Taamaattumik maannakkut sinerissap qanittuani aalisarnerup nutarterneqarnissaanut aningaasaliissutit naammanngitsut Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut. Pisariaqarluinnarpoq sinerissap qanittuani aalisarneq ineriartortinneqarneqassappat aningaasaliissutit piviusorsiortut aningaasaliissutigineqartariaqaraluarmata. Kattusseqatigiinniit peqataasinnaavugut maannakkornit annertunerusunik aningaasaliisoqarsinnaanera Naalakkersuinikkut qulakkeerneqarsinnaappat.

Kattusseqatigiinniit piareersinnaavugut aningaasaliissutinik qaffaanissamut ujartueqataasinnaanermut nunatta aningaasaqarneranut pitsanngorsaataasinnaasut suli annerusumik aallunneqarnerisigut nunatta karsianut aningaasat isertinneqarsinnaasut annertunerusinnaammata. Aammalu Naalakkersuisunit qulakkeerneqarsinnaappat ukiuni aggersuni sinerissap qanittuani aalisarnerup ineriartortinneqarnissaanut aningaasaliissuteqarsinnaaneq. Taamatut aningaasalersuisinnaaneq qulakkeerneqarpat Kattusseqatigiinniit peqqussutissatut siunnersuut peqataaffigisinnaavarput.

Siusinnerusukkut Kattusseqatigiinniit peqqussutissamut peqataarusunnginnitsinnut tunngavigaarput aningaasalersuisinnaanerup annerusumik qulakkeerneqarsimannginnera. Sinerissap qanittuani aalisarnermi angallatit atorneqartut amerlalluinnartut naluneqanngilaq. Taamaattumik aningaasalersuisinnaasut annertuumik atorfissaqartinneqartut Kattusseqatigiinniit takusinnaagatsigit aningaasalersuisinnaanerup qulakkeerneqartariaqarnera pinngitsoorneqarsinnaanngitsoq isumaqarpugut.

Taamaattumik Kattusseqatigiinniit neriuutigaarput sinerissap qanittuani aalisarnerup pitsanngorsarneqarnissaanut Naalakkersuisut ukiuni aggersuni aningaasaliissuteqarumaartut suli annerusunik. Aningaasaliissutigineqarsinnaasut ukiuni aggersuni qaffanneqarsinnaanngippata sinerissap qanittuani aalisarnerup ineriartortinneqarsinnaanera angujuminaassinnaasoq Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut. Maannakkummi pineqarput sinerissap qanittuani raajarniat qaleralinniallu.

 

Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut aamma eqqaamaneqartariaqartoq saarulliit ukiuni aggersuni takkukkiartornerat taamaattumik aamma pisariaqalertussaavoq angallatit allat nutarterneqartariaqalernissaat. Naggataatigit Kattusseqatigiinniit eqqaasariaqarparput umiatsiaararsorlutik aalisartut aamma ilaat kalaalimineerniarfiit atorlugit aalisakkanik tuniniaasarmata. Taamaattumik Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut aamma umiatsiaararsorlutik aalisartut periarfissinneqartariaqartut mattunneqaratik.

Tassami inoqarfiit tamarmik aalisakkanik tunitsiveqanngillat. Tunitsiveqanngitsut Naalakkersuisunut suliaqartunik ilisimaneqarmat. Taamatut oqaaseqarluta siunnersuut taamatut isikkoqartillugu Kattusseqatigiinniit akuersaarsinnaanngilarput.

Hans Enoksen, Aalisarnermut,Piniarnermut Nunaqarfinnullu Naalakkersuisoq, Siumut.

Qujanaq. Naalakkersuisut sinnerlugit Inatsisartut inuutissarsiornermut ataatsimiititaliaat isumaliutissiissuteqarneranut qutsavigerusuppara. Inuussutissarsiornermut ataatsimiititaliap apeqqutigaa angallatit qassit maleruagassat allanngortinneqarpata tapersiissuteqartoqarneratigut ukiumut pissarsiarineqartartussatut naatsorsuutigineqarnersut.

Tamatumani eqqarsaatigineqarput angallatit qaleralinniutit. Apeqqutigineqartumut tunngatillugu oqaatigisinnaavara 2002-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuummi kontomi 51.07.10-imi taarsigassarsiat erniaqanngitsut akilersugassaanngitsullu aamma kontomi 51.07.32-imi taarsigassarsiarititat ernialersukkat ilanngaasigaanngitsut 2002-imi katillugit 30,5 millionit kr-nit ukiunilu missingersuusiorfiusuni aamma aningaasat taamatut amerlassusillit immikkoortinneqarmata.

Aningaasaliissutissat taakku sinerissamut qanittumi aalisarnermut nunalerinermillu inuutissarsiummut aningaasaliissutitut matussutissaapput. Aningaasaliissutit siunertanut assigiinngitsunut soorlu iluarsaassinernut taarsigassarsianut aamma aalisariutinik nutaanik pisaarniartunut taarsigassarsianut agguaanneqarnissaanni aalisartut savaatillillu qinnuteqaataat takkussortut apeqqutaassapput.

 

Tamakku tunngavigalugit angallatit ukiumut aningaasaliiffigineqartartussat qassiunissaat siumungaaq aalajangeruminaappoq. Pingaartumik iluarsaassinernut taarsigassarsiassanut pisariaqartitsineq allanngorarsinnaammat. Ukiumut aningaasaliissutinit tamarmiusunit angallatinit 30 fods-it missaanik angissusilinnik nutaanik pisaartornermut 10 million kr-nit atugassanngortinneqassappata aningaasat taakku atorlugit angallatit taamaattut, taamatut angissusillit arfinillit arfineq marlulluunniit pisaarineqartarsinnaassapput.

Angallatit arfinilli arfineq marlulluunniit imaaliinnarlugu amerlagineqarsinnaanngillat. Eqqarsaatigineqartariaqarporli angallatit arfinillit arfineq marlulluunniit taaneqartutut angissusillit tamarmiullutik qalerallit ukiumut 1.000 tonsinit amerlanerusut aalisarsinnaassammatigit.

Tunisisinnaanissamut periarfissanik naammaginartumik pilersitsiniarluni ilungersuuteqarnerit iluatsissappata Naalakkersuisut naatsorsuutigaat angallatit maannakkut pigineqareersut ataatsimut isigalugu avannaani biologit kaammattuutigisaannik amerlanerusunik qaleralissinnaasut. Taamaattumik Naalakkersuisuni naliliivugut qaleralinnik isumalluuteqartuarnissarput eqqarsaatigalugu aalisarnermut tamatumunnga angallatit nutaat amerlasuut siunissami qaninnermi aalisalersinneqartariaqanngitsut.

Inuutissarsiornermut ataatsimiititaliattaaq Naalakkersuisunut eqqarsaatigeqqusaa aalisartut siunnersorneqartarnissaminnut periarfissinneqarsinnaanersut tassa nunalerineq pillugu siunnersuisooqatigiit taakkulu ataanni sullissiviit aqqutigalugit savaatillit siunnersorneqartarnerannut assingusumik.

Naalakkersuisut ataatsimiititaliap kaammattuutaa malinniarpaat. Siullermillu aalisartut siunnersorneqartarnissaannik apeqqut ataatsimiititaliamut aalisarnermi pissutsit pillugit nassuiaat tunngavigalugu oqallinnerup kingunerisaanik pilersinneqartumut sukumiinerusumik naliliiffigisassanngortinniarlugu. Inuutissarsiornermut ataatsimiititaliap isumaliutissiissutaani takuneqarsinnaasutut ataatsimiititaliami amerlanerussuteqartut aalisarnermut piniarnermut nunalernermullu tapersiisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuut allanngortinnagu akuersissutigineqassasoq inassutigaat.

 

Taamaattorli ikinnerussuteqartup siunnersuut itigartitsissutigineqassasoq inassutigaa. Aalisarnermut piniarnermut nunalerinermullut tapersiisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutaatigut tamatumunnga aningaasanut inatsimmi atugassanngortinneqartut Naalakkersuisunit qanoq allaffissornikkut aqunneqarnissaanik maleruagassat aalajangersarneqarput.

Aningaasaliissutilli amerlassusissaat aningaasanut inatsisissap suliarineqarneranut atatillugu aalajangerneqartarpoq. Tamatumunnga aningaasaliissutitigut killiliussat Naalakkersuisut pinngitsooratik eqqartinniartussaavaat. Inatsisartullu peqqussutaanni aningaasanut inatsimmi aningaasaliissutit atorlugit matusissutissanik annertunerusunik taarsigassarsisitsinissamut periarfissiisoqanngilaq.

Taamaammat Naalakkersuisut paasiuminaatsippaat ikinnerussuteqartut peqqussutissatut siunnersuut isumaqatiginngimmagu sinerissamut qanittumi aalisarnerup aaqqissuussaanerata naleqqussaaffigineqarnissaanut angallatinullu nutaanik pisaartornermut aningaasaliissutissat ikippallaartut atugassanngortinniarneqarnerannik isumaqarnini tunngavilersuutigalugu.

Matumuuna inuutissarsiutinut tapersiisarnermi aaqqissuussinermut sinerissamullu qanittumi raajarniarnermi naleqqussaanermut aningaasaliissutitut atugassanngortinneqartut pulaffigissanngilakka. Apeqqutit taakku pisarnertut aningaasanut inatsisissap suliarineqarnerani ingerlasumut ilaammata.

Taamatut oqaaseqarlunga Naalakkersuisut sinnerlugit kaammattuutigissavara aalisarnermut piniarnermut nunalerinermullu tapersiisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaatut Naalakkersuisut siunnersuutaata allanngortinnagu akuersissutigineqarnissaanik ataatsimiititaliami amerlanerussuteqartut inassuteqarnerat Inatsisartut malissagaat.

Qujanaq.

Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasuat, Inuit Ataqatigiit.

Tassa avataaniittut paasiniassammassuk nappaasimasoqanngimmat allanik oqaatiginngit-soorakku. Tassa taasisussanngorpugut, kisianni amerlanerit maaniipput taanna oqimaaqatigiissaarinermut ajorunanngilaq.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.

Peqqussutissatut siunnersuut ussernartorsiorfiginaraluarpoq akuersissutigissallugu, kisianni takusinnaagaanni umiatsiaararsortorpassuit avannaani qalerlinniarlutik inuussutissarsiuteqartut aammalu umiatsiaararsornermit inuussutissarsiuteqartut tamaasa ataatsimut isigigaanni maannakkut mattunneqartussat. Isumaqarpugut tamanna akuersaarneqarsinnaanngilluinnartoq. Tassami nalunngilarput aalisarnemik inuussutissarsiuteqarnerup oqaluttuarisaanerani nunatsinni aalisartut suminngaaniit aallartittartut. Umiaasaarannguaniit pujortuleeqqanut raajarniutinut kilisaassuarnut. Taamatut qaffakkiartuaarlutik angusaqariartuaarlutik ullumikkut iluatsilluarsimasut arlalissuit nalunngilagut.

 

Maannakkut umiatsiaararsorluni aalisarneq peqqussutikkut mattunneqarpoq tamarmi mattunneqarpoq periarfissaaruppoq. Taava eqqarsalaariarussi kina aalisartoq qanoq-ilillunilu ullumikkut umiatsiaararsortoq 30 fodsiminngaaniit aallartilluni aallaqqaataaniik aalisarnini qaffakkiartuaartissavaa. Suulluunniit inuutissarsiutit naqqaniik aallartillugit ingerlanneqartut pitsaanerpaamik ineriartortartut nalunngilarput.

Aalisarneq pillugu nassuiaat pineqarmat oqaatigineqarpoq umiatsiaararsortut 1.250-it missaaniittut taakkunanngalu aamma qimussimik aalisartartut ikikkaluartut ikinnerugaluartut ilanngunneqarput. Aamma kingullermik immikkoortoq una sammineqarmat Godmann Jensenip kusanarluinnartumik saqqummiussaqarpoq umiatsiaararsorlutik aalisartut eqqarsaatigeqqullugit, kisianni tamakku eqqarsaatissiissutit paasinarpoq isumaliutigineqarsimanngitsut.

Tassami umiatsiaararsortorpassuit aamma eqqarsaatigisariaqarpagut ilaquttaminnik inuutissarsiutiminnik inuuniartitsipput ilungersungaarlutik. Massakkullu aamma taarsiiniarlutik periarfissaminnik suli mattunneqartut imaaliallaannaq uumap peqqussutip akuersissutigineqarneratigut assorujorujussuaq ilungersunartumut suli pitinneqartussaanera qularnanngilaq.

Taamaattumik Naalakkersuisup akissuteqarnermini ippigusuuteqarnera uanga paatsuunganartippara. Isumaqarsimagaluaratta Naalakkersuisoq taamaannammi aamma oqartarmat umiatsiaararsortunik illersuilluartuusoq, kisianni massakkut umiatsiaararsortut nungutinniarneqarnerat uagut Kattusseqatigiinniit akuersaarsinnaanngilarput.

Killormorluinnaq pisoqarpoq akuersaaruminaalluinnartumik. Taamaammat aalajangiusimavarput uani ussernartorsiornaraluarpoq aamma qularnanngikkaluarpoq una peqqussutissaq aalisartut ilaannut iluaqusiisinnaasoq, kisianni ilaannaanut iluaqusiisussaavoq. Ilumut pissaqarnerusut pissaqarnerulissapput, pissakinnerusullu suli katataanerussapput. Taanna kialluunniit takunngitsuusaarsinnaanngilaa.

 

Hans Enoksen, Aalisarnermut, Piniarnermut Nunaqarfinnullu Naalakkersuisoq, Siumut.

Qujanaq. Ilumoorpoq umiatsiaararsortunut tunngatillugu massakkut atukkat ilungersunartuusut. Aamma taanna assortorsinaanngilarput. Aammalu tunisassiornikkut piumasaqaatit takkukkiartortut umiatsiaararsortut ilaatigut periarfissaat tuniniaanerminni annertoorujussuarmik killilerneqartussaasut siulittuutigineqarpoq.

 

Aamma taanna aalisartut kattuffianinngaaniit KNAPK-mi nipituumik oqaatigineqarpoq. Umiatsiaararsorneq siunissami ajoraluartumik illersuinnassallugu tunngavissaqanngitsoq. Umiatsiaararsortut atugaat qiviaraanni massakkut ilungersunartumiittut tamatta nassuerutigissavarput, kisiannili periarfissat pitsanngorsarniarneqarput. Ikioqatigiillutik anginerusunut nooriarnissaat imminullu akilersinnaasumik ingerlalernissaat taanna siunnerfigineqartoq, isumaqarpunga maluginngitsuusaarneqarsinnaanngitsoq.

Tassami aquuteralassortut tamakkua ukiut tamaasa motoritaarput. Motoritaarneq 40.000-it missaani naleqartuaannarpoq umiatsiaararsortumut motori aquuteralaat nukkiortinneqartuarlutik annertunerpaamik immaqa ukioq ataatsip ingerlarnerani immaqami sivisunerpaamik ukiut marluunngitsulluunniit atorneqartarpoq. Isumaqarpunga, taamatut ingerlaannarsinnaanngitsut. Inuutissarsiornerat pitsaanerusumik illersussagutsigu periarfissaat pitsanngorsartariaqarpagut.

 

Aamma aningaasat atugassagut killeqarput. Atorluarneqassappatalu Kattussuussinnaaneranut tunngasut imminut akilersinnaanerusumik ingerlalersinnaanerannut tunngasut aaqqiissuteqarfiginiartariaqarpagut. Aamma soorunami umiatsiaararsortut napasinnaasariaqarput. Illumut akilersugassaqartarput. Ilaqutariinni pilersuisussaapput massakkullu umiatsiaararsorneq qiviaraanni ajoraluartumik sippulimmik tunniussassaqanngillat.

 

Amerlanerpaat orsussamut taavalu aserfallatsaaliinermut atortarpaat. Usillu pisarisinnaasaat, usigineqarsinnaasullu killeqartorujussuullutik. Taamaammat ullormiit ullormut inuutissarsiornerata isumannaannerusumik aqqutissiuunneqarnissaa taanna isumaqarpunga eqqortuliornerusoq. Soorunami ikaarsaariarnermi aamma periarfissarsiuunneqarnissaat imatut oqaannavissinnaanngilagut tassa tassunga killippusi pisortaninngaaniit ikiorneqarsinnaanngilasi. Periarfissaqarpoq aamma ikaarsaariarnissaminni oqilisaannissaannut. Periarfissarsiuunneqarnissaat tassanilu minnerunngitsumik aamma KNAPK peqatigalugu ilusilersuinissaq aamma eqqartorneqarsinnaavoq.

 

Kattusseqatigiit isumaqarunik aningaasanik amerlanerusunik aalisarnermut atugassanik siunnersuuteqarniarlutik taava siunnersuuteqartariaqarput ersarissumik suminngaaniit taakku aningaasat tiguneqassanersut. Nalunngilarput massakkut aningaasanut inatsisissaq assut annertuumik ilungersunartumik suliarineqartoq aammalu suliarineqareersimasoq.

Soorunami nikisiterisoqarsinnaavoq, kisiannili aamma aalisarneq kisimi ajornartorsiorfiunngitsoq aamma eqqaasitsissutigissavara. Inuiaqatigiinni allat pisariaqartinneqartut amerlaqaat. Isumaginninnermut tunngasut, meeqqerivinnut tunngasut, illussaaleqinerit allarpassuillu aamma aningaasalersugassaapput. Taamaammat oqimaaqatigiissaaraluta ataasiakkaarluta qineqqusaartutut pissusilersorata ataatsimut ajornartorsiutit isigalugit aaqqiiniarnissarput taanna siunnerfigisariaqarparput.

Massakkut aalisartut ilungersunartorsioraluartut aamma inuiaqatigiinni allani ilungersunartumik atugaqartoq taanna Kattusseqatigiit paasisariaqarpaat.

Qujanaq.

 

Mads-Peter Grønvold, Kattusseqatigiit.

Eqqaamaneqartariaqarpoq maannakkut qineqqusaartoqanngimmat aamma eqqaamavarput massakkut ataatsimiinneq radiokkut ingerlatinneqanngitsoq toqqaannartumik innuttaasunut aamma tusaaneqarsinnaanngitsoq, kisianni Inatsisartunut ilaasortat taavalu tusarnaariat arlaqanngitsut kisimik tusarnaarput. Taamaattumik qineqqusaarnertut nalilerneqartariaqanngilaq. Oqariartuutigut aamma pingaaruteqarput soorunami.

Aningaasalersueriarsinnaaneq ujartorneqassappat. Ilaatigut aningasalersuivugut piviusunngortissinnaanngisatsinnik. Sanaartugassat ima qaffasitsigisarput ukiuni kingullerni naammassisinnasagut sipporlugit aningaasalersuilluta. Taakkua soormi ilanngaallassinnaanngilagut 20-30 millioninilluunniit. Taamaalilluta aningaasaliisinnaavugut taakkununnga aamma ajornanngilluinartumik. Universitetsparkikkut allallu kingulliusariaqaraluarput.

Aningaasannaffiusinnaasut allat aningaasalersorluarnerisigut aningaasat allat isertinneqarsinnaasut takkuttussaammata. Taamaattumik una oqaatigisarput aamma anguniagarput soorunami siullermik oqaaseqaqqaarama assigiinngitsut toqqammavigut eqqartorpakka.

Taamaattumik aamma aalisartunik arlalinnik oqaatigineqartarpoq. Aamma nalunngilara KNAPK taanna nalussanngikkaa. Qaleralinniarlutik aalisarnermi umiatsiaararsorluni ingerlatsisut oqartarput ningittakkersornermi imminut akilersinnaanerpaajusoq kisimiilluni ningittakkersoraanni pujortuleeqqamik ningittakkersoraanni aningaasartuutit amerlanerupput.

Akilersinnaaneruvorooq angallammik anginngitsumik Q-21-milluunniit qaleralinniaraanni piginnittoq qaleralinniarluni ingerlatsissooq tassani aalisarnermi. Saniatigut aningaasartuutissaqanngilaq inuttanut allanullu.

Aalisarfiit assigiinngitsut qiviaraanni piffiit ilaanni aalisarfissuaqarpoq annertuumik. Ningittakkersorlutik arlallit ingerlatsisinnaapput kisianni piffiit ilaanni eqqaamaneqartariaqarpoq aalisarfiit ima annikitsigaat amerlarnerusut aalisarsinnaanatik. Aningaasartuutit nammanneqassappata piffinniit piffinnut assigiinngitsuupput. Taanna aamma eqqaamaneqartariaqarpoq.

Oqartarpugut aamma uagut, aamma ilaatigut oqarluartaartarpugut immaqa aamma nalunngilara Hans Enoksen oqarluartaartarpoq.

 

Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasuat, Inuit Ataqatigiit.

Tullia pitinnagut oqaatigissavara aappassaaneerinerummat una. Aamma ataatsimii qularnanngitsumik taakku kingulliit oqaluuserineqarsimassapput. Aamma periarfissaqarsimavoq allannguutissatut siunnersuuteqarsinnaanissaq.

Hans Enoksen, Aalisarnermut,Piniarnermut Nunaqarfinnullu Naalakkersuisoq, Siumut.

Kattusseqatigiit aamma isumaqassanngillat uanga qanorluunniit aalisartut illersortigigaluarukkit piumasakka tamaasa pissagikka Naalakkersuisut allat piumasaat qaangiinnarlugit taamaattoqarsinnaanngilaq.

Ilungersungaarlutik Naalakkersuisut inissitsereernikuusut uanga ilannguppunga. Periarfissaqanngilarlu aamma annerusunik allanngortiterinissannut. Oqarputit umiatsiaararsortut kisimiillutimmi aalisarunik imminut akilersinnaaneruvoq. Kisianni aamma oqarputit aalisarfiit annikingaarmata aalisariutit ilaneqarsinnaanngitsut.

Periarfissikkusuppagut ungasinnerusumut aalisariarnissaannut piffit ataaseq kisiat atorunnaarlugu. Taava pisussutit assigiinnerusumik atorneqalissapput. Piffiit ataasiakkat kisimik imaajarneqassanngillat.

Qujanaq.

 

Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasuat, Inuit Ataqatigiit.

Tassa taamaalillut taasinialissuugut. Tassalu aalisarnermut piniarnermut nunalerinermullu tapersiisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaatut siunnersuut. Siunnersuutip aappassaaneerneqarnerani Inatsisartut inuussutissarsiornermut ataatsimiititaliaa amerlanerussuteqarluni isumaliutissiissuteqarpoq. Tassalu Siumup Inuit Ataqatigiit, aamma Atassutip ilaasortaatitaata inassutigimmassuk. Taamatut isikkoqarluni pingajussaanerneqarnissaminut ingerlaqqinnissaa taasissutigineqssasoq.

Taamaalillunga isumaqatasut qinnuigissavakka nikueqqullugit.

22.

Akerliusut qinnuigissavakka nikueqqullugit.

 

4.

Taavalu taaseqataanngitsut qinnuigissavakka nikueqqullugit.

 

Taamaattoqanngilaq.

 

Taamaalilluni immikkkoortoq 21-p aappassaaneernera naammassivoq tassalu pingajussaaniigassanngortinneqarpoq.