Oqaluuserisassani immokkoortoq 36-1 |
|
||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Pingasunngorneq 29. oktober 1997 nal. 13.00
Ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut
Siulittaasuat Anders Andreassen:
Isumaginninnermik iluarsaaqqinnissamut
ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaa malillugu iliuutsit pillugit
nassuiaat. Tassani aamma siunnersuuteqarput Ruth Heilmann, Otto Steenholdt
Malînannguaq Marcussen Mĝlgaard. Siullermik oqaaseqassaaq Ruth Heilmann.
Ruth Heilmann, siunnersuuteqartoq, Siumut:
Inatsisartut ukiaanerani
ataatsimiinnissaannut oqaluuserisassatut siunnersuutigisimavara, talittarfinni
napparsimasut innarluutillillu eqqarsaatigalugit, niusarfinnik ikisarfinnillu
pilersitsisoqarnissaanik siunnersuuteqarlunga.
Toqqaannartumik oqaatigissagukku
Maniitsumi eqqaamiuvinilu taamaattumik pilersitsinissamik noqqaasoqarpoq.
Kommunilli susassaqarfiisa iluaniinneragaanani sanaartortitsivinnut kissaatit
taamaattut sanaarsortitsivinnut ingerlateqqinneqartarput. Ilimagigakku
nalunagulu sinerissami arlalippassuit aamma taamatut ittumik
ajornartorsiuteqarlutillu noqqaasoqartoq, taamaattumik kissaatigaara
Inatsisartuni eqqartorneqassasoq isummersorfigineqarlunilu.
Kommunit aningaasarliortoqaqimmata
kissaatiginartuuvoq Namminersornerusuni taamaattut aningaasalersorneqarnissaat
naleqqunnerusoq.
Amalie Markussen, siunnersuuteqartoq Maliinannguaq M.
Mĝlgaard sinnerlugu, Inuit Ataqatigiit:
Inuit Ataqatigiit sinnerlugit
Maliinannguaq Marcussen Mĝlgaard-ip siunnersuutaa unaavoq. Inatsisartut
ataatsimiinnissaannut oqaluuserisassatut siunnersuut. Innarluutillit
60-iliigaanngamik innarluutilittut pineqarunnaarlutik utoqqalinersiutilittut
pineqalersarnerat atorunnaarsinneqarnissaa pillugu.
Naluneqanngitsutut inatsisit malillugit
innarluutillit 60-nik ukioqaleraangamik innarluutilittut pineqarunnaarlutik,
nalinginnaasumik utoqqalinersiutilittut peqqissutut pineqalersarput. Tamanna
periuseq ullutsinnut naleqqutinngilaq, kinaluunniimmi innarluutilik 60-iilluni
peqqissineq ajormat. Innarluutillit Namminersornerullutik Oqartussaniik
aningaasalersortarput, aningaasalersuinerlu unikkaangat tamanna
innarluutilimmut kommunimullu artukkiisarpoq. Taamaattumik inatsisip tamatuma
aaqqiivigineqarnissaa pisariaqarpoq, innarluutillillu 60-liigaluarpataluunniit
innarluutilittut pineqarnerisa ingerlatiinnarneqarnissaat anguniarlugu.
Tamannalumi aamma Isumaginninnermut
ataatsimiititaliarsuup uparuarsimavaa.
Otto Steenholdt, siunnersuuteqartoq, Atassut:
Kinaluunniit Kalaallit nunaanni najugaqartoq
utoqqalinersiuteqarnissamullu ukiumigut naammatitsisimasoq, pinngitsoorani
inuiaqatigiinniit aningaasanik pisartagaqalersussaavoq.
Siullermik. Aningaasat qaammammut
pisartakkat, tamanut assigiissapput, aappaqarneq najugaqateqarnerluunniit apeqqutaatinnagit.
Aappassaanik. Aapparisap suliffeqarneranit
utoqqalinersiuteqartup pisartagai sunnerneqassanngillat.
Taavalu pingajussaannik. Aningaasat
utoqqalinersiutit, sulinialulluni akissarsilaarnikkut, pinialulluni,
aalisarnialulluni sanaarsunniarluniluunniit akissarsianit
sunnerneqassanngillat, tassa imaappoq, ilanngaavigineqassanngillat.
Taama siunnersuuteqarpunga,
utoqqalinersiutilippassuit ilaatigut nunguutivillugit, utoqqalinersiutinnguinik
ilanngartuunneqartuartarmata. Kinaluunniit utoqqalisoq pissutsit qulaani
taaneqartut aallaavigalugit, uninngaannartitertariaqanngilaq imaluunniit
uninngaannartitertariaqanngillat. Neriuppunga siunnersuut Landsting-it
soqutigalugu oqallisigissagaa, landskarsimut akisuallaarnissarsua kisiat
oqallisiginagu.
Taanna ilassuteqarfigilaarlara. Uanga
kisermaassisuullunga Naalakkersuisuusuuguma allanik akerlilernertissaqarnanga,
aningaasarsiassaat tunniuttassagaluarpakka skat-imut akiliisinnagit
allamilluunniit qanoq saniatigut aningaasarsinialulaaraluarpata soqutiginagit.
Sulereersimammata sivisuumik inuiaqatigiinni ikiuisuullutik, qutsavigalugit
aningaasanik tunineqassapput. Skat-imut akiliutissaat imaluunniit
sulinialulaarsimaninnguanut akissarsilaaraangata nunguutivillugit
ilanngartuukkunnaarlugit.
Mikael Petersen, Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu
Suliffeqarfiutaannut Naalakkersuisoq:
Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnissamut
Ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaa malitseqartinniarlugu suliat
pillugit nassuiaat. Saqqummiutissavara.
Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnissamut
Ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaa quppernerpassualik 1996-imi
upernaakkut ataatsimiinnermi saqqummiunneqarpoq. Isumaliutissiissummi
isumaginninnikkut ingerlatsinermi immikkoortut pingaarnerit sisamat ukuusut:
ikiorsiissutit - utoqqarnik isumaginninneq - innarluutillit aammalu meeqqat
inuusuttullu - pillugit aaqqiissutissatut siunnersuutit allaaserineqarput,
ajornartorsiutit suussusersineqarlutik takussutissiorneqarlutillu.
Naalakkersuisut isumaliutissiissut
naammagisimaarlugu tiguaat, tamannalu tunngavigalugu oqaatigalugu
isumaliutissiissut isumassarsianik isumaginninnikkullu aaqqissuussinerup
siunissami ineriartortinneqarnissaanut ilusilerneqarnissaanullu
kaammattuutinik atorluarsinnaasunik amerlasuunik imaqartoq.
Ataatsimiititaliarsuup kaammattuutai piumasaqaatitut maannakkorpiaq
inaarutaasumik aalajangiiffigisassatut saneqqunneqarsinnaanngitsutullu
paasineqassanngillat. Ataatsimiititaliarsuup kaammattuutai pisortatigut
isumaginninnikkut aaqqissuussinerup qanoq iliorluni
ineriartorteqqinneqarnissaanut, taamalu ullutsinni atugassarititaasunut
naleqqussarlugulu siunissamullu piareersimaffiunerunissaanut,
isumaliutigilluaqqaarlugit eqqarsaatigilluaqqaarlugillu siunnersuutitut
Naalakkersuisut isigaat. Isumaliutissiissut imartoorujussuuvoq siunissamilu
sulinissamut tunngavissaqqissuulluni.
Ilanngullugu oqaatigineqarpoq
isumaliutissiissummi tunngaviusut pingaarnerit kaammattuutillu tigussaanerusut
qanoq iliorluni pitsaanerpaamik piviusunngortinneqarnissaat, piffissami
aggersumi sukumiisumik nalilersuiffigineqassasut. Tamanna tunngavigalugu
Naalakkersuisut malitseqartitsiniarluni sulineq aallartissavaat, tamatuma
inernerissallugu isumaginninnermut tunngasuni inatsisiliornikkut suliniutit tigussaasut.
Nassuiaammi Naalakkersuisut ullumikkut
saqqummiussaanni atuarneqarsinnaasutut sulineq tamanna aallartereerpoq.
Isumaliutissiissummi tunngaviusut
pingaarnerit ilagaat innuttaasut ataasiakkaat ataatsimut isigalugu, nammineersinnaanissamut
namminnerlu inuunerminnut akisussaassuseqarnissamut
piumassuseqalersinneqarnissaat. Tamanna Naalakkersuisut isumaqatigaat.
Isumaginninnikkut ikiorsiissutaasartut ataatsimut isigalugit
aallaaviusariaqarpoq, ikiorserneqartup pisortanit ikiorneqarani sapinngisamik
piaarnerpaamik imminut ikiorsinnaalernissaa, taamaalilluni pisortanit
ikiorserneqarneq tunngavimmigut tassaasariaqarluni utaqqiisaannaagallartumik
ikiorsiineq.
Taamaattumik Naalakkersuisut isumaqarput
malitseqartitsinissami Namminersornerullutik Oqartussat kommunillu akornanni
nammagassat suliassallu agguataarneqarnerisa misissueqqissaarfigineqarnissaat
pisariaqarluinnartoq, ilaatigut innuttaaqatitta assigiinngitsunik patsiseqarlutik
pisortanit ikiorserneqartariaqartut piviusumik suliniuteqarfigineqarnissaannut
kommunit suli piumassuseqarnerulernissaat qularnaarniarlugu, ilaatigullu
peqqussutitigut suliniutit, taakkulu aningaasatigut kommuninut aamma
Namminersornerullutik Oqartussanut kingunerisassaasa ataatsimut isigalugu pisariaqartumik
ataqatigiinnissaat qularnaarniarlugu.
Ajornartorsiutit paasinarsisinniarlugit
erseqqissumik assersuuteqalaarlanga. Nassuiaammi atuarneqarsinnaasutut
piginnaanngorsaaqqittarnermut aalajangersakkat atuutilersinneqarnissaannut
periarfissat piffissami aggersumi misissoqqissaarneqarlutillu
naliliivigineqartassapput. Aammattaaq isumaliutissiissummi tikkuarneqartutut
piginnaanngorsaaqqinnissamut aalajangersakkat atorluarsinnaasut siusinaartumik
pensionisiaqalersartut amerlanerulernissaagaluannut killileeqataasinnaapput.
Taamaakkaluartoq aalajangersakkat
atorluarsinnaasut pitsaasullu tamatigut naammanneq ajorput.
Piginnaanngorsaaqqinniarluni ullumikkut suliniutaasinnaasut pisortanit
ikiorsiissutit pillugit malittarisassat malillugit aallartinneqartarput.
Tamatumunnga aningaasartuutissat kommunimit matuneqartussaapput, pensioninulli
kommunit aningaasartuutaasa 90 %-ii Namminersornerullutik Oqartussanit
aningaasalersorneqartarlutik. Taamaammat piginnaanngorsaaqqinnissamut immikkut
suliniuteqarnissamut kommunit piumassuseqanngittarsinnaanerat, tassungalu
taarsiullugu siusinaartumik pensionisiaqalersitsiumasinnaanerat, takorlooruminarpoq.
Taamaattumik pissutsit tamakku taaneqareersutut sukumiinerusumik Naalakkersuisut
misissorniarpaat isumaginninnermut aningaasaliissutit kommuninit
atorluarumaneqarnerulersinnissaat siunertaralugu.
Nassuiaammi aamma atuarneqarsinnaavoq
utoqqaat innarluutillillu atugassarisaasa pitsaanerulersinneqarnissaannut
periarfissat, aammalu suliffiit sulerulunnanngitsut pilersinneqarnissaannut
periarfissat piginnaanngorsaaqqittarnermullu aalajangersakkat, pissutsinut
naapertuunnerusut atuutilersinneqarnissaat malitseqartitsinissami
salliutinniarneqarput.
Tamanna tunngavissaqartumik
Naalakkersuisuniit pingaarnersiuineruvoq. Ataatsimiititaliarsuup kaammattuutai
amerlasuut pitsaasullu inuiaqatigiit aningaasaqarniarnerat tunngavigalugu
ataatsikkut naammassineqarsinnaanngimmata erseqqippoq, soorlu tamanna aamma
isumaliutissiissutip saqqummiunneqarnerani oqaaseqartunit arlalinnit
malugeqquneqartoq. Taamaammat Naalakkersuisut pingaarnersiuisimapput.
Peqatigitillugu isumaginninnermut tunngasuni pitsanngoriaatit aningaasatigut
ingerlatsinermi tamarmiusumi pingaarnersiuinermut ilaasariaqarnerat
Naalakkersuisut arajutsisimanngilaat.
Malitseqartitsinerup ingerlaqqinnissaanni
ikiorsiissutit aammalu meeqqanut inuusuttunullu tunngasut pillugit
isumaliutissiissummi kaammattuutit Naalakkersuisunit salliutinneqassapput.
Suliassaqarfiit ataasiakkaat nassuiaammi
eqqartorneqartut maani oqaatiginagit pingaarnerit ilaat oqaatigissavakka:
Nassuiaammi ilaatigut tikkuarneqarpoq
aningaasaqarnikkut toqqaannartumik pitsanngoriaateqartitsisoqarsinnaasoq
pensionisiat tunngaviusumik aningaasartaasa ataatsimut isigalugit qaffanneqarnerisigut,
imaluunniit akileraartarnikkut inatsisiliornerni pensionisiallit pitsaanerusumik
ilanngaateqartinneqarsinnaanerannik atuutilersitsinikkut.
Suliniutissat aningaasatigut
toqqaannannginnerusut allat nassuiaammi aamma tikkuarneqarput, taakkununnga
ilanngullugit soorlu ineqarnermut tapiissutit pillugit malittarisassat
allanngortinneqarsinnaanerat, pensionisiat iluarsiissuteqarfiginerisigut
isertitanut killissarititaasut qaffanneqarsinnaanerat aammalu inummut tapiutit
pillugit malittarisassat allanngortinneqarsinnaanerat.
Kiisalu isumaliutissiissummi
tikkuarneqarput ukiut pensionisiaqalertarfiit, tassa uttoqqalinersiaqalertarnerup
aallartiffiit ukiut, 60-iniit 63-inut qaffanneqarsinnaanerat aammalu
angerlarsimaffimmi ikiortitut ilinniartitaanerup aallartinneqarsinnaanera.
Immikkoortut taakku ilaat siusinnerusukkut
maani Inatsisartuni oqaluuserineqareersimapput, soorlu pensionisiaqalernissamut
ukiunut killiliussap qaffanneqarnissaa. Isumaliutissiissutip inatsisartunut
saqqummiunneqarnerani aamma erseqqissarneqarpoq pensionisiat iluarsiissuteqarfiginerisigut
isertitanut killissarititaasut qaffanneqarnissaat kissaatigineqartoq. Taamaattumik
suliniutit utoqqaat pensionisiallillu atugassarisaannik
pitsaanerulersitsinissat isumaqatigiissutigineqarsinnaanissaat Naalakkersuisut
neriulluarfigaat. Naalakkersuisut 98-imi upernaakkut ataatsimiinnermi
peqqussutissatigut suliniutit saqqummiutissavaat.
Innarluutillit atugassarisaat eqqarsaatigalugit
Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnissamut Ataatsimiititaliarsuup kaammattuutigaa
innarluutillit pillugit peqqussut naapertorlugu aalajangiisinnaatitaaneq
kommuninut tunniunneqassasoq. Kommuninik iluarsaaqqinnermi
ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaata malitsigisaanik inatsisartut
ataatsimiinneranni matumani peqqussutissatut siunnersuummik
saqqummiussisoqassaaq, taanna malillugu kommunit misiligutinik - aamma
isumaginninnerup iluani suliassaqarfinni - aallartitsinissamut periarfissinneqassallutik.
Misiligutitut aaqqissuussinerni misilittakkat innarluutillit pillugit suliani
kommunit oqartussaaffimmik tigusisinnaanerisa isumaliutersuutigineqarnerani
ilaatinneqassapput.
Ilanngullugu Isumaginninnermik
Iluarsaaqqinnissamut Ataatsimiititaliarsuup kaammattuutigaa ilisimasanik
eqiteriffik tassungalu atatillugu iluaqusersuutaateqarfik, nunatsinni meeqqanut
inersimasunullu innarluutilinnut atugassiaq pilersinneqassasoq. Suliniutissaq
taanna innarluutilinnut taakkulu qanigisaannut pingaarutilerujussuussaaq
aammalu piffissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu inuit innarluutillit
pitsaanerusumik atugassaqartitaalernissaannut alloriarnerussalluni pingaartoq.
Meeqqanut inuusuttunullu
tunngassuteqartuni kaammattuutigineqarpoq tamanut tunngatillugu najukkani
ataasiakkaani pitsaaliuinermik suliniuteqarneq annertusarneqassasoq,
kaammattuutigineqarlunilu najukkani ataasiakkaani pitsaaliuilluni
suliniuteqarneq qitiusumit ataqatigiissaarneqarlunilu tapersersorneqassasoq.
Inatsisiliornerit atuuttut iluanni ilaqutariinnut meeqqanullu
siunnersuisarnerup pitsaanerusumik periarfissarsiuunneqarnissaa Naalakkersuisut
sulissutigissavaat.
Naalakkersuisut ilanngullugu
arajutsisimanngilaat ilaqutariit meeraqqortuut aningaasaqarniarnikkut
atugarisaat, matumani eqqarsaatigalugit ineqarnermut tapiissutit aamma
ineqarnermut meeqqanut tapiissutit. Ilaqutariit meeraqqortuut akunnattumik
qaffasissusilinnik isertitaqartartut aningaasaqarniarnikkut artukkersugaapput.
Ineqarnermut tapiissutisisinnaanngillat, meeqqat ulluunerani
meeqqerivinniitinneqartarnerannut tamakkiisumik akilerssuititaapput,
ineqarnermut meeqqanut tapiissutisiaat iluaqutaalaaginnartarput, inerneraali
ilaqutariit taakku meeraqqortuut annertuunik aningaasartuuteqartarnerat
namminnerlu atorsinnaasaat sinneruttut, soorlu nammineq atugassanut
ileqqaagassanullu, annikitsuaraasarlutik. Naalakkersuisut sulissutiginiarpaat
ikiorsiissutit taakku allanngortinneqarnissaannut periarfissat
misissorneqarnissaat, taamaalillutik ilaqutariit meeraqqortuut akunnattumillu qaffasissusilimmik
isertitaqartartut ullumikkornit atugarissaarnerulersinniarlugit.
Inatsisartunut ilaasortat arlallit
Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnissamut Ataatsimiititaliarsuup
isumaliutissiissutaata malitseqartinneqarnissaanut attuumassuteqartunik siunnersuuteqarsimapput.
Siunnersuutit saqqummiunneqarsimasut
kinguliini oqaaseqarfigissavakka.
Inatsisartunut ilaasortaq Otto Steenholdt
utoqqalinersiutit pillugit siunnersuuteqarpoq. Taamaalilluni Otto
Steenholdt-ip ilaatigut malittarisassat maannakkut atuuttut malillugit utoqqaat
piumassuseerutitinneqartarnerat malugeqquaa. Pensionisiat isertitat
tunngavigalugit iluarsiivigineqartarput, taamaattumik utoqqaat pensionisiamik
saniatigut isertitaqartartut mikinerusumik pensionisiaqartarput. Saniatigut
isertinneqarsinnaasut pensionisianut sunniuteqanngitsumik
qaffanneqarsinnaalerpata utoqqaat suli sulisinnaasut pitsaanerusunik
periarfissinneqassapput. Utoqqaalli pensionisiaannavimminnik inuussuteqartut
aningaasaqarnermikkut pitsanngoriaateqarfigineqassanngillat. Pensionisiallit
tamarmik pitsaanerusunik atugassaqalersitaanissaat Naalakkersuisut
pingaarnerutimmassuk pensionisialinnut atugassarititaasut pitsaanerulersinneqarnissaat
pillugu oqallinnissanut Otto Steenholdt-ip siunnersuutaa ilanngunneqassaaq.
Inatsisartunut ilaasortaq Malînánguaq M.
Mĝlgaard innarluutillit 60-iliigaangamik utoqqalinersiutilittut
pineqalersarnerisa atorunnaarsinneqarnissaanik siunnersuuteqarpoq. Inuit
innarluutillit 60-inik ukioqalernerannut killiliussap atorunnaarsinneqarnissaanik
Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnissamut Ataatsimiititaliarsuup
kaammattuuteqarnera Naalakkersuisut arajutsisimanngilaat. Maannakkut
oqartussaanerup agguataarnera atuuttoq malillugu 60-inik ukioqalernermut
killiliinerup atorunnaarsinneqarnerata nassatarissavaa suliassaqarfimmik
kommuninut tunniunneqarsimasumik Namminersornerullutik Oqartussat
tigusinissaat. Innarluutilinnut tunngasuni oqartussaanerup kommuninut
tunniunneqarneranut atatillugu oqartussaanermi ajornartorsiut taanna persuarsiutaanngitsumik
qaangerneqassaaq. Innarluutilinnut tunngasuni suliniutissat pillugit sulinerup
ingerlaqqinnissaani 60-inik ukioqalernermut killiliinerup atorunnaarsinneqarnissaata
kingunerisassai misissorneqarlutillu nalilerneqarumaarput. 98-imi ukiakkut
ataatsimiinnermut nassuiaammik immaqalu tassunga atatillugu peqqussutissatigut
suliniutinik saqqummiussisoqassaaq.
Inatsisartunut ilaasortaq Ruth Heilmann
napparsimasut innarluutillillu eqqarsaatigalugit talittarfinni niusarfinnik
ikisarfinnillu pilersitsisoqarnissaanik siunnersuuteqarpoq. Siunnersuut
akuersaarnartippara innuttaaqatittalu innarluutillit atugarisaasa
pitsaanerulersinneqarnissaannik suliaqarnermut ilanngunniarlugu.
Naggasiullugu oqaatigissavara
Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnissamut Ataatsimiititaliarsuup
isumaliutissiissutaanik malitseqartitsiniarluni sulineq taaneqareersutut
annertoorujussuussammat. Sulineq kommuninik iluarsaaqqinnermi
ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaanik malitseqartitsiniarluni
sulinermut ingerlareersumut ataqatigiissaarneqassaaq, aammalu suleqatigineqarsinnaasut
naleqquttut allat suleqatigineqassallutik, ilaatigut Namminersornerullutik
Oqartussani pisortaqarfiit susassaqartut, KANUKOKA aammalu suliniaqatigiiffiit
assigiinngitsut.
Taamatut oqaaseqarlunga nassuiaat
Inatsisartunut akuersortumik oqaluuserisassanngortippara.
Laannguaq Lynge, Siumup oqaaseqartua:
Isumaginninnermik iluarsaaqqinnissamik
ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaa malitseqartinniarlugit suliat
pillugit nassuiaammut Siumuminngaannik ima oqaaseqassaagut.
Isumaginninnermik iluarsaaqqinnissamik
ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaata qanoq sutigullu
malitseqartinneqarluni
suliareqqinnissaanut Inunnik isumaginninnermut Naalakkersuisup nassuiaataa
tigusimavarput. Siumumi taama ersaritsigisumik pilersaarutinik saqqummiussisoqarsinnaanera
nuannaarutigaarput.
Maluginiarparput nassuiaammi ersarissumik
piffissap qanoq ilineratigut sulianullu assigiinngitsunut sunut
saqqummiussiffissatut erseqqissaatitalinnik immikkoortiterneqarsimanera.
Ilanngullugulu aamma maluginiarparput
KANUKOKA qanimut suleqatigineqartussaasoq tamannalu Siumumit
pissusissamisoorluinnartutut avaqqunneqarsinnaanngitsutullu isigaarput, tassami
ulluinnarni inunnik isumaginninneq kommunini ingerlanneqartoq Inatsisartuni
ikiuinermut inatsisiliaasut malillugit ingerlanneqartuummat, kommunit
paaseqatigalugit sulisoqarnissaa Siumumiit qitiulluinnartutut
isigiuarsimavarput.
Taamatullu Namminersornerullutik
Oqartussat iluanni pisortaqarfiit allat sulianut assigiinngitsunut
attuumassuteqarsinnaasut peqatigilluinnarlugit, sulisoqarnissaa Siumumiit
tapersersoqaarput pissusissamisoortutullu isigalugu.
Naalakkersuisup piffissami aggersumi
suliassaqarfiit assigiinngitsut arfinillit siunnersuusiorfiginiarlugit
nassuiaammi ilisimatitissutigisai, Siumumiit tulleriinnerisigut
isumaqataaffigaavut.
Siullertut taaneqarsimasoq
isumaginninnikkut sulianik naammagittaalliuuteqartarnerup pisariillisaaffigineqarnissaata
peqqussutittassaata 1998-mi upernaakkut siunnersuuteqarfigineqarniarnera
iluarisimaarparput. Tassami massakkutut sivisuallaamik inuit akissutissanik
utaqqisariaqartarnerat "pisariaqanngitsumik"
allaffissornerusujussuup kinguneriinnarpaa.
Aappassaattut pensionisiallit atugarisaasa
sutigut pitsanngorsaaffigineqarnissaanut misissuinissap piaartumik
aallartinneqarnissaanik Naalakkersuisup pilersaaruteqarnera upernaamullu
ataatsimiinnissami saqqummiussisoqarniarnera Siumumiit suleqataaffigissallugu
piareersimaffigaarput, Siumumiit utoqqalinersiatigut pitsanngorsaatissatut
periarfissat arlaliusut soqutigalugit, naammassisaqarfigalugillu
aaqqiivigineqarnissaannut piffissanngorsoraarput. Pitsanngorsaataasussatut
siunnersuutissatut saqqummiussassat arlaannaalluunniit aallaavigalugu aalajangertoqassappat siunissami utoqqaat
utoqqalinersiamikkut atugarisaat pitsanngoriaateqalissasut Siumumiit
isumaqarpugut.
Aammattaaq utoqqaat nipaata tamatumani
suleqataatinniarneqarnera iluarisimaarparput, nuannaarutigalugulu Siumumiit
maluginiarparput ukiuni kingulliunerusuni malunnarluartumik utoqqartatta
atugarisamikkut pineqarnertik pingaartillugit sunniuteqaqataaffigerusullugillu
oqaloqataallualersimammata.
Utoqqaat isumagineqarnerannut atatillugu
isumaliutissiissutip malitsigisassaanik suleqqinnissami aammattaaq utoqqaat,
ulluinnarni kiserliortuunnginnissaat pingaartillugu sukisaarsartarfeqarsinnaanerinut
soqutigisaminnillu sullivigisinnaasaminnik periarfissaqartinneqarnissaat aamma
Siumumiit pingaartillugu eqqaamaneqassasoq inassutigissavarput.
Utoqqaat siusinaartumillu pensiuunisiallit
ulluinnarni sullinneqarneranni qitiulluinnartartut, angerlarsimaffinni ikiortit
suli ukiorpassuarni aamma pisariaqartinneqarumaartut taakkua ilinniartitaasalernissaannik pilersaaruteqarneq
pisariaqarluinnartutut Siumumiit isumaqarfigaarput assullu taperserlugu.
Utoqqarnullu tunngassuteqartut pillugit
peqqussutissamik 1998-mi upernaakkut saqqummiussisoqalersaarnera Siumumiit
suleqataaffigissavarput.
Pingajussaattut. Innarluutilinnut tunngasuni
suliniutit pillugit aamma taamatut Inatsisartut ukiakkut 1998-mi
ataatsimiinnissaanni ilisimatitisissuteqaqqittoqarniarnera Siumumiit sukumiisumik
pissasoq naatsorsuutigilluinnarparput. Peqqussutissat innarluutilinnut
isumaginninnermi atuutilersussat aamma ukiakkut 1998-mi saqqummiunniarneqarmata
naleqquttunngorsaanissamik imaqartussaammata Siumumiit pissangalluta
soqutiginartissaqalugillu saqqummiunneqarnissaat utaqqissavarput.
Innarluutillit sullinneqarnerata
kommuninit tamakkiisumik tiguneqarnissaannut atatillugu pilersaarusiorluakkamik
KANUKOKA-lu suleqatigilluinnarlugu pissasoq Siumumiit inassutigissavarput.
Isumaliutissiissummi innarluutillit
60-leereersimasut ingerlaannartumik utoqqalinersiutaannalittut isigineqartarsimanerat
ulloq manna tikillugu, taamaattoqarnera qimanniarneqartoq, Siumumiit
isumaqatigeqaarput. Tassami innarluutilik immikkut atortoqartariaqartilluni
imaluunniit angalaniarnermut ajornartorsiuteqarsimaguni, utoqqalinersialimmut
peqqissumut naleqqiulluni assigiinngitsutigut pisariaqartitsinerusinnaanera
kialluunniit nalunngilaa.
Innarluutillit avatangiisimikkut
atugarisaat pitsaanerulersittariaqartut Siumumit isumaqarpugut. Tassani
eqqarsaatigalugu angerlarsimaffigisaminni, sumiluunniit innarluutillit
orniguffigisinnaasaanni, suliffeqarfinni innarluutilinnut
orniguffigiuminarsaanertigut allatigullu
innarluuteqarneq apeqqutaatinnagu najuuffigineqarsinnaalersitsinertigut.
Pisariaqartuassaaq innarluutillit ilaasa
paaqqinnittarfinniittariaqartarnissaat. Siumumit isumaqarpugut
innarluutilinnik paaqqinnittarfiit qanoq innarluuteqarneq, aammalu sumiinneq
najoqqutaralugit aaqqissuunneqartariaqartut. Tassunga atatillugu
paaqqinniffiit angisoorsuit pilerinartuunngitsut Siumumit isumaqarpugut. Taamaattumik
tamakkunatigut aamma sumiiffinni naleqqussakkanik sanaartortoqarsinnaanera
suleqqinnissami isumaliutigineqassasoq Siumup pingaartippaa.
1998-mi ukiakkut sulianut tunngatillugu
ilisimatitsinissaq peqqussutissanillu saqqummiussinissaq Siumumit
suleqataaffigiumaarparput.
Sisamassaattut saqqummiunneqarpoq.
Ilisimasanik eqiteriffimmik iluaqusersuutaateqarfimmillu pilersitsinissamik
suliniutit tamakkiisumik Siumumiit tapersersornarteqaavut. Tassami innarluutilinnik
sullissinermi moderniusumi sukkasuumik pitsaasumillu sullissinissamut
sakkugissallugit pilersaarutit taamaattut pisariaqarluinnartuulersimasut
Siumumiit isumaqarfigaavut.
Tallimassaattut.
Piginnaanngorsaqqittarnermut tunngassuteqartunik naalakkersuisut aalajangersagaliorniarnerat
suliffinnillu sulerulunnaanngitsunik suliffeqartitsisarnermut atatillugu
maleruagassanik erseqqinnerusunik suliaqarniarnerat Siumumiit taperserparput.
Tassami Siumup inunnik isumaginninnermi politikkikkut anguniagassatut
qitiutilluinnarmagu inuk napparsimanngitsoq
imminut pilersorsinnaasariaqartoq. Taamaattumik piginnaanngorsaqqittarnissamut
periarfissiinissamik aalajangersagaqalernissaa Siumumiit
isumaqatigilluinnarparput.
Arfinilissaannik. Meeqqanut inuusuttunullu
tunngatillugu Naalakkersuisut salliutitsiniarmata Siumup
isumaqatigilluinnarpai. Tassami ukiuni kingullerni inuusuttuaqqat allaat
suliffissaaleqinermik annertuumik eqqorneqartalersimanerat
takornartaajunnaarpoq. Inuusuttuaqqat atuarfimmiit anisut
ingerlariaqqinngitsoortullu annertuunik inuttut ajornartorsiuteqalertarput.
Taamaattumik Siumumit isumaqarpugut, Naalakkersuisut kommuninik
suleqateqarlutik pinaveersaartitsinermullu sulisunik qanimut suleqateqarlutik
taamatut ajornartorsiulersimasut piaartumik qanoq iliuuseqarfigineqarnissaat
aallartittariaqaraat.
Ilaqutariit meeraqqortuut atugarisamikkut
qanoq inissisimanerat naalakkersuisut pingaartillugu qanoq
pitsanngorsaaffigineqarnissaanik pimoorullugu qanoq iliuuseqarnialernerat
Siumumiit maluginiarlugu taperserparput. Tassami assersuutigalugu ukiuni arlaqaleqisuni illumut tapiiffigineqrsinnaanermut
isertitatigut killigititaasoq naleqqukkunnaartutut nalilerneqartarsimasoq
pillugu Naalakkersuisut piffissami qanittumi aalajangiiffigineqrsinnaasunik
qanoq iliuuseqarniarnerminnik nalunaaruteqarnerat Siumup
isumaqatigilluinnarpaa.
Taamaaliornissami minnerunngitsumik
ilaqutariit akunnattumik isertitallit atugarisaasa erseqqissumik
pitsanngoriaateqartinneqarnissaannik suliniuteqarneq Naalakkersuisunit
pimoorunneqartoq Siumup maluginiarluinnarpaa.
Taama oqaaseqarluta Siumumiit
suleqataaqqinnissatsinnut qilanaarluta Naalakkersuisut Inunnik
isumaginninnermik iluarsaaqqinnissamut ataatsimiititaliarsuup
isumaliutissiissutaata malitseqartinneqarnissaannik nassuiaataat ersarissoq tusaatissatut
tiguarput.
Jakob
Sivertsen, Atassutip oqaaseqartua:
Inunnik
isumaginninnermik iluarsaaqqinnissamut ataatsimiititaliarsuup
isumaliutissiissutaa upernaaq Inatsisartunut saqqummiunneqartoq malitseqartinniarlugu
suliat pillugit nassuiaat Atassut-miit imatut oqaaseqarfiginiarparput:
Nunatsinni
inunnik isumaginninnermut tunngasut ukiuni kingullerni innuttaasunit
annertuumik naammagittaalliuutigineqartartut nalunngilagut, pingaartumik
innarluutilinnut, utoqqarnut, meeqqanut, inuusuttunut kiisalu
suliffissaqanngitsut ikiorserneqartarnerannut tunngassuteqartut
eqqarsaatigalugit.
Inunnik
isumaginninnermik iluarsaaqqinnissamut ataatsimiititaliarsuup ukiut marluk
suliarujussuarmik sulereerluni ataatsimiinnerpassuit angalasarnerpassuillu
aqqusaareerlugit suliamik pissanganartumik, innuttaasunillu soqutigineqaqisumik
malinnaaffigineqaqisumillu isumaliutissiissummik upernaaq Inatsisartut
ataatsimiinneranni saqqummiussamut tunngatillugu, partiinit inunnik
isumaginninnermut tunngasunik pitsanngorsaatissatut innersuussutigineqartut
soorlu meeqqanut, inuusuttunut, innarluutilinnut, utoqqarnut kiisalu
suliffissaarunnermi ikiorsiissutaasartut eqqarsaatigalugit, Inatsisartut ukiaq
manna ataatsimiinneranni aaqqiiniutissanik saqqummiussisoqannginnera
Atassut-mit assut pakatsissutigigatsigu.
Tassami
inunnik isumaginninnermik iluarsaaqqinnissamut ataatsimiititaliarsuup
pilersinneqarnerani siunertarineqarmat, ukiaq manna Inatsisartut ataatsimiinneranni
inunnik isumaginninnermut tunngassuteqartut piaartumillu
aaqqiissuteqarfigineqartariaqartut tulleriiaarinikkut aningaasaliiffiginiarneqassasut,
kisianni taamatut pisoqanngilaq, aatsaallu 1999-imi Inatsisartut aningaasanut
inatsisissaanni iluarsiissutissatut aningaasaliinissat
pisariaqartinneqarnerpaat tulleriiaarinikkut piviusunngortinneqarnissaat
Naalakkersuisunit siunnerfigineqarpoq.
Kinguartitsisariaqarnermut
Naalakkersuisut tunngavilersuutaat Atassut-mit paasilluarsinnaavarput, pingaartumik
inatisisitigut peqqussutitigullu allannguutissatut siunnerfiit partiinit
isumaqatigiissutigineqartut, Inatsisartut upernaaq ataatsimeereernerisa
kingorna Inunnik isumaginninnermik naalakkersuisoqarfimmiit
suliarineqarsimanatillu aningaasatigut kingunerisassaat nalilersoqqaarneqarsimanngillat
Inatsisartunit isummerfigisassanngorlugit, tamanna Atassut-mit assut
oqareernertitut ajuusaarnartutut tikkuarusupparput.
Atassut-mit
Inatsisartuni suleqataanitsinni suliat suulluunniit pingaartumik inunnik isumaginninnermut
tunngasut, inatsisit peqqussutillu aningaasanik kinguneqartussat
peqqissaartumik suliarineqartarnissaat pingaartikkatsigik
kinguartitsisariaqarneq naak mamaakkaluartoq akuersaarallassavarput.
Inunnik
isumaginninnermik iluarsaaqqinnissamut ataatsimiititaliarsuup
isumaliutissiissutaa upernaaq Inatsisartunut saqqummiunneqartoq
malitseqartinniarlugu suliniutit pillugit Naalakkersuisut nassuiaammik
saqqummiussaqaqqinnerat Atassut-miit qujarupparput, suliniutit tigussaanerusut
piviusunngortinniarlugit nalilersuinissaq peqataaffigiumagatsigu
suleqataaffigissallugulu. Naalakkersuisut oqaatigaat inatsisiliornikkut
aaqqiinissat tigussaasut aallartinneqartut, Atassut-miit piumasarissavarput
kinguarsaaqqinnissaq pinaveersaarluinnartariaqartoq.
Matumuuna
Atassut-miit oqaatigissavarput inunnik ikiorsiissarnermi inatsiserparujussuit,
maleruagassarpassuit, kaajallaasitarpassuillu sulisunit
paasiuminaatsinneqartarnerat peqqutaallutik, inuit ikiorserniakkat eqqortumik
ikiorserneqartarnissaat assorsuaq pisarissersortarpaat, tamakku peqqutaallutik
ingerlatsinermut aningaasarpassuit atorneqartarput, aammalu tamakku
pisooqataasarput, meeqqat, inuusuttut, utoqqartagut, minnerunngitsumillu
innarluutillit nalinginnaasumillu ikiorsertariaqartut assigiinngitsunik
ikiorserneqartarnerannut, naak tamanna peqqussutip siunertarinngikkaluaraat.
Atassut-miit
kaammattuutigaarput, inatsisit, peqqussutit, kaajallaasitallu
paasiuminarsarneqarnissaat Naalakkersuisunit eqqumaffigissagaat, tamatuma
innuttaasut assigiinnerusumik ikiorserneqartarnissaat kingunerissammagu.
Atassut-miit
maluginiarparput inunnik isumaginninnermut tunngassuteqartut
aaqqissuussiffiginiarneranni Namminersornerullutik Oqartussat kommunillu
akornanni nammagassat suliassallu agguataarneqartarnerat pillugit
Naalakkersuisunit eqqumaffiginiarneqartoq, tamannalu Atassut-miit
taperserparput, tamatuma inuit ikiorsertariaqalersartut aningaasatigut
nammagassartaat kimit pisussaaffigineqarnersut erseqqissarneqartariaqarmata,
inatsisinik pisussaaffiliigaanni aamma nalorninaatsumik aningaasatigut
nammagassartaat qulakkeerneqartariaqarmata.
Atassut-miittaaq
maluginiagaarput ikiorsertariaqalersimasunut piginnaanngorsaaqqittarnermut
malittarisassat aalajangersakkallu periarfissarititaasa nalilersoqqinneqarnissat
Naalakkersuisunit sulissutigineqarmat Atassut-miit tapersersorluinnarparput.
Naalakkersuisoq ilumoorluinnarpoq nunatsinni siusinaartumik
pensionisiaqalersartut malunnartumik amerliartortut oqaatigimmagu.
Tassunga
tunngatillugu Atassut-miit erseqqissassavarput siusinaartumik
pensionisiaqalersartut piginnaassusaat pisinnaasaallu
assigiinngitsorujussuusarmata. Ilaat piginnaanngorsarneqarnermikkut
suliffissanillu piginnaasaminnut naleqquttunik innersuunneqartartuugunik
nammineq napatilluarsinnaagaluartut, periarfissaqannginnertik peqqutigalugu
pensionisiannguatik kisiisa isumalluutigilersarpaat, aammalu ilaqartarput
allatut ajornartumik piginnaanngorsarneqaraluarunilluunniit
sulilersinneqarsinnaanngitsunik, tamakku aamma eqqumaffigineqarluinnartut
Atassut-miit kaammattuutigaarput.
Atassut-miit isumaqarpugut siusinaartumik
pensionisiaqalersartut innarluutillillu pisinnaasaannut naleqquttunik
suliffissaqartinniarneqartarnissaat iternga tikillugu nunatsinni suliniutigineqartariaqartoq,
innarluutillit ullut tamaasa inuit akornanni peqataasarnertik
suleqataasarnertillu annertuumik timikkut anersaakkullu nakussassaatigisaraat
nalunnginnatsigit.
Matumuuna Naalakkersuisut siusinaartumik
pensionisiaqalersartut piginnaanngorsaqqinneqartarnerannut malittarisassat
qulaarlugit misissorniarmassuk, tamatumani suliffeqarsinnaanissaat
anguniarlugit, Atassut-miit qujarullugu tiguarput, neriulluta
angusaqarfigineqarsinnaajumaartoq.
Naalakkersuisut saqqummiussaminni oqaatigaat,
siusinaartumik pensionisialinnut aningaasartuutit 90%-ii angullugit
Namminersornerullutik Oqartussat akilertarmassuk, kommunit piginnaanngorsaaqqittarnissamut
suliniutit tunuarsimaarfigisaraat, kiisalu pensionisiaqalersitsiumanerusartut
saqqummiussami oqaatigineqarpoq. Tamanna ilumooqqissaanngimmat Atassut-miit
tikkuarusupparput.
Inatsisartuni ilaasortaasut amerlanersaat
aamma kommunimut ilaasortaammata nalunngilluinnarpaat, siusinaartumik
pensionisiaqartitsilertarneq kommunini inunnik isumaginninnikkut ataatsimiititaliat
pensionisiaqartitsiniaannarlutik aalajangiiffigisaraat taamaaliorneq kommunimut
akikinnerummat, tamanna eqqunngilaq.
Siusinaartumik pensionisiaqarniartoq
tamatigut qinnuteqarnissamut immersugassaq immersortarpaa, immersugarlu
tunngavigalugu qinnuteqartoq tamatigut nakorsamit misissoqqissaarneqartarpoq
paasiniarlugu ilumut imminut ilaquttaminullu tamakkiisumik
pilersuisinnaajunnaarsimanersoq. Nakorsat naliliinerat tunngavigalugu
kommunimi inunnik isumaginninnikkut ataatsimiititaliaq peqqissaartumik
naliliisarpoq, pensionisiaqartitsiniaannarneq toqqammaviginagu.
Atassut-miit ilisimavarput nalunagulu,
siusinaartumik pensionisiaqalersartunut piginnaanngorsaaqqinniarluni
suliniutaasinaasut pisortat ikiorsiisutit pillugit malittarisassat malillugit
aallartinneqarsinnaammata, taamaakkaluartoq ataavartumik
piginnaanngorsaaqqittarnerni kommunit kisimiillutik aningaasatigut,
sulisoqarnikkut atortutigullu isumagisassat tamaasa nukissaqarfigineq
ajorpaat, pingaartumik kommunit aningaasatigut ajornartorsiuteqartut tamatumani
eqqarsaatigalugit. Taamaattumik kommunit siusinaartumik pensionisialinnut
piginnaanngorsaaqqinniarlutik piumassuseqanngittarnerannik saqqummiussami
oqaatigineqartoq eqqoqqissaartumik tunngaveqanngilaq.
Inunnik isumaginninnermik
iluarsaaqqinnissamut ataatsimiititaliarsuup innersuussutai malitseqartinniarlugit
Naalakkersuisut salliutitassatut pitsanngorsaaffiginiagaat, soorlu
nalinginnaasumik ikiorsiissutit kiisalu meeqqanut inuusuttunullu tunngasut,
Atassut-miit nalilersorluareerlugit tulleriiaarlugit oqaaseqarfigissavagut.
1. Pisortanit ikiorsiissutit.
Atassut-miit pingaartitaraarput
innuttaasut kikkulluunniit peqqissut sulisinnaasut sulinermikkut imminnut
ikiorlutillu napatinnissaat, inummut kimulluunniit nammineersinnaaneq
peqqinnarnerpaajummat. inuit peqqissut sulisinnaasuugaluit
suliffissaqannginneq peqqutigalugu allatut ajornartumik pisortanit
ikiorserneqartariaqartarput, tamanna inummut peqqissumut sulisinnaasumullu
peqqinnartuunngilaq.
Matumuuna Atassut-miit piumasarissavarput
inuit pisortanit ikiorserneqartariaqalersartut sapinngisamik
suliffissaqarnissaat suliassanik sallerpaatinneqartariaqartut, aatsaallu
allatut ajornavikkaangat pisortanit ikiorserneqartarnissaat pisassasoq.
2. Annertussusileriikkanik ikiorsiissutit.
Annertuussusileriikkanik ikiorsiissutit,
kiisalu pisortanit ikiorsiissutit nunatsinni innuttaasut akornanni
assigiinngitsumik ikiorsiisarnermik kinguneqartartut Atassut-miit
arlaleriarluta uparuartarparput. Matumuuna piumasareqqissavarput nunatsinni
innuttaasut assigiimmik ikiorserneqartarnissaat anguniarlugu
annertussusilerikkanik ikiorsiissutit atorunnaarsineqassasut. Tassunga
tunngatillugu Atassut-miit erseqqissassavarput inuit ikiorserneqarnissamik
pisariaqartitsisut inuiaqatigiit pisussaaffigimmassuk.
Pisariaqartitsineq malillugu ikiorsiineq
inunnut ataasiakkaanut minnerunngitsumillu ilaqutariinnut assut
pingaaruteqarpoq, inuit nammineersinnaaqqilernissaat tamatumani
tunngavigineqartarmat, taamaattumik pisariaqartitsineq malillugu
ikiorsiinissamut inuup peqatigiiffimmi kattuffimmiluunniit sumi ilaasortaanera
apeqqutaatinneqartariaqanngilaq.
3. Meeqqanut ikiorsiissutit.
Atassut-miit erseqqissassavarput meeqqat inuusuttullu
siunissarigatsigik, taamaattumik pitsaasumik ilinniartitaallutillu
atugassaqartitaanissaat Atassut-miit suleqataaffigisimavarput suleqataaffigiuassallugulu,
kiisalu erseqqissaatigissavarput, angajoqqaat tassaammata meeqqaminnut
pitsaasumik atugassaqartitsillutillu meeqqat ineriartorneranni
perorsaasuusussat.
Ajuusaarnaraluartumik ullumikkut
meerannguit angajoqqaaminniit qimagutitinneqarlutik pisortanit ikiorneqarlutik
isumagisassanngortinneqartartut amerligaluttuinnartut nalunngilarput, tamatumani
meerannguit angajoqqaaminniit paarinerlunneqartarnerat peqqutitut ilaasarpoq,
naak angajoqqaat meeqqat peroriartorneranni sutigut tamatigut
akisussaagaluartut.
Atassut-miit isumaqarpugut ullumikkut
meeqqat angajoqqaaminnit qimagutitinneqartarnerannut malittarisassat
erseqqissarnerusariaqartut, soorlu angajoqqaat meeqqaminnik perorsaaniarnerminni
imaluunniit ulluinnarni inuuniarnerminni ajornartorsiuteqarsimappata, taava
siunnersorneqartariaqarput meeqqat angajoqqaaminnut utertinneqaqqinnissaat siunertaralugu.
Ullumikkut taamaaliortoqartaraluarpoq kisianni tamakkiisuunngitsumik.
Taamattumik siunissaq ungasinnerusoq
eqqarsaatigalugu meerannguit pisortanit isumagisaannik
paarisassanngortinneqartarnerannut malittarisassat erseqqissarneqartariaqarput,
tamatumani meeqqat angajoqqaaminnut uterteqqinneqartarnissaat siunertaralugu.
4. Inuusuttunut tunngasut.
Atassut-miit malinnaaffigaarput,
Namminersornerullutik Oqartussat kommunillu peqatigiillutik, inuusuttunnguit
suliassaqartinniarlugit ilungersorlutik suliniarnertik aallartissimammassuk,
soorlu aningaasat inunnik isumaginninnermut atorneqartartut ilat inuusuttut
suliffissaqartinniarlugit atorneqartalersimanerat kinguneqarluartoq
nalunngikkipput, tassungaannarli killissanngilagut ingerlaqqittariaqarpugut.
Atassut-miit piumasarissavarput, kommunit
Namminersornerullutillu Oqartussat suliassat nammagassallu
agguataarneqartarnerat pillugit isumaqatiginninniarnerannut ilanngullugu
inuusuttunnguit suliffissaqannginnertik peqqutigalugu pisortanit
ikiorserneqartariaqalersartut suliffissaqartinniarlugit malittarisassat
erseqqissarneqassasut, soorlu suliffissaqannginnerup nalaani
pikkorissarfigisinnaasaannik ilinniarfigisinnaasaannilluunniit
periarfissiuunneqartarnissat siunertaralugu, suliffissaqannginneq peqqutigalugu
inuusuttunnguit innuttaasunit atorfissaqartinneqannginnermik
utaqqiinnalernermillu misigisimaleqqunagit.
5. Innarluutilinnut tunngasut.
Timimikkut innarluutillit
innuttaaqataasutut allatuulli inuit akornanni inooqataanissaminnut
periarfissaqartitaajuarnissaat eqqumaffigilluinnartariaqarpoq, timikkut
innarluuteqarneq peqqutigalugu inunnit allanit immikkoortinneqartutut
misigismaleqqunagit.
Matumuuna Naalakkersuisut innarluutillit
pillugit peqqussut malillugu aalajangiisinnaatitaanerup kommuninut
nuunneqarsinnaanissaa eqqarsaatigalugu, kommunit misiligutinik isumaginninnerup
iluani suliassaqarfinni aallartitsinissamut periarfissineeqarnissaat
nassuiaammi oqaatigaatigineqarpoq siunissami innarluutilinnik sullissinerup
kommunimut nuunneqarsinnaanera siunertaralugu. Matumuuna Atassut-miit
misiliinissaq qanoq inerneqarsinnaanissaa pissangalluta utaqqissavarput,
tamatuma kingorna inaarutaasumik isummersinnaajumaaratta.
Atassut-miit maluginiarparput nunatsinni
meeqqat, inuusuttut inersimasullu innarluutillit pitsaanerusumik
isumagineqarnissaat atugassaqartitaanissaallu eqqarsaatigalugit ilisimasanik
eqiteruffimmik Naalakkersuisut suliniuteqarmata Atassut-miit tamakkiisumik
tapersersoratsigit, paasissutissat takussutissallu erseqqissut eqqortumik
pilersaarusiornissamut, ikiorsiinissamut aningaasaliinissamullu
taamaaliornissaq pisariaqarluinnarmat.
6. Meeqqanut inuusuttunullu pitsaaliuneq,
eqqarsaatigalugu najukkani ataasiakkaani suliniuteqarnerup
annertusarneqarnissaanik Naalakkersuisut siunnerfeqarnerat Atassut-miit
taperseqaarput, ullumikkut meerannguit inuusuttunnguillu akornanni
takursartakkat tusartakkallu eqqarsaatigalugit taamaaliornissaq
tunngavissaqarluinnarmat, kiisalu qitiusumiit ataqatigiissaarinissaq suliniutinullu
tapersersuinissaq pingaartinneqarmat Atassut-miit malinnaaffigissavarput
suleqataaffigissallugulu.
Siornatigut kommunini
pinaveersaartitsinermut siunnersortitut pikkorissartinneqartartut annertunerusumik
iluaqutiginiarneqarsimannginnerat Atassut-miit ajuusaarnartutut
tikkuarusupparput, tamatumani qitiusumiit ataqatigiissaarisoqannginnera
suliniutinullu aningaasat atugassat qularnaarneqarsimannginnerat tamatumani
peqqutaasoq takusinnaavarput. Matumuuna Atassut-miit piumasarissavarput pinaveersartitsinermi
suliniarnerup siamasinnerulernissaanik suliniuteqaqqilernerup aningaasanut
tunngasortai isumannaarniaqqullugit, meeqqat inuusuttullu akornanni
pinaveersaartitsinissaq qanoq pisariaqartigisoq ullumikkut nalunnginnatsigu.
Siunissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu
imigassamik, ikiaroornartumik, nappaatinik tunillannartunik,
minnerunngitsumillu imminoortarnermik nunatsinni pinaveersaartitsinissaq
pimoorullugu aallartinneqartariaqarpoq, tamatumanilu meeqqat sallerpaatillugit
ajornartorsiutinik assigiinngitsunik paasitinniartariaqarput ajornartorsiutinik
atuilersinnagit. paasititsiniaaneq kingunilimmik angusaqarfigineqassappat
tamatumani atuarfik, angajoqqaat, suliffeqarfinni qullersat, soorlu politiit,
nakorsat, ajoqit, palasit, inunnik isumaginninnermik suliallit il.il. atuarfik
aqqutigalugu pinaveersaartitsinermi suleqataasariaqarput.
Nalunngilarput inuit ajornartorsiutinut
pulareersut pinaveersaartinniarneqarnerat nukipparujussuit aningaasarpassuillu
atorlugit aatsaat angusaqarfigineqarsinnaasarmat, taamaattumik kingusinaannginnermi
suliniuteqranissaq Atassut-miit assut pingaartipparput.
7. Tapiissutit assigiingitsut.
Ullumikkut ilaqutariit meeraqqortuut
akunnattumik isertitaqartartut aningaasaqarniarnikkut annertuumik artukkersugaapput,
soorlu aappariit SIK-p isumaqatigiissutai malillugit aningaasarsiaqarsimagunik,
ineqarnermut tapiissutinik kiisalu meeqqanut tapiissutinik (bĝrnetilskud) aamma
pisinnaanngillat, taakku saniatigut meeqqerivinnut annertoorujussuarmik akiliisarput,
taamaalillutik ulluinnarni inuuniarnerminnut aningaasat atugassaat
nungunneqareertarlutik.
Matumuuna Naalakkersuisut meeqqanut
tapeeriaatsit allanngortinniarmatigit Atassut-miit ilungersortunik
nalilersueqataallutalu suleqataanissarput matumuuna oqaatigissavarput, meeqqanut
tapeeriaatsit allanngortinneqarnerisigut ilaqutariit meeraqqortuut
ullumikkornit aningaasatigut atugarissaarnerulernissaat kingunerisussaagaa
takusinnaagatsigu.
Naggataatigut Inatsisartunut ilaasortat
siunnersuutaat oqaaseqarfigissavagut, siullermik Ruth Heilmann napparsimasut
innarluutillillu eqqarsaatigalugit talittarfinnik, niusarfinnik ikisarfinnillu
pilersitsisoqarnissaanik siunnersuuteqarpoq, siunnersuummut tunngatillugu
Naalakkersuisup erseqqissoq akissuteqaataa Atassut-miit tusaatissatut
tiguarput.
Inatsisartunut ilaasortaq Maliinannguaq
Marcussen Mĝlgaard innarluutillit 60-liigaangamik utoqqalinersiutilittut
pineqalersarnerisa atorunnaarsinneqarnissaanik siunnersuuteqarpoq.
Siunnersuummut tunngatillugu Atassut-miit oqaatigissavarput,
siunnersuutigineqartutuut Inunnik isumaginninnermut ataatsimiititaliarsuaq
isummiussaqareersimammat annertunerusumik oqaaseqarfiginagu, Naalakkersuisup
siunnersuummut akissuteqaataa tusaatissatut tiguarput.
Kiisalu Inatsisartunut Folketingimullu
ilaasortaq Otto Steenholdt-ip utoqqaat atugarisaat pillugit pingasoqiusanik
siunnersuuteqarpoq. Siunnersuuteqartup tunngavilersuutai erseqqimmata
ataatsimoortillugit Atassut-miit oqaaseqarfigissavagut.
Atassut-miit aallaqqaammut
erseqqissassavarput, inuit utoqqaaviilluunniit peqqissut sulisinnaasullu
namminneq aalajangersinnaasariaqarpaat qaqugu soraarninngornissartik. Inuk
peqqissoq sulisinnaasoq, piumassuseqartoq suliinnarsinnaasariaqarpoq inuup
nammineersinnaanera ataqqineqartariaqarmat. Ullumikkut inuit pingaartumillu
utoqqaat amerlavallaaqaat suliinnarnissaminnik nukissaqartut
piumassuseqartullu suliffimminnit tunuartiinnarneqartartut. Utoqqaat
pisinnaasut piumassuseqartullu suliinnarsinnaanissaat inuiaqatigiit atorfissaqartippaat,
soorlu ullumikkut palasissaaleqinerup ajornartorsiutaanerani palasit
soraarninngoreeraluarlutik ilagiinnik suleqataanerat
pinngitsoorneqarsinnaanngitsoq takusinnaagipput.
Siunnersuuteqartup oqaatigaa,
utoqqalinersiuteqartoq aappaqarsimaguni suliffilimmik, aapparisap sulinermigut
isertitai aapparisap utoqqalinersiutaanut sunniuteqassanngitsut, ullumikkut
malittarisassat malillugit taamaaliortoqarsinnaanngilaq.
Soorluttaaq siunnersuuteqartup oqaatigigaa
aappariit ataatsikkut utoqqalinersiuteqarsimagunik, aapparisaa pinialuttarnermigut utoqqalinersiummik
saniatigut nukersungaarluni isertitaqartarsimaguni, utoqqaap nalusaanik
utoqqalinersiaat ilanngartuiffigineqalersarput, tamannalu utoqqaat ullumikkut
naammagittaalliuutaasa annersarigaat nalunngilarput.
Matumuuna utoqqaat atugaasa
pitsanngorsarniarneranni utoqqalinersiutit saniatigut isertitarineqarsinnaasut
qummut killissaasa qaffanneqarsinnaanerat ilanngullugu
nalilersuiffigineqarnissaat Atassut-miit kaammattuutigaarput, soorlu kisermaamut
40.000-it kronit, aappariinnullu 60.000 kr.-ninut qaffanneqarsinnaanerat,
tamatumani eqqarsaatigalugit.
Utoqqartatta ulluinnarni atugaat
pitsanngorsaavigineqassappata inummut Atassut-miit isumaqarpugut inummut tapit
nunatsinni tamani atuuttut piaartumik anguniartariaqarput, aningaasanngorlugit
tunniutinngikkaluarlugit akiligassanut tapitut tunniunneqartarnissaat
nunatsinni utoqqarpassuit assorsuaq atorfissaqartikkaat nalunnginnatsigik.
Taakkuinnaalluunniit eqqarsaatigalugit ukiortaamiit atuutilersumik
aaqqiiffigineqarnissaat Atassut-miit assut kissaatigaarput, ullumikkut inummut
tapit atuutsinneqaraluartut kommunit ilaanni tamakkiisumik atortinneqarneq
ajormata.
Atassut-miit Isumaginninnermut ataatsimiititaliarsuup
isumaliutissiissutaa upernaaq Inatsisartunut saqqummiunneqartoq
malitseqartinniarlugu Naalakkersuisut nassuiaat saqqummiussaat Atassut-miit
qujarullugu tiguarput tulleriiaarilluni suliniutit Inatsisartuni qanimut
malinnaaffigineqarnissat, susassaqartullu assigiinngitsut aamma qanimut
suleqatigineqrnissaat pingaartorujussuummat. Suliassaq annertoqaaq
suleqatigiinneq pisariaqarpoq.
Taamatut oqaaseqarluta Inunnik
isumaginninnermik iluarsaaqqinnissamut ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaanik
malitseqartitsiniarluni nassuiaat isummersuutigut ilanngullugit Atassut-miit
akuersortumik oqaaseqarfigaarput.
Lars
Sĝrensen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:
Inatsisartuni upernaaq ataatsimiinnitsinni
Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnissamut Ataatsimiititali‑arsuup
isumaliutissiissutaa 400‑it sinnerlugit quppernilik sammivarput, taannalu
assigiinngitsorpassuarnik inassutinik kaammattuutinillu imaqarpoq,
piaartumillu nammassineqarsinnaasunik arlalissuarnik kaammattuuteqarluni. Inuit
Ataqatigiit upernaaq ilaatigut
Naalakkersuisunut innuttaasut
pisariaqartitsisut atugarisaasa oqilisaaffigineqarnissaat eqqarsaatigalugit, isumaliutissiissutillu
oqaluuserineqarnerani Partiit akornanni tamak annertutigisumik
oqilisaassinissanut isumaqatigiittoqartigimmat, ukioq manna aningaasanut inatsisissaq aqqutigalugu
pitsanngoriaatissatut inassutigineqartut ilaat piviusunngortinniaqqullugit
kaammattuutiginikuuarput.
Pingaartumik
utoqqartatta aningaasatigut
isumagineqarnikkullu atugarisaasa nunarput tamakkerlugu assigiinnerusumik
sullinneqartalernissaminnik kissaateqarnerat aamma ilanngullugu, soorlu utoqqartatta 1995‑ili sioqqullugu
tamanna kissaatigisarsimagaat.
Utoqqartatta
Innarluutilittattalu qangali ajornartorsiut aaqqeqqusaat, upernaarlu Inuit Ataqatigiit
tikkuagarput, tassalu pensionisiaqalermi aapparisap isertitai
tunngavigineqartarnerisa naapertuunnerusumik aaqqiissuuteqaqqusinerput,
mannakkut Naalakkersuisunit piviusunngortinneqarsimannginnera
pakatsissutigaarput. Tamannami kingumut Utoqqaat Nipaata Septemberimi
Isumaginninnermut Naalakkersuisuusimasumit ataatsimeeqateqarnerminni kingumut
eqqaasissutigeqqippaat.
Innutaasut
oqilisaaffigineqarnissamik pisariaqartitsisut
ataatsimut isigalugit Inuit Ataqatigiit-niit naatsorsuutigilluinnarsimagaluarparput ineqarnermut tapeq (Boligsikring) maannakkut ukiumut
tapiissutisinissamut killigititaasoq
128.000 kr.-usoq 200.000 kr.-inut ukioq nutaaq allarnerfigalugu
qaffanneqassasoq.
Upernaaq inassuteqaatigut taamanikkut Isumaginninnermik
Nalakkersuisuusimasumit maannakkullu aningaasaqarnermut Naalakkersuisumit
tigulluarneqarsimammata
neriorsuutigineqarmatalu ukiaq
manna pitsanngoriaatissat siulliit
Naalakkersuisunit piviusunngortitsinniaassasut, Isumaginninnermi Iluarsaaqqinnermi
Ataatsimiititaliarsuarmi suleqataasimasugut minnerunngitsumillu innuttaasut
ataatsimiititsisarnerpassuatsinni suleqataasimasut, annertuumillu isummersueqataasarsimasut
Naalakkersuisut neriorsuumminnik piviusunngortitsinnginnerat peqqutigalugu pakatsisimasugut
amerlaqaagut.
Inuit Ataqatigiit
akuersaarsinnaanngilarput Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnermi Ataatsimiititaliarsuup
inassuteqaatai aatsaat Naalakkersuisut piviusunngortinnialersaarmatigit
1999-imut aningaasanut inatsisissamut siunnersuut aqqutigalugu. Taamaattumik
kingumut Inuit Ataqatigiinniit Naalakkersuisunut kaammattuutigissavarput,
innuttaasut isumaginninnikkut atugarisaasa pissutsinut atukkatsinnut
naleqqussarnissaat Inatsisartut upernaammut ataatsimiinnissaannut 1998-imi
Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissaata siullermut
siunnersuummut makku sulissutigeqqullugit.
- Pensionisiat tunngaviusumik
aningaasartaasa ataatsimut isigalugit qaffanneqarnissaat
- Innarluutillit pillugit peqqussummi
ukiut 60-t killigitinneqarnerata atorunnaarsinneqarnissaa
- Ineqarnermut tapeq (boligsikring)
ukiumut killigititaasoq 200.000-inut qaffanneqarnissaa
- Suliffissaaleqinermut ikiorsiissutit
nuna tamakkerlugu minnerpaaffilerneqarnissaat assigiissarneqarnissaallu.
Inuit Ataqatigiinniit Naalakkersuisunut
piaartumik naammaasseqqullugit suliakkiissutigut nutaajunngillat,
siusinnerusukkummi taakkorpiaat Inatsisartunut ilaasortaatitagut aqqutigalugit
ukiakkut 1995-imili siunnersuutigereernikuuvagut, taamanikkulli
Isumaginninnermut Iluarsaaqqinnissamut Ataatsimiititaliarsuarmut
suliakkiissutigineqarput, ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaa
mikiarsiiviinnartut pilersinneqarsimassanngippat, piviusunngortitsiniarnissaq
Inatsisartunit tamanit kissaatigineqartoq Naalakkersuisunit naammassineqartariaqarpoq.
Naluneqanngitsutuut upernaaq
ataatsimiititaliarsuup isumaliuutissiissutaa saqqummiunneqarmat suliaq
annertooq tamanit nersorneqarluni suliarilluagaasutullu aamma Naalakkersuisunit
nalilerneqarpoq, upernaarlu Inuit Ataqatigiinniit oqaatigaarput
piviusunngortitsiniarnissami naammanngitsoq asuli oqarluataaginnarluni
neriorsuinnissaq maannakkornit annertunerusumik tamatta suliarisariaqarparput,
tamannalu aamma uagut piareersimaffigigipput aamma aningaasatigut kingunissai
eqqarsaatigalugit.
Inuit Ataqatigiit arajutsisimanngilarput
Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnissamut ataatsimiititaliarsuup ukiuni marlunni
sulereerluni, upernaaq isumaliuutissiissumminik imartoqisumik saqqummiussinera
tunngavigalugu inassutigineqartut kaammattuutigineqartullu amerlanerit
ullormiit ullormut piviusunngortinneqarsinnaanngimmata.
Piviusunngortitsiniaanissanimi amerlanerni pinngitsoorani aningaasatigut
nammatassat eqqarsaatigalugit kommunit kattuffiat, SIK, KNAPK kattuffiillu
allat soorunalimi suleqatigineqartariaqarmata, inaarutaasumillu
aaqqissuussisoqarnissaa anguniarlugu naatsorsuutigaarput inunnik arlalinnik
nutaanik atorfinittitsinngikkaluarluni suliassat tulleriiaarinikkut
suliarineqassasut, tamannalumi aamma upernaarli oqaatigereerparput.
Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnissamut
Ataatsimiititaliarsuup malitseqartitsinissaa pillugu nassuiaat ataatsimut
isigalugu Inuit Ataqatigiinninngaanniit nuannaarutigaarput upernaaq
isumaliuutissiissutip oqaluuserinerani kaammattuutigisagut annertuumik
suleqqinnissami tunngavigineqarmata.
Naggataatigut Inuit Ataqatigiinniit
oqaatigissavarput uagit piareersimagatta amerlanerussuteqarluarlutik
taaseqatigiittartut aamma piareersimappata siunissanimi nunatsinni inunnik
isumaginninneq pisariaqartitsisunut naapertuunnerusoq nammaqatigiinnermik
tunngavilik suleqataaffigissallugu piareersimagatta.
Taamatut oqaaseqarluta nassuiaat Inuit
Ataqatigiit akuersaarpaat, naatsorsuutigalugulu kaammattuutigut
Naalakkersuisunit piaartumik piviusunngortinniarneqassasut.
Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:
Malitseqartitsineq ilaaneeriarluni
amigaataasarpoq. Taamaattumik nuannaajallannarpoq Inatsisartut
isumaqatigiissutigisimasaasa ilaat ataasiakkaat malitseqartinneqartarmata.
Isumaginninnermik iluarsaaqqinnissamut
Ataatsimiititaliarsuup isumaliuutissiissutaa aningaasartuutinik annertuunik
sunniuteqartussanik amerlasuunik siunnersuutitaqarpoq. Taamaattumik
tupinnassanngilaq siunnersuutit ilaat kingusiinnakkut aatsaat piviusunngussagaluarpata.
Aamma pisariillisaataanngilaq isumaginninnermik iluarsaaqqinnissamut
ataatsimiititaliarsuup isumaliuutissiissutaani inassutigineqartut ilaat
Kommunini iluarsaaqqinnissamut ataatsimiititaliarsuup isumaliuutissiissutaani
inassutigineqartunut akerliummata.
Innuttaasut tamarmik assigiimmik
pineqassappata taava kommuninut periarfissaasassaaq isumaginninnikkut
aaqqissuussinerit kommunini namminerni atuuttussaat maleruaqqissaarneqarnissaannut.
Isumaginninnermut aaqqissuussinermut
tunngatillugu uparuartorsimavara tamakku imatut ilusilersugaasariaqartut,
tunngaviusumik sullissinissat tamanut assigiittariaqarlutik. Taamaattorli
kommunit ataasiakkaat namminneq aningaasaqarnertik naapertorlugu
periarfissaqartariaqartut qaffasinnerusumik sullissinissaminnut. Manna
tikillugu suli isumaqarpunga siunnersuut taanna ajunngilluinnartoq.
Aningaasanut inatsisissap suliarineranut
atatillugu paasivara, innarluutilinnut tunngasut siornatigumut naleqqiullugit
maannakkut aningaasanik amerlanerungaatsiaaqisunik immikkoortitsisoqarsimasoq,
isumaqarpungalu tamatumunnga patsisaasoq tassaasoq isumaginninnermut iluarsaaqqinnermi
ataatsimiititaliarsuup isumaliuutissiissutaanut malitsigisitaasoq una matumani
nassuiarneqartoq.
Malitseqartitsinermi piffissami
missingersersuut akuersaarsinnaavara, taamaattorli ikiorsiissutinut tunngasutigut - pingaartumik
suliffissaqarnermut tunngasut eqqarsaatigalugit - suliniutissat
amigaatigalugit, aamma meeqqaat inuusuttullu eqqarsaatigalugit. Taakkununnga
tunngasut assut soqutiginartutut isumaqarfigaakka, kaammattuutigissallugulu
suliaq aallartinneqartassasoq kattuffiit attuumassuteqartut
peqataasussanngortinnerisigut.
Taama oqaaseqarlunga nassuiaat
tusaatissatut tiguara.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:
Inatsisartut upernaaq 1997-imi
ataatsimiinnitsinni Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnissamut
Ataatsimiititaliarsuup isumaliuutissiissutaata saqqummiunneqarnerani
kattusseqatigiinniit innersuussutigalugit suliap nangeqqinneqarnerani imatut oqaaseqassuunga.
Nuannaarutigaara Isumaginninnermik
Iluarsaaqqinnissamut Ataatsimiititaliarsuup suliarisimasaasa inatsisartunullu
ilaasortat arlallit siunnersuutigisarsimasagut, minnerunngitsumillu utoqqaat
peqatigiiffiisa, innarluutillit peqatigiiffii allallu suliamut
attuumassuteqartut tamaasa peqatigalugit suliat annertuut soqutiginartullu
ilaasa maanna piviusunngortinneqarnissaat kiisami aallarnisarniarneqalermat.
Suliat nanginneqarneranni oqaatsit
arlalissuit ilisarnarput, aamma ilaasortat maanna siunnersuutigisaat,
ilaatigut uanga siunnersuutigereersimasannut oqaluttarfillu manna atorlugu
nilliaatigiuartakkannut naapertuullutillu assigupput. Taamaattumik nuannerpoq
suliat minnerunngitsumik utoqqaat, innarluutillit
sulisinnaajunnaarnersiutillillu atungaasa pitsanngorsarneqarnissaat kiisami
maanna arriikkaluartumik timitalerniarneqalermata.
Tassami Isumaginninnermik
Iluarsaaqqinnissamut Ataatsimiititaliarsuup suliai imaannaanngitsut annertuut
imartuullu upernaaq isumaliutissiissutikkut saqqummiunneqarmata ilaasortat
qularnanngitsumik tamatta suliassat soqutiginaqisut inatsisiliornikkut
allatigullu malittarisassaliornertigut iluarsartuusseqqittoqarnisaa
utaqqisimavarput. Taamanikkummi isumaginnininnermut nalaalakkersuisuusoq neriorsuivoq
suliamik ingerlatseqqinnerup matuma kingunerisaanik inatsisiornikkut suliniutit
naammassiniarnissaannut arlalinnik naalakkersuisut ukiamut saqqummiussaqariissasut
tassa maannamut.
Kisianni tassa suna pissutiginerlugu
suliat kinguarsarneqarput, aatsaallu suliniutit siulliit upernaamut
saqqummiunneqarnissaat maanna ilimasaarutigineqarluni.
Tamatuma qularnanngitsumik utoqqarnut,
innarluutilinnut allanullu ikiortariaqartunut, annertuumik
pakatsissutigineqarnissaa ilimanarpoq, tassami inuit taakkua utaqqikatattut
nalunanngimmat.
Taamaattumik maanna
ilisimasaarutigineqartut sapinngisamik siusinnerusukkut atuutinneqalersinnaanerat
ilungersortumik kattusseqatigiinniit Naalakkersuiusunut inussiarnersumik kaamattuutigissuarput.
Inunnik ikiorsiisarneq
eqqartorneqartillugu, aammalu inuit, tassa pisinnaasut sapinngisamik
piaarnerpaamik imminnut ikiulersinnaanerat anguneqassappat -
pisariaqarluinnarpoq suliffissanik
innersuussivigineqarsinnaanissaat, aamma sivisuumik
suliffeqarsimanngitsut eqqarsaatigalugit. Taakku suleqqinnissaminnut
piginnaanngorsartarfigisinnaasaannik, soorlu Danmark-imi suliffissaaleqisunut
atorluarneqartartut, misilittangaqarfigilluarneqartullu produktions-skolenik
taaneqartartut, taakkununnga assingusunik pilersitsisinnaaneq isumaqarpunga
avaqqunneqarsinnaassanngitsoq.
Suliffissaaleqisummi allatsissimasut
3.000-it missaanniinerarneqartarput, qularnanngilarlu allatsissimanngitsut
ilanngukkaanni, aamma ullumikkut suliffissaaleqisunik nalunaarsueriaaseq
ilaatigut pissutsinut piviusunut naapertuutinngitsutut oqaatigineqartartoq
ilanngullugu qiviaraanni, naatsorsuutigineqarsinnaavoq suliffissaaleqisut suli
amerlanerusut.
Taamaattumik inatsisit inunnik
isumaginninnermut tunngasut, inunnut pisariaqartitsisunut ajunngitsumik
ullumikkornillu naamaginarnerusumik atortinneqassappata - pisariaqarluinnarpoq
suliffissaaleqisut sapinngisamik ikilisinneqarnissaat sulissutigissallugu.
Kattusseqatigiinniit
isumaqatigilluinnarpara suliassat nammagassallu Namminersornerullutik
Oqartussat kommunillu akornanni agguataarneqartarnissaanik naliliisarluni
misissueqqissaartartussanik suleqatigiissitaliortoqarnissaa, tassami suliassat
isumaginninnermut tunngasut kommunit Namminersornerullutillu Oqartussat
akornanni pitsaasumik atuisussanullu naamaginartumik iluarsineqartarnissaat
pingaarluinnarmat.
Utoqqalinersuiuteqalertarnerup 60-niit
63-inut qaffanneqarsinnaaneranik eqqartuinermut tunngatillugu, isumaqarpunga
utoqqaat kattuffiata Utoqqaat Nipaata, ilaatigut saqqummiussimasai eqqaamaneqartariaqartut,
tassalu utoqqalisut suliffimminniik tunuariartuaartinneqarsinnaanerannut
tunngasut, aammalu utoqqaat ingerlalluarunnaarsimasut, sulerulunnerullu
kingunerisaanik nungullarsimasut eqqarsaatigalugit.
Nassuerutigisariaqarpoq ullumikkut
utoqqaat atugarisaat ilaatigut ajorluinnarmata, aammalu utoqqaat kommuniniit
kommuninut atungarisamikkut assigiinngitsunik atugassaqartinneqartarmata.
Taamaattumik utoqqaat atukkamikkut assigiinnerusumik
pitsanngorsaavigineqarnissaat pisariaqarpoq.
Suliallu matuma ingerlateqqinneqarnerani
periarfissat arlaqartut taagorneqarsimapput. Isumaqarpungalu tunngaviatigut
utoqqalinersiutit qaffanneqarnissaat tamanut naamaginarnerusumik
aaqqiinerussasoq, aamma utoqqalinersiutillit imaluunniit siusinaartumik sulisinnaajunnaarnersiutillit
allallu ikiortariaqalersimasut aappaasa isertittagaat apeqqutaatikkunnaarlugit
tunniunneqartalertariaqartut isumaqarpunga.
Naggataatigut Inatsisartunut ilaasortat
siunnersuutaat annerusumik oqaaseqarfiginngikkaluarlugit - paasinarluarmat
utoqqalinersiutillit innarluutillillu atugaannik pitsanngorsaateqarnissamik
siunertaqarmata, tamaasa qamannga pisumik isumaqatigalugit taperserpakka.
Naalakkersuisunullu kaammattuutigissallugu, siunnersuutit tamaasa sulianut
assigiinngitsunut ilannguteqqullugit, apeqqutaatinnagu partiimit
suminngaanneersuuneri.
Taamatut oqaaseqarlunga nassuiaat
akuersaarlugu suliat sapinngisumik piaarnerusumik naammassineqarsinnaanerat
ilanngullugu kaammattuutigissavara.
Eqqaamasariaqarporlu inuit innarluuteqartut
60-nik ukioqaleraangamik innarluutaarunneq ajormata, taamaattumik innarluutilik
nalinginnaasumik utoqqalinersiutilik assigiimmik pineqarsinnaanngillat, tassa
inuit innarluutillit innarluutillit pillugit peqqussut naapertorlugu ikiorserneqarsinnaajuartariaqarput,
apeqqutaatinnagu 60-nik ukioqalereersimaneq imaluunniit 60-nik
ukioqalereersimannginneq.
Mikael Petersen, Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu
Suliffeqarfiutaannut Naalakkersuisoq:
Siullermik oqaatigissavara
nuannaarutigigakku partiit tamarmik aammalu kattusseqatigiinninngaanniit
Naalakkersuisuninngaanniit nassuiaaterput paasilluarneqarluni
akuersaarneqarmat. Soorunami ilaatigut ajuusaarutigineqartoq tamatta
nalunngilarput, upernaaq Inatsisartut ataatsimiinneranni Inatsisartunut
saqqummiunneqartoq isumaliuutissiissut annertooq isumaginninnikkut
ataatsimiittitaliarsuup suliaa. Inatsisartuni oqaluuserineqarmat, tamatta
nalunngilarput, tassunga tunngasunik suliap ingerlaqqinnissaa pillugit aammalu
aaqqiissutaasinnaasunik ilaqartillugit saqqummiussisoqarnissaa Inatsisartunit
naatsorsuutigineqarsimalluni.
Tamanna oqaatigisariaqarpara -
Naalakkersuisut sinnerlugit - massakkut aaqqiissutissanik ersarissunik
saqqummiussaqarsinnaannginneq uaguttaaq ajuusaarutigigatsigu. Tamanna ataatsigut
titarpara. Kisianni sutigut tamatigut taamatut naapitaqartuartarpugut
Naalakkersuisoqarfiit assigiinngitsut aamma suliassanik assigiinngitsunik aamma
naamassiniagaqarput suli ukiuni aggersuni aamma suliarineqartussanik.
Isumagininnikkut iluarsaaqqinneq utoqqaat
pillugit, innarluutillit pillugit, meeqqat inuusuttullu pillugit,
nalinginnaasumik inuunikkut ajornartorsiulersinnaanerit, suliffissaarusimanerit
eqqarsaatigalugit ikiorsiissutit, inatsiserpassuit tamakkunani pineqartut suliarissagaanni
piffissaq aamma atortariaqarpoq, suliassat peqqissaartumik suliarineqarnissaat
tamakkunuunatigut pingaaruteqarluinnarmat. Taamaattumik aamma suliassat uku
aallartinneqartussat, Inatsisissat inatsisitigut pisariillisaanissat aamma qanoq suliarineqarnissaat
naamassiniarneqarnissaallu - taama oqarlanga qanoq suliarineqarnissaat
naamassiniarneqarnissaallu aamma ilusiligassaavoq aamma aningaasanik
naleqartoq, piffissamillu aamma sivisuumik atuisussaasoq.
Kisianni taamaakkaluarpalluunniit massakkut
nassuiaat saqqummiunneqartoq aallaavigalugu paasivara partiinit tamanit aammalu
kattusseqatigiinninngaanniit, piffissaliunneqartut naammassiniagassat -
inatsisiliassat eqqarsaatigalugit aammalu malitsissaat aningaasartassaat
eqqarsaatigalugit, siunnerfigineqartut akuersaarneqartut. Tamanna
nuannaarutigaara.
Isumaqarpunga oqaatsisigisinnaallugu
tupinnanngitsumik aammalu assortorneqarsinnaanngitsumik nalinginnaasumik
ikiorsiissutit tungaasigut, utoqqarnik isumaginninnerup tungaatigut,
innarluutillit isumagineqarnerisa
tungaasigut aammalu meeqqat inuusuttullu tungaasigut pitsanngorsaanissamik
suliaqarnissamik piumasaqarneq tamaniimmat, aammalu tamanna
aallaavigilluinnarlugu sulinerput, sulisussallu sulinissaminnik
ingerlatsiumaarput.
Siumup oqaaseqartuata taakkua
taakkartoriikkama saniatigut eqqaasai ukua nuannaarutigaakka, aamma
Naalakkersuisuninngaanniit saqqummiussatsinnut ilanngussimasagut
taperserneqarmata, tassa siullermik
nunatsinni innarluutillit eqqarsaatigalugit paarineqarfiisa
sullinneqartarfiisalu nalilersoqqissaarneqarnissaat, nunatsinniuna sullissineq
qanoq ittoq ingerlanniaripput. Paaqqinnittarfiit, innarluutilinnik
sullissiviit qanoq-ittorpiaat aamma sumilu pilersiortorneqassappat. Sulisussat,
innarluutilinnik sullissisut nunatsinni qanoq aaqqissuuneqassappat. Tamakku
apeqqutit suliassatta ilagaat piffissami aggersumi, taamaattumillu
Naalakkersuisuninngaanniit suliassat naamassiniarneqaqquneqartut tamakku
ilanngullugit aamma naamassiniassavagut.
Aamma taakkartorneqarpoq inuusuttuaqqat
ajornartorsiutaalersartut - meeqqat atuarfianniit aniinartartut ilinniarfinnut
isersinnaanngitsut, suliffissaqanngitsut - taakku piaartumik qanoq
iliuuseqarfiginissaat. Tamanna aamma tiguarput suliassatut ersarissutut aammalu
kommunit suleqatigalugit tamatuma aaqqiiviginiarnissaa avaqqussinnaanngilarput.
Ilanngullugu taaneqarpoq inuiaqatigiinni
aningaasarsiorneq eqqarsaatigalugu atugarisat isiginiaraanni ullumikkut
inuiaqatigiit akornatsinni akunnattumik isertitallit atugarisaat. Tamanna
ilumoorpoq, akunnatsumik isertitallit Aakuliarminneqartutut@ isikkoqarput inuiaqatigiinni, aningaasarsiat
tungaasigut immaqa isiginiarneqarnerat annertusimavoq, kisianni pisussaaffilersorneqarnerat
taana isiginiarneqarpallaarsimanngilaq. Taamaattumik inuttut atugarisaat
tassani ersarissumik takuneqartut taamaattumillu pitsanngorsaaffigineqarnissaat
tassani isiginiarneqarumaarpoq. Assersuutitut taaneqarsinnaasoq tassa,
ineqarnermut tapinik pisinnaannginnerat taassumalu saniatigut meeqqanut
paaqqinnittarfinni tamakkiisumik akiliisussaatitaanerat, allanullu tamanut
tamakkiisumik akiliisussaatitaanerat. Aamma qularutiginngilara - aamma
nalunngilara tassaasut taakku allatut ajornartumik ineqarnermut aamma
annertunerpaamik akiitsulinnut ilaalersartut. Tassa piumasaqarfigineqarneri
allatigut annertuut taakkua inuiaqatigiinninngaanniit ilusilersuinitsinni aamma aaqqinniagassatta
ilagissavaat.
Ilaqutariit meeraqqortuut atugarisaat
ilanngullugu taaneqarpoq aammalu taakku suliassatsinnut ilaareermata,
taamaalillugit taakku aaqqissuusseqqinnermi nalilersuinermi ilanngunneqarumaarput.
Inuit Ataqatigiinninngaanniik aammalu
Atassumminngaanniit piumasarineqartut isumaqarpunga oqaatigisinnaallugit
ataatsimut eqikkarlugit assigiikkannersuusut. Tassani taakkartorneqartut
upernaammut Inatsisartut ataatsimiinnissaanni saqqummiunneqassasut
naatsorsuutigaarput, utoqqarnut tunngasut aammalu piumasarineqartoq una
isumaqarpunga eqqarsaatigeqqilaartariaqasssagipput, aningaasat tungaasigut
pitsanngoriaasissat oqallisiginerini, tamatigorluinnaq aamma nunatsinni
aningaasaatigut qiviaqqaarlugit aamma ilusiliinissaput pinngitsoorneqarsinnaanngimmat.
Aajunali nalunaatsoq partiinit tamanit aninneqartoq:
Utoqqalinersiat tunngaviusumik annertussusaat qaffeqartariaqartoq.
Isumaqarpunga taanna oqariartuut tamaninngaanneersoq paasillugu. Taamaattumik
Inatsisartut - Naalakkersuisuinnaanngitsut - Inatsisartut tamatta
pisussaafigaarput upernaammut aningaasanut inatsisissap ilassutissap suliarineqarnerani, tamanna
apeqqut qaqinneqassappat aamma akisussaaqqataassagatta. Nalikitsuunngilaq,
aningaasarpaalussuarnik naleqartussaavoq. Taamaattumik arlaatigut
aningaasatigut aaqqiissutissanik saqqummertoqarnissaa arlaannulluunniit
annernassagaluarpat piareersimaffigisariaqarparput.
Taakku saniatigut sorpassuit
ataasiakkaarlugit taakkartorneqartut pulaffiginagit, oqaatigiinnassavara
suliassaq annertooq soorlu Atassutip oqaaseqartuata ersarilluinnartumik
oqaatigigaa, suliassaq annertooq imaannaanngitsoq naamassiagassaraarput,
taamaattumik Inatsisartuni suleqatigiilluarnissaq pisariaqarpoq,
ilumoorluinnarpoq. Naalakkersuisuninngaanniik pingaarteqaarput Inatsisartut
ataatsimiittitaliaata aamma suleqatigilluarnissaa, tassa Inunnik Isumaginninnermut
Suliffissaqartitsiniarnermullu ataatsimiittitaliap aamma qanimut
suleqatigilluarnissaa aamma kissaatigeqaarput. Taamaattumik aamma
naatsorsuutigaara suliat ingerlanerat ineriartornerallu naapertorlugu
ataatsimiittitaliap aamma attaveqarfigineqartarnissaa. Taakkua saniatigut
Kanukokap aammalu soqutigisaqaqatigiit assigiinngitsut, suliassanut
attuumassuteqartut, Utoqqaat Nipaat, Innarluutillit pillugit peqatigiiffiit allallu attuumassuteqartut soorunami
attaveqarfigineqartarumaarput. Imaammammi inunnik isumaginninnermut
ataatsimiittitaliarsuup siunnerfigititai, Inatsisartuni akuersaarneqarsimasut
taakkua maleqqissaavillugit ilusiliinissaq aamma eqqarsaatigeqqitassaammat,
tassa imaappoq isumaliuutissiissutip siunertaanit allaanerulaartumik
siunnerfeqarsinnaaneq uani periarfissaqartinneqarmat, taamaattumik
isumasiuisarnissat aammalu Inatsisartut ataatsimiittitaliaannik qanimut
suleqateqarnissaq tamatumuunakkut pinngitsoorneqarsinnaanngilaq.
Taamannak oqaaseqarlunga qujavunga,
Naalakkersuisut sinnerlugit, matumuuna nassuiaat saqqummiunneqartoq tamanit
akuersaarneqarpoq.
Ruth Heilmann, Siumut:
Siullermik uanga annertunerusumik
Isumaginninnermik Ataatsimiittitaliarsuup isumaliuutissiissutaa
malitseqartinniarlugu saqqummiutaq pillugu annerusumik oqaaseqarnianngilanga, ilami
aamma isumaliuutissiissummi suliaqarsimasutut tassani oqaatsit amerlasuut
anittareersimavagut, taamaattumik Naalakkersuisoq upernaammut
saqqummiinissaminut ulapputissarpassuaqartoq massakkut saqqummiinermi aamma
partiit oqaaseqarnerat naapertorlugu taamatut isikkoqarmat,
kissaatigiinnassavara sulilluarnissaannik aammalu uagut Inatsisartuni
ataatsimiittitaliami isumaginninnermi, piareersimavugut aamma
suleqataanissatsinnut soorunami. Kisianni una oqaatigisaa kingulleq
oqaaseqarfigilaassavara, tassa soorunalimi isumaliuutissiissut saqqummiukkatsigu
isumaqanngilagut maleqqissaarlugu taanna inatsisinik malitseqarluni sanaartortoqassasoq
akuersisoqartarlunilu. Kisianni pingaarnersiuisussaapput Naalakkersuisut
aammalu Inatsisartut, taannalu tassa suliassaq massakkut tullinnguuppoq.
Uanga nammineq siunnersuutigisannut
tunngatillugu soorunami aamma qujassutigissavara Naalakkersuisup
akissuteqarnermini ilassilluarlugu upernaammut suliassaminut ilanngunniarmagu,
kisianni uani oqaatigissallugu, talittarfeqarnermut tunngasut aammalu
napparsimaveqarnermut tunngasut, kiisalu isumaginninninnermut tunngasut,
peqqinnissaqarfimmut tunngasut, ilaatigut tassani attuuatitaarlugit
talittarfeqarnermut pissutsit akisussaaffik sumiinnersoq inissittariaqartoq,
ilanngullugu neriuppunga upernaammut aamma saqqummiunneqarumaartoq, tassani
ilaatigut malunnarmat niusarfiit kiap, kiarpiaq, sillimaniarnikkut
akisussaaffiginerai erseqqissisittariaqarmat. Taanna kommunini
amigaatigineqarpoq.
Lars Karl Jensen, Siumut:
Siullermik oqaatigissavara suliaq
annertoorujussuaq soorunami maani saqqummiunneqartukkut killiffianik
nalunaarusiaq tupinnanngimmat, suliassarpassuarnik nassataqartussaammat peqqissaarullugu
suliariniarneqartoq oqaaseqartunit tamanit pingaartinneqarmat. Uani suliap
pillugu nassuiaammi Naalakkersuisup saqqummiunneqartut aammalu
partiininngaanniit oqaaseqarfigineqartut misissuataarlugit, isumaqarama
maqaasinartoqartoq utoqqaat isumagineqarnerannut tunngatillugu aammalu
taaneqanngimmat, immaqa ujartuinertut iluseqartinnerullugu apeqquteqaateqarfigilaarniarpara
Naalakkersuisunut.
Maannakkumut aalajangersakkat malillugit
utoqqaat illuini najugaqartut, assigiinngitsumik akiliuteqartinneqartarput,
tassa inummiit inummut, qanoq tigusartagaqarnerat apeqqutaatillugu
assigiinngissitsinertut taaneqarsinnaasumik najugaqarnermut akiliuteqartarneq,
uani apeqquteqaatigerusuppara, ilisimagakku utoqqarnik utoqqaat illuini
najugarineqartuni tamanna mamaagineqartartoq. Tassalu soorlu
utoqqalinersiuteqarluni aamma najugaqartoq uillarnerussutisiaqarsimaguni taakkuninnga tamanit akiliisinneqartarpoq
immaqa oqarsinnaavugut, nunguutsingajallugu. Sanilerisaannalu
utoqqalinersiutaannalik maleruagassat malillugit aalajangersimasumik
akiliuteqartinneqartarluni. Taanna isumaqarpunga najugaqatigiittunut aammalu
assigiimmik sullinneqartunut mamaatsuusoq, taamaattumillu
apeqquteqaatigerusuppara taamatut marloqiusamik inuit ilaasa utoqqaat illuini
najugaqartut akiliuteqartinneqartarnerat isumaliuutissiissummi qanoq ilillugu
aaqqinniarneqarnersoq?
Aappaattut: Uanga nammineq siusinnerusukkut oqaluuserisassanngortinnikuusannut tunngavoq. Tassa utoqqaat soraarnerusutisiallit aappaasa, nuliarisinnaavaa uigisinnaavaaluunniit, utoqqalinersiutissaqannginnerannik aalajangersagaqarneq aamma taanna innuttaasunik sullissinermi assigiinngissitsinertut isigisarakku oqaluuserisassanngortinnikuusara, suleriaqqinnissami qanoq isumaliuutigineqarnersoq maannangaaq ujartorusuppara neriullungalu upernaammut aamma saqqummiinnissami taakku ilanngullugit ersarissaaffigineqarumaartut maannakkut akineqassannngikkaluarpata. Qujanaq.
Otto Steenholdt, Atassut:
Naalakkersuisut tungaanninngaanniit nipi saamasoq aammalu inussiarnersoq tusagara pillugu qujassaanga, immikkoortut pingasut imaannaanngitsut naatsukullannik qamutileriutigisakka pitsaasumik akimmagit. Qujanaq.
Eqqarsaatigaara oqaatigineqallattaartuarmat, uani oqallisigisagut sinerissami assigiinngitsumik iliuuseqarfigineqartarnerat. Inatsimmik sanagaanni nunamut atussaaq, kommunini aamma atussaaq. Assigiinngitsunik pisoqassanngilaq, tassa taanna aalajangerlugu, aalajangiullugu atortinniagassarput. Tusatsiakkat imaannaanngitsut amerlaqaat, allaat ilaanni oqaatigineqartoq aningaaserivinni qanoq aningaasaateqartiginersut allaat apersuutigineqartarlutik.
Inuiaqatigiit aningaasat taakkununngarpiaq tunniutassaat tunniulernialerneranni, tamakkuninnga allaat apersuisinnaaneq inissaminiissorinngilluinnarakku. Inuup kialluunniit, arnaaguni utoqqaguniluunniit, taamatut inuiaqatigiinni sulereerluni angusani pillugu utoqqalinersiuteqalertussaq, oqarfigineqartussaanngilaq aappaqaravit katissimagavit, illit massakkut affaannarmik pissaatit. Taamaattoqarsinnaanngilaq. Inuup kialluunniit tatiginassusia tassani millisarneqarujorujussuarpoq. Taamaattumik piumasarisariaqarparput kikkulluunniit utoqqalinersiuteqartussat assigiimmik tamarmik pisassasut.
Assorsuaq aamma oqaatigeqqikkusuppara saniatigut aningaasarsiortartut, alaatsinaappallaarunnaaqqullugit. Immaqa taakkununnga allaffissorneq allaat akisunerujorujorujussuarmik ingerlanneqarpoq. Saniatigut aalisarsimava? Aallaannissimava? Tuniniaasimava ukkusissanik? Tamakkua nakkutigalugit aningaasarsiai 140.000-inut saniatigut qanilliartorneri kikkunuku nakkutigigai taamannarsuaq? Ila allaffissornerujussuaq immaqa tassani piissagaluarpoq, qanoq iliorsinnaanerat alarlugu taakkununnga tunniutiinnaraanni. Imannarujorujussuaq taakkua taariikkakka pissutigalugit aningaasarsiortoqarsinnaanngimmat.
Kisiannili aajuna sanilliukkusutara, fĝrtidspension-inik taaneqartartut taakkua allaat pitsaanerujussuarmik pineqarput. Ukua aningaasat tunniunneqartussat aallaaviat takugaani taakkununnga ajunngilaq, saniatigulli aamma qanorluunniit aningaasarsiorsinnaatitaapput taakkua, kisianni utoqqalisimasut naamik. Assigiinngisitsineq aamma tassaniippoq.
Aajunali
aamma oqaatigisara nuanniitsoq, taamatut naammagittaalliortut ilaat
allaffimmukarpoq, oqarlunilu qanoq ilillunga ilivitsumik utoqqalinersiuteqalissaanga?
Apeqqut: Aappaqarpit? Ja. Taavami avinniarit, avikkuit aatsaat ilivitsoq
pissarsiarisinnaanngussavat. Ullutsinni akissut utoqqarnut tusarniissusia.
Taamaattumik aamma imaaliortoqarsinnaagaluarpoq, ajunngilaq aviinnarniarta
taavalu immikkut taamatut peqalerluta. Naamik aamma inatsisikkut malersulerpaat
isiginnaarlugit immaqa salloriarlutik ataatsimut aamma
najugaqatigiikkunnarsipput. Misissorniarlik. Inatsisiliorsimappullu
taamaassappata aamma ilanngaannissaat qulakkeerlugu. Taamatut nakkutigineqarnerujussuaq utoqqartartinnut
inissaminiissorinngilara. Taamaattumik tusagara Naalakkersuisup akissutaa,
qujassutigaara, aammalu suliniarnermut taakkua eqqarsaatigillaqqullugit. Assut
inussiarnersumik taamatut akineqarnera qujassutigaara.
Mikael
Petersen, Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliffeqarfiutaannut
Naalakkersuisoq:
Inatsisartunut
ilaasortap Lars Karl Jensen-ip apeqquteqaatai akissuteqarfigilaassavakka. Lars
Karl-ip aperinermini siullermi tunngavigisaa tassa utoqqaat illuini najugallit,
ineqarnermut aammalu utoqqaat illuiniinnermut akilersiutinneqartarnerata ilusaa
pillugu apeqquteqarluni.
Tassani
kommunimiit kommunimut akilersueriaatsit qanoq ingerlanneqarnerat erseqqissumik
massakkut oqaatigisinnaanngilara. Kisianni tassa nalunngilara
Namminersornerullutik Oqartussat qaajallaasitaat naapertorlugu
akilersueriaatsit aalajangersarneqartartut kommuunini. Taamaattumik KANUKOKA-P
oqaloqatigineqarnerani aammalu utoqqaat pillugit KANUKOKA-mut oqaloqateqarnerit
ingerlanerini qularutiginngilluinnarpara utoqqaat illui ilanngullugit
oqallisigineqarumaartut. Aammalu tassani utoqqaat akilersueriaaseqarneri
aammalu tassunga tunngatillugu kaajallaasitat pinngitsoornagit
naliliiffigineqartussaammata aaqqissuussigineqartussaallutillu, neriuppunga
taassuma tungaatigut ippinnartut ullumikkut atuuttut paasiuminarninngorlugit
ippinnarunnaarsillugit aaqqissuusineq kinguneqarsinnaajumaartoq.
Tassa
kaajallaasitap allanngortinnerasigut tamanna pitsanngorsaaffigineqarsinnaavoq,
soorlu aamma Naalakkersuisuni oqaatigigipput peqqussutit, inatsisit
kaajallaasitat tamakkua nalilersuiffigineqassapput paasiuminartunngorlugit
aammalu pitsaanerusumik kinguneqartussanngorlugit. Tamanna ilanngullugu
nalilerfigineqarumaarpoq apeqqutigineqartut.
Taavalu
aappariit, immaqaluunniit nuliariit, qanoq ittumilluunniit aappariissuseqartut eqqarsaatigalugit
utoqqaliniarsiat tungaatigut aammalu soraarnerussusiat tungaatigut
aaqqissuussiffigineqarnissaat aamma Otto Steenholdt-ip siunnersuutimi
ilanngullugit taakku taakkartorsimasai, isumaqarpunga naammaginartumik
akissuteqarfigereerlugit, tassa nalilersiunermi tamakku tamarmik
ilanngunneqarumaarmata.
Lars
Sĝrensen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:
Uangattaaq
aamma oqaatigissavara tassa maannakkut oqallinerit annertuurujussuit
pereersimammata, aammlai inerniliiniarnermi katiterinissaq
piuvisunngortinniarnissaq massakkut tullinnguummat, aammali isumaginninnermi
eqqartuigaangatta ajornartorsiutit pingaarnerpaasarsorinarpoq ilaatigut
inunnik isumaginninnermi eqqartuinermi niuerpalaartumik ingerlatsisoqarsinnaannginnera.
Taamaattumik oqallinneq annertuurujussuarmik misigissutit aallaavigalugit
ingerlanniarneqartarput, tassani assigiinngitsut inuit sunnersinnaasat
sapinngisamik tiguneqarnissaat aallaavigalugu.
Taamatut
suliniarneq innuttaasut qatsuppaat. 95-illi siornatigut utoqqaat atugarisaat
pitsanngorsarneqassasut, innarluutillit atugarisaat pitsanngorsaneqassasut
sulissutigilerparput. Maannakkut suliniarneq nutaamik naliliinermik
aallarteqqillugu maannakkut ingerlanniarsarilerparput. Taamaattumik
misigissutsit aallaaviginagit, soorlu Otto Steenholdt-ip oqaatigivaa
kisermaassisuugunigooq taava nammineerluni utoqqaat akileraarutaat
peersinnaagaluarpai. Kisianni Otto Steenholdt-ip puigorpaa Inatsisartunit
23-isunik tunuliaqutaqarami, taamali aamma oqartarneratuut
amerlanerussuteqarluarlutik, taanna piumaguni massakkut aaqqissinnaagaluarpaat.
Tassa
imaappoq sunaluunniit isumaginninnermut tunngasoq aaqqinniassallugu
misigissutsit aallaavigineqartartorujussuupput, aningaasartaali
tikinneqaraangata taava iliuuseqarniarneq ajornartorujussuusoq tamatta
nalunngilarput.
Soorlu
aatsaaffaarek, aammalu Naalakkersuisup akissuteqarnermini oqaatigigaa, allatut
ajornartumik tulleriaarisoqartariaqarpoq, isumaginninnermi
ataatsimiititaliarsuarmi aningaasat tunngasortaanut ataatsimilluunniit
itinerusumik suliaqarsimanngilagut, tassami pissutigalugu aningaasatai
tikillugit eqqartorlugu aallartikkutta, nalunnginnatsigu taava aamma
piviusunngortitsiniarnerit assigiinngitsut pisinnaanngitsut.
Ilaatigut
aamma innarluutilinnut tunngasortaa taanngitsoorsinngaannilarput, Inatsisartuni
ukiap 1996-imi Inatsisartut tamattaalluta innarluutilinnut tunngasut
naalagaaffiit peqatigiit konvention-ianik taaneqartartoq, Inatsisartut
akuersissutigivaat. Ilaatigut taanna aallaavigalugu innarluutillit annertuumik
sullinneqarlutik aallartinneqaraluarput, maannakkullu tamakkua tamarmik kiaallisaarniarneqarlutik
aallartinneqarput. Ilaatigut allaat ulluinnarni stĝtteperson-inik
taaneqartartut 10 % angullugu sipaarfiginiarneqarlerput, tassa imaappoq
Isumaginninnermi Ataatsimiititaliarsuup assigiinngitsutigut pilersaarutaani
ilaatigut akerliusumut Naalakkersuisut annertuumik suliniarlutik aallartipput.
Aningaasanik
eqqartuisarnitsigut pilersitsiniartarnitsigut siorna Naalakkersuisut
isumagisarpaat aatsaat taama nunap karsia aningaasaqartigivoq, 1,5 mio.
koruuninik toqqortaqarpugut. Taava innuttaasut neriorsiunnarnagit, utaqqisiinnarnagit
soormi piviusunngortitsiniassanngilagut maannakkut, Inatsisartut taamak
tunuliaqutagut amerlatigisut? Piviusunngortitsisagutta, Isumaginninnermut
Naalakkersuisutulli oqartariaqarpunga, suleqatigiittariaqarpugut oqallinneq
naammareeqaaq, uteqattaarinerit naammareerput. Misigissutsit aallaavigalugit
oqallisereerpugut, massakkut piviusunngortinniartigit neriorsuutigut.
Anthon
Frederiksen, Kattusseqatigiit:
Oqaluttoq
kingulleq iluamik oqarpoq, tassa oqallinneq ilumut naammalerujussuartutut
oqaatigineqarsinnaavoq. Taamaattumik paasissutissat assigiinngitsut,
pingaartumik upernaaq isumaliutissiissutip saqqummiunneqarnera 400-it
sinnerlugit quppernilik saqqummiunneqarpoq, aammalu massakkut aamma
qalleeqqiilluta taamatut oqalleqqippugut.
Unaana
nuannaarutigalugu oqaatiginiariga, Inatsisartuni Folketinge-millu ilaasortap,
Otto Steenholdt-ip utoqqaat pineqarnerat paasilersimammagu assorsuaq
qujanarmat. Tassami nalunngilarput Ortu Inatsisartuni ilaasortaasimavoq ukiut
25-t sinnerlugit, aammalu nalunngilarput matuma siorna, uagut sioqqulluta,
utoqqaat pineqarnerat allarujussuusimavoq, tassa ilaatigut akileraarutit
eqqunnereeraluartulluunniit utoqqalinersiutit
akileraaruteqartinneqarsimanngillat taamanikkut firsikkut qiteqqunnerata
missaani.
Aamma
pension-isiallit, tassa soraarnisiutisiallit utoqqalinersiuteqartarsimapput
taamanikkut. Utoqqaat taamanikkut ajunngitsorujussuarmik pineqarsimapput,
kisianni Inatsisartuni ilaasortat uagut siuligut, imatut sakkortutigisumik
sukaterisimapput, tassa Ortukkut, massakkut utoqqaat atugarisaat allaat
ajorluinnaavittunngorsimallutik. Taamaattumik nuannaarpunga, Ortup paasilersimammagu
qanoq iliuuseqarsimallutik siusinnerusukkut. Aammalu neriuutigissavara tamanna
paasinninneq aamma Inatsisartut nutaat amerlaqimmata massakkut iluamik
aaqqinneqarluni iluarsineqarumaartoq.
Kiisalu
oqallinneq annertooq pereermat, uteqqikkusuppara una, tassa
saqqummiussaqarninni aatsaaginnaq kaammattuutigaara Naalakkersuisut suliassat
siortissinnaaneraat eqqarsaatigalugu suliniaqqullugit. Aamma malunnarpoq
partiini tamanna kissaatigineqartoq, taamaattumik pissanganarpoq upernassamut
Naalakkersuisut saqqummiussinissaminnut Inatsisartunut sassaalernissaat,
inatsisitigut qanoq aaqqissuussinissat aalajangersaneqarnissaat
eqqarsaatigalugit, aammalu soorunami piareersimaffigissavarput aningaasanut
inatsit inassutissatut inatsisini inissaqartinneqarnissaa aamma taanna
ilanngullugu eqqarsaatigineqartariaqartoq.
Otto
Steenholdt, Atassut
Lars
Sĝrensen, IA-minngaaniit oqarfigilaassavara; ila Paamiuni kommuuni
ataatsimiikkaangami qanoq aamma avaanngunartarsimatiginerpoq.
Ataatsimiituartuulluniuna aamma quianalaatunik oqalaarneq ajornarneq ajortoq.
Taamaattumik taakkua oqaatsit kisermaassiumallunga oqarnikka imatut
tigussanngilatit tassa misigissutsinniittut, taamaattoqanngilaq. Aamma
quianalaartunnguanik oqalaarneq inissaqartariaqarpoq. Taamaattumik tassa
oqaannassaanga kisermaassisuunissara soorunami soorunarluinnaq
siunertarinnginnakku.
Antuulli
oqaatigisai ukiuni 25-ni aatsaat paasilersimagippunngooq, paasilersimagiga
susoqartoq. Ila
ukiuni 25-ni taakkunani inatsisit allanngortitat amerlaqaat. Ilumillimi
inatsiseqartuugutta allanngortinneqarneq ajortunik, qanoq
avaanngunarsimatigissagaluarnerpa. Jens Otto Kragh-ip oqaasii eqqaamasarpara
oqarmat, aalajangersaasarpugut tullianik allamik isumataarnissarput tikillugu.
Aamma taamaaliussaagut, pissusissamisoorpoq, inatsit una aamma Naalakkersuisup
erseqqissumik oqaatigimmagu. Aammalu ataatsimiititaliarsuakkoorlugu allaat
oqartoqarmat, uku aaqqissuuttariaqalerput. Allatut ajornaqaaq. Antuut soorlu
oqaannaruni ukiuni 25-ni tiitoqarsuaq atussagipput, tassani inissaqanngilaq.
Kisianni una ilanngutilaarlara
siullermik oqaaseqarninni attunngisara, kisianni ilaata oqaatigereegaa.
Atorfeqarsimallutik tunuartut pineqarnerat, oqaluttut ilaata taatsigaa, suli
utoqqalinersiuteqartuninngaanniit ajorneruvoq. Taakkuupput kommunimut
unigussinnaanngitsut, saniatigut pitsaasut pisinnaasatik
utoqqalinersiutilittulli piumallugit ornigussinnaanngillat, sussaqannginnamik.
Isumaqarpunga aamma taakku eqqarsaatigillarumaartut, atorfeqarsimallutik
tunuarsimasut, utoqqalillutillu. Taakku pineqarnerat aamma sakkortuumik
misissortariaqarpoq.
Ja, ataatsimiinneq quujanartunnguamik
ilaneqaraangat illuatungilersortariapaallaartassanngilaq. Qungujulaartarlutalu
ataatsimiittassaagut.
Oqaluuserisaq naammassivoq.