Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 60		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Pingasunngorneq 14. oktober 1998 nal. 14.55

 

Oqaluuserisassaq immikoortoq 60

 

Suleriaatsimi '41 naapertorlugu apeqquteqaat toqqammavigalugu oqallinneq:

Isorliunerusuni il.il. inuit atugaat pillugit oqallittoqarnissaanik siunnersuut.

(Inatsisartunut ilaasortaq Maliinannguaq M. Mølgaard)

 

 

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Hans Enoksen, Siulittaasoqarfimmi ilaasortaq, Siumut.

 

Maliinannguaq M. Mølgaard, siunnersuuteqartoq, Inuit Ataqatigiit:

Maana inuiaqatigiit kalaallit inissisimanerat avinngarusimasunut atugassarititaasut illoqarfiillu annerit eqiteriffigigaluttuinnarneri qanoq politikkeqarfigineqarpa, tassa taanna apeqquteqaatitut ilusilerlugu oqallisissatut siunnersuutigisimavara.

 

Tassami ukiuni kingullerni akutsinikkut eqaallisaanerit annertuut inuiaqatigiinniit imaannaann­gitsumik kalluaasut ingerlanneqarsimapput KNI,  Royal Greenland, Tele Greenland, allakkeriviit, A/S Ini, Royal Arctic Line il.il. nutarterneqarsimapput aqunneqarnerilu eqiterneqarsimallutik.

 

Soorunami siunissami eqaallisaajuarnissaq aningaasartuutillu ikilisartuarnissaat pisariaqarpoq, tamatumalli kingunerivaa illoqarfiit ilaasa suliffeqarfinnik assaartugaasarsimanerat ullorlu manna tikillugu suli arsaartugaasarnerat.

 

Kingunerisaalu taaneqartaraluarlutik tigussaasumik aaqqiissutissanik paarlatseqartinneqarneq ajorput. Illoqarfiit annerit aalajangersimasut eqiteruffiupput inissaaleqinerujussuaq meeqqanut paaqqinniffissaaleqineq, atuarfiit tattoqisaaffigijartorneri taasassat ilagiinnarpai.

 

Tamakku isiginngitsuusaarsinnaajunnaarpagut inuiaqatigiinnummi aamma akisoqimata uffa massa illuatungaani illoqarfiit ilaanni inissiat illulu allat inoqaratik naparliinnartut.

 

Taamaattumik pisariaqalerpoq tamakku tamaasa ataatsimut isigalugit oqallinnissaq, ilumut kalaallinut inuiaqatigiinnut peqqinnartuuva eqiterineq, sumiiffiillu ilaanni tattoqisaattutut inissisimaneq.

 

Siunissami illoqarfiit avinngarusimasut minnerusullu inuerukkaluttuinnassanngippata nutaamik eqqarsartoqartariaqalerpoq pisut isiginngitsuusaaginnarnagit.

Taamaattumik siunnersuutigaara illoqarfiit tattoqisaaffioreersut pisussaaffinnik tuniorarpal­laarunnaarlugit illoqarfiit minnerusut isigineqarnerunissaat inatsisartullu erseqqissumik oqariar­tuteqarnissaat ataatsimut isigalugu politikki qanoq ingerlanneqassanersoq.

 

Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq:

Aallaqqaasiullu Naalakkersuisut sinnerlugit oqaatigissavara innuttaasunik illoqarfinni angineru­suni eqiterukkaluttuinnarnermik kinguneqartumik naalakkersuinikkut aaljangiisarnerit pitsaaqu­taasa pitsaanngequtaasalu oqaluuserineqarnissaannik pingaartitsilluni Maliinannguaq M. Mølgaardip oqarnera isumaqatigigakku.

 

Pingaarnerusut isigalugit Naalakkersuisut isumaqarput nunap ilaani sumi najugaqarnissartik innuttaasut namminneq aalajangigassarigaat. G-60-imut eqqaanartumik nunaqarfinni atuarfinnik niuertarfinnillu matooraanermut isiginnaartuuginnarnissaq arlaannattaluunniit kissaatiginngil­luinnarpaa.

 

Innuttaasut nunaqarfeerarpassuarni pinnatik illoqarfinnili annginerisuni najugaqarnerisa inuiaqa­tigiit aningaasaqarnerannit isigalugu pitsaaquteqatsinnaanera aamma ilumoorpoq. Kisianni innuttaasut illoqarfinnut nutsernerulerisigut pilliutigineqartussat allat oqimaalutaanermi sooruna­mi aamma illuatungiliunneqartariaqarput.

 

Taamatulli nunassitseriaatsip innuttaasut namminneq kissaatigisaat illoqarfinnullu nuukkuma­nerunissaat erseqqissarneqarpoq, tamannarpiarluarmiuna Nuummi ajornartorsiutaalersimasoq tassa illoqarfimmut nutsernerujussuaq pilersimammat inissaaleqinerujussuarlu kingunerisimallu­gu.

 

Niuernermi inuussutissarsiornermilu suliffeqarfiit Naaminersornerullutik Oqartussanit pigineqar­tut suliassaqarfinni pingaartuni pisariillisaanerit annertuut pisariaqartullu ukiuni kingullerpaani inngerlanneqarsimaneraramigit Maliinannguaq M. Mølgaard aamma ilumoorluinnarpoq. Kisianni tamatumunnga peqatigitillugu suliffissat nutaat nunamut siammarniarneqarsimapput, taamaattumik suliniutit taakku nunasitseriaatsimut sunniuteqartussaapput, taamaalillutillu nunami maani suliassaqarfinnut assigiinngitsunut nutaanik suliassaqartitsisussaallutik. Taamaat­toqarneralu killup tungaanut ingerlanerinnavittut oqaatigineqassanngilaq.

 

Taamaattumik nunarujusuarmi innuttaasut siammasillutik najugaqarfigisaanni innuttaasut illoqarfimmut eqiteriartornilerisa kingunerisaat pillugit taamatut oqallinneq iluaqutaallunilu pissusissamisoorpoq.

 

Nuna tamakkerlugu pilersaarusiaq pillugu nassuiaammi 1998-imeersumi nunassitsiternerup iluserileriartuaagaa isiginiaraanni nunatsinni ullumikkut nunassitseriaaseq assigiinngissitaarneru­soq kisitsisit takutippaat.

 

Nuna tamakkerlugu pilersaarusiaq pillugu nassuiaammi 1990-imeersumi piorsaanermi qitiusutut taaneqartuni sisamaasunit tassa Qaqortoq, Nuuk, Sisimiut Ilulissallu eqqarsaatigalugit Qaqortup inui amerliartorsimanngillat, sinnerinili innuttaasut 1990-imiilli amerliartupiloorsimapput.

 

Taakku saniatigut Avannaani kommunit arlallit inuttusiartuaarsimapput matumani Ummannap Upernaviullu kommuniini nunaqarfinni innuttaasut amerliartornerat pineqarpoq. Tamannalu iluanaarnartumik qaleralinniarnermut attuumassuteqarluinnarpoq. Taamaalilluni nunasitseriaatsip innuttaasut aningaasarsiorfiusinnaasunik suliffissanillu malittarinnillutik nutsernerat ersersinne­qarpoq, aamma taamaalilluni tamakkerlugu pilersaarusiaq pillugu nassuiaatip ingerlalluarfiual­laanngitsunik mikisunik akunnattunillu kommuuneqarnera kiisalu illoqarfissuarmut avannaanilu qaleralinniarfiusunut nutsertoqarnera ersersissinneqarpoq.

 

Taamaattumk nunaqarfinni isorliunerusunilu inuuniarnikkut atukkat assigiimmik akeqartitsineq pillugu oqallinnissami pingaaruteqartutut ilaasuussapput, oqallinnermilu tassani soorlu nioqqu­tissanik pilersuineq, inuussutissarsiornermi aningaasartuutit, ilaasunik usinillu angallassineq suliassaqarfiillu allarpassuit inuiaqatigiinnut aningaasartuutaasartut eqqartorneqartussaassapput.

 

Karl Lyberth, Siumup oqaaseqartua:

Inatsisartuni ilaasortap Maliinannguaq M. Mølgaardip oqallisissiaanut atatillgu siullermik Siumumiit oqaatigissavarput nunatsinni inuiaqatigiinnut tunngasunik oqallisissianik suugaluartu­nilluunniit suminngaanneerneri imaluunniit kiminngaanneerneri apeqqutaatinnagu partii Siumut inuiaqatigiit ineriartornerannut annertuumik oqartussaaqataasutut oqalliseqataanissaq pisussaaf­fittut isigiinnarnagu kisiannili inuiaqatigiit ineriartornerannut annertuumik ilusilersueqataarusun­nini tunngavigalugu peqataassalluni soqutiginnittuaannarmat.

 

Tamanna oqaatigereerlugu erseqqissaatigissavarputtaaq inuiaqatigiit kalaallit ineriartornerannut annertuumikakisussaaffeqarnerput tunngavigerpiarlugu ataavartumik nalilersuiuarneq ingerlaq­qinnissamullu illernginik nutaanik sapinngisamik pitsaanerpaasunik inuiaqatigiit atugassaannik pilersitsiuarneq Siumup ingerlattuarsimammagu sulilu ingerlattuassallugu.

 

Ukiut ingerlanerini pingaartumik namminersornerulereernitta atuutilersimaneraniit sorlu oqalli­sissamut siunnersuuteqartup oqarneratuut Namminersornerullutik Oqartussat suliffeqarfiutaani anginerni soorlu KNI-imi Royal Greenlandimi Tele Greenlandimi allanilu eqaallisaanerit anertuut pisarsimapput. Taakkunani eqaallisaanerni imaluunniit nutarterinerni sorunami siuner­taasarsimavoq nunatsinni inuiqatigiinnut ataatsimut isiginnilluni iluaqutissap annerpaap angune­qarnissaa.

 

Taamatullu suliffeqarfissuit pineqartut inuiaqatigiit aningaasaataannik nammakkersuinerisa annikinnerpaanngortinnissaa ajornanngippallu inuiaqatigiit ingerlaniarnitsinni suli annerusumik ikorfartueqataanissaat soorunami aamma siunertaasarsimalluni.

 

Suliffeqarfissuit ingerlanneqarnerini nutarterinerit oqareernitsituut pisarsimapput nunatsinni inuiaqatigiit ataatsimut isigalugit iluaqutissap annerpaap anguneqarnissaa siunertaralugu.

 

Taamaattumik Siumumiit miserratiginagu oqaatigissavarput, soorlumi oqallinnissamut siuner­suuteqartup taareeraa, tamakku nutarterinerit aamma kingunerisarsimammagu illoqarfiit ataasiak­kaat suliffissaqartitsiniarnikkut eqqornerlunneqartarneri.

 

Oqallinnissamut siunnersuuteqartoq Inatsisartuni Ilaasortaq Maliinannguaq M. Mølgaard ilumuuinngilaq oqarami ilooqarfinnut eqqorneqartunut tigussaasunik aaqqiissutissanik iliuuse­qartoqartarsimanngitsoq. Uani assersuutitut taaneqarsinnaapput Nanortalimmi puisit neqaanik nioqqutissiorfiup aallartinneqalernera, qasigiannguanut telep kiffartuussiviata nuunnera, Paamiu­nut umiartornermut Ilinniarfiup nuunnera kiisalu Maniitsumut Sulisa A/S-ip nuunneqalernera.

 

Siumumiit erseqqissumik oqaatigissavarputtaaq nutarterinerit tamakku illoqarfinnit ataasiakkaa­nut eqquisaraluarlutik eqquinerluttaraluarlutik aamma ajunngitsunik aamma kinguneqartarmata, kingunerisaasa ilagisarpaat piffinni ataasiakkaani qinikkat innuttaasullumi suliffissanik nutaanik pilersitsinissaq eqqarsaatigalugu nammineernerullutik ujartuilersimanerat qitiusimik aqutsisoqar­fik isumalluutigiinnarunnaarlugu imaluunniit annertuallaamik isumalluutigiunnaarlugu.

 

Piffissaq manna iluatsillugu siumumiit oqaatiginngitsoorusunngilarputtaaq pisortat suliffeqarfiu­taasa annerit angerlanneqarneri eqqarsaatigalugu aqutsisutut atorfillit siulersuisuilu suliffeqarfim­mut akilersinnaanerusoq anguniarlugu nammineernerullutik ingerlatsilernissaat pingaarluinnartu­tut isigigatsigu, qangatut qinikkatut annertuallaanik akuleruffigineqartarnerat atorunnaarsillugu.

 

Soorunami inuiaqatigiit suliffeqarfiummatigik assigiinngitsinik ataatsimut isiginninnerusunik piumaffigineqarsinnaassapput, kisianni qimattariaqarparput naalakkersuinikkut annertuallaamik akuliuttarneq.

 

Siumup aallartikkamili pingaartittuarsimavaa sulilu pingaartittuassallugu nunatsinni innuttaasup kialluunniit naqisimaneqarani nammineerluinnarluni aaljangissammagu sumi najugaqarusunner­luni.

 

Aamma Siumup anguniartuarsimavaa nunatsinni innuttaasut sumiikkaluarunilluunniit sapinngi­samik assigiimmik imaluunniit inuuniarnerminni sapinngisamik oqinnerpaamik atugaqarnissaat.

 

Tamanna ilaatigut uppernarsarneqarsinnaavoq isorliunerusut nunaqarfiillu eqqarsaatigalugit Tele Greenlandimi atortorissaarutitigut pitsanngorsaasimanerit annertuut ingerlanneqarsimasut qiviaraanni.

 

Nunaqarfinni innuttaasut maannakkut tamangajalluinnavimmik namminneq illorisaminni oqarasuaatitaanngorsinnaasimapput, naak ukiut matuma siornagut taamaallaat sisamararterutan­naat pissarsinnaasimagaluartut.

 

Taamatullu TV radio-lu qiviaraanni maannakkut tamangajalluinnangajavimmik atortorissaarutit taakkua atorlugit toqqaannartumik malinnaalersinnaalersimapput. Naak ukiut matuma siorna TV-mik isginnaarsinnaasut 76%-innaasimagaluartut, radio-millu tusarnarsinnaasut 89%-iinnaasima­galuarlutik.

 

Isorliunerusuni aalisarnermik piniarnermillu inuussutissarsiuteqartut eqqarsaatigalugit erhvervs­støttemut atorniarsinnaanerat nunatta sinneranut najugaqartunut sanilliullugu arlalitsigut oqili­saaffigineqarsimavoq. Nunaqarfinni isorliunerusunilu najugaqartut aningaasarpassuit atunngikka­luarlugit inuiaqatigiit aningaasaataannik annertuumik taperneqarlutik ukiuni arlalinngulersuni nammineerlutik illuliorsinnaanerat ammaanneqarsimavoq, naluneqanngitsutuut annertuumik taakkununnga iluaqutaasumik.

 

Kiisalu Siumumiit annertuumik pissangassutigisarput isumalluarfigisarpullumi maannakkut suliffeqarfik Nuka A/S aalartinneqareersimavoq. Siumumi takorluugarput neriuutigisarpullu eqquutissappat suliffeqarfik taanna nunaqarfinnut isorliunerusunullu qaleraleqarfiunngitsunut annertuumik siunissami iluaqutaajumaarpoq.

 

Siumumiilli uani pingaartutut oqariartuutigerusupparput naatsorsuutiginrqarsinnaanngimmat ingerlaannavissumik nunaqarfinnut tamanut iluaqutaalernissaa. Nuka A/S-ip suliniutaa angunia­gaalu imaannanngitsuuvoq, taamaattumik sineriak tamaat eqqarsaatigalu malunnaateqarluartu­mik angusaqarnissaanut naammattumik piffissalertariaqarluni.

 

Nuka A/S-ip aallartinnerata ilatigut takutippaa naalakkersuisut nunaqarfiit isorliunerusullu ataannarnissaannik ilumoorussillutik politikkeqarnerat. Tamanna Siumup partiitut aarlartikkamili anguniagaanut anersaavanullu naleqqulluinnarmat Siumumiit matumuuna annertuumik taperser­suinerput nalunaarutigissavarput.

 

Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisup akissuteqaammi naggataatigut assigiim­mik akeqartitsineq taallatsiaraluaraa matumani Siumumiit oqaaseqarfigissanngilarput, uanimi ataatsimiinermi tamannarpiaq kingusinnerusukkut immikkuullarissunngorlugu oqallisigineqaru­maarmat.

 

Naggataatigut oqaategeqqissavarput Siumumit pingaartilluinnaratsigu inuk kinaluunniit naqisi­maneqarnani sumi najugaqarnissani namineerluni aalajangissamagu. Isumaqarpugullu Siumup aquttuunermini angusarisaasa tamanna erseqqissumik takutikkaa.

 

Jakob Sivertsen, Atassutip oqaaseqartua:

Maliinannguaq M. Mølgaardip inatsisartut ukiaq manna ataatsimiinneranni oqallisissatut saqqummiussaa Atassummiit pissusissamisoortutut pingaartutulu isumaqarfigalugu oqaluuserisi­mavarput, Atassummit miserratiginagu aamma oqaatigissavarput oqaluuserisassamik saqqum­miussaqartup tunngavilersuummini oqaatigisai assortoruminaatsikkatsigit.

 

Soorlu siunnersuuteqartup oqaatigigaa suliffeqarfissuit Namminersornerullutik Oqartussat tamakkiisumik pigisaasa illoqarfinnut suliffissaqarnikkut periarfissaareersunut nussunneqarnerisa kingunerisaannik kiisalu suliffeqarfissuup Royal Greenlandip naleqqussaanertut taallugu suliffissuit suliarisinnaasaasa ikilisaaffigineratigut illoqarfiit ilaanni suliffissaarunnermik akuerssrneqarsinnaanngitsumik kinguneqartoq kommunillu akileraarutitigut isertittagaannik annertuumik sunniutipiloqartussaq akuersaaginnarneqarsinnaanngimmat.

 

Nunatsinni suliffissaqartitsiniarneq ilungersorluta suleqataaffigaarput suleqataaffigijuassallugulu, taamaakkaluartorli nunatsinniit tuniassiat qeritiinnariarlugit nunanut allanut annissorneqarnerat ingerlajuarsinnarpoq.

 

Matumuuna Atassummiit piumasarissavarput tunisassiat suulluunniit nammineq uagut suliarisin­naasavut inereerlugit suliarineqartarnissaat assut pisariaqartikkatsigu, taamaalirneq nunatsinni suliffissanik nutaanik amigaataaqisunik pilersitsissammat.

 

Qeqertarsuup Tunuani suliffissuit raajalerisarfiit ikilisarniarneqarput marluinanngorlugit. Naatsorsuutigineqarlunilu ukioq 1999-imi 2000-imiluunniit Qeqertarsuarmi suliffissuaq raaja­leriffik matuneqarumaartoq, tamatumalu kingunerissallugu suliffissaaruttut amerlalerulernerat, minnerunngitsumillu kommunip akileraarutitigut isretitarisartagaasa soorunami aamma ikinneru­lernerannik kinguneqassaaq.

 

Taamaattumik siunnersuuteqartup suliffissaarunnissamik annilaangassuteqarnera kialluunniit assortorsinnaanngila. Tamanna eqqaamaneqassaaq nunatsinni Royal Greenlandip suliarisinnaa­saannik naleqqussaanermik taallugu nunatsinni raajaleriffinnk ikilisaanissaq siunnerfigineqarsi­mavoq, naak taamaaliornissaq akueriuminaatsikkaluaqisoq, kisianni allatut ajornarsimavoq kisitsisitigut paasissutissat pissarsiarineqarsimasut sanioqqukkuminaassimammata. Taamaakka­luartoq Sermitsiaq nr.41 oktoberip 9-ani saqqummersoq atuarlugu Glyngøremi Royal Greenland 23,5 mill.-nit koruuninik akilimmik raajaleriffimmik nutaamik sanatitsisimanera eqqumiigilaar­nanngitsuunngimmat.

 

Nunatsinni raajaleriffinnik ikilisaasinnarluni akerlianik nunatta avataani raajaleriffinnik nutaanik Royal Greenlandip sanatitsisimanera assut oqareernertuut Atassummiit eqqumiitsutut isumaqarfi­gigatsigu. Ataasiarunnaarpugummi nunatsinni tunisassiat sapinngisamik inereerlugit suliarine­qartarnissaat ataasiarata oqaluttarfik una atorlugu oqallisigisarsimagatsigu.

 

Taamaattumik ukiuni kingullerni Royal Greenlandip nunatta avataani suliffissuarnik allilerijuar­nera ingerlaannassanersoq suliffissuup siulersuisuisa nalilersoqqittariaqarpaat.

 

Matumuuna Atassummit sakkortuumik piumasarissavarput siunissami nunatsinni tunisassiat inereerlugit suliarineqartarnissaat pimoorulugu anguniarneqaqqullugu, nunatsinni namminersor­nerulersimasumi suliffissat nutaat allanut annissorneqaannarnerat akuersaarneqarsinnaajunnaar­mat.

 

Nunatta ineriartornerani illoqarfiit avalliunerusuni inissisimasut suliffissanik assigisaannillu nissugutaajuarnerat arlaleriarluta oqaluuserisarsimaqaarput, soorlu aamma maannakkut illoqarfiit Royal Greenlandip suliffissuaqarnikkut nalimmassaanerata kingunerisaanik suliffissaarunnermik eqqorneqarsimasut qanoq iliuuseqarfiginissaat eqqarsaatigalugit kingumut maannakkut oqalliseq­qittugut, taamaaliorneq Atassummit pissusissamisoortutut isigaarput.

 

Oqallisissami saqqqummiussaqartup Maliinannguup M. Mølgaardip oqaatigaa illoqarfiit annerit aaljangersimasut inunnik eqiteriffiunerat takussutissaasoq ineriartortitsinermi illoqarfinnit allanit pitsaanerusumik pineqarnerat piaartumik allanngortinniarneqartariaqartoq. Nunatsinni illoqarfin­ni tamani suliffissaqartitsiniarnikkut sanaartornikkut allatigullu naligiinnerusumik ineriartortitsi­nissaq tamatumani eqqarsaatigalugu.

 

Nunatsinni ukiuni kingullerni illoqarfiit ilaanni sanaartornikkut pingaartumik suliffissaqartitsini­arnikkut allatigullu ineriartortitsinerup equngasumik ingerlanneqarsimanera uppernarsaatissaqar­poq tamanna illoqarfiit ilaanni sunniutipiloqaannanngilaq aammattaaq nunarfiit ilaanni tuniluus­simavoq aaqqiiffiginiarneqartariaqalersoq.

 

Soorlu Kalaallit Nunatsinni naatsorsueqqissaartarfiup 1998-imi kisitsisitigut paasissutissanik saqqummersitaani tamanna erseqqissumik takuneqarsinnaasoq. Tassa illoqarfiit sisamat nalunn­ginneqareersut Nuuk, Sisimiut, Qaqortoq kiisalu Ilulissat illoqarfinni taakkunani suliffissaqartit­siniarnikkut allatigullu periarfissat pitsaanerummata ukiuni kingullerni 17-nini assut nutserneqar­figineqarsimanerat paasissutissami takuneqarsinnaasoq aamma uppernarsaatissaqartoq.

 

Illoqarfinni sisamani siuliini oqaatigisanni ukiut 17-it ingerlaneranni inuit katillugit 6104-nik amerleriarsimapput, nutsertut tassa ilanngullugit, soorlu Nuummiinnaq inuit 3866-nik amerleriar­simapput. Taamaattumik tupinnartuunngilaq Nuummi inissarsiortorpassuit amerliartuinnarmata, meeqqanullu paaqqinniffiit atuarfiir assigisaallu amigaataagaluttuinnarlutik, uffa illoqarfiit ilaanni inuit illoqarfinnut allanut nutsernerat peqqutaallutik inissiat inuttassaarullutik assiliaa­taannanngorsimasut.

 

Siunissami ullumikkutuut Nuup nutserneqarfigineqarnera ingerlaannassappat inissialiortiternerit meeqeriviliornerit inuillu atorfissaqartitaat allat qanorluunniit sanaartorneqartigigaluarpata angummassinnaanngimmata.

 

Matumuuna Atassummit Naalakkersuisut kaammattussavagut kommunit pisuunerusut inissia­liortarnikkut meeqqeriviliornikkut assigisaannilu sanaartornermik aningaasaliinerusarnissaannik suliniuteqaqqullugit.

 

Inuit qanoq iliornissartik aamma sumut nuunnissartik nammineerlutik akisussaaffigaat kiffaann­gissuseqarfigalugulu. Taamaakkaluartoq Atassummit isumaqarpugut ullumikkut nunaqarfinni illoqarfiillu akornanni aaqqissuulluagaanngitsumik nutsernerneq oqaluuseralugu aallarteqqittaria­qartoq, tamatumani inuit nuffigisaminni suliffissaqarnissaat minnerunngitsumillu isumannaatsu­mik inissaqarnissaat pingaartorujussuummat.

 

Matumuuna Atassummiit piumasarissavarput illoqarfiit akornanni nutsernerit kommunit akorner­minni oqaluusereqqittariaqaleraat siuliini oqaatigisakka imaannaanngitsumik Atassummit isumaqarfigigatsigit.

 

Atassummi illoqarfiit sisamat nutserneqarfigineqarsimanerannut imaluunniit malunnartumik amerleriaateqarsimanerannut paasissutissanik saqqummiussaqarnerput imatut paasineqassanngi­laq ineriartortitsinerit allanngortinniaripput, kisiannili erseqqissatigiinnarparput nunarput tamaat ataatsimut isigalugu ineriartortitsinerup neriorsoqqittariaqarneranut, taamaaliornissaq illoqarfiit ilaanni innuttaasullu akornanni pisariaqartinneqalersimasoq takusinnaagatsigu.

 

Eqqaamaneqassaaq Inatsisartunut Ilaasortat qinigaaffimminnik tunngassuteqartunik siunnersuuti­nik saqqummiussereeraangata ingerlaannaq Naalakkersuisunit uparuartorneqartarput qinigaaffit­sik kisiat eqqarsaatigivallaartaraat Inatsisartullu nunarput tamaat sullissisussaanerat erseqqissaas­sutigisarlugu.

 

Inatsisartut nunarput taamaat eqqarsaatigalugu sulisussaanerat Naalakkersuisunik pimoorunne­qarsimassaguni sooq illoqqrfiit ilaannaat allanit pingaarnerutillugit ineriartortinneqassappat.

 

Atassummit isumaqarpugut oqallinneq manna siunissami illoqarfiit assigiinnerusumik ineriartor­tinneqarnissaannik tigussaasumik kinguneqarumaartoq. Oqaluuserisaq nuna tamakkerlugu pilersaarusiornermut nassuiaat Naalakkersuisunit saqqummiunneqarpat tikinneqanngitsooru­nanngimmat oqaluuserisaq soqutiginartoq Atassummiit taamatut oqaaseqarfigaarput.

 

Manasse Berthelsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Inatsisartuni Ilaasortaq Maliinannguaq M. Mølgaard Inuit Ataqatigiit sinnerlugit Inatsisartuni ukiuni kingullerni aalajangiinerit kingunerisaannik innuttaasat nunatta suatungaani najugaqarneri najoqqutaralugit periarfissanik allanngortiterisimanerit aallaavigalugit nunap immikkoortuisa ilaasa katataajartuinnarnerisa pisariaqavissumik iluarsiiviginissaa siunertaralugu oqaluuserisassa­tut siunnersuuteqarpoq.

 

Taama oqaluuserisassanngortitsisariaqarneq ilumut pisariaqalersimammat Inuit Ataqatigiit siunnersuuteqartoq tamakkiisumik isumaqatigaarput.

 

Taamatummi equngasumik ineriartortitsineq Inatsisartut pinngitsoortinniartussaagamikku siusinnerusukkut, tassalu 1994-imi, Upernaakkut Ataatsimiinnerit aappaanni Inuit Ataqatigiit siunnersuuteqarnitsigut tunngaviusumik isumaqatigiissutigereerpaat.

 

Nunatta immikkoortuini inuussutissarsiutit tamarmik assigiimmik periarfissaqanngimmata tamatta isumaqatigiissutigisinnaagunarparput. Inuit Ataqatigiit aalajaatsumik siunertaraarput innuttaasut sumi najugaqaraluarunilluunniit assigiimmik atugassaqartinnissaat pilersorneqarnik­kut, angallannikkut isumagineqarnikkut, peqqinnissap tungaatigut isumagineqarnikkut min­nerunngitsumillu inuussutissarsiornikkut suliffissaqarnikkullu.

 

Maannakkullu taamatut anguniaqarusunneq sakkortuseriaannartutut oqaatigisariaqarpoq, Inuit Ataqatigiimmi ilungersunartutut kommuneqarfinnik aalajangersimasumik ineriartortitsinerujus­suaq kanngusuutigineqarani ingerlanneqarmat.

 

Taamaammat naatsorsuutigineqassaaq IA kommuninut assigiinngitsitsineq unitsinniarlugu sulissuteqartarnerput ilungersuutigalugu ingerlatissavarput. Massakkut siunissamilu.

 

Naalakkersuisut Siulittaasuata una ataatsimiinneq ammarlugu oqalugiarnermini assigiimmik pinninnissaq eqqartorpaa. Kiisami Naalakkersuisut annertuumik assigiinngisitsillutik ingerlatsi­nertik paasilersimappassuk tamanna IA-miit nuannaarutigissavarput.

 

Inuup kialluunniit pisinnaatitaaffigaa sumi najugaqarnissani aalajangissallugu, taassuminngalu pisinnaatitaaffimminik arsaarneqanngisaannarnissaa tamatta qularinngikkipput oqaatigisariaqar­poq. Aanali matuma oqallinnerup qiterisaa: Naalakkersuisup akissuteqarnermini eqqorlugu taasaa, tassa issuarpara:@Taamaalilluni nunasisitseriaatsip innuttaasunut aningaasarsiorfiusinnaa­sunik suliffissanillu malittarinnillutik nutsertarnerat takutippaa.@

 

Soorunami inuit ilaqutariit illoqarfigisaminni inuuniutissaqanngikkunik illoqarfinnut suliffissa­linnut nutsissapput ilaqutariittut inuuniarnermikkut naammaginartumik atugassaqarniarunik.

 

Soorliuna taakku ilaqutariit illoqarfigerusutaanni inuuniutissaqartinneqarsinnaanngitsut.

 

Inuit ataasiakkaat ilaqutariillu ilarpassuisa illoqarfimminni najukkaminni suliffissaqarlualersin­naanerat IA-iinni qularinngilarput. Una siunertaralugu ingerlatsigaanni: ilumoorullugu ilunger­suullugulu nuna assigiimmik ineriartortinniarlugu suligaanni.

 

Tamannalu naalakkersuisoqatigiinnit ingerlanneqarumanngitsoq oqaatigereerparput. Qivialaariar­tigimmi assigiimmik akeqartitsinerup atorunnaarsinneqarnissaanut illoqarfiit pilluaqqusaasut qassiuneri, tassaasut Nuuk, Sisimiut, Qaqortoq Ilulissallu. Nunatsinni illoqarfiit sinneri ingerlat­sinikkut imminut akilersinnaanngitsutut naqissuserneqarlutik.

 

Taakku illoqarfiit naalakkersuisoqatigiit eqiterisitsiffigalugit ingerlatereerpaat, sulilu assigiimmik akeqartitsinerup atorunnaarsinneratigut suli eqiteriffiuteqqiniarlugit. Ukiunimi kingullerni suliffeqarfinnik illoqarfinni taakkuusuni pilersinneqarsimasut qiviaannarsinnaavagut.

 

Ilulissanut piniarneqarpoq imerajuttunut katsorsaavik. Isumaginninnermut Ilinniarfik inissinne­qareerpoq. Sisimiuni KNI-p qullersaqarfia, INI-p qullersaqarfia, oqaatsinik pikkorissarfik, nutserisunngooq Ilinniarfiat aamma nuunniarneqarpoq.

 

Nuummi allaffeqarfinnik sinerissamut siammartiterineq unitsinneqarsimavoq. Polar Seafood-ip aalisakkanik suliffissualiornissaa Naalakkersuisunik akuerineqarsimavoq. Allakkerisarfiit Qullersaqarfiat Nuummut nuunneqarsimavoq.

 

Taamatut illoqarfinnut ikittunnguanut nutserineq ingerlanneqarpoq, IA-milu annilaangatigaarput suli siunissami Naalakkersuisut tamanna ingerlatissagaat.

Sooq pinerpoq Naalakkersuisup akissummini G-60-i saqqummiuppaat, apeqqut. Siuliani eqiterinermut takussutissaasut eqqartukkavut G-60-mut eqqaanarnersut assersuutilaariartigit. G-60 ingerlanneqalermat pisortat, tassa taamanikkut danskit naalagaaffiata nunarqarfinni ingerlata­tik annikillilerpaat, taakkununngalu piumassuserinngisaminnik innuttaasut aningaasarsiorfiusin­naasunik suliffissanillu malittarinnillutik nutsernerat ingerlanneqalerluni.

 

Ullumikkut illoqarfiit katataasut sissaannut prammersuarnik ilisisoqanngiinnarluni G-90 kanngu­suutigineqarnani ingerlanneqartoq IA-mit ersarissumik takusinnaavarput.

 

Naalakkersuisup akissummini oqaatigisaanik issuaaqqilaassaagut: AInnuttaasut nunaqarfeerarpas­suarni pinnatik illoqarfinnili anginerusuni najugaqarnerisa inuiaqatigiit aningaasaqarnerannit isigalugu pitsaaquteqarsinnaanera aamma ilumoorpoq.@ IA-iinnit aperisariaqarpugut tassani Nuuk pineqarnersoq.

 

Nuuk illoqarfik qiviassagutsigu maannakkut ima inissisimavoq. Suliffeqarfippassuit Nuummi pilersiortuarneqarsimanerisa kingunerisaannik Nuuk illoqarfittut malinnaajunnaarsimavoq. Ingammik sanaartornerup tungaatigut. Innuttaasut naammaginartumik inissaqartinneqanngillat ukiut 13-t initaarnissaminnut utaqqisariaqartaramik, meeqqat paaqqinnittarfiinik sanaartorneq aamma malinnaaffigineqarsinnaanngilaq meeqqallu naammaginartumik paaqqutarineqarsinnaa­natik.

 

Suliffeqarfippasuillu naammattumik sulisussaqannginnamik avataaniit tikisitsiortorput, initaarni­arnermi aamma meeqqat paaqqinnittarfiini salliutinneqartunik.

 

IA-mit aperisariaqarpugut nunaqavissut taava qanoq pineqassappat, tassa Nuummiut. Nuup taamatut ilungersunartumik inissisimalersimanera isiginngitsuusaarlugu taamaallaalli 200 mill.-uunit koruuninik tigoriaannarnik ooriuteqarnera Naalakkersuisut illoqarfitsialattut assersuusis­saqqissutut IA-iinniit tulluuttuusorinngilarput.

 

Inuit Ataqatigiinni isumarput najoqqutaralugu. Siammasinnerusumik ineriartortitsineq pisariaqa­livissutut isigaarput, qularutiginnginnatsigit Nunatsinni innuttaasut illoqarfinni ataasiakkaani inissatigut meeqqat paaqqinnittarfiinik naammaginartumik atugassaqalernissaat aamma Nuummi.

 

Inuit sumi najugaqarusunnerlutik namminneq aalajangertaraat qularutigineqassanngilaq, sumulli nutserneq uani oqaaseqarnitsinni ersarissarparput Naalakkersuinikkut annertuumik aalajagiiffigi­neqartarmat. Taamaattumik Naalakkersuisut oqartarnerat pinngitsuusaarlutillusooq inuit nam­minneq nuttarnertik aalajangertaraat ilumuuissuunngilaq.

 

Iloqarfiilli suliffissallit ornigarneqartarput, illoqarfigisaminni suliffissaqannginnamik. Sumilu suliffissaqarnissaq Inatsisartut annerpaamik sunniuteqarfigisinnaavaat. Taamaattumik illoqarfiit sisamat pilluaqqusaasut piinnarnagit ineriartortitsineq siammasissumik ingerlanneqartariaqarpoq. Tamannalu ingerlanneqarsinnaavoq inuiaat kalaallit pitsaanerpaamik ineriartortinniarlugit siunertaqarluni ingerlatsigaanni, minnerunngitsumik sapiissuseqarluni piumassuseqarlunilu nuna pitsaanerpaamik sullikkusukkaanni. Inuit Ataqatigiinniillu isumaqarpugut Naalakkersuisut maannamiit taamak ingerlatsilertariaqartut.

 

Maliinannguaq Markussen Mølgårdip oqallisissatut siunnersuutaa taama oqaaseqarfigaarput neriulluta Naalakkersuisooqatigiit Maliinannguup uparuagai paasilluassagaat.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Inatsisartunut ilaasortap Maliinannguaq Markussen Mølgårdip,  illoqarfinni mikinerusuni nunaqarfinnilu isorliunerusuni ineriartortitsineqpillugu aarloqquteqarnera paasilluarsinnaavara.  Minnerunngitsumik ukiuni kingullerni,  illoqarfiit ilaasa naalakkersuinikkut missutarineqartutut illutik inuerukkiartulersimanerat eqqarsaatigalu. Eqqaamasariaqarpormi illoqarfiit mikinerit maannakkut ineriartortitsinermi katataasutut oqaatigineqarsinnaasut, ukiuni siuliini nunatsinni ineriartornermut annertuumik sunniuteqaqataallutillu ingerlatitseqataasimammata.

 

Taamaattumik tamatta nammaqatigiinnissatsinnik oqaluttuannguarluta, illoqarfiit anginerit kisiinnangajaasa maannakkut aallunneqarnerat, ilaatigut G-60-ip politikkianut Naalakkersuisut siusinnerusukkut akerlereqisaannut assersuunneqarsinnaasutut oqaatigineqarsinnaavoq. Soorlumi tamanna pillugut ilaatigut uanga nammineerlunga, upernaaq ataatsimiinnitsinni suluusalinnut mittarfiliortiternerup killiffia pillugu nassuiaat oqaluuserigatsigu, oqaluttarfik manna atorlugu imatut oqaaseqartunga uannut issuarniarpunga imannak oqarama:

ANunaqarfinni angallannikkut iluarsisassat matumani aamma tunulliunneqarput, taamaattumik Naalakkersuisut inuit nunaqarfimmiullu ajornartorsiutaannik takunnissinnaanngikkunik nassu­erutigisariaqarpaat G-60-ip politikkia nerriviup ataatigut ingerlakkamikku@.

Tassa uannut issuarpunga upernaaq oqarama.

 

Tamannalu paasivara maannakkut siunnersuuteqartup tusarluarlugu kingusinnerusukkut tusagas­siuutitigut eqqartoraa, ilumoormammi pissutsit ilaatigut taamaammata, tassami illoqarfiit ilaannik pingaarnerutitsilluni ineriartortitsineq tupinnanngitsumik inunnik ilaqutariinnillu allatut ajornartumik illoqarfigisaminniit nuuttariaqartalerneranik ilaatigut  kinguneqarmat. Tamannalu inissaaleqinermut inuttullu ajornartorsiutit assigiinngitsut ilaatigut annertusiartornerannik kinguneqartoq aamma takuneqarsinnaavoq.

 

Tupinnanngitsumimmi inuit suliffissaqarniarunik suliffissaqarnerup tungaatigut periarfissamik annikinneruleriartornerat pissutigalugu siunissamut ernumanerat annerulertarmat, taamaalillutillu ilaatigut namminneq piumassuserinngikkaluaminnik, kisiannili inuuniarnerusoq ajornanngin­nerusoq ujartorniarlugu, ilaasa ilaquttatik qimallugit aallartariaqalersartut aamma maannakkut takussaammata.

 

Unalu malugisariaqarpoq, inuit ilaqutariit illoqarfimminniit nuuttariaqalersimasut toqqaannartu­mik oqaatigalugu, pinngitsaalisaallutik nuutsinneqanngillat, kisianni aajuna ersersinneqartaria­qartoq; sooq nuuttariaqalersimanersut. Tassalu uanga paasinnittaasera naapertorlugu ilaatigut nunatsinni oqimaaqatigiinngippallaartumik Kommuneqarfiit akornanni Naalakkersuinikkut ineriartortitsineq aamma matumani annertuumik noorartitsinermut pissutaaqataammat.

 

Qularnanngitsumillu aamma maannakkut eqqartorneqartalersoq, Kommuninngooq tallimat arfinillilluunniit nunatsinni naammappumik saqqummiussisoqartalernera. Aammalu assigiimmik akeqartitsinerup atorunnaarsinneqarnissaanik oqalunnerit piviusunngortinneqassagaluarpata, taava naatsorsuutigisinnaavarput G-60-ip politikkia aatsaat iluamik tamakkiinerusumik aallunne­qalissasoq.

 

Tamanna uanga nammineerlunga eqqarsartaatsinnut naleqqutinngilaq. Aaqqissuussinermi aaqqissuuttariaqarpoq innuttaasut piumasaat kissaataallu naapertorlugit.

 

Taamatut naakkaluamik oqaaseqarlunga Maliinannguup siunnersuutaa oqaaseqarfigaara.

 

Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq:

Siullermik partiit oqaaseqartuinut tamanut qujanaq.

 

Qulequtaq annertummat pissanganarmallu soorlu Naalakkersuisut aallaqqaataanili oqaaseqarner­minni oqartut, qulequtaq taanna ilummoorpoq, saqqummiussaq soqutigaarput oqallisigisariaqar­parput.

 

Oqallinnitsinni aammalu uani saqqummiinermi akissuteqarnermi qitiusutut tikkuarniarsimasar­put tassaavoq, nunatsinni inuit kiffaanngissuseqarlutik sumiluunniit najugaqarusukkunik najugaqarsinnaanerminni periarfissinnissaat qinigassaqarneq. Tassami oqarusunngilagut ilissi uaniikkassi tassaniittuaannassaasi, ilissi qulaaniit naalakkissavassi uani najugaqassasusi.

 

Taamatut oqarnitsinnut tunngaviit anginerpaartaraat, kalaallit qangarsuarli kultureraat ataqqinar­toq tassaasoq, kiffaanngissuseqarlutik angalaartuarneq, piniagassat malittaralugit angalaneq. Piniakkat sumi innersut, piniakkat sumi naleroornersut, piniakkat qanoq ilinerani pitsaanerpaa­mik angusassaqarfiit piliniarfissat. Taakkua aallaavigalugit kalaallit qangarsuarli kulturerisaat maannakkut suli atorneqartoq malunnarpoq.

 

Pingaartumilli akissuteqaatitsinni ersersinneqarpoq tassaasoq, piniagassat ilai tammakarmata taava piniagassat nutaat aammalu inuuniutigineqarsinnaasut qanillattorneqarput, tamanna tupinnanngilaq tamanna aamma ingerlajuartussaasoq qularnanngilaq nunatsinni imaatigut inuuniarnitsinni nappateqartilluta, neriuppungalu taamaattuassasugut.

 

Apeqqutit arlaqaqisut ilaatigut Naalakkersuisut Siulittaasuannit akineqartussaapput, tassami tupinnanngitsumik Nuna tamakkerlugu pilersaarusiorneq Naalakkersuisut Siulittaasuata oqartus­saaffiata ataaniimmat, taamaattumik tamaasa akissuteqarfigissanngilakka.

 

Oqaaseqarfigerusullugilli annertunngikkaluamik ilaatigut Siumup oqaasii, tassami maluginiarak­ku maannakkumut periaaseq  soorlu: Naalakkersuisunuku ingerlatsinermi tigussaasumik iliuuseqan- nginnermik oqariartuuteqarneq siunnersuutiginnittuminngaanniit. Taanna Siumup akerlilerlugu assersuutinik arlalissuarnik taasaqarluni oqaaseqarnera taanna maluginiarakku pitsaasuusoq.

 

Assersuutitut taaneqarsinnaapput ukiuni kingullerni iliuuserisimasaat soorlu:

- Nanortalimmi puisit neqaanik nioqqutissiorfiup aallartinnissaa.

-Aammalu nutsertitsinerit Qasigiannguanut Tele-p, imaluunniit

-Paamiuni umiartornermut ilinniarfiup nuunneqarnera

 

Aamma taamaappoq piorsaaniarneq najugaqarfinni assigiinngitsuni soorlu, ukiorpassuunngitsut qaangiupput maannakkut ajornanngitsumik radio/ TV-lu nunatta annerpaartaani takuneqarluni tusaaneqarsinnaalerpoq. Allaallu oqarasuaatikkut 100%-ingajavimmik periarfissiisoqarpoq, taamaalilluni kalaallit sumiikkaluarunilluunniit imminnut atassuteqarsinnaaqqullugit.

 

Tassa taakkua maluginiarakkit Siumuminngaanniit oqariartuutigineqartut nuannaarutigaara.

 

Aamma taamaappoq Atassut. Atassutip arlalissuit apeqqutit qaffatsippai. Taakkuli susassaqartu­nit erseqqinnerusumik akineqartussaasutut naatsorsuutigaakka.

 

Assersuutigalugu taassavara maluginiarakku, reje-nut tunngasumik eqqartuinermini Atassut oqariartuuteqarmat soorlu oqarluni, Qeqertarsuup reje-leriffia matuniarneqartoq, illuatugaatigullu Danmarkimi nutaamik reje-leriffimmik pilersitsisoqarnera. Taanna apeqquserlugulu-sooq oqartoqarmat, erseqqinnerusoq kingusinnerusukkut akineqarumaarmat, oqaatigissavara ataatsi­mut oqaaseqarninni taanna maluginiarakku.

 

Tassani maluginiarpara aamma Atassutip nalileqqugaa allaat siulersuisut Royal Greenlandimi naliliisariaqartut, sooq nunatsinni tamakkuninnga matooraallutik, nunatsinni suliffissat pilersin­nissaat eqqarsaatigalugu Danmarkimi taamatut suliffissualiorneq ingerlatiinnarneqassanersoq. Taanna Atassutip oqariartuutigisaa maluginiarsimavara, isumaqarlungalu misissortariaqartoq.

 

Aamma assigiinngitsut Atassumminnganneersut soorlu, meeqqeriviliornermut tunngasut. Soorunami taanna oqariartuut Atassutip kaammattuutigisaa, taanna aamma tusaatissatut tigussa­vara.

 

Tamakuli immikkuualuttut uanga annertunerusumik oqaaseqarfigissanngilakka, ataatsimut tamakkununnga oqaasissaqartoqaratta oqaaseqartartoqarlutalu.

 

Inuit Ataqatigiit eqqarsaatigalugit qaffatsitanut assigiinngitsorpaalorujussuarnut takisuuliorusun­naraluarpoq. Aallaqqaammulli oqaatigissavara ilai maannagaaq oqaaseqarfigissagakkit, immaqa aallartinnera tusarniikkaluarpoq, tassami oqaatsit:

Aineriartortitsineq kanngusuutigineqarani@

Oqaatsit tamakkua atorneqarmata saqqummiinermi, taamaattumik isumaqarlunga oqassallunga inuit najugaqarneri peqqutigalugit nutsernerit eqqarsaatersorfigineqassappata uagut kanngusuuti­ginagit akuersaaginnassagivut.

Taava illuatugerluinnaanut mumitsikkusuppara oqarlunga: Auanga kanngusuutigissanngingaar­para@. Aamma Naalakkersuisut soorlu saqqummiinerminni oqaaseqartut kanngusuutiginngilar­put, inuit ataqqisariaqarpaat aamma Naalakkersuisut ataqqisariaqarpaat innuttaaqataasoq kinaluunniit nammineq qulaaniit naalakkersorneqarani najugarerusutamini periarfissaqarsorisa­mini najugaqartariaqartoq. Taamaattumik taanna oqaaseqarfigigakkku immikkulaaq peqquteqar­poq.

 

Aamma qupperneq 2-mi oqariartuuteqarmata ilaatigut imatut oqarlutik soorunamigooq inuit sumiluunniit najugaqarsinnaapput, piniagassat aalisakkallu aallaavigalugit nuttarlutillu. Soorlumi tassa illuatugeriinni taamatut oqaaseqartut.

 

Partiit aamma oqaaseqarfigimmassuk taanngitsoorusunngilara, ilaatigut Naalakkersuisooqatigiit tassani pisuutinneqartutullu immata, illoqarfiit Apilluaqqusaasut@- tassani Inuit Ataqatigiit taanna oqaaseq atorpaat- eqqartoramikkit Qaqortoq, Sisimiut, Nuuk  Ilulissallu. Taakkua taamatut taaneqarnerat 1990-imi Inatsisartut aalajangerneqarannik tunngaveqarpoq. Inatsisartut 1990-imi nuna tamakkerlugu pilersaarusiaq saqqummiunneqarmat. Taamanikkut Naalakkersuisooqatigiit aamma IA-kkut taamatut periusissamut akuersisimanerat aallaaviuvoq. Taamaattumik taassumap tungaa annertunerusumik taanagu suleriaqqinnermi ingerlatseriaqqinnermi tupinnanngitsumik ilaatigut taakkua illoqarfiit aammali allanik ilallugit piorsaaffigineqarput soorlu: timmisartunik mittarfiliortiternikkut.

 

Apeqqutigineqartoq ataasiaannaq qaffatsinneqarmat partiini aamma allani soorlu: Kattusseqati­giit  G-60-i eqqaaneqarluni, taanna paatsuualaartoqaqqunagu pisinnaatinneqarnissara kissaati­gaara formandiminngaanniit G-60-i pillugu imatut oqarama:

2Pingaarnerusut isigalugit Naalakkersuisut isumaqarput, nunap ilaani sumi najugaqarnissartik innuttaasut namminneq aalajagigassarigaat, G-60-imut eqqaanartumik nunaqarfinni atuarfinnik niuertarfinnillu matooraanermut isiginnaartuinnaanissaq arlaannattaluunniit kissaatiginngilaa”. Tassa oqariartuutinni aallaavipput.

 

Taamaattumik allat isornartorsiussappatigut G-60-lerisuusut allatullu, taava takusinnaanngilara sukkut isumaqatigiinngissuteqarnerluta. Taanna pisimasoq iluarinngilarput, aamma paasivara partiit allat ilaatigut Inuit Ataqatigiit aammalu Kattusseqatigiit taanna aamma iluarinngikkaat. Taava imaappoq isumaqatigiippugut.

 

Annertunerusumik oqaaseqarfigissanngilara Nuuluarnerujussuaq. Nuummi pisimasut, Nuummi ineriartorneq imaluunniit inissaaleqinerujussuaq. Taanna annertunerusumik oqaaseqarfigerusun ngilara, oqaaseqarfigissagaluarukku 1997-iminngaanniit Kommunalbestyrelsimi qinersisimaneq aallaavigissagutsigu, maannakkut taamatut ineriartornerup sanaartorfigineqarnera IA-mi Kom­munakbestyrelsimi ilaasortap ittuuffigaa.

 

Taamaattumik inissaaleqineq uanga akisussaaffigisara aamma Nuummi takusinnaavara assut sunniuteqartoq inissaaleqinerujussuaq taanna. Taanna qimarratiginianngilara aammalu qanoq iliuuseqarfiginiarlugu soorlu ilaatigut Inatsisartunut qaffatsikkatsigu qanoq ililluni ilaatsigut Nuummi inissaaleqineq aaqqinneqarsinnaanersoq.

 

Kattusseqatigiit oqaasiinut aamma taamatut qujajumavunga.

 

Kattusseqatigiinnut oqaatigillatsiaannassavara, ilaatigut illoqarfiit anginerit kisiinnangajaasa annertuallaamik piorsaaffigineqarneri oqaaseqarfigereerakkit maluginiarakku taamatut isumaqar­nera isumaqarpunga akissuteqarfigereerlugu.

 

Aamma G-60-imut tunngasumik oqaaseqarnerat aamma akissuteqarfigereerpara.

 

Taavali naggataatigut naatsumik akissuteqarfigiinnassavara, ilaatigut Inuit Ataqatigiit oqaaseqar­figisaat tassaasoq: Kommuninngooq tallimat arfinilluunniit nunatsinni naammattumik oqallin­neq. Taanna Naalakkersuisut saqqummiutinngilaat, isummerfiginngilaat aamma taamatut apeqqut taanna suli oqallisaavoq.

Erseqqissassavara Naalakkersuisut taanna oqaaseqarfiginngilaat. Aamma taamaappoq assigiim­mik oqaaseqarnerit Kattusseqatigiiginnaanngitsoq aamma allat tikitaat.

 

Imatut oqassaanga: Soorlumi tassa innuttaasut oqallinnissaat killilerniarneqartoq, isumaqarpunga sumilluunniit qulequttamik qaffatsitsisoqarpat taava oqallissinnaasariaqarpugut. Kommunit qassiussanersut, ataguli oqallisigisigu.

 

Assigiimmik akeqartitsineq atorsinnaava nunatsinni, ataguli oqalliserisigu. Uunga isummereerata immersoqatigiittariaqarpugut, taamaalilluta nunatsinnut iluaqutaanerpaaq sunaluunniit qaffatsin­neqartoq oqalliseralugu, pitsaanerpaamik angasaqarfigissagutsigu oqallinneq ammasoq atortaria­qarparput.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Inatsisartunut ilaasortap Maliinannguaq Mølgårdip apeqqutigisaa akiniarneqarnera nunamut tamarmut pilersaarusiornermut annertuumik sangutitaavoq. Apeqqutigisaami tassa siunnersuuti­gimmagu illoqarfiit tattoqisaaffioreersut pisussaaffinnik tuniorarpallaarunnaarlugit, illoqarfiit minnerusut isigineqarnerunissaat, Inatsisartullu erseqqissumik oqariartuuteqarnissaat ataatsimut isigalugu politikki qanoq ittoq ingerlanneqassanersoq.

 

Tassani nunamut tamarmut pilersaarusiornermut oqallinnissarput innersuussutigisariaqarneru­voq. Tassami maannakkut ilaatigut uani tikinneqartut annertoqisumik nunamut tamarmut pilersaarusiornermut tunngatitaammata akissuteqarnermi.

 

Taamaakkaluartoq naqqiissuteqalaassaanga, Atassutip oqaaseqartuata Qeqertarsuarmut tunngatil­lugu oqaasii imatut paasineqarsinnaammata, avataani fabrikki allaat suliffissuaq matulluinnarni­arneqartoq aappaaguminngaanniit. Taamaattoqanngilaq, Atassutip oqaluttuanut taanna erseqqis­saatigissavara. Inatsisartut maani akuersisimapput 264 mio-nit atorlugit suliffeqarfiit fabrikkit suliassanut assigiinngitsunut naleqqussagassanut aaqqissuunneqarnissaa pillugu. Tamakkununn­ga ilaavoq Qeqertarsuaq.

 

Qeqertarsuarmilu fabrikkip allanngortinneqarnera maannakkut ingerlasoq, martsimi tamakkiisu­mik suleqqileruni taava qalerallit avaleraanik sulinermik ingerlassinera. Tassani inunnik 30-it missiliorlugit suliffeqartunik ingerlalissasoq naatsorsuutigineqarpoq. Taamaattumik suliffissuar­mik unitsitsinissamik nipilimmik oqartoqarnera ilumuunngilaq, taanna naqqiuteqarfigisariaqar­para.

 

Aamma taassuma naqqiussuteqarfianut ilanngullugu oqaatigilaarlara ataaseq. Uani oqallinnermi arlaleriarujussuarluni G-60-imut oqalunneq tusarnaartunut ilaannikkut paatsuuganassaaq, pingaartumik inuusunnerusunut. Tassani oqaatigisariaqarpoq G-60-imik oqaraagatta, taamanik­kut nunaqarfinnut aammalu isorliunerusunut matooraanissat aalajangersimasumik siunertaqarfi­gineqarmata. Nunaqarfiit ilaatigut a, b, c d-nut immikkoortitigaapput. Nunaqarfiit illoqarfiillu akornanni immikkoortitsineq piinnarani, kisianni nunaqarfiit iluminni aamma a b c d-nut immikkoortitigaapput, tamarmillu taakku sanaartorfigineri mattulluinnarneqarsimallutik.

 

Kalaallit Nunaata oqaluttuarisaanera ilumoortumik oqallisigissagatsigu taamaattumik sanilliussi­neq Naalakkersuisut suliarisaannut imaaliinnarluni ilumoortuunngilaq. Oqaatigineqartuni Siumup oqaluttuata ullumikkut kisiivimmi erseqqissumik oqariartuutigivaa, illoqarfinni tattoqi­saattumik inuunissaq qaangerlugu iliuuseriniarneqartut naalakkersuinikkut suliarineqarsimanerat.

 

Nunaqarfinnit sanaartorfiginninnerit annertoqisut ukiuni qaangiuttuni 20-ini ingerlanneqarsimap­put. Illuliornikkut allatigullu aaqqissuussinerit taaneqarneri Siumut oqaluttuaninngaanniit nuannaarutissaapput, ilumoorluinnartumik oqariartuutaammata.

 

Aammalu illoqarfinnut maannakkut sisamanut kisiat ineriartortitsinissamik oqarneq, ilumoortor­talittut oqaatigineqarsinnaanngilaq. Illoqarfiit maannakkut ineriartortinneqartut takuneqarsin­naapput sinerissami tamarmi, mittarfilersuinerilluunniit qiviaraanni illoqarfinnut taakkununnga sisamanut kisiat pitussimannginnatta, kisianni aamma allat tassani kalinneqarmata. Ilaatigut Avanersuarmut allaat mittarfiliorfigineqassallutik. Isumaqarpunga oqariartuutigineqartuni tamakkua aamma tassanngaanniit isigalugit oqartariaqartugut. Aammalu aningaasaqarnermut Naalakkersuisup oqaaserisai ilumoorpoq, aamma taanna Siumuminngaanniit uagut erseqqissaati­giuartarparput.

 

Inuit Ataqatigiinni oqaluttuata aamma taanna arlaleriarluni taaniaraluarpaa nammineerluni, kiffaanngissuseqartariaqartugut sumi najugaqarumanerluta Kalaallit Nunanni. Aamma qulanger­simaneqassanngitsugut sumi qinigaqassagutta angerlarsimaffeqassalluta Kalaallit Nunaanni. Ilumoorpoq taanna kalaallit qangarsuarli ingerlaarpugut sineriassuatsinni, uniffigisarlugillu ineriartorfissatut misigissuseqarfigisavut. Suliffissaqarfivut kisiisa pinnagit maannakkut uniffigi­salersimavavut, aamma ilinniarfiit, napparsimaveqarfiit allallu inuunitsinni isumannaallisaatit inuunitsinni uniffigerusutavut maannakkut uniffigisalersimavavut. Tamakkua aamma ilanngullu­git maannakkut nakkutigineqarnerat innuttaasunit uagut akuleruffigisinnaanngilarput, ilaqutariit­tut, inuttut allatullu kinguaaminnik eqqarsarlutik aamma uniffigisassaminnik qinigaqartarmata.

 

Taamaattumik oqaatigissavara aamma Royal Greenlandip Danmarkimi fabrikkimik sanasima­nera, aamma maanna silarsuarmi tunisat tungaatigut unammillernernik, nioqqutissiallu pitsaassu­siinik pitsaasumillu nioqqusiamik takutitsinikkut unammillernerit pisariaqartitsinerat najoqqu­taralugit taamak iliortariaqalersimavoq. Taamaattumillu tunisassiat tassaniittut aamma pitsaassut­simikkut silarsuarmi allami tunisassanik unammillersinnaanerat pingaaruteqaqimmat, pisariaqar­simavoq siulersuillu tamanna pisariaqartissimavaat, tunisassiamik pitsaalluinnartut taamaattunil­lu pisinianut illinnarnerullutik kajuminnarnerillu pineqassappata, taama ittumik fabrikkimit tassanngaanniit tunisassiareqqinneri ingerlattariaqartut. Tamannalu aamma tunisassiortunut maani iluaqutaasutut aamma annertuutut isigisariaqartoq oqaatigineqarpoq.

 

Imaappoq nunamut tamarmut pilersaarusiorneq pillugu maani nassuiaateqartussaavunga, aammalu nassuiaateqarninni qularinngilara apeqqutit taama ittut uterfigineqarumaartut.

 

Ruth Heilmann, Siumut:

Naalakkersuisut Siulittaasuata soorlu oqaatigivaa Siumumi ilumoorluinnartumik oqariartuuteqar­nissaq aamma pingaartuutikkipput, taamaattumik uani Maliinannguaq Markussen Mølgårdip oqallisissiaa isumaqarpunga piviusunik aallaaveqarmat aamma soqutiginarluinnartuusoq.

 

Ilumoorpoq pingaartumik inuuniarnikkut toqqammavissaaleqiffiulersuni annerusumik iliuuseqar­tussaanermik isummat massakkut partiini tamani soqutigineqarlutik aniatinneqarmata, pingaartu­mik aamma Inuit Ataqatigiinnit aammalu Atassumminngaanniit.

 

Uani Naalakkersuisut akissuteqarnerminni oqaatigisaat tassa, piniartuuneq malittaralugu qanga inuusimanerat. Massakkut ullutsinni taamaakkunnaarpoq. Piniagassat allatut ingerlalernikuupput, piniartuuneq kisimi inuutissarsiutaanngilaq, aamma massakkut aalisarnikkut ingerlaneq inuutis­sarsiutigaarput, aammalu takornariaqarneq, tunisassiorneq,  niuernikkullu aamma toqqammvis­sarsiorneq aatsitassarsiornerlu ingerlatileruttorlutigit.

 

Uani oqallisissiami Maliinannguup saqqummiutaani pingaarnertut Kommunit eqqugaasut, tassa ilaatigut tassani inuuniarnikkut, aalisarnikkut aalisakkat tammakarnerisigut eqqugaasut qanoq iliuuseqarfinerunissannik kissaataa aamma uanga isumaqatiginartuuteqaara. Tassami uani selskab-it pilersiortorneqarneranni aammalu allanngortiteriuarnermik massakkut ingerlatsineq Kommuninut eqqugaaffiuvoq ilaatigut sakkortuumik. Tassani nutsernerujussuaq ingerlanneqar­poq, oqartoqarpoq inuit namminneerlutik aalajangertaraat sumut nutsernissartik. Kisianni uani inuit uagut nammineerluta aalajangerparput inuit sumut nutsernissaat. Ajoraluarpoq tamanna, tassami Kommunit ilaat eqqugaapput allaat akileraarutitigut isertitat 7 mio.-init allanngoriaate­qarlutik ukiut marluk ingerlanerinnaani. Taavalu aamma ilaqutariit 100-it pallillugit illoqarfim­mut allamut nutserlutik.

 

Taamaattumik uani apeqqummi eqqugaasuni isumaqarpunga iliuuseqarnissaq pingaartillugu aamma Naalakkersuisut iliuuseqartariaqartut. Aammalu Kommunit uani taamatut eqqugaanerat taamatut sakkortooq eqqarsaatigalugu, uani Inatsisartuni pingaartittaratsigu Kommunit sumiluun­niit inatsisikkut allannguutissamik qanorluunniit mikitigisumik aalajagiinialertilluta Kommunit isumasiortarpavut.

 

Kisianni uani selskabinut nutserinerni Kommunit peqataatinneqarsimannginnerat, taanna isumaqarpunga kukkunerusoq aammalu massakkut ilinniarfigissagipput tulliani annertuumik taamatut iliortoqalissappat Kommunit peqatigalugit, aammalu isumaat tusarniarnerullugit iliortoqarnissaa, taanna sakkortuumik uanga kissaatigissagakku.

 

Karl Lyberth, Siumut:

Oqaluttut arlallit IA-minngaanniit aammalu Kattusseqatigiinninngaanniit G-60-i politikki taallattaarpaat, aamma Atassumminngaanniit taaneqagajaavittarunaraluartutut nipeqarluni appittaraluarpoq.

 

Uani partii Siumut annertoorujussuarmik saassunniarneqartutut uanga paasivara, G-60 politikki taakkartorneqaraagat.

 

Eqqaamasariaqarparput nunatsinni suliffissuaqarneq nutaajusorujussuusoq, aatsaat qanittunnua­mi aallartittutut oqaatigisariaqarpoq.

 

Aamma annerusumik ilinniagaqarneq aatsaat qanittunnguami aallartippoq. Uanga meeraangal­larama allaat utoqqarsuunngikkaluarlunga, allaffimmiutut ilinniartut ikittuaraararsuupput, tassa taama inuusutsigaaq annerusumik ilinniarneq. Aamma suliffissuaqarneq fabrikkinik ingerlatsineq aamma taama inuusutsigivoq. Taamaattumik imaaliallaannaavilluta oqarsinnaanngilagut illoqar­fiit tamaavimmik tamarluinnarmik assigiimmik fabrikkeqalissasut. Taamatut oqartoqarsinnaann­gilaq.

 

Politikerit tupinnaqaagut oqalukkaagatta  suliffissuaqarfiit eqqarsaatigalugit, assersuutigiinnarlu­gu; KNI imaluunniit Royal Greenland eqqarsaatigalugu, amigartooraangata oqartarpugut akuerisinnaanngilluinnarparput taanna amigartoornersi aaqqinniarsiuk. Taava aaqqinniarunikku nammineq aaqqissuusiniarnertik malillugu akilersinneralu malillugu aaqqinniartarpoq, aaqqinni­arlutik massakkut aallartipput. Assersuutigiinnarlugu nunatsinni rejet tulaanneqartartut, nunatsin­ni fabrikkinut tamanut tamakkiisumik suliffeqartitsinissamut amigarput. Kialluunniit taanna assortorsinnaanngilaa.

 

Piumasarinikuuarput akilersinnaasumik ingerlatsiniaritsi. Taava soorunami tamanna anguniar-lugu aamma fabrikkit tamaasa naammattumik pissaqanngimmata, soorunami pingaarnersiuisaria­qarput, aamma taanna namminneq ingerlatissavaat. Taassumap soorunami nassatarissavaa, ajoraluartumik fabrikkit ilaasa eqqorneqartarneri.

 

Kisianni oqareernittuut, suliffissuaqarneq nutaajusorujussuuvoq nunatsinni, aatsaat aallartippu­gut. Taamatut pingaarnersiuineq ingerlavoq, kisianni aamma taassumap nassatarivaa unaavoq; siusinnerusukkut saarulliinnavissuit kingusinnerulaartukkullu reje-navissuit qaleraliinnavissuit isumalluutigiuarsimavavut, taama suliffissuaqarneq nutaajutigivoq.

 

Tulaassinnaasat taakkua amigalerpata taava allanik nassaarniassaagut. Imaanngilaq Maniitsumi, Qeqertarsuarmi sumiluunniit arlaanniluunniit fabrikkinik matusigaagatta taakkua matuittut. Taakkua pissaannik nutaanik nassaarniassaagut, arlaannik nioqqutissianik imaluunniit suungalu­artunilluunniit rejenik allaanerusumik nioqqutissiorlugit pilersitsiniartussaavugut tamakkunani atugassanik.

 

Ilungersorluta tamatta politikerit nunatsinni ineriartorneq assigiinnerusumik, illoqarfiit eqqarsaa­tigalugit nunaqarfiillumi tamaasa assigiinnerusumik, suliniuteqarpugut ilungersorluta. IA suliniuteqarpoq, Atassut suliniuteqarpoq, Siumut aamma suliniuteqarpoq tamaviaarluni tamatta assigiimmik atugaqalernissarput eqqarsaatigalugu.

 

Silarsuup pissusia imaannaanngeqaaq, tamatta nalunngilarput aamma akiorneqarsinnaanngilaq.

 

Saarulliit tammarsimanngitsuungaaluarpata tamaavissuatta fabrikkit sinerissami tammakarsiman ngitsuungaluarpata fabrikkit sinerissami tamaavissuarmik naammattumik suliffissaqartitsissaga­luarput. Rejet tammakarpata qanormita taava. Taava immaqa Naalakkersuisut pisuutinneqassap­put G-60-ip politikkianik politikkeqarnerarlugit. Silattulaariarta G-60-ip pilitikianik oqalutsilluta taava pissutsit piviusut qiviassavavut.

 

Anthon Frederiksen Kattusseqatigiinninngaanniit angallanneq pillugu oqallinnermut atatillugu imminut issuarami Naalakkersuisut Siumukkullu nunaqarfinnik matusiniartutut imaluunniit pingaartitsinngitsutut taasimallugit eqqaavaa.

 

Nunaqarfiit imaluunniit illoqarfiit allat periarfissinniarlugit angallanneq eqqarsaatigalugu, namminersortut nunatsinniittut namminersortut kajumissusillit periarfissippavut oqarfigalugit, aamakkua periarfissat tiguniarsigit, taava taamaaliorussi aamma ilissinnut iluaqutaassaaq, aamma nunaqarfinnut iluaqutaassaaq aamma illoqarfinnut iluaqutaassaaq aamma suliffissaqartitsiniar­nikkut iluaqutaassaaq.

 

Tasiilaq assersuutigiinnarneqarsinnaavoq, Tasiilami helikoptereqarneq nunaqarfinnut ingerlaar­put ullut tamaasa, tassa namminersortut periarfissikkatsigit angallannermut arlaannut iliuuseqar­nissaannut.

Tunu eqqarsaatigalugu Avanersuarlu eqqarsaatigalugu Naalakkersuisut pilersitsinikuupput suliffinnik nutaanik pilersitsiniarnermut imaluunniit ataavartitsiniarnermut suleqatigiimmik, qallunaatut taallugu erhvervsforum-imik taanna pilersitsinikuuvoq, taassumap kingunerivaa Tunumi aamma Ittoqqortoormiuni amminik sullivimmik pilersitsineq, sanaluttarfimmik pilersit­sineq. Aamma Ittoqqortoormiuni suliffissaqartitsiniarnermut siunnersorti Namminersornerullutik Oqartussat akilersugarivaat, nunaqarfiit eqqaagutsigit illu sulliveqanngilaq 1979-imi, 1997-imi 33-upput, innaallagissiorfiit 1979-imi 12-iinnapput 1997-imi 53-iupput, tunitsiviit assigiinngitsut 1979-imi nunaqarfinni 15-iinnaasimapput 1997-imi 41-llutik.

 

Ukiut kingulliit arfineq marluk, tassa 1994-iminngaanniit nunaqarfinnut sanaartugassat Nammi­nersornerullutik Oqartussat sanaartugassanut aningaasartuutaat 1994-imiit 1 mia. kr.-it sinnerlu­git amerlitigisimapput. Taava taassuma saniatigut aamma kommunit aningaasaliisimassapput pinngitsoornatik. Taamaattumik oqartoqarsinnaanngilaq Naalakkersuisut pingaartumik Siumu­mut adresselerlugu, oqartoqarsinnaanngilaq G-60 politikki massakkut ingerlanneqartoq, eqqarsarlualaariaritsi taamatut oqaluttut, taamatut oqalunnersi ilumuunngilluinnarpoq.

 

Uteqqissavara suliffissuaqarneq nunatsinni inuusuttunnguuvoq aatsaat aallartisaruttorpugut, inissiffissani tiguartorumaarpaa piffissani qaangiuppat, imaaliallaannarlugu suna tamaat aaqqis­sinnaanngilarput illoqarfiit tamaaviisa sunik naammattunik tunisinnaanngilagut. Pisuussutigut massakkut nalunngisagut katersorsinnaasagut amigarallarput, neriunniarta siunissami naamma­lissasut illoqarfiit tamarmik nunaqarfiillu ajornanngippat tamarmik naammattunik suliffissaqar­titsilerumaartut.

 

Malînánguaq Markussen Mølgaard, Inuit Ataqatigiit:

Aap nuannaarutigaara siunnersuutiga taama oqallisigineqarmat aammalu isummat assigiinngit­sorpassuit matumuuna saqqummiunneqarmata, ilaatigut immaqa partiit pivallaarnagu.

 

Ilaatigut oqaatigerusutakka arlaqartuupput, tassa immaqa Siumup oqaaseqartuanut oqaatigissa­vara, tassa ilaatigut tulluusimaruutigineqarpoq Tele Greenland oqarasuaatitaartitsisimammat, radio tv-lu nunaqarfinni, kisianni taakku naammanngillat nunaqarfimmiut fjernsynerusaaginnar­sinnaanngillat telefonikkullu oqalorusaaginnarlutik, aap Nuka A/S pilersinneqarpoq aamma isumalluarfigeqaarput aamma neriuppugut isorliunerusuni ataguli pimoorussamik ingerlatsiso­qarumaartoq. Soorunami oqarneratuut Siumup oqaaseqartuata kikkut tamarmik assigiimmik fabrikkitaarsinnaanngillat, taanna ilumoorpoq. Kisianni piiaaffiginiarneqarpata taava allatigut aamma suliffeqarfinnik fabrikkiinnaanngitsunik pilersitsiortorfiginissaat eqqumaffiginerusaria­qarparput.

 

Aammalu taassuma saniatigut ilaatigut Atassummut oqaatigissavara, nuannaarutigigakku Atassutip isumaqatigaluta saqqummernera aamma uani erseqqissaatigilaassavara, kisianni tassa Royal Greenlandimut tunngatillugu naleqqussaanermut tunngatillugu aalajangiisoqarnerani uagut ilaatigut immikkut Inuit Ataqatigiinninngaanniit oqaaseqarsimagatta tassani Paamiut, Maniitsoq aammalu Qeqertarsuaq eqqarsaatigalugit, tassanilu eqqaasitsissutigilaassavara allannguiniarner­mi aamma Atassut Naalakkersuisooqatigiit akuerseqataasimammata, uanilu akuersaarneqarsin­naanngitsutut taakku allannguisimanerit taakkartorlugit.

 

Ilumoorpoq tunisassiat qeritiinnarlugit avammut nioqqutigineqartarneri, taakku akuersaaginnar­neqarsinnaanngillat.

 

Aammalu eqqaalluarneqarpallaaqimmat una Royal Greenlandimi Qeqertarsuarmut tunngasoq allatut ajornartumik akilaartariaqassavara, tassa aap avaleqqanik suliffissaq taanna qujanartoru­jussuuvoq, kisianni eqqaasitsissutigissavara Qeqertarsuarmi qaleraleqanngimmat, taamaattumin­guna kommunimut isertitassat naatsorsuisitsinerit malillugit aamma suliffeqarfiit naatsorsuisin­neqarneri malillugit 13 mio. kr.-it annaaneqartussanngorput raajaleriffiup matunissaani. Taa­maattumik suli ilungersuutigineqarpoq kommunalbestyrelsimi raajaleriffiup ammaannarnissaa aammami aalisartunit aammalu qeqertarsuarmiuinnaanngitsuni iluarineqaqimmat tunitsivigalugu.

 

 

Taava uani Atassutip oqaatigisaanut oqaatigissavara nuannaarutigigakku aamma Atassumminn­gaanniit misissueqqissaartoqarsimammat ilaatigut ukiuni 17-ini kingullerni inuit amerliartorsi­maneri illoqarfinni aalajangersimasuni. Aammalu ersarimmata kisitsisit ilumut silattulaaqqulluta oqaluttoqaraluartoq ersarilluinnarmata nussornerit annertoqisut ingerlasut, aammalu illoqarfiit  nussorfigineqartut angummassinnaanngimmata, tassanilu assorujussuaq kissaatigisimavara uani amigaatigisimagatsigu aamma Inuit Ataqatigiinninngaanniit ataatsimoorussamik politikkeqarnis­saq qanoruna ittumik politikkeqarniartugut aammalu siunissaq ilumut akuersaaginnassavarput taamannak allatut ajornartumik illoqarfinnut nuuttariaqarnerit ingerlanneqartuarnissaat.

 

Tassa aap Ruth Heilmann aamma ilumoorpoq uani oqarami, inuit pinngitsaalisaapajaarlutik nuuttariaqartarput suliffeqarfitik allanut nuuttariaqartarmata. Allatut ajornartumik qanorluunniit eqqartik piniagassaqartigigaluarpat suliffeqarfik ilinniagarisimasaq aamma ullumikkut pisaria­qarpoq atorlugu sulissalluni, taamaattumik suliffeqarfiit malittariuarneqartariaqartarput.

 

Aamma nuannaarutigivara Kattusseqatigiit akissuteqarnermini ilumoortumik ilumoorluinnartu­mik oqaatigimmagu apeqquserlugu, sooq inuit nuuttariaqalersarnersut, tassa erseqqissumik uanga imatut oqaatigerusuppara; una Naalakkersuisuninngaanniit oqaatigineqaraluartoq inuit kiffaanngissuseqarlutik nuuttariaqartut, aamma ilumoorpoq pinngitsaalineqartariaqanngillat, kisianni isumaqarpunga taamatut nuuttariaqartarneq arlalippassuarnik aamma nuuttariaqartunik ilisarisimasaqarama aliasuttunik illoqarfimminnik qimatsisariaqarnerminnik, ilaquttatik qimallu­git sungiusimasatik qimallugit, taavalu immaqa suliffissaarukkamik taava illoqarfimmut nuukku­nik inissaqartitsinneqanngillat immaqalu meerai paaqqinnittarfissaqartinneqanngillat sivisooru­jummillu utaqqisariaqartarlutik.

Isumaqarpunga taamatut nuuttariaqarneq kiffaanngissuseqarluni pinngitsaalinertut taaneqartaria­qartoq.

 

Taava una erseqqissumik aamma oqaatigerusuppara, tassa ullumi kisitsisit kingulliit malillugit Nuummiinnaq initaarniarlutik utaqqisut 2079-iummata, initaarniarlutik utaqqisut. Sisimiuni 399-iupput taavalu Ilulissani 400-uullutik. Meeqqanik paaqqinnittarfinnut utaqqisut paaqqutarineqar­nissaminnut pisariaqartitsisut Nuummi 534-upput Sisimiuni 123-ullutik Ilulissani paasinngitso­orpara, kisianni tassa kisitsisit taakkuinnaalluunniit qiviassagaanni isumaqarpunga ajornartorsiut ima angitigisoq, naak Ineqarnermut Naalakkersuisup oqaatigigaa nuuluarnertut taallugu, kisian­niuku aamma nuummiut ikiortariaqarpagut inissaqartinnissaat, suliffeqarfiit maanga nussuinnara­luarutsigit nuummiut inissaqalernavianngillat, taamaattumik tassani aamma isumaqarpunga nuummiut naammgittarnerat aamma tupinnaannartoq.

 

Uanilu oqaatigissavara aamma taamatut inissaaleqinerujussuup kinguneranik siorna vakantiin­narnut Namminersornerullutik Oqartussaannarni 1997-imi 10.000.590 kr.-it tungaanut atorsima­vagut, uffa massa immaqa inissanut nutaanut atorsinnaasaraluagut. Maannamullu augustip 31-annut atorneqarsimapput 6.000.500 kr.-it tungaannut aamma. Taamaattumik allatut ajornaqaaq unikaallalluta eqqarsalaariarta, isiginngitsuusaaginnarnagit oqaluinnarata piniagassatiguku malikkaat, taamannak oqaluinnaraluarutta ajornartorsiutit imaaliallaannarlutik aaqqiinnavianngil­lat. Aamma uagut inissanik 2000-inik imaaliallaannaq tunisisinnaanngilagut, taamaattumik sinerissami inissarpassuit atorneqaratik uninngaannartut aamma eqqarsaatigalugit, pilersaarusior­luakkamik Naalakkersuinikkut Inatsisartutigut aaqqissuussisoqartariaqarpoq, ataatsimoorussamik nuna tamaat ataatsimut isigalugu. Imannak oqaatigineqartaraluartoq immaqa illoqarfiit minneru­sut sinngasutut imaluunniit nuuluarnertut, taannaanngilaq, tassa equngasuminguna ineriartor­nerup aaqqinneqarnissaa tassani kissaatigineqartoq, tamanut iluaqutaasumik.

 

Taamaattumik eqqarsaatigisariaqalerparput ilumut Nuuk imaluunniit illoqarfiit taakku aalajan­gersimasut kisiisa ineriartortitsivigissanerlugit imaluunniit suliffeqarfiit ilaasa ilaat ilumut pisariaqavippat Nuummiinnissaat imaluunniit Sisimiuniinnissaat imaluunniit Ilulissaniinnissaat. Ilaasa soorlu ilai nuukkaluaraanni taamaalilluni aamma annertunerusumik inissaqarneq paaqqin­nittarfinnilu inissaqarneq pilissagaluarpoq. Aammalu isumaqarpunga inuit ajornartorsiutigisarta­gaannut annertuumik tamanna oqiliallaataassagaluartoq.

 

Qujavunga akissuteqartunut tamanut, neriuppunga oqallinneq manna inerneqarluarumaartoq.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Soorunami oqaluttut aamma akissuteqarfigineqartariaqarput, pingaartumik Siumup oqaluttua Karl Lyberth, allaanngilluinnavippoq nunaqarfinni ineriartortitsineq Siumup kisimiilluinnavillui­ni pilersissimagai assigiinngitsorpassuit tamaasa, tusarnerunarpoq assut Siumukkormiuulluni taamatut sulisimaneq annertutigisoq taajorneqarmat.

 

Assersuutigiinnariarutsigu nunaqarfinni innaallagissiorneq aamma taavaa qasserpassuarnik pilersitsisimasoq Siumut, kisianni eqqaamasariaqarparput nunaqarfinni innaallagissiorneq assersuutigalugu, nunaqarfinni innaallagissiorneq annertuumik inerisarneqarsimavoq nunaqar­fimmiut nammineerlutik piginneqatigiillutik aallartitsiortornerini aamma ilaqartunik, taakkualu kingusinnerusukkut kommunini tiguneqarsimapput aammalu qinigaaffiup uuma ingerlanerani Namminersornerullutik Oqartussanut nuunneqarsimapput ilai imaluunniit tamarmik massakkut. Taamaattumik Siumup kisimiivilluni tamakkua pilersissimaneraanik oqalunnermik nipeqartumik oqaluttarfik manna atussagaanni atorluaaniarnerinnaavoq asuli eqqunngitsoq.

 

Ruth Heilmannip maani oqarami eqqorluinnartumik oqaatigivaa: Auagut nammineerluta aalajan­gertarparput inuit sumut nutsissasut@ imaluunniit tassunga assingusumik oqarnera eqqorluinnar­poq ilumoorpoq, takuinnarsinnaavarput ukioq manna finanslovi akuersissutigineqarpat, finanslo­vimi ersippoq, ersarilluinnarpoq. Kommuneqarfiit ilaat aningaasaliiffigineqartussaapput 100 mio. kr.-it sinnerlugit kommunilli ilai aningaasaliiffigineqartussaapput taamaallaat 2 - 3 mio. kr.-it missaannaani. Tassa assigiinngissuseq tassani taama angitigisoq takuneqareersinnaavoq. Taamaattumik takusinnaavarput tassani qanoq equngatigisumik kommuneqarfiit illoqarfiillu akornanni ineriartortitsineq ingerlanneqartoq.

 

Aap Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq, kiffaanngissuseq ataqqivarput inuit sumut nuunnis­saat aamma uanga taanna qalleqqissarusuppara ilumuungaarmat. Massakkut qajartorsinnaanngi­lagulluunniit uagut nammineq amerlanersagut, taamanikkunukua qajaq umiarlu annerusumik inuussutissarsiutigineqarallarmata inuit piniakkatik malillugit nuttarsimasut massakkut timmisar­tut, umiarsuit allallu atorlugit inuit nuuttarput. Taamaattumik politikkikkut aalajangikkat maanngaanniit annertoorujorujussuarmik pingaaruteqarput inuit sumut nuunnissaannut taannaana pillugu ilaatigut aamma G-60-p politikkianut assersuussillunga uanga maanngaanniit oqaluttarfik manna atoringa, taamaattumik qanorluunniit miserratiginiarneqartigigaluaruni G-60-p politikkia­nut assingusumik ingerlatsisoqarpoq, tassa illoqarfiit aalajangersimasut annerusumik piorsarne­qarneranut assersuutigalugu taanna oqaatigivara.

 

Atassutip oqaluttuanit ersersinneqarpoq suliffeqarfissuup Royal Greenlandip ineriartortitsinera aamma uanga tamanna siusinnerusukkut ilaatigut tusagassiutitigut uparuartareersimavara, nunatsinni tunisassiornermi ineriartortitsineq, ullumikkut nunaqarfiit assersuutigalugu qalerale­qarfiusut nilliajuartut tunitsivissaqaratik nunaqarfinni suliffissaaleqisut suliffissaqartinneqanngit­sut nunatta avataani suliffeqarfissuarnik millioninik taamannak akiliilluni suliffeqarfiup ineriar­tortitsinera aappaatigut akuersaaginnarneqarsinnaanngimmat Atassutip oqaasia assorsuaq taperserpara, tassa Naalakkersuisut Royal Greenlandip siulersuisui saaffigisariaqarai nunaqarfin­ninngaanniit pingaartumik qaleraleqarfiusuninngaanniit qalerallit niaquiaannarnagit illoqarfinnut katersorneqarnerat ingerlatiinnaqqunagu, tassami takusareerparput uagut qaleraleqarfinni alliartortugut pingaartumik, ukiuni kingullerni qalerallinik ataatsimut eqiterineq ilaatigut tunisassiassat asiusoornerinik igitsinnermik assartuinermi aningaasartuuterpassuit atorneqartartut inuiaqatigiinni immaqa pitsaanerusumik atorneqarsinnaagaluit, minnerunngitsumik nunaqarfinni suliffissaqartitsiniarnermi aamma. Nunaqarfiit pimoorullugu ineriartortinneqassappata nunaqar­fiit amerlavallaaqaat pingaartumik qaleraleqarfiit tunitsiviinnartut atorneqartut, taamaammat naak ilaatigut oqartoqaraluartoq taakkua massakkut aalisarneqartut piniarneqartulluunniit arlaatigut nungukkumaartut. Piunerini atorluartariaqarpagut aamma iluaqutigisariaqarpagut, soorunami mianeralugu killeqanngitsumik taassaanngitsumillu atornerlullugit aamma atussann­ginnatsigit ilisimasariaqarparput.

 

Kisianni oqareernittuut tunisassiassat aamma maani siusinnerusukkulli Inatsisartut amerlanerpaat isumaqatigisareerpaat nunatta pissarititai atorluarniartigit, naammattumik tunisassiornikkut nutserinersuaq assartuinersuaq atuinnarnagu ingerlanniartariaqarparput. Qujanaq.

 

Manasse Berthelsen, Inuit Ataqatigiit:

Qujanaq.

Naalakkersuisut siuligut assersuutigaat piniakkatik najoqqutaralugit nuttartuartut. Uukapaatitsini­arneq tamanna killeqalertariaqarpoq.

 

Uagut piniakkat maannakkut aalajangertarpagut maani, soorlu Ruth Heilmannip oqaatigigaa. Piniakkat Asumiinnissaat@ aalajangertarpagut. Ullumikkullu piniartortagut illoqarfinni ataasiak­kaani piisassiunngillat, pisassanik ulikkaarput, illoqarfinnilu pilersuinerat annertooq aamma kikkunni tamani malugineqartarpoq.

 

Jakob Sivertsen Atassut sinnerlugu oqaaseqartuat Inuit Ataqatigiinninngaanniit qujaffigissavar­put Naalakkersuisut akissutaannut maniguutiinnarnani pissutsit piviusut isigalugit oqaaseqaate­qarmat, tamanna qujassutigisariaqarpoq pissutsit piviusut isiginngitsuusaarnagit kisiannili qaqillugit eqqartormagit.

 

G-60-ip eqqartorneqarnera eqqaassagaanni siunnersuuteqartup taanngilaa G-60 Naalakkersuisul­liuna akissuteqaamminni taagaa G-60, immaqa iliuutsitik G-60-imut eqqaanangaarmata taamatut pisuutinneqarusunnatik siulliullutik oqarput G-60-imik ingerlatsinngilagut.

 

Siumup oqaaseqartuanut kingullermik oqaaseqarmat sorparujussuit Siumukkunnut qutsatissa­gunngooq eqqartorpai, Siumukkut kisimik qujaffigineqassanngillat, kisiannili inuiaat kalaallit taamatut ineriartortitsisimanerannut qutsavigisariaqarput.

 

Siumumi oqaaseqartup pissutsit piviusut isiginngitsuusaarlugit aappassaat oqaaseqarpoq. Eqqaaginnariartigumi Maniitsoq, Maniitsup borgmesteria oqaaseqarnermini pissutsit ilungersu­nartut uani eqqartorpai, oqaaseqarnitsinni aamma taavarput maani Nuummi Polar Seafoodip raajanut suliffissualiornissaa Naalakkersuisut akuerisimagaat. Kisiannili illoqarfik sanilia Maniitsoq ataatsimilluunniit qiviarneqarsimanngilaq, suliffippaalussuit Maniitsumit annissorne­qarsimapput Sisimiunut, tamakkua Siumup oqaaseqartuata takusinnaanngippagit tupinnassaqaaq, sunalu tamaat ajunngitsutut nalilersoqattaarlugu maanngaanniit. Aamma oqaaqqissaaralugu tuppallersaateqarnera pissutsinngooq namminneq inissikkumaarmata. Inuit Ataqatigiit utaqqiin­narusunngilagut pissutsit namminneq inissinnissaat, maani pisinnaavugut allanngortinnissaat taamaattut ineriartornerit utaqqiinnarusunngilarput Inuit Ataqatigiinni namminneq inissinnissaat, qujanaq.

 

Jakob Sivertsen, Atassut:

Naalakkersuisut Siulittaasuat soorunami eqqortumik oqarsimassappat taava utoqqatsissaanga. Aamma oqaatigissavara Tunuminngaanneersuulluni oqaatsit allat oqaasii atorniarlugit ilungersu­nartorujussuummat, uani oqaatigisaa Qeqertarsuarmi suliffissuaq raajaleriffik, taamatut allappoq soorunami, tassa imaanniartussaagaluarpoq suliffissuup raajanut immikkoortortaqarfia aamma uani ukiut 1999 2000-imilu oqarnitsinni ilumoorpoq. Aamma paatsoorneqalaaraluaruni kisianni tunngavia tunngavippiaa eqqortumik oqaatigaarput, taamaattumik kukkuissutut isumaqarpunga nalilerneqarsinnaanngitsoq.

 

Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup 1990-imi, tassa Inatsisartut aalajangersimanerat oqaati­gimmagu tamanna miserratigineqarsinnaanngilaq, kisianni anguniakkagut eqqortumik ingerlan­neqarsimanngippata ajornaqaaq, tassaana uanga oqaaseqarninni pingaartikkinga nalileqqittaria­qarparput equngasoqarpoq, sooq nalilersueqqinnissami ilaatigut kisitsisit pinngitsoorneqarsin­naanngitsut saqqummiuppakka, ukiut 17-it ingerlaneranni 4000-ingajaat Nuummi amerleriaatigi­simavaat 3.866-it, assersuutigiinnarpagut taakkua, maannakkutut nutserneq ingerlaannassappat qanorluunniit sanaartortoqartigigaluarpat angummattoqarsinnaanngilaq, ilumoorpoq taanna.

 

Aamma assersuutigiinnarsinnaavarput uagut ukiut 20-nngulersuni Inatsisartuni ilaasortaasugut qinigaaqqaarpugut Nuussuaqanngitsoq, maannakkut nunaqarfiit annerpaartanngorpaat tassuunak­kut aamma uppernarsaatissaqarpoq ilumut nutserneq annertuallaaqaaq. Uani apeqqutigisara Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup akinngimmagu oqaatigeqqissavara ilaatigut illoqarfiit taanngikkaluarlugit pisuujusunik ilaqarput, pisuujunerit tamakkua aningaasaleeriaaseq ullumik­kut 60/40 atorlugu inissialiortarnermi sanaartortitsineq immaqa allanngortinneqarsinnaavoq nammineq aningaasanik qanoq karsimiittuuteqarneq tunngavigalugu, isumaqarpunga taanna aamma sullitanut innuttaasunut akileraartartunullu taamatut aaqqiiniartoqassappat iluaqutaagin­narsinnaasoq, tassani oqaatigiinnarsinnaavarput soorlu Nuummi.

 

Taava aamma Karl Lyberthip siunnersuutip imaa qanoq ittuunersoq immaqa paaserpiarsimagu­nanngilaa, aamma uanga Kaalip qanoq oqarnissara akisussaaffiginngilaa. Uangaana siunnersuut misissorlugu oqaasissannik suliaqartunga, aamma imaannaanngimmat siunnersuut nunatsinni ineriartornermi equngasumik ingerlasoqarnera isiginngitsuusaaginnarlugu akuersaaginnassagalu­arutsigu taava Inatsisartut uagut pisussaaffitsinnik qimarratiginnissaagut.

 

Anders Andreassen, Inatsisartut Siulittaasuat:

Kissaatigissavara oqallinneq maani inimut sammitippallaarnagu, tassa maani Inatsisartut akornanni oqallinneq immitsinnut sammitippallaarnagu, kisianni inuiaqatigiinnut kalaallinut oqariartuutit ersarissut maannaminngaanniit kissaatigissavakka.

 

Lars Sørensen, Inuit Ataqatigiit:

Siullermik oqaatigissavara qularnanngitsumik oqallinnermi taamatuttaaq aamma ineriartornerup ataatsimut isigisumik eqqartornerani aningaasarsiornikkut nunatsinni aamma immaqa aamma Naalakkersuisuni ilisimasat annikippallaarsimaqaat.

 

Isumaqarpunga aningaasarsiorneq marlunngorlugu avinneqartariaqartoq, tassa siullermik aalisarneq tunngavigalugu aningaasarsiorneq taamatuttaaq aamma pisortat suliffiutai aningaasar­siornermi tunngaviusumik ingerlatsinerit. Massakkut nunatsinni aningaasarsiorneq marluinna­vimmik tunngaveqarpoq, tassalu aalisarnikkut aningaasarsiorneq taavalu aamma pisortat suliffeqarfiutaasa aningaasarsiornermi ingerlatsinerat. Aalisarneq ajorsiartorpoq tamanna kialluunniit assortorsinnaanngilaa, uagut nammineerluta kommunitsinni takoreernikuuarput, saarullik tammarpoq, kisiannili pisortat suliffeqarfiutaannut piorsaasoqarsimannginnera peqquti­galugu taava ajornartorsiut annertoorujussuaq naassaanngitsumik isikkulik 1993-imili naalakker­suinikkut suleqatigiissutigineqarnissaa taanna siunnerfiginikuuarput.

 

Nunatsinni kommunit amerliartorput taamaaliartorput aamma taamaaliartortussaapput, suliffe­qarfiit maani landskarsiminngaanniit aningaasalersorneqartut siammarlugit pinngikkutsigit. Massakkut eqiterinerujussuaq qimanneqartariaqarpoq ineriartorneq ataqatigiissaarneqartariaqar­poq, taamaaliunngikkaanni taanna ajornartorsiut qaquguluunniit qaangerneqarnavianngilaq. Taamaattumik Naalakkersuisut oqartarnerat sumulluunniit nuukkusunneq aallaavigalugu tamatta periarfissinneqartugut, taanna eqqunngilaq, ajunngitsumik aatsaaginnaq kingulliup oqaluttup oqaatigivaa uanguna maani Inatsisartut nammineq aalajangersortaripput sumut illoqarfimmut imaluunniit kommuneqarfimmut nuunnissarput. Nammineerlunga ajornartorsiutip qaangerneqar­sinnaanissaa siusinnerusukkut oqaatigisarnikuuvara, assersuutigiinnarlugu uagut kommunerput.

 

Kommunitsinni inissiat immaqa massakkut 70-it missaanni inoqanngillat, taakkulu landskarsip ulluinnarni aningaasartuutigai. Illuatungaanili suliffiit assigiinngitsut maani eqiterneqarput, maani inuit innuttaasut Naalakkersuisut oqaatigigaluarpaa nuuluarnerminngooq uagut oqaluttu­gut, kisianni akerlianik oqartariaqarpugut Nuummi maani SIK-imi ilinniagaqarsimasoq ukiut 14-it sinnerlugit inissaminik utaqqisarpoq, akerlianilli Namminersornerullutik Oqartussat suliffeqar­fiutaani sulisut qaammatip pingasut sisamat ingerlanerini initaartinneqartarput. Pissutsit taamaat­tut qimanneqartariaqarput, nunatsinni ineriartorneq pinngitsoornani ataqatigiissarneqartariaqar­poq, tassani takuneqarsinnaavoq Naalakkersuisut qularnanngitsumik tamarmik ajunngitsumik siunertaqarput. Kisianni aamma Naalakkersuisut pisussaaffigivaat tamarmiullutik ajornartorsiu­tip taassumap pinngitsoornani sorlaa tikillugu eqqartorneqartariaqarmat.

 

Oqareernittuut saarullik tammareerpoq raajat aamma ikiliartorput.

 

Royal Greenlandi aamma Karl Lyberthimut oqaatigissavara, Karl Lyberthip oqaasii tupigigakkit siorna ataatsimiinnitsinni piffinni taamatuffaarik qaammami eqqartorpaa Royal Greenlandip avataani suliffeqarfiit ineriartortikkunnaarlugit nunatsinni ineriartortitsineq isiginerusariaqaraa. Massakkut killormorluinnaq oqaluppoq, taamatut politikkeqarnissaq mianersuuttariaqarpoq aammalu pisariaqarluinnarpoq inuiaqatigiinni ineriartornitta ataqatigiissarneqanngippat taavalu aamma pissutsinut naleqqussartuarneqanngippat ajornartorsiutit nunatsinniittut qaangernaviann­gilagut, uagut maani Inatsisartuni. Qularnanngitsumik oqallinneq massakkut eqqarsaatigalugu Inatsisartut ajunngitsumik siunnerfeqarput, kisiannili Naalakkersuisut allaanerujussuartut siunnerfeqarput, taamaattumik aningaasarsiornikkut ingerlatsinikkut massakkut marluk toqqam­mavitta, tassalu aalisarnikkut taamatuttaaq aamma pisortat suliffeqarfiutaat ataatsimut nutaamik eqqarsarlutik aaqqiisoqarnissaa taanna pinngitsoornani anguniartariaqarpaat, taamaaliortoqann­gippat suli ajornerusumik ingerlaarpugut, eqiterunneq nunatsinni annertusiartussaaq. Taamaattu­mik aamma Naalakkersuisooqatigiit politikkikkut isumaqatigiissutigisimasartik nutaamik qiviaqqittariaqarpaat, tassami Naalakkersuisooqatigiit isumaqatigiinnikuugamik nunatsinnut tamanut suliffeqarfinni siaruaasinnaanissaq taanna unitsinneqassasoq. Taanna nutaamik naliler­sorneqartariaqarpoq, taamaaliortoqanngippat pissutsit ilungersunartorujussuit tikittussaavagut.

 

Naggataatigut aamma oqaatigissavara Siumukkormiut oqaatigisaat aamma eqqortoq uaniippoq, Skipperskole Paamiunut nuunneqarpoq, kisianni akerlianik Nunatsinni Imarsiornermik Ilinniarfi­tuarsuatta umiarsuaa Naleraq atorunnaarsinneqarpoq, taamaalilluni Skipperskole Paamiunut nuunneqarata kingunerisaanik suliffik ataaseq annaavarput.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit:

Siunnerfigineqartoq oqaluuserisassanngortitami ersarippoq, tassalu nunatsinni innuttaasut sumiikkaluarutta assigiinnerusumik ineriartortinneqarnissarput/piorsaavigineqarnissarput siunnerfigerusunneqarpoq, innuttaasut pilluarnermik assigiimmik inuuniarnermik atugaqarnissaat siunertaralugu.

 

Aallaqqaatigalugu illoqarfiit kisiisa eqqartorneqarnerat eqqarsaatigalugu eqqaasitsissutigerusup­para nunatsinni nunaqarfipparujussuit ingerlanneqarnerat illoqarfissuarni ingerlatsinermut sanilliullugu aningaasartuutikinneralaajummat. Illoqarferujussuarnisut nunaqarfinni tikisitarparu­jussuarni inissialiortoqanngilaq, suut tamarmik nunap ataanut matoorullugit kuuffiit suullu aqqutit tamaasa nunaqarfinni annertunerusumik sananeqanngillat. Taamaattoq nunaqarfimmiut inuuniarnermikkut ernumanaatsumik periarfissinneqaraangamik pilluarneq immaqa illoqarfissu­armiunit anginerungaartoq pigisarpaat.

 

Ukiuni kingullerni suliffiit nuunneqartartut pisortat qanga inissitaraat, inissitaralugit innuttaasut inuunerinut toqqammavigitissimavaat. Taamaattumik siunnersuutigineqartumit ujartorneqartut ilagivaat tamakkua pisortat aamma namminneq peerunikkit siornatigut neriorsuutigineqartartut pisortat pisussaaffigigaat taarteqartinnissaat, tamannalumi aamma Naalakkersuisuni nikerartuni neriorsuutigineqartarpoq, kisiannili tigussaasunik kinguneqarneri annikitsoralaajupput.

 

Selskabit naalakkersuinikkuunngitsoq aningaasartuutikillisarnissaat Siumup oqaluttuata oqaati­gaa, aamma tamanna siunertaasimavoq. Kisiannili aningasaqarnerat kisiat pinnagu nutsertitsisari­aqartaratta suliffissaqarneq kommunit aningaasaqarneranik ikiuunnissaq siunertaralugu taaneqar­tut ilumoorpoq Tele Greenland aningaasaqarnermigut iluaquserneqanngilaq Qasigiannguanut suliffiutaasa ilaat nuunneqarmat, kisianni Qasigiannguanut iluaqutaavoq.

 

Sulisa A/S Maniitsumut nuunneqarmat Sulisap ingerlanneqarnera akikinnerulinngilaq, kisianni Maniitsumut iluaqutaasussaq qularnanngilaq, aningaasartuutikinnerulinngilaq.

 

Naalaganngorniat/aqumiunngorniat ilinniarfiat Nuumminngaanniit Paamiunut nuunneqarnera ingerlatsinermut aningaasartuutikillisaanermik kinguneqarpoq aamma siunnerfeqarpoq.

 

Inuiaqatigiinnili illoqarfissuarni inissaaleqiffiusuni eqitertitsineq qanorluunniit ilioraluarutta amerlanertigut inuiaqatigiinnut pisariaqanngitsumik aningaasartuutaammat miserratigineqarsin­naanngilaq, inissialiortiternerit eqqarsaatigalugit.

 

Illoqarfissuarni eqitertitsiviusuni aningaasarparujussuit atorlugit inissialiortitsigaluarneq malin­naasinnaanngilaq, soorlu aamma Atassutip oqaluttuata oqaatigereeraa. Suliffiimmi nuunneqartut imaluunniit pilersinneqartut sulisutik amerlanertigut nassarajuppaat, nassartarpaat. Taakkulu illoqarfimmi nuuffigisaminni inissarsiortorpassuit qissiminnagilluunniit killeqqutsiinnarlutik inissarsitinneqartarput.

 

Isumaqarpunga isumaliutigilluagaanngitsoq illoqarfissuit allaffeqarfinnut ilinniarfinnillu assigi­saannillu nuussivigitinneqartartut tamarmik aalisakkanik suliffissuarujussuaqareermata. Nunat­sinni assigiinnerusumik naligiimmillu periarfissiisumi piorsaaneq amerlanerit pilluarneruler­nerannik kinguneqartussaavoq.

 

Peqareersut suli peqarnerulernissaannik siunnerfeqarnerup innuttaasut atukkamikkut nikinga­nerujussuat suli annertunerujartuinnartissavaa. Tamannalu isumaqarpunga eqqarsaatigilluarutsigu Inatsisartuni arlaannattaluunniit angorusunnavianngikkaa.

 

Arlaleriarluni oqaaseqarfigineqareeraluarpoq piniagassat qanga naalagaasimasut, aap, piniagassat ullumikkut uagut aquppavut. Piniagassallu ilagivaat ilaatigut Inatsisartuninngaanniit aningaasa­liuttakkavut illoqarfinnut ataasiakkaanut imaluunniit nunaqarfinnut, nunap immikkortuinut.

 

Qangaaniit ilisimaneqarpoq inuup peqqissup imminut ilaquttaminullu napatitsinissaq tulluusi­maarutitut pisussaaffimmisullu pingaatutut ingerlakkusuttaraa. Inuussutissarsiuutitigut kommunit innuttaasullu piorsaaqataasariaqarnerat matumani oqaluuseqarnermi avaqqunneqarsinnaanngilaq.  Kommunilli innuttaasullu peqataassagunik aningaasarsiorfissamikkut tunngavissaminnik peri-arfissinneqartariaqarput.

 

Hans Enoksen, Siumup oqaaseqartuata avataatigut:

Illoqarfissuinukua saassutarineqarpallaaqimmata maani inimi isersimasut aammalu tusarnaartut isumaqalersinniarneqarmata, Naalakkersuisut kisimiillutik taakku ineriartortikkaat.

 

Taamaattoqanngilluinnarpoq. Inuttaasut taakkunani namminneerlutik sulingaarnermikkut siuarsaanermikkut ineriartorneq aallartissimavaat. Assersuutigiinnarlugu Sisimiuni tamanna uanga nalunnginnakku. Suliffeqarfiit aggersarniarlugit kommuni innuttaasullu suleqatigiillutik annertuumillu pilliuteqarlutik suliffeqarfiit aggersissimavaat. Tassa immikkut neqerooruteqarner­mikkut: Inissatigut isumannaarneqassaasi, meeqqeriviit isumannaarneqassapput ilissi salliutillusi. Innuttaasut annertuumik pilliutigalugit. Nalunnginnamikku taamaaliunngikkunik ineriartortitsi­neq aallartinneqarnavianngitsoq. Aatsaat taamaaliornermikkut innuttaasut atugaasa pitsaaneruler­nissaannut aningaasat atugassatik pissarsiarisinnaagamikkik.

 

Aamma utaqqiinnarneqartariaqanngilaq aatsaat ajornartorsiulernermi nillianissaq. Siusissumik eqqumaniartariaqarpoq massakkutut ingerlaannarutta sumut killinnissarput naatsorsoreersinnaa­varput kommunini arlaqartuni. Taamaammat illoqarfissuit taakkua taakkartorneqartut kisiisa ineriartortinneqarnerannik oqalunneq ilumuuvinngilaq.

 

Isiginninneq naatsorsuutigaara aamma ilissi siamasissumik ingerlatissagissi. Aamma qularinngi­lara Naalakkersuisut innuttaasut atugaasa ajornerulernissaannik suliniuteqarnavianngitsut, akerliarnik pitsanngorsaanermik tamatta suleqataassaagut, imaanngitsoq illoqarfissuit taakku Naalakkersuisunit taamaallaat iniartortinneqartut.

 

Tassaniukua innuttaasut namminneq sulingaarnermikkut ineriartortitsineq aallartissimagaat unitsitassaajunnaarlugu aamma taanna qularinngilara siunissami ingerlateqqinneqassasoq, kisianni qularinngiivippara tamatta innutaasut assigiimmik atugaqarnissarput maani sorsuutigis­sagipput.

 

Paaviaaraq Heilmann, Aalisarnermut, Piniarnermut, Inuussutissarsiornermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq:

Naatsunnguamik tassa Inuit Ataqatigiinniit Manasse Berthelsen-ip oqaatigaa Nuummi Polar Seafood-ip raajaleriffiliornissaanut Naalakkersuisut akuersisimasut. Tassa taamaappoq. Kisianni­li aamma nangilluni oqaatigalugu Maniitsumi suliffissamik Naalakkersuisut qularnaariniarsi­manngitsut.

 

Kisianni erseqqissaatigissavara Maniitsumi suliffissuarmut tunngatillugu suliassaqartitsiniarner­mik tunngatillugu aamma Naalakkersuisut aaqqissuinissamik sulissuteqarmata assigiingitsut peqatigalugit. Taanna erseqqissaatiginiaannarpara.

 

Ruth Heilmann, Siumut:

Tassa siullermik Inatsisartut Siulittaasuat oqarmat isumaqatigaara inuit ataasiakkaat uani pineqassanngitsut. Tassa uani erseqqissaatigalugu oqarmat borgmester-itut uani immaqa taamatut nipeqartumik oqaluttunga.

 

Kisianni erseqqissatigissavarusuppara uanga tassa Inatsisartuni ilaasortatut manna oqaluttarfik atorakku. Aammalu uani aatsaannguaq Hans Enoksen oqalummat sulingaarsimasut akilerneqar­tut. Taanna pilluaqqussavara sulingaarsimasut Sisimiormiut akilerneqarsimammata.

 

Kisianni aamma sulingaarsimapput aamma allani. Kisiannili uani apeqqummi neriuppunga maannakkut killiffigisarput aallaavigalugu nutaaliornermik eqqarsarluta ingerlaqqittariaqartugut, aamma Siumumi nutaaliorneq pingaartikkatsigu aamma taava killiffiusumi aallaavigisarput nalilerlugu pitsaasumik ingerlaqqinnissarput uanga kissaatigigakku. Tassa illoqarfiit millukutaa­sut tassani tuninerullugit aammalu iliorfiginerullugit ingerlaqqissasugut taanna kissaatigissavara.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Inatsisartut Siulittaasuata ataasiakkaanut pulanissarput aamma kissaatiginagu oqaaseqareermat marluk uanga oqaaseqarfigilaaginnassavakka ukua aamma maannakkut katersuufiunerummata oqaaseqarfigalugit Qeqertarsuaq, Maniitsoq taamatullu aamma Paamiut ineriartorneranni taakkua annertunerusumik taaqqajaaneqarnerullutik pineqarput.

 

Oqaatigissavara Maniitsoq pillugu iliuuserineqarsimasut naluneqanngilaq Sulisap tungaatigut tassani iliortoqarsimammat. Aamma kommunalbestyrelse-p nalunngilluinnarpaa maannakkut Royal Greenland-i privat-inik suleqateqarluni Maniitsup fabrik-iata tamakkiisumik annertuner­paamik atorneqarnissaa sulissutigimmagu. Taamaalilluni aamma illoqarfimmi suliffissat anner­tuumik iliuuseqarfiginiarlugit. Maniitsumi iliuutsit tassaniittut erseqqissaatigilaarpakka uninnga­soqanngimmat aammali tassani suliniarneq ilungersuullugu suliarineqarmat.

 

Ilumoortumik oqassaguma Paamiut tungaatigut qularnaarineq suliffissat tungaasigut nuannaaruti­gisimavarput tassami maannakkut pissutsit taamaapput Upernavimmi Ummannamilu qalerallit tungaatigut. Aviffigeqatigiilluni assatuinerit aqqutigalugit aamma Paamiunut aammalu avannar­pasinnerusumiit pisarineqartut taamaalillutik kujammut ingerlanneqartarneri aviffigeqatigiinnik­kut aaqqissuussinermik imalerlugit suliffissanik siammarteriniartoqarmat.

 

Ajuusaarutigaara Qeqertarsuarmi kommunip privat-imik suleqateqarluni suliffissamigut aaqqiini­arnera iluatsissimanngimmat, taanna ilisimavarput. Kisiannili aamma tamakkua uniffiginagit maannakut aaqqiissutissanik Qeqertarsuarmut tunngasunik naammassinninniartoqarnera aamma Naalakkersuisuninngaanniit piumaffigineqarnerput naapertorlugu suliariniarparput. Ilaatigut aamma Inuussutissarsiornermut Naalakkersuisoqarfik Nuka A/S-ilu suleqatigalugu suliffissanik puisillu amiinik periarfissanik maannakkut uukkanillu tunisassiornissamik periarfissat anguniar­neqarmata.

Tamakku taavakka uninngasoqanngimmat, maannakkut sapinngisamik periarfiusinnaasut tamarmik atorlugit suliffissat tungaasigut pitsanngorsaatissat malittariniarneqarmata. Aammalu qularineqassanngilaq 157 mill. koruunit Royal Greeland-ip amigartooruteqarnera siorna qaam­matini siullerni qulingiluani annertuumik aamma suliffimmut pigisatsinnut tassunga malunnaati­limmik aamma pisussaaffimmik angisuumik bestyrelse-nut piginnittunullu kinguneqarmat. Amigartoorut taama angitigisoq aaqqiivigineqartariaqarluni inuiaqatigiinnut artukkeeqqunagu.

 

Aamma taanna eqqaasitsissutigilaarpara. Tassaniittoq suliassaq imaannaasimanngimmat imaan­naanngimmallu maannakkut anigorniarneqarnera. Taamaattumik aamma nuannaarutigaara ilaatigut Hans Enoksen-ip oqaatigisaa, kisianni aamma kommunit allat taamaaliortut, ajornartor­siutiminnik aaqqiiniarlutik namminneq kommunalbestyrelse-t iliuusaat nuannaarutigaavut. Aamma tamatumani Sisimiut allallu taamaaliorlutik ajornartorsiutiminnik qaangiiniarlutik sulipput ilungersuuteqarput, aamma tamatumuunakkut suleqatigiinnissamut saaffiginnissutaat najoqqutaralugit suleqatigineqarlutik.

 

Taamaattumik apeqqut uan naggataatigut oqaaseqarfigissagakku uanga tunginninngaanniit qilanaaraara nunamut tamarmut pilersaarusiaq. Unitsitaasimagaluarpoq taama oqalllittarnivut inimi maani. Maannakkut tamakku tigoqqissavavut. Nunap tamarmi pilersaarusiornera uterfigis­savarput oqallisigisarlugu inimi maani. Aamma tamanna saqqummiusssassaq maannakkut Naalakkersuisut tungaanninngaanniit piareerpoq, oqallinnissarlu taama ittoq pisariaqarpoq. Tusarfigisassavarput taama ittut nuna tamarmi ataatsimut pilersaarusiornera pisariaqarpoq aamma iniminngaanniit maani oqaaseqarfigisassallugu.

 

Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq:

Jakob Siverthsen-imuna Atassumminngaanniit ujartormagu apeqqutini akineqanngitsoq, tassa illoqarfiit soorlu anginerit, pisuut, inissialiornermut peqataanerunissaannut tunngasumik apeqqu­teqaataa, tassa taanna naatsunnguamik oqaaseqarfigisinnaavara.

 

Ilumoorpoq akisimanngilara. Kisianni oqassaanga Naalakkersuisut qanoq iliuuseqarsimapput. Takutissinnaavara Nuummi inissaaleqinerujussuaq peqqutigalugu suleqatigiissitaliaq sukkasuu­mik sulisussaq maannakkut saqqummiimmat september-imi.

 

Naalakkersuisut taamatut sukkasuumik suleqatigiisitaliornerminnut, tassa Namminersornerullu­tik Oqartussaninngaanniiit aammalu Nuuk kommunianinngaanniit inuttaaffigineqartumik, una anguniarpaat isumaqaramik Nuummi inissaaleqineq piaarnerusumik aaqqinniartariaqartoq, aammalu Nuuk kommunia pisuutut taaneqartartoq aamma peqataasariaqartoq.

 

Isumaqarpunga maannakkumut suleqatigiissitaliaq taanna aamma kommunalbestyrelse-mit tapersersorluarneqartoq angusaa uannga ersertitsisoq, tassa Nuummi inissaaleqinerujussuaq sukkanerusumik aaqqiiviginiarfigisariaqarpoq. Soorlumi taanna aamma Inuit Ataqatigiit malugi­giga isumaqatigigaat. Taamaattumik tamanna aamma nuannaarutigaara. Atuagaq una innersuus­sutigissavara taamalu ujartorneqartoq akissuteqarfigalugu. Suleqatigiissitaliaq taanna ingerlaq­qippoq aammalu qaffattussat assigiinngitsut maannakkut suliarineqarput.

 

Aamma oqaaseqarfigilaarusuppara ilaatigut Lars Sørensen-ip oqaaseqaataa, aammalu Maliinann­guaq Markussen Mølgaard oqaaseqarmat, taakkua siullermik Lars Sørensen-ip oqaaseqaataa akissuteqarfigissavara.

 

Missukutaasutut misigisimanera paasilluarpara. Tassami kommuni ilaatigut malunnartumik inukilliartormat. Kisianni una eqqaasitsissutigissavara Naalakkersuisut qanoq iliuuseqarsimann­ginnerannik isumaqartoqassappat kukkuneruvoq. Ilulissani aammalu Nuummi immikkoortortaq Skipperskole-mut tunngasoq Paamiunut nuunneqarpoq. Taamatut taasinikkut oqanngilluinnar­punga taanna naammagineqassasoq. Naagga taanna naammanngilaq, aamma qanoq assigiinngit­sunik iliuuseqarniartoqartariaqarpoq. Tikkuaassinerinnaavoq uninngaannartoqarsimanngitsoq.

 

Assersuutit aappaattut taassavara ukiut marlussuit pingasulluunniit matuma siornatigut Kangi­linnguit nuunneqarnissaat eqqartorneqaleraluarmat aamma Paamiut qulequtarineqarmat anner­tuumik, kisianni ajoraluartumik taanna sapanginneqarsimavoq. Tassa Naalakkersuisuni uninn­gaannartoqarsimanngilaq.

 

Naalakkersuisoqatigiit saassunneqarnerat tunngavigalugu Siumut annertuumik saassunneqarmat uanga taanna aamma oqaaseqarfigissavara. Maliinannguup oqaatigaa Naalakkersuisooqatigiit ilaatigut isorliunerusuni iliuuseqarsimanngitsut. Taavalu adresse-a erseqqisssoq tassaavoq Siumut aammalu Atassut.

 

Taamaattumik taanna tunngavigalugu oqassaanga ilaatigut imaatut oqartoqarmat isorliunerusut qanoq iliorfigineqanngitsut katataasullu. Ukioq manna Nanortalimmi puisit tungaaniit qanoq iliuuseqartoqarpoq Naalakkersuisooqatigiinnit. Naalakkersuisoqatigiinninngaanniit aamma Avanersuarmi mittarfittaarnissaq Qallunaat Naalakkersuisuinit isumaqatigiissutaasoq sulissutigi­neqarpoq. Aammalu isorliunerusut ilaanni, soorlu qaleralinniarneq piorsaaffiginiarlugu qanoq iliuuseqartoqarnera tassunga innersuussutigissavakka. Taamaattumillu taanna taamaalillunga akissuteqarfigeriarlugu ilaatigut Lars Sørensen-ip oqaaseqarfigisaa, Naalakkersuisooqatigiit isumaqatigiissutertik avammut noorartitsineq unitsinneqassasoq, taanna oqaaseqarfigilaarusup­para.

 

Taanna maanngaannaq tigusaavoq periaasiuvoq ilumut kigaallatsinneqarmat taanna. Kisianni taanna atortussatut tamanut atugassaanngitsoq uppernarsarneqarpoq aasaq manna juli-p aallaq­qaataani Sulisa Nuumminngaanniit Maniitsumut nuutsinneqarmat. Taava taamaalillunga taanna inissippara. Illoqarfissuit eqqartorneqartut, soorlu Josef Motzfeld-iminngaanniit, taakkua tunngavigalugit isumaqarpunga Inatsisartunut ilaasortap Hans Enoksen-ip oqaaseqarnera utertariaqarnagu. Isumaqarpunga pingaartorujussuusoq kommunit namminneq qanoq iliuuseqar­nerat aamma maluginiarluassagipput.

 

Erseqqissumik kukkunngitsumillu oqaaseqassaguma oqassaanga inuit angalaarnerat tikeqattaar­neqarmat oqaatigissallugu, Kalallit Nunaanni kommuneqarfiit 18-iusut taakkua affai ukiup ingerlanerinnaani inukillipput. Tassa kommunit qulingiluat. Ilaalu allat inuttusillutik. Taamaattu­mik illoqarfissuaannarnik eqqartuineq eqqunngilaq allat aamma inuttusiartorput. Kisianni kommunit affai qulingiluat ukiup ataatsip ingerlanerinnaani inukillipput. Taanna takuneqarsin­naavoq uani ippassaani saqqummersumi, Kalaallit Nunaanni inuit pillugit nalunaarummi.

 

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit, partiit oqaaseqartuisa avataatigut:

Tassunga taamaallaat naatsoralannguamik oqaaseqalaassaanga.

 

Tassa oqallinneq manna naak nuanneraluaqisoq kisianni maannamut paasinarsikannermat ilaat isumaqatigiissitertut ilaallu saqqummiunneqartunut isumaqataasanngitsut. Taamaattumik aamma uteqattaarisoqartalereermat oqaluuserisassap tullianut ingerlaqqinnissaanut atatillugu Inatsisartut aalajangernissaannut Inuit Ataqatigiit imaattumik oqaasertaqartumik siunnersuuteqarniarpugut.

 

Inatsisartut suliaasianni '43 malillugu Inatsisartut imaattumik aalajangiillutik oqaluuserisassap tullianut ingerlaqqipput: Ukiuni makkunani illoqarfinni aalajangersimasuni eqiterinerujussuaq unitsinniarlugu maanna sumiiffiit allat aamma inuussutissarsiornikkut suliffissaqartitsinikullu ineriartortitsivigineqartariaqarmata Inatsisartut aalajangerput nunatta immikkoortuini inuussutis­sarsiutitigut piorsaajuartariaqarneq aqqutissiunneqartariaqartoq. Taamaattumik aalajangerneqar­portaaq tamanna anguniarumallugu piaartumik suligasuartussamik ataatsimiititaliortoqassasoq Inatsisartunut isumaliutissiisutiliortussamik. Isumaliutissiissut pineqartoq Inatsisartunut ukiaq manna ataatsimiinneq naatinnagu saqqummiunneqassaaq isummerfigineqarlunilu.

 

Tassa taanna siunnersuutigivarput oqaatigeriikkattut isummat maani oqallinnermi nuanneraluaqi­sumi kisiannili aamma uteqattaarneqartuni arlalitsigut pingaartumik partii Atassut, Inuit Ataqati­giit Kattusseqatigiillu assigiikannersumik isumaqartitermata taamaattumik ingerlaqqinniassagutta pisariaqartissimavarput taava Inatsisartut erseqqissumik maanna aalajangernissaat oqaluuserisas­samut tullermut aamma ingerlaqqitsigata. Taannalu qinnutigaarput ukualu aamma Siumumut, Atassummut Kattusseqatigiinnullu aamma tunniutissavavut.

 

Anders Andreassen, Inatsisartut Siulittaasuat:

Tassa maannakkut tunniussisoqarpoq siunnersuummik, aammalu suleriaatsini '21 malillugu taamatut pisoqarsinnaanera periarfissaqarpoq. Taamaattumillu apeqqutigissavara tassani saqqum­miunneqartut isumaqatigineqarnersut. Taamaalillutalu taasigallassaagut.

 

Isumaqatigineqarpat? Aap.

 

Taavalu maannakkut ataatsimiinneq unitsikkallarniarlugu minutsini 15-ini, tassanilu isumasioqa­tigiittoqareerpat taasineq piumaarpoq.

 

Ataatsimiinneq unikkallarpoq.

 

 

 

14. oktober 1998 nal. 17.24

 

Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat:

Ataatsimiinneq nangeqqippoq.

 

Laannguaq Lynge, Siumut:

Massakkullu oqaluuserisassap tullianut ingerlaqqinnissamut atatillugu Inatsisartut aalajangernis­saannut Siumut Atassutillu siunnersuutaat saqqummiutissavara aammalu Siulittaasumut tunniup­para.

 

Oqaluuserisassaq nr. 60-imut Naalakkersuisut akissutaat Inatsisartut tusaatissatut tiguaat, naatsorsuutigalugulu ullormut oqaluuserisassaq immikkoortoq 10 nunamut tamarmut pilersaaru­siorneq oqallisigineqalerpat apeqqutit pineqartut erseqqinnerusumik uterfigineqarumaartut. Inatsisartut suleriaasianni '43 malillugu taamaalilluni Inatsisartut oqaluuserisassamut tullermut ingerlaqqipput.

 

Anders Andreassen, Inatsisartut Siulittaasuat:

Tassa allannguutissatut siunnersuutigineqartoq taanna taasissutigissavarput, imaluunniit taanna pitinnagu:

 

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Tassa aajuna maannakkut paasisarput aamma pingaaruteqarluinnartoq.

 

Atassutip saqqummiussamik tassa partii sinnerlugu Jakob Siverthsen aqqutigalugu saqqummius­satik tamaviisa maannakkut tunuartippaat. Allatut paasineqarsinnaanngilaq. Taamaatumik immaqa sakkortulaamik oqaatigissagaanni tassa Atassutip ullumikkut uunga siunnersuutigineqar­tumut tunngatillugu oqaaserisimasatik tamaaviisa eqqaavimmut igiinnartussanngorpaat. Isuma­qarpunga taanna Atassutip aamma isumaliutigeqqissaartariaqaraa tullissaani aamma taanna Landsplanudvalg-i eqqartorneqartussanngorpat. Taamaattumik neriuutigivarput Atassut uani erseqqissumik isummernissani aamma maanngaanniit oqaluttarfimminngaanniit oqaatigisinnaa­jumaaraa.

 

Jakob Siverthsen, Atassutip oqaaseqartua:

Oqaaseqarnitsinni naggataamik oqaaserput eqqaamaneqassaaq. Partiinit allanit eqqaaneqanngi­laq.

 

Erseqqissumik oqaatigaara apeqqut pineqartoq nuna tamakkerlugu pilersaarusiornermi qaqeqqin­neqanngitsoorneqanngimmat allatut oqaasissaqaraluarluta oqaatsivut tassunga naaginnarlugit killippavut. Taamaattumik apeqqut pingaaruteqarmat maangaannaq killinnagu ingerlaqqinnissaa pisariaqartikkatsigu taaseqataassaagut maannakkut saqqummiunneqartumut.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Siumukkut Atassutikkullu siunnersuutaannut tunngatillugu naatsunnguamik oqaatigiinnassavar­put, innersuussutigineqartoq oqaluuserisassaq immikkoortoq qulingannut taanna naammassine­qartussatut isikkoqartunngorlugu.

 

Siunnersuutigineqartoq Inuit Ataqatigiinningaanniit unalu siunnersuutigineqartoq Naalakkersui­sooqatigiit partiivininngaanniit sanilliutissagaanni eqqaasitsissutigiinnassavarput nalunaarusiat aalajangiinernik annertunerusunik nassataqartussaanngimmata tamanna taasinermi eqqaamane­qartariaqartoq.

 

Anders Andreassen, Inatsisartut Siulittaasuat:

Tassa siullermik taasiniassaagut. Taasissutigissavarput allannguutissatut siunnersuut Siumukku­ninngaanniit Atassutikkunninngaanniillu saqqummiunneqartoq. Taannalu imatut nipeqarpoq:

 

Oqaluuserisassaq immikkoortoq 60-imut Naalakkersuisut akissutaat Inatsisartut tusaa­tissatut tiguaat. Naatsorsuutigalugulu ullormut oqaluuserisassaq immikkoortoq 10, nunamut tamarmut pilersaarusiorneq oqallisigineqalerpat apeqqutit pineqartut erseqqin­nerusumik uterfigineqarumaartut. Inatsisartut suleriaasiannut '43 malillugu taamaalillu­ni Inatsisartut oqaluuserisassamut  tullermut ingerlaqqipput.

 

Tassunga isumaqataasut nikueqqussavakka: 22

Tassungalu akerliusut nikueqqussavakka: 6

 

Taaseqataanngitsullu nikueqqussavakka: 1

 

Taamaalilluni Siumukkunniit Atassutikkunniillu siunnersuutigineqartoq akuerineqarpoq, taamaalillutalu aamma immikkoortumut tullermut ingerlaqqissinnaanngorpugut.