Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 45		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Pingasunngorneq 28. oktober 1998, nal. 11.00

 

Oqaluuserisassani immikkoortoq 45

 

Suliffeqarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat.

(Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliassaqarfiutaannut Naalakkersuisoq)

 

 

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Anders Andreassen, Inatsisartut Siulittaasuat.

 

Mikael Petersen, Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliassaqarfiutaannut Naalakkersuisoq, Siumut:

Naalakkersuisut matumuuna suliffeqarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat saqqummiutissa­vaat. Nassuiaat suliffeqarnikkut ingerlatsinerup pingaartinneqarnerulerneranik ukioq kingulleq september-imi Naalakkersuisunngortut aalajangiussaannik aallaaveqarpoq. Ukiuni kingullerni suliffeqarnermi illuatungeriit kommunit Naalakkeruisoqarfiillu allat pimoorullugu isumaqatigiin­niarfigineqartarsimapput nunami maani suliffeqarneq qanoq eqaannerulersinneqarsinnaanersoq suliniuteqarnerlu sunniuteqarnerulersinnaanersoq, sulisinnaasut maani najugaqartut pitsaanerusu­mik atorneqalersinnaaqqullugit taamaalillunilu suliffissaaleqineq akiorneqarsinnaaqqullugu.

Isumaqatigiinniartarnerit tamakku kinguneraat. junip qaammataani Qaqortumi suliffeqarneq pillugu isumasioqatigiittoqarnera. Naalakkersuisut sinnerlugit piginnaatippunga peqataasut soqutiginninnerannut siunnerfilimmillu isummersornerannut aasaq Qaqortumi Sulisartut Højskolianni ulluni ulapaarfioqisuni pitsaasunut qutsavigissallugit. Oqallittarnerit suleqatigiikku­sussuseq nammaqatigiikkumanerlu puigugassaanngitsunik misigititsipput. Suliffeqarnikkut ingerlatsinermik ineriartortitsineq ataatsimoorluta tamatta suleqataaffigisariaqaripput aamma ukiut 1000-illit tulliit aallartinnissaannut Namminersornerullutik Oqartussat ineriartortinneqar­neranni pingaaruteqarluni inissisimassasoq.

Qutsaviginiarpakka kommunit, Kanukoka, Nunatsinni sulisitsisut sulinermillu inuussutissarsiute­qartut kattuffii, namminersortut peqataatitaat Naalakkersuisoqarfinniillu assigiinngitsuniit peqataatinneqartut.

Immikkut nuannaarutissaavoq Qallunaat Nunaanni Suliffeqarnermut minsterimit Ole Hygom-imit aamma qallunaat soqutigisaqaqatigiiffiinit kiisalu Island-imiut peqataatitaannit isummersor­neqarsimagatta.

Nassuiaatip saqqummiunneqartup imarai Nunatsinni suliffeqarnermi pissutinik sukumiisumik naliliisarluni misissuinerit aamma suliffeqarnermi illuatungeriinnut isumaqatiginninniartarnernit kiisalu Qaqortumi isumasioqatigiinnermit inerniliinerit.

Pissutsit tamakkut nassuiaammi Naalakkersuisut Nunatsinni suliffeqarneq ataatsimut isigalugu ineriartortitsiniarlutik suliassatut pilersaarutaannut siunissamullu tunngatillugu eqqarsaatersuu­taannut sanilliunneqarput. Suliffeqarnermut tunngasutigut iluarsartuussinissamut Naalakkersuisut siunnersuutaata siunertaa pingaarneq tassaasoq suliffisaaleqisut suliffeqarnermit peersitaasut piumasaqaatitaqanngitsumik pisortanit isumagineqalertarnerisa unitsinneqarnissaa aamma sulisinnaasut piginnaasaasa pitsaanerulersinneqarnissaat, inuussutissarsiorneq sulisinnaasunik naammattunik piginnaasalinnillu sulisoqarsinnaaqqullugu. Suliffeqarnermut tungatillugu suliniutit annertusineqarneranni makku pingaartinneqarput:

Siullermik sulisinnaasut ilaannut suliffeqareersunut ilinniartitseqqittarnerit annertusillugit.

Aappassannik suliffeqarnermi pissutsinik ilisimasat pitsanngorsarlugit ullutsinnut naleqquttum­nik suliffeqarnermik kisitsisitigut takussutissat annertusarnerisigut aamma suliffeqarnerup ilusaasa pissusaanik ingerlaavartumik nakkutilliinikkut.

Pingajussaanik paasissutissiisarnermik teknologi nutaaliaasoq atorlugu suliffissarsiuussisarner­nerup nukittorsarneqarnissaa.

Sisamassaanik suliffeqarnermi inuusuttut suliffeqanngitsullu sulilersitsiniutinik nutaanik neqerooruteqartarluni taamaalillutik taakka suliffinnut ataavartunut piginnaaneqalersinnaaqqullu­git.

Kiisalu tallimassaanik suliffeqarnermut tunngatillugu suliniutigineqartut pillugit aalajangiiniar­tarnerit suliniuteqarfigineqalernissaat, suliffeqarnermi illuatungeriit nuna tamakkerlugu suliffe­qarnermut siunnersuisoqatigiinnut peqataatinneqalernerisigut.

Suliassarpassuit tamakku tamarmik imaaliallaannaq naammassineqarsinnaanngillat siunertamul­lu naleqquttumik pilersaarusiorneqartariaqarput. Kisiannili suliffeqarneq pillugu suliniutaasussat annertuumik pisariaqartinneqartut aallartinneqarsinnaaqqullugit siunnersuutigineqarpoq ukiumi aningaasaliiffiusumi tullermi misiliilluni aaqqissuussinissanut aningaasartuuteqartoqassasoq.

Misiliilluni aaqqissuussinernut ilaassapput paasisitsiniaanermut teknologi nutaaq, suliffissar­siuussisarneq kiisalu ilinniaqqinnissamut neqeroorutit nutaat il.il. Misiliilluni aaqqissuussinerit kommunini suliffeqarnermut allaffiit, suliffissarsiuussisarfiit, Kanukoka aamma Kultureqarner­mut, Ilinniartitaanermut Ilageeqarnermullu Pisortaqarfik suleqatigilluinnarlugit ingerlanneqas­sapput. Tamatumani pineqarput ingerlaavartumik pilersitsisoqassasoq, suliassaqarfiit tamarmik ataasiakkaarlutik ingerlaavartumik sulinermi suliffeqarnermi oqimaaqatigiilersitsinermut aalajangiisuussallutik. Taamaalilluni suliffeqarfinnik allanngortiterinermik pissuteqartumik suliffissaarusimaneq ukiut amerlanngitsut ingerlaneranni atorneerutissammat.

Pisariaqarluinnarpoq suliffeqarnermi iliuusissat qanoq imminnut ataqatigiinnerat eqqarsaatigalu­gu illuinnaasiunngitsumik paasinnittoqartarnissaa. Taamatut paasinninnikkut isumannaarneqas­saaq ataatsimut isiginnilluni aaqqissutissanik piviusunngortitsinnaalernerput. Tassa aqqutitoqqa­tigut nungallareersimasutigut ingerlaniarsariunnaarluni.

Misilittaanerit saniatigut suliffeqarnermik misissueqqissaariaaseq suliaq ineriartortinneqassaaq, suliniut taanna ilisimasatigut tunngavinnik pitsaanerulersitanik ineriartortitsinermut qitiutinne­qartussaavoq. Taamaaliornikkut Naalakkersuisut nuna tamakkerlugu suliffeqarnermut siunner­suisoqatigiit peqatigalugit sunniutilimmik tulleriiaarisinnaanngussapput, ataatsimut isigalugu inuiaqatigiinni suliffeqartitsiniarluni suliniutinut atorneqarsinnaasumik, taamaalilluni suliniutinik ingerlatseqqinneq aningaasaliissutaareersut iluanni allatut tulleriiaarinikkut eqaallisaanikkullu aningaasalersorneqarsinnaassallutik.

Suliffeqarnerup nutaamik iluarsaateqqinneqarnissaanut tunngavigineqartussaavoq paarlagaassin­naanermik tunngaveqarneq, tamatumani sulisorisat suliassaqalerfiup nalaani ilinniartitaaqqittar­nissaat imaluunniit akissarsianut tapiissuteqartarluni suliffeqartitsiniutinut suliffeqanngitsunik peqataatitsinermut atatillugu isumannaarneqassalluni. Taamaaliornikkut sulisorisat suliffissanut ullumikkut annertunerusutigut tikisitanit suliffigineqartunut sulilernissaannut periarfissiinissaat qulakkeerneqassaaq, peqatigitillugulu suliffeqanngitsut sulinermut sungiusartinneqarnerisugut suliffinni ataavartuni sulisinnaanngorlutik piginnaaneqalernissaat qulakkeerneqassalluni.

Peqatigitillugu ilinniartitaanissamik neqeroorutit annertusineqassapput taamaalilluni suliffeqann­gitsut suliffeqarnermi pikkorissartinnerisigut allatigullu ilinniartitaanikkut maannakkumit annertunerusumik suliffeqarnermi sulilernissaannik neqeroorfigineqarsinnaalissallutik. Kiisalu suliffiit oqinnerisut il.il. pilersinnerisigut qulakkeerneqassaaq suliffeqanngitsut sulilersikkumi­naannerit - suliffeqaratik pisortanit pilersugaasut - suliffeqarnermut pulajartuaartinneqarnissaan­nik neqeroorfigineqarsinnaalernerat.

Naalakkersuisuttaat eqqarsaatiginiarpaat suliffeqarnermi illuatungeriit suliffinnik avitsisarnissa­mut piffissalluunniit ilaannaani sulisarnissamut sulisitsisut kajumissaarneqarsinnaanerat kisimiil­lutik pilersuisut mikisunik qitornallit il.il. iluaquserniarlugit. Naalakkersuisut naatsorsuutigaat inuussutissarsiornikkut ingerlatsineq ukiuni aggersuni inuussutissarsiutinik ineriartorneq nutaanik kinguneqassasoq assersuutigalugu aatsitassarsiormut ikummatissarsiornermullu sanaartornermut aamma takornariaqarnermut tunngassuteqartuni suliassaqartitsineq qaffariartus­saalluni. Tamannami aamma pisariaqarluinnarpoq inuusuttut ukioqatigiiaat amerlaqisut suliffe­qarnermut appakaattussanngulernerat pisussanngulermat. Inussuttut tamakkut aallaqqaataanniit suliffeqarnermik patajaatsumik tunngavissinneqartariaqarput.

Aalisarnermik inuussutissarsiuteqarnerup naammassisaqarfiulerneratigut pisariillisaaffigineqar­neratigullu taakkununngalu atatillugu nutaanik suliniuteqartoqarpoq, tamanna taakkununnga tunngassutilinni sulisinnaasunik nutaamik piumasaqaatinik nassataqarpoq. Aalisarnermik inuussutissarsiuteqarneq suli ukiorpassuarni Nunatsinni tunngaviulluni inuussutissarsiutaasussaa­voq. Naalakkersuisullu pingaartilluinnarpaat inuussutissarsiutip taassuma nunanut allanut tuniniaanermik nassataqartup pitsaanerpaamik periarfissinneqarnissaa isumannaassallugu. Tassa taamaaliortoqassaaq tamatumunnga atatillugu sullissinikkut inuussutissarsiutit suliniuteqarfigi­nerisigut tamakkunani ukiuni aggersuni nutaanik suliffissaqarnissamut periarsarissaartoqalernis­saa naatsorsuutigineqarluni.

Aalisarnermik inuussutissarsiuteqarnermi inuussutissarsiutinilu allani suliassaqartitsineq piffissami aalajangersimasumi suli sunnersimaneqartoq. Tamanna sulisinnaasut ilaannut suliffis­saaruttarnermik kinguneqartarpoq, sunniutaasartulli annikillisinniarlugit pikkorissaratitsinerit allallu piffissanut tamakkununnga inissinneqartarsinnaannginnersut eqqarsaatigineqartariaqar­poq.

Suliffeqarnermulli tunngassuteqartuni suliniutaasutigut nutaatigut suliassaqartitsineq annertu­nerulinngikkaluartoq suliffinnik allanngortiterinermik pissuteqartumik suliffissaarusimaneq malunnaatilimmik annikillisinneqarsinnaavoq. Tamanna imatut paasineqassaaq sulisinnaasunut maanimiunut suliffissat amerlanerusut isumannaarneqarnissaat kissaatigigipput, suliffiit ullumik­kut tikisitanit periarfissaqartillugu sulisinnaasunik maanimiunik inuttalerneqartassapput. Suliffin­ni tamakkunani piginnaassutsit pisariaqartinneqarnersut ilisimanerusariaqarpavut, taamatuttaaq ilinniartitaanerit pikkorissartitaanerillu suut sulisinnaasunut maanimiunut neqeroorutigineqartari­aqarnersut ilimasariaqarlutigit.

Tamakku ilisimaneqalernissaat isumannaassavarput ullutsinnut naleqquttunik suliffissarsiuussi­sarnermik ineriartortitsinikkut suliffeqarneq pillugu kisitsisitigut takussutissat ineriartortinnerisi­gut aamma nuna takkerlugu suliffeqarnermut siunnersuisoqatigiittut sulilersussat atugassaannik ingerlaavartumik naliliisaarluni misissuinertigut. Naalakkersuisuni eqqarsaatigaarput imatut ingerlaaseqassasoq kisitsisitigut takussutissanik aamma toqqarlugit naliliisarluni misissuinernik ullutsinnut naleqquttunik ilisimasat nuna tamakkerlugu suliffeqarnermut siunnersuisoqatigiinnut atugassanngortinneqartassasut, taamaalilluni siunnersuisoqatigiit taakku kipissanatik suliffeqar­nermi ineriartorneq nakkutigisinnaassammassuk. Taamaalillutillu ataatsimut suliffeqarnermut tunngatillugu suliniutaasut annertussusissaannut kiisalu tulleriiaarinermut eqqoqqissaartumik anguniagassat suliarisinnaalissammatigit.

Sulisinnaasut maanimiut pingaaruteqarlutik isumalluutaapput sapinngisamik pitsaanerpaamik atorneqartussat ineriartortinneqartussallu. Sulisinnaasut tassaasut inuit nammineerluinnarlutik eqqarsarsinnaasut kiffaanngissuseqartulllu, namminneq aalajangiisussat kikkunnut qanorlu annertutigisumik namminneq sulisinnaassusertik tunniukkumanerlugu. Sulisinnaasut isumatuu­mik atorneqarsinnaassappata tamanna tamatsinnut iluaqutaasussaavoq. Taamaammat una sulisinnaasut annertunerpaamik akuliusimasut najukkami innuttaasut suliffeqarfiullu sulisinnaa­sut suliffigisaasa ineriartortinneqarnerannut soqutiginnittut najukkami innuttaasut taamatullu suliffeqarfiit periarfissaanut aalajangiisuusartut.

Ukiormanna junimi suliffeqarneq pillugu isumasioqatigiinnermi oqaatsit kulturilu sulinermi pingaaruteqassusiat pillugu oqallittarnerit oqallittarnerpassuarnit pingaarnerpaatillugit suliarine­qartarput. Kalaallisut oqaatsivut pingaarnerullutik oqaasiupput amerlaqisunit ajornartorsiutitut oqaatigineqarpoq suliffeqarfinni kattuffinnilu pisortat kalaallisut kulturitsinnik oqaatsitsinnillu aallaaveqannginnerat. Eqqarsaatigineqaqqikkunaqaaq ileqqunik oqaluttuarisaanermik naleqassut­simik paasinnittarnermik ataatsimooqatigeeriaatsinilluunniit ilisimasaqannginneq aaqqiagiinn­ginnermik paatsooqatigiinermillu pilersitsisarmat, tassa inuit allanik ileqqullit naleqassutsimillu paasinnittaasillit inooriaaseq allaanerusumik naliliiffigisarmassuk.

Isumasioqatigiinnermissaaq amerlaqisunit isumaqatigiissutigineqarpoq pisortanit pimoorunnerul­lugu ineriartortitsinikkut suliffeqarfinni kattuffinnilu allassartarnernik aaqqiagiinngissuteqartar­nernillu ajornartorsiutit amerlaqisut qaangerneqarsinnaasut. Ukiuni aggersuni suliffeqarneq pillugu suliniutinut aammattaaq ilannguneqassapput suliniuteqarfissat nutaat, tamatumani eqqarsaatigaakka isumaqatigiinniartarneq, isumaqatigiissitsiniartarneq aaqqiagiinngissutillu qaangiarniarneqartarnissaannut malittarisassat, suliffinni avatangiisit pillugit inatsisit aamma sulisilluni ajoqusertarnernut tunngasuni ajornartorsiutit ilaat oqallisigisariaqakkallu. Tamatu­munnga tunngatillugu suliarineqartussat maannakkut suliffeqarnermut immikkoortortaqarfimmi eqqarsaatersuutigineqarput.

Immikkut taaneqassaaq Naalakkersuisut piffissami aggersumi inuussutissarsiutigalugu piniartu­nut aningaasaqarnikkut isumannaallisaatissatut atuutilersinneqarnissaannut periarfissanik misissuinerat.

Suliffeqarneq ingerlaavaratumik ineriartortuarpoq aamma nunani allanisut suliffeqarnikkut ingerlatsineq ingerlaavartumik ataatsimut isigalugu ineriartornermut naleqqiuttarlugu naleqqus­sarneqartussaavoq aammalu naleqqussarneqartuassaaq.

Qaqortumi isumasioqatigiinnermi isumaqatigiissutigineqarpoq siunissami suliffeqarnikkut ingerlatsinissami inuk qitiutinneqassasoq. Suliffissarsiuussisarfiit maannaminngarnit annertu­nerusumik suliffeqarfiit suliffeqanngitsullu ataasiakkaat sullittariaqarpaat tamatumani aqqutissat nuna tamakkerlugu suliffeqarnermut siunnersuisoqatigiinnit ilusilersorneqassapput kommunini ataatsimiititaliat suleqatigalugit piviusunngortinneqartussat.

Nunani tamalaani misissuinerit takutippaat suliffeqannginneq inummut naalliuutaasartoq, suliffissaaleqisut toqusarnerat sulinikkut inuussutissarsiortut akornanni toqusarnermit marlori­aammik pingasoriaammilluunniit annertuneruvoq. Kalaallit 1994-imi peqqissuseq pillugu misissuinermi inunnit apersorneqartunit qulinit qulingiluat isumaqarput ataatsimut isigalugu peqqissuussagaanni suliffeqarnissaq pingaaruteqarluinnartoq, tamanna paatsuugassaanngilaq.

Suliffeqarnermut pissutsit pillugit nassuiaatip matuma saniatigut Naalakkersuisut aammattaaq Inatsisartut ataatsimiinneranni matumani isumaginninnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat saqqummiutissavaat. Ingerlaqqinnissatsinni isumaginninnikkut ingerlatsineq aamma suliffeqar­nikkut ingerlatsineq imatut imminnut naleqqussarneqassapput piumasaqaatitaqanngitsumik pisortanit pilersugaasarnerit sapinngisamik pinngitsoortinneqartussanngorlugit.

Atugarissaarnermik pilersitsisimavugut innuttaasut isumaginninnikuut pitsaasumik isumannaalli­saavigalugit, kisianni aamma tamanna atugarissaartitsinerusinnaavoq tamatuminnga atuisunik piumassuseerutsitsisinnaasoq aamma kinguaariinnik innuttaasunillu avissaartortitsisinnaasoq. Inuiaqatigiinni inooqataaffigisatsinni inui imminnut ilaquttaminnullu isumaginerunissaat ilisarnaataasariaqarpoq.

Naalakkersuisut immikkut inuusuit sullinneqarnissaat pingaartitaraat, pingaaruteqarpormi inuusuit sulinikkut aallartilluartarnissaat tamanna meeqqat aturfiat ilinniarfiillu allat isumannaa­gassaraat. Kommuninit arlaqartunit kissaatigineqarsimavoq inatsisitigut tunngavissanik pitsaa­nerusunik pilersitsisoqassasoq. Tassa inuusuttunut meeqqat atuarfiannit anereersunut aamma inuussutissarsiutinut ilinniartitaanermut piginnaaneqalersitsisutut tigutinnissamut inuttut suliamulluunniit suliamulluunniit tunngatillugu amigaateqartunut suliniutit tamatigoortumik tunngavilersukkat pilersinneqarnissaat siunertarallugu.

Inatsisilianik piareersaalluni sulineq Naalakkersuisut aallartisareerpaaat. Siunissami suliffeqar­nermut tunngatillugu sillimmataarissutitut pingaartumik siunertarineqarput sulisinnaasut taama­tullu suliffeqarfiit sulisinnaasut suliffigisaasa sapinngisamik pitsaanerpaamik atugassarqarnissaa­sa isumannaarneqarnissaat. Inuussutissarsiutinik ingerlatsisut inuillu ataasiakkaat namminneq kissaatigisaaat pisariaqartitaallu malillugit suliffeqarnermut tunngatillugu suliniutit ingerlanne­qarpata atugassarititaasut sapinngisamik pitsaanerpaat isumannaarneqassapput.

Qaqortumi isumasioqatigiittut siunissami suliffeqarnikkut ingerlatsinissamik inuk qitiutillugu inissippaat. Tamanna Naalakkersuisut piffissami aggersumi suliffeqarnermik iluarsartuusseqqin­nikkut isumannaarniarpaat. Tassa suliffissaaleqinermik eqqorneqartunut tamanut ataasiakkaara­luni suleriaasissanik pilersaarutinik piviusunngortitsinermikkut. Taamatut ingerlatsinermi namminersortut sulinermillu inuussutissarsiuteqartut qitiusumik inissisimanissaat qulakkeerne­qassaaq, assersuutigalugu sulisitsisut sulinermillu inuussutissarsiuteqartut kommunit peqatigalu­git nuna tamakkerlugu suliffeqarnermut siunnersuisoqatigiiffimmi ilaasortaatitaqartinnerisigut.

Najukkami suliniutissanut sunniuteqaqataanissamullu periarfissat kommunit suleqatigalugit  isumannaarneqassapput. Atugassarititaasut tamakku piviusunngortinneqarnissaat siunertaralugu Naalakkersuisut pimoorullugu siunnerfeqarlutillu suliniarput.

Taamatut oqaaseqarlunga nassuiaat Inatsisartunut suliassanngortippara.

 

Karl Lyberth, Siumup oqaaseqartua:

Naalakkersuisut suliffeqarneq pillugu saqqummiussaat Siumumiit tikilluaqquarput, tassani nassuiaammi tikkuartorneqarmata, maani najugaqartuusugut, pikkorissarnikkut ilinniarnikkullu iliuuseqarnitsigut nammineerluta suliffissaqarnissarput qanoq pitsanngorsarsinnaagipput.

Tassami suliffeqarnikkut ingerlatsineq pillugu Naalakkersuisut nassuiaataannut atatillugu Siumumiit siullerpaajutillugu oqaatigissavarput ukiuni qaangiuttuni neriuutigiuarsimasaraluar­put, tassa tikisitat nunaqavissunik annerungaartumik taarseriartuaarneqarnissaat uggornaraluartu­mik piviusunngorsimanngimmat.

Miserratiginagu oqaatigissavarput Kalaallit Nunatsinni tikisitatut sulisugut, pingaartumik pisortat nammineq suliffeqarfiutitsinni, suli amerlasoorujussuuneri.

Nunatsinnut suliartorlutik tikisitat taamatut amerlatiginerinut patsisinut annersaasorinarpoq ilinniartitaaneq suli amigartumik aallunneqarsimagunarmat. Taamaattumik nunatsinni pisuussu­titta annersaasa, tassa innuttaasut najugaqavissut, meeraappata, inuusuttuuppata inersimasuuppa­taluunniit suli annertunerusumik piukkunnarsarlugit naammattumik pikkorissartittarnissaat pingaaruteqarluinnartuuvoq.

Oqartoqarsinnaagaluarpoq ilami nunatsinni innuttaasut najugaqavissut ikittunnguugatta suliffiit tamaasa nammineq inuttalersorsinnaanngikkigut. Tamanna soorunami assortorneqarsinnaanngi­laq, kisianni tikisitat taamatut amerlatigisariaqanngikkaluartut aamma tamatta miserratiginagu oqaatigisariaqarparput.

Taamaattumik Siumumiit matumuuna oqaatigissavarput siunissami Siumup politikkiani pingaar­nersat pingasuusut ukuussasut: Ilinniartitsineq - ilinniartitsineq - ilinniartitseqqinnerlu.

Taamatut aallarniutaasumik oqaaseqareerluta suliffeqarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaammi saqqummiunneqartut tamarmik assortoruminaatsuummata ataasiakkaat takisuuliorfiginngikkalu­arlugit, Siumumiit pingaartutut naqissuserusutagut, erseqqissaavigilaassavagut.

Nunap suulluunniit pitsaasumik ineriartorneranut pingaaruteqartut ilagiuaannarpaat suliffeqarneq pillugu ersarissumik, siumut isigisumik politikkeqarnissaq. Taamaattumik Naalakkersuisut nutaat siorna 97-imi aallartinnermi kingorna tamatuminnga siusinnerusumut sanilliullugu, iluarsaaqqinneq siunertaralugu, aallussiniarnerunerat Siumumiit tapersinngitsoorusunngilarput.

Taamatuttaaq pingaartigaaq suliffeqarneq pillugu politikkeqarnermi nunatta tunniussinnaasai tunngavigalugit ineriartortitsiuarnissaq, imaluunniit pilersaaruteqartuarnissaq, innuttaasullu sapinngisaq malillugu pissutsinut allanngorarsinnaasunut piareersimatinniartuarnissaat.

Aalisartut piareersimajuartussaapput suna piniagaq tammakassagaluarpat allanik piniagassarsior­nissamik. Saarulliit tammakarmata nersortariaqartumik aalisartortagut periarfissanut allanut, soorlu raajanut, saattussanut qaleralinnullu saattariaqarsimapput.

Piniarnerinnavimmik ingerlatsisimasut maannakkut aalisarnermut saakkiartortut suli arlaqarput. Soorlu Avanersuarmi Tunumilu tamanna ingerlanneqaleriartortoq. Siumumiit nunaqqatigut taakkua iluatsitsilluarnissaannik periarfissaq manna iluatsillugu qamannga pisumik kissaakkuma­vagut.

Taamatuttaaq nunami suliffillit sapinngisaq malilllugu piareersimasariaqarput pisariaqalertillugu suliffimmut allamut nuuttariaqarsinnaanermut.

Inuusuttut ilinniartut siunissami pisussaajumaartunik sillimmartaarlutik ilinniagaqarnissaat, aammalu ilinniarfigisinnaasaannik periarfissaqartinissaat pingaaruteqarluinnartuuvoq. Uani pingaarnersaassanngilaq ilinniarfiit pinngitsoornatik nunatsinniittariaqarnerat. Inuusuttut nunanut allanut aallarlutik ilinniarusussuseqartut tapersersortariaqarput, tamannami inuup ineriartornera­nut, minnerunngitsumillu oqaatsinik allanik ilikkarluarnissamut, iluaqutaasartoq qularutissaann­gimmat.

Siunissami neriuutigisagut aatsitassarsiornermut takornariartitsinermullu tunngasut iluatsissaga­luarpata sulisoqarnerup tungaatigut sapinngisarput malillugu piareersimaffiginissaat pingaarute­qarluinnartuuvortaaq. Taamaattumik ilinniartitsinerit, ilinniartitseqqinnerillu maannakkut ingerlareersut, minnerunngitsumik takornariartitsinermut attuumassuteqartut, suli annertusarne­qarnissaat Siumumiit kajumissaarutigissavarput.

Pisortat suliffeqarfiutaat anginerit eqqarsaatigalugit Siumumiit piumasarissavarput sulisunik ilinniartitseqqinnerit, pingaartumik nunaqavissut eqqarsaatigalugit, suli annertunerungaartumik pilersaarutaalluarnerusumillu, tikisitat sukkanerusumik taarseriartuaarnissaat siunertarerpiarlugu, ingerlatsilertariaqartut. Aatsaammi taamatut ersarissumik politikkeqarutta sulisut nunaqavissut qaffasinnerusumik atorfinitsikkiartuaarnissaat qulakkeersinnaassavarput. Taamatuttaaq ilinniaga­qarsimagaluarlutik maannakkut suliffissaaleqisut, inuusuttullu ilinniakkaminnik naammassinnik­kumaartut suliffissaqartittuarnissaat qulakkeernerussallutigu. Tamatumani KNI-p sulisuminik ilinniartitseqqinnissamut suliniutai Siumumiit tapersersorluinnarpagut, suliffeqarfissuillu allat taamaaliorniarnerat soorunami aamma tapersersorlugu.

Ilinniartitseqqittarnermut atatillugu Siumumiit kajumissaatigissavarputtaaq Naalakkersuisunut misissorluaqqullugu aningaasat suliffissaaleqisunut ikiorsiissutitut atortakkat ikigisassaanngeqi­sut, suliffissaqartitsiniarnermut aningaasat tapiissutaasartut ilanngullugit, soorlu mandetiminut atortakkat, allatut aaqqissuussilluni suliffissaaleqisunut iluaqutaanerusumik, soorlu sulileqqinnis­saq siunertaralugu ilinniartitseqqinnernut, atorneqarsinnaannginnersut.

 Nassuiaammi tamanna taallatsiarneqartoq Siumumiit arajutsisimanngilarput, pingaartutulli immikkut kajumissaatigerusupparput, isumaqarluinnaratta suliffissaaleqisut uninngatiinnarnagit aallarteqqinnissaannut piareersartinneqarpata tamanna tamanut iluaqutaanerpaassasoq, aamma suliffissaaleqisup suliffissaqanngikkallarnermi nalaani ulluinnarni inuuneranut annertuumik immersuutaalluni iluaqutaassammat.

Oqareernitsituut inuusuttut ilinniagaqarluarnissaat tamanit pingaarnertanut ilaavoq. Ilaqartarpulli ilinniarnerminnik ukiormi ataatsimiluunniit unitsitsikkallarusuttartunik.

Inuusuttunnguit tamakkua ilaatigut eqqarsaatigalugit Qaqortumi ataatsimeersuarnermi ilaatigut siunniunneqarsimasoq, tassa nuna tamakkerlugu inuusuttut kiffartuussisarnerisa kingumut atulerteqqinneqarnissaa, Siumumiit taperserusupparput. Tamannami ilaatigut aqqutigalugu inuusuttut sulinermik sungiusarnissaannik periarfissinneqassapput, qularnanngitsumik kingusin­nerusukkut suliffivittaarneranni iluaqutaasussamik.

Taamaammat periarfissap tamatuma siusinnerusukkut iluaqutaasumik ingerlanneqarsimasup kingumut atuleqqissinnaaneranik siunertaqartumik Naalakkersuisut misissuilluaqqussavagut.

Sulisussat nunatsinni nunaqavissut atorfinitsinneqartarnissaat annertusaaviginiarlugu ilaatigut suliariumannittussarsiuussinerni assigiinngitsuni nunaqavissut maannakkorniit annerusumik sulisorineqartarnissaannik piumasaqartalernissamik Qaqortumi ataatsimeersuarnermi ujartorne­qartoq matumuuna Siumumiit taperserlugu nalunaarutigissavarputtaaq.

Naggataatigut Siumumiit oqaatigissavarput Nuna Tamakkerlugu Suliffeqarnermut Siunnersuiso­qaatigiinnik Naalakkersuisut pilersitsiniarnerat isumassarsialattut isigalugu tamakkiisiumik taperseratsigu. Naalakkersuisut saqqummiinerminni nassuiaataattut siunnersuisoqatigiit taakkua, suliffeqarnermut attuumassuteqartunik tamanit ilaaffigineqartussap, suliassarisussaavaat ataavar­tumik suliffeqarnermi ineriartornerup malinnaavigiuarnissaa, tamannalu aallaavigalugu qinikka­nut suliffeqarneq pillugu siunnersuisartuusussaallutik.

Naggaterpiaatigut Siumumiit nunatsinni nunaqavissut, minnerunngitsumik meeqqat inuusuttullu, sakkortuumik kajumissaassavagut nangaanaatik periarfissat assigiinngitsut atorlugit ilinniartuaq­qullugit pikkorissartuaqqullugillu. Aatsaammi ilinniarnitsigut, pikkorissarnitsigut suliffimmullu tunniusimalluta sulerusussuseqarnitsigut nunarput pitsaasumik siumut aallartilluarsinnaagatsigu. - Aamma kalaaliusugut immitsinnut naakkigisutut isigiinnarnata ilikkartariaqarparput atorfinnut qaffasinnerusunut inissinniarluta sassartaarnerulernissarput. Tikisitat kisiisa pisuutiinnartuarsin­naanngilagut, taakkua taarserniassagutsigut ilinniarluartariaqarpugut, aammalu ajukkunnata nangaanatalu qaffassarluta sassartaarnerusariaqarluta.

 

Finn Karlsen, Atassutip oqaaseqartua:

Suliffeqarnermik ingerlatsineq  pillugu   nassuiaat   Naalakkersuisumit  saqqummiunneqartoq ATASSUT-miit naatsunnguamik oqaaseqarfigissavarput.

Siullermik ukioq qaamatit arfinneq pingasut matuma siorna Kalaallit Nunaanni sulisoqarneq pillugu nassuiaat saqqummiunneqarmat oqaaserisavut ilaatigut uteqqittariaqassavagut.

Soorlu Inatsisartut Inatsisaata 1992-meersup nunatsinnut suliffissarsiortut kil-lilersimaarniartus­saavai, taamaakkaluartorli ukiuni kingullerni nunatsinni nunaqavissut suliffinni  sulerusukkaluar­lutik  qaangiinnagaasarnertik  qatsulluinnaraat ersarissigaluttuinnartoq oqaatigigipput.

Unalu erseqqissaqissavaput avataaniit atorfissaqartitattinnik tikisitsisarneq minnerpaamilluunnit ajorisassarinngilluinnaratsigu akerlianilli ATASSUT-miit oqaatigissavarput sulisinnaasunik atorfissaqartitatsinnik avataaniit tikisitsisinnaanerput aammalu piumassuseqartoqartarnera qujanarluinnartuumat. Nalunngilarpummmi ullumikkut suli annertuumik tikisitsisarneq pisaria­qartittorujussuugipput.

Kisiannili una ATASSUT-miit akuersaarsinnaangilluinnargarput suli ullumikkut aqunneqanngit­sumik sukkulluunniit sulisunik suliartortunik tikisitsiuvartoqartarnera maani nammineq suliffis­saaleqisuutittinik inuttalersinnaagalukkatsinnik. Aali inatsimmik ersarissumik allassimasoqaraluartoq tikisitsisoqarniartillugu kommunalbestyrelsi akuersisisinneqaqqaassasoq taamatut oqarnerput uteqqiineruvoq ukioq oqaaserisatsinnut pisariaqarluinnartutut isumaqarfigigatsigu.

 

Aamma una kalaallit qangali tusareernikuusaat oqaaseq, tikisitat kalaallinik ilinniartitaqartassasut tikisitaanermi piffissaq naappat atorfimmik tigisisussamik.

 

Taamanna oqarsimaneq Atassut-miit Naalakkersuisunut kaammattuutigissvarput piviusunngortinniarnera pimoorunneroqqullugu taamatut ukioq oqaaserisagut eqqaasitsissuti-geriarlugit nassuiaammi nassuiaatitut saqqummiunneqartut tusaatissatut tigussavavut.

 

Nassuiaatillu naggataata tungaani inassuteqaatitut saqqummiunneqartut oqaaseqarfigilaassavagut.

 

Atassut-miit inassuteqaatigissavarput Namminersornerullutik oqartussat suliffeqarfiutaanni tamani sulisunik ataasiakkaanik pikkorissartitsisarnermut neqerooruteqartarnissaq tamakkiisumik pimoorullugu ingerlanneqassasoq, soorlu tamanna naalakkersuinikkut pingaartinneqartoq.

 

Innusuttut inuiaqatigiinni sullissisaqqilersinnaanerat isumasioqatigiinnermi inassutigineqartoq Atassut-mit taperserparput tamatumanilu qanga ingerlasimaneq ilinniarfigalugu pilersaarusiorluagaanerusumik pisortanillu pikkorissunik pisortaqartitsinikkut aqunneqarnissaa pisariaqarpoq Atassut-miit tamatuma atuleqqissinnaanera Nalakkersuisunut nalilersoqqissaarneqarnissaa piumasaqaatiginiarparput soorunami aningaasatigut kingunerisassai ilanngullugit.

 

Meeqqat atuarfianni atuartut aninnginnerminni sulinermik misilittagaqalersinneqanissaat Atassut-miit pingaartilluinnarparput tamatumani eqqarsaatigaarput periuseq Island-imi atorneqartoq aamma nunatsinnut eqqunneqartariaqavissutut isumaqarfigaarput tamanna qularnanngivissumik siunissami inuusuttunut iluaqutaasussaavoq, meeqqat atuarfimminniit anitinnatik ilikkartariaqavippaat inersimalernermi sulisussaanertik aammalu suligunik akissarsisussaanertik.

 

Naggataatigut suliffissaaleqinerujussuup ajornartorsiutaanera akiorniarneranut suliniutigineqar-tunut Atassut-miit peqataaffigerusupparput.

 

Kisiannili Atassut-miit oqaatiginngitsoorsinnaanngilarput qulaajartariaqarluinnartutut isumaqarfigisarput tassalu, nalunngilarput suliffissaleqisut amerlaqisut naalliuuteqartullu, taamaakkalurtorli tamatta nalunngilarput suliffeqarfippassuit sulisussaminnik ajornartorsiuteqartartut tamanna ajornartorsiut annertooq imaannaangitsorlu pinngitsoorani qanoq iliuuseqarfigisariaqarpoq. Suliffissaaleqisummi taama amerlatigitillugit kialuunniit takorloorsinnaagunarpaa suliffiit sulisussaaleqilerpata suliffissaaleqisunit pagganneqartassasut kisiannili taamaattoqanngilaq tamatuma peqqutaa Atassut-miit Naalakkersuisunit nassuiaatigineqarsinnaassappat nassuiaatigeqqunaraluaqaaq.

 

Imaassinnaavormi suliffissaaleqisut sivisuallaamik sulinnginnertik ima sanngiillissutigisaraat allaat sulinissamut kajumissuseerutivittarlutik tamanna nappaataalersimanera takorloorlugu nassuiaammi Naalakkersuisunit oqaatigineqartut suliumassuseqalersitseqqinnissamut suliniut Atassut-miit taperserparput.

 

Aammattaaq Qaqortumi aasaq isumasioqatigiinnermi ersarissumik peqataasut anguniaqqusaat tassalu kalaallit atorfillit qaffasinnerusumik ilinniarteqqinneqartarnissaat suliffinnilu pisortassanngortikkiartuaarnissaat Atassut-miit sakkortuumik taperserparput. Aammami tamannarpiaq upernaaq Inatsisartut ataatsimiinneranni Atassut-miit oqaluuserisassatut siunnersuutiginikuugatsigu.

 

Taamatut oqaaseqarluta nassuiaat ataatsimut isigalugu tusaatissatut tiguarput, oqaaseqaatigullu innersuussutigalugit.

 

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartua:

Inuit Ataqatigiit tungaannit Nunatsinni sulisoqarnikkut pissutsit pingaaruteqarluinnartutut taamatullu nunatta ineriartornerani qitiulluinnartutut isigaavut. Taamaattumikaasaq Qaqortumi sulisoqarneq pillugu isumasioqatigiissitsineq soqutigalugu malinnaavigalugulu peqataaffigisimavarput, massakkullu sulisoqarneq pillugu nassuiaat saqqummiunneqartoq sukumiisumik qimerluuataarsimallutigu.Inuit Ataqatigiit siullermik oqaatiginngitsoor-nianngilarput, meeqqanik aammalu inussuttunik atuartitsineq ilinniartitsinerlu pingaaruteqarluinnartutut isigigatsigu - taamatullu siunissami aamma isigiuassagatsigu. Taamaattumik Nunatta siunissamut isumalluutai iluamik aallartilluassagunik pitsaasumik ullutsinnullu naleqquttumik meeqqat atuarfianni atuartinneqareersimasariaqarmata Inuit Ataqatigiit qangaaniilli Inatsisartuni suleqataanitsinni erseqqissartuartarsimavarput - taama periarfissiinitsigummi meerartavut sulinermik inuussutissarsiulernissamut ikaarsaarialin-nginnerini aamma upalungaarsassagatsigit.

 

Nunatta ineriartornerani naluneqanngitsutut kalaallit - tassalu nunap inuii, ineriartornermi isiginnaartuinnaavallaartutut inissisimasarsimapput. Tamanna sineriassuatsinni sumi tamani inuiaqatigiinni misillerfigineqarsimaqaaq inuiaqatigiinnut tamarmiusunut aamma toqqissisimanngitsitsinermik annertumik suli pilersitsisartumik. Taamaattumik sukumiisumik tamanna ukiuni tullinnguuttuni sakkortunerusumik suliffeqarnikkut ingerlatsiniarnitsinni ilungersuuteqarnerulernitsigut allanngortinniartariaqaratsigu Inuit Ataqatigiit isumaqarluinnarpugut. Tamanna sanioqqussinnaajunnarparput ulloq mannami tikillugu suli avataaniit sulisussanik tikisitsisoqartuartarpoq, naak tamatigut taama iliortoqartariaqarnera arlalitsigut aamma pisariaqavinngikkaluartoq. Taamaattumimmiuna aamma Nunatsinnut suliartortussat killilersimaarniarumallugit 1979-imi Namminersuleqqaarattali immikkut inatsiseqartitsisugut - inatsit imminik ajoquteqanngikkaluartoq aqqutigalugu. Taamaakkaluartorli ilisimaqqissarparputtaaq inatsit taanna suli ulloq mannamut malitsikkuminaatsinneqartaqimmat - tamannavorlumi ukiuni aggersuni pimoorullugu aamma aaqqinniagassarput.

Inuiaqatigiit ingerlanneqarneranni Inuit Ataqatigiit pingaaruteqartutut isigivaat, nunatta namminiileriartornerani aamma kalaallit, nunaqavissullu allat sulisutut suli annertusigaluttuinnartumik misilittagaqaleriartortuarnissaat. Taamaattumik akueriinnarneqarsin-naanngilaq manna tikillugu suliffissaaleqisut, inuiaqatigiit tungaanniit sumik annertunerusumik piumaffigineqaratik isumaginninnikkut asuli perlernaveeqqutaanerusunik taasariaqarnerusunik maannakkutuut tunioraannarneqartarmata.

 

Taamaattumik siullermik meeqqat atuarfiini ajornartorsiutit sukumiisumik aammalu meeqqat sulisutut inissisimalerumaarnissaat siunertaralugu atuartitsinerup pitsaasup aaqqissuunneqarlunilu ineriartortittuarneqarnissaa aqqutissiuunneqartariaqarpoq. Tamatumani Inuit Ataqatigiit pingaartilluinnarpaat, meeqqat inuusuttullu sumi najugaqarnertik apeqqutaatinnagu pitsaasumik atuartinneqartarnissat, taamaaliornikkummi qulakkerneqarsinnaassammat najugaqarfiit arlaanni suminngaannersuuneq apeqqutaatinnagu naligiimmik ilinniarnissamut periarfisssaqartoqarnissaa.

 

Taammaattumik aamma anguniagassat pingaarnerit ilagivaat, nunatta inuusuttoqassusianut naapertuuttumik ilinniarfissanik periarfissiisoqartarnissaa. Soorunalumi ilinniarneqarsinnasut assigiinngitsut eqqarsaatigalugit, allatut ajornartumik nunatta inuttussusaa tunngavigalugu amerlassutsimikkut killeqartariaqartut arajutsisimanngilarput. Pingaaruteqarluinnarsorivarpullu manna oqaatigissallugu: tassalu nunatsinni sumiluunniit najugaqaraluaraanni aammalu kinaagaluaraanniluunniit ilinniarnissamut periarfissat imatut amerlassuseqartariaqarmata, anguniarneqartariaqarluni ilinniarusuttut sapinngisamik amerlanerpaat suli periarfis-saqartinneqartuarnissaat.

 

Nunatsinni inuussutissarsiutitigut ilinniarnissamut periarfissat ilaatigut imak killeqartigitillugit aammalu inuussutissarsiutitigut ilinniagaqarsimanngitsut suli taamak amerlatigitillugit, taamaattumik ilinniartuarnissaq qitiujuartariaqarpoq. Teknikkikkut atortorissaarutitigut ineriartorneq iluatigalugu, taamaattumik Inuit Ataqatigiinnut pingaaruteqarluinnartuuvoq kikkulluunniit inuussutissarsiutitigut ilinniagaqareersimagaluarunilluunniit aamma pikkorissarnissamut ilinniaqqittuarnissamullu periarfissinneqartuartariaqarmata. Atsaammi taamatut periarfissisoqarpat inuit ataavartumik suliffeqrtuarnissaat suliffigisaminnilu qaffakkiartorsinnaanissaat aqqutissiuunneqarsinnaavoq. Inuit Ataqatigiit tamatumani minnerunngitsumik suliffissaaleqisut periarfissinneqarnissaat pingaaruteqarluinnartutut isigiuassuarput.

 

Taamaattumik sulisoqarneq pillugu nassuiaammi iliuuseqaatigineqartariaqartutut tikku-arneqarsimasut ilaat, tassalu inuk qitiutillugu siunissami sullissisarnissaq periarfissar-siuusseqatigiittarnissarlu, siunissami isumaginninnermi suliffissarsiuussisarnermilu aallaviusalernissaa isumaqatigilluinnarparput. Tassungalu tunnagtillugu oqaatiginngitsoortariaqanngilaq suliffissarsiuussisarfinni maannakkut sulisorineqartut aamma pikkorissarneqartuartariaqarmata - suliffissarsiuussineq maannamit pitsaanerusoq inuusuttorpassuillu ilinniagaqalernissamut pitsaanerpaamik siunnersorneqartuarsinnaanissaat maannamit aamma angusaqarfiuneroqqullugu. Tamanna siunnersortinik pisariaqartinneqaqaaq tamannavorlumi Inuit Ataqatigiit Qaqortumi isumasioqatigiittoqarmat immikkut aamma malussarfiginiarsimasarput.

 

Tammattumik inuusuttut arlaatigut pissuteqartumik ilinniarnerminnik unitsitsigaangata pilertortumik ikiorserneqarsinnasariaqarput, periarfissinneqartuartariaqarpullumi siunnersorneqapallassinnaanissamut sulinermik misilittagaqalernissaat aamma angulertorneqarsinnaaqqullugu. Tamananrpiaq pissutigalugu taamaattumik Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut meeqqat atuarfiini, inuussutissarsiutitigut ilinniarfinni kiisalu komminini suliffissarsiuussisarfiit akornanni siunissami annertunerusumik suleqatigiissitsiniarto-qartariaqartoq, inuusuttut piginnaasaat aammalu sapinngisamik soqutigisaat tunngavigalugit ilinniarsinnaanissaat aamma aqqutissiuunneqarsinnaaqqullugu. Tamannali tamanut pitsaanerpaamik angusaqarfiussappat oqaatigineqareersutut pisariaqarluinnarpoq pikkorissartitsiuartariaqaratta aamma suliffissarsiuussisarfimmi sulisorineqartunut immikkut sammitinneqartumik. Suliffissarsiuussisarfiit taamaattumik nukittorsarneqartariaqarnerisa saniatigut, maangaannaq isumaliutersuutigineqalereertariaqarpoq qitiusumit akisussaaffik aamma nuunneqalereersinnaannginnersoq, soorlu Ilinniartitaanermut Pisortaqarfiup ataanut - taamaaliornitsigut suliffissaaleqinermit ilinniartitseqqittuarnissaq pisariaqaqisoq mannamiit pitsaanerusumik ataqatigiissaarineqarfigineqarsinnaaniassammat.

 

Sulisunik suliffissaaleqisunillu pikkorissaasarnissap annerutsarneqarnerani Inuit Ataqatigiit innersuussutigerusupparput, sinerissami ilinniarfiit pioreersut sapinngisamik atorluarneqartaqqullugit. Nalunngilarput assersuutigalugu STI-mi ilinniarfiit maannamiit suli atorluarneqarnerusinnaasut, soorluttaaq aamma qaffasinnerusumik ilinniarfiit aamma taamatut periarfissaareersut.

 

Isumaginninnermik Siunnersortinngorniat Ilinniarfiat maani Nuummiittoq kiisalu Perorsaasunngorniat Ilinniarfiat Ilulissaniittoq, pikkorissaqqiffissatut inunnut isumaginninnermik sullissisunut ilinniareersimasunut ilinniareersimanngitsunullu pikkorissarneqartuarnissaminulli aamma pisariaqartitseqisunut periarfissaareerput.

 

Pissutsilli maannakkut atorneqartut aallavigalugit ilinniarfiit tamakku aamma pikkorissartitsiuarnissamut naammattumik aningaasaliiffigineqartannginnertik pissutigalugu annertunerusumik pikkorissartitsisarnissanik ullumikkut nukissaqanngillaq, naak ilinniartitaanerit pineqartut pillugit peqqussutit malillugit aamma sulisooreersunik pikkorissaasarnissamik pisussaaffilerneqareeraluartut. Taamaattumik Naalakkersuisut piumaffigerusuppagut taamatut atorluaanissaq siunertaralugu aaqqissuussinialeqqullugit, minnerunngitsumilli aningaasaliisaqqullugit aningaasanut inatsisit aqqutigalugit imaluunniit sulisitsisut AEB-inut aningaasaliissutigisartagaaq aqqutigalugit.

 

Inuussutissarsiornikkut naalakkersuinikkut aqqutissiuussiniarnermi nuanarput tamaat ataatsimut isigalugu aammalu sumiluunniit najugaqaraluarluni periarfissaqartitsisoqarnissaa Inuit Ataqatigiit piorsaaniarnitsinni pingaartillugu tunngavigiuassavaat. Taamaattumik sulisoqarneq pillugu nassuiaammi nuna tamakkerlugu pikkorissarnissamut periarfissiisoqarnissaanik tikkuussisoqarnera isumaqatigilluinnarparput sulisummi inuttut naleqassutsimikkut misigisarnerat aatsaat ikorfartorneqarsinnaavoq pikkorissartuarnissamut periarfissaqartitsi-simagaanni.

 

Isumaqatigilluinnarparput Nunatsinni suliffissaaleqisut aammalu sulisut qanoq ilin-niagaqarsimaneranik paasissutissat, manna tikillugu naammaginartumik takussutissinneqar-tarsimannghinnerat nassuiaammi aamma tikkuarneqarmata. Allatut ajornartumik suliffissaaleqisut sumiluunniit najugaqaraluarunik naatsorsorneqarnissaat nalunaarsorne-qarnissaallu pinngitsoorneqarsinnaanngilaq. Taamaattumik tamatuma nassatarisaanik suliffissarsiuussisarnermi suleriaatsit ullutsinnut naleqqissarneqartuartariaqarput tamatumani sulisitsisut suliffissarsiussisarfiit aammalu suliffissaaleqilersartut suleqatigiittsriaqarput anguniarneqartariaqarpormi sulisinnaasut piginnaasamikkut ineriartortinneqartuarnissaat avataaniit pisariaqanngikkaluamik sulisussarsiortariaqartarneq aamma pinaveersima-tinniarumallugu.

 

Sulisut suliffissaaleqisullu pikkorissarnissamut periarfissaat sulisussanik pisariaqartitsilerumaarnissaq isiginiarlugu aaqqissuunneqartariaqarpoq. Assersuutigalugu sinerissami mittarfiliortitsernerit kalaallinut suli amerlanerusunut suliffissaqartitsiniarnikkut periarfissiisimasinnaagaluarput sanaartulinnginnermi sulisussat pikkorissartinneqarnissaat siusinnerusukkut aamma sillimaffiginiarneqarsimasuugaluaruni. Taamaattumik sinerissami inissiat, atuarfiit allallu aserfallassimaqisut suliarineqarnissaasa eqqartorneqaleruttornerani Inuit Ataqatigiit tungaanninngaanniit Naalakkersuisut piumaffigerusuppagut sanaartornikkut iluarsartuussinissap aallartinnginnerani sulisuulerumaartussanik pikkorissaanissat aamma aallartinnialereeqqullugit. Taamaaliornikkummi avataaniit tikisitsisariaqarnissaq aamma pinaveersaartinneqarsinnaaniassammat.

 

Pikkorissaajuarnissat Naalakkersuisup saqqummiussinerani annerttumik sammineqarpoq tamannaluni Inuit Ataqatigiit matumani saqqummiussinitsinni oqaaserisagut innersuussutigalugittaaq isumaqatigivarput. Apeqquterujussuarli annertooq saqqummiunne-qanngitsoq taamaattumillu maqaasisarput uaniippoq: iliuusissarpaasuit suminngaanniit aningaasalersorneqassappat? Inuit Ataqatigiit erseqqissumik Naalakkersuisunit tamanna nassuiarneqaqquarput ilisimaneqartutuummi aningaasanaasiit taakkuupput iliuusissanut aamma killilersuutaagajuttartut neriuppugut tamanna akineqarsinnaassasoq.

 

Taamatullu apeqqiteqaateqaatigaluta Inuit Ataqatigiit tungaanniit naggataarutigalugu oqaatiginngitsoornianngilarput nunatsinni sulisoqarnikkut pilersaarusiugaalluarnerusumik aqutsilernissaq maannakkut pisariaqaannarani aamma pingaaruteqarluinnartuummat. Taamaattumik neriuutigivarput siunissami qanoq iliuuseqalerniarnissami siuliini oqaaserisavut annertoqqutissaajumaarmata qinersereernerup kingornatigut Naalakkersuinikkut aamma ingerlatseriaqqittoqarnissaanik.

 

Taamatullu oqaaseqareerluta nassuiaat Inuit Ataqatigiit tusaatissatut tiguarput.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit oqaaseqartua:

Nassuiaat soqutiginartoq Kattusseqatigiit sinnerlugit misissorsimavara paasissutissat ajortut ajunngitsullu suleriaqqinnissamut annertuumik pingaaruteqartussaapput atorluarneqartaria-qartuullutillu. Siullermik Kattusseqatigiiniit erseqqissaatigissuara suliffissaqartitsiniarnermut aammalu suliffiit 7.000-it ukioq 2005 nallertinnagu anguneqassappata ilinniartitaaneq suli annerusoq kalaallillu nunaqavissut suli annerusumik tatigineqarnerullutik pikkorissartinneqarlutillu ilinniartinneqarsinnaanissaat pinngitsoorneqarsinnaanngimmat. Ukiunimi makkunani nunaqavissunik tatiginninneq aammalu Aillit misilittagakippallaaqigavit maannakkut atorneqarsinnaanngilatit!@ oqartarneq qaangerneqartariaqalerpoq. Kinami misiliinngikkuni misilittagaqalersinnaagami.

 

Suullu tamarmik amerlanertigut aallaaviat puigortariaqanngilaq. Tassalu meeqqat atuarfiat, uangalu isumaqarpunga pissutsit meeqqat atuarfianni naammaginartumik aaqqiviginngikkaanni nukippassuit suliniaraluarnermi maangaannartinneqartartut amerlavallaartut. Ippassaani tamanna aamma inuussutissarsiutinut ilinniartitaanernut ilitsersuisarneq ilaallu ilanngullugit pillugit nassuiaat oqaluuserigatsigu uppernarsarneqarpoq. Tassami meeqqat atuarfianni tunngaviusumik ilinniartitaanerup aaqqiivigineqarneratigut ajornartorsiuterpassuit pinngitsoorneqarsinnaasut Kattusseqatigiinniit ilisimavarput, soorunami ajornartorsiutit ilaat sukkulluunniit pinngitsoorneqarsinnaanngitsut nalunngilarput, kisianni tamakku minnerpaaffissaanii-tinniartariaqarput.

 

Suliffissaaleqineq akiorniarlugu suliniartoqarnera tapersersortariaqarpoq, soorunami. Tassami assersuutigalugu timmiaq erisariigaq erisaqqinneqarsinnaanngitsoq oqaatigineqartartoq soorlu Inatsisartut ilaanni taamatut oqartoqartartoq. Tassami assersuutigalugu iluarsaaqqinnermi suliniutigineqartartunut anningaasartuutissatut naatsorsuutigineqarput ukioq siulleq kr. 17 millon-ingajaat ukiunilu tulliuttuni kr. 28 million-ingajaat. Kisiannili erseqqarissumik oqaatigineqan-ngilaq suliffissaaleqisorpassuit suleritinneqassanersut, piginnanngorsarnerit pikkorissarnerit sulisitsisut sulisartullu kattuffii suleqatiginiarneqarnerisa saniatigut. Tassa sumi sulissagamik. Suliffinnik suliassaqarfiusunik aamma pilersitsisoqartariaqarpoq imaluunniit produktionsskole-nut assingusunik pilersitsisoqartariaqarpoq.

 

Aap, tikisitat sulisorineqarnerat annikillisarneqartariaqarpoq tamanna siunertaq ajunngilaq, kisianni eqqaamasariaqarpoq suliffissaqanngitsut amerlanersaat sulinermik ilinniagaqar-simanngimmata. Assersuut:

1996-imi Namminersornerullutik oqartussat katillugit 3005-inik sulisoqarput taakkunannga Nunatsinni inunngorsimasut 2111-unerarneqarput, sinneri tikisitat. Nalunngilarpullu tikisitaq amerlanertigut pingaartumillu allaffissornermik suliaqartoq suliamik ilinniagaqarsimanngitsumik imaaliallaannaq taaerserneqarsinnaanngimmat. Taama oqarama imaanngilaq sulisussanik tikisitsisarneq naassaanngitsumik atorneqarnissaa anguniariga kisianni kisitsisit paasissutissaallu tunngavigalugit suliniarneq soorunami ingerlanneqartariaqarpoq. Aammami ilismavarput maannakkut suliffissaqanngitsunik naatsorsuisarneq tamakkiisuunngitsoq taamaammat kisitsisit matumani saqqummiunneqartut tamakkiisuunatillu sukumiisuunngitsut naatsorsuutigineqarsinna­voq. Tassami nalunaarusiami takuneqarsinnavoq 1989-imut naleqqiullugu 1996-imi suliffissa­qanngitsut 880-inik amerleriarsimasut.

 

Ukiuni makkunani suliffissaaleqisut amerlavallaarujussuartut oqaatigisariaqarpoq, taamaattumik ilaatigut apeqquserneqartariaqarpoq ilumut avataaniit suliffissarsiortut killilersimaarniarlugit inatsit tamakkiisumik atortinneqarnersoq. Tassami allaanngilaq Nunatta avataaniit suliartortartut amerligaluttuinnartut allaammi kangiamiut aamma Nunatsinnut anngussimapput amerligaluttuin­narlutillu. Taamaattumik ilinniartitaaneq pisariaqartitat aallaavigalugit aammalu Nunatsinni pilersinneqarsinnaasut isigalugit ingerlanneqartariaqarpoq. Soorlu assersuutigalugu Siku-Blok-i atorlugu illulioriaaseq ilinniartitsissutigineqarsinnaavoq taakkuninngalu sanaartorneq tunisassior­sinnaanerlu siunertaralugit. Taamaaliornikkut Nunatsinni anningaasat kaaviiaartinneqarnerat kialluunniit naatsorsuutigisinnaavaa pitsanngoriassasoq. Nunarput nammineq illuliornernut tunngasutigut pilersorsinnaanerulissooq tunisassiorsinnaalerlunililu ilaallu ilanngullugit, taamaal­laat Naalakkersuinikkut piumassuseq amigaataavoq. Nunarpummi periarfissarpassuaqarpoq maannakkut atorluarneqanngitsunik, aamma suliffissanik pilersitsiviusinnaasunik.

 

Avataaniit isumalluuteqarnerujussuaq qimakkiartuaartariaqarpoq Nunattalu tunniussinnaasaanik atorluaaneq aallunnerusariaqarluni. Taamaaliussagaannilu politikkerit inuussutissarsiutigiinnarlu­gu politikkeriusut sarfarsiataaginnartullu atorsinnaanngillat, soorlu Naalakkersuisoq saqqummii­nermini ilaatigut imatut oqartoq: Aaqqutitoqqatigut nungullareersimasutigut ingerlaniaasaarun­naarluta@ sumummi iluaqutaassua ukiukkut aput nivallugu allamiit allamut nooqattaarlugu suliffissaqartitsiniassagaanni. Soorunami aputaajagassat aputaajartariaqarput, kisianni suliassat taamaattut suliffissaqartitsiniutitut kisimik siunniussimasariaqanngillat. Tammanna assersuuti­giinnarpara tassa ilaatigut mandetiimit atorlugut kommunit ilaanni taamatut sulisitsisoqartarmat.

 

Taamaattumik aaqqisssuusseqqinniarnermi inatsisitigut aamma iluarsaasseqqinnissaq pisariaqar­poq. Aammalu suliffissaqartitsiniarnermi suliniutit assigiinngitsut Naalakkersuisoqarfinnut assigiinngitsunut aggulussimanerat isumaqarpunga eqaannerusumik aaqqissuunneqartariaqartoq.

 

Misissueqqissaariaaseq suliamik taaneqartoq aamma pilersinneqartussaavoq, taavami Sulisa A/S atorsinnaannginnami? Matumanimi nassuiaammi pioreersunik atorluaanissaq aamma eqqartorne­qaraluarpoq, Sulisa pioreerpoq immikkut annerusumik aningaasartuuteqarfiunngitsumik soormi suliniutit Sulisa-mit ingerlanneqarsinnaanngillat.

 

Taamatut naatsumik oqaaseqarlunga nassuiaat tusaatissatut tiguara suliniartullu sulilluarnissaanik angusaqarluarnissaannillu kissaallugit.

 

Mikael Petersen, Sulisoqanermut Naalakkersuisoq, Siumut:

Siullermik oqaatigissuara nuannaarutigigakku suliffeqarneq pillugu nassuiaat soqutigineqarluar­mat. Immaqa aamma allatut oqaatigineqarsinnaavoq suliffeqarneq pillugu Nunatsinni Naalakker­suinikkut ingerlatsineq, ila nutaaqaaq inuiassuarnut allanut naleqqiulluta suliffeqarnikkut sulisoqarnikkullu politikkeqarnikkut suli kinguarsimaneroqaagut, isumqarpunga tamanna aamma takusinnaagiga maani Inatsisartut ataatsimiittarfianni ullumikkut.

 

Suliffeqarneq sulinerlu inuit inuiassuit nappatigaat, neriniutigaat sulinngikkaanni nerisassaqann­gilaq, aamma sulinngikkutta Nunarput akissaqanngilaq. Uterriaqqilaarluta ila sulinngikkutta nerisassaqanngilagut ilaquttatta napatinnissaanut akissaqanngilagut, inissaqanngilagut taamaattu­mik sulineq pillugu politikkeqarneq partiinit tamanit itinerusariaqalerpoq, aamma inuiaqatigiinni.

 

Nuannaarutigaara ataatsimeersuarnermi aasaq soorlu saqqummiussatsinni oqaatigigipput Naalak­kersuisuniit, suliffeqarneq pillugu soqutiginninneq taama annertutigisoq takugatsigu.

 

kattuffiit Nunatsinni assigiinngitsut sulisartut kattuffissui assigiinngitsut sulisitsisut kattuffiat uppernarsaapput aasaq ataatsimeersuarnermi taama annertutigisumik Nunatsinni suliffeqarnikkut soqutiginninnerminni.

 

Isumaqarpunga Nunatsinni suliffeqarnmikkut sulisoqarnikkullu Naalakkersuinikkut anguniakkat ataqatigiissaarnissaat imminnut atasuunissaat siunertaqaqatigiinnissaallu pillugu Naalakkersuisut saqqummiussaat una partiinit tamanit taperserneqartoq.

 

Ullumannamut Nunatta oqaluttuarisaanerani suliffeqarnikkut sulisoqarnikkullu Naalakkersuinik­kut anguniakkatigut noqqoruuttutut pissuseqarluni ingerlaarneq unittariaqalerpoq. Siunnerfeqaqa­tigiilluni ingerlanissaq pisariaqalerpoq, pilersaarusiorluarnikkut. Tassalu tamannarpiaq aamma siunertaralugu Suliffeqarneq pillugu Nassuiaat suliarineqarpoq.

 

Taamaattumik nuannaarutiginngitsuunngilara partiit oqaaseqartuisa oqariartuutaat unaasoq Suliffeqarneq pillugu Nassuiaammi siunnerfiit assigiinngitsut taperserlugit aammalu naalakker­suisunit suliareqqinneqarnissaat inassutigalugu.

 

Isumaqarpunga oqariartuut Inatsisartuninngaanniit taamaattoq ersarissoq aammalu Naalakkersui­suni suleqqinnissatsinnut ilami Naalakkersuisoqarfimmi suleqqinnissamut Suliffeqarneq pillugu Naalakkersuisoqarfimmi qinersinissaq apeqqutaatinnagu suliaq ingerlaqqittariaqarpoq.

 

Inatsisartuni siunnerfigineqartut suliassaapput naammassiniarneqartussat aamma Naalakkersui­nikkut suliaqartut sulisariaqarput qinersinissat apeqqutaatinnagit.Qinersinissat apeqqutaatittuarlu­git sulissagutta angusassaqanngilagut. Qineqqusaarutissat suliarineqarneq ajorput Naalakkersui­nikkut ulluinnarni ingerlatsinermi suliassat naammassiniarneqartarput, qineqqussaalerutta qineqqusaassaqaarpugut.

 

Taava partiit oqaaseqartuisa apeqqutigisaat akissuteqarfigissavakka.

 

Nuannaarutigaara partiit tamarmik inuusuttut pillugit suliniutissatut Naalakkersuisut eqqarsaaser­suutaat taperserneqarmata. Aamma taakkua suliareqqinneqassapput, inuusuttut ullumikkut suliffissaaruttartut annertusiartorput ilinniarfinninngaanniit naammassillutik anisartut amerliartor­nerat ilutigalugu aamma suliffissaaruttarneq allatut ajornartumik takusalersimavarput, ajoraluar­tumik, taamaattumik Naalakkersuisuni immikkut inuusuttut pillugit suliniutissat aallartisarnis­saannut isumaqarpunga taperserneqarnerput atorluassagipput, 1999-imilu misiliutit siulliit aallartisarumaarput inuusuttut pillugit suliniutissat.

 

Taakkua saniatigut tikisitanut tunngatillugu partiit tamermik oqariartuuteqarput. Nunatsinni tikisitanik sulisoqarneq annertuumik qapputaasarpoq uanilu Naalakkersuisuninngaanniit saqqum­miussatsinni qangakkoornersuaq piunnaarlugu nutaamik tikisitanut politikkeqarnissaq saqqum­miupparput. Uparuartorusaaginnarlugit taakkua pissutsit allanngortinneqarsinnaanngillat oqallat­taannguaq suli amerlaqaat. Naamik pissutsit allat inatsisiliornerillu allat aqqutigalugit tamanna suliassaavoq, aamma inuiaqatigiittut inooqatigiittullu Nunatsinni uagutsinnut isiginissarput aallaaviulluinnarpoq, tikisitanut qanoq politikkeqarnermik tunngaviliisartoq.

 

Naalakkersuisuni uagut tulluartuutinngilarput tikisitap tikisitaanera tunngavigalugu politikkeqar­figissallugu, taamaattoqanngilaq inuiaqatigiinni taamannak immikkoortiterisoqassanngilaq. Inuiaqatigiinni taamatut ingerlassagutta kinaluunniit sulerusukkunnaassaaq.

 

Taamaattumik Naalakkersuisuni anguniarniarparput inatsisiliornertigut kattuffiit assigiinngitsut peqataaffigisinnaasaannik aaqqissuussinerit tikisitaqarnikkut nataamik aaqqissuussinissamik ilusiliisussat naammassiniassallugit. Aammalu tamakku pillugit ukioq 1999-i atorneqassasoq Nunatsinni inatsisitigut tunngavissat qanoq ittut aallaavigalugut tikisitaqartarnerup nutaamik aaqqiiviginissaanut pissuseqassanersugut.

 

Uanga nammineerlunga naatsorsuutigaara tikisitaqartarneq taanna imatut oqaasiulersimassasoq tassa suliartortut nalinginnaasumik piumasut suliartorsinnaalerumaartut Nunatsinnut taamaattu­mik aaqqissuussinerit siunertaqartariaqarput siunissami aamma oqariartuutigineqartut Inatsisartu­nit takusinnaasakka malillugit siunissami immaqa piffissami qanittumi anguneqarsinnaasoq inuit avataaninngaanniit pisariaqartinneqartut taakkua ikittuinnanngorsimassasut, allaat namminneq piumassutsiminnik Nunatsinneerusussuseq aallavigalugu aamma sulisimalissasut. Soorunami inuiaqatigiit ineriartornerani aatsaat taanna namminermi anguneqarsinnaavoq.

 

Taamaattumik tikisitat pillugit Naalakkersuinikkut anguniakkagut taakkua paatsoorneqassanngil­lat inuiaqatigiit tamatta ataatsimut isigalugit kinaassusersiortaqanngitsumik taakku aaqqiiviginis­saat siunertaavoq.

 

Allat oqaatsit assigiinngitsut isumaqatigiiaat Inatsisartuninngaannit partiininngaanniit saqqum­miussunneqartut oqaaseqarfigissanngilakka aamma nassuiaammi ersrilluinnareermata apersui­nerullutillu, Inuit Ataqatigiilli oqariartuutaat apeqqutigisaallu una isumaqatigilluinnarpara, soorunami anguniakkat taakua angingaasassaqartinneqartariaqarput suliassallu naammassiniar­tariaqarlutik.

Taamaattumik Aningaasanik inatsisikkut matumuuna naammassilersukkut suliffeqarneq pillugu iluarsaaqqinnissamut kr. 1,5 million-it pisariaqartinneqartut taakkua aningaasaliissutigineqartus­saassapput, taakkualu piolersinneqartussamut suliffeqarnikkut siunnersuisoqatigiit pilersinneqar­nissaannut atorneqartussaassapput ilaat, kiisalu kisitsisitigut nalunaarsuinermut tamakkiisumik aaqqissuussinissamut suliffeqarnerup iluani ilaat aamma atorneqartussaassallutik.

 

Kiisalu Naalakkersuisuni siunertaraarput aamma isumaqatigiissutigineqareerpoq suliffeqarnerup iluani misileraassutissat misiliinerit assigiinngitsut 1999-imi ingerlanneqartussat taakkua ilinniarfiit assigiinngitsut suleqatigalugit aammalu sulisitsisut ilinniartitseqqittarnernut aningaasa­liissutigisartagaat akilersuutigisartagatt AIP-nik taaneqartartut aqqutigalugit misileraanerit aningaasalersorneqarumaartut. Taannalu Ilinniartitaanermut Pisortaqarfik suleqatigilluinnarlugu aamma ingerlatissavarput.

 

Naalakkersuisuni soorlu nassuiaammi takuneqarsinnaasoq naatsorsuutigaarput ukioq 2000 aallarnersigalugu iluarsaaqqinnivik aallartissasoq tassa 1999 piareersarfiussaaq misileraanernut assigiinngitsunut aammalu inatsisit suliffeqarnermut tunngassuteqartut qulaajarnerinut taavalu ukioq 2000 aallarnerfiussasoq tassa iluarsaqqinnermut. Taamaattumik aningaasalersuinissat annertunerusut inunnik isumaginninnikkut ilaatigut aamma aaneqarsinnaasut aaqqissuusseqqin­nerup kingunerisaanik aammali ilinniartitaanerup iluini, ataqatigiimmatami tamermik, neriuppun­ga aaqqissuusseqqinnerit taakku tamarmik aningaasassaqartinneri inissinneqarsinnaajumaartut ukioq 2000-i eqqarsaatigalugu.

 

Naalakkersuisoqarfiit qanoq suliffeqarnikkut ingerlatsineq pillugu aqutsineq eqqarsaatigalugu qitiusuminngaannit ingerlatsineq pillugu Inuit Ataqatigiinninngaannit oqaatigineqartoq, taanna soorunami Naalakkersuisutigut qanoq aaqqissuussineq aqqutigalugu taanna pisussaassaaq. Naalakkersuisoqarfiit qanoq suliakkersorneqarneri aallaavigalugu akisussaaffit sumut inissinne­qartarumaarnissaat apeqqutaassaaq.

 

Inuiaqatigiit ineriartorneranni qularnanngilluinnarpoq tamakku tamarmik nikerartarumaartut, aamma inuiaqatigiit pisariinnerusutut isigippassuk qularnanngilaq suliffeqarnikkut qitiusumik aqutsineq ilinniartitaanermut aamma kapitartuunneqarsinnajumaartoq. Tamanna uanga maani akisassarinngilara, kisianni Naalakkersuinikkut akisusaasut akisussaasarumaartussallu ilusilersui­nertik naapertorlugu tamanna inissitassaraat.

Naggataatigut qujassutigaara Suliffeqarneq pillugu nassuiaat partiinit tamanit aammalu kattusse­qatigiinnit taperserneqarmat, siunnerfigineqartullu assigiinngitsut ilalerneqarlutik, naatsorsuuti­gilluinnarpara suliassat taakkua nuannaralugit aammalu kommunit Naalakkersuisoqarfiillu allat uagutsinnut suliffeqarnermut attuumassuteqartut suleqatigalugit taakkua ingerlanneqarumaartut.

 

Naggasiullugu erseqqissaatigilaarlara Naalakkersuisuni ukua pingaartikkatsigit suliffeqarnerup iluani, tassa suliffeqarfinni kinaassusersiornerit pisartut suleqatinit allaat ajattuinerit pisartut ilami ammit qalipaataanit immikkortitsiniarpalaartumik iliuusaasartut nunami maani akuerineqanngis­saannassammata.

 

Nunami maani sulineq inuttut ineriartorfiujuartariaqarpoq, nunami maani sulineq ilinniarfiujuar­tariaqrapoq, nunami maani sulineq nuannerssujuartariaqarpoq, nunami maani sulineq imminut akilersinnaajuartariaqarpoq. Minnerunngitsumillu nunami maani sulineq kiffaanngissuseqarner­mut aqqutaajuartariaqarpoq.

 

Taama oqaaseqarlunga partiinut tamanut Kattusseqatigiinnullu qujavunga.

 

Konrad Steenholdt, Kultureqarnermut Ilinniartitaanermullu Naalakkersuisoq, Atassut:

Nuannnerpoq tusaallugu ilinniarnerup aamma ilinniaqqinnerup aammali ilinniarnerup pisariaqas­susianik erseqqissaatit. Ilumoorluinnarpoq taanna aammalu statistik, tassa imaappoq Nunatsinni Naatsorsueqqiissaartarfiup, Nunatsinni 1998-imi saqqummersitaa tassani qupperutsigu takusin­naavarput, Nunatsinni inuit 100-ut suliffissaarukkaangata taakkunani 82,5, tassa 83-it tassaasima­sarput ilinniagaqarsimanngitsut. Kisianni isumaqarpunga uani taamatut oqareeratta erseqqissar­tariaqaripput ilinniagaqarsimannginneq qanoruna nalileripput. Soorunami tassaasimassapput meeqqat atuarfianni aturfimmi atursimasut kisianni tassanngaanniit inuussutissarsiutitaarniarlutik ilinniarnermi unittoorsimasuupput taakkua, tassa taannarpiaruna pigipput ullumiikut aamma uani oqallisigisatsinni. Inuit taakkua 83-it inuit suliffissaqanngitsut 100-uugaangata qanorukua iliuuseqarfiginiarigut ilinniartitaaneq aamma eqqarsaatigalugu.

 

Tassunga tunngatillugu aamma naatsorsueqqissaarnermi kisitsisit oqaluttuuppaatigut ullumikkut ajornartorsiutiginngilagut ilinniagaqarluarsimallutik Danmarkimi ilinniariareerlutik Nunatsinnut atorfinni qulliunerusunut ikkuttartut Nunatsinni maani inooqataasut taakkua suliffissaqartuarput, 100 %-imik taakkua sulipput. Tamanna aamma isiginiartariaqarparput taakkuuppullu aamma qangali uparuartorneqartuartunik Nunatsinni tikisitanik taarsiiartortut.

Nuannaarutissaqarpugut tassani, suna tamaat taartuinnarsuartut eqqartorneqartariaqanngilaq, amerliartuaarput taakkua taannalu aamma inuiattut perroorutigisariaqarparput.

 

Ilumoorpoq meeqqat atuarfiata inerititai aniasut meeqqat atuarnerminni naammassillutik aniasut taakkua piginnaassusiisa qaffassarnissaat pimooruttariaqalerparput. Upernaaq maj-imi ataatsi­miikkatta maani paasivarput ilinniartitsisussaaleqineq qanoq annertutiginersoq.

 

Uani ilinniartitsinissaq ilinniarfinnillu atorluaanissaq eqqartorparput - aap ajunngilluinnarpoq, kisianni aamma uani eqqarsaatigisariqarparput ilinniarfiusut tamakku ilinniartitsisoqartariaqarput pikkorissunik, taamaattumik aamma nuannaarutigaara uparuartorneqarmat ilinniartitsisussatuut piareersimasut pikkorissaqqinnissaanik aamma taanna isumaginiartariaqarparput innuttaasut oqaluutiinnarnagit ilinniaqqullugit, tamarmik ilinniaqqittuarnissaat erseqqissumik maani kajumis­saarutigineqarmat nuannaarutigaara. Massakkorpiarlu aamma Naalakkersuisuninngaanniit pilersaarutitta ilagaat meeqqat atuarfianni anguneqartartut pitsaanerulersinneqarnissaat angunias­sallugit. Taamaattumik ilungersuutigaarput una: ilinniartitsisussaaleqineq avataaninngaanniit aaqqinneqartussatut isumalluarfigiunnaarlugu uagununa inuiaqatigiit nammineerluta aaqqitassar­put ilinniartitsisullu taakkua pissarsiarigutsigit qularutissaanngitsoq unaavoq meeqqat meeqqat atuarfinninngaanniit anisartut angusarisartagaat aamma pitsaanerulissasut. Taannalu oqaaseqartu­niit partiit oqaaseqartuisa ilaatigut erseqqissumik oqaatigimmassuk nuannaarutigaara. Isumaqar­punga ukiuni tulliuttani meeqqat atuarfianninngaanniit anisartut angusartagaasa pitsaanerulernis­saat politikkikkut anguniartariaqaripput.

 

Ullumikkut ilinniartitsisut nunatsinni nersortariaqartumik sulipput meeqqat atuarfii eqqarsaatiga­lugit. - Naak qaangiuttoornerpassuit atorlugit sulisuaraluarlutik kisianni allaat uanga nuannaaruti­gaara august-ip aallartinneraninngaanniit meeqqat atuarfiat aallartimmat maannakkut ajornartor­siuteqaraluarlutik nipaattumik ingerlatsipput suliassaminnillu nakkutiginnillutik.

 

Ilinniartitsisut ajortuinnarmik eqqartorneqarsinnaanngilluinnarput isumaqarpungalu nersortaria­limmik sulisuusut ajornartorsiutit annertugaluaqisut sorsuppaat, kisianni taassuma saniatigut suli ilinniartitsisunik amerlanerusunik pissarsiniarnissarput pisariaqarpoq, taannalu ukioq manna isumalluarnartumik aallartipparput, tassa najugaq qimannagu ilinniartitsisunngorniarnerup aallartinneratigut 60-it massakkut tassani atuarnermik ingerlataqarmata. Taanna suli aamma nukittorsaqqinnissaa Naalakkersuisoqatigiinninngaanniit anguniakkatta pingaarnerit ilagaat.

 

Qujavunga ilinniartitaaneq pillugu maani eqqartuilluartut oqaasii pillugit, isumaqarpunga taanna aamma kattunnikkut suleqatigiilluarnikkullu isumalluarnartunngorlugu aaqqiiffigisinnaagipput.

 

Oqaluuserisaq naammassivoq.