Ullut ataatsimiiffiusut aqqaneq-pingajuat, ataasinngorneq oktoberip 15-iat 2001, nal. 15:35

Oqaluuserisassani immikkoortoq 67

Piniarnerinnarmik inuussutissarsiutilinnut iluaqutaasussamik tunisinermi puisit amiinut tapiissutinut allannguisoqarnissaa pillugu aalajangiiffigisassatut siunnersuut.

(Godmand Rasmussen)

(Siullermeernera)

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasuat, Inuit Ataqatigiit.

 

Godmand Rasmussen, Atassut.

Kalaallit Nunaanni Inatsisartut suleriaasianni § 32, imm. 1 naapertorlugu aalajangiiffigisassatutsiunnersuuteqarpunga imaattumik.

 

Naluneqanngitsutuut upernaaq manna Inatsisartut ataatsimiinneranni puisit amiinut tapiissutit ikilileriffigineqarput, tamannalumi Nuna tamakkerlugu atuuttussatuut aalajangiiffigalugu. Amminik tapiissutit appartinnerisigut, piniartoqarfiit puisip amiinnaanik napaniuteqartut annertuumik eqqorsimavagut.

Nalunngilarpummi, puisit amii amerlaqisut igiinnarneqartartut, naak ilisimagaluarlugu Nunatta karsia tapiisaraluartoq, ilami kikkut tamarmik ameerniarsinnaatitaasarmata. Piniarnerinnarmilli Isorliunerusuni inuutissarsiuteqartut, kiisalu Nunatta kujaterpiaa isigissagutsigu, tassalu aalisakkanik tapertaqarfiunngitsuni tamakkununnga allaanerusumik isummertariaqalerpugut.

 

Kiisalu puigortariaqanngilarput, avannaani aalisakkanik tunitsiviit arlaqartut maannakkut matoorarneqartut, taakku isumalluutigisaasa annersarilersimavaat puisit amia.

 

Taamaattumik siunnersuutigissavara piniarnerinnarmik inuussutissarsiorfiusuni allatut ittunik aaqqiisoqassasoq. Ilisimaneqarpormi taakkutaaq aammattaaq allatuulli akilersuisussaapput, puisilli amiinnaanik isumalluuteqaraanni akit taamaattillugit, toqqissilluni piniartutut inuusoqarsinnaanngilaq.

 

Piniarnerinnarmik inuutissarsiutilinnut, amernut tapiissutit allatut aaqqiivigineqarniarlik, ameerniarnerlu inuutissarsiortuinnarvinnut atuutilersillugu. Tassami aatsaat taamatut iliorutta, amiinnavinnik tunisassianik napaniutillit kikkunut tamanut tapiusut peerneratigut, amiinnavinnik tunisassianik napaniutillit aatsaat annertuumik iliuaqusissagaluarpagut.

 

Hans Enoksen, Aalisarnermut, Piniarnermut Nunaqarfinnullu Naalakkersuisoq, Siumut.

Puisit amiinut tapiissutip inuutissarsiutigalugu piniartunut taamaallaat atuuttunngornissaa Godmand Rasmussenip siunnerusutigaa.

 

Naalakkersuisut 2002-mi aningaasanut inatsisissamut siunnersuummi konto pingaarnermut 50.07.16-imut, amernut tapiissutinut ilaatigut oqaatigaat inuutissarsiornermut massakkut Aalisarnermut, Piniarnermut Nunaqarfinnullu Naalakkersuisup, inuutissarsiutigalugu piniartuunngitsunut tunisinermut akinut tamakkiisumik ilaannakortumilluunniit tapiissuteqartoqassannginnersoq. Taamatuttaaq Naalakkersuisup aalajangersinnaavaa tapiissutit nunap assingani sumiiffinni aalajangersimasuni piniarnermik aningaasarsiuteqarfiusuni piniartunut pingaarnerutillugu tunniunneqassanersut.

Naalakkersuisut piareersimaffigaat nunap ilaani aalajangersimasuni inuit sunngiffimmi aallaaniarnermut allagartaqartut amernut tapiissummik pisinnaanissaata periarfissinneqarnissaa, immikkortulli taakku toqqarneqarumaarput Kalaallit Nunaanni Amminik Tunitsivik KNAPK-lu suleqatigalugit. Naalakkersuisut isorliunerusut kommunillu minnerit piniarnikkut aallaaniarnikkullu isertitanik pisariaqartitilluinnartut salliutikkumavaat.

 

Taamaattumik Naalakkersuisut aningaasanut inatsisissamut siunnersuutertik aalajangiusimavaat, tassa inuutissarsiutigalugu piniartuunngitsunut tunisinermut akinut tamakkiisumik ilaannakortumilluunniit tapiissuteqartoqarsinnaassanngitsoq aammalu piniartut isorliunerusuniittut allanilu isertitaqarnikkut pingaartumik piniarnermik toqqammaveqartuniittut salliutillugit tapiissut atorneqassasoq.

Taama oqaaseqarlunga Naalakkersuisut sinnerlugit inassutigissavara aalajangiiffigisassatut siunnersuutip akuerineqannginnissaa.

Ole Lynge, Inatsisartut siulittaasuat, Inuit Ataqatigiit.

Taava partit oqaaseqartuinut ingerlaqissaagut, siullermik Mikael Petersen, Siumut.

Mikael Petersen, Siumup oqaaseqartua.

Matumuuna aalajangiiffigisassatut siunnersuummut saqqummiunneqartumut Naalakkersuisut akissuteqaataat Siumumiit tusaatissatut tiguarput.

Naimangitsoq Petersen, Atassutip oqaaseqartua.

Inatsisartuni ilaasortaq Godmand Rasmussen siunnersuuteqarpoq piniarnerinnarmut inuutissarsiutilinnut tunisinermi puisip amiinut tapiissutit piniartoqarfinnut atuutiinnarnissaannik.

Aningaasanut Inatsisissaq siullermeerneqarmat 1. oktober, Atassummiit oqaatigaarput puisit amiinut tapiissutit 35 mio.kr.-inik annertussuseqartut qaffanneqanngippata piniarnerinnarmik inuutissarsiuteqartunut ullumikkut annertuumik eqquinerlunnera pissutigalugu Atassummiit akuerisinnaannginnatsigu, puisit amiinik tunisinermi piniarnerinnarmik inuutissarsiuteqartunut ajorinagu oqaatigaarput.

Taamatut Naalakkersuisut aaqqiissuussiniarlutik suliniuteqarnerat Atassummiit taperserusupparput, aammalu Atassummiit inassutigissavarput Naalakkersuisuni aalajangiusimaqqullugu piniartoqarfiit immikkut isigalugit Naalakkersuisut siunnerfitsik allanngortinnagu ingerlatiinnassagaat.

Atassummiit piumasarissavarput puisit amiinik tunisinermi tapiissut ingerlaannartumik piniartumut tunniunneqartassasoq, maani Inatsisartut amernut tapiissutit aalajangigaat ullumikkut piniartunut tiguneqarsinnaajunnaarlugu isumaqatigiissuteqartoqarsimanera ilanngullugu Atassummiit sakkortuumik uparuarusupparput.

Ukiorpassuarni piniartup nulia piumaffigineqartuarsimavoq pitsaanerpaamik puisip amia suliarissagaa, inuunermini annertuumik nungullarsaatigeqisaminik, piumasaqaatit sakkortuut naammassiniarlugit suleruluttitaajuarsimapput, nukkiortitaajuarput tamanna qaangerneqartariaqalerpoq. Taamatut sakkortutigisumik Kalaallit Nunatta Ammeriviata piumasaqaatai sakkortuut piniartut nuliaannut akisussaaffik tunniutiinnarnagu ilungersuullugu periarfissanik pitsanngorsaasariaqalerput. Ullumikkut ilisimaneqarpoq nunaqarfinni innuttaasut sulliveqarput, atortutigut amigaateqaqisunik sanaartorneqarsimasunik. Amernut maskinanik errorsiveqanngilaq, amernut qitulisaaveqanngillat, Atassummiillu isumaqarpugut pitsaassutsimik piumasaqaatit taamak sakkortutigitillugit amigaatigineqartut pilersiortorneqartariaqartut.

Aammalu naluneqanngilaq puisit amii sivisuvallaamik quersuarni uninngatinneqartartut, puisip amiata pitsaassusaanut annertuumik ajoqutaaqisumik. Tamatuma kingunerisarpaa ammit suliarineqarsinnaanngitsutut nalilerneqartarmata, assut piniartut nuliaannut nakeriallaataaqisumik.

Taamaattumik qulaani oqaatigisagut Naalakkersuisut sulissutigeqqullugit Atassummiit ilungersorluta pimoorullugit sulissutigeqquvagut. aalakkersuisoq Isorliunerusut piniartoqarfiini piniarnermi allagartalinnut tamaginnut salliutitsillugit tapiissutit atuutilernissat Atassummiit tamakkiisumik taperserparput.

Taamatut Atassummiit oqaaseqarluta aalajangiiffigisassatut siunnersuut akuersaarparput.

Johan Lund-Olsen, Inuit Ataqatigiit.

Soorlu oqaluuserisatta siuliani oqaatigereeripput Inuit Ataqatigiit pingaartipparput piniarnerinnavimmik inuutissarsiutillit puisit amiinut tapiissutinik salliutinneqarlutik pissarsisinneqartarnissaat.

Aningaasanut Inatsit ukioq mannamut atuuttussaq suliarineqarmat puisit amiinut tapiissutit pillugit Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq isumaliutissiissuteqarpoq. Eqqaamaneqassaaq oqaaseqatigiit uku taamani Inatsisartuni 2001-imi ukiakkut akuersissutigineqarmata, tassalu aamma tassani issuaaqqissaanga.

Tassa aningaasanut inatsimmiippoq taanna issuagassara imaapporlu: "Ataatsimiititaliap naatsorsuutigilluinnarpaa aningaasaliissutinik ikilisitsiniarneq inunnik piniarnerinnarmik inuussutissarsiuteqartunik eqquissanersoq Naalakkersuisut isumaliutigereersimassagat, taakkuummatami tapiissutinik sallerpaajutillugit pissarsitinneqartartut."

Tassa Aningaasanut Inatsisissaq taamani pingajussaaneerneqarmat tamanna aamma nangeqqinneqarpoq. Ersarissaasoqarporlu tassami tapiissutit ikililerniarneqarneranni piniarnerinnavimmik inuutissarsiutillit sakkortuallaamik eqqorneqassanngitsut Inatsisartuni pingaartinneqarpoq.

Pingajussaaneerinninnermi akuersissutigineqartoq taamaattumik taamani imaattunik oqaasertaqarpoq, taanna aamma issualaassavara. Tassa Aningaasanut Inatsimmiippoq maannakkut atuuttumi: "Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaata pissusissamisoortutut isigaa tunisinermi tapiissutit siumut isigisumik sunniutigineqarneranni aningaasaliissutinik tunngasunik malittarisassiornissaq ilanngullugu suliarineqassasoq. Taakkunatigut piniartut allamik inuussutissarsiuteqarnissamut periarfissaqanngitsut sallerpaatillugit pingaarnerutinneqassammata. Ataatsimiititaliap kaammattuutigissavaa taamak malittarisassiornissaq Inatsisartut Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaat suleqatigalugu ingerlanneqassasoq".

Tassa inatsimmiippoq taanna.

Amernut tapissutit inuussutissarsiutigalugu piniartunut tunniuttagassatut sammiveqartinneqassasut Inatsisartut erseqissumik siornalu piumarereeraat, taamaattoq ulloq manna tikillugu tamanna naammassineqarsimanngilaq. Tamanna ajuusaarnarluinnarpoq, tassami siullermik Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq 6. december 2000 kingornalu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaat 25. februar 2001 Naalakkersuisumut allakkatigut aamma saaffiginnissuteqartarput, Inatsisartut peqqusisimanerat qanoq timitalerniarneqarnersoq paaserusunneqarluni, kiisalu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliap ingerlaavartumik akuutinneqarnissaa naatsorsuutigineqarluni, kinguneqanngitsumilli.

Puisit amiinut tapiissutit inuutissarsiutigalugu piniartunut taamaallaat atuuttuusariaqarnerat Inatsisartunit aalajangersaaffigineqareersutut Inuit Ataqatigiit taamaammat isumaqarfigimmassuk, taamaattumik siunnersuuteqartoq Godmand Rasmussen isumaqatigalugu Inuit Ataqatigiit inassutigissavarput Inatsisartut, Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaata siunnersuut aappassaaneerisoqartinnagu nalilersuiffigigallassagaat.

Mads-Peter Grønvold, Kattusseqatigiit.

Aalajangiiffigisassatut siunnersuut soqutigalugu misissoreerlugu imatut Kattusseqatigiinniit oqaaseqarfigissavarput.

Kattusseqatigiinniit oqaaseqaatigut oqaluuserisap siuliani innersuussutigalugu maannakkut imatut oqaaseqassaagut.

Siorna Aningaasanut Inatsimmi aalajangiunneqarpoq puisit amiinut tapiissutit ilanngarneqartariaqartut, taamaaliornikkut piniarnermik inuussutissarsiuteqartut aningaasarsiornerat annertuumik eqqorneqarpoq.

Kattusseqatigiinniit pingaaruteqarluinnartutut isigaarput piniarnerinnarmik inuussutissarsiuteqartut suli tapersersorneqartariaqarnerat. Tassami puisit amiinik tunisassiornermik ajornartorsiutit iluarsiniarlugit akit apparnerisigut iluarsineqarsinnaanngillat. Puisit amiinut tapiissutit apparnerisigut, piniarnerinnarmik inuussutissarsiuteqartut qanoq aningaasarsiornikkut maannakkut sunniuteqartoq takuneqarsinnaavoq, taamaattumik maannakkut pisariaqarluinnarpoq puisit amiinik tapiissutit nalilersorneqartariaqarnerat, imaluunniit akit pitsanngorsartariaqarnerat.

Eqqaamaneqartariaqarpoq nunatsinni suli piniarnerinnarmik inuussutissarsiuteqarneq ingerlanneqarmat, naak ilaatigut piffiit ilaanni aalisakkanik tunisassiorneq ingerlanneqarluaraluartoq piniarnerinnarmik inuussutissarsiuteqarneq aamma ingerlanneqartarpoq. Ilaatigut apeqqutaanngilaq aalisarfissuarmiinneq, tassami aamma aalisarfissuarmi aalisartoqarfissuarmi piniarnerinnarmik inuussutissarsiuteqarneq suli ingerlanneqartarpoq.

Kattusseqatigiinniit amernut akit maannakkornit pitsanngorsarneqartariaqartut isumaqarpugut. Kattusseqatigiinniilli isumaqanngilagut tapiissutit kisiisa atorlugit akit aaqqinneqartariaqartut. Akit aaqqinneqassappata tunisassiornermi ingerlatsisut peqatigalugit aaqqinneqartariaqartut aamma isumaqarpugut. Tassami pitsaasumik tunisassiorneq akit pitsaasut tunisassianik tunisinermi isertitsissutigineqarsinnaammata. Taamaattumik Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut Kalaallit Nunaata Ammeriviup puisit amiinut akigititai nalilersorneqartariaqartut.

Tassami Kattusseqatigiinniit isumaqanngilagut piniarnermik inuussutissarsiuteqartut puisit amiisa massakkut akilutsinneqarneranut pisuussuteqartut. Eqqaamaneqartariaqarmat puisit amiisa pitsaassutaat aamma innarlerneqartarmat, toqqorsiviit naleqqutinngitsut atorneqartarneri. Soorlu aamma nassiussiniarnermi ajornartorsiutit eqqarsaatigalugit. Taamaatumik Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut puisit amiinut tunngatillugu tunisinermi ajornartorsiutit piaartumik iluarsineqartariaqartut, akilersinnaasumik puisit amiinik nunatsinni tunisassiorneq ingerlanneqarsinnaasariaqarmat.

Taamatut oqaaseqarluta Kattusseqatigiinniit oqaaseqaatigut nalilersorluarneqarumaartut aammalu neriuutigaarput piaartumik puisit amiisa akii pillugit Naalakkersuisut iluarsiniuteqarumaartut.

Otto Steenholdt, attaviitsoq.

Siunnersuuteqartup siunnersuutaa soqutiginartuuvoq, tassami aningaasakilliornerup nalaani ataasiinnavimmik aningaasarsiuteqartut siunnersuuteqartup uani eqqartormagit. Qanoq iliortoqarnissaanik oqarutta ilungersortumik Inatsisartunut saaffiginninnera, eqqarsaatigilluaqqereerlugu isumaqarpunga aamma uanga taamatut pissakilliornerusut eqqorneqarsimappata, taava aningaasat illuartinnerisigut taamatut iliorluni ikiorserneqarsinnaasut.

Taamak eqqarsaraluartillunga akissutaasoq isumaqatigaara, tassa tassani pingaartumik uku aallaavigalugit. Naalakkersuisut piareersimaffigigaat inuit sunngiffimmi aallaaniarnermut allagartaqartut amernut tapiissummik pisinnaanissaata periarfissinneqarnissaa. Tassani aamma eqqartormatigit taakkua saniatigooralugu piniarniartaraluartut, sumi inissisimanertik aallaavigalugu pisariaqartitsinerat Naalakkersuisut piareersimaffigigaat taakku qanoq iliuuseqarfigissallugit.

Aamma kommunit taakkua uanga pingasuutittakkakka, piniarnikkut, aallaaniarnikkullu isertitanik pisariaqartitsilluinnartut salliutikkumallugit oqaasiat tassani naammagisimaarlugu oqaatigisariaqarpara. Tassa aamma oqarmata pingaartumik piniarnermik toqqammaveqartuniittut salliutillugit tapiissut atorneqassasoq. Isumaqarlunga aningaasakkilliornerup nalaani akissut taamatut ilusiligaq uanga naammagisimaarlugu nalunaarutigisariaqarlugu.

Godmand Rasmussen, Atassut

Oqaluttarfimmut qaqivunga tulluusimaarlunga, tassa malugisinnaagakku Atassutip aamma Kattusseqatigiit taavalu aamma Inuit Ataqatigiit siunnersuut una tunngaviatigut taperserluaraat, tassa tassani ersereerpoq amerlanerussuteqarnerput.

Tassani tunngavilersuuteqarninni aallaaviginngitsuunngilara, ullumikkut pissutsit nunatsinni qanoq ilungersunartiginerat. Aammalu oqaatiginngitsoorusunngilara Kalaallit Nunaata Radioa suli ammasoralugu, tassa piniartoqarfinninngaanniit sianerfigineqarsimaqaagut, tassa taannalu sivitsorsimaarneq annertooq neriuppunga maanngaannit erseqqissumik tusaaneqarluarumaartoq.

Siullermik oqaatiginiarpara aamma tapersiinermi Maliinannguaq Markussen-Mølgaardip uani imikkoortoq 63-imi oqaaseq atormagu, ilumoortoq apeqqut apeqqutigivaa, piniartup kaasarfiinut aningaasat qanoq amerlatigisut nakkartarnersut. Tassa oqaluttut ilaasa ersersereerpaat aamma piffimmiit piffimmut ingerlaanerminni aningaasarparujorujussuit ilaatigut tuffissarinngisamikkut tuttarsimanerat taanna ilumoorpoq.

Aarleqqutima siunnersuuteqarninni annerpaartarinikuusaat Naalakkersuisut Siulittaasuata aatsaannguaq erseqqissumik oqaatigivaa; oqarpoq, aningaasat 35 mio.kr.-init tapiissutit nunguppata allanik sippuisoqassanngilaq. Takuat Siumukkormiunut oqaatigissavara, Siumukkut politikkeqarnerartarput piniartunut, aalisartunullu. Kisiannili eqqumiigilluinnagara aana, nunatsinni inuutissarsiutit erloqinarnerpaaq massakkut oqallisigigatsigu titarnermilluunniit imaattumik tunniussaqanngillat. Tassaanerluni piniartunut politikki ersarissoq ­ ikiuerusunermik nipilik? Taava taamaassimanngilaq.

Taava assersuutigiinnarlugu massakkut inuuniarnerup ima erloqinartiginerani, umiatsiaaraannarmik, qajartorneq qangali atorunnaarsimavoq qeqqani, qaannamik puisinniartarneq. Umiatsiaaqqat akikitsuunngillat, puisip amia imak nalitutiginngilaq umiatsiaaraq ajutoorpat - motori ajutoorpat ­ taava piniartoq ikiorserneqanngikkuni tikkuinnavittussaavoq. Taanna inuutissarsiornermi siuarsaanermik oqaluttartuni akuerineqarsinnaanngilluinnarpoq. Uani soorunami saniatigut pinialuttartut uanga ataqqivakka, kisiannili aningaasat nunatta tunniussinnaasai taamak killeqartigitillugit annilaangagisara uaniippoq, aningaasat uku tapiissutit taamaattillugit piniartut nunguussaasalernissaat. Taava qanoq iliussaagut ­ Naalakkersuisut siulittaasuata aamma erseqqissumik oqaatigimmagu sippuisoqarpat unittoqarumaartoq.

Uanga tassani siunnersuuteqarninni annertoorujorujussuarmik Isorliunerusuninngaanniit aasarli sianerfigineqaqattaartarsimavunga piniarnermik inuutissarsiutilinnik. Aamma nuannarivara partiinik paasinnissinnaalluartunik tassani akuersaarneqarnera.

Naalakkersuisut akissuteqaataat uani imaalillugu uanga akerusuppara. Qanittunnguakkut oqaluttoqarpoq inuiaqatigiit ajornartorsiutaat aaqqissagigut, umiarsualivinni inuit naapitagut oqaloqatigalugit, aqqusinermi naapitagut oqaloqatigalugit. Tassarpiaapput uannut oqariartorsimasut, umiarsualivimmi sulisut, umiarsualivimmilu usingiartut, aqqusinermiittut kikkut tamarmik, tassunga tunngasumik ajornartorsiummik iluarseeqqusillarlutik qinnuteqaataat, maani oqariartuutigalugu nuannaarutigaara akuersaarneqartutut amerlanernit akuersorneqarmat.

Aammali eqqaanngitsoornianngilara periaatsit ajortortaqarput. Inuiaqatigiinni aningaasarsioqqortunerusut meeqqanik tapisiaqartitaanngillat. Taavalu appasinnerusumik aningaasarsiaqartut meeqqanut tapisiaqartitaallutik. Benzinamut solarimullu piniartut, aalisartullu ikiorsillaratsigit siorna, kikkut eqqorpagut ­ inuiaqatigiit tamaaviisa tamaasa ikiorsernikuuvagut. Ikiorsiissutit tuffissaminnut tunngillat tamakkiisumik. Taamannak aaqqeeriartarneq pitsaasuunngilaq, pitsaasuunngivippoq.

Una oqaatigeqqinniarpara piniarneq nunatsinni kulturitsinnut ilaalluinnaqqissaarpoq. Taavalu taanna qularinngilara meeqqat ilaasa meeraanerminninngaanniit aamma siunniutereertassagaat angisuunngorunik piniartunngorsinnaaneq, naak nalunngikkaluarlugu immaqa ullut pilluarnartuinnavissuit angerlarsimaffinni atortanngikkaluarlugit. Soorunami oqaluttut ilaatigut oqartoqarpoq tamatta piniartunngorsinnaanngitsugut, aamma taamaappoq. Sumiluunniit taanna suliffeqarfinni sumiluunniit ­ sumiluunniit nassaassaajuartuusarpoq.

Taamaattumik takisuuliorusunnanga qutsappakka taamatut aaqqissuussineq una atuutinneqassappat siuliani eqqartukkatsinnut assut ussernartorsiornikuugaluarpunga, taamaattumik taanna Isorliunerusunut atatillugu taamatut periarfissiineq misissorluaqqinneqarluni ataatsimiititaliatigoortumik nalilersuilluarfigineqarnissaanut assorujorujussuaq qilanaarlunga utaqqiumaarpara.

Tassa taamannak oqaaseqarlunga naatsumik qujavunga tapersiisunut.

Taavalu neriuppunga taanna aalajangiulluarneqarumaartoq pitsaanerpaaqarnissaa tikillugu.

Hans Enoksen, Aalisarnermut, Piniarnermut Nunaqarfinnullu Naalakkersuisoq Siumut.

Tassa puisip amiinut tapiissutip inuutissarsiutigalugu piniartunut taamaallaat atuuttunngorlugu allangortinneqarnissaanut siunnersuummut tunngatillugu Naalakkersuisut akissuteqaataat Siumuminngaanniit taperserneqarmat iluarisimaarpara, naak siunnersuuteqartup nersualaarinermik kinguneqartinngikkaluaraa.

 

Taavalu aamma malugaara Atassutikkut tamakkiisumik tapersersoraat, uanili aamma oqaaseqaatima ilaani taakkartullatsiagaat, tassa nunaqarfinni innutaasut sulliviinnut tunngasut atortutigut amigaateqaqisumik sanaartorneqarsimasut, isumaqarpunga taakku aamma ujartorneqartariaqartut, aamma nunaqarfinni ammerineq annertuumik ingerlanneqartartoq, taakku atortuisa pitsanngorsarneqarnissaat, aamma paasiniassavakka sumi taakku annertunerusumik ajornartorsiutigineqarnersut, isumaqarama aaqqinneqartariaqartut, tassami innuttaasut sulluvii taakku atortoqanngikkunik isumaqanngilaq napparneqarneri.

 

Taanna Atassummut neriorsuutigissvara taakkunani pissutsit aaqqinniarneqarnissaanut suliaqarnissara aammalu Naalakkersuisut isorliunerusunut piniartoqarfinnut piniarnermi allagartalinnut tamaginnit salliutillugit puisit amiinut tapiissutit atortinneqarnissaanut Atassummiit kissaataat aappaatigut uanga apeqquserpara. Kingusinnerusukkut itisilissavakka tassunga tunngasut.

 

Taavalu Kattusseqatigiit piniarnermut inuutissarsiuteqartut atugaasa pitsaanerulernissaanut misissuinissat allallu eqqartormatigit takusinnaanngilara uani toqqaanavissumik ilumut siunnersuuteqartup siunnersuutaa tapersersorneraat, isumaqarama misissuisoqarnissaa uani taakkartorneqartoq Kattusseqatigiinninngaanniit.

 

Taavalu aamma attaviitsuminngaanniit Otto Steenholdtiminngaanniit Naalakkersuisut akissutaat iluarisimaarmagu aamma qujassutigaara, pissutigalugu ullumikkut ilaatigut atukkat oqitsuinnaanngitsut aamma isorliunerusuni atugarineqarmata.

 

Atassutip siunnersuuteqartuata oqasii, tassalu Godmand Rasmussenip, aasit uanga tikillatsiarpaanga tassani, kisianni aamma pissusissamisoorpoq taamatut tikinneqallattaartarnissarput, aamma taanna uiartornianngilara. Soorunami tamatta isumaqatigaarput piniartut tunngaviusumik atugaasa pitsanngorsarneqarnissaat annertuumik illersussagatsigu, kisianni aamma puigorneqassanngillat piniartukkormiut kisimik ajornartorsiunngimmata, isorliunerusuni nunaqarfinilu najugallit, ilaatigut ullup ilaannaatigut sulisartut, suliffissaaruttartut, taakku aamma mattunneqarnissaat Atassutip ujartornerpaa. Tassa taakku mattunneqarpata aamma nillialissapput Naalakkersuisut pisuupput tassani.

 

Isumaqarpunga nalilersuinissaq taanna mattunnaveersaarneqartariaqartoq, isorliunerusormiut atugaat, piniartuinnaanngitsut, aamma sulisartukkut allallu inuuniarnerat ima ilungersunartigaaq immikkoortillugit sulisoqarsinnaannani. Taamaammat uani periarfissiinissaq, Naalakkersuisunit eqqartorneqartoq, tamaasa mattutinngikkaluarlugit, kisianni periarfissanik pitsaanerusunik atuinissaat eqqarsaatigalugu isumaqarpunga siunnerfik taanna tamatta tapersersortariaqaripput, aamma qularinngilara taakkua atugarliulerunik aamma Inatsisartunut saqqummiussippata aamma taammatorluinnaq maangaanniit saqqumiussorneqassasut, sooruna piniarnermut allagartallit kisiisa taamatut periarfiisikkisi, ukumi atugarliungaarlutik inuuniarsarisut sooruna sumiginnarisi, tassa Naalakkersuisunaassiit aamma tassani pisuutinneqassapput.

 

Isumaqarpunga taamatut aalajangiiniarnerput eqqarsarluarnerunngitsoq, innuttaasut ataatsimut atugaat isigalugit aaqqiinniarnissarput pingaarnerpaatitaariaqarparput. Tamatta inooqataasinnaasariaqarpugut aamma tamatta pissarissaartuinnaanngilagut, sulisartukkormiut aamma ilai inuuniapiloorput aamma taakku mattunneqarnissaat mianersorfigisariaqaripput.

 

Taavalu aningaasat sipporneqarpata nunguppatagooq, sipporneqarpatagooq taava tunisineq unissaaq, ilumoorpoq, taanna Inatsisartut aalajangereerpaat, uanga nammineq Naalakkersuisutut aamma qanoq iliuuseqarfigisinnaanngisara, Inatsisartut inatsisaat maani ataqqillugit sulisussaagatta taanna qanorluunniit tapersersuitigigaluarutta saneqqussinnaanngilarput.

 

Taavalu aamma Godmand Rasmussen uannut tunngatillugu oqaasii isumaqarpunga qanorluunniit annertutigisumik tapersersuigaluaruma, uanga ullormiit ullormut inatsisit aamma allanngortissinnaanngikkikka aamma pisinnaatitaaffeqannginnama, taakku aaqqinniarneqarnissaanut ullormiit ullormut ikaarsaartoqasinnaanngitsoq aamma Kuulumaap ilisimavaa, kisianni aaqqissuussiniarnissaq, oqartoqarsinnaanngilaq ukiup ataatsip ingerlanerinnaani anguneqarsinnaasoq, aamma inuiaqatigiinni allani aningaasat annertuumik pisariaqartinneqarmata piniartukkormiut kisimik ajornartorsiunngillat, utoqqaat, inuusuttut meeqqallu annertuumik ajornartorsiuteqarput, suliffissaqartitsiniarnermi ajornartorsiutigut annertoqaat, inissaaleqipput allallu, taamaammat ilaanaai salliutillugit sulisinnaangilagut, aamma tamakku tamaasa ataatsimut isigalugit nalilersuinerit ingerlanneqartariaqarput, soorunami ajunngeqaaq taamatut nipituumik tusaqqusaassalluni, kisianni ataatsimut isiginissarput taanna pingaartorujussuuvoq, qujanaq.

 

Mikael Petersen, Siumup oqaaseqartua.

Siullermik erseqqissaatigilaartariaqarpoq una pineqartoq nutaarsiassaanngiimmat, soorlu Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata aamma siusinnerusukkulli immikkoortoq allap oqaluuserineqarnerani ilanngullugu oqaatigereeraa siornali ukioq mannanut, tassa 2001-imut aningaasanik inatsisissap oqaluuserineqarnerani Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap piumasarereermagu puisit amiinut tapiissutaasartut, tassa konto 50.02.16-ip aningaasanut inatsimmi, 35 mio.-iusut, taakkua piniarnermik inuussutissarsiuteqartunut annertunerpaartaasa pininarnermut inuussutissarsiuteqartunut tutsinneqartalernissaat Naalakkersuisut misissussagaat, aammalu taanna misissuineq ingerlanneqassasoq Piniarnermut Aalisarnermullu Ataatsimiititaliaq peqatigalugu.

Tassa tamanna naatsorsuutigilluinnarparput Siumumi naammassineqassasoq. Siumumingaanniit nuannaarutigaarput Naalakkersuisut akissuteqaamminni erseqqissarmassuk suliaq tamanna ingerlallugu, aamma paasilluarparput Naalakkersuisut akissuteqaamminni erseqqissarmassuk, tassa immikkoortut pingasut ukua oqaluuserineqarnerini erseqqissartuarmagu Naalakkersuisup KNAPK-mut Ammerivimmullu isumaqatigiissutit maannaannaq kipillugit allatut iliuusissat tulluartuunngitsut, isumaqatigiissuteqarsimagaanni aamma taakkua ingerlanneqartariaqarput.

 

Tassalu imaappoq, isumaqatigiissutit ullumikkut atuuttut ukioq mannamut, 2001-imut atuuttut, taakku atuutissapput. Aamma Naalakkersuisut akissuteqaataani paasilluarpara akssuteqaammini oqaatigimmagu 2002-mut isumaqatigiissutissat taakkua aamma naammassineqarumaartut.

Taamaattumik uagut Siumuminngaannit toqqaserluuteqanngilagut, aamma imaanngilaq piniarnermik inuussutissarsiuteqartut tapersersunnginnatsigit, taamaattoqanngilluinnarpoq. Iaannarpugut tapersersorpagut, aamma periarfissaat pitsaanerusunngortinniarlugit suliniuterpassuit qassit taakkartortarpagut.

 

Isumaqarpunga maani tusaqqusaaginnarluni, allaat taasarlugu radio suli ammanasugalugu, taamatut pissusilersorneq pissusissamisuunngilluinnartoq, piviusorsiortuunngilaq, uagut piviusorsiorluta suliniarpugut aamma sulivugut, tusaqqusaaginnarata.

 

Taamaattumik Naalakkersuisut saqqummiusssaat tamakkiisumik tapersersorpagut, naatsorsuutigilluinnarlugulu aningaasanik inatsisissap nutaamik suliarineqarnera 2002-mi atuutussaq aamma taanna suli pitsaanerulersitsisumik kinguneqartitsisinnaajumaartoq, Ammerivimmut KNAPK-mullu aamma isumaqatigiissutissat taakkua naapertorlugit.

 

Godmand Rasmussen, Atassut.

Uanga naatsuaraararsuarmik ilassuteqarfigilaarniarpara. Hans Enoksen ataqqivakkit aamma ima sianiitiginngilanga illit kisimiillutit ullormiit ullormut inatsit allanngortissinnaagit, taama sianiitiginngilanga. Aamma eqqaamasariaqarpat Inatsisartut aalajangigaat tassaavoq ilissi suliassarsi. Taanna ilikkartariaqarpat, Naalakkersuisunngoreerputit, Inatsisartunukua suliassiissutaat ilissi naammassiniagassasi.

 

Mikael Petersen nuannarinngikkaluarpara meerarpallattumik pissusilersornermik uanngaanniit oqaluttarfimmi akerleriisagutta, kisianni oqarfigissavakkit, radiop ammaneranik apeqquteqarninnut tunnagvigivara sivittorsimaartorpassuummaat, kisianni Inatsisartunut iserama ilikkaqqaagara tassa Siumukkormiunit kanani oqaluttarfimmulluunniit majuaqquneqarneq ajorama, sussa uniinnarit radio matureerpoq, taakkunanngaanna ilikkagara atoriga, neriuppunga taanna paasissagit.

 

Soorunami Hans Enoksen ilumooqqissaarputit tulleriiaarineq pingaaruteqaqaaq, nunatsinni ajornartorsiut sunaluunniit inuutissarsiummik attuumassuteqartoq inuiaqatigiinnut tunngagaanngat, taannarpiaq annertuumik oqallinnermik pilersitsisarpoq. Utoqqaat eqqaavatit, arajutsisimanngilagut, ajornartorsiut ima naviarnatigilermat uanga tassani saqqummiussivunga, aningaasat tapiissutit nunguttoorpata piniartut, soorlu illit aamma oqareertutit, tapiissutit taakku ilaqqinneqassanngillat.

 

Taamaattuminguna tamanut ammatiytsisumik tuniniaaneq amernut atuunnissaa atuutsillugu piniartut nunguusaannissaat taanna annilaangagigakku taanna siunnersuut siunnersuutigigiga. Isumaqarpunga tassani assortuussutigisariaqanngikkipput, ajussaqaaq inuussutissarsiut nammineq meeraanermiit ingerlassimasaq kisiat isumalluutigalugu oqartoqassappat aningaasat tapiissutit nungupput, allamillu periarfissaarulluni, sanianilu pisortat aamma taamatorpiaq tunisisinnaatitaasut. Pissutsit taamaattut nunatta aningaasat tunniussinnaasaat eqqarsaatigalugit aaqqiinnerunngillat kusanartut. Taanna uagut aamma akuerisariaqarparput, saniatigut pinialuttartut aamma akuerisariaqarpaat tamarmik, inuiaqateqaratta suli atugarliornerusunik uagutsinnit, taakkulu periarfissaanik mattunniassagutsigit aningaasat tapiissutit taama ikitsigitillugit, taanna tulluartuunngilaq, nammaqatigiinnerunngilaq taanna, qujanaq.

 

Naimanngitsoq Petersen, Atassutip oqaaseqartua.

Qujanaq, erseqqissumik oqaatigissagukku Naalakkersuisut saqqummiussaanut annertuumik akerleriissuteqannginnatta, piniartoqarfinni taamatut aaqqiinniarnerat Naalakkersuisut uani saqqummiussatsinni Aalisarnermut, Piniarnermut Nunaqarfinnullu Naalakkersuisup paatsuunngassutaani erseqqissumik oqaatigaarput, isorliunerusuni piniartoqarfinni tamaginnut taamatut atuutinneqarnissaat taperseratsigu Naalakkersuisut saqqummiussaat.

 

Taanna annerusumik akerliunitsinnut toqqammaviunngilaq taamatut saqqummiineq.

 

Atassummiit saqqummiussagut nunaqarfinni inuttaasut sulliviini eqqarsaatigalugu, tassa piumasaqaatit ima sakkortutigipput piniartut nuliaasa piumasaqaatit naammassiniarlugit nukippassuit atortarpaat, taamaattumik Ataasummiit saqqummiupparput nunaqarfinni innuttaasut sulluvii atortutigut amigaateqaqisut, soorlu ammerinermut atortunik ,errorsinermut atortunik ammerinermut, taavalu immaqa taasarput ilanngullugu qitulisareerneqartillugit Ammerivimmut annguttarnissaat, taamaasilluni ammit toqqorterneqarsimasut uninngatinneqartut nunaqarfinni aammalu isorliunerusuni eqqaannarneqartarnerat Ammerivimmi nalilersorneqareerlutik taanna pinngitsoortinniarlugu amerlanerpaat ammit Ammerivimmi suliarineqartarnissaat taanna pingaartutut taanna uanga isumaqarfigaarput.

 

Taamaattumik qujassutigaara Aalisarnermut, Piniarnermut Nunaqarfinnullu Naalakkersuisup taanna misissorummallugu tigummagut, taanna Atassummiit nuannaarutigaarput.

 

Vittus Mikaelsen, Siumut.

Qujanaq, qujartumik radio matummat oqaaseqarsinnaanngorpunga, piniartut sinnerlugit. Siullermik oqaluuserisasat ataatsimut pingasut maannakkut eqqartugarput eqqarsaatigalugit assorujussuaq uanga tunginninngaanniit tassani maluginiarsimavara kikkummi taava oqaluuserisani taakkuninnga pingasuni, siumut isigisumik piniartut ingerlaqqinissaanni, kikkut tassani saqqummiussippat?

 

Taamaallaat oqaluuserisassaq siulleq, immikkoortoq 63-i eqqartoratsigu Siumup tungaaninngaanniit saqqummertoqarpoq siumut isigisunik. Tassani anguniagassat siumut ingerlaqqinnissaq, aningaasarsiornerat piniartut illersorniarlugu qanoq iliortoqarsinnaaneranik saqqiúmmiussisoqarluni, kisianni tassani kingullerni ukuninnga oqalunnerni saqqummiussaqartuni allaat Siumut nalilerneqarpoq piniartunut nikunerpaammilluunniit piniartunut illersuilluni saqqummersitsinngitsoq.

 

Taamaattumik oqaaseqaaterpassuit ukua tassani taamaallaat eqaartorneqarpoq Maliinan-nguaq Markussen-Mølgaardip immikkoortoq 63 eqqartoratsigu eqqaasaa, ullumikkut killiffipput uagut ilisimmarnitsinninngaanniit oqaluttartup nutaa kigarnikoq uteqattaaginnarluni kaaviinnartoq piniartut aningaasarsiornerannut. Uanga oqarusuppunga oqaluttartup nuttaa taanna kigarnikoq peeriarlugu CD-mik ullumikkumut naleqquttumik taarserniarparput, taava inuussutissarsiummik nutaamik nassaarniarsarilissuugut, taakkua aningaasat 35 mio.-it atorlugit. Aatsaat ullumikkut aaqqeeriartoqarsinaagaluarpoq ukua oqaluuserisat pingasut ataatsimut eqqarsaatigalugit, tassani eqqartorneqartut taamaallaat ammit akia ullumikkorpiaq. Eqqarsaatigisariaqalerparput kingumut siumut ingerlanissatsinni qanoq ilillungumi taanna qaangersinnaavarput uagut ilisimasatsinninngaanniit aaqqinniarneqartoq ullumikkut aaqqinneqarsinnaanngilaq.

 

Taamaattumik allaat maangaanniit oqaluttarfimminngaannit eqqartorneqarput unammillersinnaanngikkigut Norge Canadalu puisit amiinnik tuniniaaneranni. Taamanikkut qangasuaq taamaappoq, maannakkut nassaartoqarsinnaanngorpoq immaqa taakku atorlugit suleqatiginnissinnaanermik tuniniaaneq ataatsimoornerulersillugu silarsuarmi.

 

Assigiinngitsorpassuit taakkartorneqarsinnaagaluarput, tamaattumik uanga isumaqarpunga maannakkuminngaanniit nassaarsiorneq nutaaq periarfissinniarsarisariaqarpoq, partiit tamatta amiinnaq eqqarsaatigiunnarlugu siumut ingerlaqqinnissatsinni inuussutissarsiutinik taakku tapertarisinnaasaanik nassaarniarluta. Taannaanaq ameq pigaluarutsigu taanna kigarnikoq tassani kaaverusaaginnassooq, CD-mik taarsertariaqarparput, taammaattumik tamatta partiit eqqarsartariaqarpugut taasiissutissatsinnik allamik, qujanaq.

 

Hans Enoksen, Aalisarnermut, Piniarnermut Nunaqarfinnullu Naalakkersuisoq, Siumut.

Godmand Rasmussenip oqaasiinut kingullernut, ilumoorluinnaqqissaarpoq assortorneqarsinnaangilaq Naalakkersuisut piumasaat aallaavigalugit - Inatsisartut piumasaat aallaavigalugit Naalakkersuisut sulisussaapput, taanna kialuunniit apeqqusersinnaangilaa, aamma uanga Naalakkersuisuninngaanniit taanna ataqqisassarivarput aamma atqqineqartuaannarpoq.

 

Taavalu Naalakkersuisut pisuutinniarlugit oqaluppoq, 35 mio.-it nunguppata ammit unissapput, aap, ilumoorpoq. Ammit unissapput 35 mio.-it tapiissutissagut nunguppata, taannalu inimi maani aamma Atassutikkut akuerseqataaffigivaat, taamaammat oqartoqarsinnaanngilaq Naalakkersuisut pisuussutigalugu piniartut atugarliortinneqartut. Inimi maani aalajangernikuuvarput tamatta, aamma Godmand Rasmussenip peqataaffigisaanik amernik tapiissutit 35 mio.-inut killeqassapput.

 

Taanna allanngortissinnaanngilarput, inatsit allanngortitsinnagu, malitassagut malissavagut aamma nalunngilara saneqqussigutta annertoorujussuarmik Inatsisartuninngaanniit sakkortuumik pineqassalluta.

 

Taavalu iluatsillugu aamma Inuit Ataqatigiit oqaaseqarnermini oqaatigisai taakku inatsisissani allanneqarsimasut suleriaasissamut tunngasut qarsupinneqarsimasut, taakkua neriorsuutigissagakkit ilusilersornissaanut annertuumik Aalisarnermut Ataatsimiititaliaq Piniarnermullu suleqatigineqassammat, qujanaq.

 

Johan Lund-Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.

Qujanaq, tassa siullermik Naalakkersuisumut qutsatiginiarpara aatsaaginnaq taanna neriorsuutigineqartoq pillugu taamatut oqaaseqarmat, tassa ataatsimiititaliaq tassa Aalisarnermut Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaq qanimut suleqatiginiarlugu matumani neriorsuuteqarmat, tassami aamma taamaattariartussaassaaq, oqaatigeriikkattuummi siornali, tassa siorna ukiakkut aningaasanut inatsissisatut ukioq mannamut atuuttussaq suliarineqarmat aamma oqaatsit taakkorpiaat aamma inatsimmi akuersissutigineqartumi aamma atorneqarmata.

 

Taamaammat tassa siunnersuutissaqarlungaana maangartunga, oqaaseqaqqinniarlunga pilersaangikkaluarama, kisianni tassa paasinarmat imaluunniit ersernerlummat qanorpiaq aalajkangiiniartoqarnersoq aammalu suleriaaserput imaakkami aalajangiiffigisassatut siunneruutit marloriarneqartarmata, taava siunnersuutigerusukkiga aappassaaneerisoqartinnagu, tassa Inatsisartut Aalisarnermut Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaanut innersuunneqarallassasoq, taavalu tassani erseqqissumik aamma sunarpiaq imaluunniit qanorpiaq aalajangiisoqarniarnersoq ilusilersorneqassasoq aammalu taamaalilluta ataatsimiitailiaminngaanniit periarfissaqalissagatta Naalakkersuisumik aamma isumasioqateqarnissamik.

 

Taamaattumik taanna siunnersuutigerusuppara, neriuppungalu tamanna aamma akuersaarumaneqarsinnaassasoq, kisiannimi soorlu taamaassasoq, aatsaaginnarmi oqaatigeriikkattut Naalakkersuisut ataatsimiititaliaq qanimut suleqatigerusullugu aamma neriorsuuteqarpoq.

 

Anders Andreassen, Siulittaasoqarfimmi ilaasortaq, Siumut.