Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 07-1		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Ataasinngorneq 27.april 1998 nal. 13.04

 

Oqaluuserisassani immikkoortoq 7

 

1998-imut Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutaannut Inatsisissamut I-mut siunnersuut,

(Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq)

 

 

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Inatsisartut Siulittaasuat Anders Andreassen.

 

Maliinannguaq Markussen Mølgaard, siunnersuuteqartoq, Inuit Ataqatigiit:

Qujanaq, soorlu ukiuni makkunani ilisimagipput Royal Greenlandip suliffissui allanngortiterne­qarput, ilaatigut mikinngitsumik aalisartunut eqquisumik. Sumiiffiit ilaat ukiorpassuani aallussi­masaminnik tassalu raajarniarnermik illoqarfimminni ingerlatsiunnaarsimapput, ingerlatsiunnaa­sallutilluunniit, taamaattumillu inuutissarsiutinik nutaanik ujarlernissaq pisariaqarluinnarluni.

 

Taakku saniatigut sumiiffit ilarpassuini nunaqarfinni sulliviusinnaasut uninngaannarput aalisa­gartassat tunisassiassallu sukumiisumik misissuiffigineqarsimanngineri pissutaallutik, tassami nunaqarfimmiut aalisartut piniartullu soqarneranik ilisimasaqarlutillu ilimatsaasaqartaraluartut misileraalluni aalisarnissamut periarfissaqanngillat. Nunaqarfiit illoqarfiillumi inuutissarsiornik­kut ilungersunartorsiortut iluamik aallassapata pisariaqavissorpoq misileraajuarnissaq.

 

Taamaattumik siunnersuutigaara ukioq mannamut illoqarfinni Royal Greenlandip allanngortiteri­neranik eqqorneqartuni nunaqarfinnilu iluamik atunngitsunik tunisassiorfilinnut immikkut misileraanissamik aningaasaliisoqarnissaa, aalisartummi piniartullu tunitsivissaqartariqarput inuuniassagunik, sapinngisamillu anguniartariaqarpoq tunisassiassat tulaassuiffiusumik suliarine­qarlutik nioqqutissiarineqarnissat.

 

Johan Lund Olsen, siunnersuuteqartoq, Inuit Ataqatigiit:

Siulittaasoq qujanaq. Ilisimaneqartutuut ukiuni makkunanerpiaq imartatsinni sarulliisannerup raajartassallu ikiliartortinneqarnerisa aamma nassatarisaanik aalisartortagut ilungersunartunik atugassaqarput. Pissutsillu taamaatillugit ukiut kingulliit pingasut sisamat ingerlaneranni naluneqanngitsutuut aalisakkanik allanik nioqqutissiorsinnaanerput aallunnialersimavarput, aalisartortatta imaani inuutissarsiutiminnik aamma ingerlatsiinnarnissaat Inatsisartuni pingaartik­katsigu. Saattuarniarneq taamaalilluni maanna aalisartunit 300 tungaanut amerlassusilinnit ukiut kingulliit ingerlanerinnaanni isumalluutinngorsimavoq angallatit 85-it missaanit maanna peqataaffigineqartumik.

Inatsisartut, aalisariaatsimut nutaamut ikaarsaartariaqarlernermi piniutinut atortulersuutissanullu allanut pisiortornissamut aningaasanut inatsit ESU-lu aqqutigalugu tapiissuteqartarsimavugut, tamannalumi pissusissamisoorpoq. Oqaatigineqareersutuummi saattuarniarneq nunatsinni imaani inuutissarsiutigineqarsinnaasunit nutaajuvoq, sulili patajaatsumik ineriartortitsivigineqassappat aamma tapersersorneqartuartariaqartuarluni. Ulluni april aappaannit sisamaat ilanngullugu saattuarniarneq maanni Nuummi isumasioqatigiissutigineqarpoq, saattuarnialersimasunit, tunisassiortunit, Aalisarnermut Pisortaqarfimmit allanillu attuummassuteqartunit aamma peqataaffigineqartumik.

 

Isumasioqatigiinnermi peqataasut tamarmik saattuarniarneq nunatsinni inuussutissarsiutitut siunissaqartoq  isumaqatigiissutigigaat oqartariaqarpugut, pisortat, tassalu Namminersornerullu­tik Oqartussat tamatumani ineriartortitsinermi minnerunngitsumillu aallartisaleruttorfiup nalaanni aamma aningaasatigut ikorfartueqataasinnaappata. Nunarsuarmili saattussanut akigitin­neqartut ukioq manna aallartereersumik appariapilooreersimanissaat naatsorsuutigeqquneqarpoq, pingaartumik Amerikarmiut Russillu saattussanik pisassiissutissat maanna amerleriapiloortissi­mammatigit 200 tusind tonsit missaaniilersillugit, taamaalilluni maanni nunatsinni aalisartumut maannakkut kiilumut akigitinneqartut, tassa pitsaanernut 8 kr. 50 tullianullu 7 kr.-it apparumaar­mata, tunisassiortunit taamanili ilimasaarutigineqareerpoq.

 

Eqqaammaqqussavaralu Royal Greenland A/S pisiortortut arlaqartut annersaattut maannakkut aningaasarsiornermigut pitsaanngitsumik inissisimammat, taamaattumillu qularnanngitsumik aalisartunut maannakkut akiliutigisartakkatik malunnartumik millilerniarumaarmatigik.

 

Saattuarniarneq maanni nunatsinni nutaajuvoq, sulilu ineriartortitassatut isigisariaqarluni. Aalisarnermut Naalakkersuisoq isumasioqatigiinnerup naammassinerani ilaatigut oqarpoq, naatsorsuutigineqassanngitsoq pisortat tunisinermut tapiissuteqarsinnaannissaat, tassami tapit aqqutiginngikkaluarlugit allatigunngooq saattuarniarneq ingerlatinneqaannarsinnaammat. Tamatumani ilaatigut Naalakkersuisup nunanut allanut tunisinermi tapiissuteqarsinnaannissaq eqqartorpaa, tassa eksportstøtte.

 

Oqartariaqarpunga tamanna naammassorinnginnakku, aalisartummi taamaallaat saattussanut pitsaanerpaamut imaluunniit pitsaanerpaanut kiilumut 4 kr.-i imaluunniit 5 kr.-i missani akiler­sorneqalissappata, qularnanngilaq amerlanerit uniinnassammata, akilersugassaammi allat aamma eqqarsaatigalugit saattuarniarnerat imminut taamaalilluni akilersinnaajunnaarsinneqassammat.

 

Oqaatigeriikkattuulli saattuarniarneq siunissaqarsorivara, pingaartumik suli avataani peqassutsi­mik annertunerusumik paasisaqarsimatinnata. Ukioq manna Amerikarmiut Russillu pisassiissuti­nik qaffaariapiloornerat eqqornerlupparput, kisianni kina oqarami pisassiissutigisaat ukiuni tulliuttuni pingasuni imaluunniit sisamani suli taama qaffasitsigiinnarnissat, aalisapiluffigiinnaru­nikkimmi ikiliartulernissaat takorloorsinnaareerparput.

 

Oqaatigeqqillara, nunatsinni saattuarniarneq nutaajuvoq, taamaattumik isumaqarpunga maanni nunatsinni akit appartinneqassagaluarpata pisortat tungaannit tapiissuteqartitsisariqartugut, aalisartortatta maannakkut aallarteriigaat siunissami ingerlaannarnissaa suliffissaqartitsiuarnis­saalu aamma siunertaralugu.

 

Taamaattumik matumuuna siunnersuutigissavara TB I-p suliarineramut atatillugu Inatsisartut aalajangiisasugut saattussanut tunisinermut tapeqartitsisinnaanneq maannangaaq mattuteriivinna­gu immikkut aningaasaliissuteqartoqarsinnaannikkut periarfissaqartitsissasugut. Tamanna Aningaasaqarnermut Ataatsimiitsitaliap Inatsisartut tamarmiusut pisinnaatitsineragut naammassi­neqarsinnaavoq.

 

Niels Mátâq, siunnersuuteqartoq, Siumut:

Qujanaq. Inatsisartut upernaakkut ataatsimiinnissaanut siunnerssut ima qulequtalik siunnersuuti­gisimavara, tassa utoqqalinersiutit pensionit pillugit siunnersuut.

 

Naluneqanngilaq ukiuni arlalissuanngortuni aningaasat allanut tunngasuteqartut, soorlu nioqqu­tissat akii, ineqarnermut akiliutit, atorfillit aningaasarsiaat il.il. qummut nikerarsimagaluaqisut, malunnaatilimmik utoqqaat pensionisiaat aalariartinneqarsimanngillat.

 

1989-imi Sisimiuni utoqqaat ataatsimeersuarmata ilanngullugu tamakku oqallisigineqarmata, taamanikkut Naalakkersuisuusunit neriorsuutigineqarpoq piaartumik pensionillit, taamanikkut  utoqqalinersiutinik taagorneqartut, utoqqaalli utoqqalinersiaminnik akileraartarnerannut tunnga­sut misissorneqarlutillu iluarsiivigineqarnissaat suliarineqassasut.

 

Tassalu taamanimiillu ukiut qulinngulerput utoqqaat isumalluarlutik utaqqiuartut, kiisalu Isumaginninnikkut Iluarsaaqqinnissamut Ataatsimiititaliarsuaq pilersinneqarmat suliassat annertunersaasa aammalu innuttaasuniit piumasaqaataasartut annertunersaa tassaasimavoq utoqqaat aningaasaqarnerat, allatigulli atugaat iluarsiivigineqassasut oqaatigineqartarmat, annertuumik utoqqartagut isumallualersinneqartarsimapput. Iluarsiisarnerit annikitsut eqqaasann­gikkaanni, suli maannamut neriorsuutaasimasut eqqortinneqaratik.

 

Taammaatumik utoqqaat neriorsortuarneqarnerat aaqqiivigineqartariaqartoq siunnersuutigaara, matumuunalu paasisakka tunngavigalugit oqaatigissavara kiisami pisoqarnialerunartoq, saqqum­miussarlu akuerineqassappat siunnersuutigaara utoqqaat pensionisiaanik iluarsiisoqassasoq kingumoortumik januar 1998 aallarnerfigalugu.

Taamatut siunnersuuteqarninnut tunngavigaara iluarsiivigineqarneq utoqqarmut malunnaatilim­mik kinguneqassappat annertulaartumik kingunilimmillu malugineqartariaqarmat.

 

Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq:

1998-imut Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissaannut siullermut siunnersuut matumuuna saqqummiuppara. Siunnersuut makkuninnga imaqarpoq:

 

Siullermik: Aningaasaliissutit allannguutissaannut missingersuutinut ilanngussat nalinginnaasut inatsimmut ilanngussami 1-imi ilaatinneqartut,

 

Aappaattut: Akuersissuteqaqqinnissamut missingersuutinut ilanngussat, inatsimmut ilanngussa­mi 1-mi ilaatinneqartut

 

Pingajussaannik:Oqaasertaliussassatut siunnersuutit inatsimmut ilanngussami 2-mi ilanngunne­qartut, aammalu

 

Sisamassaattut: Tjenestemanditut atorfiit siunnersuutigineqartut inatsimmut ilanngussami 3-mi ilaatinneqartut.

 

1998-imut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsimmut siullermi siunnersuutit 1998-imi aningaasa­nut inatsisip akuerineqarnerata kingorna tunngavigineqartut allannguuteqarnerannik amerlanerti­gut pissuteqarput.

 

Missingersuutinut ilanngussat nalinginnaasut ilanngaatissat ilanngaatigereerlugit 1998-imi 53 mio. kr.-inik aningaasartuuteqarnerunermik kinguneqassapput, akuersissuteqaqqinnissamullu missingersuutinut ilanngussat 162 mio. kr.-ingajannik aningaasartuuteqarnerunermik kingune­qassallutik.

 

Landskarsip 1997-imi naatsorsuutai, massakkut naqiterneqartut, 47 mio. kr.-it missaannik isertitaqarneruffiupput, kiisalu ingerlatsinermi taarsigassarsisitsisarnermilu 6 mio. kr.-it missaan­nik atuinikinneruffiusimallutik. Tassa pitsanngoriaatit katillugit 53 mio. kr.-it missaannik aningaasartalik ilassutitut aningaasaliissutinut inatsimmi siullermi matumuuna akuerineqartussa­tut siunnersuutigineqartut amerlaqataannik. Tassunga ilanngunneqassaaq 1997-imi sanaartorner­mut naatsorsuutit 184 mio. kr.-it missaannik atuinikinneruffiusimammata.

 

Naalakkersuisut siunnersuutigaat, sanaartornermut tunngasut eqqaassanngikkaanni 1997-imi siunertarineqanngikkaluamik 53 mio. kr.-it missaannik pitsanngoriartitsinikkut 1997-imi naatsorsuutitigut pitsaasumik angusaqarnissaq naatsorsuutigineqartoq tunngavigalugu, ilassutitut aningaasaliissutinut inatsimmi matumani ilanngaatissat ilanngaatigereerlugit aningaasartuutit matussutissaqartinniarlugit 1998-imi aningaasanut inatsimmi Ingerlatsinermut, Sanaartornermut Taarsigassarsisitsisarnermullu missingersuutini, IST-mik taaneqartartumi, angusassaq 53 mio. kr.-inik ikilisinneqassasoq, amigartoorutissat tamarmiusut taamaalillutik 135.380.000 kr.-inngortillugit. Erseqqissarneqassaarli ukiut 1997-imit 2001-imut ataatsimut isigalugit IST-imi  angusat allanngortinneqannginnissaat aalajangiusimaneqarmat.

 

Akuersissutigeqqitassatut siunnersuutit sanaartukkanut 1997-imi aningaasanut inatsimmi tun-

ngavigineqartunut sanilliullugit kinguaattoorfiusimasunut tunngassuteqarput. Taakkununnga aningaasartuutit 162 mio. kr.-ingajaat missingersuutitigut amerlaqataannik ammut iluarsiilluni aningaasalersorneqarnissaat siunnersuutigineqarpoq. Sanaartugassanut tamarmiusunut mis­si+ngersuutinillu ammut iluarsiinernut tunngasut kingusinnerusukkut uterfigiumaarpakka.

 

Inatsisissatut siunnersuutip immikkoortui pingaarnerit Inatsisartunut ilaasortat maluginiagassaat­tut pingaaruteqartut Naalakkersuisut sinnerlugit taassavakka. Taakku saniatigut inatsisissatut siunnersuutip missingersuutinut ilanngussartaani oqaaseqaatit itisilerutaasut innersuussutigissa­vakka.

 

Akuersissuteqannginnerit, katillugit 162 mio. kr.-ingajaasut, pingaartumik nunap immikkoortuini mittarfiliat suliarineqarnerinut attuumassuteqarput, tassami 1997-imi 70 mio. kr.-ingajannik atuinikinneruffiusimammata, 1998-imut nuunneqarnissaannik qinnuteqaataasunik. Taakku saniatigut pisortat sanaartorfissagissaaneranni kinguaattoortoqarsimavoq 16 mio. kr.-inik ani-ngaasartalinnik, inissianik sanaartorneq 35 mio. kr.-inik nalilinnik kinguaattoorfiusimalluni, kiisalu tunisassiorfinnik sanaartorneq 11 mio. kr.-inik nalilinnik kinguaattoorfiusimalluni. Kulturimut atuartitaanermullu tunngasuni 9 mio. kr.-inik akuersissuteqartoqarnissaa pisariaqar­tinneqarpoq, kiisalu isumaginninnermut peqqinnissamullu tunngasuni 2 mio. kr.-inik aamma 4 mio. kr.-inik akuersissuteqartoqarnissaa siunnersuutigineqarluni. Tassani aningaasartuutit 1997-imi aningaasartuutigineqartussatut naatsorsuutigineqarsimasut pineqarmata aningaasat taakku 1998-imi atorneqarnissaat Naalakkersuisut siunnersuutigaat.

 

Siusinnerusukkut oqaatigineqareersutut akuersissuteqaqqinnerit tamarmiusut, 1998-imi IST-mi angusanut sunniuteqannginnissaat anguniarlugu, missingersuutitigut ammut iluarsiissuteqarto­qarneratigut aningaasalersorneqarnissaat siunnersuutigineqarpoq. Tamatumunnga taarsiullugu 1999-imut aningaasanut inatsisissatut siunnersuutip suliarineqarnerani ukiuni 1999-imiit 2001-imut sanaartukkanut aningaasaliissutit katillugit 162 mio. kr.-inik amerlineqarnissaat Naalakker­suisut isumaliutersuutigaat, piffissap ingerlanerani sanaartugassanut tunngasuni nikisiterisoqaan­narluni.

 

Taamaalillutik naalakkersuisut siunertaraat 1997-imi sanaartugassanut tunngasuni atuinikin­nerussutit piffissami 1999-iminngaanniit 2001-imut sanaartornernut aningaasatigut oqilisaassuti­tut atorneqassasut. 1997-imi atuinikinnerussutit piffissami 1999-imiit 2001-imut, 1998-imi pinnani, aningaasalersuinikkut oqilisaataanissaasa  toqqarneqarnissaat  ukioq manna sanaartugas­sat annertoneroreernerannik pissuteqarpoq.

Missingersuutinut ilanngussat nalinginnaasut oqaatigineqareersutuut ataatsimut katillutik 1998-imi IST-mik 53 mio. kr.-inik ajorseriartitsisussaapput. Tassani annertunerusumik allannguutitut akileraarutitigut akitsuutitigullu isertitassatut imaluunniit isertitaut akuerissutit  13,8 mio. kr.-inik amerlineqarnissaat Naalakkersuisut tikkuassavaat.

 

Aningaasartuutaanerusussatut tikkuarneqassapput aatsitassarsiornermut tunngasuni Greenland Ressources A/S-imit siunnersortinit ikiorneqarnermut aningaasartuutit 4 mio. kr.-it missaat aamma ineqarnermut tunngasuni missingersuutitigut sunniuteqanngitsumik allannguutit iluar­saassinermut aningaasartuuteqarnerunermik kinguneqartussat.

 

Isumaginninnermut tunngasuni pisortanit soraarnerussutisiallit tunngaviusumik aningaasartaasa ukioq manna septemberip aallaqqaataa aallarnerfigalugu qaffanneqarnissaat naalakkersuisut siunnersuutigaat. Tamanna 1998-imi 6 mio. kr.-inik ukiunilu aggersuni ukiumut 18 mio. kr.-inik aningaasartuuteqarnerusarnissamik kinguneqartussaavoq. Danmarkimi ikiorsiisarnermut soraar­nerussutisiaqarnermullu tunngasuni malittarisassat allanngortinneqarnerisigut ukioq manna aningaasartuutit katillugit 7,3 mio. kr.-it ukiumullu aningaasartuutaanerusussatut 3-4 mio kr.-it matuneqarnissaat pisariaqartinneqarpoq. Tassani pineqartut tassaapput eqqarsartaatsimikkut ineriartornerminni kinguarsimasunut pensionisiaritinneqartartut aningaasartuutaasartut, ukiulli marlussuit matuma siorna tamanna aamma pissutigalugu kontumi pingaarnermi 30.13.10-mi, Danmarkimi innarluutilinnik isumaginninneq, aningaasartuutissatut akuersissutigineqartut ukiumut 6 mio. kr.-inik ikilileriffigineqartut.

 

Amutsiviit namminersortunut ingerlatassanngortinneqarnerinut atatillugu ukioq manna 2 mio. kr.-ingajannik aningaasaliisoqarnissaa qinnutigineqarpoq. Kommunini suliffeqarnermut tunnga­sunik ingerlatsivinni sulisunik pikkorissartitsinissamut suliassaqartitsiniutinullu mandetiiminut amerlanerusunik tapiissuteqartoqarnissamut 1,2 mio. kr.-it aamma 2 mio. kr.-it qinnutigineqar­put. Imermik innaallagissamillu pilersuinissamut katillugit 12 mio. kr.-inik aningaasaliissuteqaq­qittoqarnissaa aamma qinnutigineqarluni.

 

Ilinniagarsiutinut aningaasaliissutit ukioq  manna 15 mio. kr.-inik amerlineqarnissaat qinnutetigi­neqarpoq, ilinniagaqartut amerliartormata, amerlanerujartuinnartullu ilinniagassanik sivisuneru­sunik aallartitsisalermata.

Assartuinermut tapiissutinut, Katuamut tapiissutinut kiisalu aviisit agguaanneqartarnerannut tapiissutinut aningaasaliissutit amerlanerusut aamma qinnuteqaatigineqarput.

 

Siunnersuutit sinneri teknikkikkut aaqqiissuteqarnernut tunnganerupput, taakkulu ataatsimut isigalugit oqaaseqaatit sukumiinerusut inatsisartut siunnersuummut missingersuutinut ilanngus­sani takuneqarsinnaasut taakkununnga innersuuppakka Inatsisartunut.

 

Oqaatigineqareersutut sanaartornermut tunngasuni akuersissuteqannginnerit  missingersuutitigut 162 mio. kr.-inik ammut iluarsiissuteqartoqarneratigut aningaasalersorneqarnissaat naalakkersui­sut siunnersuutigaat. Ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissamut siullermut siunnersuutip matuma ilanngullugu naatsorsuunneqarneratigut 1998-imi sanaartugassanut aningaasaliissutit 970 mio. kr.-iupput. Tamatumunnga peqatigitillugu 300 mio. kr.-ingajaat missingersuutitigut ammut iluarsiissutissatut immikkoortinneqarsimapput, tamatumalu kingorna ilanngaatissat ilanngaatigereerlugit aningaasaliissutissatut 670 mio. kr.-it missingi immikkoortinneqarsimallu­tik.

 

Ukiuni sisamani kingullerni sanaartugassat ukiumut 600 mio. kr.-it missaannik nalillit naammas­sineqartarsinnaasimapput, 1997-imili 641 mio. kr.-iusimallutik. Naammassinnissinnaassuseq eqqarsaatigalugu sanaartugassat taakkunannga annertunerungaatsiartut naammassiniarnissaat ajornakusuussasoq, taannalu erseqqissumik oqaatigineqartariaqarpoq. Taamaattumik Naalakker­suisut aalajangersimapput 1998-imi sanaartugassat missingersuutitigut 180 mio. kr.-inik ammut iluarsiivigineqarlutik kingusinnerusukkut sanaartorneqarnissaat siunertaralugu Namminersor­nerullutik Oqartussat sanaartugassanut pilersaarusiaasa misissuataarlugit allanngortiterneqarnerat aallartinneqassasoq.

 

Tamatuma kingorna 1998-imi sanaartugassatut pilersaarutit aningaasanut inatsimmi suli 800 mio. kr.-ingajaassapput, imaluunniit ilanngaatissat ilanngaatigereerlugit 670 mio. kr.-it missaan­niissallutik. Allatut oqaatigalugu 1998-imi sanaartugassat ingerlanneqarnissaannut aningaasaliis­sutit katillugit 670 mio. kr.-it missaanniissapput. Sanaartugassanik misissuataaraluni allanngorti­terinissamik pilersaarutaasukkut sanaartugassat tulleriiaarneqarnerat naalakkersuinikkut isum­merfigineqassaaq, suut sanaartorneqarnissaat suullu sanaartorneqannginnissaat nalaatsornerin­nakkut aalajangiiffigineqaqqunagu. Piffissaq eqqarsaatigalugu misissuataaraluni allanngortiteri­neq majip qaammaataani ingerlanneqassaaq, allanngortiterinissamullu siunnersuut Naalakkersui­sut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut saqqummiutissallugu ukiaru Ilassutitut aningaasa­liissutinut inatsisit aappaannut ilanngunneqarnissaa siunertaralugu.

 

Tamatuma kingorna 1998-imut inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissaannut siullermut siunnersuutip saqqummiunneqartup ilanngaatissat ilanngaatigereerlugit sunniutissaa tassaavoq IST-mi angusap -53 mio. kr.-inik allannguuteqarnera, taamaalilluni IST-mi amigarto­orutit 135.380.000 kr.-iussallutik.

 

Aammattaaq Johan Lund Olsenip siunnersuutaa ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissatut siunnersuutip suliarineqarneranut atatillugu suliarineqartussatut Siulittaassoqarfiup ingerlateqqis­simavaa. Aamma maanngaanniit taassavara Maliinannguaq Markussen Mølgaardip kiisalu Niels Mátâp siunnersuutaat taakkua soorunami aamma tapinneqassammata, tassasulu taakkua inatsisis­satut siunnersuutissap aappassaaneerneqannginnerani Naalakkersuisut siunnersuutinut taaneqar­tunut oqaaseqaatitik Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut ingerlateqqissavaat.

Taamatut oqaaseqarlunga siunnersuut Inatsisartuni oqaluuserisassanngortippara, matumanilu oqaluuserineqareeruni Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami oqaluuserisassanngortillugu ingerlateqqinneqarnissaa kaammattuussutigallugu.

 

Lars Karl Jensen, Siumup oqaaseqartua:

1998-imut Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisaannut I-mut, Naalakkersuisut saqqummiussaat aallaavigalugit tassunga 1997-mi aningaasartuutissat atunngitsuukkanik 1998-mut nuussinnissamik inassuteqaataat ilanngulugu Siumumit imatut oqaaseqaarfigissavarput.

 

Siumumit maluginiarparput sanaartugassanut aningaasaliissutit ukioq nammamut taamatut isikkoqartillugit akuersisutigissagutsigit tamanna nunatsinni sanaartugassatigut annertuumik qaffatsitinermik kinguneqartussaasoq.  Tamannalu nunatsinni sanaartornerup iluani naammassi­sinnaasatta qummut killingannik annertuumik qaangiinertut isigalugu, Naalakkersuisunut apeqqutigissavarput misissoqqullugulu, tamanna ukiuni siuliini sanaartornikkut killiliussanik sanilliussilluni piviusorsiortuunersoq?

 

Taamatut inassuteqarnerput tunngaveqarpoq, ukiuni siuliini sanaartornermi misilittakkatigut kinguartoortarnernut patsisaasut oqaatigineqartarmata, tassaasut suliarinnittussarsiuussinerni akit qaffasippallaalertarnerat, silamik, sanaartugassallu assartorneranni aammalu sulisussaqarnikkut ajornartorsiutaasartut kiisalu kommuunit akileeqataanissamut pisussaaffiisa eqqortinniartarnerat, allallu sanaartornermi kinguartoornernut pissutaaqataasutut oqaatigineqartartut. Suliassammi naammassinissaat aalajangiusimaneqassappat Siumumit aarleqqutigaarput tamatuma nassataris­sagaa sulisussanik nunatta avataaniit tikerartitsinermik malitseqarnissaa.

 

Sanaartornermut tunngasut qimatsinnagit Siumut isumaqarpoq suliarinnittussarsiuussinernik ingerlatsisut imaluunniit suliaqarnissamik neqeroortut pikkorinnerusariaqartut.  Matumanimi ta-kusinnaavarput sanaartukkat ilaasa ataqatigiinngitsumik pilersaarusiornerat pissutigalugu maannakkut annertuumik aningaasaleeqqittariaqartugut soorlu assersuutigalugit Qasigiannguani Royal Greenland A/S-ip suliffissuassaanut, imermik amigaateqarneq peqqutigalugu, 7,5 mio. k.r-inik, kiisalu aamma Grønlandsbank-iusimasup iluarsaanneqarnerani 2,4 mio. kr.-inik naak matumani illup qilaavini iikkallu ilaanni kiffiutit asbestitallit taarsersorneqarnissaat kisimik  pineqaraluartoq.

 

Namminersornerullutik Oqartussat allaffeqarfiini sulisutigut allanngortiterinerni suliassat Siumumit tunngaviisigut akuersaarnartippagut, minnerunngitsumillu nakorsap peqqinnissakkut nakkutilliisup inissisimaffianut tunngasup piaartumik aaqqiffiginissaa pingaartillutigu. Matuma­nilu oqaatsiginngitsoorusunngilarput Naalakkersuisut naalagaaffimmut aatsitassat ikummatitis­sallu pillugit isumaqatigiinniarnermi angusarisaannik 9,5 mio. kr.-inik aningaasartalinnik pilluaqquniarlugit, ukiunilu tullerni aningaasaliissutissat isumaqatigiinniuteqarnissaanni angusa­qarfigilluarnissaanik kissaallugit.

 

Tassunga atatillugu Siumumiit iluarisimaarlugu maluginiarparput Greenland Ressources A/S-imut aningaasaliissutit 3,95 mio. kr.-inik ilassuteqartinniarnerannut atatillugu aningaasaliunne­qartut ilaasa assersuutigalugu saffiugassiassanik akuiaaviliortoqarnerani atortut avatangiisit atortorissaarutillu eqqarsaatigalugit nakkutigineqarnerannut atorneqartussaammata aammalu ingerlatseqatigiiffiit misissueqqissaartartut sulisussaasa ilinniartinneqartarnissaannik siunertaqar­mata.

 

Aatsitassat pillugit ingerlatsinerup juli-p aallaqqaataani  1998-imi  nuunneqarnissaanut atatillu- gu sulisut inissaannik allanullu atugassanik qinnuteqaat 3,0 mio kr-nik aningaasartaqartoq Siumumiit paaserusupparput illumik imaluunniit inissianik qassinik tamatumani pisinissaq siunniunneqarsimanersoq.

 

Utoqqaat amerlanerulernerat tunngavigalugu boligsikringimik pensioninillu atuisut amerlinerat inatsisitigut pisussaaffiuvoq saneqqunneqarsinnaanngitsoq matumani aningaasaliiffigeqqillugu aaqqiiffigineqartariaqartoq.

 

Siumumiit nuannaarutigaarput maannakkut akit qaffakkiartornerannut iluarsiissutinut naleqquttu­nik pensionit tapiiffigineqarnissaat Naalakkersuisut sulissutigimmassuk, taakkuami 1991-miilli akitigut qaffakkiartornermut malinnaatinneqarsimanngimmata.

 

Taamatut oqareeraluarluta iluarsiissutit ukioq manna septemberip aallattaani  atuutilersinneqar­nissaat aalajangiutsinnagu Naalakkersuisunut  apeqqutigissavarput qaffaanerup malitsigisas-saanik eqquinerlunnerusinnaasut sukumiisumik misissoreersimaneraat, tassalu pensionisisar-   tut oqilisaanneqarnerannut inatsisitigut atuutereersut suliassami matumani ilanngullugit aaq-qittariaqartut, soorlu: Isertitaqarsinnaanikkut akileraarusersuinermi aammalu boligsikringimut killiliussanut sunniutissaat uani ilanngullugu kommuunit pisussaaffigalugit akiliutissaminnut sillimanersut, allallu qaffaanerup malitsigisassai misissortussaavagut.

 

Naalakkersuisunut inassutigissavarput ajornartorsiutaasinnaasut siuliani taasagut aaqqinneqarsi­manngippata tamakkua piaartumik iliuuseqarfigeqqullugit, kiisalu pensionimut tunngasut siunissami akit qaffakkiartornerannut malinnaatittuarnissaat sulissutigeqqullugu.

 

Siusinaartumik pensionisiallit Danmarkimiittut najugaqarfinniinngitsut immikkut 7,3 mio. kr.-inik aaqqiissutinik aningaasaliiffigineqarnissaat paasivarput, taamaattorli Siumumiit Naalakker­suisut kajumissaassavavut Danmarkimi Naalakkersuisunut oqaloqatiginninnerit ingerlateqqeq­qullugu naalagaaffeqatigiinnerup iluani isumaginninnikkut akisussaaffiit pisussaaffiillu naaper­tuunnerusunngortinneqarnissaat siunertaralugu.

Siumumit ilanngullugu oqatiginngitsoorusunngilarput Amutsiviit allanngortiterneqarnerannut atatillugu Paamiuni amutsiviup kommumimut tunniunneqarnera iluarisimaaratsigu, neriuppu- gut taamatut nutaamik iliuuseqarneq iluatsilluassasoq aammalu tamatuma ingerlatsiviit allat Namminersornerullutik Oqartussanit piginneqataaffigineqartut ilaasa inuiatigiinni  iluaqutaaneru­sumik ingerlanneqarnissaannut aqqutissiuussineq takutikkumaaraa.

 

Uanilu Amutsiviit allanngortiterneqarneranni siunnersuisunit sullinneqarnissamut aningaasa-liissutinut ilassutissat qinnuteqaatit ingerlatsinermi sillimatinit akilerneqarnissaat periarfissa-qarnersoq Naalakkersuisunut misissoqqussavarput.  

 

Sanaartugassat ingerlareersut aningaasaliiffigeqqitassat misissorlugit Siumumit nuannaaruti-gaarput malugisinnaagatsigu siorna annertuumik oqallisigisagut meeqqat atuarfiinik iluarsaas-sinerit aammalu Aasianni Gammeqarfiup suliarinera pissusissaatut ingerlanneqartut takusinna­gatsigit, uanili maluginiarparput Narsami INUILI-p allilerlugu allanngortiterneqarneranut aningaasaliissutit 400.000 kronit inuutissarsiutitigut ilinniartitaanerni aserfallatsaaliinerni atugassanit tiguneqarsimasut. Tamannalu allatigut aaqqinneqarsinnaanersoq apeqqutiginiarpar­put,  ilinniarfiimmi ilaasa illutaat aamma iluarsaassinissamik pisariaqartitsisussaammata.

 

Siumup Kalaallit Nunaanni ilinniagaqartut 1995-ip kingorna 110-t missaannik  amerlanerulersi­manerat nuannaarutigalugu tamatumunnga 15 mio. kroninik tapiissutit qaffanneqarnissaat pissusissamisoortutut isigivaa.

 

Ingerlatsinermi sillimmatinit aningaasalerneqartumik Nanortalimmi napparsimavitoqqap iluarsaallugu inuusuttunut piukkunnarsarfittut atorneqarnissaanut aningaasaliiffiginera Siumumit nuannaarutigaarput neriulluta suliassaq tamanna siunertaasumut atorneqalerpat najukkami suliffissaqartitsiniarnikkut pitsaasumik tamanna kinguneqarumaartoq.

 

Savaateqarfinni aqquserniornerit pilersaarusiorneranni maannakkut Narsarsuup kuuata ikaartarfi­lernissaanik pilersaarut pillugu tamatumani kommunit suleqatigalugit aningaasaliissutissat aaqqiivigineqarnissaat inassutigissavarput, taamatullu aaqqinneqarnissaa aamma Siumumit tapersersussallutigu.

 

Peqqinnissamut qullersaqarfimmi suliniutinut allannguutissatut pilersaarutit Siumumit pingaartu­tut isigaavut, periarfissarlu manna iluatsillugu apeqqutigissavarput illoqarfiit ilaanni peqqissaa­viit iluarsaallugit suliassaareersut pilersaarusiorneri qanoq killiffeqarnersut.  Taamatut apeqqute­qarneq tunngaveqarpoq ukioq siulleq Aningaasaqarnermut ataatsimiititaliap angalanermini illoqarfinni pulaagasa ilaasa napparsimavii assut ullutsinnut naleqqukkunnaarsimammata sulisuusunut assut sunniuteqartarunartunik, assersuutigalugu Qeqertarsuup peqqissaavia iluar­saanneqartussanut ukiuni arlalinngortuni tullinnguunnissamik isumalluarfigineqarpoq, ullorlu manna tikillugu suli naammassineqarani. Siumumiit pingaartipparput peqqissaaviit suliffittut allatulli sulisunut kajungernartuunissaat.

 

Suluusalinnut mittarfiit sanaartorneqarnerani Sisimiuni aqquserniornermut tunngasunik ikaartar­filiornermi akiligassat kommunimit 1997-imiilli akilerneqartussaasimasut suli akilerneqanngitsut piaartumik akilersinniarneqarnissaat Naalakkersuisunut inassutigaarput.  

 

Inatsisartunut ilaasortat siunnersuutaat Aningaasanut Ilassutissat aappassaaneerneqarnerannut utaqqisikkaanni pitsaanerugaluartoq Siumumit uani taanngitsoorusunngilarput Inuit Ataqatigiin­ninngaanniit Johan Lund Olsen-p saattuarniarluni aalisarnermi tunisinermut tapiisoqartalernis­saanik siunnersuutaa, taanna tunngavimmigut paasinarluaraluartoq, Siumumit inassutigissavarput aningaasanut inatsisissap aappassaaneerneqarnissaanut (ilaasortat allat) oqaluuserisassanngorti­taanut ilanngullugu tamatumap tassalu Johan Lund Olsen-ip siunnersuutaata  oqaluuserineqarnis­saa.  Uanilu aammalu Siumumiit isumaqatigiinniarnerit illuatungeriinniit suliarineqarnissaat pingaartillugu ataqqivarput, maannakkullu tassani killiffiusup illuatungeriinniit  nangeqqinneqar­nissaa kaammattuutigalutigu.

 

Naggataatigut, aningaasanut inatsisissat saqqummiunneqaraangata Ingerlatsinikkut Sanaartugas­satigut Taarsigassarsianullu pilersaarutit arlalitsigut allannguuteqartinneqartarput nunap aningaa­satigut pitsaasumik sillimmateqarluni ingerlanissaa qulakkeerniarlugu, matumani aamma tamanna siunertaammat, siuliini oqaaserisagut innersuussutigalugit aappassaaneerlugu saqqum­miutinnginnerani Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami oqallisigineqarnissaa Siumumit aku-ersaarparput, suleqataaffigissallugulu.

 

Uanilu Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup saqqummiinermini oqaaseq marloriarlugu atugaa neriuppunga taggerluinerusoq, tassami kisitsisinik allannguisinnaammat, akuersissuteqanngin­nermik oqarnerit taanna paaserusuppara eqqortuunersoq imaluunniit (akuerisassatut) pineqarner­soq.

 

Anders Nielsson, Atassutip oqaaseqartua:

Pingaarnertigut Atassutip 1998-imut ilassutitut aningaasaliissutissanut siunnersuut Naalak-kersuisunit matumani saqqummiunneqartoq akuersaarsinnaavaa.

 

Atassutip paasinninnera malillugu siunnersuut oqimaaqatigiippoq.

 

*             1997-imut naatsorsuutit inernerat,

*             1997-imi suliassanut akuersissutaaqqittut

*             1998-imut akuersissutinik allannguinermut nalinginnaasumik missingersuutinut ilan-ngussat

- 1998-imut Aningaasanut inatsisip naleqqussarnerani aningaasartuutissartaqanngitsumik inerneqarpoq.

 

Siunnersuut qularnartoqartissagutsigu taava mikisualuit pilissavavut, kisiannili aamma mikisua­luit pingaaruteqarlutillu pissusissamissoortarput. Aammattaaq Nunatta karsiata aqulluarneqarnera nuannaarugilaarlugulu tulluusimaarutigissavarput, aammalu tunngaviusut, assersuutigalugu suut aningaasanut inatsimmiittussaanersut suullu ilassutitut akuersissutini akuerisariaqarnersut itisilernissaat piffissaqarfigalugu.

 

Siunnersuummi saqqummiunneqartumi sulisunik allanut nuutsitsisarnissanik atorfiillu akissaati­tigut inissinnerinik allannguinissat arlaqartut kissaatigineqarput.

 

Oqaatsit kusanarsaakkat tunngaveqanngitsunillu oqalunneq Atassutip paasinninnera malillugu tassaapput toqqortortumik akissarsianik qaffaanerit - suliani assigiissuni - inunnit taakkuusunit suliarineqartuni. Taakkulu 2%-ialuinnaanngillat inuussutissarsiutini allani atuutsinniaraluakkat­sinnut naleqqiullugit.

 

Atassummit ilassutitut akuersissutini kissatit taama ittut naaggaarnissaat piareersimaffigaarput. Siullermik qinnuteqaatit taama ittut aningaasanut inatsimmiittussaasarmata. Aappassaanillu atorfiit akissarsiatigut inissiffiini tamakkunani akissarsianut pitsanngoriaatit procentinut erseq­qissumik allaaserineqartariaqarmata.

 

Qitiusumik allaffissuaqarnermi akissarsiani tunuarsimaartitsineqarnera taamatulli inuiaqatigiit sinnerini atuutsittariaqarpoq.

 

Ukiarmi Namminersornerullutik Oqartussani imminermi EDB-leriveqarfiup ingerlanneranut pilersaarusiortitseriaraluarpugut iluatsitsinngitsumilli. Iluatsingajassimagaluartoq oqaatigineqar­poq. Taamaaporlu ukiuni marlunngulersuni, ajoraluartumilli ukiarmi ataatsimiinneq sioqqullugu naammassineqarsinnaasimanani.

 

Aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamit, pilersaarusiamik takussutissaqalernissap tungaanut

kuersissutaasussat unitsikkallarneqarnissaat anguneqariarmat, inaarsaaneq ajornarseriataarpoq. Maanna 1998-ip qiterpaarnera oqaluuserineqalerpoq EDB-leriffiup aningaasat sumut atornis­saannik paasitinneqarnissatsinnut - tassani aningaasat pineqartut 6,8 mill. kr.-nik 1998-imi amerlassuseqarput, akissarsianut atugassaanngitsut.

 

Massakkut ilassutitut aningaasaliissutissatut 1,5 mio.  kr.-it qinnutigineqarput Namminersor­nerullutik Oqartussani attassusersuutit pitsanngorsarneqarnissaannut.

 

Suliassaq taanna 1998-imut aningaasanut inatsimmi aningaasaliissutissanut ilanngunniarneqarsi­manngila?

 

- Atassummit kissaataavoq aningaasat sanaartornermut immikkoortitanut ilanngunneqassasut, taamaalilluni Aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamit  aningaasat atugassiissutaasinnaasus-sanngorlugit, siunissami suleriaaseqarnermut pilersaarusiap saqqummiunneqarlunilu Naalakker­suisunit akuerineqarnerani. Soorngunami siunissami suleriaaseqarnermut pilersaarusiaq missin­gersuummik ilaqassaaq, 1998-imut 6,8 mio. kr.-nik aningaasanut inatsimmi akuersissutinut tunngavissanik.

 

Aamma massakkut - Grønlandsbank-ip illorsuata pisiarineranit ukioq ataaseq qaangiutinngitsoq - 2,4 mio. kr.-nik qinnuteqaateqartoqarnera tupigutsaataavoq. Taanna siorna akuersissutinut naleqqiullugu 10%-imik aningaasartuuteqarnerusussaassaaq.

 

Taamatut aningaasartuuteqarnerussuteqarnissami kina akisussaanersoq Atassummit paaserusun-neqarpoq. Assersuutigalugu illorsuup pisiarineranili qilaat iikkallu asbesteqarnerisa ilisimaneqar­nerat kia akisussaaffigaa?

Peqqinnissakkut Nakkutilliisoqarfiup Peqqinnissamut Ilisimatusarnermullu Pisortaqarfimmit Naalakkersuisut Allattoqarfiannut nuunneqarnissaanik tusagaq nuannersuuvoq. Tamatumatigut peqqinnissamik nakkutilliisoqarfiup peqqinnissaqarfiullu, peqqinnissamik nakkutilliisup arajutsinaveersugassaata,  akornanni aningaasaqarnikkut aqutsinikkullu imminnut qanippallaar­nerat atorunnaassaaq.

 

Atorfinitsitsinermi tunngaviit pitsanngornissaannik anguniagaasut kiisami nakorsanik nakkutillii­sunik atorfinitsitsinissamik kinguneqarumaartut neriussaagut.

 

Aatsitassanut allaffimmut 3,9 mio. kr.-nik qinnutigineqartut tapersersorpavut. Ajunngilaq.

Kisianni Atassutip isumaa malillugu ingerlatseqatigiiffik, Namminersornerullutik Oqartussat sinnerlugit suliassanik ingerlatsisussaq missingersuutinut ilanngussani taaneqassappat naleqqus-sorinanngilaq. Suliffeqarfiup suup suliassanik ingerlatsisussatut toqqarneqarnera Naalakkersuisut kisimik akisussaaffigaat. Imaattussaanngilaq toqqaaneq tassassasoq ilassutitut aningaasaliissutis­sani  missingersuutinut ilanngussat aqqutigalugit Inatsisartunit aalajangiiffigineqarlunilu akuerineqartussaq.

 

Aningaasanut inatsimmi 25 mio. kronit nunaqarfinni inissilialiortiternissanut qinnutigineqartut akuersissutigineqarput.

 

Aningaasat akuersissutigineqartut naatsorsuutigisatut atorneqarsinnaannginnerisa takuneqar-sinnaalereernerat ajuusaarnarpoq. Taamaammat aningaasat 6 mio. kronit inissialiornermi  suliassanut allanut nuunneqarnissaat tapersersorsinnaavarput.

 

Utoqqalinersiuteqartut pisartagaanni aningaasat tunngaviusut  7,2%-imik qaffanneqarnissaannik qinnutigineqartoq Atassutip tapersersorpaa. Matumani aningaasat tunngaviusut 1991-imili allanngortinneqarsimanngitsut akitsuutinut iluarsinneqarnissaat pineqarpoq.

 

Siunnersuut apererusulersitsiffiuvoq aningaasat tunngaviusut ilumut aatsaat  inatsisitigut allanngortinneqarsinnaanerat naleqquttuunersoq. Inatsisip allanngortinnissaa illugiinnut tamanut pitsaanerpaassaaq, taamaattorli nalunngilarput nalunaarutikkut aningaasanut tunngaviusut ukiut tamaasa akinut iluarsineqartalerlutik. Tamatumalu kingornatigut ukiumoortumik aningaasanut inatsit pissutsinut iluarsineqartarlutik.

 

Pensionistit utoqqalinersiuteqartullu allat assigiinngitsut suli assigiinngitsumik pineqartuarnerat

Atassumit nalinginnaasumik ajuusaarutigaarput. Nunaqqativut utoqqalisut kommunimi sumiik­kaluarunik qanorlu ittunik pensionisiaqaraluarlutik apeqqutaatinnagu assigiimmik pineqartarnis­saat aamma pisariaqartitsinerat eqqortoq tunngavigalugu naliliinikkut immikkut ikiorsiivigine­qarsinnaallutik.

 

Massakkullu matumani ajuusaarutigalugu oqaatigissavarput ineqarnermut tapiissuteqartarnermi aaqqissuussineq pisariillisarneqarnanilu suli pitsanngorsarneqarsimanngimmat.

 

Ilinniartuunersiaqartitsinermi aningaasartuutit inatsisinik tunngaveqarput. Ilassutitut aningaasa­liissutissatut 15 mio. kr.-nik qinnutigineqartut inuusuttut sivisuumik ilinniagaqarniartut amerliar­tuinnarnerinut aammalu unitsitsiinnartartut ikiliartornerinut malunnaataapput. Taama ingerlane­qarnera nuannersuuvoq.

 

Aappaatigulli immaqa KIIP-imiittoqarpoq lommeregnerimminni battereeruttuulersunik. 1998-imut Aningaasanut inatsimmi 80 mio. kr.-nik akuersissuteqarnermit ukiup affaa qaangiutiinnar­toq 15 mio. kr.-nik suli akuersissuteqartoqarnissaanik pisariaqartitsineq 1998-imut Aningaasanut Inatsit sioqqullugu kukkusumik naliliinermut takussutissaavoq, atuisunut naleqqutinngitsoq imaluunnit naleqquttoq.

 

Katuamut 650.000 kr.-t immikkut ittumik qinnutigineqarput. Ingerlatsinermi ukiumut amigarto­orutit 9 millionit missaanniipput Nuup kommunianit Namminersornerullutillu Oqartussanit angeqqatigiimmik akilerneqartussat.

 

Katuaq taaneqarmat imaanngilaq pisortat nersualaarniaannarlugit taamaaliortugut, kisiannili aamma  ullumi tunissutip aqagu aningaasartuutinngorsinnaanera eqqaasitsissutigiumallugu taamaaliorpugut. Sanaap pingasuinnit aningaasaliiffigineqarnissaanut 22 million koruunit Nordisk Rådimit pissarsiaraavut. Massakkullu ukiunilu aggersuni Nunatta karsianit taamatullu Nuup Kommunianit ukiumut 4,5 mio koruunit aningasartuutigisartussaavavut.

 

Qanittukkut Pinngortitaleriffik tunissutisiaraarput, aammalu tusatsiakkat malillugit ilisimatoo­qatigeeqarfissaq tunissutiginiarneqarluni. Taamatut tunissutisiuarneq akissaqartinnerparput?

 

KNR - Kalaallit Nunaata raadiua - saqqummeqqippoq. Matumani 1 mio koruuninik qinnuteqar­luni KNR-ip Nunatta karsianut 1998-imi akiligassaanut nunatta karsiata nunatta karsianut akiligassanngortut akilissammagit.

 

Qinnuteqaat taanna Atassummit akuersaarsinnaanngilarput. KNR 1998-imut 47,9 mio. kr.-nik akuersissuteqarfigineqarpoq. Taakkuupput raadiukkut TV-kkullu aallakaatitassanut Inatsisartut kissaatigisaat - tassani akissarsianut, taarsigassarsianut taarsigassarsiatoqqanullu akilersuutit ilaareerlutik.

 

KNR-p siulersuisusisa pisortaqatigiivisalu suliassaat pisariusorsuugunanngilaq ajornanngeqalu­nilu: Aningaasartuutit erseqqissarluagaasunik anginerpaaffeqartitaapput KNR-ip malittassaanik.

 

Aningaasaalatsineqarsimassappat taava aningaasartuutit annikinnerulersittariaqarput; Assersuuti­galugu sulisunut, nalunanngitsumik 100-t sinneqartunut akissarsianut aningaasartuutit  misissor­nerisigut.

 

KNR-mi atorfillit Aittuaqqanik@ taaneqartartut amerlaqaat, tusakkat malillugit taakkunannga 20-nit amerlanerusut Asuliassanik ingerlatsisutut@ immikkut tapisiaqartitaasut. Avataanit isigalugu KNR-mi suli naalakkat amerlavallaarsorinarput inuinnarnut naleqqiullugit.

 

Inatsisartuni ilaasortanit arlaqartunit sinerissamut qanittuni aalisarnermi  atugassarititaasunut pitsanngoriaatissatut siunnersuutit takkupput.

 

Siunnersuutinut tamakkununnga isumaqataanini Atassutip oqaatigiumavaa. Aalisarnermut Naalakkersuisup KNAPK suleqateqatigalugu aalisartuni aningaasatigut atugassarititaasunik pitsanngorsaatissanut isumannaarissutissanullu siunnersuusiornissaa isumaqatigiissuteqarniarnis­saalu naatsorsuutigaarput. Tamatumani akit minnerpaaffissaat pineqassappat imaluunniit allatut tapersiiniarneqassappat assigiimmik aningaasat pisariaqartinneqartut nassaariniarnissaanni Atassut peqataajumavoq.   

 

Mittarfiliortiternermi ingerlatseriaatsip annertusarneqarneranut atatillugu Atassutip piffissaq iluartsillugu sulianik ingerlatsineq  iluarisimaarpaa.

 

Ingerlanneqartalereersut tamarmik missingersuusianit akikinnerusarsimanerat takuneqarsinnaa-lereerpoq, aammalu nunaqqativut sulisorineqarluaqalutik. Iluamik ingerlalluanngitsuinnaat isigini-aqqajaasaannarpavut. Iluatsittumilli ingerlasut maluginiartarnissaat puigortariaqanngilar­put. Matumanilu eqqaamaneqarput aammalu nutaanik mittarfiliornissanut atatillugu taaneqarlu­tik.

 

Sanaartornermut pilersaarusianik iluarsaaqqinnissaq Atassummit soqutigaarput, aammalu anguniakkanik tulleriinnilersuinerup salliutinnissaa tapersersorlugu, taamaaliornikkut ukiuni ingerlasuni sanaassarpassuanngortartut aningaasaliiffigineqartut naammassiniarnerini nalaatsor­nerinnaatitsisarneq qimallugu.

 

Matumanili suut tamarmik naalakkersuinikkut aalajangersaaffigineqarsinnaaneq ajormata  eqqaamasariaqarpoq. Massakkorpiaq pisumik Danmarkimi suliumajunnaarnersuaqarnera aasamut sanaartugassanut sunniuteriaannaavoq. Sanaartortoqalersinnaanngilaq atortussat Ålborgimi umiarsualivimmiitsillugit.

 

Inaarsarneqarsinnaaneri puigorlugit aningaasaliissuteqartassagutta, pissutsit makku angoriaan­naavavut, tassa sulisut suliassaarutsillugit, sanaartornissaq pisariaqartikkaluarlugu, atortussaate­qarluarluta Nunattalu Karsiani aningaasaateqarluarluta, kisianni massakkorpiaq sananeqartussa­mut aningaasaliissutinik amigaateqarluta.

 

Tamakkuupput maanna 1998-imut Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisaannut siullermut siunnersuutip siullermeerlugu oqaluuserineqarnerani Atassutip oqaaseriumasai.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

1997-imi inatsisartut ukiakkut ataatsimiilernerata aallartinnerani ilaatigut Naalakkersuisut siulittaasui nikipput.

 

Taamanikkut 19. september 1997 tikillugu Naalakkersuisooqatigiit eqqaamaneqaatissaasa ilagaat 1998-imut aningaasanut inatsisissatut siunnersuutertik, 145 mio koruunit sinnerlugit amigarto­oruteqarfiusussaq saqqummiunneqartoq. 19. september 1997 Naalakkersuisooqatigiit allanngun­gaanngitsut taamaallaat Naalakkersuisut nutaamik siulittaasortaaginnarput. Taamaakkaluartoq imaasiallaannaq Naalakkersuisut nipi nutaaq suaarutigaat: Alandskarsi taamak annertutigisunik amigartooruteqartussanngorlugu 1998-imut aningaasanut inatsisissatut siunnersuut akuerineqar­sinnaanngitsoq.@

 

Tamatuma kinguneranik 1998-imut aningaasanut inatsisissaq 6. november 1997 inatsisartuni suli 82 mio koruuninik amigartoorfiusoq akuerineqarpoq, imaappoq siunnersuutaaqaartumit amigar­toorutigissangasat 63 mio koruunit nalinginik ikilisillugit.

 

Taamanikkut Naalakkersuisut nunatta karsiata pisinnaasaanut naleqqussaanerarlugit mikinngitsu­mik nersorniarneqarput, nunap inuiaqatigiillu sernersuisuisut.

 

Ullumikkut qaammatit tallimat qaangiutiinnartut Naalakkersuisut, suli taakkuusut, ilassutitut aningaasaliissutissanik 53 mio koruunit nalinginik siunnersuuteqarput. Taama 1998-imi lands­karsip amigartoorutissaasa 53 mio koruunit nalinginik ilaqqinnissaat Naalakkersuisunit matussu­serniarneqarpoq landskarsip 1997-imi ilimagisamit ajunnginnerusumik angusaqarfiusimanerata­gooq aningaasartaanit, soorlu Aningaasaqarnermut naalakkersuisoq saqqummiinermini oqartoq.

Landskarsip naatsorsuutai sumiittut? Landskarsip naatsorsuutai kia akuerisai?

Landskarsip 1997-imi naatsorsuutai inatsisartut Kukkunersiuinermut ataatsimiititaliaannut suli apuunneqanngillat!

 

Landskarsip 1997-imi naatsorsuutai suliluunniit Inatsisartut Allattoqarfiannut siulittaasoqarfin­nulluunniit apuunneqanngillat!

 

Ullumikkut aprilip 27-at. Naalakkersuisut oqaluuseritikkusutaannut piffissaliunneqartoq malin­neqartariaqarmat, landskarsip naatsorsuutai, Inatsisartut Siulittaasoqarfiannut ullumikkut apuunneqarsinnaassagunik, Inatsisartuni siusinnerpaamik oqaluuserineqarsinnaapput aatsaat majip 18-ianni.

 

Inatsisartut ataatsimiinnerat majip 20-anni naammassisussaavoq. Ullormilu ataatsimiiffiusumi kingullermi ileqqoq malillugu taamanikkussaq 1998-imut Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissu­tinut inatsisissaat, maannakkut siullermeerlugu oqaluuserisarput, pingajussaaneerneqartussaavoq. Imaappoq Naalakkersuisut 1997-imi naatsorsuutinut inatsisartut qanoq isummerumaarnerat apeqqutaatinngilluinnarlugu aningaasanik suli akuersissutigineqanngitsunik atuisinnaasorilersi­masut.

 

Landskarsip 1997-imi naatsorsuutai inatsisartut Kukkunersiuinermut ataatsimiititaliaannut oqareernittut Siulittaasoqarfimmulluunniit, suli takoqqusaanngitsut qanoq Naalakkersuisut tallimanngormat 24. april tusagassiorfinnut saqqummiussinnaavaat?

 

Innuttaasut, Inatsisartuni qinikkatik aqqutigalugit, oqartussaaqataanerat Naalakkersuisooqatigiit, Atassutip Siumullu, atorunnaarsissinnaasorissanngilaat.

 

Naatsorsuutimmi naammassineqareersimasutut isikkoqarmata Naalakkersuisut Inatsisartunut tunniussiumaataarnerat allatut isumaqartinneqarsinnaanngilaq taamaallaat piaaraluni kinguarsaa­nertut, taamaasilluni landskarsip naatsorsuutai ullormi Inatsisartut ataatsimiinnerisa kinguller­saanni aatsaat eqqartorneqarsinnaaniassammata.

Taamaattoqarsimassappat taamaaliornerminnut Naalakkersuisut suut toqqammavigineraat paasersunnarpoq.

 

Sooq Inatsisartut Kukkunersiuinermut ataatsimiititaliaat tusagassiorfinniit kingulliutillugu naalakkersuisunit kalerrinneqartariaqarsorineqarpa?

 

Sooq landskarsip naatsorsuutai oqaluuserisassamit uuminnga siulliullugit oqaluuserineqarsinnaa­sunngorlugit Naalakkersuisunit isumannaarniarneqarsimanngillat?

 

Naak aprilip 21-anni, ataatsimiinneq manna aallartimmat, Naalakkersuisut Inatsisartut Siulittaa­soqarfiannik suleqatigiilluarnissamut peqataarusunnermut oqaatigisaasa tangii?

 

Ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissaq manna 1997-imi landskarsip naatsorsuutaatigut angusarisanit aatsaat aningaasalersorneqarsinnaavoq naatsorsuutit pineqartut inatsisartunit akuerineqareernerisigut.

 

Siullermeerinninneq manna aappassaaneerinninnissarlu, suliluunniit ullulerlugu Inatsisartuni ilisimaneqanngitsoq, 1997-imi landskarsip naatsorsuutaasa aningaasartarisinnaasaannit tunnga­veqartinneqarsinnaanngilaq.

 

Taamaattumik Naalakkersuisut 53 mio koruunit nalinginik atuinerusariaqarnermik siunnersuuter­tik aalajangiusimassagunikku aappassaaneerinninnissamut taakku nalinginik allatigut nassaarni­artariaqarput. Taamaaliorsinnaanermik neriorsuisinnaanngikkunik siunnersuutertik manna tunuartittariaqaraat Inuit Ataqatigiinniit inassutigiinnassavarput.

 

Taamatut inassutigisatta naammaginartumik naammassineqarnissaa naatsorsuutigalugu inatsisis­satut siunnersuut oqaaseqarfigissavarput.

 

Namminersornerulluni Oqartussat allaffeqarfissuanni ersinngiusartumik ingerlatsinermi aningaa­sartuutit nangittumik annertusarneqarnerat sakkortuumik uparuartariaqarparput. Tamatumani allaffinni atortulersorneq aamma sulisorisanut aningaasartuutit eqqarsaatigaagut.

 

Tassungalu atatillugu 1997-imi ukiakkut ataatsimiinnermi Namminersornerulluni Oqartussani sulisut katitigaanerata oqaluuserineqarnerani oqaaserisagut innersuussutigeqqaassavagut. Taamanikkummi Naalakkersuisut oqaluuserititsinertik inatsisartunilu partinit oqaaserineqartut sumut atorniarsimaneraat ullumikkut paasiuminaappoq. Taamanikkut ukiakkut ataatsimiinnermi Namminersornerulluni Oqartussani allaffissornerinnaap ukiumut 300 mio koruunit sinnerlugit aningaasartuutaaneranut ingasattajaarnerulluinnartutut Inuit Ataqatigiit uparuaanerput Naalak­kersuisunit illua=tungilerneqanngimmat akuersaarneqartutut isumaqarfigisarput puigoreersimal­lugulusooq, ersinngitsumik annertusaanerit ingerlatiinnarneqartut paasinarpoq.

Taamanikkut Sulisoqarnermut naalakkersuisup Naalakkersuisullu siulittaasuata ingiarniutiinnar­lutik inatsisartut 1998-imi upernaakkut ataatsimiinnissaannut pisortaqarfinni sulisut sulerinerinik qanorlu ilinniagaqarsimanerinik nalunaarusiornissamik neriorsuutaat ilumut ataatsimiinnermi matumani saqqummiunneqassasoq ilimagisinnaavarput?

 

Nunarput aningaasaqarnikkut pilimasorsuunngimmat innuttaasunut oqaluttarfimmit maannga oqaaqqissaarutaasartut upperineqassappata Naalakkersuisut namminneq ingerlatsinertik nakkuti­ginerusariaqarpaat imaluunniit (matumik matserfimmi killinga saneqqaartariaqarpaat.)

 

Sulisorisat, minnerunngitsumik qaffasinnerusuni inissisimasut, suliaat allannguuteqangaanngitsut atorfimminni taaguutsimikkut tamatumalu kinguneranik aningaasarsiamikkut nangittumik qaffaavigiortortuarnerat nunatta aningaasaqarneranut naapertuunnerunani nunani allani imminnut aningaasatigut napatillutik naalakkersuisoqarfissualinni pissutsinut  naleqqunneruvoq. Taama­tummi Naalakkersuisoqarfinni pissuseqarnerup ilaatigut kinguneraa Namminersornerulluni Oqartussani inuiaqatigiinnilu sulisorisat akornanni assigiinngissutsip anginerusunngortikkiartu­aarneqarnera. Naak inuiaqatigiinni sulisut kommunip allaffiiniikkunik, atuarfinniikkunik, napparsimavinniikkunik, umiarsualivinni sulisuugunik, ilinniarfinni sulisuugunik allarpassuar­niikkunillumi, inuiaqatigiit naligiinnerusumik ingerlanneqarnissaannut tunngaviulluinnaraluartut katataagaluttuinnartinneqarput.

 

Namminersornerulluni Oqartussani qaffasinnerusunik atorfillit aningaasarsiaqarnermi klassimi aalajangersimasumi inissisimaffeqarnerannut taarsiullugu taaguutip uklasseficeret annertuneru­jartuinnartumik atorneqarnera Aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamit misissorneqartariaqarpoq.

 

Sanaartugassanut inatsisissakkut matumuuna siunnersuutigineqartut ilanngukkaanni aammalu Aningaasaqarnermut naalakkersuisup saqqummiinermini oqaasii tusaaginnaraanni nakkutigine­qanngitsumik ingerlatsisoqarlersimasoq oqaannaraanni eqqorneruvoq.

 

Allanngortitsinngikkutta ukioq mannamut sanaartornissanut aningaasaliissutit 980 mio koruunit angussavaat. Taama saqqummiussaqarneq akuerineqartariaqanngilaq. Aningaasaqarnermut naalakkersuisup oqarneratut ukiut kingulliit sisamat misilittagarilersimasatta takutippaat ullumik­kut nunatsinni nunaqareersut sanaartornermi suliaqartut isumalluutigalugit ukiumut sanaartorsin­naagigut 650 mio koruunit missiliorlugit nalingi. Tassannga annertunerusumik sanaartorniar­nerup kingunerisinnaasai marluupput:

 

Siullermik sanaartukkat m2-mut akiisa qaffarujussuarnerat. Tamatuma kingunerissavaa aningaa­saliussanit pissarsiarisinnaasavut pilersaarutaagaluanit pisariaqartitsinermillu annikinnerujussu­anngorneri, inissialiat, atuarfiliat, utoqqarnut illuliat allallu ikinnerit. Kingunerisinnaasaasa aapparisinnaasaat tassaasussaavoq sanaartornermi sulisussanik amerlasuunik avataaniit tikisit­siortortariaqarneq. Taakkuli 1960-ikkunnisut utaqqiisaannarmik sivikitsumik maaniittartussaaga­mik akileraarutitigut nunatsinnut iluaqutaasussaanngillat.

 

Taamaattumik Naalakkersuisut sanaartugassanut pilersaarutinik nutaamik tulleriiaarisariaqarput. Tamannalu inatsisissatut siunnersuutip matuma aappassaaneerneqarnissaanut naammassineqare­erluni Inatsisartunut saqqummiunneqartariaqarpoq. Tamannami inatsisissatut siunnersuutip ullumikkut saqqummiunneqarneranut ilaatinneqareersimasariaqaraluarpoq. Inuiaqatigiinni sanaartugassat pingaarnersiorlugit tulleriiaarnissaat Inatsisartut sunniuteqarfigisariaqarpaat. Naalakkersuisummi oqarnermissut tulleriiaareqqinnissamik eqqarsaateqarnerarnerat akueriinnas­sagutsigu, pingaarnersiuinikkut tulleriiaarisoqannginnerani pisortaqarfiit siulliullutik suliariu­mannittussarsiuussinissamut piareertut, tamatumalu nassatarisaanik isumaqatigiissusioreersut aningaasaliiffigineqaannartarnerat, Inatsisartut susinnaanatik isiginnaaginnagaattut, pissusiuler­sussaavoq, pingaarnersiuilluni tulleriiaarinermik tunngaveqarani nalaatsornerinnaq, imaluunniit ussatitoqqatut Atigoqqaaraa pisaraa@ najoqqutaralugu.

 

Naalakkersuisut sanaartugassanik nutaamik tulleriiaareqqittariaqarnerannik kaammattuutigisar­put iluatsillugu, sanaartugassanik tulleriiaarinissanut pilersaarutit, ukiut missingersuusiorfiusut ilanngullugit naatsorsuutigineqarsinnaasut anguniarneqarnissaat siunnerfiussasoq Inuit Ataqati­giit kaammattuutigerusuppaat.

 

Ullumikkumut ingerlaaseqarnertut sanaassaagaluanik kinguartitatigut ukiumiit ukiumut 100-200 mio koruunillu akornanni amerlassusilinnik kaamisagaqarneq qimanneqartariaqartoq isumaqar­pugut. Taamatummi periaaseqarneq inuiaqatigiinnut kommunalbestyrelsinullu isumallualussin­nartitsinerinnaanngilaq aammali oqimaaqatigiinnerusumik assigiinnerusumillu akeqartitsilluni sanaartornissamut akornguterujussuuvoq, Inatsisartut Naalakkersuisullu aalajangigaasa naatsor­suutigineqarsinnaanerannut iluaqutaanngilluinnartoq.

 

Aningaasaqarnermummi ataatsimiititaliami suleqataanitsigut ukiup affanngulersumi kingullermi toqqissisimananngitsutut Inuit Ataqatigiinnit maluginiarsimavarput, pisortaqarfiit ataasiakkaat sanaartugassanut aningaasaliissutinik atuiumallutik qinnuteqartarnerinut Aningaasaqarnermut Pisortaqarfiup atorfilitsigut itigartitseqqusisaraluarnerata tunuarsimaarallaqqusisaraluarnera­taluunniit Naalakkersuisunit malinniarneqarunnaariartornera. Tamatuma kingunereriaannaavaa aningaasat landskarsip sillimmataasa naammaginartumik nakkutigineerunnerat, inuiaqatigiinni tamanut tujorminartumik eqquinerlussinnaasoq.

 

Sanaartugassatut aningaasaliiffigineqartartut eqqartornerannut naggasiullugu sanaartugassatut aallartinneqareersunut aningaasartuutissatut akuerineqareersut qaffaatissaannik Naalakkersuisut noqqaassutigisagaasa amerliartuinnarnerat ileqquliutiinnarneqartariaqarsorinnginnatsigu uparu­arusupparput, Naalakkersuisullu inussiarnersumik kaammattuuteqarfigerusuppavut, suliariuman­nittussarsiuussineq sioqqullugu piareersaataasartut nakkutigineqarnerunissaat isumageqqullugu.

 

Taamatut siunnersuut tamakkiisumik oqaaseqarfigereerlugu, Naalakkersuisut aningaasaliiffigine­qartussatut siunnersuutaasa ilaat Aningaasaqarnermut ataatsimiititaliami suliarineqaqqusagut saqqummiutissavagut, siullertut:

 

1997-imi ilassutitut aningaasaliissutinut inatsit siulleq aqqutigalugu pingajussaaneerininnermi inatsisartuni amerlanerussuteqartut Grønlandsbankiusimasup illutaata pisiarineqarnissaanut 25 mio koruuninik akuersissuteqarput, taakkunannga 6 mio koruunit missaat illorsuup allanngorti­terneranut atugassatut. Ullumikkut paasineqarsimavoq iikkat qilaallu qalliutaasa ilaat asbestita­qartut. Tamakku piiarneqartariaqarmata naalakkersuisut 2,4 mio koruuninik qinnuteqaataat Inuit Ataqatigiit misissorneqaqqaaqquaat.

 

Asbestitalinnik sanaartornermi naalagaaffiup aalajangersagai nunatsinnut atuuppat? Taamaassi­mappat illumik tuniniaasup tuniniakkani asbestitalinnik atortoqarsimappat, taava pisisussamut tamanna ilisimatitsissutigissallugu tuniniaasoq pisussaaffeqarpa?

 

Konto 20.12.20 & 31.11.40, Nuup illoqarfiata avataani, Qernertunnguani, illuliorfissagissaaneq ukioq mannamut 17,9 mio krone-nik aningaasaliiffigineqassasoq naalakkersuisut siunnerfigaat. Pinngortitaleriffiup eqqaa illuliorfissatut piareersarneqareersimagaluartoq, ilisimatusartut misissuisarfissaannik sanaartorfiussasoq Naalakkersuisut Nuup kommunianut niueqatiginnissuti­gisimammassuk. Ilisimatuunut misissuisarfiliornissaq suli inatsisartunut saqqummiunneqarsi­manngilaq akuerineqarsimananilu.

 

Taassumalu saniatigut 1998-imut aningaasanut inatsimmi Qernertunnguit sanaartorfissatut piareersarnerannut 6,5 mio. krone-nik aningaasaliisoqarsimaneranik Naalakkersuisut oqarnerat ilumoornersoq misissorneqaqquarput.

 

Aningaasanummi inatsimmi 1998-imut missingersuutinut ilanngussani Qernertunnguani piareersarneq 1 mio. krone-nik aningaasartaqartinneqarsinnarluni, aningaasanut inatsisip naggataani sanaartugassat nalunaarsorneqarfianni 6,5 mio. krone-nik aningaasassaqartinneqar­poq. Sorleq eqqortuunersoq paasineqartariaqarpoq.

 

Aningaasaliissutit matumani pineqartut allami ilaqarput, tassalu sanaartorfiginiakkamut innaalla­gissap aqqusernissaanut 4,8 mio. krone-nik Naalakkersuisut siunnersuuteqarmata.

Taama 25 mio. krone-t pallillugit aningaasaliissutigilersaakkat suliariniakkap immikkoortuanut siullermuinnaq tunngasuupput.

 

Sinerissap ilaani sanaartorfissatut piareersarnissamut aamma atorfissaqartitsisoqarmat, suliassat tamakku sapinngisamik siammarneqarnissaat akikillisaavigineqarsinnaanerat ilanngullugu aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamut nakkutigeqqissaarneqartariaqartut Inuit Ataqatigiit kaammattuutigaat.

 

Aammalu Nuummi inissaaleqisorpassuit eqqarsaatigalugit suliffeqarfinnik Nuummi eqiterutsitsi­neq misissuiffigineqartariaqartoq isumaqarpugut. 1993-imilumi Inuit Ataqatigiit sinnerlugit Johan Lund Olsenip siunnersuuteqarneratigut inatsisartut tunngaviusumik aalajangerput suliffe­qarfiit sapinngisamik sinerissami illoqarfinnut siammarniarneqassasut. Tamannalu aalajangerneq suli allanngortinneqanngilaq.

 

Konto 21.01.01, Naatsorsueqqissaartarfimmi atorfiit marluk qaffasinnerusunik inissinneqarnis­saannut siunnersuut tassa ersinngitsumik allaffissornermik annertusaanerup ilaa. Naalakkersuisut sulisuminnik nalunaarsuinermik saqqummiussinissamik neriorsuutaat takutsinnagu taamatut annertusaanerit uninngatinneqassanersut, aningaasaqarnermut ataatsimiititap naliliiffigisariaqaraa kaammattuutigissavarput.

 

Konto  22.11.10, Aatsitassanut allaffeqarfiup nunatsinnut nuuunneqarneranut 3 mio. krone-t nalinginut illusinissaq pineqarpoq. Aatsitassanut allaffeqarfiup sulisuinut inissianik immikkut pisinissamut Naalakkersuisut siunnersuutaat, tassani paaserusupparput inissiat qassit pineqarner­sut imaluunniit illussaarsuarsiniaqqittoqaleqinersorngaasiit?

 

Konto 22.11.16, Nunaqarfinni illuliortiternermut ukioq mannamut aningaasaliussat 25 mio. krone-usut matumuuna 6 mio. krone-nik ilanngarneqassasut, Naalakkersuisut siunnersuutigaat. Aningaasallu taakkua taarsiullugu amerlanersaat illoqarfinni pingasuni inissianik nutarterinernut atugassiissutigineqaqqullugit. Nunaqarfinni 6 mio. krone-t nalinginik ikililerinissaq ilumut pisariaqartitsinerup annikinnerulersimaneranik tunngaveqarnersoq aningaasaqarnermut ataatsi­miititaliap misissuiffigisariaqarpaa.

 

Konto 24.11.10, Nioqqutissanik eqqussuinermi akitsuutit annertuseriarsimanerannik isertitatigut qaffaanissaq, inuulluarniutaanerusut ilaasa atugaanerulersimanerannit akitsuutitigut isertitaqar­nerussanganeq, pingaartumik tupatornerup annikillisinneqartariaqarneranik suliniarnermut aningaasaliissutaasartut sunniuteqarnerusariaqarnerat, Naalakkersuisut sukataarunnerusariaqar­paat, matumanimi pineqartut ilagivaat tupanik eqqussinikkuut akitsuutit 8 mio. krone-t missingi­nik qaffassangatinneqartut.

Konto 24.11.18, Imarpik ikaarlugu assartuinerup annertunerulernissaanik ilimasunneq, tassann­galu 3,2 mio. krone-t isertitatut Naalakkersuisut siunnersuutigaat, taama pisoqassappat assar-tuinermi assigiissaarutaasumik akitsuutip isertitarinerutitassaasa, assartuinerup akikillineqarnis­saanut atorneqartariaqannginnerat aningaasaqarnermut ataatsimiititaliap naliliiffigisariaqaraa isumaqarpugut.

Konto 30.01.16, Naligiissitaanermut siunnersuisoqatigeeqalersinnaaneranut aningaasaliissutaa­sinnaasunik Naalakkersuisut 1,7 mio. krone-nik ukiumut qinnuteqaataat naligiissitaanermut siunnersuisoqatigeeqalersinnaanermut inatsisissatut naalakkersuisut siunnersuutaat suliluunniit siullermeerneqanngimmat, kingusinnerusukkut aningaasaliiffigineqarsinnaanera isummerfigine­qartariaqartoq Inuit Ataqatigiit isumaqarput, tassungali atatillugu aamma naligiissitaanermut siunnersuisoqatigiinngortussat aammalu assersuutigalugu atuisartut pisisartullu siunnersuisoqati­giivisa ingerlatsinermut aningaasartuutaasa imminnut sanileriisillugit naleqquttuusariaqanngin­nerat eqqarsaatigineqartariaqartoq Inuit Ataqatigiit kaammattuutigaat.

 

Konto 30.11.10, Ineqarnermut tapiissutit aammalu ineqarnermut meeqqanut tapiissutit ataatsimut katinneqarnissaat siusinnerusukkut aningaasaqarnermut ataatsimiititaliap Naalakkersuisunut inassuteqaatigimmagu, inatsisartuni tamanit tamanna isumaqatigineqarpoq. Suliassaq tamanna sumut killippa, qaqugulu piviusunngortinneqassava? Aammami isumaginninnikkut iluarsaaqqin­nissamut ataatsimiititaliarsuup siornali inassutigereerpaa, tapiiffigineqarsinnaanermut isertitati­gut killiussat qaffanneqarnissaat.

 

Konto 30.12.10, Pisortanit aningaasanik pisartagarineqartut qaffanneqarnissaat pissusissami‑ soorpoq, tamannami isumaginninnermi iluarsaaqqinnissamut ataatsimiititaliarsuup suliaanut attuumassuteqanngilaq, aningaasalli pisissutigineqarsinnaanerisa nalikilliartorneranit taamaallaat pissuteqarluni.

 

Taamaattumik pisartagarineqartut sooq aatsaat septemberip aallaqqaataanit aaqqiiviginiarneqar­nersut apeqqutigissavarput. 1991-imiillimi iluarsiivigineqarsimanngisaannarpata pissusissamiso­orneruvoq ukioq manna ukiortaamiit atuuttussanngorlugit aaqqiivigineqarpata, soorlu ilaasortap Niels Mátâp tamanna aamma siunnersuuteqarfigigaa. Pisartagaqartunulli atugassarititaasut tamakkiisumik aaqqiivigineqartariaqarnerannik inatsisartut siornali aalajangeereernerata qaqugu naalakkersuisunit timitaliiffiginiarneqarnera aningaasaqarnermut ataatsimiititaliap qulaajaavigi­sariaqarpaa, upernaarmanna ataatsimiinnermi matumani inunnik isumaginninnermut iluarsaaq­qinnissamut ataatsimiititaliarsuup inassuteqaataanik tunngaveqartumik siunnersuummik ataatsi­milluunniit Naalakkersuisut saqqummiutassaqanngillat.

 

Konto 30.13.12, 13 & 14, 1998-imut aningaasanut inatsisissap suliarinerani innarluutillit sullinneqarnerannut aningaasaliussanik naalakkersuisut annikillilerinialermata Inuit Ataqatigiit ikinnerussuteqarluta itigartitsisariaqaratta, naalakkersuisut suaarfiusinnaasut tamaasa atorlugit sullissinerup ajornerulinnginnissaanik uppernarsaagaluarnerisa eqqortuusimannginneranut qinnuteqaatit matumani pineqartut uppernarsaataapput, tassa konto 30.13.12 aamma 13 aamma 14, 1,8 mio. krone-nik aningaasartallit innarluutilinnut sullissinermut pitsanngoriaatissat, qujanaqaaq tamanna piviusunngortinneqarmat.

 

Konto 30.16.17, sulisut allaffeqarfissuarmi matumani amerlisarnerisa saniatigut konsulent-inik attartorumanersuaq pisariaqavinnersoq aningaasaqarnermut pisariaqavinnersoq aningaasaqarner­mut ataatsimiititaliap misissortariaqarpaa, tassani amutsiviit selskab-inngortinniarnerannut tunngatillugu konsulent-inut million-ip qeqqinik attartornissamut qinusoqarmat.

 

Konti 40.13.10, 13.16, 13.21, 13.24, 13.25, 13.26, ilinniagaqarnersiuteqarnermut attuumassute­qarput. Tupinnarluinnarpoq ilinniartitaanermut naalakkersuisoqarfik suneqarani pissutsinut ingerlaavartumik malinnaanngilluinnartutut Naalakkersuisunit nittarsaanneqaannarmat qinnute­qaatini makkunani.

 

1995-imilimigooq ilinniagaqarlutik aallartittartut ukiumut 110-nik amerleriartarsimapput, aammalugooq oqaatsinik ilinniartoqartalersimavoq, højskolimiittoqartarlunilu. STI-milu ilinniar­titsinerup nunap immikkoortukkaalerneratigut angalanernut aningaasartuutit amerlanerulerneran­nik ilinniagaqarnersiutillu qaffasinnerpaamiittariaqarnerannik kinguneqarsimasut pisortaqarfiup tupaallaatigalugit paasilersimavai. Aningaasaqarnermut ataatsimiititaliap pissutsit sukumiisumik misissuiffigisariaqarai ilungersorluta kaammattuutigaarput.

 

Naalakkersuisut siunnersuutaannut naggasiullugit apeqqutit marluk paaserusutavut aappassaane­erinninnissamut akissuteqarfigineqarnissaat naatsorsuutigalugu saqqummiutissavagut:

Siullermik Nanortalimmi imeqarnermut tunngasoq qanoq ingerlava? Puisit neqaannik tunisas­siornissaq oktober-ip aallaqqaataani aallartissasoq naatsorsuutigineqarpoq. Suliassamullu matumunnga susassaqartunut paasiniaanitsigut ilisimatinneqarpugut, imeqarnermut tunngasoq aaqqiivigineqanngippat Nanortalimmi tunisassiornerup ineriartortitsiviunissaa siunissami killeqassaqisoq. Taamaassappat aallartisarnermi ullloq manna tikillugu aningaasaliissutigineqar­tut maangaannartinneqassanerput? Soorunami sumiiffinni allani immikkoortortaliortoqarsinnaa­voq. Tunisassiornermulli atortulersuutit taamaaliornikkut akikitsuunngitsut arlaqartut pisariaqar­tinneqassapput, tunisassianut akitsorsaataasussat.

 

Aappaattut naalakkersuisunit paaserusupparput meeqqat atuarfiini aasap kingorna pissusiulersus­sat sillimaffiginiarlugit timelærer-inik allanillu ilinniagaqarsimasunik piareersaataasumik pikkorissartitsisariaqarnernut qanoq sillimareertoqartiginersoq paaserusupparput.

 

Taava ilaasortat siunnersuutaat pingasut oqaluuserisassamut matumunnga ilanngunneqarsimasut tikissavagut:

 

Siullermik inatsisartuni ilaasortaq Niels Mátâq siunnersuuteqarpoq aningaasat pisortanit pisarta­gaqartut tigusagaasa ukioq manna ukiortaaq aallarnerfigalugu aaqqiivigineqassasut, Naalakker­suisut siunnersuutigisaattut ukiamut septemberip aallaqqaata utaqqinagu.

 

Siusinnerusukkut konto 30.12.10-mut atatillugu oqaatigeriikkavut innersuusstigalugit, siunner­suuteqartoq Inuit Ataqatigiit isumaqatigaat.

 

Aappaattut inatsisartuni ilaasortaq Malînánguaq Marcussen Mølgård siunnersuuteqarpoq aalisarnermi misileraanermut immikkut ukioq mannamut aningaasaliisoqassasoq.

 

Tamanna siusinnerusukkut inatsisartut aningaasaqarnermut ataatsimiititaliaanit inassutigineqare­ersimagaluarpoq. Taamaattumik siunnersuuteqartup tunngavilersuutai ilumoortut paasilluarlugit, aapaassaaneerinninnissamut naalakkersuisut immikkut aningaasaliisoqarnisariaqarnermut siunnersuuteqassasut inassutigaarput. Ukioq mannamut misileraanernut 5,8 mio. krone-t anin­gaasaliunneqarsimasut tamarmik atorfissaminnut immikkoortiterneqareersimapput. Siunnersuu­teqartulli oqarneratut matumani sumiiffinni Royal Greenlandip allanngortiterineranit eqqorner­lunneqarnerusuni misileraanerit annertusaavigineqarnissaat pisariaqarpoq, tamatumanilu aalisartut ilisimasaasa atorluarneqarnissaat pingaartinneqartariaqarpoq.

 

Pingajuattut inatsisartuni ilaasortaq Johan Lund Olsen siunnersuuteqarpoq saattussat tunisaaneri­nut inatsisartut tapiissuteqartalertariaqartut. Assagiarsunniarneq taakkunanngalu tunisassiorneq piorsaaviginiarlugit ukiuni kingullerni aningaasaliissutaasartut maangaannassanngippata siun-nersuutigineqartoq piviusunngortinneqartariaqartoq Inuit Ataqatigiit isumaqarput. Ilimagineqar­tariaqarpormi nunat allat pisassaminnik tassanngaannaq qaffaarujussuarnerat qaqugorsuarmut atanavianngitsoq. Inatsisartullu tapiisariaqarnerminnik ukiuni ukunanerpiaq isumannaarinninnis­saat siunissamut aningaasaliinerusussaavoq. Aammami nunatsinni assagiarsunnit tunisassiarisin­naasagut pitsaassutsikkut allat tunisassiaanit qaffasinnerutissinnaanerat aallunnerusinnaagipput qularinngilarput.

 

Taamaattumik ukioq mannamut saattusssat pisarineqarsinnaasutut ilimagisat najoqqutaralugit saattussanut tapissuteqartariaqarneq aappassaaneerinninnissamut naalakkersuisunit aningaasaliif­figineqassasoq Inuit Ataqatigiit kaammattuutigaat.

 

Taamatut oqaaseqarluta inatsisissatut siunnersuutip aappassaaneerneqannginnermini aningaasa­qarnermut ataatsimiititaliami sukumiisumik nalilersuiffigineqarnissaa peqataaffigissavarput.

 

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:

Inatsisartut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissaat siulleq pillugu siunnersuut pisarnittut assut soqutigalugu atuarsimavara, imaanngitsoq atuaruminarmat, kisiannili soqutiginartuummat inuiaqatigiiusugullu tamatsinnut sunniuteqartussaammat.

 

Landskarsip 1997-imut naatsorsuutaasa missingersuutinut naleqqiullugu sinneqartooruteqarfiu­nerat, sanaartugassanut tunngasut ilanngutinngikkaluaraanniluunniit, immini pitsaasutut isuma­qarfiginaraluarpoq. Illuatungaatigulli aamma isumakulunnartoqarluni, tassa Inatsisartut ilassuti­tut aningaasaliissutinut inatsisaanni novemberip aallartinnerani naammassillugu suliarineqartumi isertitat siumut ilisimariinngisat 47 mio. krone-ummata, qaammatit marluinnaat ingerlaneranni nikingassut 47 mio. krone-t, kakkaak naatsorsuinerliorneq imaannaanngitsoq.

 

Inatsisartuuneq oqitsuinnaanngilaq, ilaatigut inuiaat aningaasaasa tulleriissaarnissaat, aalajanger­nissamut kisitsisitigut tunngavissat taama naammaannartigigaangata. Imaluunniinuna uagut nuna tamakkerlugu politikerit ima naammaannartigisugut allaat atorfilittatta kisitsisinik piviusunik oqaluttuussinnaanata paasissutissanillu eqqortunik tuninisinnaanata, aningaasat kukkusumik atoqinagatsigik ernummatigigamikku.

 

1998-imut Inatsisartut aningaasanut inatsissaannut siunnersuut siulleq kingumut qiviaraanni, aningaasanik assut paggatsitsiviusoq, isumaqarnarsinnaavoq ilumut taamaattoqartoq.  Inatsisartut ilassutitut aninagasaliissutinut inatsisissaannut siullermut siunnersuut una qiviarakku ataatsimut isigalugu isumaqarpunga, ilassutitut aningaasaliissutissatut qinnuteqaatit naammaginanngippal­laartut, missingersuutinut ilanngussat amerlanerpaartaat tassaapput aningaasanut inatsisissap suliarinerani naluneqanngereersimasut. Tamakku tassaapput Inatsisartut 1998-imi aningaasanut inatsisissaannut siunnersuummi ilanngunneqareersimasariaqaraluartut. Soorlu assersuutitut taaneqarsinnaaput utoqqalinersiat akitigut aaqqiivigineqarnissaat, arlaannaataluunniit oqaluttuu­tissanngilaanga Naalakkersuisut 1997-imi ukiakkut ataatsimiinnermi ilisimanngikkaat 1991-ip kingornatigulli taakku aaqqiivigineqarsimanngitsut.

 

Soorlu siornatigut oqareernikuusunga, erseqqissarusuppara ilassutitut aningaasaliissutinut inatsit suunersoq: Tassaavoq inatsit, aningaasanut inatsisip nalinginnaasup suliarinerani pissutsinik  nutaanik siumut ilisimareersinnaanngisanik pisoqaraangat, aningaasaliissutinik allanngortitsiviu­sinnaasoq.

 

Ilassutitut aningaasaliissutinut inatsit tassaanngilaq saniatigut aammaarluni aningaasaliinermut imaluunniit aningaasaliissuteqaqqinnermut inatsit. Aningaasat atugassarititaasut inuiaqatigiinnit tulleriissaarneqarnerat pereerpoq aningaasanut inatsisissarpiaap akuersissutiginerani.

 

Ilassutitut aningaasaliissutissat arlaata oqaluuserinerani oqarnikuuvunga, ilassutitut aningaasa­liissutinut inatsit atorneqartariaqanngitsoq aningaasanut inatsisissap oqaluuserinerani saqqum­miunnissaat qunugisanut eqqaavittut. Ajoraluartumik paasinarpoq tamanna eqqaasitsissutigeqqit­tariaqariga, maannalu tassa taamaaliorpunga.

 

Taavalu sanaartugassanut aningaasaliissutit tikeriartigik. Ajornartorsiut uteqattaartuartoq, sanaartugassanut aningaasaliissutit, aammaarluni aningaasaliissutit, sanaartugassanut ataavartu­mik missingersuutit, ukiunut arlalinnut sanaartugassanik pilersaarutit. Isummat isumassarsiallu naammassineqarsimanngitsut, piviusorpalaartunilli pisoqassanani. Naatsorsuutigeriinngisamik allannguutinut aningaasaateqarfik (konjunkturfond), sanaartorneq ukioq kaajallallugu assigiiaar­nerusumik ingerlasinnaaqqullugu ukiukkut sanaartornermut ikiorsiissutaasartoq, aamma qarsu­pippallaamik sammisimavarput.

 

Maanna arlaanik pisoqartariaqalerpoq. Piviusumik oqassagutta, Inatsisartuni ilaasortaasugut 31-t, sanaartugassanut aningaasaliissutit, piffissap nikinnerani, aammaarluni aningaasaliissutit, missingersuutinut minus-imik aaqqiissuteqarnikkut aningaasaliiffigineqaannartartut tamakkiisu­mik malinnaaffigisinnaanngilagut.

 

Suleqatigiissitamik maannakkut pilersitsisoqartariaqarpoq, sanaartornerup tamakkerluni aaqqis­suussaaneranik misissueqqissaartartussamik, taamaalilluni sanaartorneq pitsaanerpaamik ingerlasinnaaqqullugu, tassa sanaartornermi akit appasinnerpaat, sanaat sapinngisamik pitsaaner­paanissaat aamma ukiuunerani suliffissaqartitsinerup sapinngisamik pitsaanerpaanissaa anguniar­lugit.

 

Suleqatigiissitaq taanna ukiakkut ataatsimiinnermi siunnersuummik saqqummiussaqartassaaq. sanaartorneq qanoq ingerlanneqartariaqartoq. Ullumikkut oqallinnerup qanoq ingerlanera aallaavigalugu, Naalakkersuisunut ilaasortap suliassaq taanna isumagisinnaassavaa imaluunniit taassuma aalajangiiviginissaanut ilaasortassanik saqqummiussaqarsinnaalluni.

 

Taamatut nalinginnaasumik oqaaseqareerlunga ilassutitut aningaasaliissutissatut siunnersuutit  arlalialuit oqaaseqarfigissavakka.

Konto 10.15.10 aamma konto 60.10.14, Peqqinnissakkut Nakkutilliisoqarfik pillugu;

Peqqinnissakkut Nakkutilliisoqarfiup oqartussaqarfitsigut Peqqinnissamut Ilisimatusarnermullu Pisortaqarfimmiit Naalakkersuisut Allattoqarfiannut nuunneqarnissaanik Naalakkersuisut siulittaasuata aalajangernera isumaqatigaara, tassa Peqqinnissakkut Nakkutilliisoqarfik suliner­mini Peqqinnissaqarfimmut Imaluunniit Peqqinnissami Pisortaqarfimmut atanngimmat.

 

Konto 11.01.10, Aatsitassarsiorneq, pillugu, isumaqarpunga assut kukkunerusoq, aalajangiineru­junnartut ukiuni missingersuusiorfinni sunniutigisinnaasaat budget-imut ilanngussami takuneqar­sinnaanngimmata. Budget-imut ilanngussaq allanngortittariaqarpoq, ukiuni missingersuusiorfinni budget-imut tunngasutigut sunniutissai ilanngullugit, taamaanngippat ukiunut missingersuusior­finnut budget-it sumulluunniit atorsinnaassanngillat, tassa aalajangiinitta ilaannaat ilanngunne­qarsimappata.

 

Taama pisoqartarpoq budget-inut ilanngussanut allanut tunngatillugu. Imaattariaqarpoq ukiunut missingersuusiorfinnut budget-it sapinngisamik piviusorpalaartuussasut, taamaanngippat pisariaqassanngimmat ukiunut missingersuusiorfinnut budget-iliornissaq.

Konto 20.11.60, Sanaartornermut sillimmatit, pillugu, tassunga tunngatillugu akuersaarnartin-ngilluinnarpara, akuersissutigeqqitat aningaasalersorneqaannassammata aningaasartaasa amerla­qataannik budget-imut minus-imik aaqqiissuteqarnikkut, illuatungaatigulli allatigut piumasann­guamik iliuuseqartoqartitsilluni.

 

Sanaartugassanut aningaasaliissutaagallartut ingerlatsinermut ataavartumik aningaasaliissutinik taarserneqartarnerat akerleralugu oqartuartarsimavunga, isumaqarlungalu periaaseq taanna atortariaqanngikkipput, soorlu nalinginnaasumik oqaaseqaatinni eqqaagiga.

 

Konto 30.01.01, Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliassaqarfiutaannut Pisorta­qarfik, allaffissorneq, taakku pillugit, tassunga tunngatillugu iluarinartippara, Amutsiviit namminersortunngorsarnissaat sulissutigineqalersimammat.

 

Konto 30.01.16, Naligiissitaanissamut Siunnersuisoqatigiit pillugit, tassunga tunngatillugu oqaatigiinnassavara ilusilersugaanera isumaqatigigakku, tassungali peqatigitillugu ujartorlugu Unammillernermut ataatsimiititaliap taamatut ilusilersorneqarnissaa.

 

Konto 30.12.10, Pensionit, pillugit, tassunga atatillugu tunngavissaqarluartutut isigaara atuisarto­qarnermi akit allanngoriartornerat naapertorlugu tunngaviusumik aningaasartai aaqqiivigineqas­sappata, isumaqarnangali  ilassutitut aningaasaliissutinut inatsimmut atatillugu taanna suliarine­qartariaqartoq, taamaattumillu inassutigissavara, aaqqiissutissaq taanna suliarineqassasoq Inatsisartut 1999-imi aningaasanut inatsisissaannut siunnersuutip suliarineranut atatillugu.

 

Konto 30.14.14, Pinaveersaartitsinerit pillugit, tassunga atatillugu apeqqutigerusuppara, konto­mut taamatut isikkulimmut tapiissutaasartut aamma Inuuneq Nakuunermut tapiissutaasartut assigiinngissutaat sunaanersoq.

 

Konto 30.16.10, Ilinniartitaanerit pikkorissarnerillu pillugit, taama suliniuteqarneq nersualaaru­suppara, taamaattorli aningaasanut tunngasortaani paasissutissat amerlanerusut amigaatigalugit, pingaartumik taakku tassaanersut akuersissutigeqqitat imaluunniit 1997-imi aningaasat immikko­ortinneqartut allamut atorneqarsimanersut.

 

Konto 30.16.11, Suliffissaaleqinerup akiorniarneranut tunngasunut atatillugu, tassunga tunngatil­lugu taamaallaat uparuassavara, sanaartornerit aaqqissuunneqartuuppata assigiiaamik ingerlasus­sanngorlugit taamaalillunilu aamma ukiuunerani suliffissaqartitsisoqarluni, taava suliffissaaleqi­nerup akiorniarnera malunnartumik annikilliallassagaluarmat.

 

Konto 40.13.10, Kalaallit Nunaanni ilinniagaqartunut tapiissutit pillugit, tassunga tunngatillugu assut iluarinartippara ilinniagaqarniartut amerleriarsimammata, immaqaluunniit eqqorneruvoq oqaraanni ilinniarnermik aallartitsisut amerleriarsimammata.

 

Konto 50.01.02, Ilaasortaanermut akiliutit pillugit, isumaqarpunga kontop taassuma aqqa siunertallu aningaasaliinissamik qinnutigineqaatigineqartut assigiinngissuteqartut, tassani isumagalugu ilaasortaanermut akiliutip avataani ittunik tassani atuisoqartoq aamma.

 

Taama oqaaseqaateqarlunga inassutigissavara, siunnersut aappassaaneerlugu oqaluuerineqann­ginnermini ataatsimiititaliamut oqaluuserisassanngorlugu ingerlatinneqassasoq, tassungalu atatillugu oqarusullunga oqaaseqaatima annertunerusumik oqaluuserinissaannut piareersimaga­ma.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Inatsisartut 1998-imut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisisaannut siullermut siunnersuut aammalu inatsisartunut ilaasortat siunnersuutaat Kattusseqatigiit sinnerlugit sukumiisumik soqutigalugit  misissorsimavakka.

 

Siullermik inatsisartunut ilaasortat siunnersuutaat imatut oqaaseqarfigeqqaassavakka.

Inatsisartunut ilaasortap Johan Lund Olsen-ip siunnersuutaa,  aprilip aallartisimalaarnerani saattuarniarneq pillugu Nuummi isumasioqatigiinnermi paasisanik aallaaveqartoq Kattusseqati­giinniit paasilluarlugu tamakkiisumik taperserpara. Tassami ukiuni kingullerni aalisarnikkut pissutsit annertuumik ajorseriarsimapput. Saarulliit tammakarsimapput, raajartassat ikilisinneqar­simapput, tamatumallu kingunerisaanik aalisariutikillisaaneq ingerlanneqarsimalluni.

 

>Taamaattumik aalisartut ilaatigut raajartassaarullutik uniinnartariqarlertartut ajoraluartumik tutsiuttaannarput. Ukiunilu kingullerni saattuarniarneq isumalluutinut ilanngullugu ineriartortin­niarneqaruttulersoq tusarparput tunisinermi akit annertuumik appariaateqartussanngortut. Taamaalippallu saattuarniarneq, ilaatigut narajassaqartitsiniarnermik, aalisariutitigut naleqqus­saanermik il.il. ajornartorsiutitaqareersup suli aalisartunut ilungersunarnerulernissaa naatsorsuu­tigineqartariaqarpoq.

 

Sulilu ajornerusoq tassaavoq inuutissarsiutinut isumalluutiginiakkat ilaata, tunisinermi akigitin­neqartut appariarujussuarnerisigut unittoorluinnarsinnaanera. Taamaammat pissutsit taamaakkal­lartillugit, aamma suliffissaqartitsiniarneq eqqarsaatigalugu - pisariaqarpoq tunisinermi tapiissu­teqarnissaq.

 

Inatsisartunut ilaasortap Niels Mátâp siunnersuutaa aamma paasilluarlugu tamakkiisumik taperserpara, tassami naluneqanngitsutut ataasiaannarnanga, kingullermillu ukioq februar-imi ataatsimiinitsinni utoqqaat, innarluutillit sulisinnaajunnaarnersiutillillu atungaasa oqilisarneqar­nissaat pillugit siunnersuuteqartareersimavunga.

 

Soorngunami aamma Isumaginninnermut Ataatsimiititaliarsuup suliai siornali majimi naammas­sineqarlutik inatsisartunut saqqummiunneqarmata, Naalakkersuisut taamanikkut neriorsuuteqara­luarput Inatsisartut ukiakkut 1997-imi ataatsimiinnissatsinnut inatsisinik, peqqussutinik, malit­tarisassanillu allannguutissanik saqqummiussaqassallutik, kisiannili tassa maannamut, ilassutitut aningaasaliissutissanut inatsisip siulliup saqqummiunneqarnerani ilanngussat eqqaassanngik­kaanni, suli annerusumik susoqqaqqissimanngilaq.

 

Naatsumik oqaatigalugu suliassat utoqqarnut tunngasut kinguartinneqarnerisigut utoqqaat, innarluutillit sulisinnaajunnaarnersiutillillu ajunngitsorsiassaminnik piiaaffigineqartarsimapput.

Allaallu utoqqarnik arlalinnik nalunngisaqarpunga soraarnerussutisiaqarnertik pissutigalugu, ukiuni kingullerni utoqqalinersiutissaraluaminnik ilaatigut ukiumut 150.000 krone-t angullugit piiaaffigineqarsimasunik, tassagooq utoqqarnut qujassutissaat.

 

Taamaattumik utoqqaat, innarluutillit sulisinnaajunnaarnersiutillillu januarip aallaqqaataaniik 1998 aallarnerfigalugu utoqqalinersiutisiaminnik il.il. aaqqiivigineqarnissaminnut utaqqikataptut aaqqiivigineqarnissaat tamakkiisumik taperserpara. Soorlumi aamma tamatuma pisariaqassusia Isumaginninnermut Ataatsimiititaliarsuup suliaminik saqqummiussinermigut uppernarsareeraa.

Kiisalu utoqqaat, innarluutillit, sulisinnaajunnaarnersiutillillu aappaasa isertitaat tunngavigalugit, utoqqalinersiutit il.il. annertussusilerneqartarnerat piaartumik atorunnaarsinneqartariaqartoq tamanna Kattusseqatigiinniit sakkortuumik kaammattuutigaarput.

 

Aammalu utoqqalinersiutisiallit il.il. nunatsinni assigiinngitsunik tapisiaqartinneqarnerat piaartumik iluarsiivigineqartariaqarpoq.

 

Naggataatigut kaammattuutigeqqissuarput utoqqalinersiutit, il.il. akileraaruserneqartarnerisa atorunnaarsinneqarnissaat.

 

Inatsisartunut ilaasortap Malînánguaq Markussen Mølgård-ip siunnersuutaata aamma aaqqiivigi­neqarnissaa Kattusseqatigiinniit isumaqatigalugu taperserparput. Kaammattuutigissallugulu suliap unitsiinnarneqarani piviusunngortinneqarluni sulissutigineqarnissaa.

 

Ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissamut siunnersuut annikitsuinnarmik pingaarnersiukka­millu oqaaseqarfigissavara.

 

Siullermik naalakkersuisoqarfinni aningaasartuutit amerlingaluttuinnarnerat, pingaartumik allaffissornikkut ingerlatsinermi annertusaanerit. Atorfillit, pingaartumillu siunnersortit, aamma nunatta avataaniik siunnersortinik pisortaqarfiit atuinerat soorluli killeqanngiusattumik  ingerlan­neqartoq. Taamaattumik Kattusseqatigiinniit piumasaqaatiginiarpara siunnersortinik  atuineq il.il., atorfinitsitsisarnerit, naliginnaasumillu sulisussarsiortarnermi malittarisassat atuutsinneqar­nissaat annerusumik nakkutigineqartariaqartoq.

 

Aammalu Naalakkersuisoqarfiit, pisortaqarfiillu akornanna sulisunik akisussaaffinnillu noorartit­sisarnerit ilanngullugit nakkutigineqartariaqarnerat kaammattuutigissallutigu. Tassami aningaa­sartuutikillisaanermi allaffissornikkut ingerlatsineq pitsaanerusumik akikinnerusumillu ingerlan­neqarsinnaanera qularutissaanngimmat.

 

Grønlandsbank-ip illuutaata Namminersornerullutik Oqartussanit pisiarineqarneranut tunngatil­lugu, immikkut 2,4 mio krone-nik aningaasartuuteqarnerulernissamik kinguneqartoq, pisinermi pilersaarusiornerlunnermik nalilerneqartariaqarpoq akuersaaruminaattoq, tassami pisinermi qulakkeerneqarsimasariaqaraluarmat immikkut ittumik aningaasartuutitaqanngitsumik pisiarine­qarnissaa.

 

Namminersornerullutik Oqartussat suliffeqarfissuisa, matumani Royal Greenland pingaarnertut isigalugu, inatsisartut suliffeqarfissuarmik piginnittutut uparuaasinnaanerat, piumasaqarsinnaa­nerallu annertusisariaqarpoq. Tassami akuersaarneqartuaannarsinnaanngilaq Royal Greenland-ip kommuneqarfinni assigiinngitsuni suliffissuarnik illoqarfinni ullormiit ullormut matusingallartar­nera, aammalu tunisassiassanik asiutitsisarnera. Tamakkumi inuiaqatigiinnut assartuinermut, inunnik isumaginninnermut assigisaanullu aningaasarpassuarnik naleqartarmata.

 

Qujanartumilli Qasigiannguani Royal Greenland-ip fabrikke-liornissaanut atatillugu, erngup aqqutaanik nutaamik Quilimmi pilersitsinissamut aningaasaliisoqarnissaa matumuuna siunner­suutigineqartoq Kattusseqatigiinniit paasilluarlugu tamakkiisumik taperserparput. Tassami ukiuni kingullerni Qasigiannguani Royal Greenland-ip suliffinnik matusinerata kingunerisaanik inuit 300-t sinnillit illoqarfinnut allanut nussortariaqarsimanerat inuiaqatigiinnut akisoqaaq, ilaqutariinnullu pineqartunut inuuniarnikkut ilaqutariissutsikkullu ajornartorsiutinik ilaatigut imaannaanngitsunik nassataqartarsimalluni.

 

Suliffissaqartitsiniarneq eqqarsaatigalugu ukiuni kingullerni mande-tiimit ikiligaluttuinnarsima­sut amerlineqarnissaanik siunnersuut naammagisimaarnarpoq pissusissamisoorlunilu. Mand­etiimillu nunaqarfinni amerlanerusut atorneqarnissaat aamma kaammattuutigerusullutigu.

 

Inuutissarsiutigut ineriartortitsineq aamma suliffinnik pingaartumik namminersortut inerisaaniar­nerat namminersornerullutillu suliffinnik  aallartitsiniartunut soorlu assersuutigalugu siku blokitut ittunik annerusumik naalakkersuinikkut tapersersuinissaq ingerlanneqartariaqar­soraar­put. Soorlu aallartisaaniartunut tapiissutit akileraaruserneqartarnerisa atorunnaarsinneqartarneri­sigut suliffinnik aallartisarniarlutik suliniuteqartut annertuumik taamaasillutik oqi-lisaaffigine­qarsinnaagaluarmata.

 

Soorlu assersuutigalugu siusinnerusukkut aalisariutikillisaanermut tunngatillugu aalisartut tapiiffigineqarput  akileraarutitigut kingorna artukkerneqaatigigaluakkaminnik qujanartumillu kingusinnerusukkut iluarsiivigineqartumik. Aamma maannaakkut suliffinnik aallartisaaniartut taamatorluinnaq akimmiffissaqartinneqarput. Tamakkulu iluarsiniartariaqarput.

 

Taamaattumik inuutissarsiutitigut ineriartortitsinermi tapiissutaasartut akileraaruserneqartarneri­sa atorunnaarsinneqartarnerissaat inuusutissarsiutinik pilersitsiniarnermut aammalu namminer­sorlutik ingerlatsiniartunut periarfissiinerussooq suliffinnik pilersitsiniarnermik ajunngitsumik kinguneqartussaq. Tassami mande-tiimiinnaat naassaanngitsumik suliffissaqartissinnaanerat kisimi isumalluutigineqarsinnaanngimmat.

 

Naggataatigut aningaasaqarnermik ataatsimiittaliamut kaammattuutigissuara Siku blokkip i-

neriartortinneqarneranut Naalakkersuisut  1999-simi aningaasanut inatsisikkut tapiissuteqarni

arlutik neriorsuutigisaata siuartinnneqannissaa sulissutigeqqullugu.

 

Sanaartornermit kinguartoornerit eqqarsaatigalugit  aammaarlunga  kaammattuutigeqqissuara sanaartugassat pillugit pilersaarusiortarnerup suli pitsaanerulerneqarnissaata aningaasaqarnissa­mut annerusumik malinnaaffigineqarnissaa sulissutigineqassasoq.

 

Ilinniartitsisussaaleqinermut nakorsassaaleqinermullu inuiaqatigiinni immikkut illuinnartumik aamma aningaasarsiaqarnerup tungaatigut Kattusseqatigiinniit isumaqarfigaarput.

 

Tassami assersuutigalugu Aktieselskabeni siulersuisut KNR-mi siulersuisut ilaallu ilanngullugit ajunngitsorsiassaat Naalakkersuisuniit qaffaaffigineqarsinnaappata taava inuiaqatigiinnut iluaqutaasunut annertuumillu sunniuteqartunik suliaqartut immikkut ittumik iliuuseqarfigineqar­nissaat aningaasaqarnermi ataatsimiititaliami aamma isumaliutigineqassasoq Kattusseqatigiinniit kaammattuutigaarput.

 

Tassami ilinniartitaanikkut nakorsaqarnikkullu pissutsit ajoreeqisut suli ajorseriassappata inuiaqatigiinni ajunaarnersuartut allaat oqaatigisariaqalersinnaanerat aarleqqutigisariaqarmat.

 

Amiisut amiissapput igasut igassapput illaallu ilanngullugit taakkuami ilinniartitaanermi immaqa piffissaq sivikitsumik atorneqarsinnaagaluarput. Kisianni meeqqat atuarfiat STI-mi ilinniartitsi­sarnertut siunissami ingerlanneqartariaqarsorinanngilaq. Aamma ilinniartitsisunngorniartarnerup sivikillisinneqarnissaanik eqqarsarnerup Kattusseqatigiinniit apeqqusertariaqarsoraara. Tassami ilinniartitsisunngorniarnerup pitsaassusaa taamaaliornikkut ajorseriartussaammat tamannalumi misilittakkat siusinnerusukkut takutereerpaat.

 

Mittarfiliortiternermut atatillu aningaasartuuteqarnerulernissat sillimaffigineqarsimanngitsut ilaatigut maanna 2,2 mio-nik nalillit saqqummiunneqarput. Taamaattumik mittarfeqarfissanik ingerlatsinermut aningaasartuutaajumaartussat isumannaallisaaneq, qatserisartoqarneq il. il. eqqarsaatigalugit Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami piareersimaffigineqarnissaat aamma sillimaffigineqarnissaat kaammattuutigaarput.

 

Uggornarpoq Qeqertarsuarmi nutaamik peqqissaaviliortoqarnissaanik pilersaarutigineqarakaluar­tut piviusunngortinneqarnissaat pinngitsoortussanngormat. Tasami pitsaanerusorinarmat Peqqi­saavik ataatsimoortoq pilersinneqarpat. Kisiannili atuarfiup iluarsaanneqarnissaanut atatillugu kigutileriffiup iluarsaanneqarnissaata siuartinneqarnera naammagiinnarallartariaqarluni.

 

Taamatut oqaaseqarlunga 1998-mut inatsisartut ilaasutitut aningaasaliissutinut inatsisaannut siullermut siunnersuutip aappassaaneerneqannginnermini Aningaasaqarnermut Ataatsimiititalia­mi suliarineqarnissaa akersaarpara.

 

Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq:

Siullermik Partiit oqaaseqartuinut tamanut qujavunga. Ataatsimut oqaatigissagaanni oqartaria­qarunarpoq suliassaq ingerlaqqittussaq qularnaappoq. Aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamut inassutigineqarneratuulli ingerlaqqissaaq.

 

Apeqqutit arlalipparujussuit qaffatsinneqarput, taakkua ilaat uannut tunngasortaat oqaaseqarfigis­savakka apeqqutit allat Naalakkersuisoqarfinnut allanut tunngasut taakkua akissuteqarfigissam­matigit.

 

Aammalu ingerlaqqitsinnanga oqaaseqassaanga isumaqarlunga periarfissaq aamma una atorluar­niartariaqartoq piffissaq ataatsimiiffissaq sivikulummat Naalakkersuisunut ilaasortat ataasiakkaat tusarniarfiginissaat.

 

Siumup oqaaseqartuinut qujavugut. Maluginiarpara Siumup aamma misissullaqqugai apeqqutit assigiinngitsut. Soorlu sanaartugassanut tunngasut ilaatigut apeqqusermagit ilai piviusorsiortuu­nersut. Ilumoorpoq tassani Siumup apeqqutaani paasilluakkanni, pilersaarutit assigiinngitsut piviusorsiortuusutut oqaatigisariaqassavakka, assigiiinngitsunik peqquteqarpunga.

 

Tassani soorlu sanaartornerni kinguaattoortarnerit assigiinngitsorparujussuarnik peqquteqartar­put. Ilaatigut angallanneq, assartuinermi akit qaffasippallaaraangata nutaamik Naalakkersuinik­kut politikkikkut aalajangertoqarluni licetationeqartitsisoqartarpoq,  tassa neqeroorutissanik pitsaanerusunik ujarlertoqaqqittarpoq, taamaalillunilu ilaatigut kinguaattoornerit assigiinngitsut pisarlutik.

 

Tassunga tunngatillugu assersuuterpiatut ataasianngivillugu oqaatigissavara soorlu inissialiorti­ternermi kvardratmeterimut inissiap akissaa qaffasippallaaraangat taava naak immaqa kommune akuersigaluartoq, uagut qeqqaninngaaniit aningaasartuutit 60 %-tii akilissagatsigit qaffasippal­laaraangata itigartikkallarneqartarput nutaamik nalilersorneqarlutik. Taamaalillutillu nutaamik suliarinnittussarsiuussisarnermi inernera amerlanertigut  pitsaasut tungaanut aamma kommune­mut tunngatillgu inerneqartittarlugu. Taamaalilluni assigiinngitsut kinguartoornerit pisarput.

 

Taamaaliortariaqartarsimavugut nunatta naammassisinnaasai aallaavigalugit isumaqaratta taamatut allisaavinnarutta sanaartugassat tamarluinnaqqissaasa atuinnarlutigit taava avataaniit tikerartitsisarneq pisariaqalissammat. Taanna 60, 70- sikkunni nalunngilluaratsigu, akileraaruti­nullu isertitsissutaasarnera killilerujussuummat taanna pinngitsoorniarlugu taamaaliorsimavugut.

 

Siumup kisimi oqaatiginngilaa apeqqut Grønlandsbankemut tungaasoq tassani Atassut aamma apeqqusiivoq tassalu partiit tamarmik apeqqusiimata taamaallaat Akulliit Partiiat toqqavissumik taasaqarani tassani. Taanna pillugu una ilisimatitsissutitut taalaarusuppara tassaasoq Grønlands­banke pisiarineqarmat tamatuma nalaani taava nalilersorneqarpoq taavalu pisiarineqarluni.

 

Tamatuma kingorna aningaasat aamma partiininngaaniit qaffatsinneqartut assigiinngitsut aallaavigalugit sananerata iluani allanngortitigassat allaffittut nalerimmassarnera allallu pisimap­put. Tamatuma nalaani una pisimavoq aamma tassa paasinarsivoq illorsuup taassuma iluani ikkat tamarmiunngitsut pingaartumik qilaamut tunngasumik imaluunniit ilaanni iikkat aspestimik sanaajusut.

 

Aamma ilisimaneqartutuut 80-kkut aallartinneranni Danmarkimi nuna tamakkerlugu taanna inerteqqutaalerpoq. Aammalu Kalaallit Nu­naannut annertumik sunniuteqarsimalluni minnerun­ngitsumik Kommuninut aamma aammalu atuarfeqarfinnut. Taamaalinerani aspesti isigiuminaat­suuvoq, ikaariarfimmilu oqartussat tamakkununnga atuiunnaarsitsinermut inatsisiliuussisut oqarput aspesti qalipassimappat nakkalaarneralu unissimalluni taanna ikaariarfittut ajunngitsoq.   Kisianni siunissami nutaanik sanaartornerni aspesti atorneqassanngitsoq.

 

Taassumap kinguneraa Grønlandsbankemut tunngatillugut qalipakkat pisiarineqani ersinngitsut ummap tunuaniittut suuppammitaava tassa 60, 70 80-sikkunni sanaat tunuaniittut iikkat qalipak­kat qaavatigut suuppammitaava. Tassa taanna peqqutaarpiarpoq taamaattumillu sulisut iluarsaas­silersut paasigamikku taamaattoqartoq unimmata suliassaq maani illoqarfimmi tamakkuninnga sulisartut marluummata taava neqeroorutigineqarsimavoq. Sulineq ingerlaqqinniassammat taakkua piiartariaqarmata inatsisinullu piumasarineqartunut naleqqussarneqarlutik.

 

Taamaalillunilu allatut ajornartumik immikkoortitaarluni suliassaq ingerlasimavoq ilaatigullu kingusinaarnermik peqquteqarluni aammalu tassa taanna partiit taamatut apeqqutigimmassuk nassuiaatigaara. Ilumoorpoq pisiareqqaarnerani ilisimasimasuugutsigu taava qularnanngitsumik allatut aaqqiiniartoqarsimassagaluarpoq. Tamatuma kingorna aatsaat iluarsaassisut ingerlariaq­qissappata taava tamakku piiaqqaartariaqarmata ullumikkullu piumasaannut naleqqussarlugit taamaattumik taamatut iliortoqarsimavoq.

 

Taamaalillunga Siumup oqaaseqaataanut qujavunga. Kaammattuutit tusaatissatut tigussavagut taavalu allat akissuteqarfigiumaarpaat qaffatsitaat allat.

 

Taavalu Atassutip oqaaseqartuanut tapiutissavara soorlu aamma partiit allat taammassuk nunaqarfinnut inissialiortitsineq taanna ilumoorpoq taamannak aningaasartalik 25 mio-ninik aningaasartalik akuersissutigineqarsimammat kisianni tassa taamanikkut ukiarmiminngaaniit maannakkumut pisut imaattarput inatsisartut aningaasanik akuersigaangata taava kommunet qinnuteqaataat aallaavigalugit aningaasat agguaanneqartarput.

 

Taamaalinerani qularnaatsoq unaavoq kommunit qinnuteqaataat aningaasaliissutinut naleqqiullu­git ikinnerupput taamaattumillu taakkua atunngitsuugassatut naatsorsuunneqartut ukioq manna inissiaqarnerup iluani iluarsaassinermut atorneqarusullutik taamatut qinnuteqaataapput. Aningaa­sat 6 mio. missaaniipput.

 

Kommunit kikkut taamatut nunaqarfinni inissialiornissamut qinnuteqaataat nalilersoraangamikkit soorunami assigiinngitsunik nalilersuuteqartarput uagut akuliuffigisinnaanngisatsinnik. Uggor­nassaqaarmi nunatsinni inissaaleqineq taamak annertutigitillugu taava atunngitsuugassat qatan­giinnassappata taava illuatungaatigulli iluarsagassanut suliffissaqartitsinermut tunngasut eqqar­saatigalugit inissialiornerup iluani atunngitsuussagaluarutisigit. Tassalu taannarpiaavoq Naalak­kersuisut siunnersuutaat inissaqarnerup iluani aningaasat taakkua atorneqassasut taamaalilluta immikkut iluarsagassanut assersuutigalugu aningaasat 10 mio. kr.-ninik qaffariartinneqarput, iluarsagassanut atorusutat.

 

Taava aamma tassunga tunngasumik partiit arlalissuit aamma oqaaseqarput iluarsagassanut tunngasut naamik utoqqatserpunga sanaartugassanut tunngasut ilaatigut annertuallaarneri aamma eqqaaneqarlutik. Isumaqarpunga erseqqissartariaqartoq una, sanaartugassat ilumoorpoq amerla­soorujussuupput aningaasanut immikkoortinneqartut amerlasoorujussuupput taakkulu inatsisartut akuersissutigisimavaat naalakkersuisut siunnersuuteqarnerisigut.

 

Taava ukiuni kingullerni sanaartornermi ukiunilu qaangiuttuni sanaartornermi angusartakkat aallaavigeqqissaarniarneqarsimapput misissuataarfigineqarlutik . Tamatumalu ersersippaa ilumoortoq una ukiumut Kalaallit Nunaata naammassisinnaasai tassaapput 600-ninngaaniit 650-mio. tungaanut aningaasat annertutigisut. Taamaattumik aningaasat sanaartugassanut atugassiis­sutit amerlavallarujussuarmata nutaamik naliliisoqarnissaa taanna partiinit arlalinnit aamma isumaqartigineqartoq tassaavoq qanoq iliuuseqarfigisariaqartoq.

 

Eqqaamavara Inuit Ataqatigiit oqaaseqarmata tassunga tunngasumik taanna inatsisartut maanna ataatsimiinneranni saqqummiuttariaqartoq taanna imaaliallaannarlunga uani oqaluttarfimminn­gaaniit neriorsuutiginissaa ajornakusoortuussaaq, paasiniagassat suliassallu peqqutigalugit. Taamaattumik saqqummiussinermi oqaaseqartoqarpoq imatut  taanna suliassaq Naalakkersuisut majimi nalilersussavaat  nalilersoriarlugulu aningaasaqarnermut ataatsimiititaliami qaffatsissa­vaat. Nalilersuinissaq taanna inatsisartuni angumerisinnaanngippatigit aningaasaqarnermut ataatsimiitsitaliami qaffatsissagatsigu.

 

Taava aamma partiit ilaat oqaaseqarpoq atorfilittanit nalunaarusiaq sulisoqarnermut Naalakker­suisuisumit neriorsuutigineqarsimasoq. Taanna pillugu imatut oqaatigisariaqarpoq naatsorsuuti­gineqarpoq finansudvalgemut taanna majip qulingata missaani suliassaq taanna apuunneqaru­maartoq majip qulingata missaani.

 

Taavalu aamma partiit pingaartumik IA-p apeqqusermagu naatsorsuutit 1997-miittut sumiinner­sut  sumut killinnersut oqaatigissavara tassa landstinngimut ilumoorputit tunniutinngimmata oqaaseqarninni oqarpunga maannakkorpiaq naqiterneqarput ullumikkut ataaseq qaangerlugu tanneq sisamaagunarpoq tunniunneqartussaapput. Takusinnaavakka nerriviit ilaanniittut taakkua naammassineqarlutik tassa piffissamiit piffissamut nalilersuineq, piffissaqarneq imanngitsoq piffissaaleqineq kisiannili angummanniarneq peqqutaalluni taamaattariaqarsimavoq.

 

Una allaassagaluarpoq inatsisartut immaqa uanga aaliangigassarinngisannik kingusinnerulaartu­mik ataasimiinnerat aallartittuuppat taava tamakkua naammassereersimassagaluarput, kisianni taanna annertunerusumik uniffigissanngilara neriorsuutiginikuusara naammassineqarsimasoq takusinnaavara. Naatsorsuutit ullumikkut Inatsisartunut agguaassassatut siunnerfiupput agguaa­tereerlutillugooq maannakkut kisianni tassa taanna utoqqatsissutaassanngilaq.

 

Una qularnaappoq 1997-imi landskarsip naatsorsuutai ataatsimut oqaatigissagaanni 241 million kruuninik pitsanngoriaateqarmata, sinneqartoorutit 89-it maannakkullu naalakkersuisut siunner­suutigaat aningaasat 53 million kruuninik nalillit uani inatsisissamut aningaasanut ilassutitut saqqummiunneqartumi taakkua aningaasaliissutigineqassasut.

 

Taamatut Atassummut tunngasumik oqaaseqariarlunga partiillu ilaasa taasaat aamma  oqaaseqar­figeriarlugit Inuit Ataqatigiit apeqqutaasa ilaannut uteeqqilaassaanga, tassa Inuit Ataqatigiit tassuuna ilumoormata soorlu sanaartugassamut aningaasat 980 million kruuniusut taamatut annertutigisoq ilumut nalilersoqqittariaqartut tassani naalakkersuisut siunnersuutaat IA-mit taperserluarneqarmat nuannaarutigaara aammalu una maluginiarakku avataaninngaaniik sulisus­sanik tikerartitsineq aamma taanna pinngitsoorniarsimaartariaqartoq aammalu soorunami tulleriaarineqartariaqartoq. Taakkua oqariartuutaat taamatut nuannaarutigaara.

 

Taava aamma oqaatigissavara apeqquserneqassanngimmat landskarsip sillimmatai aammalu aningaasaatai nakkutigineqaqqissaarmata taanna isortussanngilara aammalu naalakkersuisut nakkutigeqqissaarpaat taamatut naatsorsuutit ingerlanneqarnerat tassani atortorissaarutit pitsann­goraluttuinnartut aammalu malinnaaneq tassani peqqutaanerpaapput.

Taassuma saniatigut eqqartorneqarmat Inuit Ataqatiinninngaanniit Qernertunnguani illuliorfissaq taanna oqaaseqarfigilaassavara. Ilumoorpoq siusinnerusukkut Pinngortitaliorfiup nutaarsuup eqqaani illuliorfissaq siunnerfigineqarsimagaluarmat kisianni paasinarsivoq siunissami ilinniarti­taaneq aammalu sananeqaatitigut ataatsimut eqikkaaneq, inissanik atorluaaneq siunnerfiussappat taava taassumap eqqaa sanariaqqiffissatut pitsaanerusoq illuliorfiginagu taavalu illuliorfigissa­maariigaq Qernertunnguaniittoq taanna siuartinneqarpoq peqqutigalugu ukiuni kingullerni, minnerunngitsumik Nuuk inissaaleqinerujussuarmik nalaataqarluni Nuuk missikutaajuarsimam­mat tassalu taanna peqquterpiaralugu Qernertunnguani nunagissaaneq aallartiaarniarneqarpoq allanik peqquteqanngilaq. Isumaqarpunga periuseq pitsaasuusoq peqqutigalugu immikkualuttor­passuarnik pigutta soorlu mannakkut Ilisimatusarfik samaniippoq, Ilinniarfissuarmi ilinniartitsi­sut ilaat ilinniartitsisuussappata taamannarujussuaq ungasiliaqattaarlutik eqimattaanerusunik sanaartorutta siunissami tunngavissaalu qulakkeerlugit taava qularnanngilaq angusassaq pitsaa­nerussaaq.

 

Taamatut oqariarlunga Akulliit Partiaat taamaallaat marlunnik oqaaseqarfigissavara. Akulliitt Partiaanut  akissutit ilaai uani akissutigereerakkit una oqaatigissavara qaammatit marluinnaat ingerlanerani nikingassut 47 million kruuniummat taava naatsorsuinerliorneq imaannaanngitsoq tikkuarmagu oqaatigissavara qallunaatuanilu atuarakku regnefejl-imik taaneqarsimasoq. Regnefejl-iunngilaq - naatsorsuinerliornerunngilaq. Aningaasanik pilersaarusiorneq tassaasarpoq nalilersuilluni -qallunaatut skøn - pisarneq taamaattumik isertitassat missingersuusiorlugit isertinniarneqartarput naatsorsoqqissaaqqaarnagit tassa allaassutaa taanna akinngikkuni ersersis­sallugu.

 

Soorlu assersuutigalugu oqaatigissavara akileraarnermut aammalu akitsuutinik isertittakkagut taakkua mianersortumik naatsorsorneqartarsimapput isumalluarpallaarani mianersortumik. Tamatuma kinguneraa paasinarsimmat akileraarutit qaffanngikkaluartut akileraarutitigut isertit­takkagut suli amerliartuaartut ilaatigut nunatsinni suliffeqarfiit atornerulerneratigut akileraarutit isertitat amerligamik avataanik tikerartitseriarluta aningaasassaat tunniuteriarlugit aningaasat avammut aallartinngitsoortaratsigit, tamakkualunnguit ilaatigut peqqutaapput soorlu illunik inissialianillu iluarsaassinermi, taamaattumik oqaatigiinnassavara taanna naatsorsuinerlior­nerunngilaq misissuinerusimavoq.

 

Taava Akulliit Partiaata siunnersuutaa naalakkersuisut nalilissagipput, nalilersussagipput neriorsuutigissavara Akulliit Partiaat siunnersuuteqarami suleqatigiissitamik maannakkut pilersitsisoqassasoq, tassa taanna sanaartornermut tunngasunik suliassalik. Taanna nalilersussa­varput neriorsuutigissanngilara taamaaliortoqassasoq, nalilersoqqaassavarput.

 

Kattusseqatigiit saqqummiussaat aamma maannamut oqaaseqarninnik arlaleriarlunga tikittarsi­magakkit taamaattumik tassani aamma marlussunnik oqaaseqarfigissavara. Tassa ilaatigut Grønlandsbankimut tunngasumik oqaaseqarnera erseqqissaateqarfiga taanna alluinnariarlugu oqaatigisissavara Siku Blok-imut tunngasumik naalakkersuinikkut tapersersuineq ingerlanneqar­tariaqarnerarakku ataatungaanili aamma oqarlutit naalakkersuisut taamatut aappaagumut pilersaarutaat aningaasaqarnermut ataatsimiitsitaliap tapersersussagaa. Aap taamaappoq tassa taannarpiaq siunertaralugu naalakkersuisut kissaatigisimavaat soorlu assersuutigalugu Siku Blok-ip atorluarneqarsinnaanera aallaavigalugu misiliinermik misiligutinik illuliornerit arlaqarnerusut anguniarlugit 1999-imi aningaasaliissutissanut illuartitsiniarlutik. Suliassaq taanna maannakkut ingerlareerpoq nalunngilaralu soorlu assersuutigalugu aamma Ini A/S tassani suliassanut akuliunneqareersoq.

 

Kisianni aamma pinngitsoorusunngilanga uangaagunanngikkaluartoq akisussaq tupaallaatigigak­ku kisitsisit annertoorujorujussuit taaneqarmata nalilersorneqartariqarsorinartut tassani oqaravit utoqqilinersiutinik tunngasunik utoqqaat ilai utoqqalinersiutissaraluinik piiaaffigineqartartut allaat 150.000 kruunit angullugit. Neriuppunga taanna erseqqinnerusumik tusarfigissallugu assut tupaallannarpoq taamaattoqarnera uanga upperisinnaannginnakku.

 

Mikael Petersen, Isumaginninnermullu Sulisoqarnermullu Naalakkersuisoq:

Siullermik oqaatigissavara assut iluarisimaarnarmat Kattusseqatigiinninngaanniik partiiniillu annertuumik soqutigineqarmata inunnik isumaginninnikkut aaqqiissutissatut naalakkersuisuninn­gaannit massakkut saqquimmiunneqartut.

 

Tupinnanngitsumik utoqqalinersiutinut tunngasut aammalu siusinaartumik pensioneqalertarner­mut tunngasuteqartut taakkua partiinit tamanit soqutigineqarluarput aammalu tamaginnit oqaaseqarfigineqarlutik ilaatigut taakkununnga tunngassuteqartut apeqqutit arlallit saqqummius­suunneqarput aammalu qanoq iliuusissat itinerusunngorlugit tusarusunneqarlutik. Taamaattumik utoqqalinersiunnut tunngassuteqartut ataatsimoortillugit, partiit oqaaseqartui ataasiaakkaarlugit akissuteqarfiginagit  tamaasa ataatsimut akissuteqarfigissavakka nassuiaassuteqalaarlungalu annikitsunnguamik naalakkersuisunut suut aallaavigalugit taamatut isikkoqartunik siunnersuute­qarnerluta.

 

Siullermik eqqaasitsissutigissavara inatsisartunut utoqaalinersiutit 1991-imi,  tassa utoqqalinersi­at aammalu utoqqaat paaqqinnittarfiaaniititsisarneq pillugu peqqussut aallaavigalugu utoqqali­nersiutit tamavimmik annertussusilersorneqartarnerat ingerlanneqartarsimammat. Tamatumalu kingorna, tassa  ilanngullugu 1991-imi taamanikkut allaat akit nikerarnerat aallaavigalugu utoqaalinersiutit annertussusilersorneqartarnissaat inatsisartunit aamma peqqussutikkut aalian­gersarneqarnikuummat.

 

Ukiullu ingerlanerini tassa 1990-iminngaanniit ullumimut, naatsumik oqaatigalugu ersarissumik paasiuminartumik oqaatigineqassappat peqqussut allannguallatsinneqartarsimavoq taavalu 1992-imi tunngaviusut utoqqalinersiutit ullumikkut annertussusaat tassa kisimiittumut 82.812 kruuniu­sut ukiumut tunngaviutinneqartut aammalu inooqatigiinnut 124.218 kruuniusut ukiumut anner­tussusillit tunngaviusimapput. Tassalu taakkorpiaapput ulloq manna tikillugu suli allanngortinne­qarsimanngitsut.

 

Taamatut tunngaviusunik annertussusilinnik inatsisartut aalajangersimanerat 1992-imi taareerlu­gu, taava 1993-imi inatsisartut aaliangerput akit nikerarnerat naapertorlugu utoqqalinersiutit annertussusilerneqartarnissaat atorunnaarsinneqassasoq kisiannili aningaasanik inatsisit aallaavi­galugit utoqqalinersiutit annertussusilerneqartassasut. Taamaalilluni utoqqalinersiutit, isumagin­ninnikkut pisartakkat tassa tassani pineqarput ilanngullugit meeqqanut tapit tamavimmik finanslov-ikkoorlugit annertussusilerneqartartussanngorlugit inatsisartunit tunngaviisigut aaliangersarneqarsimapput.

Taamaattumik tupigikujuppara inatsisartunut ilaasortat akisussaasut partiininngaanniit oqaase­qartut arlalissuit paatsuunganartunik nipilimmik apersormata, tassami namminerpiaq taakkorpi­aat nammineq aliangersagaraat, nammineq peqataaffigisimavaat.

 

Taavalu ilaatigut aamma ujartorneqarpoq sooq naalakkersuisut aatsaat saqqummiippat aningaa­sanut ilassutissanut inatsit aqqutigalugu utoqqalinersiutit qaffanneqarnissaat pillugu, inunninngo­oq isumaginninnikkut ataatsimiitsitaliarsuaq tassa maj-imili siorna saqqummiimmat. Ilaana naalakkersuisut tamanna nalunngilaat.

 

Naalakkersuisuninngaannik inatsisartunut saqqumiiupparput ukiarmi 1997-imi ukiakkut inatsi­sartut ataatsimiinnitsinni inunnik isumaginnikkut atatsimiitsitaliarsuup isumaliutissiisutaata malinnaatitsiviginiarlugu suliassat tulleriissaarneqarnerat, tamanit taanna eqqaamaneqassaaq. Inatsisartunik tamanit taanna akuersorneqarpoq ataatsimilluunniit akerliusoqanngilaq.

 

Tassalu taannarpiaq inatsisartut akuersugaat malinnaatitsiniarluni suliassat tulleriissarneqarnerat malillugu naalakkersuisut massakkut sulipput. Aamma tassani ersarilluinnarpoq utoqqarnut tunngasut, utoqqalinersiutilinnut tunngasut upernaaq manna saqqummiussivigineqassasut, taamaaliorpugut.

 

Ilanngullugu apeqqutigineqarpoq nalinginnaasumik minnerunngitsumik Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuaninngaanniit utoqqalinersiat saniatigut soorlu meeqqanut tapit, ineqarnermut tapit assigiinngitsutigullu tapitigut ikiorsinneqarsinnaanermut periarfissat taakkua qaqugu saqqum­miunneqassanersut erseqqissaatigeqqissavara tamakku pillugit suleqatigiissitaqarmat naalakker­suisut ataani inissisimasunik aammalu taakkua suleqatigiissitat soqutigisaqaqatigiinniit assigiinn­gitsuniit sulisitsisuniit, Sik-umiit allanillu aammalu Kanukoka-minngaaniit tamarmi peqataaffigi­neqarmata aammalu naalakkersuisoqarfiit attuummassuteqartut peqataatitaqarlutik taamaattumik naalakkersuisumit isumaqarpunga inatsisartunit akuersorneqartut aallaavigalugit suliassat ingerlakkigut aammalu qanoq iliusissat allaat tassani 1997-imi ukiakkut saqqumiussatsinni ersarilluinnartut suut suleqatigiissitat pilersinneqassasut tamarmik inatsisartunik akuersorneqarsi­masut maleqqissaarlugit naalakkersuisut sulipput. Taamaattumik allanik qanoq iliusissanik nutaanik inatsisartut aaliangiissagunik taava siunnersuutinngorlugit taakku pisariaqarput inatsi­sartut aaliangerpata aamma malissavagut.

 

Kisianni ukua massakkut apeqqutit assigiinngitsut saqqummiussorneqartut taakkua isumaqarpun­ga naammassisinnaagigut naalakkersuisuni suliat ingerlanneqareersut naapertorlugit aallaaviga­lugillu.

 

Erseqqissaatigilaassavara massakkut utoqqalinersiatigut pitsanngoriaatissatut naalakkersuisut saqqummiussaat inatsisartunut siunnersuutaat kinguneqartussaammata ersarissumik oqaatigalugu kisimiittunut 6.000 kruunimik ukiumut qaffariarfiusumik, inooqatigiinnut 9.000 kruunimik qaffariarfiusumik. Isumaqarpunga tamanna akit nikerarnerat aammalu qaffariartarsimanerat tassa 1991-iminngaanniik ullumimut naatsorsueqqissaarnerit annertuut pereersut aallaavigitinneqartoq 7,2 % isumaqarpugut naalakkersuisunit naapertuuttoq, aammalu allat aningaasarsiortut inuiaqati­giit akornitsinni qanoq pineqarsimanerat aallaavigigutsigu 7.2%-mik pensionit qaffaavigineqar­nissaat tulluartutut taasariaqartoq.

 

Taakkua saniatigut naalakkersuisunit siunnersuutigaarput atuutsilerfissaa pisariaqartoq septem­perip aallaqqaataa. Tassunga tunngatillugu erseqqissaatigissavara, pisariaqarmat taamatut inatsi-sartut aalajangerpata septemperip aallaqqaataani qaffariaatsit atuutsilertinneqassasut. Tamatumap tungaanut pisariaqarmat naalakkersuisuninngaanniit kaajallaasitaliornissarput, kommuninit tamanik malinneqartussamik. Tassami qaffariaatit aammalu qanoq iliusissat, taakkua kaajallaasi­taasigut malinnaatitsivigineqartussaamata.

 

Tassa cirkulærit naammassiniarneqartussaapput. Aammalu taakku saniatigut kommunit qanoq iliornissartik ilisimaarisariaqarpaat, suliassallu soorunami aamma naammassineqarnissaat eqqarsaatigalugu naalakkersuisuninnaanngaanniit tulluartutut isigaarput, septip aallaqqaaataa­ninngaanniit qaffariaatsit atuutilissappata.

 

Soorunami kikkulluunniit siunnersuuteqarsinnaasarput. Aamma Niels Mattaaq soorlu siunner­suuteqarsimavoq kingumoortumik januarip aallaqqaataaninngaanniit atuutilersumik qaffariaatsit aaqqinneqartariaqaraluartut, aamma taanna Inuit Ataqatigiit, Kattusseqatigiit ilalernartillugu oqaaseqarput. Kisianni soorunami taamatut pisoqassappat Inatsisartuni aalajangerneqarqaartaria­qarpoq. Aamma eqqaamaneqartariaqassaaq taamatut pisoqassappat, 1998-mut ukioq manna, aningaasanut inatsisip qaanut 20 mill.-nit ilineqartariaqassammata Naalakkersuisut siunnersuu­taatut pinnani 6 mill.-nit.

 

Soorunami tamakkorpassuit sillimaffigisassaapput, taamaattumik neriuppunga naatsorsuutigalu­gulu Naalakkersuisut siunnersuuterput, taanna paasineqarluni malinneqarumaartoq Inatsisartuni.

Taakkua saniatigut Inuit Ataqatigiininngaanniit ilanngullugit uparuarneqartut oqaaseqarfigilaaru­suppakka. Tassa siullermik naligiisitaanermut siunnersuisoqatigiissut pilersinneqarnissaanut tunngatillugu Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat oqarpoq, inatsisissarluunniit suli naammasineqarsi­manngitsoq aningaasartaat taakkua pisariaqanngitsut aaqqiiviginiassallugit.

 

Soorunami nalunngilarput Naalakkersuisuni inatsimmik tunngaveqarani aningaasaliisoqarnavi­anngitsoq. Eqqaassissutigilaarlara ukioq ataatsimiinnermi aamma Inuit Ataqatigiiit oqaaseqartua­ta taasumarpiaap uparuarmatigut, inatsisissaq suliarineqarsinnaangitsoq aningaasartassai malin­naatinneqanngippata. Tassa taakku tamarmik imminnut attuumassuteqarluinnarput.

 

Taamaattumik pamiutsigut kiilluta kaaviinnarluta taanna naammassinaveersaarniarutsigu taamaaliorsinnaavugut. Kisiani isumaqarpunga Naalakkersuisuninngaanniit siunnersuutivut taakkua taamannak oqalliserusaaginnarnagit naammassiniartarialerigut, tassami aningaasanik inatsisit, ilassutissatut inatsisikkut 825.000-it qinnutigaagut, ukiup sinnerani atuutsilerfissaaninn­gaanniit. Tassa julip aallaqqaataanit atuutilissappat inatsit, taava 825.000-it aningaasartuutige­qassasut aamma inatsisartut tamarmik nalunngilaat, naligiissitaaneq pillugu siunnersuisoqatigiit pillugit inatsisissaq, taanna massakkut upernaaq manna naammassineqartussaasoq.

 

Taanna pillugu aamma inatsisissaq sammilerutsigu qularnanngilaq oqaatsit arlaqarnerusut aninneqarumaarmata, taamaalillugu taanna akissuteqarfigiinnarpara.

 

Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata ilanngullugu oqaatigaa konto 30.16.17, tassani amutsiviit pilluginngooq konsulentilersornersuaq pisariaqanngitsoq. Naqqiissuteqarfigilaassavaara 30.16.17 tassaammat suliffissaqartitsiniarnermut tunngatillugu 500.000-nik Naalakkersuisut qinunerat, amutsivimmut tunngassuteqanngilluinnartoq. Tassanilu Inuit Ataqatigiit aamma ilungersuuti­gerujussuartagaat, partiit tamattaalluta anguniagarput. Sulisoqarnikkut inatsisit nutarterneqarnis­saat suliarineqartussaavoq. Taamaattumik neriuppunga Inuit Ataqatigiit tamanna paasilluassa­gaat.

 

Kisiannili amutsivimmut tunngatillugu, amutsiviit nutarterneqarnissaanut tunngatillugu 1,9 mill.-nut qinuvugut. Taannalu 30.01.01-miippoq aamma taanna kukkuneqanngilluinnarluni, taakkua tamarmik kukkuneqanngilluinnarlutik siunnersuummiipput.

 

Akulliit Partiiata apeqqutigaa, tassa konto 30.14.14-ni, pinaveersaartitsinerit pillugit. Tassa meeqqat inuusuttullu pillugit sullissineq. Tassani Inuuneq Nakuuneq-mut attuumassuteqanngin­nersut. Oqaatigissavara soorunami meeqqat inuusuttullu pillugit qaammarsaanerit sullissinerit assigiinngitsut aamma Inuuneq Nakuuneq-mut attuumassuteqarluinnarmata. Kisianni uani pineqarpoq, aamma soorlu allaaserineqarnerani takuneqarsinnaasoq, Naalakkersuisoqarfitsinni paasisimavarput pisariaqarluinnartoq kommunit suleqatigalugit immikkut pinartunik imaannaan­gitsunik meeqqat akornanni, inuusuttuaqqat akornanni, minnerunngitsumik taakku eqqarsaatiga­lugit, pisoqartillugu, tarnikkut ilisimasalinnik, tarnit nakorsaanik, inunnik isumagininnikkut siunnersuisinnaasunik pisariaqartitsineq annertoqisoq.

 

Kommunit isumaginninnikkut allattoqarfii suleqatigalugit tamanna ingerlanniarneqarpoq. Annertuunik imaannaangitsunik inuiaqatigiit akornitsinni pisoqartillugu ornigukkasuarsinnaasu­nik, isumaqatigiissuteqarneq aallaavigalugu, ingerlatsinissarput naatsorsuutigaarput. Tamannalu pisarialerujussuartut naalilersimavarput ukiup imaaliallannerinnaani.

 

 Tassami misiliinikuuvugut Tasiilap kommunia peqatigalugu. Tamanna iluatsilluarsimavoq. Aamma pisariaqartinneqartoq annertuumik pisariaqartinneqartoq tamanna paasinarmat. Neriup­pugut qinnuteqaativut 300.000-it uunga tunngassuteqartut akuersaarneqarumaartut.

 

Ilanngullugu Akulliit Partiaata apeqqutigaa ilinniartitaanerit, pikkorissarnerit pillugit, tassa 30.16.10-mi, taakkua qanoq siunertaqavinnersut. Oqaatigiinnassavara tassa Naalakkersuisuni pilersaarutigigatsigu, kommunini suliffissaqartitsiniarluni allaffeqarfinni siunnersortit aammalu inunnik isumaginninnikkut suliffissaqartitsiniarnikkullu ataatsimiitsitaliat siulittaasui pikkoris­sartinneqassammata Qaqortumi, Sulisartut Højskolianni. Sulisoqarneq, suliffeqarneq pillugit nalaakkersuinikkut ataatsimeersuarnissaq sioqqutilaarlugu. Tassanilu taakkua ilanngullugit aamma aningaasartuuteqarfigineqartussaamata qinnutigineqarput, taamaalillugit aamma naam­massisinnaajumallugit.

 

Tassa 1997-mi taakkua pikkorissartinneqarneri ilumoorpoq ingerlattussaasimagaluarmata. Kisianni taassa pisimanngillat aatsaallu massakkut ataallu ataatsimeersuarnissaq iluatsillugu pisussanngorlugu taanna naammassiniarneqarluni.

Taakkua saniatigut oqaatigineqartut assigiingitsut soorunami oqaaseqarfigisinnnagaluarpavut, kisianni aningaasaqarnermi ataatsimiitsitaliami suliassat ingerlaqqittussaapput. Aammalu periarfissaqartuarpoq Naalakkersuisut ataasiakkaat aggersarneqarsinnaanerat ataatsimiitsitalia­mit. Tamanna naatsorsuutigalugu piareersimaffigiumaarpara, aggersarneqassaguma apeqqutsit assigiingitsut amma akinissaat eqqarsaatigalugit.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Oqaaseqarfigilaassavakka aatsitassarsiornermut tunngasumik isumaqatigiissutit oqaaseqarfigine­qarnerat. Ilumoorpoq tassani maannakkorpiaq Folketingip isumaqatigiinniarnermi inaarsagaanni aningaasanik pissaarsiassat annertusisinneqarsimammata. Tassa inissaqarniarnissamut tunngatil­lugu, 3mill.-nit missaanik isumaqatigiissutit qaavisigut pissarsisoqarsimalluni.

 

 Taakkua tassa Inatsisartut inissaqartitsiniarnerisa konto-nnut soorumi ilineqarput. Taakkulu aqqutigalugit sulisut amerlassusissaat aallaqqaammut naatsorsuutigaarput, tamarmik inissamin­nut pippata, tamatumani inuit sisamat tallimat missaaniikumaartut, aningaasartuutissat ilaatigut tassani inissaqartitsiniarnermut tunngassuteqartussaamata. Taanna isumaqatigiinniarnermi maanna Folketinge aamma akuersaarumaaraa naatsorsuutigaarput.

 

Taavalu aamma oqaaseqarfigilaassavakka aamma marluk. Aamma ilaatigut Aningaasaqarnermut naalakkersuisup attoriigai. Maannakkut Inatsisartuni maani oqaatigineqartuartarmat qularutigis­sanngilarput ilumoortoq, illoqarfitta pingaarnersaat Nuuk, inissaliornerit tungaatsigut iliuuseqar­niarnera, maannakkut aallartittoq, annertuumik tapersersornarpoq. Aammalu uagut Namminer­sornerullutik tungitsinninngaaniit illuliornerup tungaasigut peqataanissarput. Nuuk taamaalilluni illuliornikkut annertusaaniarnerani aamma peqataaffiginiarparput. Soorumi nammineq illoqarfiup pilliutigisinnaasani tassa aningaasatigut aamma pilliutigisinnaasani tassani naatsorsuusioreersi­mavai, pilersaarusiamigullu ikkussimallugit.

 

Aamma oqaaseqarfigilaarusuppara Royal Greenland-mut tunngatillugu. Kiffartuussinissamik isumaqatigiissutit AServiceaftale@-nik taaneqartartut. Naalakkersuisuninngaanniit Royal Greenland-mut atuuttut, ukioq manna julip aallaqqaataanut killeqarput. Taamaattumik Royal Greenland ilisimatissimavarput julip aallaqqaataa tikitsinnagu AServicekontrakt@ tamakku aftalit, nunaqarfinnut, tunisassiorfinnut tunngasut, ilaatigut tunisassianut tapiissutaasartut, tassamiittut. Inuussutissarsiornermut naalakkersuisoqarfiup taavalu aamma Royal Greenland-ip akornanni isumaqatigiinniutigalugit naammassereersimassagaat.Tamannalu aamma naatsorsuutigaarput.

 

Tamatuma kingorna selskab-i nunaqarfinnut tunngatillugu, selskab-iliariniarneqartoq, ukioq manna 1998 naatinnagu naammassiniarneqartoq, siunertarineqarpoq. Tassanilu nunaqarfinni ilaatigut tunisassiorfiit selskabimi tassani, aallartittussami, aamma Royal Greenland-ip peqataaf­figisassaani, ingerlanneqassasut siunnerfigineqarmata. Taakkunatigut periarfissat, aaqqissuussi­nermut tunngasut, ilisimasitsissutigilaarpakka,suliassat taamaalillutik naammassiniarneqarnerat ajunngitsumik aamma inerniarneqarmat.

 

Kiisalu aamma Inuit Ataqatigiinut oqaatigilaassavara Inuit Ataqatigiit siulittaasuaata Landskasse-p aningaasartuutissaat pillugit oqaatigisai. Ilumoorpoq upernaaq manna saqqum­miunneqarttussaamata Landskasse-p aningaasartuutai, naatsorsuutai.

 

Tassa siornatigut imaattaraluarpoq, aatsaat ukiakkut ataatsimiinnermi, Landskasse-p ukiup siluiini aningaasartuutai tamakkiisumik kukkunersiorneqarsimasut, misissoqqissaarneqarsimasut saqqummiunneqartarlutik. Kisianni maannakkut Inatsisartut kissaatigisimavaat naammassineqas­sasut upernaaq manna. Aamma naatsorsuutit taakku annertoqisut upernaaq manna naammassini­simaneqarmapput.

 

Landskasse-p aningaasat atortagaat soorumani selskab-ni angisuuni saneqqiullugit annertu­nerunngikkaluarput. Kisianni pisortatigut nakkutigisassat annertoqimmata, kommunit allarpas­suillu aqqusaarneqartut naatsorsuutaanillu tamarmik tusarniaavigisassat eqqarsaatigalugit, suliassaq taanna paamaarunnagu inerniarneqarsimavoq aammalu nuannaarutissaavoq naammas­sineqarsinnaasimammat. Taamaattumillu aamma ilimagisaminngaanniiit naatsorsuutit piaartu­mik naammassineqarsinnaanerat anguneqarsimalluni.

 

Naggaterpiaatigut oqaatigilara una, pikkorinnerisariaqarpugut sanaartugassatigut pilersaarusior­nerni. Ukiuni kingullerni takusartakkagut erseqqipput, aningaasat sanaartugassanut tunngasut, pilersaarusiortanerat pikkoriffiginerullugu tassani suliarissagipput. Tassani uagut Landsstyrimi tassuunakkut peqataarusuppugut.

 

Naammassineqarsinnaasut, suliassat naammassiniartariaqarnerat pilersaarusiornerat pitsaaneru­lersittariaqarparput, Landskasse-p aningaasat pisinnaasaat piinnaarnagi, kisianni aamma partiit kissaatigisavut, assigiingitsut paaseqatigiiffiginiarneri. Aammalu ilaatigut ilumoorpoq kvadrat­meterimut akit nunatsinni assigiinngippallaarujurussuaqaat. Illoqarfiit ilaat, nalunngilagut kikkut, matadoreqarput aamma tamakkunani takusinnaasatsinni. Aammalu tamakkua maannakkut erseqqissumik unammilleqatigiinnerup iluani saqqummeriartortumik malunnarpoq akimikkut qullusippallaarujussuartut. Sanaartornerup tungaatigut akit erseqqinnerusumik saqqummeriartor­nerat, unammilleqatigiinnikkut piviusumik saqqummeriartorpoq.

 

Aammalu maannakkut takusinnaavarput malugisinnaallugulu siorartaatit unammeqatigiit aamma aallartinneranni akit allaanerusut takusinnaaleratsigit. Taamaattumik unammilleqatigiinnermi ingerlatsinermi akit maannakkut erseqqinnerusumik saqqummeriartorat pillugit sulisussat isumaqatigiinnniarnerat ajornannginnerulersutut piinnanngikkaluaarlugu, kisianni aamma akit uagutsinnut akilersinnaanerusut naapikkiartornerat siunnerfigisariaqarparput siunnerfigalugulu.

 

 Tassuunakkut ukiaru finanslov-mi akueriniarnissaani immikkut taakkartorneqartut aamma Inuit Ataqatigiit tassuunakkut tinnersaanerat ilumoortortaqartoq oqaatigineqareerpoq, aningaasat atunngitsoorneqartut eqqarsaatigalugit oqaatigivara pikkorinnerusumik pilersaarusiortariaqartu­gut tassani. Piviusorsiornerulluta sulisussatta qanoq amerlatigissusiinik aammalu aningaasatigut nammagassatta qanoq amerlatigisut nammanneqarsinnaanerat qiviallattaarlugu.

 

Landskasse-p naatsorsuutai immikkut annerussumik oqaaseqarfiginagit oqaatigissavara maani malugisinnaagakku, ilassutissatut aningaasartuutissat ilassilluarneqartut aammalu isumaqatigiis­sutiginiarneqarnissaat tulliuttoq, aningaasaqarnermi ataatsimiitsitaliami siunnerfigissavarput.

 

Konrad Steenholdt, Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq:

Qujanaq. Kultureqarnermut ilinniartitaanermullu tunngassuteqartut uani ullumikkut oqaluuseri­samut tunngatillugu apeqqutugineqartut, taakkununnga tunngassuteqartut erseqqissaaffigilaassa­vakka.

 

Siullermik naalakkersuisut siulittaasuata oqaasii kingulliit eqqaasitsissugalugit aamma isumaqa­tigigakkit. Apeqqutigineqartoq uani pineqartoq tassaavoq, Inuili, taanna atuarfik allilerniarneqar­poq nunatsinni piumasaqaatinut naleqqunnersumik ingerlasinnaanera anguniarumallugu. Kisiannili tassa sulisussarsiuussinermi aningaasat atugassagut annertunerulersimapput taannalu qinnutigisariaqalersimavarput, tassa ukiormanna 400.000-it taavalu aamma ukiumi tullermi 400.000-it, tassa katillugit 800.000-it.

 

Illup taassuma napareersup annertusitillugu sanaartornissaa sanaartugassat allat eqqarsaatigalugit assut pisariusimavoq taamatullu akitsorneranut ilaatigut patsiseqarluni, taannalu tassa qinnuti­gaarput. Sanaasap taassuma aallartinnissaanut pisariaqarluinnarmata aningaasat taakkua isuman­naarnissaat. 800.000-inik aningaasanik amerlanerusunik qinnuteqarnerput soorunami ajornakuso­ortorujussuusarpoq imatut oqarfigineqarluni, aningaasat ilinniartitaanermut atugassanngorlugit tunniunneqareersimasut iluanni nammineq nassaariniarniarsigit.

 

Periarfissakilliorsimavugut, tassanilu qinikkavut marluinnaasimapput. Erhvervsuddannelse-p ingerlatitaani assigiinngitsuni aningaasat aanngikkutsigit tullii tassaasimallutik nunaqarfinni atuarfiit taakkua aallerfigisariaqassallugit. Sivisuumik isumaliutigereerlugu allatut ajornartumik siunnersuutigisariaqarsimavarput konto-mik tassanngaanniit aningaasat taakkua pissarsiariniar­tariaqarlutigit. Taammaattumik nuannarutigaara Siumup oqalutttuata erseqqissumik uani kissaatigimmagu nunatsinni aserfallatsaaliinermut aningaasat atorfissaqartinneqartorujussuit atuarfinnut napareersunut taakkua atorfissaannut atorlugit, taava pitsaanerussagaluartoq avataa­ninngaanniit aningaasaleeqqinnikkut taakkua pissarsiarisinnaagutsigit. Tassuunakkut taperseru­suppara Siumup oqaluttua uani Ataatsimiititaliap nalilersuinermini ilumut pisariaqartinneraa aningaasat taakkua aserfallatsaalinermut atugassatsinninngaaniit aasariaqarnerivut. Taanna ataatsimiititaliamut isumaliutigillaqqullugu ingerlateqqissavara uanga isumaqatigilluinnarakku. Nalunngereerparput meeqqat atuarfiisa tungaasigut aamma suliassat annertoorujussuupput tassani, aamma ilinniaqqiffiit illut pioreersut eqqarsaatigalugit aamma aningaasat taakku atorfissaqartippagut. Tamarmik tulleriiarinermi tassani nalilersoqqissaartariaqarput. Taannalu suliassaq Finansudvalgimut ingerlateqqinnissaa taperserusuppara.

 

Taava oqaluttut arlallit tikippaat ilinniartuunersiutit qaffariarujussuarnerat. Nuannaarutigalugu nalunaarutigilara, ajornartorsiutigisimagatsigu ukiuni siullerni aningaasat taakkua ingerlaarnerisa aqunnissaat. Ilinniartuunersiutileriffik, tassa qallunaatut taaneqartartoq Uddannelsesstøtteforvalt­ningen, ukiut arlallit piareersarneqareerluni ullumi inissippoq aningaasallu ingerlaarnerat aqullualerlugu. Ilaatigut uani takussutissaavoq piumasaqaatigisimasara aningaasat ingerlaarnerisa naatsorsornerisalu ukiuni siullerni pitsaanerusumik nalunaarutigineqarsinnaannginneri aaqqiiffi­geqqullugit, maannakkorpiaq tassani takussutissaqalerpugut ullormiit ullormut ingerlasut tassani aquleraat. Isumaqarpungalu taanna Inatsisartuni ilaasortaasut tamarmik nuannaarutigisariaqaraat erseqqinnerulermat, tassa atortorissaarutit qarasaasiat ullumikkut iluatsipput tassanilu sulineq aqunneqarlualerluni.

 

Oqaaseqartut arlallit nuannaarutigaat taama amerlatigisut ilinniarnermut saakkiartuaalermata, taanna tupigisassaanngilaq. Aamma 1995-minngaaniilli ilinniartitaaneq pillugu nalunaarusiorner­mi tamakku tamaasa isertuanngivillugit inimi uani nalunaarutigisarsimavaakka Inatsisartullu taakkua akuersaarsimavaat. Aap, akisuvoq kisianni isumaqarpunga nuannaarutiginerusariaqarip­put ilinniagaqarumallutik nalunaartartut amerligaluttuinnarmata. Soorlu eqqarsaatigigutsigu aamma, ukiamut paasissavarput august-ip aallaqqaataani ilinniartut qassit aallartinnersut. Naatsorsoruminaannerannut patsisaaginnarpoq ukiakkut aningaasanut inatsit akuersissutigigaan­gatsigu nalusarparput ukiumi tullermi februar-ip aallaqqaataani taavalu kingusinnerpaamik maj-ip aallaqqaataanut ilinniarumallutik qassit qinnuteqarniarnersut.

 

Taakkua pisarput ukua akuerereernerisa kingornatigut, kisianni uani piumasaqaataasoq oqaatigis­savara soorunami pitsaanerusumik pilersaarusiorlutalu eqqueriallaqqinnerusariaqarpugut. Tassa ukioq manna ilaatigut 5,6 millionit sillimmatigalugit qinnutigisimavagut immikkoortillugillu, kisianni suli pisariaqartitsineq annerulersimavoq.

 

Taavalu aamma Atassut-ip oqaluttuata ilaatigut Katuamut tunngatillugu oqaasii soorunami paasilluarpakka kisianni eqqarsaatissiissutigerusullugu kalaallisut ilaatigut oqariartaaserput oqartoqartarmat:@Tunisineq pilluarnarneruvoq tigusinermit.@ Ilumoorpoq. Tigoreernerisa kingornatigut illorsuit aamma sillimaffigisariaqartarpavut ingerlannerisa ukiumiit ukiumut qanoq aningaasartaqarnissaat. Taanna aamma maani ilisimaneqareerpoq, tassa Nordisk Råd-iminngaa­niit aningaasanik taama pissarsisimavugut kisianni aamma nalunngilarput pisussaaffilerneqarluta Nuup Kommunea-lu aningaasanik qanoq atsigisumik illorsuup taassuma ingerlannissaa pisaria­qartitsisoq.

 

Aammalu Kalaallit Nunaata Radioa uani taaneqarmat malugeqqussavara qinnutigineqartoq tassaavoq akilersugassanik ukiumik ataatsimik kinguartitsigallarnissaq. Nalunaarutigisinnaavara 1997-mut naleqqiullugu ukioq manna ingerlatsinerminni sipaarutissatuut 2 millionit nassaarere­ersimavaat, kisiannili kissaatigisimallugu aningaasatigut assigiinngitsutigut ingerlatsinermut pisussaaffiit periarfissaqarfigerusullugit ukiumik iluitsumik, tassalu taanna ukioq iluitsoq qaangiuppat taamatut akilerarsinnaaneri pilersaarutinut ilaavoq. Qinnuteqarnerinnaavoq ukioq manna akiligassaraluatik ukiumik ataatsimik kinguartikkumallugit.

 

Taava taassuma saniatigut nuannaarutigaara annertunerusumik ilaatigut taakkartorneqanngimma­ta ilisimariikkavut, tassalu IA-p oqaluttuata taakkua oqaatigisai konto-t 40.13.10 arfineq marluu­sut, tassani misissoraanni  takuneqarsinnaapput ilai aningaasanik ikiliallatsitsinerusut uanilu IA-p oqaluttua isumaqatigilluinnarpara ajunngilluinnarpoq, aamma kissaatigeqaara misissorneqarnis­saat taakkua ataatsimiititaliaminngaaniit. Taamatut nalunaarnerput imatut paasineqassanngitsoq kissaatigeqaara aqutsisinnaanngitsugut, kisianni uani unneqarinnermik tunngaveqarpoq. Takune­qarsinnaapput tassani aningaasat taakkua qanoq ilillugit ilaat ilanngartorlugit ilaalu ilallattaarlu­git iliortariaqarsimasugut, tassa Ilinniartuunersiutileriffiup aqutsillualernerata kinguneranik taamatut saqqummiisinnaanerput ilaatigut periarfissaqalermat.

 

Taakku pingaarnerusutut kisiisa taarsuppakka. Sapaatip akunnera ataaseq qaangiuppat ullumik­kut killiffipput, tassa ilinniartitsisussaqarniarnermut  tunngasut taakku qularnanngitsumik ulloq naajusallugu aamma oqallisigineqarumaarput, taamaanikkussamullu tassunga tunngasut erseq­qinnerusumik maanngaaniit nassuiaateqarfigiumaarakkit oqaaseqaatigineqartut taakku tunngavi­galugit taamatut nassuiaateqarfigilaarpakka.

 

Marianne Jensen, Peqqissamut, Ilisimatusarnermut, Avatangiisinut Pinngortitamullu Naalak­kersuisoq:

Qujanaq. Inatsisartut oqaluttuisa saqqumiussineranni oqallinnermi matumani uanga naalakker­suisoqarfinnut toqqartumik tunngasorpiaat marlussuit oqaaseqarfigilaassavakka.

 

Tassalu siullermik Lars Karl Jensen-ip Siumut sinnerlugu apeqqutigivaa illoqarfiit ilaanni peqqissaaviit suliassaareersut pilersaarusiorneri qanoq killiffeqarnersut, aammalu aappaattut oqaaseqarfigitsiarusutara tassaavoq, Atassut sinnerlugu Anders Nilsson-ip oqaatigisaa illorsuit tunissutit pillugit.

 

Siullermik Lars Karl Jensen-imut oqaatigissavara aammalu ilanngullugu tassani Kattusseqati­giinniit Anthon Frederiksen-ip Qeqertarsuarmi peqqissaavimmik aammalu kingutileriffimmut tunngasumik oqaaseqaatai aamma tassunga ilanngutissuakka.

 

Peqqinnissaqarfiup iluani sanaartornermut aningaasaliissutit pillugit oqaatigisinnaavara 1998-mi aningaasaqarnermut inatsisartut akuersissutigisimasaat suliakkiissutigisimasaallu tamarmik pissusissamisoortumik maannamut ingerlammata. Immikkut illuinnartumik pisoqariataassann­gippat naatsorsuutigaarput 1998-mut aningaasaliissutit sanaartornermut tamarmik naatsorsuutigi­satuut atorneqarumaartut.

 

 Ullumikkorpiaq nalorninartoqarsinnaasutuat marluupput. Tassalu Kangaamiuni nakorsiartarfim­mik sanaartornissaq aammalu Qeqertarsuarmi  peqqissaavimmik sananissaq. Kangaamiunut tunngatillugu oqaatigisinnaavara kissatigineqarnikuummat aammalu aaliangerneqarnikuulluni nakorsiartarfissaq taanna ukioq manna sananeqarluni aallartittussaq utoqqaat illuannik sananissa­mut atatillugu sananeqassasoq, tamannalu tunngavigalugu peqqinnissaqarfimmi pilersaarusior­neq ingerlasimavoq kisiannili ungasissorsuunngitsukkut Maniitsumi kommunalbestyrelsip nalilersueqqinnermini isummani tassuunakkut allanngortippaa aammalu Maniitsumi napparsima­veqarfimminngaaniit ilalerneqarluni. Maannakkullu kissaatigalugu nakorsiartarfissaq Kangaa­miuni imatut aaqqinneqassasoq, tassa nutarterlugu ingerlanneqassasoq siullermik aaliangerneqar­simasuminngaanit allannguutaasumik. Periarfissaq taanna aammalu Maniitsuminngaaniit saaffiginnissut pissutigalugu massakkut nalilersueqqinneq ingerlavoq ammalu neriuppugut tamanna ungasinngitsukkut paaseqatigiissutigineqarumaartoq, taamaalilluni suliassaq taanna pisusissamisoortumik aamma aallartissinnaaniassammat.

 

Qeqertarsuarmi peqqissavimmut tunngatillugu oqaatigisinnaavarput tassa siorna inatsisartut kissaatigivaat napparsimmavik Qeqertarsuarmiittoq aserorsimaqisoq taanna taarserlugu nutaamik sanasoqassasoq aammalu sananissaq taanna siuartinneqassasoq ukioq manna aallartittussanngor­lugu. Tamanna aallaavigalugu pilersaarusiorneq ingerlasimavoq, kisiannili oqaatigisariaqarluni tassuunakkut kommunalbestyrelsip kissaatigisai aammalu inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaata kissaatigisai aningaasaliissutigineqartunut tulluanngimmata. Taamaattumillu massakkut taakkua misissuinerit ingerlapput, tassa uani assortuussutigineqanngilaq politikkikkut tunngavilersuutit, tassani napparsimmaveqarfimmi sulisut aammalu utoqqaat sullinneqarnerini ataqatigiissariineq annertunerusoq pissasoq. Taanna ammaffigilluinnarparput peqataaffigerusul­lugulu, kisiannili uani sanaartornermi siunersortit naliliinerat naapertorlugu utoqqaat illuannut atasumik napparsimmavimmik Qeqertarsuarmi sanassagaanni akisunerussallunilu, pisariunerul­lunilu napparsimasunut sullissinermut tulluannginnerusumik kinguneqarnissaa taanna oqaatigi­neqarpoq. Tassa taakkua siunnersortit taama oqarput. Piareersimavugut naalakkersuisuni tassunga attuumassuteqartut tamaasa oqaloqatigiissallutigit aamma uagut naalakkersuisuni kissatigeqigatsigu suliat taakkua Kangaamiuni Qeqertarsuarmilu suliassat sapinngisamik piaartumik pissusissamissoortumik aallartinnissaat. Tassani oqaloqatigiinnerit ingerlassapput.

 

Taamalillunilu Lars Karl Jensen-ip apeqquteqaataanut oqaatigisinnaavara, tassa taakkua eqqaas­sanngikkaanni ukioq mannamut suliakkiissutaasimasut inatsisartuninngaaniit tamarmik pissusis­samisoortumik maannamut ingerlapput. Taamaalillunilu pilersaarutit,aningaasaliissutissatut qinnuteqartarneq, naammassinnissinnaaneq peqqinnissaqarfimmi sanaartorneq eqqarsaatigalugu naapertuulluartutut oqaatigisariaqarpara inatsisartut aaliangingaannut naapertuulluartumik suleriaaseqalersimaneq massakkut pissusiulersimavoq peqqinnissaqarfimmi ingerlatsinermi. Neriuppunga sanaartungassanik aaqqissuusseqqinnermi taamatut naapertuuttumik ingerlalersi­maneq pillarneqaatigissanngikkipput.

 

Anders Nilsson-ip oqaatigisaanut oqaatigerusuppara tassa ilaatigut oqaatigimmagu Pinngortita­leriffik tunissutisiaraarput aammalu soorlu ernumarpalaartumik nipeqarluni illorsuup massakkut Pinngortitaleriffiup tunissutisiarinerani aningaasartuutissanik annertunerusunuk nassataqaru­maarnissaa. Tamanna naalakkersuisuni naatsorsuutiginngilarput, tassami Katuamut assersuun­nera uani eqqortuusorinngilara. Pinngortitaleriffimmi suliat ingerlareerput illorsuarli pinngikkal­laratsigut, tamatumunngalu sulianut inatsisartut ingerlatsinermut aaliangiisarput ukiumoortumik aammalu taakkua annertussusissaat inatsisartunit aaliangerneqartarput. Ingerlatsinermut aningaa­sartuutit aaliangerneqartareersut aammalu siornatigulli ingerlasareersut, taakkua suli ingerlapput, kisiannili assigiinngissutigivaa avatangiisaat, sulinerminni avatangiisaat massakkut kusanarlutil­lu aammalu suliaannut tulluarluinnartumik inissinneqarsimammata. Tamannalu isumaqarpunga uaguinnaanngitsut kisiannili aamma nunatsinni inuiaqatigiit annertuumik qujamasuutissarigaat taaama kusanartigisumik sullivimmik tunineqarsimagatta.

 

Ilisimatooqateqarfissaminngooq aamma tunissuteqartoqarniarunarpoq. Tassunga tunngatillugu oqaatigissuara taanna forskerpark-imik taaneqartartut illutassaanut tuniserusuttunik uanga ilisimasaqanngilanga. Tulluartumik naapertuuttumik taamaalilluni inatsisartut aaliangissangalu­arpata sanajumaartoqarnissaa Ilisimatusarfikkut allallu eqqarsaatigalugit. Tamanna tulluartumik imminullu naapertuuttumik sanajumaartoqarnissaa anguniarlugu titartaagallarnissamut aningaa­saleerusuttoqarpoq neriorsuuteqartoqarlunilu taamatut, kisianni soorunami inatsisartut aalianger­tussaassavaat qaqugu tamanna piviusunngussanersoq aammalu qanoq aningaasalersorneqaru­maassanersoq.

 

Uanili neriorsuutigineqartoq tunissutissatut unaavoq ilisimatusartut Pinngortitaleriffiup illuatun­gaani illutaqartissinnaalernissaat; sullivissaannik, ilisimatusariartortut najugaqarfigisinnaasaan­nik, taannalu illu aamma neriorsuutigineqartoq naalakkersuisuni qujarutissamaarlugu, qujarup­parput qujaruteqaarput aammalu pilersaarusiornera aallartisalerpoq. Tassanilu aamma naatsor­suutiginngilarput massakkut illut taamaattut, tunissutisigutta ingerlatitsinermut aningaasartuutis­sanut Landskassemut qinnuteqartoqarnissaa. Kisiannili tamanna aamma malinnaaffigilluaru­maarparput, suliassap aallartinnginnerani.

 

 

Paaviaaraq Heilmann, Aalisarnermut, Piniarnermut, Inuussutissarsiornermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq:

Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup suliassat uannut aalisarnermut, piniarnermut, nunaleriner­mut inuussutissarsiornermullu tunngassuteqartut siunnersuutigineqartut oqaluuserisassanngortin­neqartullu pillugit aappassaaneerinninnissamut innersuussigaluartoq, pisariaqartippara oqaaseqa­laassallunga, tassa Johan Lund Olsen-ip saattussanut tapiissuteqartoqarnissaanik siunnersuute­qarnerminut tunngatillugu issuarniarsarimmanga imatut nipilimmit, issuarpara: AAalisarnermut Naalakkersuisoq isumasioqatigiinnerup naammassinerani ilaatigut oqarpoq, naatsorsuutigineqas­sanngitsoq pisortat tunisinermut tapissuteqarsinnaanissaat@. Naqqiivigineqanngippat, pingaartu­millu illuatungiliuttut taanna atorluartarmassuk, aaqqiivigineqanngikkaangat imaluunniit naqqiivigineqanngikkaangat, ilumoortutut isigineqalertarmat, nassuiaateqalaassaanga.

 

April-ip sisamaanni tusagassiortunik katersortitsinermi aamma ilaatigut assersuutigiinnarlugu, AG-minngaanniit najuuffigineqartumik, issuarneqarpoq imaattoq - tassa oqaaseqarninnut tunngatillugu: ANaalakkersuisunullu ilaasortap ilanngullugu oqaatigaa assagiarsunniartarneq ingerlanneqaannassasoq@. Ilanngugu aamma ingerlaqqippugut. ATaamaattumik angerlugulu naaggaarsinnaanngilaa tunisinermut tapiissuteqartoqassanersoq@. Tassa taanna najuuttoq aamma tusagassiortoq - arlaannatsinnilluunniit immaqa illersuisuss... illersuisuunngitsoq imalunniit assortuinngitsoq, taamatut allagaqarpoq kikkut tamarmik atuarsinnaasaannik.

 

Taammatut oqarninnut tunngaviuvoq ukiuni kingullerni arlaqalersuni aalisakkat akii appartullu ilaatigut - massakkut ajoraluartumik allaat tunisassiortut - tapupput. Akit appartullu tapinillu oqalulerlutik. Taanna uanga pissusissamisoortuaannartutut isiginagu, taamatut oqarpunga, taakku angerlugilluunniit naaggaassanngilavut massakkut. Isumaqatigiinniarnerit taamanikkut suli aallartinngillat. Periarfissat assagiarsunnermut akikillisaataasinnaasut, assagiarsunnik tunisas­siornermi akikillisaataasinnaasut ujartulaariartigit.

 

Assersuutitut taavakka - taamanikkut aamma isumasioqatigiinnermi assagiarsunniat narajassanik pisisarnerminni kiilumut 12 kruuni angullugu akiliisartut - taakkua immaqa appartiterunneqarsin­naapput pissarsisartuninngaanniit. Massakkullu paasinarsivoq 12 kruuniminngaanniit allaat 8 kruunimut apparsinnaasut kiilumut narajassat. Takuat, iluaqutaareerpoq taanna. Aappaatigut aamma taavara - assersuutaannartut aamma taavara - avammut tuniniaasartuvut, tassa tunisas­siortuvut aamma immaqa aqqutissiuussinnaagivut arlaannik akikillisaataasinnaasumik avammut nassiussuinerminni. Taamaalillutik aamma aalisartunut akiliisinnaanerat aamma appaatissaraluat - aamma apparnissaraluat taamatorsuaq appartinnagut kiilumut akiat saattussat aalisartunut iluaqutinngorlugu aamma tunniunneqarsinnaassagaluarmat.

 

Tassa pingaartissimavara suna tamaat sussakkerlugu tapinik eqqartuisarnermut sapinngisamik ingalassimatinniarneqarnissaa. Tassa eqqarsarnerit unitsinneqarput tapit eqqartorneqalersullu. Ajoraluartumik taamaappoq. Tassalu una taatsiariigara uppernarsaataavoq imaluunniit aamma ippinnartuuvoq pingaartumik tunisassiortut namminneq aalisartut sule oqaaseqanngitsut oqalu­lereermata tapiisoqartariaqartoq. Tassa imaappoq tunisassiortut aningaasarsiornissartik suli annerusoq tassuunakkut iluatseriaraluarpaat.

 

Aamma misissuisimavugut - uagut pisortaqarfinninngaanniit - assagiarsuit akii 1997-imi jannuarip aallartinneraniit >98-imi februarip naaneranut. Tassani paasisimavavut assagiarsunnia­nut tunisassiortutta tunitsivigisartagaani akit qanoq ingerlasimanersut piffissami tassani. Nikissi­manngillat.

 

Taamaattumik aamma tamatigut namminersortut - niuertuugamimmi - tunisassiortut tamatigut aamma imaaliinnarlugit oqartullu upperisassanngilavut aamma. Taamaattumik isumaqatigiinni­arnerit naammassineqartinnagit Inatsisartunut ilaasortat tamaasa inassavakka eqqissillutik taakkua akinut tunngatut - illuatungeriit, tunisassiortut aalisartullu - isumaqatigiissutilaarlisigit. Isumaqatigiinnerit naammassippata, akillu naammaginarsimanngippata aalisartunut ingerlannis­samut, taava uangut akuliutta aatsaat. Tamanna suli pinngilaq utaqqilaalaanngualaarta.

 

Massakkut aamma eqqaasitsissutigerusuppara siornaak, imaluunniit siorna pilerpoq, assagiarsun­niarneq pillugu aamma illuatungeriit taakkunanerpiaq - Royal Greenland-imi aammalu KNAPK-kkunni - isumaqatigiinngitsoqarnera. Ilaatigut taamanikkut Royal Greenland-iminngaanniit oqaatigineqarpoq 50 ørilerusuppavut kiilumut, siusinnerusukkut 8 kruuni angullugu akiliisarsi­mallutik. Tamatumani Naalakkersuisuninngaanniit inappavut tunisassiortut aalisartullu oqaloqa­tigeeqqilaariaritsi, uagut aamma misissuilaarluta qanoq, illumut 50 øriliiginnartoqarsinnaanersoq assagiarsunnut imaluunniit saattussanut. Tamatuma kingunerivaa Royal Greenland-ip aamma misissueqqinnermini, nalilersueqqinnermini 8 kruuni 50-imik akiliilluni aaqqiineq. Tassa taamaakkami mianersornarpoq akit appartullu erngerluinnarluni politikkikkut oqassalluta mianersuuttariaqarparput, Atapinik tuniumaarpassi eqqissigitsi@.

 

Massakkut isumaqatigiinniarnerit ullumikkut - tassa 27. april - imatut inissisimapput, Royal Greenland KNAPK-lu akinut tunngasortaannut tunngatillugu unikkallarsimapput. Taavalu uanga massakkut neqeroorutigisara aammalu oqaloqatigiinnerit aallarteriikkakka, tassa Royal Greenland-ip KNAPK-llu akornanni, taanna ingerlappara taamaalillutik naapeqqissinnaanissaat anguniarlugu. Isumaqatigiissuteqarpata aatsaat akip naammaginarsinnaasumik, aalisartunit ingerlanneqarsinnaasunngorlugu tapitassaa oqaluuserineqarnissaa pissusissamisoornerusoralugu. Tassami tunngavissaqarata isumaqatigiissutaasimanngitsunik akinik arlaanni sumi tamaani inissisimasoqartoq, tapinik annertusiliisinnaannginnatta.

 

Eqqaamassavarput aningaasat ukua eqqartoratsigit akileraartartut aningaasaataat. Aamma aalisaratut akileraartarput. Taamaakkami mianersortumik peqqissaarlutalu uani pissusilersortaria­qarpugut. Akisussaassuseqartumik Naalakkersuisut pingaartippaat tamakkununnga tunngasut suliarisassallugit.

 

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:

Inatsisartuuneq oqitsuinnaanngilaq, ilaatigut soorlu inuiaat aningaasaasa tulleriissaarnissaannik aalajangernissamut kisitsisitigut tunngavissat taama naammaannartigigaangata, oqaatsinni taama oqarpunga, siullerni. Taamaattumik Aningaasaqarnermut Naalakkersusoq qutsivigeriarlugu akissutaanut oqaatsikka ukua tunngavigalugit oqartariaqarpunga 47 mill. taakkua eqqartukkakka pillugit. Oqaatsit missingersuutit naliliinerillu tunngavigalugit nassuiaaniarnerugaluaq paasisin­naanngilara aamma atorsinnaanngilaq.

 

Qaammatit marluk ingerlanerinnaanna tassanngaannarsuaq 47 mill. takkunnerat, atorfilittat allallumi ilisimareersimassavaat, taamatut pisoqarnissaa. Taanna isigaara Landstingimi suusupa­gineqarnertut, tassa Landstingip tamarmi suusupagineqarneratut misigineq, taamatut misigineq tassaniippoq. Tassami qangalili kisitsitit allaat oqaaseq ilaatigineqartartoq ilaatigut atorlugu, kisitsisit ersinngitsut ujartortuartarsimavakka. Ujartornerani erniinnaq saqqummerneq ajorput, kisiat tassa sumik sigguillunilusooq atsaat pereeraanni kisitsisit ujartorneqartut saqqummertarput.

 

Tamanna naammaginanngilaq pingaartumik taama amerlatigisunut oqaatigisaraanni, pissutsit taamaattut naamalerput. Kisitsisinut tunngatillugu aamma oqaatigisariaqarpara oqaatsima ilaat tassa sanaartornermut tunngatillugu, aamma taanna qangarsuarlu tamaviaarutigigakku, tamavi­aarutigigatsigu, erseqqinnerusumik ammanerusumillu maanni ataatsimiittarfimmi ilisimatinne­qartarnissarput piumasariuaratsigu.

 

Tassa oqarpunga maanna arlaannik pisoqartariaqalerpoq. Suleqatigiissitamik maannakkut pilersitsisoqartariaqarpoq, sanaartornerup tamakkerluni aaqqissuussaaneranik misissueqqissaar­tussamik. Taamaalillugu sanaartorneq pitsaanerpaamik ingerlasinnaaqqullugu, tassa sanaartor­nermi akit appasinnerpaat, sanaat sapinngisamik pitsaanerpaanissaat - aamma ukiuunerani suliffissaqartitsinerup sapinngisamik pitsaanerpaanissaat anguniarlugit.

 

Taakku oqaatsikka tunngavigalugit assorsuaq qujassutigaara ukua Naalakkersuisut angutit arnallu tamaasavissuarmik - tassa tamarmik - maani oqaluttarfimmi nuannaaruteqarlutik oqaase­qareermata, isumaqarpunga oqaatigisariaqarlugu, assorsuaq nuannaarutigigakku tassani nerior­sorneqanngilagut taanna pilersinneqassasoq, kisianni oqarfigineqarpugut misissorneqassasoq taamatut pilersitsinissamik pisariaqartitsisoqarnersoq. Isumaqarpunga pisariaqartitsineq tassaniit­toq. Qangarsuarli oqaatsiginiartagarput pisariaqavissoq. Taamaattumik misissuisoqarumanera assorujussuaq qujassutigaara.

 

Aamma tassani tamatuma tungaanut ilungersuuteqartuarnermi Naalakkersuisut siulittaasuata oqaaseqarnera assorujussuaq nuannaarutigaara. Tassami Naalakkersuisut siulittaasuat Jonathan Motzfeldt oqarpoq sanaartornermut pilersaarusiornermi pikkorinnerusariaqarpugut, piviusorpa­laarnerusariaqarpugut. Oqaatsit eqquisut nuannersut. Tassami kingunerussaaq maani ataatsimiit­tarfimmi Inatsisartut - ilaasortat tamarmik - suusupagineqarnerusutut misiginissaat kisitsisinik aalajangiinissaminnut atugassaminnik saqqumisumik tunineqarnissaat, tassa taanna pingaarute­qarluinnartoq. Suliavut nuannaarutigalugit inertassagutsigit aamma nuannersumik piumasatsin­nik tuninineqartariaqartassagaluarpugut.

 

Inuuneq Nakuunermut tunngatillugu aamma Naalakkersuisup Mikael Petersen-ip oqaasiinut qujavunga, uani apeqquteqarninni isumaginerugakku kontot taakkua marluk ataatsimoorunik assigiinnannginneraa, kisianni akissummut paasinnilluarpunga, paasivara qujanarsuaq. Taamatut apeqquteqarninnut pissutaanngikkaluarpoq kontomut taasumunnga nalornigama, kisianni tassa tapersersorujussuassavara. Tassa akissut taanna ajunngilluinnarpoq.

 

Taava allat aamma akineqamisaartutut paasivakka, kisiannili ilaat aamma akissuteqarfigineqami­saaratilluunniit akineqanngitsutut misiginarput. Tassa siullermik ilaatigut ilaasortatut akiliuteqar­nermut tunngasut, konto 50-01-02, tassani apeqqutigigakku raajat imaluunniit aalisakkanik misissuinerit tassa susassaqarnersut. Aamma Ligestillingsrådimut tunngasut, tassani immikkut aaqqiinerit, taakkua aamma unammilleqatigiinnermut ataatsimiititaliami aaqqiinertut atorneqar­sinnaaneri apeqqutigaakka, atorneqarsinnaanersut apeqqutigaakka. Neriuppunga taakkua ataatsimiisitaliamilluunniit isummerfigineqarumaartut.

 

Ataatsimut taamatut eqikkarlugit akissutinut qujanarujussuaq.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit:

Partiit ataasiakkaat oqaaseqartui marlussuit oqaaseqarfigilaassavakka. Tassa siullermik Atassum­minngaanniit Namminersornerullutik Oqartussani allaffeqarfimmi akissarsiatigut ingerlatsinermi qaffaajortuinnarnerit tunuarsimaarfigineqarnissaannik oqaatsivut Atassummit aamma taama nipilimmik oqaatigineqarmata soorunga maluginiarparput aamma nuannaarutigaarput. Tamanna­lu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititami isumaliutissiissutissatsinni taamaammat amerlanerulluta inassuteqaatigisinnaagipput naatsorsuutigisinnaavarput.

 

Taamatut aamma aalisagaarutini - matumani saattussat eqqarsaatiginerullugit - tunisinermut tapiissutinik isuma Johan Lund Olsen-ip siunnersuutaa Atassummit ammaffigineqartoq malu­gaarput. Taamatullu Kattusseqatigiinnit tamakkiisumik aamma taperserneqartoq maluginiarlugu. Tamanna apeqqut siunnersuuteqartup aamma Inuit Ataqatigiit sinnerlugit oqaaseqarfigissavaa.

 

Naalakkersuisut ataasiakkaat oqaaserisatsinnut akissuteqaataat ataasiakkaarlugit oqaaseqarfigi­laassavakka. Siullermik Aningaasaqarnermut Naalakkersuisumut Grønlandsbankiusimasup asbestinik akulinnik atortoqarsimasunik sanaajusimanera aatsaat isaterilernermi 6 mill.  koruunit nalinginik nutarteriniarnermut aatsaat paasineqarsimasoq, taanna nalunngilarput. Tassanngaan­niillu paasiniartikkusutarput tassaavoq - aamma qularnanngilaq Aningaasaqarnermut Ataatsi-miititap tamanna isumagissagaa - tassaavoq tuniniaasup ilumut naalagaaffimmit >80-ikkut aallaqqaataannili tamakkua atortut inerteqqutaalermata illumik tuniniaasoq qanoq pisussaaffeqar­nersoq. Pisussaatitaava pisisussaq ilisimatissallugu imatut imatullu akilersinnaavat kisianni ilisimassavat uku ukulu atortut atorlugit sanaajusimammat. Taanna misissorneqassaaq.

 

Taavalu nunaqarfinni illuliortiternermut tunngatillugu ....taannalu avammut nalunaarutigalugu.

 

Taamaattumik aperisariaqarpugut, kikkummiukua taava isumaqatigiinniartussat aammalu kikkut isumaqatigiinniarfigineqassappat?

 

Akimmi isumaqatigiinniutigineqarmata unereerput, ingerlaqqisinnaasimanngillat, taamaattumik Inatsisartunut maani Aningaasanut inatsimmut ilassutissatut siunnersuut suliarineqartussaammat Inuit Ataqatigiit sinnerlugit siunnersuuteqarpunga, ila sanioqqqukkuminaatsorujussuanngoreer­poq arlaatigut aamma tapiissoqarsinnaanissamut Landskarsiminngaannit ammatitsinissarput.

 

Saqqumiinninni siunnersuutiga saqqummiukkakku ilaatigut oqaatigivara naatsorsuutigisinnaan­gikkipput Royal Greenlandi aningaasarsiornermigut maannakkut taamatut inissisimatillugu pilliuteqarsinnaannissaa. Tassa taanna takuarput aamma isumaqarpunga eqqaamasariaqaripput Royal Greenlandi ullumikkorpiaq akiitsui ima annertutigimmata, tassa ukiumut Danmarkimiit tapiissutisiarisartakkatta nalinganik maannakkut akiitsoqarluni tassa 2,4 mia.-it. 1997-imi naatsorsuutai eqqaaginnaraanni oqaatigineqartarpoq 157 mio. kr.-inik amigartoorsimasoq, kingusinnerusukkut aamma ilisimatinneqarpugut eqqornerussasorooq 250 mio.-it tungaanngut taakkua taggikkaanni. Aamma eqqaamasariaqarpoq Naalakkersuisut ataatsimeersuarnertut inissisimasut Royal Greenlandi generalforsamlingeqarmat ungaserujussuanngitsukkut, Royal Greenlandip qullersai piumaffigivaat, sipaarniaritsi, isertitasi annertusarniarsigit, naatsorsuutit oqimaaqatigiisinniarsigit. Taanna qanoq ilillugu Royal Greenlandip angusinnaavaa?

 

Soraarsitsisariaqassapput, taanna aamma avammut nalunaarutigeerpaat, allaffissornerujussuartik annikillilerniarpaat. Kisianni aamma allatigut isertitatik annertusarniartariqarpaat, tassa aalisartu­nut tunniuttakkatik apparsartariaqartussaassavaat. Taamaattumik tupunnanngilluinnarpoq  KNAPK Royal Greenland Seafoodilu isumaqatigiinniareerlutik ullut 14-it atoreerlugit tassa isumaqatigiissutigimmassuk akit eqqarsaatigalugit isumaqatigiissuteqarsinnaanatik, illuatungeriit ungasippallaaqqimmata.

 

Saqqummiininni aamma ilaatigut oqaatigivara saattuarniarneq maani nunatsinni nutaajusoq, sulilu ineriartortitassatut isigisariqartoq. Ila eqqaamalaariartigu ukuit pingasuinnaapput sisamaan­naapput una saattuarniarneq maani nunatsinni ikaarsaarfiginialeratsigu. Maannakkut eqqorner­lupparput Amerikarmiut Canadimiut Russillu pisassat eqqarsaatigalugit qaffaariaapiloornerat. Maannakkut tassa 200 tusind tonsit tungaanut pisassaritinneqarput, taakkualu pissutaallutik qaffariapiloornertik pissutaalluni tassa silarsuarmi akit appariartulersimallutik. Maannakkut Inatsisartut allattoqarfitsinni naatsorsuititsivugut aamma Aalisarnermut Ataatsimiititaliamut aammalu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut saqqummiunneqarumaartussanik. Naatsorsui­nerit taakkua takutippaat ammut nakkariartupiloortut taakku akit. Maannakkut ullumikkorpiaq immaqa 25 procentit missaanik ataaniilereerpugut.

 

Kisianni tassa oqaatigeriikkattuut saattuarniarneq aatsaat aallartisarnialeruttorpoq, siunissaqar­sorivarput, Inatsisartuninngaanniit maani ESU aqqutigalugu Aningaasanut Inatsit aqqutigalugu ukiut kingulliit aningaasalersuisimavugut isumalluarfigigatsigu. Taamaattumik maannakkut akit taakkua neqeroorutigineqartut taamaaginnassappata aajuna erseqqilluinnartoq: Aalisartut aalisarsinnaajunnaassapput, ingerlassinnaajunnaasavaat taanna isumalluutiginiagarput.

 

Uagut kisitta isumallutiginianngilarput, aalisartut, ilaqutaasa, illoqarfimminni sulisartut, aalisak­kerivinni sulisut, ilaqutaasa allallu taakku aamma isumalluutiginiarpaat. Aamma isumaqarpunga eqqaamasariaqartoq saattuarniarneq eqqarsaatigalugu ilisimasalinnik aamma paasiniaasarsima­gatta ukiarlu maani Inatsisartut ataatsimiinnitsinni Canadamiunik ilisimatuunik aamma tikisitsil­luta oqalugiarfigineqarpugut saattuarniarneq Canadami qanoq misilittagaqarfigineqarnersoq pillugu. Tassani oqaatigineqartut ilagivaat tassa saattussat ukiut qulinngiluakkoorlugit qummu­karlutillu appartartut, tassa maannakkut Canadamiut, Alaskamiut qummut ingerlaaleruttorput peqassuseq qummukaarmat, kisianni taava ajutoorujussuartarput tamannalu aamma naatsorsuuti­gisariaqarparput aamma piumaassasoq.

 

Taamaalippallu maani nunatsinni aamma piareersimasariqarpugut aalisartortagullu aamma piareersimatittariaqarpagut aamma ingerlatsiinnarnissaannut.

 

Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq:

Marluk oqaaseqarfigilaasavakka, siullermik Bjarne Kreutzmanni, aappassaanik Josef Tuusi Motzfeldt.

 

Finanslov-mi naatsorsuinerliornermik Aeqqartuinera@ aammalu paasinnginnerarmagu aammalu ilaatigut nipaa Inatsisartunik ilaasortanut nikaginninnertullusooq nipeqartimmagu taamatut nipeqassappat, uangalu taamatut nipeqarlunga oqarsimassaguma utoqqatserpunga, kisianni isumaqarpunga taammatut oqarnanga. Takuuk imaappoq: 1997-imi aningaasanut pilersaarut, finanslovissaq, aasakkut 96-imi aallartippoq,  taava naammassivoq ukiup naanerani 1997-imi, taava taamaalimmat tamatuma kingorna 1996-imi ilimagisat, 97-lu Inatsisartut akuersissutaat aallaavigalugit inivinnera upernaakkut 98-imi paasinarsimmat, paasivarput aningaasat uani illit eqqartukkatut 47 mio. kr.-it ilimaginngisaraluamik isertitarigigut. Oqaatigissavara tassunga tunngasumik Landskarsi ukiup affakkaartumik bankitut imaluunniit firmatut ilaatigut kvartalik­kaartumik imaluunniit qaammatikkaartumik naatsorsuuteqanngilaq, Landskarsi ukiumoortumik naatsorsuuteqartarpoq, tassaavoq Naalakkersuisut kikkuugaluarunilluunniit akisussaaffiat.

 

Taamaattumik uani nipi qaammatit marluk qaangiutiinnartut taamatut ersersitsineq, taanna eqqunngilaq, neriuppunga maannakkut erseqqinnerusumik paasinarnerusumillu oqaatigalugu, tassami aamma taaqqissavara oqaaseqaqqaarama, saqqummeeqqaarama  ataatsimoortillugu partiit oqaasiinut oqarama imatut nipilimmik: Naalakkersuisut ammapput paasiniaaffigineqarnis­saminnut. Allatut oqaatigalugu kalerrisaarutigineqareerpoq Naalakkersuisut matui sulisortaalu Inatsisartunut ilaasortanut ammasut aamma nalunngilara Inatsisartunut ilaasortat arlalikasiit taamatut paasiniaasartut - arlalikasinnik oqarama Maniitsormiorpallakkunarpunga - arlallit taamatut paasiniaasarput, tamannalu nuannerpoq, pitsaavoq,  tassami  taamaalilluni paatsoornerit aammalu oqaloqatigiinnerit ulluinnarni pisarmata.

 

Tuusip oqaaseqaataanut, tassami tassani sanaartugassat pillugit naliliineq eqqartoqqimmagu neriorsuutigissavara una: Naalakkersuisut ataasiakkaarlugit ukiap tungaanut saqqummiuttartus­saanngimmagit sanaartornermi uku allannguutaasapput, ata oqareernittuut ataatsimoorlugit nalilerniarpaat majip qaammataani, taannalu tassa ujartugaa taamaalillunga neriorsuut nipituumik oqaatigaara, ataatsimoorlutik saqqummiunniarneqartussaapput.

 

Aamma naatsorsuutit pillugit oqaaseqarmat, isumaqarlunga una erseqqissaatigisariqarlugu: Naatsorsuutit, Landskarsip naatsorsuutai, soorunami kukkunersiuisunik tamakkuninnga inuutis­sarsiuteqartunik toqqarneqartartunit suliarineqartarput, taavalu tassani taanngisara taassavara, suli pinngikkaluagarput naatsorsuutit kukkunersiuisunit apeqquserneqaratik pimmata, taamaa­lereerpallu maani Inatsisartut pereerpatigit, saqqummiunneqareerpata, taava Inatsisartut nammin­neq kukkunersiuisunit qaffatsinneqassammata. Tassunga tunngasumik oqaatigissavara, taama periuseqarneq ukiorparujurujussuarni ingerlanneqarsimavoq. Taamatut periuseqarneq naatsor­suutinut aamma tillægsbevillingimut ukiuni kingullerni sisamaannarniunngitsoq marluinnar­niunngitsoq kisianni ukiorparujussuarni taamatut ingerlanneqarsimavoq. Taavalu aamma tassunga atatillugu taassavara aamma Aningaasanut ilassutissatut inatsit saqqummiunneqaraangat tamatigut aningaasat qassit nunatta karsianiinnersut ilisimarusunneqartarput, taamaalilluta nalunnginniassagatsigu qanoq inissisimasoqarnersoq.

 

Taannarpiaq aamma 1991-imi assersuutitut taassavara 1991-imi 95-ip tungaanut IA naalakker­suisoqqataalluni periaaseq taanna atorpaa. Uanga isumaga, isumaqarpunga taanna periaaseq assut pitsaasoq, kingornussaasoq pitsaasoq aamma IA-kunninngaannit kingornutarput pitsaasoq, tassami taammaaliorsinnaanngilagut allatut akisussaaffik Naalakkersuisuniitillugu aamma tillægsbevillingimut tunngasuni. Taanna kingornussaq Siumukkut Atassutikkullu ingerlatseqqip­paat.

 

Mikael Petersen, Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut, Pisortallu Suliffeqarfiutaannut Naalak­kersuisoq:

Lars Karl Jensenip, Siumup oqaaseqartuata aappassaaneerluni oqaaseqarnermini ilanngullugit taasai eqqarsaatigalugit, erseqqissaatigilaaginnassavara taakku tamavimmik, tassa utoqqaat ikiorserneqartarnerat, taakkua utoqqalinersiutinut tunngatillugu aaqqissuusseqqinnermi immikkut suliarineqartussaammat. Tassa utoqqalinersiutit aaqqiivigineqartarnerat taanna oqaatigereerpara taanna Aningaasanut inatsit aqqutigalugu pisassasoq Inatsisartut aalajangereersimavaat, taamaa­liorpugullu, TB I-ikkut, kisianni ikiorsiissutit allat, tapitigut aaqqissuussinerit, ineqarnermut tapiissuteqartarnerit allatigullugu periarfissatigut ikiorserneqartarnerit, taakku forordningikkut, tassa peqqussutikkut aallaaveqarput, taamaattumik ukiamut saqqummiunneqartussaapput.

Peqqussutissaq suliarineqarpoq, aammalu taanna massakkut ullumikkut atuuttoq peqqussut utoqqaat ikiorserneqartarnerat pillugu aammalu utoqqarnik paaqqinnittarfiit, utoqqaat illui pillugit,  institutionit pillugit peqqussut, taanna marloqiusanngorlugu aaqqivigineqartussaassooq, utoqqaat nalinginnaasumik ikiorserneqartarnerannut tunngasut immikkoortillugu, taavalu paaqqinnittarfiit, utoqqaat illui pillugit peqqussutissaq aamma immikkoortillugu.

 

Taamaattumik taakkua ukiamut Inatsisartuni oqallisigineqassapput, aammalu aningaasartassaasi­gut aaqqissuussinerit imaannaanngitsussaapput, tassami aningaasarpassuit tassani aamma eqqartorneqarput. Suleqatigiisitaq tassani sulisoq imaannaanngitsunik nalilersugaqarpoq, ilaatigut allaat soorlu Lars Kaalip oqaatigigaa, utoqqaat utoqqalinersiutimik saniatigut isertitaasa apeqqutaajunnaartinneqarsinnaannerat allaat ilanngullugu nalilersugassarivaat, tassanimi aamma Inatsisartunut ilaasortat arlallit siunnersuuteqartarsimapput utoqqalinersiutit aalajangersimasuu­sariaqartut, ilaatigut allaat saniatigut isertitat taakkua apeqqutaatinnagit utoqqalinersiutit allann­gortinneqartassanngitsut.

 

Tamakku tamarmik qulaajarneqarput Inatsisartunut isummerfigisassanngorumaartut, taamaatu­mik erseqqissumik oqaatigilara, tassa ukiamut taakkorpiaat apeqqutigineqartut pillugit Naalak­kersuisut Inatsisartunut saqqummiisussaammata.

 

Marianne Jensen, Peqqinnissamut, Avatangiisinut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoq:

Aamma uanga naatsunnguamik, tassa Maliinannguaq Markussen Mølgaard Inuit Ataqatigiinnin-ngaanniit Qeqartarsuarni napparsimaviliornissaq pillugu oqaaseqaataa erseqqissaavigilaarusullu­git, tassa soorunalimi aamma Qeqertarsuarmi napparsimaviliornissamut atatillugu pingaaruteqar­luinnarpoq Inatsisartuniit suliakkiissutigineqartup nalornissutiginnginnissaa.

 

Aamma pilersaarusiorneq nalunngilarput aamma akeqarpoq, taamaattumik kommunalbestyrelsi­mili aammalu minnerunngitsumik aamma Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaminngaanniit Naalakkersuisunut saaffiginnittoqarnera, saaffiginnissutit aallaavigalugit pilersaarusiorneq unitsikkallarneqaqqammerpoq, sunarpiaq siunnerfigineqassanersoq nalorninannginnerulerpat suliaq aallarteqqinneqassaaq, neriukkumaarpugut kinguartiterinermik annertunerusumik tamanna kinguneqassanngitsoq.

 

Paaviaaraq Heilmann, Aalisarnermut, Piniarnermut, Inuussutissarsiornermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq:

Naatsunnguamik, tassa una oqaatigiinnarniarpara Johan Lund Olsenimut Inuit Ataqatigiinniit, una ippigisara unaammat isumaqatigiinniarnerit taammanikkut suli aallartinngitsut isumasioqati­giinnerup kinguninngua tamanut nalunaarutigineqarmat tikimmagu Johan Lund Olsenip tapeqar­toqartariaqartoq saattussat eqqarsaatigalugit, akit apparpallaalermata. Uanga tassa pingaartissi­magaluarakku Naalakkersuisuniit pingaartissimagaluaratsigu illuatungeriit naammassippata uagut akulerukkutta pitsaaneruvoq. Piffissaq qaqugukkut akuleruffissaq nalilersoqqissaartaria­qartarpoq aamma pingaartumik illuatungeriit isumaqatigiinniarnerat suli aallartinngitsorluunniit illuatungeriit tusareerpaat imaluunnit illuatungaata tunisassiortup tusareerpaa politikkikkut soqutigineqartoq tapeqartussaq, taamaattuumik oqallinneq taamanikkullu inereersimavoq, taannaana uanga ippigigiga, isumaqatigiinniarnerit suli aallartinngitsut tapinik neqeroortoqalere­ermat.

 

Kisianni una aamma uteqqilaassavara siullermik oqaaseqarninni taasara, tassa illuatungeriinni isumaqatigiinniarneq unikkallarsimavoq, unissimavoq, kisiannili aamma oqaatigivara massakkut illuatungeriit ulluni makkunani oqaloqatigigakkit, naapitseqqinnissaallu isumaqarlunga periarfis­saqassasoq, taamaallilluini aallaavissaqalissaagut tapinik eqqartuinissatsinnut.

 

Siverth K. Heilmann, Atassut:

Qujanaq, Partiitta oqaaseqartutta avataatigut oqaaseqarnissannut kissaatigisimavara tikilaarusul­lugit massakkut eqqartorneqartorujussuaq tassa saattuarniarnermi akinut tapiusinnaasut imaluun­niit allatigut ikiorsissiisoqarsinnaaneranut tunngasut oqaaseqarfigilaassallugu. Tassa ilumoorpoq saattussat pillugit aalisartunik isumasioqatigiisitsineq naammassereersimammat aamma periarfis­saq manna iluatsillugu naalakkersunut ilaasortaq Paaviaaraq Heilmann taamatut periarfissiisima­nera manna oqaluttarfik atorlugu aalisartut nuannareqisaat piviusunngortissimagakku. Aamma uagut peqataanitsinni Aalisarnermut Ataatsimiititaliaminngaanniit soqutigalugu malinnaaffigillu­arsimavarput, kisiannili taamanikkut tupiginngilara aamma ilaatigut oqartoqartarmat akit annerusumik isumasioqatigiinnermi eqqartorneqassanngitsut, kisiannili isumasioqatigiisitsinerup ingerlanerani assigiinngitsunit tikinneqartuarluarlutik manna tikillugu oqallisigineqarput, kisiannili uagut Atassumminngaanniit pingaartipparput aamma Aalisarnermi Ataatsimiititaliami Erhversstøttemilu ilaasortatut pingaartissimavarput saattussanik misileraaneq iluatsittutut oqaatigineqarsinnaasoq aammalu ingerlaqqissappat aalisartortatta aningaasarsiornerat ingerlaan­nartariaqartoq, arlaatigullu qanoq iliuuseqarnissaq uagut Inatsisartuni soorunami naalakkersuisu­ni ilaasortap oqarneratuulli periarfissaq kingullertut akuliussinnaanissarput taanna sillimaffigi­sariaqassavarput.

Aamma isumaqarpunga ingammik nammineq uanga inuttut oqaaseqarsimanera naliliisimaneralu uappakajaartutut aammalu allatigulluunniit pissusilersorsimananga, tassami mianersortumik nalilersueqqissaarnissaq pisariaqarpoq, tapinik pissarsisoqassanersoq, narajassanik allatigulluun­niit ikiorsiisoqarsinnaanera naalakkersuisunut ilaasortap oqaaseqarsimanera nuannaarutigeqaara, kisianni uanga pingaartippara tapiissutinik allatigulluunniit oqilisaassisinnaagutta taava takusin­naasariaqassavarput saattuarniarnermi qanoq amerlatigisut isertinneqarsimasut tamatta takusin­naareerparput milliuunerpassuit. Aalisartortagut taamaalillutik aningaasarsiorniarnerat  tassuu­nakkut ikiorsersimavarput mikinngitsumik, taakkulu ingerlaqqittariaqarnerat aamma qularutigi­neqassanngilaq tamaviaarluta arlaatigut iliuuseqarluta piviusunngortinniartariaqaratsigu.

 

Tassami isumaqatigaakka oqartut Aningaasaqarnermi Ataatsimiititaliami tamakku nalilersuiso­qarnissaa aamma minnerunngitsumik kissaatiginartippara nammineq, Aalisarnermi Ataatsimiiti­taliap tassunga suliamut kalluunneqarnissaa pisariaqartutut isigaara. Nuannaarutigaara aatsaagin­naq manna oqaluttarfik atorlugu naalakkersuisunut ilaasortap ilaatigut nammineq pisortaqarfimmin-ngaanniit misissuisitsisimanini soorlu akit pillugit tunisassiortunut saattussat pillugit akigitinneqartut allanngorsimannginerinut oqaatigisai aammalu narajassat ilaatigut 4,00 kronimik apparsinnaaneri tamakkua apeqqutit isumaqarpunga soqutiginartuusut misissussallugit, tamakkulu paasissutigissallugit piaartumik taassuma saattuarniarnermut tunngassuteqartup oqallisigineranut piaartumik paasissutissat pissarsiarisariaqarpavut.

 

Taamatut naatsunnguamik ilassuteqalaarpunga.

 

Lars Sørensen, Inuit Ataqatigiit:

Aap, tassa Isumaginninnermut Naalakkersuisumut erseqqissaateqarniaannarlunga ilaatigut oqaatigimmagu ukiaq 29.oktober 1997 Isumaginninnermut Iluarsaaqqinnermut Ataatsimiititaliar­suup isumaliutissiissutaata malitseqarnissaanut partiit tamarmik akuersaarsimasut. Erseqqissaati­gissavara Inuit Ataqatigiinninngaanniit taamanikkut oqaatigigatsigu Inuit Ataqatigiit akuersaar­sinnaanngikkipput Isumaginninnermut Iluarsaaqqinnermut Ataatsimiititaliarsuup inassuteqaatai aatsaat naalakkersuisuninngaanniit piviusunngortinniarneqalersaarmata 1999-mut Aningaasanut Inatsimmut siunnersuummut atatillugu. Taamaattumik taamanikkut siunnersuutigaarput ilaatigut pensiuunisiat tunngaviusumik aningaasartaasa ataatsimut isigalugit qaffanneqarnissaat taanna kissaatigigipput, tamannalu piviusunngortinneqartussanngormat soorunami tamanna nuannaaru­tigisariaqarparput, kisiannili taamanikkut aamma oqaatigivarput tassunga piumasaqaatitsinnut ilaatigut tapiliullugu pinngitsoornani ineqarnermut tapeq tassa boligsikring ukiumut isertitat killigititaat 200.000-mut aamma qaffanneqarnissaat taanna ilaatigut piumasaqaatigivarput.

 

Maannakkut qaffaanissaq soorunami kisitsisit assigiinngitsut pinnguaralugit nuannersorujussuu­voq, kisianni aamma soorunami aamma pingaaruteqartarpoq ilaatigut utoqqartatta ersarinnerusu­mik nassuiaanneqarnissaat aamma pinngitsoornani pisariaqarsinnaasarluni. Nammineerlungalu kisitsisit assigiinngitsut saqqummiunneqartut tunngavigalugit ilaatigut erseqqissaataanerusunik imaluunniit aporfissaasinnaasunik tikkuussinissara isumaqarpunga pissusissamisoortutut isigisariqarlugu.

Tassa siullermik oqaatigisariaqarpoq kisimiittumut tapiinissamut tunngatillugu 72 %-mik qaffaanissaq soorunami taanna ajunngitsorujussuuvoq, aningaasartai eqqarsaatigalugit ukiumut taanna utoqqarmut 6.000-nik isertitaqarnerulermik kinguneqarnissaa naatsorsuutigisariaqarpoq. Puigorneqartariaqanngitsorlu uaniippoq taakkunani 6.000-ni qaffaatissani 40% angullugu akileraarutitigut peerneqartussaapput, taamaalillunilu sinneruttussaq naatsorsuutigikannersinnaa­varput qaffariaat oqaatigineqarsinnaammat tassa 3.000 sinnilaarlugu qaffariaataasussaq, imaluun­niit oqaatigilluaannarlugu kisermaamut qaffariaat 250,00 kruniusussatut naatsorsorneqarsinaam­mat.

 

Aappariinnut tunngatillugu tassani ajornartorsiuteqarnerusussaassuugut pissutigalugu aappariit massakkut 124.000-nik utoqqalinersiaannarnik isumalluutillit pissarsiarisussaavaat, maannakkul­lu 72 %-mik qaffariaateqassappata taava naatsorsuutigisariaqassaaq ukiumut 135.000-it tungaa­nut qaffariaatit taakkua naatsorsorneqarsinnaasut. Puigortariaqanngitsorli uaniippoq tassa boligsikringimut taperneqassagaanni ukiumut isertitassat killissarititaasut massakkut 128.000-mmat, taamaattumilli utoqqaat ataatsimut eqqarsaatigalugit pingaartumik aappariit eqqarsaatiga­lugit malunnaatilimmik pitsanngoriaateqartitsinissaq taanna piviusorsiortutut oqaatigineqarsin­naanngilaq, ilaatigut ineqarnermut tapeq boligsikring-i ukiumut isertitat killissarititaat taanna qaffanngippat. Pinngitsoornani annertuumik ajorseriarnissaq aappariinnut taanna naatsorsuuti­gereertariaqarpoq, taamaattumillu pisoqassanngippat isumaqarpunga naalakkersuisut taamatuut­taaq aamma Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap taakku ajornartorsiutaasinnaasut, aammalu ajornartorsiutinngortussaasut taakkua pinngitsoornani arlaatigut aaqqiiffigisariaqaraat.

 

Naalakkeruisuttaaq aamma oqaatigivaa peqqussut aqqutigalugu qangaaniilli aammalu Aningaa­sanut Inatsit aqqutigalugu qangaaniilli siunnersuuteqartoqarsimasinnaagaluartoq utoqqalinersiat qaffassinnaanissaat. Ukiakkut 1995-mi ilaatigut siunnersuutiginikuuara Finanslov-i aqqutigalugu utoqaalinersiat qaffanneqarsinnaanissaat, taamatuttaaq aamma boligsikring -ip aamma qaffanne­qarsinnaanissaa, taamaattumik Inatsisartunut ima oqarnera ilissi sianiippallaarnersi aatsaat massakkut paasileratsigu taamatut eqqarsarneq,  isumaqarpunga taanna pissusissamisoortuunn­gitsoq, tassami Inatsisartunut ilaasortaasugut ataasiakkaat periarfissaq tamanna siusinnerusukkul­li inassutigereernikuuarput.

Arlallit soorunami oqaaseqarfigerusunnaraluarput, kisiannili Isumaginninnermut Iluarsaaqqinner­mut Ataatsimiititaliarsuup inassuteqaatai ajornanngitsumik piviusunngortinneqarsinnaasut taakkua ineriartortinnissaat taanna saneqqunneqarsinnaanngilaq. Naggataatigut oqaatigissavara naalakkersuisut siunnerfigisaat tassalu 1999-mi Aningaasanit Inatsit aqqutigalugu aaqqiiniarnis­saq taanna kingusinaariartortutulluunniit ilaatigut oqaatigineqarsinnaammat, pissutigalugu suliat assigiinngitsut maannakkut aallartinneqareermata, neriuutigilluinnarparalu inassutiga ilaatigut boligsikring -ip qaffanneqarsinnaanissaa taanna piffisami ataatsimiinnerup naannginnerani ilaatigut timitalerneqarsinnaanissaa taanna aqqutissiuunneqartariaqarmat. Oqareernittuummi utoqqalinersiat tunngaviusumik aningaasartaat qaffaannarneqarsinnaanngillat aappariinnut. Pinngitsoornani aappaagu utoqqaat aappariit annertuumik nammakkerneqartussaapput.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Siullermik Aningaasaqarnermut naalakkersuisup upperinngisaa, tassa saqqummiininni oqaaseri­sara utoqqalinersiutillit ilaasa allaat 150.000 koruunit angullugit piiaaffigineqarsimanerat. Taakkua paasissutissat utoqqarmiik namminermiik saqqummiunneqartut aallaavigalugit saqqum­miuppakka, tassa imaammat ullumikkut utoqqalinersiutit aammalu soraarnerussutisiat ataatsimo­ortillugit pensiuunitut tamarmik taagorneqarput, soorunaana paatsiveerusimaartoqartarunarpoq aamma Inatsisartunut ilaasortat akornanni, pissutigalugu utoqqaat ukiorpassuarni sulisimasut immaqa oqarutta atorfeqarsimasut taamaalillutillu soraarnerussutisiaqarsinnaalersimasut, tassa pensiuunisiaqarsinnaalersimasut atorfimminnut atatillugu ukiuni taakkunani katersorsimaminnik namminneq akilikkaminnik tigusartagaqalersimasut, aappaatigullu illuatungaatigut utoqqaat aalajangersimasumik atorfeqarsimanatik utoqqalisimasut tassa immaqa siusinnerusukkut taaneqartarialuarput Illumiormiutoorlugu aldersrentinik, taakkuupput aamma ullumikkut pensiuuninik taagorneqartut.

 

Imaappoq utoqqaq ukiorpassuarni aalajangersimasumik atorfeqarsimasoq taanna soraanerussuti­siaqarnini pissutigalugu pillarneqarpoq allaat utoqqalinersisinnaajunnaartillugu, tassaluuna taanna 1997-mi maajimili Isumaginninnermut Ataatsimiititaliarsuup saqqummiinerata kingorna taamanikkut naalakkersuiusuusup neriorsuutigisaa, tassa 1997-mi ukiakkut Inatsisartut ataatsi­miinnerani allaat utoqqaat atugaat pillugit saqqummiisoqariissasoq, taanna ilanngullugu aamma oqaaseqarninni uparuariga, ilaatigut imatut nipilerlugu annerusumik susoqarsimanngilaq massakkut ilassutitut aningaasaliissutissamik siunnersuummik eqqaaneqarsimasut eqqaassann­gikkaanni. Ussernartorsiornarpoq soorunami annerusumik oqaaseqarmissaq taakkununnga tunngatillugu, kisianni ajuusaarnarpoq immaqa septip 19-a pisuusimasinnaavoq, tassa Isumagin­ninnermut Naalakkersuisut paarlaannerat, naluara kisianni taamanikkut peqqussutinik allanngor­titsinissami saqqummiinissami aamma qalleqqiilluta oqaluttariaqassuugut. Ilumummi oqaasepas­suit qaleriiaatiinnartut oqaluttarfik manna atorlugu ukiut tamaasa, ataatsimiinenrit tamaasa uteqattaarlugit pivagut peqqussutinillu allanillu taakkununnga tunngasunik allannguisinnaanissa­mut toqqammavissaqalereeraluarluta suli naalakkersuisut utaqqivagut.

 

Taava aamma Lars Sørensen -ip oqaatigivaa ilumut massakkut qaffaatissat uanga naatsorsuinera malillugu inummut ataatsimut 44%-mik akiliisartumut qaammammut 280,00 koruunnit missaa­nik qaffariaallattussaapput taakku kisimiittumut massakkut siunnersuutigineqartut, taamaattu­minguna januarip aallaqqaataanik siunnersuuteqartoqarnera aamma taamaalillugu taperseriga, taakkua qaffariaatissat annertunngereermata.

Taavalu ilinniarnersiutinut tunngatillugu naluara naalakkersuisup oqqarlunnermigut oqaatigi­neraa ilinniarnersiutit qaffarujussuarsimanerat, tassami qaffanngimmata ilinniarnersiutit, kisiannili ilinniartut amerleriarneranik tamanna patsiseqartoq oqaatigineqarpoq.

 

Saattuarniarnermut tunngatillugu aammalu taakkununnga akinut tunngatillugu siunnersuuteqar­toq Johan Lund Olsen-i tapersersorpara aamma paasisinnaalluarakku siunnersuut qanoq nipeqar­toq aammalu Royal Greenland -mi pissutsit tamatta nalunngereeratsigit taamaattumik allamik saneqqunneqarsinnaagunanngilaq tunisinermi tapiissuteqarnissaq periarfissatuanut annertumik ilaavoq, taamaammat massakkut ataatsimiinermi kingusinaartinnata tamanna isumaqarpunga naammassineqartariaqartoq, taamaassanngippammi ukiamut ataatsimiinnissatta tungaanut saattuarniat arlallit unereersimassanissaat aarleqqutigisariaqarpoq. Ataqqivara isumaqatiginninni­arnermi angusarianeqarsinnaasut kisianni nalunngilara pissutsit qanoq ittuusut. Pissutsinukua piviusut tunngavigalugit taamatut siunnersuuteqarneq taperseriga.

 

Aamma ilumoorpoq Lars Sørensen -ip oqaatigisaa tassalu utoqqaat massakkut qaffaaffigineqa­laaraluartut ajortoorujuinnarsinnaammata, taamaattumik ukiamut nukingertariaqalerpugut aamma boligsikringimut tunngasut eqqarsaatigalugit taakkua aaqqiivigineqarnissaat massakkut aaqqiisu­tissat sunniutigineqassappata. Qujanaq.

 

Anders Nilsson, Atassut:

Paatsoortoqarsimanersoq peersinniaannarlugu; Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami utoqqali­nersiutit qaffanneqarnissaat boligsikring-mut atatillugu isiginiarsimavarput. Tassa taanna qaffaaneq 400,00 -koruuniinnarnik naleqartussaavoq, ilanngaatissat ilanngaatigereerlugit 4.500 -tit pissarsiarineqartussaapput, tassa uagut allatitta naatsorsuisimanera naapertorlugu.

 

Mikael Petersen, Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut, Pisortallu Suliffeqarfiutaannut Naalak­kersuisoq:

Ilaana sivisoorujussuarmik oqallisigisinnaavagut utoqqalinersiutit isumaginninnermut pisartakkat allarpassuillu, kisianni piffissaq alla qularnanngilluinnarpoq taanna atorneqarumaarpoq ukiamut soorlu oqaatigereeriga.

 

Kisianni erseqqissaatigilaassavara massakkut utoqqalinersiutit utoqqalinersiutitigut aammalu siusinaartumik utoqqalinersisartut eqqarsaatigalugit, taakkua qaffaatissat erseqqissaatigilara soorunami naalakkersuisoqarfinninngaanniit misissoqqissaareernikuummata, aammalu Aki­leraartarnermut pisortaqarfimminngaanniit arbejdsgruppimiititaqaratta, Akileraattarnermut Pisortaqarfimminngaanniit tamarmi qularnaarneqareerpoq, boligsikring-imut tunngassuteqartuti­gut  taanna aporfissaqanngitsoq. Tassalu imaappoq, isertinneqartartut akileraarutigineqartussat aallaavigalugit ineqarnermut illoqarnermut tapiissutitigut qinnuteqarnerit ingerlanneqartarmata.

Taamaattumik qaffariaatit ukua massakkorpiaq atuuttunut naapertuuttumik ilusilerneqarsimasut, utoqqarnut ataasiakkaanut ineqarnermut illoqarnermut tapiissutinik periarfissanik mattussinngil­lat.

Taanna erseqqissaatigilaarlara, taamaattumik annilaangasoqassanngilaq ataasiakkaanik mattusi­nernik kinguneqartitsisumik aaqqiisoqarnerannut oqaluttunut.

 

Ukiumut isertinneqartussatut 133.000-t koruuninut killinnera aammalu ullumikkorpiaq ukioq kingulleq isertitat aallaavigalugit 128.000 koruuninut boligsikringip ineqarnerup tapiissuteqarfi­gineqarsinnaanermut killissarititaasup isertinneqarnera taanna uani ulorianartorsiortitsinngilaq. Tassa  akileraaruteqaataasussatut isertinneqartut aallaavigalugit 133.000 koruunit ilanngarneqar­tussaammata, inummut ilanngaatit ilanngaatigereerlugit, tassa imaappoq 121.000 koruuninut ammut killigitinneqartutut naatsorsorneqartussaallutik.

Tassa imaappoq utoqqaat aappariit boligsikringimik pisinnaajuarput, taanna taamatut aaqqiiner­tut isigineqartoq neriuppunga paasineqassasoq.

 

Taakkua saniatigut Lars Sørensen-ip Inuit Ataqatigiinninngaanniit oqaaseqartumut saniatigut oqaaseqarnermini ilanngullugu taakkartugai assigiinngitsut soorunami oqallisigisinnaavagut, kisianni erseqqissaatigeqqilaaginnassavara suliassatut tulleriissaarneqarsimasut malillugit suliavut ingerlanneqarnissaat pingaaruteqarluinnarmat innarluutillit pitsaanerusumik atugaqaler­nissaat Danmark-imiittut innarluutillit ukiut tamaasa 80 mio koruuninik akilerlugit paarineqarti­tagut aamma nunatsinnut ittannerusaarluta pikkorillutalu utertinniartariaqarpagut, nunatsinni paaqqinnittarfinnik sanaartorneq ilusilersorluaqqissaartariaqarpoq, sulisussat ilinniartinneqartari­aqarput, aningaasat tungaasigut innarluutillit ilinniarfissallu tungaasigut atugarisaat aaqqissuun­neqartariaqarput, utoqqaat sullinneqarnerat angerlarsimaffimminni sullinneqarnerat, utoqqaat illui sanaartoqqittariaqarput.

 

Ila, sorpassuit taagorsinnaavagut meeqqat atugarisaat, meeqqat paaqqinnittarfiinik suli annertu­nerusumik pisariaqartitsineq, ulloq unnuarlu meeqqanik paaqqinnittarfinnik sanaartornissamut piumasaqarneq, ila amerlaqaat. Taamaattumik aningaasarparujussuit uani eqqartorpavut, imatut eqqarsartoqassanngilaq oqarlutalu pilersitsillutalu, naamik taamaanngilaq inunnik isumaginnin­neq oqaannarluni imaalitsiaannaq aaqqitassaanngilaq suliassarujussuuvoq. Taamaattumik Naalakkersuisuni pingaartipparput pilersaarutit ersarissut naapertorlugit tamatuma ingerlanneqar­nissaa.

Aamma utoqqarnut ersisaarutigineqassanngilaq ukiumut 20 mio koruunit immikkoortinneqarpata utoqqarnut iluaqutaanngitsutut taakkartorlugit taamaattoqarsinnaanngilaq, 20 mio koruunit aningaasarpassuupput. Inuit aningaasarsisartut ukiumut tamaasa soorunami qaffaaffigineqarneq ajorput, aamma taakku sanitigut Kattusseqatigiinninngaanniit oqaatigineqartut utoqqaat utoqqali­nersiallit saniatigut soraarnerusutisiallit, taakkua qanoq pineqarnissaat pillugu nalilersuisunerit ilanngullugit aamma suliarineqarput, ila (tusaqqusaarniaraanni) ajornanngittaqaaq kisianni suliat pitsaasumik tamanut naammaginartumik inernissaat suleqataaffigissallugu aamma pisariaqarpoq.

 

Neriuppunga partiit tamarmik uani tusaqqusaaginnaratik aammalu aaqqiissutissat  Inatsisartunut akuerserneqartut Naalakkersuisunut saqqummiussukkagut pitsaasumik siunertaqartut ajortumik siunertaqartutut taakkartorlugit neriuppunga oqaluttuarineqassanngitsut.

 

Inunnik isumaginninnikkut pitsaanerpaamik siunertaqartumik suliagut ingerlappagut, soorlu aamma  inunni isumaginninnermut suleqatigiissitarsuup siunertaq anersaarlu pitsaasoq siuner­taralugu atorlugulu suliani ingerlakkaa, taamaattumik ajornerusunngortitsiniarnermik nipilimmik atagu oqalunnaveersaarluta suliagut pimooruppagut ilungersuutigaagut aamma pitsaanerpaamik utoq-qaat, innarluutillit, meeqqat inuusuttullu atugaqarnissaat tamatta suliaraarput. Tamanna siunertaralugu suliagut ingerlappagut.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Siullermik oqaaseqarninni ilanngullugu taalaarusukkiga Inuit Ataqatigiit oqaatigimmassuk sulisunik  maani ingerlataqarnitsinni nalunaarusiornissatsinni neriorsuisimanerput aap, taanna suli siunnerfigaarput, aammalu maani sulisorisatta tungaatigut aaqqissuussiniarnerit periusissat nutaat  atorniakkagut aamma siusinnerusukkulli taasimasagut oqaatigilaassavakka Danmark-imi ilaatigut  danskit administration-ianni ministeriaqarfiini sulisunik attartortarsinnaanerput aamma ilanngullugu maannakkut danskit Naalakkersuisuinut taasimagatsigu. Taamaalilluta piffissani aalajangersimasuni  danskit administration-ianinngaanniit attartorsinnaanigut aamma sulisut tungaatigut tikerartitsiuaannarnerminngaanniit taarsiullugu periarfissat ilanngullugit tassani misissorniarneqarmata.

 

Taava aamma una ilanngullugu oqaatigilaarlara utoqqalinersiutillit tungaatigut aaqqiiniarnermi ilanngullugu, maannakkut aaqqiiniarnermi tunngatillugu boligsikring-imut allanullu apeqqutit taakkua immikkut aalajangiiffissatut aamma malittarisassaqartut immikkut tikinneqarsinnaapput, uani aaqqissuussinerit kingunerisaannik, tammakkulu aamma uterfigineqarsinnaapput suliassanut aamma taakkununnga ilaammata.

 

Isumaginninnermut Naalakkersuisup aamma taariigai timimikkut innarluuteqartunik Danmark-imi  isumagisaqarnerput, taanna danskit Naalakkersuisuinut oqaloqatiginnissutigissallugu aamma Naalakkersuisuninngaanniit eqqartorparput tappavanilu aamma pension-isiaqartut nunaqqatigut  tappani nunasisimasut ilaatigut aamma aaqqissuussinermik maannakkut atukkatsinninngaanniit pitsaannerusumik allatigullu aaqqiigivigineqarsinnaaneranut tunngasoq aamma oqaloqatigiissuti­giumallugit.

 

Naggataatigullu assagiarsuit tungaatigut tupiguluutigineqassaaq maannakkut Inatsisartuninn­gaanniit suli aalajangiiffigineqanngitsut isumaqatigiissutaangitsut assagiarsunnik aalisarnerup tungaatigut kingunerisaanik akinik aalajangiiniarnermi maannakkut nalunaaruteqariissagaanni.

Taanna avammut nioqquteqartut aammalu namminneq pisiassanik nammineq tigooraasut, isumaqatigiissutiginiagassaattut siullertut isigisariaqartoq aammalu siuliani oqaatigisanni najoqqutaralugu pisiassat taamak ittut suliassiissutigalugit uagut akuleruffigisassagut ukiumoor­tumik finanslov-imi isumaqatigiissutit akuerineqarneranni aamma tunngatillugit akuerisarpagut ukiumut qanoq annertutigisumik aningaasartuutissanut pitussimassanerluta.

 

Maanaannakkut taamaalilluni Inatsisartut oqaluttarfianut suulluunniit qaqinneqarsinnaasut akornanni aalajangersimanerput taanna kiffartuussinissamik aningaasartueqataaffigisassagut pisortaninngaanniit landskarsiminngaanniit taanna ukiumoortumik finanslov-ip aaqqissuunneqar­nerani iliuuseqarfigissallugu periarfissatut tikkuarsimavarput.

 

Una apeqqut takugallartigu namminneq atuisut pisiortortullu akornanni aaqqinneqarsinnaanera qanoq angitiginersoq, pisariaqassappat taava Naalakkersuisut pisinnaatinneqarlik Inatsisartut maani ataatsimiinnerat naatinnagu pisinnaatitsineq taamak ittoq tunniunneqarsinnaavoq misis­soqqullugu, taavalu pisinnaatitsineq taanna atorlugu Naalakkersuisut qanoq iliuuseqarsinnaanerat uterfigineqarsinnaavoq.

 

Oqaluuserisaq naammassivoq.