartut oqaatigineqartariaqartartoq.
Ilaatigut utoqqaat ilaat inunnik isumaginninnermut
ikiorserneqartariaqalersimapput ulluinnarni utoqqaat inuuniarnerannut
aningaasat tunniunneqartartut akiligassanut naammaqqarluinnartut ilaatigut
tunniunneqartarmata.
Inuit namminneerlutik
suliffissaqannginnertik pissutigalugu aningaasarsiorsinnaajunnaarsimasut
inunnik isumaginninnikkut ikiorserneqartarnissaat ukiuni kingullerni
anguniarneqartariaqalersoq isumaqarpunga. Soorlumi aamma utoqqaat atugaasa
pitsanngorsarneqarnissaat eqqarsaatigalugu.
Isumaqarpunga nunarput akissaqartariaqartoq
inunnik isumaginninnikkut atugaasa nunaqarfinni illoqarfinnilu
assigiinnerusumik ingerlanneqartarnissaannut. Naggataatigut isumaqarpunga
nunatsinni inunnik ikiorsiisarnermut tunngasut ukiuni kingullerni
naleqqussarneqarneqartariaqalersut. Nunarput tamakkerlugulu. Soorlumi
1960-kkunni 70-kkunni 80-kkunni ulluinnarni inuuniarneq akikinnerusumik
ingerlanneqartarsimasoq. Kisiannili ukiuni kingullerni inuuniarneq naluneqanngilaq
akitsoriapiloorsimasoq.
Taamatut siunnersuuteqarlunga
Inatsisartuni Naalakkersuisunilu ilaasortat oqallilluarnissaannik kissaappakka.
Ole Dorph, Isumaginninnermut
Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoq, Siumut.
Inatsisartunut ilaasortaq Mads Peter
Grĝnvold pisortanit ikiorsiissutit pillugit malittarisassat
nutarterneqarsinnaanerat periarfissaqarnersoq periarfissaqartinneqarnersorlu
apeqquteqaammik saqqummiussaqarpoq.
Apeqquteqaat Inatsisartut
Siulittaasoqarfiata akuersineratigut oqaasiinnakkut
isumaqatigiinniutigineqartussanngortinneqarpoq.
Utoqqarnut siusinaartumillu
pensinisialinnut pisortat ikiorsiissuteqartarnerat pisortanit pensionisiat
pillugit inatsisinik tunngaveqarpoq. Tassani kommuni pineqartoq pensionisiallit
atugarisaasa nakukkami pissutsit aallaavigalugit naliliisussaavoq inummut tapiissuteqartoqassanersoq.
Taamaammat tunngaviatigut utoqqaat
pisortanit ikiorsiissutit pillugit Inatsisartut peqqussutaanni
ilaatinneqanngillat.
Naalakkersuisut pisortanit
ikiorsiissutit pillugit malittarisassat iluarsaanneqarnerat
sulissutigilereerpaat. 2000-mi upernaakkut katersuunnermi Inatsisartut
isumaginninnermi isumannaallisaatitut tunniunneqartartut allanngortinneqarneri
pillugit nalunaarusiaq isumaqataaffigaat. Tassani Naalakkersuisut
inassuteqaatigimmassuk aaqqissuussat isumaginninnermut tunngassuteqartut
aammalu suliffeqarnermut tunngassuteqartut ersarissumik immikkoortinneqassasut.
Taamaalilluni ataasiinnarmik periuseqarluni pisortanit ikiorsissutitut
aaqqissuussaq inunnut allatigut imminnut ilaquttaminnullu
pilersuisinnaanngitsunut tunngatinneqartoq pilersinneqassammat.
Aammalu inunnut taamaallaat
suliffissaaleqinermik napparsimanermilluunniit pissuteqartumik pilersuisutut
ikiorserneqarsinnaanissaannik qinnuteqartunut suliffissaarunnissamut
sillimmasiisarfimmik pilersitsisoqassalluni.
2001-imi upernaakkut katersuunnermi
Naalakkersuisut saqqummiuppaat siunissami suliffissaarunnissamut
sillimasiisarnermik aaqqissuussinissamut tunngaviit pillugit nassuiaat,
taannalu Inatsisartunit pitsaasumik ilassilluarneqarpoq.
Nassuiaatip ilaatigut
piffissalersuinerit imarai,
Annertussusileriikkamik ikiorsiisarneq pillugu peqqussut
iluarsiiviginiarlugu ikaarsaariarnermi aaqqissuussinissaq 1. januar 2002-imi
atuutilersussaq.
Suliffissaarunnissamut sillimasiisarneq pillugu inatsit nutaaq 1. januar
2003-imi atuutilersussaq peqatigitillugulu annertussusileriikkamik
ikiorsiisarneq pillugu, Inatsisartut peqqussutaat atorunnaarsinneqassasoq,
kiisalu Pisortanit ikiorsiissutit pillugit Inatsisartut peqqussutaat
iluarsiivigineqarluni.
Nassuiaat suliarineqareermat
annertussusileriikkamik ikiorsiisarneq pillugu peqqussut iluarsaanneqarpoq,
tassani annertussusileriikkamik ikiorsiisarneq peqqussut nutaaq 2001-imi
ukiakkut katersuunnermi akuersissutigineqarmat. Peqatigitillugulu
aqutsisooqatigiit pilersinneqarlutik, siunissami suliffissaarunnissamut
sillimmasiisarnerup pilersinneqarnissaa siunertaralugu sulisussaq.
Suliffeqarneq pillugu
siunnersuisooqatigiit saaffigisartakkatut atuuppoq, siunnersuutinik
ajornartorsiutaagunnartunillu oqalliseqataasartussaq, kiisalu kaammattuutinik
saqqummiusisartussaq.
Immikkoortup aappaani suliap
ingerlaqqinnerani paasineqarpoq Inatsisissanik siunnersuusiortoqannginnerani
pissutsit arlallit qulaajaavigineqartariaqartut, ilaatigut
qulaajarneqartariaqarpoq suliffissaarunnissamut sillimmasiisarnermik
aaqqissuussinissami ikiorsiissutaasartussat ilusissaannik avissaartitsinissaq
qanoq annertutigissanersoq. Taamaalilluni suliffeqanngitsup isumaginninnermi
ikiorsiissutinik isumalluuteqaannannginnissaat qulakkeerniarlugu.
Tassani eqqarsaatigineqarpoq
suliffissaarunissami sillimasiisarnermik aaqqissuussinermi ullormusiaq
qaffasissusissaat, qaffasissusiat akissarsiat qaffasissusiannut
naammaginartumik naapertuutissasoq, taamaasilluni ullormusiaqarnissamit
akissarsiaqarluni sulinissaq kajungernarneruniassammat. Peqatigitillugulu
nammineerluni imminut pilersornissap kajungernarnerunissaa qulakkeerniarlugu
Pisortanit ikiorsiissutinik ullormusiat qaffasinnerusariaqarput.
Sulineq imminut akilersinnaasariaqarpoq
taamaammat qulakkeerneqartariaqarpoq pilersuinermut isumaginninnikkut
ikiorsiissutit aamma siunissami suliffissaarunnissamut sillimmasiisarnermi
aaqqissuussinissap akornani ataqatigiinneqartitsinikkut
ajornartorsiutitaqannginnissaat. Taamaammat kisitsisitigut erseqqinnerusumik
nalilersuilluni misissueqqissaartoqartariaqarpoq pilersuinermut
isumaginninnermi ikiorsiissutit ataqatigiinneqartitsinikkut
ajornartorsiutaasinnaasut minnerpaanngortinnissaat qulakkeerniarlugu.
Aningaasatigut kingunerisassaanik
naatsorsuineq maannamut taamaallaat annertuumik eqqoriaanerit tunngavigalugit
pisinnaasimavoq, paasissutissagut tunngavissat amigarpallaarnerinik
pissuteqartumik.
2002-imi martsip qaammataani
isumaginninnermut tunngatillugu kisitsisitigut naatsorsueqqissaarinernik
paasissutissanik nutaaq saqqummersinneqarpoq, tassani ilaatigut
annertussusileriikkanik ikiorsiissutit, pisortanillu ikiorsiissutit
aningaasartuutit kisitsisitigut takussutissinneqarlutik. Taamaalilluni
naatsorsunissamut periarfissat annertuumik pitsanngoriarput.
Taamatuttaaq erseqqinnerusumik
misissorneqartariaqarpoq inuit sorliit suliffissaaleqisutut
nalunaarsorneqarsimanersut, annertussusileriikkanik ikiorsiissutinik
pisartagaqaratik. Aamma qanoq annertutigisumik inuit taakku siunissami
aaqqissuussinissamik atuisuussanersut. Suliffissaaleqisut tamakkerlugit
pingajorarterutaasa missaat annertussusileriikkamik ikiorsiissutisisarmata
suliffissaaleqisut amerlanersaat erseqqinnerusumik
qulaajaavigineqartariaqarput.
Maannakkut suliffissaaleqineq
annikitsuinnaavoq. Ajornartorsiutiviusoq tassa ukiup ilaani
suliffissaaleqisarneq aamma suliffissaqalernissamut piareersimanissami
pisussaaffeqarneq. Taamaammat suliffissaarunnissamut sillimmasiisarnermik
aaqqissuussinermut siunnersuutip suliarineqarnerani ajornartorsiutit taakku
marluk sapinngisamik aaqqiiviginiarneqartariaqarput.
Suliffeqarnermi illuatungeriit
aaqqissuussineq aningaasalersortussaavaat. Aaqqissuussinerup aallartinneqarnera
qulakkeerumallugu nammineq aningaasaatit pilersinneqaqqaartariaqarput.
Suliffeqarnermi illuatungeriit aaqqissuussinermi akulersuisussaammata
sulinermut annertunerusumik peqataanissaannut
periarfissaqartinneqartariaqarput.
Ulluni 12.- 13. marts 2002-imi
siunissami suliffissaarunnissamut sillimmasiisarnermik aaqqissuussinissaq
pillugu isumasioqatigiissitsisoqarpoq, tassani suliffeqarnermi illuatungeriit
peqataallutik.
Malitsigisaanik
isumasioqatigiissitsinissaq majimi pilersaarutigineqarpoq.
Suliffissaarunnissamut sillimasiisarnermik
aaqqissuussinissap piareersarneqarnera naammattumik piffissaqarfiumallugu,
Naalakkersuisut piffissalersuineq allanngortissimavaat imaalillugu,
inatsisissamut siunnersuut 2003-imut upernaakkut katersuunnermi
saqqummiunneqartussanngorlugu aamma aaqqissuussinermut akilersuinerit 1.
januar 2004-imiit atuutilertussanngorlugit. Aaqqissuussinerlu tamarmiusoq
ilanngullugu sillimmasiisimasunut tunniussisarnerit 1. januar 2005-imiit
atuutilertussanngorlugit.
Tassunga atatillugu Pisortanit ikiorsiissutit
pillugit Inatsisartut peqqussutaat iluarsaateqqinneqassaaq, taamaalillunilu
isumaginninnermi ikiorsiissutit suliffeqarnermullu tunngatillugu tunniuttakkat
akornanni ataqatigiinneqartitsinikkut ajornartorsiuteqannginniassammat, kiisalu
isumaginninnermut tunngatillugu aamma suliffeqarnermut tunngatillugu
aaqqissuussinerit akornanni erseqqissumik immikkoortitsisoqarnissaa
qulakkeerniarlugu.
Inatsisartut isumaginninnermi
suliffeqarnermullu ataatsimiititaliaat sulinermut tassunga piffissalersuinerit
allanngortinneqarnerani oqaasiinnakkut ilisimatinneqarsimavoq.
Anders Andreassen, Siulittaasup
tulliata aappaa, Siumut.
Maannalu Partiit, Kattusseqatigiit
Attaviitsullu oqaaseqartussaat oqaaseqassappat, siulliullunilu oqaaseqassaaq
Ruth Heilmann, Siumup oqaaseqartua.
Qujanaq.
Pisortanit ikiorsiissutit pillugit
malittarisassat nutarterneqarnissaannut periarfissat pisariaqartitsinerlu
pillugit apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamut siunnersuut, taamalu
Inatsiartunut ilaasortaq Mads-Peter Grĝnvold, Kattusseqatigiit apeqquteqaat
aallaavigalugu oqallisissamik Inatsisartunut saqqummiutaqarpoq.
Inatsisartuni ikiorsiissutit pillugit
oqallittarneq arlalitsigut ingerlanneqartarpoq, aamma qinigaaffiup iluani
tamanna takornartarineqanngilaq. Isumaginninnermi Iluarsaaqqinnissami Ataatsimiititaliarsuaq
sulisinneqarpoq aamma ikiorsiissutit nutarteriffigineqarnissaannik
aqqutissiuusseqqusaalluni, tamanna sulineq 1995-97 ingerlanneqarpoq.
Ikiorsiissutit atortinneqarnerat kommunimiit kommunimut
assigiinngisitaartorujussuarmik ingerlanneqartut taamanikkut paasisat
pingaarutillit ilagaat. Taamaattumillu nalimmassasoqarnissaanik
kaammattuuteqartoqarpoq assigiinnerusumik ikiorsiisarnissat Inatsisillu
naapertorlugit ingerlatsisoqarnissaannut kommuninut KANUKOKA-mullu
kaammattuutigineqarluni.
Inatsisit atortinneqarneranut sullissisut
pikkorissartinneqarnerulernissaat kaammattuutigineqartunut ilaavoq,
nuannaarutissaavorlu arlalitsigut kommunit, KANUKOKA-lu namminneerlutik aamma
tassuunakkut sulisorisanik pikkorissaanernik ingerlataqarmata.
Maluginiagassaavortaaq kommunit imminnut
qanitariit assigiinnerusumik periuseqalernissamik suliniuteqartarmata, soorlu
aamma qeqqani kommuneqatigiit taamatut angusaqarnisarsimasut, unalu
eqqaamaneqartariaqartuuvoq kommunit aamma namminneq
pisinnaatitaaffeqartinneqarmata ikiorsiissuteqarnerup
annertussusilerneqarsinnaaneranut qanoq ittumik pitsanngorsaatinik
atugassaqartitsinissaminnut kiffaanngisuseqartitaallutik, soorlu inummut tapeq
aqqutigalugu aammalu Pisortanit ikiorsiissutit aqqutigalugit. Tamannalu
namminneq pingaarnersiuinerminni tulleriiaarinerminnut piumagunik
ilaatissinnaallugu.
Iluarsaaqqinnermut ataatsimiititaliarsuaq
sulinerminik kaammattuuteqarpoq pisariaqartitsineq naapertorlugu aammalu
innuttaasut pisariaqartitsisut naligiimmik periarfissaqartillugit ikiorsiissuteqarneq
aaqqissuunneqartariaqartoq ingerlanneqartariaqarlunilu.
Tamanna malitseqartinniarlugu
Naalakkersuisut Inatsisartunut suliakkerneqarnikuupput, soorlu Naalakkersuisut
akissutaanni isumaginninnermi isumannaallisaatitut tunniunneqartartut allanngortinneqarneri
pillugit nalunaarusiut saqqummiunneqarnerata malitsigisaanik annertuseriikkamik
ikiorsiissutit iluarsartuuteqqinneqarneri pisimapput, kattuffiit pineqartut
peqataatillugit. Tassani anguneqarpoq kikkut tamarmik sumut ilaasortaaneq
apeqqutaatinnagu periarfissinneqarnerat, soorlu aamma suliffissaarunnissamut
sillimasiisarneq pillugu inatsit 2003-imi suliarineqartussaq tamakkiisumillu
2005-imi 1. januar atuutilertussaq taaneqarsinnaavoq.
Tassunga tunngatillugu
isumaqatigiinninniarnerit suliffeqarfiqarnermi illugiimmik ataqatigiissumillu
paaseqateqarluni ingerlasoqarnissaa Siumumiit pingaartikkatigu Naalakkersuisut
taamatut suliamik ingerlataqarnerat Siumumiit iluarinartuutipparput.
Siunnersuuteqartoq isumaqatigaarput
pisariaqartitsisut ikiorneqarnissaat pisariqartuusoq, tamanna kommuninut
saaffiginninnikkut aatsaat pisinnaavoq, piffissaagallartillugulu saaffiginninnissaq
pisariaqarpoq. Tassami tamatta pisinnaatitaaffigaarput ikiorserneqarnissarput
pisariaqartitsinerput pissutissaqarsimassappat. Soorlu suliffissaarunnikkut,
isertitaarunnikkullu inigisamut akiliinissamik ajornartorsiuteqalerneq
nalunaarutigineqartussaavoq aammalu ajornartorsiulivinneq pitinnagu
oqarnitsituut piffissaagallartillugu saaffiginninnikkut, tamanna piaartumik
pigaangat tamanut oqinnerusumik sullinneqarneq pisinnaasarmat.
Taamaattumik Siumumiit pisariaqartutut
isigaarput inatsisit periarfissiissuteqarneranik paasisitsiniaanissap
ingerlanneqarnissaata pingaaruteqassusia, tamannalu pillugu Naalakkersuisut
piumaffigineqassasut suli annertunerusumik tassuunakkut paasisitsiniaanermik
ingerlataqaqqullugit.
Siumumiit Naalakkersuisut isumaqatigaagut
isumaqarmata sulineq imminut akilersinnaasariaqartoq, ikiorsiissutinillu
pisartagaqarneq aatsaat pisariaqartitsineq naapertorlugu
ingerlanneqartariaqartoq.
Taamatut Siumumiit oqaaseqarluta
Naalakkersuisut akissutaat suliniutinillu ingerlatsinerat naammaginartuutillugu
tusaatissatut tiguarput.
Godmand Rasmussen, Atassutip oqaaseqartua.
Inatsisartuni Ilaasortaq Mads-Peter
Grĝnvold-ip siunnersuutaa Atassummiit imatut oqaaseqarfigissavarput.
Siunnersuuteqartulli tunngavilersuutigisaa
paasinarluaraluarput. Naalakkersuisullu akissuteqaataanni kommunit pineqartut
naliliisarnerat, tassalu tapiissuteqarsinnaaneq periarfissaareersut oqaatigisaat
ilumoormata.
Kommunit tamarmik killeqanngiusartumik
aningaasanik peqartuugunik qularinngilarput periarfissat qaffaanissamik
isumalik annertuumik atortassagaluaraat. Kisiannili kommunimiit kommunimut
pissutsit aningaasaqarnikkut atugarisaat assigiinngeqaat.
Naalakkersuisullu akissuteqaataat tassalu
Pisortanik ikiorsiissutit iluarsarneqarnerat sulissutigineqareersoq, akissullu
Atassummit iluarisimaaratsigu oqaatigeriissavarput.
Naalakkersuisummi akissutaat ersarimmat
oqartariaqarpugut siunnerfik pineqartumik qaamanerulersitsinera
iluarisimaarnarmat. Siunnersuuteqartulli Ilulissat kommuniat meeqqerivinnut
qaammammik ataatsimik akikillisarsimannginneranik oqaatigisaa inimi maani
akuliuffissarinngilarput.
Kommunimmi pisussaaffii Atassummit
akuliuffigissallugit innimigilluinnaratsigit, taamatut oqaaseqarluta
Naalakkersuisut akissuteqaataat akuersissutigaarput.
Anders Andreassen, Siulittaasup tulliata
aappaa, Siumut.
Erseqqissaatigilaassavara tassa uani
oqaaseqartussaagaluarmat Asii Chemnitz Narup, kisiannili nuappallaarnini
pissutigalugu Paninnguaq Olsen-ip oqaasissaai saqqummiutissavai.
Paninnguaq Olsen, Inuit Ataqatigiit
oqaaseqartuat.
Qujanaq. Inatsisartuni ilaasortap
Mads-Peter Grĝnvold-ip oqaluuserisassanngortippai apeqqutit
pingaaruteqarluinnartut. Oqaluuserisassanngortitsisup saqqummiussamini Pisortanit
ikiorsiisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutaata tunngaviusumik
oqallisigineqarnissaa ujartoraa Inuit Ataqatigiinnit paasivarput.
Saqqummiussinermilu pingaarnerutitaminut
ilannguppaa ikiorsiissutinik annertussusiliisarneq assersuutigalugu aappariit
pisortanit ikiorsiissutinik pisartagallit, annertussusiliiniarnermi qanoq
isigineqartassanersut. Saqqummiussaq ilassilluarparput isumaqaratta Pisortanit
ikiorsiissutit pillugit Inatsisartut peqqussutaata nalilersornissaanut ullumikkut
pissusiviusunut nutarternissaanut Naalakkersuinikkullu isumaginninnikkut
anguniakkanut naleqqussarnissaanut piffissanngortoq.
Ukiut tallimat qaangiupput
Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnermut ataatsimiititaliarsuup
isumaliutissiissutaata saqqummiunneqarneranit, sulili ataatsimiititaliarsuup
Pisortanit ikiorsiissutinut allannguutissatut inassutai timitalerneqanngillat.
Inuit Ataqatigiit peqqussutip
siunertassaanut tunngavissaanut pingaartitassaanullu tunngaviusumik isumaat
saqqummiutsinnagu manna oqaatigeqqaassavarput.
Inuiaqatigiit ingerlalluartut tassaapput
innuttaasunut suliffissaqartitsiniarnikkut pitsaasunik periarfissiisut, inuillu
pisinnaasaannut naleqquttunik naammattunillu suliffissaqartitsisut.
Inuiaqatigiit ingerlalluartut tassaapput sulisartut atorfillillu sulisutut
inuttullu ataavartumik ineriartortuarnissaannik periarfissiisut.
Tamakku qulakkeerneqarsimatillugit inuit
imminnut pilersorsinnaanerat aamma qulakkeerneqassaaq, inuillu imminnut
napatikkusussuseqarnerat qajannaallisarneqassalluni. Suliffissaqartitsiniarnikkut
periarfissat imak pitsaatiginngillat siuliani taasagut, ullutsinni
tamakkiisumik naammassineqarsinnaallutik. Suliffissaaleqinermit inuit
nalaanneqartarput, napparsimanerluunniit peqqutaalluni suliunnaarallartoqartariaqartarluni.
Inuit suliffissaaruttut napparsimalersullu
inuiaqatigiinni ikiorsinneqartarnissaat pissusissamisoorpoq, tamatumunnga
periarfissat ilaat Pisortanit ikiorsiissutit pillugit Inatsisartut
peqqussutaatigut tunngavissinneqarput.
Inuit Ataqatigiit isumaat malillugu
ikiorsiinermi siunertat makkuussapput.
Inuit
imminnut pilersorsinnaajunnaarallarneranni aningaasatigut taakkulu
malitsigisaannik inuttut ilaqutariissutsikkullu ajornartorsiutaannik
ikiorsiinissaq.
Inuttut
inooqatigiissutsikkullu ajornartorsiutit pinaveersaartinnissaat.
Inuit
imminnut napatinnissamut piumassuseqartuarnissaasa
sulerusussuteqartuarnissaasalu siuarsarnissaat.
Inuit
Pisortanit ikiorserneqartarnissamik isumalluuteqarnerat pisariaqartitsinerat sapinngisamik
sivikkinnerpaajutinnissaat.
Isumaginninnerup
iluani sullissinnermi periutsinik inerisaanissamut kaammattuinissaq.
Inuit
ilaqutariillu ataasiakkaat sullinneqarnerisa saniatigut inunnik peqatigiiaanik
sullissinissaq.
Inuit Ataqatigiit isumaat malillugu
innuttaasunik sullisinermi tunngaviit makku pingaartinneqartariaqarput.
Sullisseriaatsimut
tunngatillugut. Siusissukkut pilertortumik qanoq iliuuseqartarnissa.
Isumaginninnerup iluani sullissinermi susassaqartut suleqatigiinnerisa
nukittorsarnissaat. Innuttaasut ammasumik, inussiarnersumik, inuppalaartumik,
isertuaatsumillu sullissinissaq. Pineqartut sutigut tamatigut
oqartussaaqataatillugit. Kalaallisut oqaatsigut sullinneqarnissamik
pisinnaatitaaffiup illersorneqartuarnissaa.
Kiffartuussinermi
pingaartitassanut tunngasut. Inuup inuunini qanorlu iliuutsini pillugit
akisussaaffeqarneranik pingaartitsinissaq. Inuup pisariaqartitaasa
tamakkiisumik isiginiarneqarnissaat. Timikkut misigissutsikkut inooqatigiissutsikkut
anersaakkullu. Inuup inoqatiminut pitsaasumik pissarsiffiusumillu
attaveqarnissaata peqateqarnissaatalu periarfissinnissaa. Inuup piginnaasaasa
nukittuffiisalu tappiffiginissaat. Inuup inuttut sulisutullu ataavartumi
ineriartornissaanut periarfissinnissaa. Inuup inuiaqatigiinni
ineriartortitseqataanissaanut kaammattornissaa, inuiaqatigiinnilu
atorfissaqartinneqarneranik misigisimatinnissaa. Allatut oqaatigalugu
peqqussutip ullumikkut atuuttup Inuit Ataqatigiinnit tunngaviatigut
nalilersoreerlugu isumaqarpugut atuuffissaata siaarnerunissaa pisariqartoq,
inuit ajornartorsiulereersut ikiorsernissaat pinnarnagut aammali ajornartorsiulernissaasa
pinaveersimatinnissaanut sammiveqartariaqarmat.
Siunertat tunngaviillu taakku tamarmik
iluarsaaqqinnermik pingaartinniarlugit aaliangiunneqartariaqartut Inuit
Ataqatigiit isumaqarput.
Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut nunatsinni
isumaginnittoqarfiit aaqqissuussaanermikkut avatanni pissutsinik issuaanertut
isikkoqarpallaartut aaqqissuunneqartut. Piffissanngorpoq nunatsinni inuiinillu
tulluarsakkanik allaffissornikkut allatigullu sullisseriaatsinik
inerisaanissamut, inatsisiliortunut tamatumunnga kaammattuisariaqarpugut
taamaaliorsinnaanerlu peqqussutitigut tunngavissinneqartariaqarsoraarput.
Tassunga atatillugu Inuit Ataqatigiit
tungaanniit eqqaasitsissutigissavarput Isumaginninnermi Iluarsaaqqinnermi
ataatsimiititaliarsuup ikiorsiissutinut tunngatillugu inassutigimmagu,
nunatsinni tamarmi pisartakkat, akiligassat akilereerlugit aningaasat
inuuniutissat assigiimmik annertussusilerneqartarnissaat
minnerpaaffiliinikkut.
Taamaaliornissaq innuttaasut Pisortanit
assigiimmik kiffartuunneqarnissamik kissaataannut piumasaqaataannullu
naapertuuppoq, oqaatigisariaqarporlu inassuteqaataasimasup piviusunngortinneqarnissaa
innuttaasunit erinitsaanneqarmat.
Isumaginninnermut Naalakkersuisup
Mads-Peter Grĝnvold-imut akissuteqarnermini oqaatigaa suliffissaarunnissamut
sillimmasiisarnerup pilersinneqarnissaata pilersaarutigineqaqqaarneranit
kinguartittoq, maannalu 1. januar 2005-imit sillimasersimasunut
tunniussisarnissat atuutilernissaat naatsorsuutigineqarluni.
Inuit Ataqatigiinni isumaqarpugut tamanna
utaqqinagu Isumaginninnermi Iluarsaaqqinnermi ataatsimiititaliarsuup
inassuteqaataata piviusunngortinneqarnissaa piaartumik sulissutigineqartariaqartoq.
Suliffissaarunnissamut sillimasiisarneq pillugu inatsisiliornissamut
tunngatillugu Inuit Ataqatigiit tungaanniit pinngitsoorumanngilagut
statsministeriap nunatta aningaasaqarniarneranut siunnersuisoqatigiivisa
nalunaarutaata kingulliup mianersorfissanut imaannaanngitsunik ilaqartup
issuaavigilaassallugu.
AAtaatsimut isigalugu naliliineq imaappoq, taamatut
aaqqissuussinerup atuutilersinnginnerani paasilluartariaqarluni
suliffissaarunnisamut sillimmasiisarnermut aningaasalersuinissap, immikkullu
isigalugu isumaginninnermut pisartakkanik allanik taarserneqarsinnaasunik
aningaasalersuinissap ilusilersorneqarnissaa qanorpiaq
ataqatigiissuteqarnersoq@.
Inuit Ataqatigiinni naatsorsuutigaarput mianersorfissatut
tikkuarneqartut soorunami nalilersoqqissaarlugit suliffissaarunnissamut
sillimmasiisarnermut inatsisissaq piareersarneqarumaartoq.
Immikkoortoq kommunit
nammineersinnaatitaanerannik tunngasoq.
Nunatsinni kommunini 18-ini kommunit nammineersinnaatitaanerannik
isummamik tunngaveqarluni aqutsisoqarpoq. Aaqqissuusseriaatsip taassuma
ersiutaa pingaarneq kommunit ataasiaakkat, kommunimi akileraarutip qanoq
annertutiginissaanik aalajangersinnaaneraniippoq.
Kommunit nammineersinnaatitaanerat
toqqammavigalugu isumaginninnikkut peqqussutit arlaqartut suliaapput,
assersuutigalugu pisortanit ikiorsiissutit meeqqanut inuusuttuaqqanullu
ikiorsiisarnermut tunngasut. Tamatumuuna kommunit ataasiakkaat
pisinnaatitaaffigivaat namminneq innuttaasunik kiffartuussinerup qanoq
qaffasitsiginissaanik aalajangersagaliorsinnaaneq.
Tamatumalli kingunerivaa innuttaasut
nunarput ataatsimut isigalugu assigiinngitsorujussuarnik ikiorserneqartarmata
naammagittaalliuutigineqartaqisumik.
Inuit Ataqatigiit anguniagarivarput
nunatta inuisa sumiikkaluarunilluunniit sapinngisamik assigiimmik pisortanit
kiffartuunneqartarnissaat.
Kommunit nammineersinnaatitaanerisa
tamakkiisumik nalilersuiffiginissaat taamaammat piffissanngorpoq
aaqqissuusseriaatsip taassuma iluanni innuttaasut pilliutigineqartariaqanngimmata.
Kommunit Kattuffiata isumaliutersuutai tamatumunnga tusarunnassapput.
Inuit Ataqatigiinni ujartortuakka ilagaat
paasissutissat sukumiisut qinikkatut assigiinngitsutigut aalajangiiniarnitsinni
toqqammavissat. Minnerunngitsumik isumaginninnerup iluani kisitsisitigut
paasissutissat amigarluinnartarsimapput. Taamaattumik nuannaarutigaarput
Inatsisartut ukiakkut 1999-imi naatsorsueqqissaartarfimmut immikkut
aningaasaliinikkut isumaginninnikkut pissutsit pillugit kisitsisinik
paasiniaasinnaanngortimmagu.
Aningaasaliisimanerup inerititai siulliit
upernaaq manna takussutissaqalerpoq, qanittukkummi naatsorsueqqissaartarfiup
kisitsisinngorlugit saqqummiuppai Isumaginninnikkut 1999-imiit 2000-imut ikiorserneqarsimasut.
Paasissutissat arlaqartut
eqqarsalersitsipput. Assersuutigalugu paasineqarpoq ukiup 2000-ip ingerlanerani
nunatsinni inuit 25-44-illu akornanni ukiullit sisamararterutaat pisortanit
ikiorsiissutinik pisartagaqarsimasut, ajuusaarnaraluartumilli
takuneqarsinnaanngilaq qanoq sivisutigisumik pisartagaqarsimanersut,
taamaammallu takuneqarsinnaanani kikkorpiaat suliffittaarnissamut
periarfissaalatsinerusut immaqalu inuuniarnikkut ajornartorsiortuunersut.
Inuit Ataqatigiit tungaanniit kissaatigaarput
siunissami tamakku ilanngullugit paasissutissiissutigineqartarsinnaanissaat
inuit sapinngisamik amerlasuut sulilerseqqinnissaat anguniarlugu pilersaarusiornissamut
toqqammavissaasarmata.
Nunatsinni isumaginninnikkut
pissutsit eqqartortillugit minnerunngitsumik pisortanit ikiorsiissutit
iluarsiivigineqarnissaat eqqartortillugu innersussutigissavarput
statsministeriap nunatta aningaasaqarniarneranut siunnersuisoqatigiivisa
nalunaarusiaat kingulleq martsip qaammataani saqqummersoq, sukumiisumik
misissorneqarsimasut ilagaat isumaginninnikkut peqqussutit tunngavigalugit
ikiuutinik pisartagaqartitsineq. Isumaginninnikkullu peqqussutit
ataqatigiissarneqarnerat qanoq innersut. Uppernarsineqarporlu maleruagassat
ilaat inuit sulerusussusiannik siuarsaaqataanatik paarlattuanik
kinguneqarsinnaasut.
Aallartinnitsinni oqaatigaarput
inatsisit ikiorsiinerillu siunertarisariaqaraat inuit imminnut napatinnissamut
piumassuseqartuarnissaannut, sulerussussuseqartuarnissaannullu kaammattuisuunissaa.
Taamaammat Inuit Ataqatigiinniit Naalakkersuisut aamma inunnik
isumaginninnermut ataatsimiititaliaq kaammattussavagut isumaginninnikkut,
suliffissaqartitsiniarnermilu peqqussutit ataatsimut nalilerserqqullugit,
naammaginartumik ataqatigiissaagaanersut ilanngullugu nalilersoqqullugu.
Taamatut oqaaseqarluta
kissaatigissavarput Mads-Peter Grĝnvold-ip apeqquteqaat aallaavigalugu
oqallitsitsinerani oqaaserineqartut tamarmik siusunnerusukkut
oqaluuserineqartup immikkoortup 80-ip Isumaginninnermut Ataatsimiititaliami
nangilluni suliarineqalermat ilanngunneqarnissaa.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siumut.
Ja qujanaq. Paatsuungasoqaqqunagu
erseqqissaatigissavara suleriaatsimi ' 35 malillugut,
tassalu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnermi aalajangiisoqarsinnaanngimmat,
imatut paasillugu ataatsimiititaliamut ingerlaqqissinnaanngilaq.
Loritha Hendriksen, Kattusseqatigiit.
Qujanaq. Kattusseqatigiinniit siunnersuuteqartoq paasilluarparput, annertuumimmi aamma ukiuni kingullerni maani oqaluttarfimmi ajornartorsiut oqallisigineqartuartarmat aaqqiissutissanillu erinitsaanneqarluni.
Siunnersuuteqartup ersarissumik Pisortanit ikiorsiissutit piaartumik aaqqiivigineqarnissaa ujartorpaat. Tunngavilersuutaalu ersarilluarpoq, tassani ajornartorsiut nalunngisatsituut sinerissami tamani kommunip akissaqassusia naapertorlugu Pisortanit ikiorsiissutit inummut tunniunneqartarput. Ajoraluartumillu tamanna annertuumik ajornartorsiutaavoq.
Tamannalumi siunnersuuteqartup ujartorpaa, ujartuineralu ajornartorsiummut paasinarluartoq oqaatigerusupparput. Naalakkersuisut akissuteqaamminni oqaatigisaa nakeriallaatigalugu oqaatigissavarput aamma oqaatigeqqikkusupparput, tassa Pisortanit ikiorsiissutinik aaqqiinissaq pilersaarutaareersut naapertorlugit aamma atuuffigisassaa kinguarteqqinneqartussanngormat.
Nassuiaatigisaalu paasinarluaraluartut Kattusseqatigiinniit eqqaasissutigeqqikkusupparput kingullermi Inatsisartuni oqallinnitsinni annertuumik peqqissaarullugu tunngavilersukkamillu misissuinerit paasissutissallu uagutsinnut tunniunneqarsimasut aallaavigalugit oqallissimagatta siunnerfeqarlutalu.
Ukiummi atuutilerfissaa aamma aalajangikkanut ilanngussimagatsigu. Taamaattumik kinguartitseqqinnermut patsisigineqartut akueriuminaatsipparput, taamanikkummi oqallinnitsinni aammalu ataatsimiititaliami suliani annertuumik piffissaq atuiffiusimammat, suliarmi sapinngisamik peqqissaarullugu naammassineqarnissaa anguniarsimagatsigu.
Taamammat oqaatigeqqikkusupparput akissuteqaammi Naalakkersuit piffissalersuinermi allanngortitsinissamik nalunaarutaa nalunaaruteqarpoq oqallinnissarlu aatsaat upernaakkut 2003-imi saqqummiunneqartussanngorluni. Tamannalu kinguartitsineq Kattusseqatigiinni akuersaarsinnaanngilarput, makku pissutigalugit:
Pissutsit piviusut ullumikkut qiviaraanni aappaasoq suliffeerukkallarnermini annertuumik aamma aappaasoq kisimi pilersuilersartarnera. Annertuumik ilaqutariinnut artukkiisarmat, ilaquttamut inuutitsiniarnermi akiligassanullu. Taamaalillunilu inummut tarnikkut annertuumik sanngiillisitsisarluni nanertissutaasarlunilu.
Taamatut naatsumik oqaaseqarluta Naalakkersuisut kaammattoqqikkusuppagut piaarnerusumik naammassineqaqqullugu tassami Inatsisartut 2003-imi upernaakkut ataatsimiinnissaat utaqqinagu.
Inuit pineqartut suli annertunerusumik eqqorneqarnissaat pinngitsorumallugu, tassami taamatut pineqartut eqqorneqassammata, tamanna Kattusseqatigiinniit akuersaarsinnaanngilarput.
Mads-Peter Grĝnvold, siunnersuuteqartoq, Kattusseqatigiit.
Taamatut siunnersuuteqarama tungavigaara ukiuni kingullerni inunnik ikiorsiisarnermut tunngasut ukiuni kingullerni naleqqussarneqartariaqartutut isumaqarama, tassami Inatsisartuni 1995-imiit 1997-ip tungaanut Inunnik Isumaginninnermi Ataatsimiititaliarsuup suliai ingerlanneqarsimapput naammassineqarlutillu, tamatumalu kingorna suliakkiissutit tassanilu ersarilluinnartut Inatsisartunut suliarisassanngorlugit tunniunneqarsimapput annerusumillu maannamut tamakku suli kinguneqartinneqaratik. Tassa tamakkorpiaapput ilaatigut tunngavigisakka Pisortanit ikiorsiissutit ukiuni kingullerni nalimmassartariaqarnerannut ujartuininnut.
Uani oqallisissiatut siunnersuuteqarama assersuutigalugu allappunga aasaanerani suliffissaqarluarneratigut illoqarfiit ilaanni aappariit tamarmik sulereerlutik, aappaasoq suliunnaaraangat ilaatigut akiligassanut angummassinnaajunnaartarnerat ajornartorsiutaartoq aammalu ikiorsiissutinik pissarsiniarnerugaluami inatsisit ilaat inunnik isumaginnittoqarfiit illoqarfiit ilaanni immaqa paasisimaffigineqarpallaannginnertik pissutigalugu ikiorserneqartussagaluit ikiorserneqanngitsoortartut amerlasoorujussuugamik, taamaattumik Isumaginninnermi Pisortaqarfinni illoqarfinni immikkoortortaqarfiini sulisut inatsisitigut pikkorissartinneqartarnissaat pingaaruteqarluinnartoq uanga isumaqarpunga, Inatsisartuni ilaasortatut tassami ilaatigut inunnik isumaginninnermi ikiortitut sullissisut allaffissornermut ilinniarnikorpassuit Inunnik Isumaginninnermi ikiortitut sulitinneqartarmata.
Naak inunnik isumaginninnermut ikiortitut sullisisussaagaluartut inatsisit malillugit ilinniagaqarsimasut, tassa inunnik isumaginninnermi ikiortitut ilinniagaqarsimasut tamakkua sullissisussaagaluaramik, kisiannili naluneqanngilaq ukiuni kingullerni kommunini arlaqartuni Inunnik Isumaginninnermi ikiortitut siunnersortitullu atuarsimasut arlalippassuit amigaatigineqartut, taamaalilluni illoqarfiit ilaanni siunnersortinneqarnissartik annerusumik pitsaasumik tunniunneqarneq ajorpoq ikiorneqartussaagaluaruni, taamaalillunilu inatsisitigut periarfissaqareeraluartoq inatsisitigut paasisimasaqarluannginnertik pissutigalugu sullissisut ilaasa ikiorneqartussaagaluit itigartittarmatigit.
Tamakku ajornartorsiutit isumaqarpunga annertuumik ilisimaarineqaraluartut suli kisianni aaqqinneqanngitsut ilaatigut taamatut sullissisut aningaasarsiaqarnertik allallu pitsaannginnerat pissutigalugu kommunini arlaqartuni atorfissaqartinneqaraluarlutik suliffeqarfigiumaneq ajormatigit.
Taamaattumik inunnik Pisortanik ikiorsiissutinik tunngatillugu isumaqarluinnarpunga uanga nammineerlunga taamatut sullissisut sapinngisamik inatsisit tungaatigut ataavartumik pikkorissartinneqartarnissaat aammalu inunnik isimaginninnermik ilinniarsimasut tamakkunani atorfinnik atorfeqartilerneqarnissaat annerusumik anguniarneqartariaqaleraluartoq ukiuni kingullerni.
Uani Siumukkut Atassutillu oqaaseqaataat annerusumik Naalakkersuisut oqariartuutaanut akuersaarnerusuummata, naak Inunnik Isumaginninnermi ataatsimiititaliarsuuup sulinerani taamatut Pisortanit ikiorsiissutinik atugaqartut iluarsiissutigeqqusaat nalunngikkaluarlugit, naalakkersuisut suliaqarnerannut annerusumik piumasaqannginnerat paasiuminaatsilaarpara, tassa uanili Inuit Ataqatigiit taamatut saqqummiinerat, oqallisissiamut akissuteqarnerminni saqqummiinerminni oqaasii paasinarluinnarput. Tassa Inuit Ataqatigiikkut taamatut oqallinnermi malinnaalluartarnerisa takutittarpaat sulianut soqutiginnilluarlutik ingerlatsisarmata, aammalu taamatut Naalakkersuisunut kisiat tusaaniaratik innuttaasut pisariaqartitaat naapertorlugu taamatut oqallilluaqataasarnerat aammalu siunnersuilluartarnerat uanga iluarisimaarpara. Soorlu aamma Kattusseqatigiit oqaaseqartuat taamatut assigiinngitsunik tapersiilluni oqaaseqartoq.
Kisianni tassunga maqaasiinnarpara 1995-1997-imut Inunnik Isumaginninnermut Ataatsimiititaliarsuup suliassatut Inatsisartunut tunniussaasa suli maannamut annersumik suliniuteqarfigineqannginnerat utaqqikatakkakku. Tassani Inunnik Isumaginninnermi Ataatsimiititaliarsuup suliaani assigiinngitsorpassuit Pisortanit ikiorsiissutinik tunngasut iluarsineqartariaqartut taakkartorneqarnikuummata Naalakkersuisunit tamakkua toqqammavigalugit ingerlanneqarluarsinnaasut isumaqarama.
Taamatut oqaaseqarlunga nuannaarutigaara partiinit tamanit oqaaseqarfigineqarmat, naak ilaatigut partiit ilaannut akissuteqaatit naammaginngikkaluarlugit.
Ole Dorph, Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoq, Siumut.
Uangattaaq Naalakkersuisut sinnerlugit saqqummiussassinnut assut qujassuteqassuunga, aamma malunnarpoq inatsisit assigiinngitsut piffissami tulliuttumi nutarternissaannut Inatsisartut soqutiginnilluartut aamma taamaattussaavoq - soorunami.
Oqaatigeriikkattut inatsisinik nutarterineq massakkut aallartileruttorpoq aammalu Inatsisartut aalajangersimasaat periusissat malillugut inatsisit allanngortinneqarneri massakkut suliarineqartut tassuuna siusinnerusukkut taareerpara, soorlu annertussusileriikkanik ikiorsiissutinut tunngassuteqartut massakkut taanna peqqussut atuukkallartoq 1. januar allartippoq, taannalu taarserneqartussaassooq suliffissaarunnissamut sillimasiisarnermut peqqussut suliarineqarluni Inatsisartuninngaanniit akuersissutigineqarpat.
Taavalu tassunga malitsigitillugu tullinnguuttussaassooq Pisortanit ikiorsiissutit pillugit peqqussutissap nutarternissaa, taanna suliassaq aamma annertuusussaavoq.
Aammalu oqaaseqartup kingullerminngaanniit aallartikkuma akissuteqarfigissavara Mads-Peter GrĝnvoldBi tassa Inunnik Isumaginninnermi ataatsimiititaliarsuup innersuussutai sumiinnersut, annertunerusumik ullumikkut kinguneqarsimannginnerat suli pisoq oqaatigimmagu.
Tassa ilumoorpoq Inunnik Isumaginninnermut Ataatsimimiititaliarsuup 1997-imi isumaliutissiissutaa Inatsisartuni akuersissutigineqarpoq. Aammalu innersuutai ilumut taanna isumaliutissiissut atuaraanni oqaatigisariaqarpoq innersuuterpassuit ullumikkut inatsisartuninngaanniit naammassineqareerput. Soorunami suli ilaqarpoq naammassineqarsimanngitsunik, tamakkulu massakkut tullinnguullugit naammassineqarnissaat suliarineqarnissaallu soorunami suliarineqartussaassooq.
Aamma sulisunik pikkorissaasarnermut tunngassuteqartunik oqaaseqarnermi oqaatigissavara, soorunalimi inunnik isumaginninnermik suliaqartut soorlu sap.ak. kingulleq Inatsisartuni ilaasortap Anthon Frederiksen-ip Inunnik Isumaginninnerup iluani sulisut pikkorissartinneqartarnissaanut suut periarfissaanersut apeqqutigimmagit, tassani nassuiaateqarpugut periarfissat pikkorissartitsinerit ingerlanneqartarneranut tunngassuteqartut annertuut massakkut ingerlanneqartut, aamma ingerlanneqartuartussaasut.
Taamaattumik periarfissaqarpoq aamma pikkorissarnerit assigiinngitsut qujanartumik kommuninit tamaniit peqataaffigineqartarpoq, aamma taamaattuartussaavoq.
Tassani eqqortumik aamma oqaatigineqartut ilagaat ullumikkut inunnik isumaginninnermi sullissisut tamatigut ilinniarsimasuunngillat, kisianni taamaakkaluartoq sulisut qujanartumik sapinngisartik naapertorlugu innuttaasunut sullissiniarnertik ingerlattuarpaat, taanna assut aamma periarfissaq manna aqqutigalugu inunnik isumaginninnermi suliffeqartut suliaqartullu annertuumik qutsatissaqarfigissavagut, sineriassuatsinni atugassaritaasut oqimaassinnaasaraluartut, artornarsinnaasaraluartut sapinngisartik naapertorlugu sulissussiniartuarmata innuttaasunut.
Soorunalimi aamma innuttaasut suliakkiissutaat Pisortaninngaanniik ilaannikkut itigartinneqartarput, soorlu aamma siunnersuuteqartoq aatsaannguaq oqartoq. Kisianni tassa aamma itigartitsinermi itigartitsisoqarsimappat, soorunalimi itigartinneqartoq nassuiaanneqartussaavoq sooq itigartinneqarsimanersoq aamma itigartitsissutip qanoq ililluni naammagittaaliuutigalugu ingerlateqqissinnaanera, taanna kommunini aamma kommunit tamarmik pisussaaffigivaat naammassiniassallugu. Taamaattumik tamakkua aamma pikkorissaatitsinerit assigiinngitsut aallaavigalugit ingerlanneqartuartarput.
Taava Kattusseqatigiinninngaanniit oqaatigineqartoq tassa suliffissaarunnissamut sillimmasiisarnissat kinguartinneqarneranut suna peqqutaanersoq, tassa oqaatigissavara suliaq taanna aallartinneqarami immaqa takorloorneqarsimanngikkaluarpoq qanoq annertutigisoq, kisianni suliap aallartisimatsiarnerani takuneqarsinnaalersimavoq suliaq qanoq annertutigisoq taamaattumillu periarfissaqartinneqartariaqartoq inuit assigiinngitsut suliffeqarfiit assigiinngitsut suliami uuma suleqataasussat tamakkua tamaasa peqatigalugit ingerlaqatigalugillu ingerlanneqarnissaa pitsaasumik pissappat.
Soorlu aamma uani nassuiaateqarnermi aamma Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata oqaatigigaa naatsorsueqqissaartarnikkut paasissutissat amigarsimapput, taamaattumillu ilaatigut eqqoriaanerinnaat aallaavigalugit suliaq ingerlanneqarniarsarisimavoq. Kisianni massakkut tamakku qaangiupput, paasissutissat naatsorsueqqissaartarfimmiit massakkut inunnik isumaginninnermi tunngassuteqartut pisariaqartinneqartut pissarsiarineqarsimapput aammalu tamakkua suliamut suliallu ingerlaqqinnissaanut atorneqartussaapput.
Suliffeqarnissamut, suliffissaarunnissamut sillimmasiisarfimmik pilersitsisoqassappat soorlu aamma ilissi Inatsisartuni ilaasortat ilisimagissi kattuffiit assigiinngitsut tassani aamma peqataatinniarneqarput, unalu aaqqissuussinissaq ajornanngippat kattuffinnit, suliffeqarfinnillu akilersorneqartussaavoq. Aamma massakkut oqallinneq killippoq soorlu aamma uani akissuteqarninni oqaatigigiga martsimi Kangerlussuarmi isumasioqatigiititsinerup kingorna Kattuffeqarpoq ingerlaannaq akuersaartunik, aamma Kattuffeqarpoq nalornisunik aamma Kattuffeqarpoq soqutiginninngitsunik. Unalu aaqqissuussineq nutaaq eqqunniagarput piviusunngortissagutsigu tamakku Kattuffiit suleqatigilluarneri pisariaqarpoq, taanna Naalakkersuisuninngaanniit eqqumaffiginiarsaraarput. Taamaattumik Kattuffiit nalornisut uanga nammineq isumaqarpunga suli akuersaartinnersinnaanissaat anguneqarsinnaasoq.
Kisianni Kattuffiit qulaatiinnarlugit aaqqissuussinermik pilersitsissagutta Kattuffiit tunuartilertussaanerat uanga annilaangaatigaara, taamaattumik periarfissaqarluarluni aammalu suliap pitsaasumik ingerlanneratigut oqaatigeriikkattut aaqqissuussineq isumaqarpunga iluatsittumik nunatsinnut eqqunneqarsinnaasoq.
Taamatorpiaq aamma Savalimmiut misilittagaqarsimanerat paasisimavarput. Savalimmiuni suliffissaarunnissamut sillimmasiisarnermik eqqussisimapput ukiorpassuunngitsut matuma siornatigut. Aamma Savalimmiuni misilittakkat takutippaat ajornartorsiuteqarsimasut annertuumik taassumap pilersissimanerata kinguninnguatigut. Aammalu paasisimavaat kinguartiallassimagaluaruniku immaqa pitsaanerusumik suli aaqqiinermik eqqussisinnaasimagaluarlutik, taamaattumik ajornartorsiutigisimasatik nammineq aqqusaarsimasatik kissaatiginngilaat uatsinnut tutsinneqassasut, taamaattumik Savalimmiormiut aamma oqarput taakku issuaannartariaqanngilagut. Kisianni uatsinnut oqariartuutaat unaavoq peqqissaartumik suliassarsi suliarigussiuk atuutilernerata kingornatigut taava ajornartorsiutaasussat suugaluarnersut pinngitsoortissinnaavasi. Taannalu soorunalimi oqariartuut uatsinnut tunniunneqartoq aallaavigalugu suliassap ingerlaqqinnissaa pinngitsoornagu Naalakkkersuisuninngaanniit ingerlattussaavarput.
Taava aamma Paninnguaq Olsen, Inuit Ataqatigiinninngaanniit ujartuivoq Pisortanit ikiorsiissutit qaqugu nutarterneqarnissaanut tunngassuteqartumik. Oqaatigereerparpullu taassuma suliassap oqallisigineqarnera tassa soorlu massakkut angerlanneqartoq. Kisiannili una suliassaq tassa suliffissaarunnissamut sillimmasiinissamut aaqqissuussinissaq peqqussutissaq, taanna ineqqaanngippat ajortussaavoq una Pisortanit ikiorsiissutit pillugit Inatsisartut peqqussutaattut ilusilersornissaa. Takoqqaartariaqarparput Inatsisartut suliffissaarunnissamut sillimmasiinermik aaqqissuussinissaq qanoq isikkulik akuersaarneraat. Taava peqqussutissap akuersaarneqarneratigut taassumallu kingornatigut takuneqarsinnaalissooq, taavalu suut Pisortanit ikiorsiissutitut aaqqissuussinissami ilanngunneqassanersut.
Taamaattumik periusissaq aamma soorlu uanga saqqummiussininni aallaqqaammut oqaatigigiga Inatsisartut akuersaarsimasaat 2000-imi aamma 2001-imi taanna malillugu suliassaq taanna ingerlanneqarpoq.
Aamma oqaatigineqarpoq Inuit Ataqatigiinninngaanniit soorunami ikiuinissaq innuttaasunik ikiorserneqarnissamik pisariaqartitsisunik ikiuinissaq soorunami sukkasuumik ingerlanneqassasoq. Soorunami taamaattariaqarpoq.
Aamma ukua statsministerip rċdgivende udvalg-iata oqariartuutai inunnik isumaginninnermut aamma suliffissaqartitsiniarnermut attuumassuteqartut soorunalimi taakkua suleqqinnissami aamma qimerloorneqartussat ilagisussaassavaat.
Soorunalimi sulinissaq sulinerullu kajorngernassusia tamanit pingaarnerusussaavoq, taamaattumik suliffissaarunnermi aningaasatigut inunnut ikiorsiissutitut tunniunneqartussat taakkua eqqarsarluarnitsigut inissittariaqarpagut. Sapinngisamik inuit imminut napatissinnaanerat, suliffeqarnerullu imminut akilersinnaajuaannarnissaa tassani qulakkeerniartariaqaratsigu.
Aamma oqaatigineqartoq tassaavoq kommunit pisuut, kommunillu piitsut taakkua inunnik isumaginninnikut innuttaminut atugassaqartitsinerisa assigiinnginnerujussuannut pissutaasartoq. Ullumikkut kommunit pisinnaatitaaffeqarput namminneq nalilersuinertik aallaavigalugu, soorunami inatsisit peqqussutillu iluanni nammineq nalilersuisinnaanissaminnut, tassa ullumikkut kommunit pisinnaatitaaffia taamaappoq.
Taamaattumik tupinnarneq ajorpoq kommunit oqaaseq atussallugu uanga soqutigineq ajoraluarpara piitsut pisuullu. Kisianni kommunit aningaasatigut ingerlalluartut aammalu aningaasatigut ajornartorsiuteqartut innuttaminnut atugassarititai assigiinngittarmata. Taanna uggornarpoq taamaattariaqanngikkaluarpoq, aamma taanna nalunngilara utoqqarninngaanniik, aamma utoqqaat uani taaneqarmata aamma allatigut ikiorserneqartartut mamaagiuartaraat.
Kisianni tassa taanna pinngitsoornani aamma eqqumaffigineqartariaqartut ilagisussaassavaat.
Taava Atassumminngaannit aamma oqaatigineqartoq maluginiagara unaavoq kommunit aningaasatigut naammattorsuarmik killeqanngitsumik peqaraluarunik, taava immaqa qularutissaanngikkaluartoq aningaasatigut innuttaasuminnut ikiorsigaliuttagai immaqa qaffasinnerujussuussagaluarmata. Tassuuna erseqqissaatigiinnassavara, soorlu aatsaannguaq aamma taariigara suliffeqarnerup pingaartinneqartuarnissaa taanna pinngitsuuvinnani qullerpaalluni inissinneqarsimajuartussaavoq.
Taava aamma Siumuminngaannit oqaaseqartup Ruth Heilmann-ip oqaatigisai aamma apeqqutigisai tikkuagai, tikkuarneqartunut allanut sanilliullugit allaanerungaanngillat aamma ikiorsiissutit assigiinnginnerusut kissaatigai siunissami innuttaasunut tunniunneqartarnissaat pinngitsornagu anguniarneqassasoq.
Taavalu pikkorissaasarnerit ingerlanneqartarnissaat aamma taanna ataavartumik ingerlanneqartarnissaa pisassasoq. Kiisalu aamma soqutiginarluinnartoq oqaatigisaa tassaavoq inuit isumaginninnikkut ajornartorsiuteqaleraangamik taava kingusinaarnatik saaffiginnittarunik Inunnik Isumaginnittoqarfinnut taava ajornartorsiutitik annertuallaannginnerani ikiorsiissutit assigiinngitsut Pisortanit tunniunneqartartut pisarsinnaagaluarmatigik.
Tassuuna innuttaasut imminnut kukkuuttarput nalunngilarput. Arlaatigut ajornartorsiuleraangamik taava ajornartorsiutit nammineq pigiinnalertarpaat, aatsaallu sapiliivikkaangamik imaluunniit inigisaminninngaanniit anisitaasussanngoraangamik aatsaat Pisortanut saaffiginnillutik - taanna kukkuneruvoq. Taamaattumik kommunit ilai taamannak saaffiginnittoqaraangat tassa ilaannikkut ajornartorsiutinik pilersitsisarput, immaqa pisariaqanngikkaluartunik.
Taamaattumik inuk ajornartorsiutilik, ilaqutariit ajornartorsiutillit ajornartorsiutitik takkukkaangata kingusinaarnatik saaffiginnittarnissaat taanna pinngitsuuvinnani pisartussaavoq. Tassanilu aamma kaammattuutigineqarpoq pikkorissaanerit aamma paasititsiniaanerit ingerlanneqassasut, aamma taanna sapinngisamik naapertorlugu soorunalimi naammassiniarsarissavarput aamma ingerlapparput.
Annertuulioqqinnanga oqaasissinnut assut qujassuteqassuunga aamma soorunalimi oqaatigeriikkattut uumap Pisortanit ikiorsiissutit pillugit suliap ingerlaqqinnissaa aammalu periusissat suut atorlugit ingerlaqqinnissaanut oqallinneq massakkut ingerlanneqartoq assut uanga iluarisimaarpara aamma naatsorsuutiginngilara aamma kissaatiginngilara unitsinneqassasoq, kisiannili inunnik isumaginninnikkut pissutsit sapinngisamik pitsanngorsartuarnissaat taanna anguniartuartariaqarparput aammalu naatsorsuutigilluinnarpara suleqatigiinniikkut taanna anguneqarsinnaasoq aamma pitsaasumik inernilimmik.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Atassut.
Naalakkersuinermut ilaasortamut qujavugut, tulliulluni oqaaseqassaaq
Ruth Heilmann, Siumut.
Qujanaq. Ruth Heilmann-iuvunga suli Ole!
Mads-Peter Grĝnvold-ip taamatut
siunnersuutigisaa isumaqarpunga tamatta oqaaseqarfigigatsigu aamma
ajornartorsiut taanna ukiut arlalinngortut ingerlanneqarsimasut, taanna
ersarissarparput aammalu annertuumik Isumaginninnermi Iluarsaaqqinnermi ikiorsiissutit
pillugit oqallittoqarnikuuvoq, taamaattumik siunnerfiit taakku
Naalakkersuisunut suliassanngortinneqarnikuummata uagut suut tamaasa
pullavigalugit oqaaseqanngilagut.
Kisianni isumaqarpunga pingaaruteqartoq
una, tassa kommunip nammineersinnaatitaaneranik aamma Inuit Ataqatigiit taanna
erseqqissaanerat, ilumut taamatut ingerlasoqartariaqarnersoq. Tassami kommunit
kiffaanngissuseqarumasimapput aamma iluarsaaqqinnerup ingerlanneqarnerani
kommunit namminneerlutik kissaatigivaat, soorlu inummut tapip nammineq
aningaasaqarnertik naapertorlugu aamma iluarsartuussisinnaanertik aamma
annertussusiliisinnaanertik taanna eqqarsaatigalugu.
Tassani ilumoorami ajornartorsiut unaasoq
kommunit aningaasaqarnermikkut atukkamikkullu sinerissami assigiinngissitaartorujussuupput.
Aamma pingaartumik ukiuni kingullerni suliffissuit matoorartillugit
suliffissaaleqinerlu eqqarsaatigalugu aappariit pingaartumillu aamma sulisartut
atugaat tassani eqqorneqartorujussuunerat tamatta ilisimavarput.
Kisiannili uagut Siumuminngaanniit
oqaatigisatsinni periarfissaqarput aamma taakkua ikiorsarneqarnissaminnut.
Kisianni tassami ajussaqaaq sulerusukkaluarluni ikiorsaassutaannarnik inuuniarsaraluni,
taamaattumik suliffinnik pilersitsiortorneq aamma sinerissami illoqarfiit
taakkuinnaat eqqarsaatiginagit illoqarfiit allat ineriartortinnissaat tassa
pingaaruteqartorujussuuvoq. Tassani Inatsisartut aamma qiviarneqartariaqarput
aningaasaliissuteqartarnermikkut aamma illoqarfinnut kommuninullu
agguataarineralutik taanna ingerlanissaat tassani eqqarsaatigineqartariaqartoq.
Uani uagut oqarnitsinni aamma
oqaatigivarput kommunit periarfissaat tassani namminneq aamma
periarfissarititartik atorlugit namminneq iliuuseqarsinnaanerannik.
Tassani aamma pikkorissaanerit ingerlanneqartut
isumaqarpunga kommunit ilaasa atorluaraat. Tassani Mads Peter Grĝnvold-ip
ujartorpaa aamma inatsisitigut pikkorissaanerit annertunerusut
ingerlanneqarsinnaanerat. Taanna aamma uagut Naalakkersuisunut annerusumik
iliuuseqarfigeqqullugu kaammattuutigaarput.
Iluarsaaqqinnerup ingerlanneqarnerani
ilumoorpoq suliniarnitsinni aamma kigaalaqutaasimapput kisitsisinik
naatsorsueqqissaartarfimminngaanniit tassani misissuisimanernik amigaatinik
taamatut peqartorujussuunera. Massakkut 1999-miit annerusumik
naatsorsueqqissaarfiup suliarilersimavaa aamma isumaginninikkut qanoq
ingerlatsinerup aamma tassani naatsorsuutitigut suliarineqalertalernerat.
Taamaattumik tassuunakkut isumaqarpunga malinnaalernialersimanerput aamma
iluarisimaarnartuusoq.
Aamma kommunit namminneq pisussaaffigivaat
soorunami qanoq sulisoqarnikkut aaqqissuussissallutik. Ilumoorpoq Mads Peter
Grĝnvold oqarami aamma isumaginninnermik suliaqartunik tassa ilinniarsimasunik
amerlasuunik amigaateqarpugut. Taamaattumik suliassatik suliarinagit aamma
iluarsaaqqinnerup uparuartuuffigivaa taanna. Isumaginninnermik ilinniarsimasut
inuit tikillugit sulisariaqarnerannut kaammattuivoq, taavalu suliassat
allaffissornikkut suliarineqarsinnaasut aamma allaffimmiunik
suliarineqarsinnaasut.
Isumaqarpunga kommuni nammineerlutik
tassani aamma allaffiup iluani aaqqissuussisinnaanerannik
periarfissaqartitsisoqarnera tassani aamma taakku eqqarsaatigalugit
agguataarineq ingerlanneqarsinnaasoq massakkut taamatut ilinniarsimasunik
sulisunik amigaateqaleruttorfitsinni.
Qujanartumillu Isumaginninnermik
ilinniarsimasut akissaataat taakkua ukiuni arlalinni maani aamma
iluarseqqullugit aaqqeqqullugillu oqariartuuteqartarpugut Inatsisartuni.
Aammalu maj-ip 1.-ni paasinarpoq peqatigiiffitsik aqqutigalugu tassuunakkut
iluaallaataasumik aamma aaqqiisoqarsimasoq.
Kisiannili ilinniarsimasut
amerlanerulernissaat aamma namminneq ilinniarsimasut oqimaatsumik suliaqarlutik
soorlu annertuumik suliakkersorneqarnerat taanna oqilisaaniarlugu suli
ilinniarsimasunik amerlanerusunik peqalernissaq anguniarlugu annerusumik
ilinniartitsinikkut taanna kaammattuuteqarneq isumaqarpunga uani
oqaatigisariaqarlugu tassa pingaaruteqartoq aamma maani
akuersusissutiginikuugatsigut nunagisaq qimannagu aamma isumaginnittunngorniarnerup
ingerlanneqarsinnaanera.
Tassuunakkut ataatsimiititaliami
paasitinneqarpugut taanna pilersaarusiorneqarluni naammassereeraluartoq
Inatsisartunit suli aningaasaliiffigineqanngitsoq. Taamaattumik Inatsisartunit
taanna eqqumaffiginiartariaqarparput, aamma tassuunakkut
aningaasaliisoqarsinnaaneranik.
Suliffissaarunnissamut sillimmasiisarfik
ilumoorpoq Naalakkersuisut akissuteqarnerminni annertuumik peqqissaaartumik
suliarineqarnera ingerlanneqartariaqartoq. Tassani malunnartorujussuuvoq
Kattuffiit suleqatiginiarnerat aamma tassani ajornartorsiutaasinnaasoq naak
siunertaq pitsaagaluaqisoq. Taamaattumik naammassineqassaguni
isumaqatigiilluinnarluni aamma naammassineqarnissaa taanna Siumuminngaanniit
uagut pingaaruteqartorujussuartut isumaqarfigaarput. Taamaattumik suliap
peqqissaarullugu naak uagut aamma erinitsikkaluaqaluta, iluarsaaqqinnermi
suliat aamma innuttaasunik erinitsaanneqarnerat taanna aamma uagut
paasilluartorujussuullutigut, kisiannilu suliap peqqissaartumik ingerlanneqarnissaa
taanna Siumuminngaanniit assorujussuaq pingaartipparput.
Uani erseqqissaatigeqqittariaqarparput
Siumuminngaanniit isumaginninnikkut isumagineqartussat taakku
isumagineqartariaqartut, aammalu Inuit Ataqatigiit isumaqatigilluinnarpakka
aamma uani uparuaassuteqarmata tassani misissorneqartariaqartoq
isumaginninnikkut ikiorsiissutinik massakkut tunniussisarnerput
uppernarsartariaqartoq ilumut sulerusussuseqartarnermut naapertuuttumik
iliornersugut. Taanna misissugassaqqittutut aamma uagut Siumuminngaanniit
oqaatigisaratsigut, isumaqarpunga taanna aamma Naalakkersuisut
eqqumaffigisariaqaraat. Qujanaq.