Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 13-1		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Ullut ataatsimiiffiusut 22-at, pingasunngorneq 9. april 2003 nal. 13:48.

 

 

Oqaluuserisassani immikkoortoq 13

 

 

Missilinut illersuut pillugu nassuiaat.

(Naalakkersuisut Siulittaasuat)

 

Hans Enoksen, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.

Qujanaq.

 

Ullumikkut suliaq nunatsinnut pingaaruteqaqisoq oqaluuserissavarput -  USA-p Pituffimmi radarip missilinut illersornissamut atornissaanik qinnuteqarnera.

 

Naalakkersuisut Nunanut allanut tunngasutigut naalakkersuinikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaataata saqqummiunnerani missilinut illersuusiorniarneq nunattalu illersorneqarnissaa pillugu isumaqatigiissut nunanut allanut sillimaniarnermullu tunngatillugu naalakkersuinikkut ingerlatsineq eqqarsaatigalugu ataatsimut isigalugu oqaaseqarfigaara. Tamanna maanna uteqqinnianngilara, saqqummiunniarparali suliassaq maanna oqaluuserisassarput ? Pituffimmi radarip missilinut illersuusiornermi atorneqarnissaanik amerikamiut qinnuteqaataat.

 

Pituffimmi radarip nutarterneqarnissaanik qinnuteqaat illersorneqarnissamut isumaqatigiissutip 1951-imeersup isumaqatigiinniutigineqaqqinnissaanut nutarternissaanullu tunngassuteqarpoq, tamatumali peqatigisaanik tassunga tunngatinnagu suliarisariaqarluni.

 

Illersorneqarnissamummi isumaqatigiissut tunngaviuvoq amerikamiut nunatsinni sakkutooqarfeqarnerannut, radarilimmik maanna nutarterneqarnissaanik kissaateqarfigineqartumik. Illersorneqarnissamut isumaqatigiissuteqanngippat sakkutooqarfeqaranilu radareqarsimanavianngikkaluarpoq. Ilisimaneqartutut Naalakkersuisut Inatsisartullu isumaqarput illersorneqarnissamut isumaqatigiissut isumaqatigiinniutigeqqinneqartariaqartoq nutarterneqartariaqarlunilu ajornartorsiummi pingaarneq unaammat isumaqatigiissummut ilaannginnatta akisussaaqataanatalu. Tamanna 1997-imiilli Naalakkersuisut danskit naalakkersuisuinut piumasarisarpaat. Amerikamiut Pituffimmi radarip nutarterneqarnissaanik kissaateqarnerat ilimanarluinnarpoq aqilisarneqarsimassasoq USA danskillu naalakkersuisui illersorneqarnissamut isumaqatigiissutip isumaqatigiinniutigineqaqqinnissaanut nutarternissaanullu akuersaanerusumik pissuseqalersimammata. Maannakkut danskit naalakkersuisuinut isumaqatigiissutigineqarpoq kalaallit/danskit illersorneqarnissaq pillugu isumaqatigiissutip nutarternissaanut siunnersuutaasa ilaasa ilusilersornissaat aammalu taarsiissutissanik ataatsimoortunik siunnersuut, qulakkeerumallugu amerikamiut nunatsinniinnerat inuiaqatigiinnut kalaallinut iluaqutaalissasoq. Oqallisissiaq Inatsisartut Nunanut allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaannut saqqummiunneqassaaq, isumaqatigiinniarnermilu angusaajunnartut nunarsuarmioqatinut isumaqatigiissutitut allatulli saqqummiunneqassallutik.

 

Missilinulli illersuusiornisarnerup illersorneqarnissamut isumaqatigiissummut tunngasortaata ataqatigiinnerat tassunga killeqarpoq. Imaattariaqanngilarmi missilinut illersuusiorniarnermut angerlutaluunniit naaggaassasugut tunngavigiinnarlugu qanoq nalilerneripput illersorneqarnissamut isumaqatigiissutip isumaqatigiinniutigineqaqqinnissaanut nutarternissaanullu taarsiissutillu ataatsimoortut akuerineqarnissaannut piumasavut qanoq akuerineqartiginersut. Missilinut illersuusiorniarneq akigissanngilarput illersorneqarnissamut isumaqatigiissutip isumaqatigiinniutigeqqinneqarnissaanut nutarterneqarnissaanulluunniit. Ullumikkut suliassaraarput missilinut illersuusiorniarnerup tamarmi oqallisiginissaa.

 

Missilinut illersuusiorniarneq 1999-imiilli oqallisigineqarpoq, Inatsisartullu 2000-imi 2001-imilu tamanna oqallisigisimavaat. Taamanikkut pissutsit imaassimapput ilisimaneqarani ilumut qaqugulu amerikamiut Pituffimmi radarip missilinut illersuusiornermut atorneqarnissaa qinnutigiumaarneraat. Tassalu timitalimmik isummerfigisassaqarsimanngilaq danskillu naalakkersuisuisa ?utaqqilaarluni takulaaqqaarlugulu? isumaliortaaseq pigisimavaat.

 

Ullumikkut qinnuteqaat timitalik isummerfigisussanngorparput. Tamatumalu peqatigisaanik danskit naalakkersuisuiniit nalunaarfigineqarpugut amerikamiut qinnuteqaataat akuersaartumik tiguneqartoq.

 

Maannakkut Danmarkimi naalakkersuisut siuliisalu arlaleriaqalutik erseqqissartarsimavaat uagut qanimut oqaloqatigiumalluta. Soorunami naatsorsuutigilluinnarpara tamanna suli atuuttoq danskit naalakkersuisuisa nassuiaatertik aqqutigalugu oqaatigereermassuk  ataatsimut isigalugu akuersaartumik pissuseqarlutik, aammalumi nunanut allanut ministerip peqatigalunga Pituffiliarniarnera ajunngitsumik takussutissaasoraara danskit naalakkersuisui taamatut oqaloqatigiinnissamut suli piumassuseqarnerannut.

 

Missilinut illersuusiorniarneq pillugu apeqqut saqqummitsiaannartoq taamanikkut nunatsinni Naalakkersuisuusut missilinut illersuusiorniarneq pillugu isummernertik aalajangersarpaat 18. november 1999-imi imatut oqaaseqaateqarlutik:

 

?Aallaqqaatigalugu Kalaallit Nunaanni Naalakkersuisut malugaat Amerikami oqartussaasut illersornissamut aaqqissuussinerup nutarternissaa pillugu pilersaarutiminnut ilaatigut Pituffimmi radarip nutarternissaanik ilaqartussamut danskit naalakkersuisui suli saaffigisimanngikkaat. Akerlianilli Naalakkersuisut malugisimavaat USA-p NATO kattuffittut immikkullu danskit nunallu NATO-mut ilaasortaasut allat naalakkersuisui ilisimatissimagai illersornissamut aaqqissugaaneq tamanna nutarterniarlugu pilersaaruteqarlutik.

 

Taamaattumik Kalaallit Nunaanni Naalakkersuisut pingaartippaat ersarissassallugu pilersaarutit kingunerissagaluarpassuk:

 

C       ABM pillugu isumaqatigiissut 1972-imeersoq unioqqutinneqartoq, aamma/imaluunniit

 

C       amerikamiut kisimiillutik pilersaarutitit aalajangiussimassappatigit

 

taava Kalaallit Nunaanni Naalakkersuisut Pituffimmi radarip nutarterneqarnissaanik pilersaarutit akuerisinnaanngikkaat.

 

C       Pituffimmi radarip nutartigaanissaa oqallisigineqassappat Naalakkersuisut naatsorsuutigaat oqallinnerni taakkunani toqqaannartumik peqataanissartik.

 

C       Naalakkersuisut isumaqarput Pituffimmi radari nutarterneqassagaluarpat ullumikkut nunarsuarmi eqqissinermut arlaannaatigulluunniit pitsaanngitsumik kinguneqassanngitsoq.?

 

Naalakkersuisoqatigiittartut allanngorartut 1999-ip kingornatigut taamatut isumaqarneq aalajangiusimajuarsimavaat.

 

Maannakkut suliassaalerpoq oqallisigissallugu piumasaasut tamakkua naammassineqarsimanersut tamatumalu saniatigut piumasat timitallit allat naammassineqartariaqarnersut angersinnaassagutta naaggaartariaqassaguttaluunniit.

 

ABM-imik isumaqatigiissut pillugu

2001-imi decembarimi USA-p ABM-imik isumaqatigiissut atorunnaarsippaa isumaqatigiissutip atorunnaarsinnissaanut aalajangersakkat naapertorlugit, USA-lu 2002-mi juulip ulluisa 13-ianniit isumaqatigiissummut ilaajunnaarpoq. 2002-mi maajimi qaartartut atomitallit illersornissamut atugassat ukiut qulit ingerlaneranni ikiliartortinnissaat pillugu Rusland isumaqatigiissuteqarfigineqarpoq. Tamatuma saniatigut Ruslandip USA-llu peqatigiillutik nunarsuarmi eqqissinermut tunngavissaq nutaaq nalunaarutigaat. Kinap ABM-imik isumaqatigiissutip peqataaffiginngisami atorunnaarsinneranut missilinullu illersuusiorniarnermut qisuariarnera sallaatsuinnaasimavoq.

 

Nunarsuarmi eqqissinermut tunngatillugu

2001-imi septembarip ulluisa aqqarngat sillimaniarnermut tunngasutigut naalakkersuinikkut ingerlatinnermi annertuumik allannguutaavoq. Peqqarniisaarniaqatigiit naalagaaffiillu ilaasa peqqarniisaaratarsinnaanerat sammineqarnerulersimavoq, naak Naalakkersuisut isumaqaraluartut piviusorsiorpallaanngitsoq nunatta peqqarniisaargigineqarnissaa. Missilinut illersuusiorniarneq immini nunarsuarmi eqqissinermut pitsaanngitsumik kinguneqassangatinnanngilaq. Sakkussaqarneqqisaannermik kinguneqassagunanngilaq ? sammineqarmatami naalagaaffiit ilaat killilimmik navianartumilli piginnaasallit ? taaneqareersutullu naalagaaffiit soorlu Ruslandip Kinallu qisuariarneri sallaatsuinnaasimapput. Tamatumunnga aamma pissutaavoq missilinut illersuusiorniarneq Kinamut nunanullu allanut amerlanerungaartunik qaartartortalinnik rakettiutilinnut sammisinneqanngimmat, kisiannili tassa ?naalagaaffipalaanut? killilinnik rakettiutilinut illersuutitut eqqarsaatigineqarluni.

 

Illuatungaatigulli missilinut illersuuetqarneq peqqarniisaarnernut ataasiakkaanut illersuutaanngilaq, tamannalu uppernarsisimavarput 2001-imi septembarip ulluisa aqqarnganni peqqarniisaarnernilu tamatuma kingornatigut pisarsimasuni.

 

Pituffimmi radarip nutarternissaanut tunngatillugu oqallinnerni Naalakkersuisut toqqaannartumik peqataanissaannut tunngatillugu

1999-imiit missilinut illersuusiorniarneq pillugu USA-p danskit naalakkersuisuinut attaveqartarnerani nunatsinni Naalakkersuisut peqataasarsimapput, pissusinngorsimavorlu nunanut allanut ministerip missilinut illersuusiorniarneq pillugu Folketingip nunanut allanut ataatsimiititaliaanut saqqummiuttakkani peqatigitillugu imaluunniit peqatigitipajaarlugu Naalakkersuisut siulittaasuat Inatsisartullu Nunanut allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaannik ilisimatsitsisarnera. Aammami Folketingip 3. maj 2001-imi aalajangiussamini pingaartutut ersarissarpaa missilinut illersuusiorniarneq pillugu isumaliuutit ingerlaqqinneranni kalaallit oqartussaasui qanimut suleqatigineqartuassasut kalaallit isumaasa ilannguttarnissaat qulakkeerumallugu.

 

Tamanna kingullermik pivoq 17. december 2002-mi taamanikkut nunanut allanut naalakkersuisoq Josef Motzfeldt nunanut allanut ministeri Per Stig Møller peqatigalugu USA-p nunanut allanut ministerianik Colin Powellimik ataatsimeeqateqarmat. Naluneqanngitsutut Colin Powell taamanikkut oqarpoq amerikamiut isumaqartut Kalaallit Nunaata illersorneqarnissaa pillugu isumaqatigiissut 1951-imeersoq illersornissaq pillugu suleqatigiinnermut tunngavissaasoq naammaginartoq. Peqatigitillugu nassuerutigaa nunatta illersorneqarnissaa pillugu isumaqatigiissuteqarnerup kingorna nunatta naalagaaffeqatigiinnermi inissisimanera allanngorsimasoq, taamaattumillu pissusissamisuuginnartoq nunarput aamma peqataatinneqalerpat.

 

Soorunami saneqqunneqarsinnaanngitsutut piumasaqaatitut aalajangiusimajuartariaqarpoq danskit naalakkersuisuisa taamatut qanimut oqaloqatigiittuarnissamik neriorsuutertik eqqortissagaat.

 

Naalakkersuisut isumaqarput 18. november 1999-imi ataatsimut isigalugu piumasaasut naammassineqassasut danskit naalakkersuisuisa qanimut oqaloqatigiinnissamik neriorsuut eqqortippassuk, Pituffimmilu radarip nutarternissaa pillugu oqaloqateqaqqittarnerni nunatsinni naalakkersuisut tamatigut peqataajuartillugit.

 

Taamaattumik tamatuma saniatigut apeqqutit tigussaanerusut missilinut illersuusiorniarnermut tunngasut oqaluuserisariaqarpagut:

 

1. Avatangiisit

naluneqanngitsutut Amerikamiut pilersaarutaanni radarimi qarasaasiat pioreersut nutarterneqarnissaat kisimi pineqarpoq. Tassa nutaanik sanaartornissaq pineqaraniluunniit nunatsinni rakettinik qaartartortalinnik inissiiniarneq pineqanngilaq. Paasissutissiisutigineqartut tunngavigalugit taamaattumik inerniliuttariaqarparput nutarterineq avatangiisinut pinngortitamullu sunniuteqassanngitsoq.

 

2. Inuiaqatigiinnut kalaallinut navianaataasinnaasut

Nunarput ? pingaartumillu Avanersuaq ? qaartartumiigassanngortinneqassanerpat Pituffimmi radari missilinut illersuusiorniarnermut ilaammat?

 

Inatsisartut Nunanut allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaata nunanut allanut ministeri taassuminnga apeqquteqarfigaa. Taanna akissummini allappoq: (issuaaneq) ?Naalagaaffiit missilit atorlugit saassussinissamut ulorianartorsiortitsisut ilaasa Pituffimmi sakkutooqarfimmik eqqueriarnissaminnut missiliutiminnik killilimmik amerlassusilinnik atuiumanissaat ilimanaateqanngilluinnarpoq. Missilit naalagaaffinnut taakkununnga tassaapput pinerliiniarnermi sakkut, qunusaarutitut imaluunniit inunnik amerlanerpaanik toqutsiniutitut atortunillu annertunerpaamik aseruiniutitut atorneqartussat. Amerikami Avannarlermi Europamilu aningaasarsiornikkut eqiteruffiit inuppassuallit Kalaallit Nunaata eqqoriarnissaanit pilerinarnerulluinnartussaapput.?

 

Aarleqqutigineqarsinnaanerluni sinnikut nunatsinnut nakkakaassasut raketti nunatta qulaani eqqorneqarluni suujunnaarsinneqarpat?

 

Immikkut ilisimasallit naliliineri pissarsiarisimasavut tunngavigalugit taama aarleqquteqarnissamut tunngavissaqanngilaq. Raketti qaartartortalik USA-p tungaanut ingerlasoq nunatta qulaatigoorluni eqqorneqarpat tamanna ima avasitsigisumi pissaaq sinnikuujunnaartut silaannarsuarmi nungullutik ikuallassallutik.

 

3. Missilinut illersuusiornermut angernerup naaggaarnerulluunniit aningaasanut tunngasortai

Nutarterinissamut akuersinerup kingunerissavaa sakkutooqarfik atatiinnarneqassammat inuiaqatigiinnullu kalaallinut aningaasaqarniarnikkut ajunngitsumik sunniuteqartuassalluni. Naaggaarnerup kingunerissagunanngilaa USA-p sakkutooqarfik ukiuni qaninnerni matussagaa, pinngitsoorneqarsinnaanngilarli USA-p eqqarsaatigisariaqalissammagu sakkutooqarfik pingaarnerutinneqartuassanersoq. Ilisimatitsissutigineqarsinnaavoq ullumikkut nunatta aningaasatigut, tassa akileraarutitigut akitsuutitigullu, pissarsiarisartagai tamarmiusut ukiumut 110 mio. kr.-it missigimmatigit. Taakkununnga ilanngunneqassapput saniatigut iluaqutissarsiarisartakkatta nalingi, assersuutigalugu sakkutooqarfimmi amerlasuunik ilinniartuuteqarsinnaanitsigut.

 

4. Peqatigiilluni isumannaatsuunissamut peqataaneq

Pituffimmi sakkutooqarfik aqqutigalugu nunarput nunatta illersorneqarnissaanut, naalagaaffeqatigiit illersorneqarnissaanut NATO-llu illersorneqarnissaanut peqataassuteqarpoq. Pituffimmi radarip nutarterneratigut peqataaneq taanna ingerlaannassaaq. Siornatigumulli sanilliullugu allaassutigaa maannakkut angernissamut naaggaarnissamulluunniit periarfissaqaratta. Periarfissaq tamanna atorniarnerparput?

 

Naalakkersuisut isumaqarput apeqqut taanna tamatigoortumik isigineqartariaqartoq. Namminersulernissamut ingerlavugut maannalu aalajangiinivut aamma nunatta namminersortup siunissaanut pingaaruteqartussaallutik. Nunarput eqqissinerup nunagaa taamaaginnarnissaalu tamatta kissaatigalutigu. Naalakkersuisulli suliassaraat pissutsinik periarfissatsinnillu piviusorsiortumik naliliinerit tunngavigalugit piffissaq qaninneq ungasinnerusorlu eqqarsaatigalugit nunatta isumannaatsuuneranik qulakkeerisinnaasunik aalajangiisassallutik aqqutissanillu ujarlertassallutik. Sutigut tamatigut nunarsuarnioqatigiinnut ilaavugut, aammalu naalagaaffeqatigiinni, taamalu aamma ikinngutinnit iligisanillu allanit, soorlu NATO-mit, tapersersorneqarnissaq suleqatigiinnissarlu kissaatigigutsigit, taava aamma nammineq peqataasariaqarpugut.

 

5. Naaggaarnerup kingunissai

inatsisartut naaggaarpata danskit naalakkersuisuisa eqqarsaatigisariaqalissavaat nunatsinnut pitsaasunik attaveqarneq USA-mut pitsaasumik attaveqarnissamit pingaarnerunersoq taamaassappallu Folketingimi amerlanerussuteqarsinnaanerlutik nunarput peqataatinnagu aalajangiinissamut. Soorunami tamanna danskit naalakkersuisuisa ajornartorsiutigaat aalajangiiffigisussaallugulu. Danskit naalakkersuisuisa missilinut illersuusiorniarneq pillugu nalunaarusiaanni malugitinneqarpoq danskit naalakkersuisuisa suna toqqarniarneraat, soorlu aamma Irakimi sorsunneq pillugu danskit naalakkersuisuisa isummernerat amerikamiut kissaataannut nalinginnaasumik piumassuseqarluarnermut ersiutitut isigineqartariaqartoq. Eqqarsaatigisariaqarparput soqutigisarineripput danskit naalakkersuisuisa nunatsinni pingaarutilimmik nunatsinniilli peqataaffigineqanngitsumik aalajangiinissaat imaluunniit soqutigisarineruneripput qulakkiissallugu isumannaatsuunissaq pillugu naalakkersuinikkut ingerlanneqartunut ? soorlu nutarteriniarnermut maanna oqallisigisatsinnut ? nunatsinnut tunngasunut sunniuteqarnissarput.

 

Oqaluttuarisaanermut tunngatillugu amerikamiut nunatsinniinnerat misigissutsinut tunngaqaaq. Sorsuunnersuarmi kingullermi amerikamiut maaniinnerata nunatta sorsuunnermut toqqaannartumik akuliunneqannginnera pilersuinerullu attatiinnarneqarnera qularnaarpaa. Amerikamiunut attaveqarnerup avatitsinnut matoqqanerujussuaq nunasiaanerup ilisarnaatigilluarsimasaa kipitippaa. Minnerunngitsumillu tamanna tunngavigalugu nunatsinni utoqqarpassuaqarpoq USA-mut qujassutissaqartutut misigisimasunik. Nunattali USA-llu akornanni pissutsit nuannersortaqaannaratik aamma nuanniitsortaqarput, minnerunngitsumik Pituffik eqqarsaatigalugu. Amerikamiut danskillu iliuuseqartarsimapput nunatsinni innuttaasut qulaatiinnarlugit peqataatinnagillu. 1953-imi pinngitsaalisaalluni nuutsitaaneq Inughuarnut kingunipiloqarsimaqisoq, 1968-imi timmisartorsuup nakkarnera eqqarsaatigalugu pisut taamatullu aamma Danmarkip naalagaaffiata iluani sakkussianik atominik qaartartortalinnik inissiisoqaqqusaanngikkaluartoq danskit naalakkersuisuisa allatut ingerlatsisimanerata paasineqarnera tamarmik takussutissaapput nunatta soqutigisaasa akuerineqarsinnaanngilluinnartumik suusupagineqarsimanerinut. Taamatut pisoqaqqinngisaannassaaq. Nunatsinnit saneqqunneqarsinnaanngitsumik piumasaqaatigisariaqarparput amerikamiut maaniinnerannut atatillugu iliuutsinut sunniuteqaqataasinnaanerput akisussaaqataanerpullu qulakkeerneqassasoq isumaqatigiissutitigut pituttuisutigut.

 

Nunatta isorartunersuata nunatullu pissusiata kingunerisimavaa toqqaannartumik sorsunnermit eqqorneqarsimannginnatta. Pissutsit USA-p imminut illersorfiginiagai uagutsinnut ungaseqaat siunissamullu takorluukkatut pissuseqarnerullutik. Septembarilli ulluisa aqqarngata tamatumalu kingornatigut pisut takutissimavaat peqqarniisaarneq naalagaaffiillu ilaasa navianartorsiortisinerat piviusuusoq.

 

Pinngitsoornata isummertariaqarpugut. Taamaasilluni nalinginnaasumik piumasaqaatit pissutsillu immikkut ittut taaneqartut ataatsimoortumik naliliivigereerlugit Naalakkersuisut angernissami sanioqqunneqarsinnaanngitsumik piumasaraat illersorneqarnissaq pillugu isumaqatigiissutip nutaamik isumaqatigiinniutiginissaanik nutarterneqarnissaanillu suliniarneq piaartumik naammassineqassasoq uagut peqataaffigisinnaasatsinnik naammagisimaarsinnaasatsinnillu.

 

Nunanut allanut tunngasutigut naalakkersuinikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaatip oqallisigineqarnerani oqaatigaara assut pingaartikkakku Inatsisartut isumaqatigiillutik aalajangiinissaat.

 

Suliassaq maanna ima pingaaruteqartigaaq kingunissaalu ima annertutigalutik aaqqiissutissarsiortariaqarluta tamatta inooqataaffigisinnaasatsinnik. Taamaammat Naalakkersuisut pingaartilluinnarpaat sapinngisamik ataatsimoortumik tunuliaqutaqarluni aalajangernissaq. Taamatut oqaaseqarlunga siunnerfilimmik inerititaqarfiusumillu oqallinnissaq qilanaaraara.

 

Qujanaq.

 

Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

Partiit oqaaseqartuinut, siulliulluni oqaaseqassaaq Jørgen Wæver Johansen, Siumut.

 

Jørgen Wæver Johansen, Siumup oqaaseqartua.

Qujanaq.

 

Siumut sinnerlugu missilinut illersuusiorniarneq pillugu nassuiaat imatut oqaaseqarfigissavara.

 

Missilinut illersuusiornissaq Illersornissamullu isumaqatigiissut pillugu Siumumi isummavut mannamut arlaleriarluta saqqummiuttareeratsigit, aalajangerpugut matumani oqaatigeriikkavut tamaviisa uteqqittaqattaanngikkaluarlugit, maannakkut killiffitsinni nalilersuinerput siunnerfissattalu suusariaqarnerinik periarfissinneqarnerput maanna atorusullugu.

 

Isumaqarpugut missilinut illersuusiorniarneq pillugu naalakkersuisut siulittaasuata nassuiaataa pitsaasuusoq, immikkuualuttortai tamaasa oqaaseqarfigissanngilagut ? matumani oqallinnissami ataatsimoortumik Inatsisartuni siunnerfeqarluta alloriaqqinnissarput pingaartikkatsigu.

 

Oqaatigeriissavarpulli Inatsisartut Naalakkersuisullu matumani suliassami paaseqatigiilluinnarlutik ingerlatsinerat nuannaarutigigatsigu, apeqqut ima pingaaruteqartigaaq kalaallit tungaanniit ataatsimoornissarput pisariaqarluinnartutut Siumumiit nalilerlutigu, neriuutigeqaarpullu ataatsimiititaliami suleqatigiinnerput pitsaasoq siunnerfeqarluartorlu ingerlateqqiinnnassagipput ? taamaaliornissamut Siumut piumassuseqarmat qularineqassanngilaq.

 

Aamma nuannaarutigaarput nunatsinni innuttaasut apeqqummi matumani paasissutissinneqarnerat pitsaasutut oqaatigisariaqarmat, atagu qimerluulaartigu tamanna qanoq maannamut ingerlanneqarsimanersoq:

C                   Qanittukkut nunarput tamakkerlugu aviiseeraq naqitaq illoqutigiinnut tamanut agguaanneqarpoq ? Naalakkersuisut Nunanut allanut allaffeqarfiata Tusarliiviullu suliaat iluatsilluartutut nalilertariaqartoq;

C                   Martsip aallartilaarnerani Inatsisartuni pissutsit sukumiisumik oqaluuseraavut Nunanut allanut naalakkersuinikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaatip oqaluuserineqarneranut atatillugu;

C                   Sapaatip akunnerata kingulliup naanerani Inatsisartuni partiit sinniisaat Qaanaami innuttaasunut ataatsimiisitsipput, kingornalu

C                   Qallunaat nunaanni Inatsisartut peqatigalugit Qaanaami kommunalbestyrelse ataatsimeeqatigineqarpoq, kingornalu Pituffimmi radareqarfissuaq alakkarneqarluni.

C                   Ippassaanilu Katuami tusarniaaneq ingerlanneqartoq aamma iluatsilluartutut Siumumiit nalilerusupparput, taanna nunarput tamakkerlugu rakiokkut TV-kkullu aallakaatinneqarpoq.

C                   Ullumi maani Inatsisartuni oqalliseqqissaagut,

C                   Unnummullu TV-kku radiokkullu kalaallisut partiit oqallisissapput apeqqarissaarfigineqarlutillu, minnerunngitsumillu innuttaasut periarfissinneqassapput apeqquteqarnissaminnut. Taamatullu TV-kku radiokkullu aallakaatitsinerit aqagu unnukkut qallunaatut ingerlanneqassallutik.

 

Tamakku tamaasa qiviaraanni Siumumi isumaqarpugut aalajangiinissamut tunngatillugu nunatsinni immitsinnut paasissutisseeqatigiinnerput immersoqatigiinnerpullu naammaginarluinnartumik ingerlasimasutut nalilertariaqartoq. Taamaattumillu isumaqarpugut ataatsimoortumik nunatsinni isummernissatsinnut maannakkut alloriartariqartugut, qularutissaanngimmat ataatsimoortumik pigutta nukittunerunissarput.

 

Alloriaqqinnissatsinnut tunngatillugu pingaaruteqarpoq oqaatigeriissallugu Siumumi akuersaaratsigu nunatta NATO-mut ilaasortaanera, aamma Siumup USA ikinngutitut iligisatullu isigaa. Tamannalu tunngavigalugu Siumumiit imatut naliliivugut.

C                   Aalajangiusimaneqartariaqarpoq Pituffimmi sakkutooqarfik radarialu taamaallaat imminut illersornissamut (Defensiv) atorneqarsinnaassammat.

C                   Ippassaani Katuami tusarniaanermi maluginiarparput Danmarkimi partiit tamarmik paasisimagaat apeqqummi matumani Kalaallit Nunaat nunatsinnilu innuttaasut qulaatiinnarlugit aalajangiisoqarsinnaanngitsoq. Tamanna ilumoorpoq aamma apeqqutinut allanut tamanut nunatsinnut tunngassuteqartunut tamanna atuuttariaqarpoq. Nunarput sumiluunniit, qaquguluunniit, qanorluunniit oqaluuserineqassagaangat Nunatta peqataatinneqarnissaa, isumaqatigiinniaqataanissaa isumaqatigiissusiortoqassappallu atsioqataajuaannarnissaa qulakkeertariaqarpoq.

C                   Maluginiarparput aallaqqaataaniilli siunnerfiusoq, tassaasoq, Kalaallit Nunaat Danmarkilu apeqqummi matumani isumaqatigiillutik alloriarnissaat tamanit kissaatigineqartoq, tamannalu aalajangiusimaneqartariaqarpoq.

C                   Ukiorpassuarnilu nunatta piumasaqaataa ? illersornissamut isumaqatigiissutip isumannaallisaanermut muteerniusumik isumaqatigiissumik taarserneqarnissaanik piumasaqarnerput paasineqartoq aamma malunnarpoq ? tamaattumik aamma suliap tamatuma naammassineqarfissaata ullulerneqarnissaa avaqqunneqarsinnaanngilaq.

C                   Taamaammat pineqartut akornanni tamakku tamaasa pillugit tunngaviusumik isumaqatigiissuteqartoqarnissaa kissaatigaarput, tamanna tassaasariaqarpoq naalakkersuisutta suliassaat siulleq.

C                   Taamatummi tunngaviusumik isumaqatigiissuteqartoqarsinnaanngippat, taava Siumumi isummernissatsinnut piffissaasorinngilarput, tunngaviusumilli isumaqatigiissut isumaqatigineqarpat atsiorneqarpallu qulequttat suulluunniit isumaqatigiinniutigissallugit oqaloqataaffigissallugillu piareersimavugut.

 

Siumumiit pinngitsoorumanngilagut naalakkersuisutsinnut tamatumani tunngaviusumik isumaqatigiissutaasinnaasumut siunnersuusiarineqarsimasoq, Folketingimi ilaasortaatitatsinnit matumani innersuussutigissallugu.

 

Naluneqanngitsutut Inatsisartut upernaakkut katersuunnerat aqagu naammassineqartussaavoq, taamaattumik Siumumiit kaammattuutigerusupparput Inatsisartuni ullumi isumaqatigiissutigissagipput apeqqummi matumani Naalakkersuisut Inatsisartullu Nunanut allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaat peqatigiillutik suliap matuma nunatsinnut tulluartumik naamassineqarnissaa pillugu Inatsisartut sinnerlugit suliaqarnissaminnut nalorninaatsumik pisinnaatinneqassasut.

 

Siumumi naalakkersuisut ataatsimiititaliarlu tatigaavut inuiaqatigiit sinnerlugit isumatusaarnerpaamik atitunerpaamillu aalajangiinissaminnut piginnaassuseqarmata, taamaattumillu suliap taamatut ingerlateqqinneqarnissaa siunnersuutigaarput.

 

Taamatut oqaaseqarluta Siumumiit missilinut illersuusiorniarneq pillugu nassuiaat isummerfigaarput, qilanaarpugut suliap ingerlateqqinnerani peqataanissatsinnut aamma qularineqassanngilaq Siumut peqataassammat akisussaassusilimmik, tatiginassusilimmik isumatusaartumillu apeqqutip matuma suliarineqarnerata inaarsarneqarnissaanut suleqataassalluni.

 

qujanaq.

 

Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

Tulliulluni oqaaseqassaaq Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.

Naalakkersuisut Siulittaasuata missilinut illersuusiorniarneq pillugu nassuiaataanut qujavugut.

 

Ullumi ulloq aprilip qulingiluaat tassaavoq 1940-mi Danmarkip tyskinit tinguarneqarfia, ukiut tujormiffiusut naqisimaneqarfiusullu aallartipput aatsaallu sorsuunnersuit aappaat 1945-mi soraarmat qaanngiullutik. Taamanikkut nunarput Danmarkimut attaveerutsinneqarpoq USA-lu nunatsinnik pilersuisunngortinneqarlunilu paarsisunngortinneqarpoq tamatumalu kingorna danskit ambassadøriata Kaufmann-ip USA-llu akornanni nunarput pillugu isumaqatigiissut siulleq atsiorneqarluni.

 

Ullumikkut Tyskland iligaarput, qarmarsuit nakkaareerput silarsuarlu allaaneroqisoq inuuffigaarput.

 

Amerikarmiut missilinut illersuusiariniagaat pillugu paasiniaaneq oqallinnerlu aallarteruttorpoq. Tusarniaanerit paasiniaanerillu kalaallit isummernissaannut tunngaviliisussat piumasaqaatillu naammaginartumik isumaqatigiissutigineqarsinnaanerannut aqqutissiuussisussat.

 

Ullumikkut isummerfigisassagut naatsumik oqaatigalugit tassaapput missilinut illersuusiariniakkamut qanoq isummerniarnerluta, Pituffiup tamatumani atorniarneqarneranut apeqqut qanoq akissuteqarfigissallugu kiisalu nunatta illersorneqarnissaa pillugu Danmarkip USA-llu isumaqatigiissutaata nutaamik taarserneqarnissaa anguniarlugu qanoq iliuuseqassalluta.

 

Inuit Ataqatigiit-nni maluginiarparput naalakkersuisut Inatsisartut matumani qanoq isummernissaannik inassuteqaratillu tikkuussinngitsut. Tamanna silatusaarnertut naapertuilluarnertullu isigaarput. Paasiumasagummi suli amerlaqaat nalornisoorutillu suli amerlanerullutik.

 

Oqallinissaq annertooq piffissami ullunilu aggersuni pisussaavoq. Innuttaasunik tusarniaaneq Qaanaami inatsisartut Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaata arfininngornermi aprilip arfernganni innuttaasunik ataatsimiisitsineratigut aallartippoq, ippassaani Katuaq-mi tamanut ammasumik tusarniaanikkut nanginneqarpoq, ullumi Inatsisartut nassuiaassineq tunngavigalugu isummersortinneqarpugut, unnugu aqagulu KNR aqqutigalugu tusarniaasoqassaaq, tulliuppoq aprilip 23-anni Christiansborg-imi tusarniaanissaq kiisalu oqallinnerni kingulliugallartutut pilersaarutaavoq Folketingimi aprilip 29-anni apeqquteqaat tunngavigalugu oqallinnissaq. Aalajangerniarnissamut piffissarititaasoq sivikeqimmat paasiniaanisssamut eqqarsarluarnissamullu periarfissat tamarmik atorluarneqartariaqarput. Piffissaq atussavarput tunngavissaqarluarluta aalajangerniarnissatsinnut. Akisussaaffik imaannaanngitsoq uagutsinnuinnaq pinnani nunarsuarmioqatitsinnut aamma akisussaaffiusoq pitsaasumik naammassiniartussaavarput.

 

Katuaq-mi tusarniaanermi partiit Danmarkimi naalakkersuisuutitaqartut Pituffiup illersuusiamut atugassiissutigineqarnissaanut angerniarlutik isummereersimanertik erseqqissumik oqatigaat Dansk Folkepartiip peqataatitaqarnissani pisariaqartissimanngilaaluunniit naak taakkuugaluarlutik naalakkersuisunut amerlanerussusiisut. Aamma imatut oqaatigineqarsinnaavoq kalaallit isumaannik tusarniaanissartik soqutiginngikkaat isummereersimagamik kalaallillu isumaannik sunnerneqarnissartik soqutiginnginnamikku.

 

Taamaattumik immitsinnut nukittunerpaaffissatinnut inississagutta manna tikillugu Inatsisartuni partiit isumaqatigiillutik ataatsimoorlutillu isummersonerat aalajangiusimasariaqarpoq. Nunatsinni innuttaasut ataatsimoornissaat aalajangiusimasariaqarpoq kiisalu nunatta Danmarkillu iligiillutik ataatsimoorlutillu kalaallit isumaat illersorlugit USA-mut saqqummernissaat sukataarutigisariaqarparput.

 

Apeqqutit suli sukumiisumik akineqarsimanngitsut arlaqarput. Ilaatigut ilumut nunarput illersuusiamit illersorneqarsinnaanersoq pingaartumillu Avanersuarmiut ulorianartorsiortinneqassanngitsut suli qulakkiinngilarput. USA-p Danmarkimi aallartitaqarfiata paasissutissiinera naapertorlugu takorloorneqarsinnaanerarpoq piffissap ingerlanerani immaqa nunarput missilinut illersuusiassap ataani illersorneqarsinnaalerumaartoq ? tassa arajutsisimaneqassanngilaq illersuusiorniarnerup aallaqqaataaniilli siunertaa tassaajuarmat USA-p nammineq siunissami akerarilersinnaasaminut taakkualu sakkussiariumaagaannut imminut illersornissaa.

 

Ilumut paasiniagassat pingaarutillit suli amerlaqaat. Ippassaani Katuami tusarniaanermi sammineqartut ilagaat Kina missilinut illersuusiorniarnermut qanoq isumaqarnersoq aammalu Kinap ukiuni tullerni USA-p illersuusiorneranut qanoq qisuariarumaanersoq. Tusarniaanermi immikkut ilisimasalittut peqataatinneqartut isumaat naatsumik oqaatigissagaanni tassaavoq Kina annertunerusumik pingaaruteqanngitsoq aammalu Pituffiup isumannaallisaavigineqarneranut ulorianartorsiortitsinavianngitsoq.

 

Tamanna danskit naalakkersuisuisa nalunaarusiaanut qaammammi kingullermi saqqummersinneqartumut naapertuuppoq. Nalunaarusiaq taanna tamaginnit annertuumik illuinnaasiornerarlugu isornartorsiorneqarpoq aamma nunatsinniit. Aamma Inuit Ataqatigiit-niit isumaqarpugut nalunaarusiaq isummerniarnermi tunngavigissallugu naammanngilluinnartoq. Nunarsuaq tamakkerlugu immikkut ilisimasallit missiliinut illersuusiassaq pillugu nalunaarusianik saqqummersitseqattaarput, danskillu nalunaarusiaannut naleqqiullugu aallatut isummersortut amerlalluinnarput.

 

Kina-p inissisimaneranut tunngatillugu USA-mi Præsidentiusimasoq Nobel-illu eqqisseqatigiinnissamik suliniuteqartunut nersornaasiuttagaanik nersornaaserneqarsimasoq Jimmy Carter maj-imi siorna Stanford-ip Univertitet-iani oqalugiarnermini ilaatigut oqarpoq missilinut illersuusiaq soorunami Kina-mut sammitinneqartoq aammalu Kineserit tamanna nalunngikkaat. Matumani eqqaamaneqassaaq Kina aningaasarsiornikkut ukiuni makkunani ineriartupiloormat, amerikarmiunillu qunusiariumaneqarani sakkussiornikkut makunniunnermik aallartitseriaannaalluni. Aamma tamanna kangiani naalagaaffiit USA-mit qunugineqaqisut (naalagaaffipalaanik taagorneqartut) qanoq pissusilersornerannut sunniuteqassaaq, tamarmimmi Kina alaatsinaaqqissaarpaat.

 

Aamma Pentagon-ip nammineq nalunaarusiaani arlalinni erseqqissarneqartarpoq missiliinut illersuusiornermi Kina-mut tunngasut pingaaruteqarluinnarnerarlugit, ilaatigut sakkussiaqarneqqusaanneq aallartereersutut oqaatigineqartarluni.

 

Taamatut erseqqissaateqarpugut oqaatigiumallugu maani isummersorniarnitsinni danskit nalunaarusiaata kisimi toqqammavigineqarsinnaanngilluinnarnera aamma erseqqissarumallugu missiliinut illersuusiaq kingunerisinnaasai assigiinngitsorpassuarnik isumaqarfigineqarmata.

 

Missiliinut illersuusiariniarneqartoq aatsaat aallartiffimminiippoq, amerikarmiut maannakkuugallartoq pilersaarutaat naapertorlugit missiliinut illersuusiaq ukiuni tulliuttuni ineriartortinneqassaaq annertusaaffigineqarlunilu, taamaattumik ilimagisariaqarpoq aamma nunatta sumut qanorlu atorneqarnera isummerfigeqqinneqartassasoq ? aperineqaqqissagutta. Qularnanngitsoq tassaavoq missiliinut illersuusiassaq avataarsuata sakkulersorfiulernissaanut alloriarneq siulliusoq.

 

Inuit Ataqatigiit-nniit qaqugorsuarmut killeqanngitsumillu nunatsinnik atugasseeqqittoqarnissaa akuersaarsinnaanngilarput aamma USA-p nunarsuarmi kisermaassilluni naalagarsuaanngornissaanut aqqutissiuusseqataarusunngilagut. Kisianni eqqisseqatigiinnissamut nunarsuarmioqatigiillu akornanni patajaallisaanissamut peqataarusuppugut.

 

Atorfillit nunatsinneersut Danmarkimeersullu qulaajaallutik sulinerat suli naammassineqanngilaq. Taakku sulinerat nunatsinni Danmarkimilu Naalakkersuisut isumaqatigiinnialernissaannut tunngavissiiniartussaavoq Inatsisartullu ullumikkut oqallinnermikkut Naalakkersuisut isumaqatigiinniarnerni siunnerfissaannik tikkuussiniartussaallutik.

 

Naalakkersuisut siulittaasuata neriorsuutigaa isumaqatigiinniarnissamut tunngavissaajumaartut Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaanut saqqummiunneqarumaartut aammalu taamatut isumaqatigiinniarnerni isumaqatigiissutaasinnaasutut angusaajumaarunnartut ataatsimiititaliamut saqqummiunneqassasut.

 

Inuit Ataaqatigii-nni isumaqarpugut aamma Inatsisartut isumaqatigiissutaasinnaasup akuerinissaa siunertaralugu immikkut ataatsimiigiaqquneqarsinnaanerat matumuuna mattunneqassanngitsoq, tassami oqaatigeriikkattut isummerfissaq imaannaanngilaq ? isummerfigisassarput Namminersornerulerattali aatsaat taama pingaaruteqartigisoq aalajangiiffigisussaavarput.

 

Inuit Ataqatigiit nutaamik isumaqatigiissusiortoqassasoq aaljangiussimavaat. 1951-mi isumaqatigiissut sukkulluunniit ullutsinnut naleqqutinngilaq. 1951-imi isumaqatigiissut pisimasunut avaanngunartorpassuarnut aallaaviusimavoq. 1951-imi isumaqatigiissut ambassadør Kaufmann-ip kisermaassineratigut isumaqatigiissutaavoq allaat taamani danskit naalakkersuisuisa akerlerigaluarpaat, Folketingimullu isertuullugu ? isumaqatigiissut peqqusiileqinarpoq allamillu taarsertariaqarluni.

 

1951-imi isumaqatigiissut nunatsinni naalakkersuinikkut ingerlatsinermut sunniuteqarsimaqaaq. Aporaannerit sakkortuut Inatsisartuni pisarsimapput, isumaqatigiissutip aporaassutaanerata kinguneranik Naalakkersuisut ataaasiaannaratik uppisinneqartarput, Inatsisartunut maanaannaq qinersisariaqartarsimavugut ? naatsumik oqaatigalugu isumaqatigiissut nunasiaateqarnerup nalaani pissutsinik tunngaveqarami ullutsinnut naleqqutinngilaq- kalaallit naalakkersuinikkut ingerlatsineranni atorsinnaanngilaq.

 

Isumaqatigiinniarnerni tunngaviusariaqarpoq illersoqatigiiusut ikinngutinnersumik imminnut ataqqeqatigiinnissaat siunnerfiussaarlu siunissami aamma nunatut inuiattullu angerfigeqatigiilluni akuersaaqatigiillunilu suleqatigiinnissaq.

 

Ilassutinik isumaqatigiissusiortoqarnissaa akuersaaraluarutsigu taava nunasiaanerup naalani isumaqatigiissut qaqugorsuarmut atuuttussaq nammineerluta atsiussallugu akuersaassaagut ? tamannalu uagutsinnuinnaanngitsoq akueriuminaatsorujussuussaaq.

 

Naalakkersuisut siulittaasuata nunatsinniit piumasaqaataasut arlaleriarluni erseqqissumik nalunaarutigereerpai taamaattumik Inuit Ataqatigiit-nni naatsorsuutigilluinnarparput oqallittarnerpassuarni uppernarsaaqatigiittarnerput Naalakkersuisut aalajangiusimassagaat. Taamatut piumasaqaatini Naalakkersuisut siulittaasuata naatsorsuutigissavaa Inuit Ataqatigiit tamakkiisumik tapersersuisorissallugit.

 

Ullumikkut eqqaamassavarput tatisimaneqarata, ersinermik ilisimasaqanngissutsimilluunniit aallaaveqarata isummerniartussaagatta.

 

Eqqaamassavarput ulluni makkunanerpiaq Inughuit pinngitsaalisaallutik nuutsitaaneranit ukiut 50-inngormata. Eqqaamassavarput ullunik pingasuinnarnik piffissaqartinneqartillutik nunaqarfimminniit qimaatitaammata. Eqqaamassavarput ullumikkut uagut taamatut toqqusassinneqarusunnginnatta. Eqqaamassavarput eqqisseqatigiinnissamut sorsuunneq aqqutissatuaanngimmat, nunarsuarmili pitsuussutsip akiorneqarnissaa tassaassammat eqqisseqatigiinnissamut aqqutissat pitsaanersaat.

 

Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut ullumikkut pissutsit taamaatsillugit angigassaqarata. Ullumi missiliinnut illersuusiassaq naaggarparput allamik periarfissaqannginnatta.

 

Naggasiullugu oqaatigissavara Inuit Ataqatigiit oqallinnerup matuma naammassinerani Inatsisartut ataatsimoorlutik oqaaseqaateqarnissaat kissaatigigatsigu aammalu tamatumunnga siunnersuummik saqqummiussiumaaratta.

 

Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.

Tullinnguuppoq Jensine Berthelsen, Atassut.

 

Jensine Berthelsen, Atassutip oqaaseqartua.

Qujanaq.

 

Inuiaqatigiit kalaallit avaqqutiinnarlugit Danmarkip USA-llu akornanni isumaqatigiissuteqartarnerit ullui qaangiupput.

 

ATASSUT-mit isumaqarpugut pifissami kingullermi piffissakillioraluaqaluta inuiattut ataatsimoorluta nalilersueqataanerput apeqqusersuinerput aammalu naggataatigut aalaja-ngeeqataanissarput takussutissiisoq ullut nutaat inuiattut atulersimagivut.

 

Alloriarneq danskit tungaannit peqatiserinninnermik tatiginninnermik avaqqutaarinian-nginnermillu anersaalik inuiannut kalaallinut uagutsinnut pisinnaatitaaffiliivoq aammalumi pisussaaffilivoq eqqarsarluarnermik tunngaveqarluta suliassat taama unamminartigisut imaannaanngitsigisullu suliarinissaannut akisussaassusilimmik minnerunngitsumillu pitsaassusilimmik sunniuteqarnissatsinnut.

 

Taama alloriarneq inuiaqatigiittut nuannaarutigissallutigu naammagisimaassallutigulu pissutissaqarluartugut ATASSUT-mit nalilerparput. Aatsaammi taama pitsaatigisumik periarfissinneqarpugut nunarsuarmioqataasutut inissisimanitsinni pingaartitavut aallaavigalugit aalajangersueqataasinnaanissatsinnut.

 

Taamaammat pingaaruteqarluinnarpoq periarfissamik taama kusanartigisumik inuiattut annaasaqarnaveersaarnissarput, apeqqummi manna pineqartoq pereerpat apeqqutit allat taama pingaaruteqartigisut suliarineqartarumaartut qularutissaanngilaq.

 

 

Taamaammat missil-inut illersuusiorniarnermut tunngasumik aperineqarnerput tassaavoq inuiattut misilinneqaaterput, ATASSUT-millu qularutiginngilarput nunarsuarmioqatitsinnit nunarput alaatsinaanneqaqqissaartoq suliaq manna nunatsinnit qanoq suliarineripput.

 

Missilinullumi illersuusiorniarneq pillugu saaffiginnissut nunatsinni Danmarkimilumi oqallisigileruttorparput, ineriartornerullu qanoq sukkasinnaassusia matuma apeqqutip takutippaa, qaammammi ataaseq matuma siorna Naalakkersuisut sinnerlugit Naalakkersuisut siulittaasuata nunanut allanut tunngasumik nassuiaataa, apeqqummik taassuminngarpiaq saminninnerusoq inimi maani eqqartoratsiguli pisorpassuaqarpoq.

 

C       Danskit Nunanut allanut ministeriaanniit nalunaarusiaq saqqummiunneqarmat          kingunerisaanik Inatsisartut Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaanit                     isumaqatigiilluinnartumit apeqqutit itisileqqusat akineqarsimalereerput.

C       Innuttaasunut tamanut agguaanneqartumik aviisimik apeqqummik qulaajaasumik    saqqumiussisoqareerpoq.

C       Naalakkersuisut Siulittaasuat Danskillu Nunanut Allanut ministeriat Qaanaamut        Pituffimmullu angalaqatigeereerput.

C       Inatsisartut Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaat Qaanaami innuttaasunik           ataatsimeeqateqareerpoq.

C       Tamatumalu malitsigisaanik Folketingimi nunanut allanut tunngasunut   ataatsimiittartoqatigiit aammalu Folketingip sillimaniarneq pillugu ataatsimiititaliaat              peqatigalugit Qaanaami Kommunalbestyrelse ataatsimeeqatigineqareereerpoq.

C       Inatsisartut Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaa, Folketingimi nunanut                  allanut tunngasunut ataatsimiittartoqatigiit aammalu Folketingip sillimaniarneq pillugu              ataatsimiititaliaat Pituffimmi radareqarfik pillugu paasissutissanik tuniorarneqareerput

C       Ataatsimiititalianut pineqartunut amerikamiut tungaannit missilinut illersuusiorniarnermut               atatillugu radareqarfimmik piginnaanngorsaaniarneq/annertusaaniarneq pillugu                   apeqqarissaarnertalimmik paasisitsiniaasoqarpoq.

C       Saaffiginnissut pillugu tusarniaanersuaq nuna tamakkerlugu malinnaaffigineqarsinnaasoq            iluatsilluartorlu paasissutissarpassuarnik pissarsiffiusoq minnerunngitsumillu     nalornissutaasunik apeqquteqarnikkut qulaajaaffiusoq naammassineqaqqammerpoq.

C       Paasisallu kingulliit tassaapput Amerikamiut naalakkersuisui 1951-imi isumaqatigiissutip            nutaamik isumaqatigiinniutigineqarnissaanut piareersimalersimasut.

C       Aammalu aprilip 23-iani Københavnimi tusarniaanersuit aappaat ingerlanneqartussaavoq.

 

Qularutigineqassanngilarlu saaffiginnissutip inuiaqatigiinnut kalaallinut toqqissisimanartumik akinissaanut uuttuutit atugassat sapinngisamik tamaasa atorlugit suleqataanerput ATASSUT-ip tungaanit pingaartilluinnarlugulu nangissagatsigu.

 

Iluaqutaasinnaasut akornutaaleratarsinnaasullu pillugit maannamut ilisimasaqalernerulersimanerput aallaavigalugu danskit peqatigalugit akiumaarnissarput angujumallugu ATASSUT-mit akisussaassusilimmik peqataassaavut.

 

ATASSUT-millu nuannaarutigaarput piffissap ingerlanerani danskit Naalakkersuisuisa nunatsinni Naalakkersuisut avaqqutinngilluinnarlugit nunanut allanut sillimaniarnermullu tunngasutigut nunarput kalluarneqartillugu peqataatitserusussuseqarnerat takussutissinneqartuarmat.

 

Taamaattoqarneratigut akisussaassusilimmik naalagaaffeqatigiinnerup aqqani sulinerput ajunngitsumik aqqutissiuunneqartuartutut ATASSUT-mit nalilerparput, taamatummi periuseqarnerup takutippaa nunanut allanut sillimaniarnermullu tunngassuteqartutigut aalaja-ngerniagassat nunatsinnut attuumassuteqartut pineqaraangata akisussaaffik nunatsinnit tigummineqanngikkaluartoq tusarniaaffigineqartarnitsigut peqataatinneqartarnitsigullu danskit Naalakkersuisuisa soqutigilluinnaraat aalajangiisoqartinnagu nunatsinni oqartussaasut innuttaasullumi oqalliseqataasarnermikkut aalajangiiniarnermut sunniuteqarsinnaanerat annikinngitsuusoq.

ATASSUT-mit maluginiarparput akinissamut piffissaliussaq allanit apeqquserneqaqqajaasoq, allaat akinissap kinguartinneqarnissaanik piumasaqartoqartariaqarnerarlugu oqaluttoqalersimasoq.

 

ATASSUT-mit tamanna ilalerusunngilarput makku pissutigalugit:

 

Siullermik: Amerikamiut saaffiginnissuteqaqqaaratik illersornissaq pillugu danskit amerikamiullu isumaqatigiissutaat 1951-imeersoq naapertorlugu missilinut illersuusiorniarnerminnut nutarteriinnarsinnaagaluarlutik inussiarnisaarlutik saafiginnipput akuersissummik piumallutik. Alloriarneq taanna siunissami ileqqorineqalissappat akisussaassusilimmik piffissaliussap iluani sulisinnaassuseqarnerput takutittariaqarparput.

 

Aappassaanik: Danskit oqartussaaqataanissatsinnik taamaalillutalu akisussaaqataanissatsinnik qaaqqusinerat nalornissutissarsiorluta sivitsorsaaniarsaralutalu akissagutsigu nunanut allanut sillimaniarnermullu apeqqutini nunatsinnut tunngassuteqartuni oqartussaaqataanissamik periarfissinneqarnitsinnik naammassisinnaassuseqarnissarput apeqquserneqassasoq qularutissaanngilaq.

Oqaloqatigiilluarnerit akornatsinni pilersimasut aqqutigalugit nalornissutivut pillugit suleqatigiilluta akissutissarsiorsinnaagivut ATASSUT-mit isumaqarluinnarpugut.

 

Taamaammat piviusut tunngavigalugit nalornissutillu qulaajarlugit piffissaliussap iluani apeqqut pillugu oqallinnissarput isummerniarnissarpullu pisariaqarluinnarpoq, eqqoriaasaqattaarnerit innuttaasunullu nalornilersitsiniaanerit matumani apeqqummi aqqusaartussallugit politikkikkut allatigulluunniit akissaqanngilavut.

 

Taamatut oqareerluta ATASSUT-mit oqaatigissavarput Naalakkersuisut missilinut illersuusiorniarneq pillugu nassuiaataat tamakkiisumik isigalugu ATASSUT-mit iluarisimaaratsigu ilassilluarlugulu.

 

Naalakkersuisummi ilumoorput oqaramik nunarput eqqissinerup nunagigaa taamaaginnarnissaalu tamatsinnit kissaatigineqartoq, innersuussutigaluguli nunarsuarmioqatigiinnut naalagaaffeqatigiinnermullu ilaanitsinni ikinngutinit iligisanillu allanit, pingaartumik NATO-mit tapersersorneqarnissaq suleqatiginninnissarlu kissaatigigutsigu aamma nammineq sillimaniarnerup tungaatigut timitalimmik peqataasariaqartugut.

 

Missilinut illersuusiorniarneq pillugu saafiginnittoqanngikkallarmalli nunatsinni Naalakkersuisunit nikerartunit aammalumi Inatsisartut Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu ataatsimiititaliarisartagaanit missilimut illersuusiorniarnermut tunngatillugu isummersornerit akissutissarsiniarnerillu, naak suli saaffiginnittoqanngikkaluartoq oqallisigineqartarput, taamaammat ATASSUT-ip tungaanit misigisimavugut apeqqut pineqartoq pillugu saaffigineqarnissaq utaqqiinnarnagu oqallittarsimanerit aalajangerniarnermut uuttuutaaqataalluassasut naleqarluartut.

 

Innuttaasunut paasisitsiniaanerup saniatigut tusarniaanersuaq kingulleq aprilip 23-iani pisussaq ATASSUT-mit qilanaaraarput.

 

Naliliiniartoqaraluarpoq akissut aalajangerneqareermat oqallinnissarluunniit pisariaqan-ngitsoq, ATASSUT-mit taamatut isummersortut isumaqatiginngilavut, qularutigineqassanngilarlu ATASSUT-mit piffissaq kingulleq tikillugu apeqqut taama pingaaruteqartigisoq pillugu oqalliseqataallutalu akissutissarsiniaqataassasugut. ATASSUT-mimmi aamma qularutiginngilluinnarparput danskit soqutigilluinnaraat peqatigeqqissaarluta akissuteqarnissartik.

 

Taamatuttaaq ATASSUT-mit qularutiginngilarput akiniarnermi suleqatigiinnerup matuma naammassereerneratigut nunanut allanut sillimaniarnermullu apeqqutinut nunatsinnut tunngassuteqartunut naligisatut isigaluta suleqatiserinnittuassasut.

 

ATASSUT-mmit ilisimalluinnarparput amerikamiut suleqatiginnikkusussusermik takutitsinerat inuiaqatigiit kalaallit nunarsuarmioqatigiillumi iluaqutissaannik siunertalimmik angusaqarfigineqassappat pingaaruteqarluinnartoq inuiaqatigiit kalaallit ilisimassallutigu periarfissaq taama annertutigisoq naaggaartuinnarniarneqassagaluarpat nuna taama pissaaneqartigisoq ullumikkutut asamminik isaassinermisut isaasseqqinnavianngitsoq.

 

Imaanngilarli taamatut oqaratta suna tamaat anngaaginnarlugu inissinniarsarisugut, piviusulli aallaavigalugit silatusaarluta alloriarnerit tamaasa tigusariaqarivut ATASSUT-mit pi-ngaartipparput.

 

Taamaammat Naalakkersuisut akuersaartumik akinissaminnut piareertinnatik uku qulakkiissagaat ATASSUT-mit kissaatigissavarput:

 

Siullermik: 1951-imi isumaqatigiissutip nunatta peqataaffigilluinnagaanik isumaqatigiinniutigineqaqqinnissaa siumoortumik tunngaviusumik nunatta, Danmarkip USA-llu akornanni atsiornertalerlugu isumaqatigiissutigineqassasoq.

 

Aappassaanik: Nunanut allanut sillimaniarnermullu apeqqutit nunatsinnut tunngassuteqartut tamaasa pillugit nunatta Danmarkillu akornanni tunngaviusumik isumaqatigiissusiortoqassasoq.

 

Pingajussaanik: Naalakkersuisut akuersaarnermut tunngatillugu piumasarissagaat erseqqisaatigineqassasoq missilinut illersuusiorniarnermut tunngatillugu saaffiginnissut kisimi matumani akuersaarneqartoq, taamaalillunilu nunanut allanut sillimaniarnermullu tunngatillugu nutarterinerit allat allannguinerilluunniit pissappata nunarput Danmarkilu saaffiginnissut pillugu isumaqatigiillutik akissuteqartassasut.

 

Sisamassaanik: Nunatta Danmarkillu akuersaartumik akinerminnut atatillugu USA-mut erseqqissaatigissagaat akuersaarnerup kingorna paasinarsippat tamanna sakkussaler-ngusaannermik kinguneqaleraluttuartoq tamannalu pissutigalugu nunarsuarmi naalagaaffiit akornanni najummatsisimanartorsiortoqalersoq USA pinngitsoorani salliusariaqartoq sakkussalerngusaannerit najummatsisimanartorsiornerillu pinaveersaartinneqarnissaannut.

 

Tallimassaanik: Nunatsinni Naalakkersuisut sulissutigissagaat Qaanaap kommuneani innuttaasut amerikamiut sakkutooqarfiannik affarleqarnertik ullumikkumit annerusumik iluaqutissarsiffigissagaat.

 

Tamakku naammassineqarsinnaappata ATASSUT-mit Nunatta Danmarkillu saaffiginnissummut akuersaarnissaannut tamakkiisumik peqataanissarput naatsorsuutigineqassaaq, taamaattorli ATASSUT-mit erseqqissaatigissavarput tusarniaaneq Danmarkimi ingerlanneqartussaq tamatumalu kingorna oqaloqatigiinnissat pingaartilluinnaratsigit, taamaammallu naatsorsuutiginnginnatsigu ullumikkorpiaq nunatsinnit akineq pissasoq, eqqaamaneqassaarmi nunarput Danmarkilu ataatsimorlutik akissuteqartussaammata.

 

Taamatut oqaaseqarluta ATASSUT-mit Naalakkersuisut missilinut illersuusiorniarneq pillugu nassuiaataat tunngavilersuagaasoq tusaatissatut tiguarput.

 

Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.

Tullinnguuppoq Per Berthelsen, Demokraatit.

 

Per Berthelsen, Demokraatit oqaaseqartuat.

Demokraatit tungaannit USA-mit Pituffimmi Radar-eqarfiup missiilinut illersorsinnaanermut atorsinnaasunngorlugu piginnaaninngorsarnissaanik saaffiginnissutaasoq pillugu imaattunik saqqummiussaqarumavugut.

 

Naak apeqqut paasiumartumik ilusiligaagaluartoq aap-imik naagga-milluunniit akiuminaatsuuvoq. Apeqqummi annertoorujussuuvoq nunarsuarmi inuppassuarnut attuumassuteqartuugami, minnerunngitsumillu uagut nunatsinnut, uagummi nalilersortariaqaleratsigit apeqqummut atatillugu aningaasatigut sunniutaasussat, avatangiisinut sunniutaasussat, isumannaallisaanissamut tunngasut aammalu minnerunngitsumik pineqartup Avanersuarmi nunaqqatitsinnut  qanoq sunniuteqarsinnaanera, Pituffik annnertusisamik radar-eqarfiusoq sanilerisarilissappassuk.

 

Apeqqut imaannaanngitsuummat aggulullugu akissavara, naggataatigut eqikkaallunga naliliiffigissallugu.

 

Aallarniutigalugu kingumut qivialaarusuppunga tassani isummersorfigilaarusullugit pisartut ilaallu ilanngullugit missiilinut illersuusiorniarnermut atatillugu saqqummersartut.

 

Politikkikkut saamerliuniartut oqallinnermi saqqummiutinnaagaat tassaavoq USA-p Qallunaat Nunaatalu Kalaallit isummatsinnik naalaarumannginnerat. Oqarajuttarput niaqqugut qulaallugit taakku sulisut, tusaaniarumanngikkaatigullu. Tassanilu aallaviusut qiterisaat tassaavoq Illersornissamut isumaqatigiissut 1951-imeersoq.

 

Demokraatit isumaat malillugu taamatut oqalunneq illuinnaasiortuuvoq taamaaginnartillugu  akuerineqarsinnaanngitsoq.

 

Ilumoorporli maannamut kissaatigisagut angunikuunnginnatsigit. Kisiannili tamanna inatsisartut akunnitsinni kimut tupaallaatigineqarsinnaava ? sulimi oqaloqatigiinneq allartinngilarluunniit. 

 

Kinami ilumoorluni isumaqarsinnaava USA-p maannamut isumaqatigiissut pigisani USA-mut pitsaalluinnartuusoq tukiinnavillugu nutaamik isumaqatigiissusiorumassasoq. 

 

Isumaqatigiissummi 1951-imeersoq atorlugu USA apereqqaannguarani Pituffimmi Radar-eqarfimminik qanorsuaq piginnaanerusunngorsaasinnaavoq. Inatsisitigummi illersorneqarluni tamanna maanna periarfissarivaa.

 

Taamaakkaluartorli aperivaatigut.

 

USA-mmi saaffiginnissutigivaa Qallunaat Nunaannut Nunatsinnullu Pituffik missiilinut illersuutissamut ilapertuutaasumik atorumallugu.

 

Saniatigullu USA-mi nunanut allanut ministeri Colin Powell Kalaallit Nunatsinnut nalunaarpoq ammatitsilluni Isumaqatigiissutip 1951-imeersup allannguiffigineqarsinnaanissaanik.

 

Tamatumunngalu atatillugu saqqummiussinermi oqaatigineqartunit issuaalaarusuppunga imaattunik (akuerineqarsinnaaguma?). Qujanaq.

 

Issuaaneq aallartippoq:  tassa Colin Powell ilaatigut imatut oqarpoq: ??.kiisalu akuersaarpara, Isumaqatigiissusiornerup kingorna Kalaallit Nunaanni allannguutit annertuut pisimasut, nalunaarlunilu pisussamisoortutut isigigamiuk Kalaallit Nunaata isumaqatiginninniarnermi peqataatinneqarnissaa.?

 

Titarninnguit taakku issuarneqartut takutippaat, politikkikkut saamerliunerusut oqaatigiumasartagaat, tassalu, nunarput sumiginnarumaneqanngitsoq isiginngitsuusaarniarneqanngitsorlu, ilumuunngitsoq.  (killormut oqaatigisassaagunaraluarpoq taanna ilaa) ? aap tassalu nunarput sumiginnarumaneqartoq aammalu isiginngitsuusaarneqarneraasarneq ilumuunngitsoq.

 

USA-li taamaakkaluarpalluunniit sutigut tamatigut nunatsinnut isumaqataassagunanngimmat apeqqut allarujussuuvoq. Tamannali tassa isumaqanngilaq naalaarumannginnermik.

 

Qallunaat Nunaat qiviarutsigu taamatorluinnarli pissutsit ipput. Qallunaat Nunaannit aggersut ilaat Katuami oqallinnermi, uagut kissaatigisatsinnik naalaarumanngitsutut nivinngarniarneqarluni saassunneqarami,  oqarpoq: ?Sooq nunassinnukassaagut ilissi innuttaasullu apeqqut pillugu oqaloqatigiumanngikkussi? Maanngarpugut isummasi tusassallugit soqutigigatsigu! Illuinnaasiortoqassanngippallu ilissi aamma uagut isummagut soqutigalugit tusarumasariaqarpasittaaq.

 

Ilikkartariaqarparput isumaqatigiinngissinnaaneq isumaqanngimmat naalaarumaneqannginnermik. Taamatut imminut tatiginngitsigisumik kiinneriartarneq qimattariaqarparput. Naapeqatigiissinnaanermummi tamanna mattussaaginnarpoq ? naggataatigut ajorsassutigisinnaasarput.

 

Ilanngullugu taarusuppara anersaaruluutigalugulu tusagassiutit ? nunatsinni avataanilu - oqallinnermi avissaartuutsitsiniartutut inissisimarpaluttarnerat.

 

Pingaartuuvoq atituumik tunngaveqartumik oqallitsitsinissaq, tassanilu tusagassiutit annertuumik akisussaaqataaffeqarput. Taamaattumik tusagassiutinit illuinnaasiortumik nipeqalersitsisarneq ajusaarnartuuvoq. Amigaataavoq iluamik neqitalersugaasumik piviusorsiortumillu oqallinnerup immersorneqarnissaa.

 

Aporfiillu suli kalaallit isaannik isigalugit annerulerput, qallunaat nunaanni aviisit atuaraanni, taakkumi annertuumik sunniiniarput apeqqummi kalaallinik qallunaanillu avissaartuutitsiniartumik nipeqartumik saqqummiussuisarlutik.

 

Tamanna soorlu assersuutigalugu politikken-imi februarip 8-aani saqqummersumi takuneqarsinnaavoq allammata qulequtsiillutik: ?Thule Missiilinut illersuusiornialernermut naaggaarpoq?, tassani isumaqarnarluni Avanersuarmiut Radarip piginnaaninngorsarnissaanut naaggaarluinnartut.

 

Katuamili Qaanaamit oqariartuutaasut allatorluinnaq isumaqarput. Oqariartuutimmi taamatuinnaq oqartitsinermit imartunerujussuupput. Oqariartuutaasummi ima paasivakka, tassa Avanersuarmiut akuersaarinnissinnaasut aningaasatigut arlaatigut taarsiisoqarsinnaappat. Taamalli oqarneq tusagassiortunit soqutiginartinneqarsimagunanngilaq, naak tamanna tassaagaluartoq imartuumik oqariartuuteqarnermi pingaaruteqarluinnartumik ilanngunneqartuusoq.

 

Ingammillu piviusumit equtitsineq pinngorpoq ?immikkut ilisimasalittut? imminnut taaguusersortut nammineq isummaminnik salliutitsillutik qalipaasersuileraangata.

 

Tassanilu assersuutissaqqissut ilagivaat tusagassiortoq Jørgen Dragsted imminut immikkut ilisimasalittut nittarsaattoq. Allamimmi taanna siunertaqarpasinnani apersuivoq, taamaallalli anguniagarerpasillugu oqallittut akornanni avissaartuutsitsinissaq assortuutsitsinissarlu ? unnerluni siunnerfissaqqissutuaq tassaasoq Amerikamiut pilersaarutaannut tamanut naaggaartarnissaq, taamammi iliornikkut taava Qallunaat Nunaat annertunerpaamik naallerarneqarsinnaassammat.

 

Tamanna mamaatsoornartumik illuatungiinnaasiorneruvoq sumilluunniit oqallinnermut immersuutaananilu siuarsaataanngitsoq.

 

Assersuutit taamatut ittut taavakka peqqutigalugu Demokraatinit isumaqaratta oqallinneq siunnerfeerullugu sangujartortinneqartoq.

 

Isumaqarpugummi piviususorsiornerusumik atitunerusumillu imaqartumik oqallissaarineq oqallitsitsinerlu aqqutissaagaluartut isumatuumik aaliangiinissamut, misigissuseq kisiat aallaavigalugu oqallinnerunngitsumik. 

 

Isumaqarpugummi taamatut iliornikkut aatsaat nunarput pitsaanerpaamik kiffartuunneqarlunilu angusaqartinniarneqarsinnaassagaluartoq.

 

Politikerit nuimasuutut inissisimasut sakkortoorujussuarmik akuersinissamut piumasaqaasersuiuartillugit saniatigullu taakku tunngavissaqarsorinanngitsunik USA-mut Danmark-imullu pisuutitsiniutinik milloortuartillugit, taava Demokraatinit ernumassutigaarput nunatta periarfissai angujuminaallisaraluttuinnarneqassasut.

 

Paatsuuisoqaqqunagu erseqqissassavara Demokraatinit qitiusumik siunnerfipput allanngunngimmat, tassalu 1951-imi isumaqatigiissut allanngortariaqartutut isumaqarfigigatsigu, taanna nunatsinnit akuerineqarsinnaasunngorsarlugu.

 

Nalunngilarpulli piareersimaffigalugulu tamanna piffissarujussuaq atorlugu aatsaat anguniarneqarsinnaassammat.

 

Tunngaviusumik isigalugu Demokraatit missiilinut illersuusiornissaq akueriinnaruminaatsipparput, suli aporfiusinnaasut akineqanngitsut amerlavallaaqimmata.

 

Ilami siunnerfik nunarsuup isumannaatsumik inissisimanissaanut qanorpiaq sunniuteqassava aammalu tamanna nunatta nammineq isumannaallisarnissaanut illersorneqarsinnaanissaanullu qanoq sunniuteqassaa?

 

Qanorluunniimmi akilluaatinik pissarsitigisorigaluarutta, taamaallaat siunissap takutissinnaavaa qanoq pisoqassasoq Pituffimmi radar-eqarfik piginnaanerulersunngorsarneqassappat.

 

Immikkummi ilisimasalittut taagorneqartut akissutigisaat tamarmik eqqoriaanerupput siulittuinerullutillu. Akissutit arlaannaalluunniit uppernarsaagaasumik akissutaasinnaanngillat.

 

Kisiannili saniatigut pissutsit piviusut allaaviginiartariaqarpagut. Tassanilu USA saaffiginnippoq atortut nutaanngilisut nutarterumallugit.

 

Tamanna sanilliussinnaagunarparput uagut nunatsinni silaannakkut angallassinermut atatillugu timmisartuutitta Dash-7-init nutaanngilernerinut, taamaammallu allanik nutaaliaanerisunik taarsertariaqalerneranik oqallinnermi.

 

Tassa Thule-mi pissutsit nalunngeriikkatsinnit allanngungaarnavianngillat.

 

Sumilluunniimmi eqqarsaatigineqanngilaq eqqarsaatigineqanngisaannarsimallunilu Pituffimmi missil-inik inissititerinissaq. Tamannalu immikkut taavara saniatigullu taamatut oqaatigilaarlugu tusagassiortuninngaanniit ullumi nassuerfigineqarama isumaqartuarsimasut nunatsinni missilinik inissititeriniartoqartoq. Uani pineqartoq tassaavoq qarasaasiat nutarterneqarnissaat sammivinnik pineqartunillu akuleriiaarivallaarnaveersaartariaqarpugut.

 

Saniatigullu eqqarsaatigiuartariaqarparput isumaqatiginninniarsinnaanissatta mattulluinnarnaveersaarnissaa. Uagummi qanoq USA-p missiilinut illersuusiornialersaarnera isummerfigigaluarutsiguluunnit, taava ilisimassavarput USA qanorluunniit iliorsinnaammat, sutigulluunniit inatsisinik unioqqutitsinani.

 

Taamaattumik angorusutatsinnik isummersuuteqarutta ? soorlu isumaqatigiissummik 1951-imeersumik allannguinissaq eqqarsaatigalugu, taava angusaqassagutta pitsaanerpaassagunarpoq tassani Danmark suleqatiginiarsarigutsigu.

 

Tasioqatigiikkuttami allorassaaqatigiillutalu, taava USA-mut oqariartuutigut kimeqarnerujussuusussaassapput taamallu tusarniarumaneqarsinnaanissarput qularnaarnerusinnaassavarput.  Immitsinnut pullappallaarnaveersaartariaqassaagut, ilami qularnarmat pullassimaarnitta sivisuumik attassinnaanissaa. Naatsumik oqaatigalugu suleriaasissarput Demokraatinit imatut tulleriiaagassatut takorloorparput;

 

Siullertut: Piviusorsiortumik missiilinut illersusuiorniarneq innuttaasut peqatigalugit oqallisigisariaqarparput, tassani Qallunaat nunaannut ataatsimoorluta oqariartuutiginiakkagut ilusilerniarlugit.

 

Aappassaattut: Taava Danmarki oqaloqatigalugu qimoqatigiissutigisinnaasagut isumaqatigiissutiginiartariaqarpagut, tassani assortuussutigisinnaasat salliutillugit ujartornagit.

 

Pingajussaattut: Taava kingorna peqatigiilluta USA-mut saaffiginnissuteqassaagut isumaqatiginninniaqatigiillutalu neriulluta tassani angusaqarluarsinnaajumaarluta.

 

Tassa Demokraatinit Pituffimmi radar-eqarfiup missiilinu illersuusiorsinnaanissamut naleqqussarlugit nutarteriffigineqarnissaat pillugu oqaatigumasaat, aamma uanga tunginninngaanniit Demokraatit sinnerlugit oqaatigerusuppara isumatuutut isigigakku Naalakkersuisut saqqummiussaminni imatut pituttuisuusumik isummersimanngikkallarmata.

Qujanaq.

 

Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.

Nassuiaat pillugu Kattusseqatigiit sinnerlugit imaattumik oqaaseqassuunga:

 

Siullermik erseqqissaatigisariaqarpoq; Thulemi radareqarfik ukiuni atuuffimmini Amerikarmiunut illersornissaq eqqarsaatigalugu assorujussuaq pingaaruteqartoq oqaatigineqartariaqarmat.

 

Taamaammallu aamma ukiuni kingullerni nunarsuarmi pinerliiniaqatigiit aamma 2001-imi 11. september USA?mik saassussinerat qularnanngilluinnartumik aamma USA?mut Thulemi radarip nutarterneqarnissaa missilinut illersuusiornissami atorneqarsinnaasunngorlugu USA?p 2002-imi kissaateqarluni saaffiginninnerani annertuumik pissuteqarpoq.

 

Kisianni aamma taannaannaanngitsoq pissutaasoq takuneqarsinnaavoq, tassa 1999-imili Thulemi radari pillugu USA?miit saaffiginnittoqartarsimammat. Tamannalu pillugu taamanikkut Naalakkersuisuusut saaffiginnissummut akissuteqarnerminni erseqqissarpaat Thulemi radari nunarsuarmi eqqissinissamik ulorianartorsiortitsisinnaappat akuersaarneqassanngitsoq.

 

Isumaqarpunga taamatut isummersimaneq minnerpaamik aalajangiusimaneqartariaqartoq, tassami radarip nutarterneqarsinnaanera soorunami nunatsinnik inuinullu ulorianartorsiortitsisinnaanermik kinguneqassappat tamanna Kattusseqatigiinniit akuersaarsinnaanngilluinnarparput. Tamannalu pingaarnertut aallaavigisariaqartoq soorunami isumaqarpunga.

 

Taamaakkaluartoq aamma takuneqarsinnaavoq maji qaammat 2002-imi USA Rusland-ilu atom-ip nukinga atorlugu sakkunik sakkussakillisaanissamut isumaqatigiissuteqarsimammata, tassanilu takusinnaasakka naapertorlugit USA sakkussakillisaanermut piumassuseqarluni suleqataasimasoq paasinarpoq.

 

Kisiannili aamma taamaakkaluartoq USA 17. december 2002-imi Danmarkimut saaffiginnissuteqarpoq Pituffimmi radarip nutarterivigineqarnissaa pillugu. Taamaammat nalorninarluinnarpoq USA illuatungaatigut sakkussakillisaanissamik suliniuteqarniarluni illuatungaatigut missilinut illersuummik Pituffimmi pilersitsinissaminik pilersaaruteqarmat.

Taamaattumik USA taamatut pilersaaruteqarnermigut sakkussakillisaanissamik Rusland-imik isumaqatigiissuteqarnerminik akerliusumik iliuuseqannginnersoq apeqqusertariaqarpoq.

 

Taamaattumik nunarsuarmi eqqissiviilliornerit maanna pisut allaat sorsunnermik kinguneqartartut eqqarsaatigalugit pisariaqarluinnarpoq uagut kalaallit nassuitsumik erseqqissumillu USA?p danskillu tungaanniit paasitinneqartariaqartugut; qanorpiaq pilersaaruteqartoqarnersoq, tassami tusaasinnaasagut naapertorlugit USA?p aalajangiusimarpalummagu Pituffimmi radarimik nutarterinissaq aammalu danskit tamatuminnga uagut kalaallit apereqqaallannguarnata akuersaapajaarsimareersut oqaatigineqarmat, naak danskit nunanut allanut ministeriata nunatsinnut tikeraarnermini tamanna miserratigigaluaraa, tassami nalunngilarput danskit ukiorpassuarni isertuunnikuummatigut Amerikarmiut atom-ip nukinganik sakkussianik nunatsinniititsisinnaanerannik statsministeriusimasup nipaatsumik akuersissuteqarneratigut.

 

Taamaammat Kattusseqatigiit sinnerlugit apeqqusertariaqarpara; ilumut Amerikarmiut danskillu Pituffimmi radareqarnermut sakkutooqartitsinermullu tunngatillugu tatigineqarsinnaanersut? Allatut ajornassooq danskit tusaajumanngippatigut oqaatsit aamma ilaatigut sakkortuut atorneqartariaqassammata.

 

Tassami tusarniaanermi ataasinngornermi 7. april Katuami ingerlanneqartumi apeqqutit aamma Nunatsinnut inuinullu assut pingaaruteqartut arlalissuit danskit aallartitaanniit erseqqissumik akissuteqarfigineqarsinnaanngimataluunniit.

 

Aamma apeqquserneqartariaqarpoq; ilumut danskit USA?p saaffiginnissuteqarneranut naaggaarnissamut piumassuseqarnersut, tassami tusarniaanerup ingerlanerani paasinarsereermat danskit naalakkersuisuisa partiivi akuersaarniarlutik aalajangereersimasut.

 

Taamaattumik Kattusseqatigiit sinnerlugit Naalakkersuisunut ilungersortumik piumasaqaatigaara; Naalakkersuisut piaarnerpaamik danskit naalakkersuisuinut isumaqatigiinninniarnerit aallartittariaqaraat, tassami Danmarkimi tusarniaanerit 23. april ingerlanneqartussaapput aammalu folketing-i 29. april aalajangiisussaasoq aamma oqaatigineqarpoq, taamaattumik Naalakkersuisut piaartumik iliuuseqartariaqarput.

 

Tassami tusarniaanermi ilaatigut aamma oqaatigineqarpoq; USA pisinnaatitsissummik imak annertutigisumik tunineqarsimasoq, allaat Danmarkiluunniit naaggaaraluarpat Amerikarmiut Pituffimmi radarimik nutarterinissaq ingerlassinnaagaat.

 

Taamaattumik Kattusseqatigiinniit sakkortuumik piumasaqaatigaarput; 1951-imi Illersornissamut Isumaqatigiissut Kalaallinik peqataaffigineqarsimanngitsoq piaarnerpaamik atorunnaarsinneqassasoq imaluunniit atorunnaarsinneqarnissaa aallaavigalugu Naalakkersuisut danskit Naalakkersuisuinut saaffiginnissuteqartariaqartut.

 

Qanormi inuit nunaminni nammineerlutik tummakkaminni aalajangiisinnaassuseqassanngillat? Tamanna ajorpoq ilami ajorluinnarpoq, pissusissamisuunngilluinnarlunilu.

 

Tassami missilinut illersuut Pituffimmi qarasaasiat atortuisalu taarsersorneqarnerisigut missilinik suujunnaartitsisinnaasunik qulinik Alaskami inissinneqartussanik aqutsisussaavoq. Alaskamilu suliaq aallartinneqareersoq nalunaarsiami aamma oqaatigineqarpoq, aammalu suliap taassuma aappaagu naammassineqarnissaa naatsorsuutigineqartoq aamma nalunaarusiami oqaatigineqareerpoq.

 

Soorunami Amerikarmiut taamaaliorniarunik namminneq taamaaliussapput, kisianni nunatsinni uagut akuerinngisatsinnik iliuuseqartarnerat akuersaarneqarsinnaanngilluinnarpoq.

 

Tassami Pituffimmi radarimik nutarterisoqassappat imaappoq; missilinut illersuut annertuumik pingaaruteqartussaq, Pituffimmiit aqunneqassooq ? naak sakkussat allamiikkaluartut. Taamaammat nunatsinniit sakkortuumik aalloqqutigisariaqarpoq; aqutsisoqarfiup nunanit Amerikamut akeraasunit siulliullugu saassunneqarsinnaanera, taamaalippallu tassani kikkut siulliullutik eqqorneqassasut aamma takuneqarsinnaallunilu naatsorsuutigineqarsinnaavoq; tassalu nunarput inuilu.

 

Taamaattumik radarip Pituffimmiittup nutarterneqarsinnaanera qularutissaanngitsumik paatsoorneqarsinnaanngilluinnartumillu Kalaallit Nunatsinnut inuinullu minnerunngitsumillu aamma Avanersuarmiunut assut ulorianartorsiortitsisussaavoq.

 

Nassuiaammi allaqqagaluarpoq iliminanngitsoq Naalagaaffiit ilaasa missilinik sakkussianik pigisaqartut Kalaallit Nunatsinnik eqquiniarlutik missilinik atuisinnaanissaat.

 

Tamatumunnga uanga isumaqataanngilanga, tassa siuliani oqaatigeriikkattut aamma aarloqqutigisariaqarmat missilinut illersuummut aqutsivik annertoorujussuarmik pingaaruteqartussaq soorunami sorsunnermi akeqqanik siulliullugu saassunneqanngitsoornavianngimmat.

 

Tuppalliallaatigaluguli oqaatigissavara 3. maj 2001-imi Folketing-ip ilaatigut isumaqatigiissutigisimammagu apeqqumut pineqartumut kalaallit oqartussaasui suleqatigilluinnarlugit suliassat taamaattut ingerlanneqassasut, tassa kalaallit isummiutaasa ilanngunneqarnissaat qularnaarniarlugu.

 

Taamaattumik Kattusseqatigiit sinnerlugit erseqqissaatigeqqissavara illersornissamut isumaqatigiissutip pinngitsoorani nutarterneqarnissaa imaluunniit atorunnaarsinneqarnissaa aallaavigalugu piaartumik Naalakkersuisut danskit Naalakkersuisuinut saaffiginnissuteqartariaqartut.

 

Tassami apeqqutigineqarsinnaavoq ukiuni 50-inngulersuni Amerikarmiut nunatsinni sakkutooqartinneqarnerat qanoq nunatsinnut inuinullu pissarsissutaasimasoq? Maannamut Kattusseqatigiinniit ilisimasagut naapertorlugit takusinnaavarput aamma nalunaarusiami oqaatigineqarpoq; sulisunit ukiumut 120 mio.kr. Namminersornerullutik Oqartussat isertitsissutigisaraat, kisianni taakkua saniatigut puigorneqartariaqanngilaq nunap inuii ukiut 50-it matuma siornatigut Amerikarmiunit qimaatitaallutik pinngitsaalisaallutik nuutinneqarsimanerat, tamanna Inussuarnut qanoq naleqarpa? Aamma Amerikarmiut sunik qimatsivigaatigut? Tassa qimatsivigaatigut eqqagassarpassuarnik ilarpassui nunamut matoorussat, qularnanngitsumillu pinngortitamut uumasuinullu annertuumik mingutsitsisut. Pituffimmiinnaangitsormi taamatut pisoqarpoq, aammali nunatta kangiani kitaanilu sumiiffinni assigiinngitsorpassuarni.

 

Taamaammat ukioq Dundasi Amerikarmiunit utertinneqartuusaarmat ilaatigut tusagassiuutit aqqutigalugit aamma qisuariaateqarsimavunga, utertitsinermik taallugu Avanersuarmiut nipangersinniarneqarmata, tamatumani aamma qularnanngilluinnartumik danskit Naalagaaffiata eqqartuussiviit qullersaannut suliakkiissutaanera pissutaaqataalluinnarluni.

 

Tassami pisut assigiinngitsut avataaniit isigalugit qanoq pisoqarnera eqqoriaruminartorujussuuvoq, qanorluunniit sianiitsigigaluaraanni paatsoorneqarsinnaanani.

 

Taamaattumik missilinut illersuusiornissamut tunngatillugu radarimik nutarterinissaq naaggaarluinnartariaqarpoq.

 

Naggataatigut aamma eqqaasitsissutigeqqittariaqarpoq; uagut kalaallinik taagorneqartugut aamma suminngaanniit sorlaqarnerput apeqqummi uani pingaaruteqaqimmat, tassami uagut kalaallit nunanut nunarsuup kangianiittunut sorlaqarfitsinnut akeqqersortinneqartariaqanngilagut, tassami uagut kalaallit sorsunnissamik imaluunniit sorsunnermut sakkussanik annertusaanermut peqataatinniartariaqannginnatta, aamma isumaqarpunga Kina, Sydkorea, Japan Ruslandilu qanoq isumaqarnerat ilanngullugit paasitinneqartariaqartut.

 

Taamaattumik missilinut illersuusiornissamut nutarterinissaq Kattusseqatigiit sinnerlugit naaggaarpara, kisiannili soorunami Naalakkersuisut danskit Naalakkersuisuinik piaartumik oqaloqatiginninnissaat aamma uanga isumaqatigilluinnarpara.

 

Taamatut nassuiaat oqaaseqarfigaara.

 

Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.

Akissuteqassaaq Naalakkersuisut Siulittaasuat.

 

Hans Enoksen, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.

Qujanaq. Tassa missilinut illersuusiorniarneq pillugu nassuiaat nuannaarutigaara Naalakkersuisut sinnerlugit ilassilluarneqarmat, aammalu malugisinnaagakku oqariartuuteqartut Kalaallit oqariartornissaannut ataatsimoortumik nipeqarnissamik kaammattuinerat, taannalu Naalakkersuisuni ataqqilluinnarlugu ingerlatissagipput oqaatigissavara.

 

Ilumoorpoq kalaallit inuiaqatigiit qangarsuaaniilli siunertarinngisaannarpaat sorsunnermi ingerlatsisunut tapersersuinissaq aammalu sakkussanik annertusaanissaq. Inuiaqatigiit kalaallit siunertaraat eqqisinermut aqqutissiueqataanissaq, sorsunnermillu pinngitsoortitsiniarnissaq, tassuuna oqariartuutigineqartut assut nuannaarutigaakka aammalu oqariartornissatsinnut tunngavissatut erseqqilluinnartutut taakku atorneqarsinnaasut takuneqarsinnaanngussammat.

 

Aammalu uani aalajangerniarnissami imaannaanngitsumi ataatsimoornissatsinnik oqariartuuteqartut assut qujassuteqarfigaakka Naalakkersuisunimi taanna ataqqillugu sulissaagut aamma qanimut peqataatinneqarnissaat taanna oqaatigeriigarput erseqqissarlugu neriorsuutigissagakku massakkut oqaatigaara.

 

Tassa Siumuminngaanniit oqariartuutigineqartut, tassalu kalaallit tungaanniit ataatsimoorniissaq pisariaqarluinnartutut Siumuminngaanniit nalilerneqarmat aammalu neriuutigalugu ataatsimiititaliaq, tassalu Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaq aammalu Naalakkersuisut akunneranni suleqatigiinneq pitsaasumik ingerlaannassasoq, aamma partiit allat taanna oqariartuutigaat. Tassungalu tunngatillugu oqaatigissavara ataatsimiititaliami Naalakkersuisut suleqateqarnerat piffissami matumani suliassap naammassiniarnissaanut pissangarsiffiani qanilluinnaqqissaartumik suleqatigineqarnissaat neriorsuutigissagatsigu.

 

Taassumalu saniatigut aamma oqaatigissavara Inatsisartut tunuliaqutaanissaat Naalakkersuisut pingaartilluinnarmassuk, Naalakkersuisullu siunnerfeqanngillat Inatsisartut tunoqqutiinnarlugit isumaqatigiinniarnermi akuersinissaminnut imaluunniit naaggaarnissaminnut.

 

Naalakkersuisut oqariartornianngillat massakkut missilinut illersuusiorniarnermut akuersaarlutik imaluunniit naaggaarlutik, taamatut isummerniarnissami tunngavissaq pingaarnerpaajuvoq isumaqatigiinniarnermi killiffik aammalu suut anguneqarsinnaanersut, tassa taakkuupput aalajangiisussat aatsaat isummivinnissatsinnut angissanersugut naaggaassanersugulluunniit.

 

Aamma tassuuna qularinngilara nakooqutigissagipput taamatut isummereernata kisianni piumasaqaatigut oqaloqatiginnissutigalugit ingerlatsigutta aammalu uani oqaatigereerpara Naalakkersuisut isummilersaanngimmata Inatsisartut Sillimaniarnermut Ataatsimiititaliaat aammalu Inatsisartut tunuliaqutaralugit aatsaat pisoqareerpat isummivinnissarput tikinniarparput.

 

Aammalu uani neriorsuutigissavara aalajangerniarnissaq inuiaqatigiinnut Kalaallinut annertuumik sunniuteqartussaammat, aalajangerniarnissami politikkikkut suliniaqatigiiffiit partiit annertuumik malinnaatinneqassasut minnerunngitsumik partiit siulittaasui isumaqatigiinniarnerup killiffiinik aamma ilisimatinneqartassasut, taamaalilluta ataatsimoornitta attatiinnarneqarnissaa tassuuna aamma qularnaarusukkatsigu.

 

Inuiaqatigiit massakkut iluanni oqallinnerit annertuumik ingerlanneqarput aammalu paasititsiniaanerit assut pitsaasumik ingerlasut oqaatigissavara, tassa nunarput tamakkerlugu aviisiliortitsisimavugut aammalu taassumap saniatigut oqallinnerit, radiuukkut, TV-kullu toqqaannartumik ingerlanneqartussaasut. Neriuppunga tassung killigatik oqallinnerit ingerlaavarumaartut aamma ullussaa suli aalajangerneqanngimmat qaqugu aalajangissanersugut.

 

Kisiannili kissaatigineqarpoq sapinngisamik piaartumik isummersinnaagutta taanna assut iluarineqassagaluartoq. Aamma sukkasuumik isummerniarnissaq tunngavigiinnarlugu kukkunaveersaassaagut, tassa sapinngisamik periarfissaqarluta aammalu eqqarsaatigilluagaasumik isummernissarput assut uanga naalakkersuisooqatikka sinnerlugit assut pingaartippara.

 

Uanilu aamma partiinit oqariartuutigineqartut tassa radareqarfiup pitsanngorsarneqarnissaanut taamaallaat imminut illersornissamut qularnaarneqarnissaanik oqariartorneq, isumaqatigilluinnaqqissaaratsigu. Tassami uagut nunatsinni siunertarinngilarput sorsunnissamut, nunarsuarmioqataasunut ajornartorsiortitsisinnaasumut annertuumik peqataanissarput kisiannili illersoqatigiinnissamut taanna atorneqassappat tunngaviatigut isumaqatigisinnaagipput.

 

Uanilu aamma ilaatigut oqariartuutigineqartut partiininngaanniit, tassalu Kalaallit Nunaat nunatsinnilu innuttaasut qulaatiinnarlugit aalajangiisoqarsinnaanngitsoq ? taanna ilumoorluinnaqqissaarmat ? taannalu aamma qallunaanit amerikarmiunillu ataqqineqartariaqarpoq, naak ilaatigut partiit ilaasa oqariartuutigigaluaraat massakkut isumaqatigiissutaasut malillugit akuerseqqaarnissarput pisariaqanngikkaluartorluunniit namminneq pitsanngorsaanissaminnut.

 

Kisianni isumaqarpunga Kalaallit Nunaat ullumikkut inissisimanera qiviassagaanni pissutsit allanngorluinnarsimasut, nunasiaaneq qimanneqarsimavoq, Kalaallit Nunaat namminersornerulersimavoq, Inatsisartoqalersimavoq namminneq inatsisiliortartunik aammalu Naalakkersuisoqarluni taamaammat tupigineqarsinnaanngilaq piumasaqaatigut massakkut ataqqineqarlutillu malikkumaneqassappata, tassami siornatigut nunasiaanerup nalaani aperineqarsimanngillalluunniit taamanikkut, taannalu soorunami annernartumik inuiaqatigiinnut massakkut tuttaqattaarpoq.

 

Tassa aperineqassaagut aamma ataqqineqassaagut aaammalu isummagut malinneqartariaqarput, nunami maani uagut inooqataavugut, nunagaarput aammalu saarngusussaavugut taannalu inuiannik Amerikarmiunit, Qallunaanillu tassa oqariartortarnerat malillugu kiffaanngissutsimik ingerlatsinermi siuttuusutut nunarsuarmi oqariartortarnera malikkaanni taava Kalaallit isummernera malinneqartariaqarpoq.

 

Taavalu aamma partiit oqariartortuisa ilaata oqaatigivaa ullulerneqarnissaa avaqqunneqarsinnaanngitsoq, tassa Siumuminngaanniit oqariartortup ? Siumut oqaluttuata oqariartuutigaa ullulerneqarnissaa avaqqunneqarsinnaanngitsoq aamma taakkua ilumoorpoq, tassa isumaqatigiinniarnerit piviusumik pitsaasumillu aaqqinneqassappata killiliisoqartariaqarpoq, tassa imatut neriorsorneqassanngilagut isumaqatigiinniarnerit ingerlapput naammassiumaarpullu ? taanna isumaqarpunga ataatsimoorfigalugu aamma aalajangiusimalluinnaqqissaartariaqaripput. Tassa piffissamik killeqartumik isumaqatigiinniarnerit ingerlanneqartariaqarput aatsaat taamaaliorutta tusaaneqarlutalu angusinnaasagut qulakkeerlugit angusinnaassagatsigit.

 

Uani aalajangerniarnissami tassa oqaatigereerpara ataatsimooqqissaarnissarput, minnerunngitsumillu Sillimaniarnermut Ataatsimiititaliami ilaasortaasut peqatigilluinnaqqissaarlugit ingerlatsisoqarnissaa aammalu oqaatigereerpara taamatut aalajangerniarnissaq naqissuserneqarnissaanik pinngitsooratik Inatsisartut peqataatinneqartariaqartut naak aamma ilaatigut Naalakkersuisut piginnaatitsummik isumaqatigiinniarnermik tunineqaraluartut, Naalakkersuisut pingaartilluinnaqqissaarmassuk ataatsimoorluta tamatta akuerisinnaasatsinnik isumaqatigiissuteqarnissarput, tassami politikkikkut pisussaq imaannaanngitsuuvoq aammalu nalunngilarput arlaleriarluni Pituffimmut tunngasut Naalakkersuinikkut Naalakkersuisooqatigiinnik kipititsinermik kinguneqartartumik aqqusaarneqartartut. Massakkullu pitsaasumik Naalakkersuinikkut aaqqiiniassagutta tassani ataatsimoornissarput Naalakkersuisut pingaartilluinnaqqissaarpaat.

 

Missilinut illersuusiorniarnermi nunanut allanut tunngasut, tassalu sakkussat annertusarneqarsinnaanerannut aarlerissuteqarnerit aamma tusaanngitsuusaarneqarsinnaanngillat, tassami naluarput taassuma kinguneranik qanoq iliortoqarsinnaanersoq aammalu tupiginngilara oqariartortut ilaasa aalleqqutitik maani erseqqissaassutigimmatigik, tassami angernissatsinnut naaggaarnissatsinnulluunniit tungavissagut tamaasa qularnaarsinnaanngikkigut aammalu paasiumasagut tamaasa paasisinnaanngikkigut taanna aamma ilimagereertariaqassavarput.

 

Kisiannili takorluuisinnaanerput tunngavigalugu tupiginngilara aamma aarlerisoqarmat ilaatigut sorsunnermik aammalu sakkussanik annertusaanermik kinguneqaratarsinnaaneri oqariartuutigineqarmata. Tassa taamatut isumaqanngikkaluarlutaluunniit aamma tamakkua nipit saqqummerarneri apeqquserneqarsinnaanngillat, tassami qularnaarsinnaanngilarput massakkut qanoq aappeerutta ? naaggaaruttaluunniit nunarsuarmi kinguneqarsinnaanersoq.

 

Taavalu Inuit Ataqatigiinninngaaniit oqariartuutigineqartut arlallit aamma tunngaviatigut isumaqatigaakka. Tassa akuersaarsinnaanngilarput aamma amerikamiut kisimik nunarsuarmi kisermaassillutik naalagarsuanngornissaannik aqqutissiueqataanissarput. Neriuppungalu taamak pisoqassanngitsoq. Kisianni aamma sakkussiaqarneq qiviaraanni nalunngilarput massakkut amerikamiut nunarsuarmi pissaaneqarnerpaasut taannalu aamma allanngortinniarnera soorunami imaannanngitsussaassaaq.

 

Kisiannili taamatut silarsuarmi kisermaassilluni sunut tamanut akuliuttuartarnera aamma soorunami kalaallinit inuiaqatigiinnit tamanit isumaqatigineqartuaannaanngitsoq taanna nalunngilarput. Aammalu Inuit Ataqatigiinninngaaniit oqariartuutigineqartut tassalu pisut kingumut qiviaraanni inussuit pinngitsaalisaallutik nuutsitaanerat taanna inuiaqatigiinni tamani akuerineqanngitsoq aamma akuerineqanngisaannassasoq taanna nalunngilarput.

 

Tassa taakkuinnaanngillat pisut aqqusaartarsimasagut imaannaanngitsut inuit pinngitsaalisaallutik nutsertinneqartarsimapput. Nunaqarfippassuit inuerunneqarsimapput. Nunaqarfigisaminni inuit imminnut napatillutik pilersorlutillu inooqataasimasut nuutsitaanermik kingornatigut inuusaatsimikkut annertuumik innarlerneqarsimapput. Allaallu imminut pilersorsimanerigalui illuatungaanut saatsinneqarsimallutik tassalu inunnik isumaginninnermik aningaasartuutinik amerlanerpaat napatinneqalersimallutik.

 

Soorunami aamma nuuttoqarpoq ilorraap tungaanut alloriartunik aamma taakku qutsannarput kisiannili inuiaqatigiinni ajornartorsiutit annertuut nutsertinerup kingunerisaanik pilersinneqarsimasut taakku aamma isiginngitsuusaarneqarsinnaanngillat. Taassumap saniatigut aamma qullissat inuerunneqarsimapput inuit annertuumik innarlerneqarsimapput sumiiffigisaminni napalluarlutik inooqataasimasut oqitsuinnaanngitsumik atugassaqartitaalersimapput ilaatigullu inuppassuit aamma inuunerat kipisariaqartarsimalluni.

 

Pissutsit tamakkua isumaqarpunga uteqqinneqartariaqanngitsut aamma akiorneqartariaqarput inuit pisinnaatitaaffii nunami maani ataqqineqartariaqarput aamma amerikamiut qallunaallu taamatut oqariartortarunik taakku ataqqisariaqarpaat siunissamilu taamatut pisoqaqqinnginnissaanut ataatsimooqqissaarluta siunnerfilimmik ingerlasariaqarpugut.

 

Isumaqatigiinniarnissat ilaatigut oqariartuutigineqarput Naalakkersuisut aallartereertariaqartut isumaqatigiinniarnissamut taanna ingerlareerpoq atorfillit qallunaat kalaallillu atorfilittagut massakkut isumaqatigiinniarnermi tunngavissanik sulipput. Oqartoqarsinnaanngilaq suli aallartittoqanngitsoq. Annertuumik ingerlatsisoqreerpoq taakkulu soorunami aamma inaarsaanerit naammassereeriarpata uterfigineqartussaapput. Kisiannili uani isumaqatigiinniarnivissat aatsaat aallartinneqassapput folketingemi tusarniaanerit aammalu oqallinnerit naammassereerpata.

 

Qularinngilaralu pitsaasumik angusaqarsinnaassasugut angusaqarnissatsinnut tunngavituaammat ataatsimoorluta oqariartornissarput massakkullu malugisinnaavara ataatsimoorluni oqariartuuteqarnissaq assut pingaartinneqartoq. Taannalu aamma atorluarusupparput.

 

Partiit oqaaseqartui tamaasa taagunngikkaluarlugit aamma nunanut allanut, nunanut allanut pillugu nassuiaat oqallisigineqareermat tassanilu annertuumik isumaqatigiinnerit oqariartuutigineqareermata massakkullu aamma ataatsimoornissamik oqariartorneq  oqaatigineqareermat Naalakkersuisut sinnerlugit qujassutigissavara aammalu malugisinnaavara Inuit Ataqatigiit taavalu Kattusseqatigiit missilinik illersuusiornissamut naaggarlutik oqariartortut.

 

Kisiannili isumaqatigiinniarnerit ingerlanneqarnissaannut annertuumik tunuliaqutaarusuttut taanna qujassutigaara. Aamma neriuppunga taamatut suleqatiginnikkumanermik isaassinersi uagut Naalakkersuisuni atorluarumaaripput.

 

Taamatut oqaaseqarlunga Naalakkersuisut sinnerlugit tunngavissamik tunineqarnerput qujassutigaara aamma soorunami qularinngilara oqallinneq ingerlaqqikkallassasoq aamma pisariaqarfiatigut maanga oqalukkiartoqqinnissara naatsorsuutigineqassaaq. Qujanaq.

 

Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.

Jørgen Wæver Johansen Siumup oqaaseqartua.

 

Jørgen Wæver Johansen, Siumup oqaaseqartua.

Qujanaq. Siumup tungaaniit partiit oqaaseqartui allat Inatsisartunullu ilaasortaq Anthon Frederiksen aamma qutsavigerusupparput, qutsavigerusuppagut matumani saqqummiussaat pillugit. Maluginiarparput tamanit pingaartinneqartoq Inatsisartunit partiit ilaasortallu matumani apeqqummi isumaqatigiillutik ataatsimoorlutillu siunnerfimmik Naalakkersuisut suliassaannik suliakkiissuteqarnissartik kissaatigigaat.

 

Siumup tungaaniit maluginiarparput tamanit amerlanernillu isumaqatigineqartoq tunngaviusumik isumaqatigiissutigineqartariaqartoq Kalaallit Nunaat sumiluunniit eqqartorneqassatillugu sumiluunniit Kalaallit Nunaannut tunngassuteqartut pineqassatillugit nunatta peqataasarnissaa isumaqatigiinniartoqassappallu, isumaqatigiinniaqataanissaa isumaqatigiissuteqartoqassappallu aamma atsioqataanissaa pingaartinneqartoq. Missilinut tunngasuinnaat tassani pineqanngillat kisiannili apeqqutini tamani taamatut piumasaqarneq taamatullu tunngaviusumik isumaqatigiissuteqarnissaq taanna piumassuseqarfigineqarpoq imaluunniit piumasaqaatigineqarpoq Inatsisartuni partiinit tamanit.

 

Aamma maluginiarpara amerlanerussuteqarluartut kissaatigigaat illersornissamut isumaqatigiissut 1951-meersoq nutarnerneqartariaqartoq. Siumumiit nutarneqarnissaa kisiat pinnagu kissaatigaarput suliap tamatumap naammassineqarfissaa ilanngullugu kingusinnerpaamik ulluliisoqassasoq qulakkeerniarlugu tamanna piviusunngortitsinertalimmik aamma malitseqarumaartoq. Aamma Siumumiit soqutigaarput tusassallugu partiit allat qanoq isumaqarfigissaneraat siunnersuutigisarput tassalut Naalakkersuisut Inatsisartullu Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaat pisinnaatinneqassasut apeqqutit tamanit pineqartut pillugit nunarput sinnerlugu isummernissaminnut.

 

Oqaaseqaatitsinni piumasaqaatigut assigiinngitsut taakkartorpagut. Kisianni qularinngilara Inatsisartut aamma matumani ataatsimoortumik isummernissaminnut periarfissaqartut. Maluginiarpara partiit arlaannaataluunniit naameereerluni allanngortinneqarsinnaanngitsumik imaluunniit angereerluni allanngortinneqarsinnaanngitsumik pissusilersunngitsoq. Qularutigineqassanngilarmi aamma tamatta soqutigigipput nunatta matumani nunarsuarmioqatigiinnut aamma pitsaasumik sunniuteqarluni ingerlatsinermut peqataanissaa.

 

Qularinngilara tamatta isumaqatigiissutigisinnaagipput USA-p kisermaassilluni naalagarsuartut inissinnissaa kikkunnilluunniit soqutigineqarsinnaanngimmat. Akerlianik malugisinnaavara Inatsisartuni kissaatigineqartoq nunat tamalaat akornanni pissutsit suugaluartulluunniit nunat tamalaat akornaanni isumaqatigiissutit tunngavigalugit ingerlanneqartarnissaat isumaqatigiinniutigineqartarnissaallu kissaatigineqartoq.

 

Siumumiit taamatut aamma uagut kissaateqarpugut. Aamma soorunami tamatumani avaqqunneqarsinnaanngilaq FN-ip ataqqineqarluni qitiusumillu inissisimatinneqarluni suliani peqataatinneqarnissaa.

 

Isumaqarpunga Inatsisartuni ataatsimoorussamik Naalakkersuisut oqariartuuteqarfigisariaqarigut. Qularutissaanngimmat aamma apeqqummi matumani Inatsisartuni kissaatigineqartut Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaq malinnaateqqissaarneqarluni. Aammalu suliamik peqataatinneqarluinnarluni ingerlatsisoqarnissaa. Taava oqaatigeriissavara taamatut naaperiutissamik Inatsisartut soorlu aamma Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata oqaaseqarnermini kingulliutillugu oqaatigisaa Siumumiit aamma piumassuseqarfigaarput Inatsisartut ataatsimoorussamik Naalakkersuisunut matumani suliap ingerlateqqinneqarnissaanut tunngassuteqartumik oqariartuuteqarnissaannut ilusilersuisoqarusuppat tamatumani peqataanissatsinnut ammavugut. Isumaqaratta inuiaat ataasiusutut siunnerfik ataaseq apeqqummi matumani isumaqatigiissutigisinnaasariaqaripput. Qujanaq.

 

Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.

Tullinnguuppoq Josef Motzfeldt Inuit Ataqatigiit.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.

Inuit Ataqatigiinniinngaaniit nuannaarutigaarput oqallinneq akissuteqarfigalugu Naalakkersuisut Siulittaasuata oqaaserisagut annikikkaluartumik kisianni ersarissumik oqaaseqarfigimmagit.

 

Kisianni ajuusaarutigaarput tunuarsimaarnerujussuaq. Minnerunngitsumik Atassutip Demokratillu oqaaseqartuannit. Aamma periarfissatsialassuaq manna tunngaviusumik kiisami isummernissamik periarfissinneqarnerput naammattumik atorluarneqanngitsutut oqaatigisariaqarpoq kisianni oqallinneq ingerlaqqissooq soorunami.

 

Oqaluttuaannartoqarsinnaanngilaq ullumikkut suut ingerlanneqarsimanersut. Siumup oqaaseqartuanut isumaqataavugut una folketingemi maani ilaasortaatitarput uagutsinnut tunuliaqutaqarluni sulimmat. Tunngaviusumik isummernissatut siunnersuut saqqummiussaat taanna uaguttaaq peqataaffigigatsigu soorunami.

 

Kisiannili ullormik taasaqanngikkaluarluni ullormik taaseqqusinera imaluunniit isummeqqusinera taanna massakkut uagut ullormik taasilluta aalajangiiffigisinnaanngilarput. Kisiannili ullumikkut tunngaviusumik isummernissamut piffissaanngimmat Inuit Ataqatigiit oqaaseqarnitsinni erseqqissumik oqaatigereerparput.

 

Aamma nunanut allanut sillimaniarnissamullu ataatsimiititaliaq Naalakkersuisullu kisiisa piginnaatitsissummik tunineqarnissaat sullugaarput. Maannakkullu nangeqqillugu partiit allat kimigiiserfigissavagut pisariaqartutut isigigatsigu apeqqummi uani pingaaruteqartumi isummivinnissaq maajip naajartulernerani pissasoq. Tassanilu pisariaqarsorigatsigu Inatsisartut ulloq ataaserluunniit katersuullutik isummernissamut periarfissinneqarnissaat.

 

Kalaallit Nunaanni Danmarkimilu pingaaruteqartutut suliassaq manna Atassutip oqaaseqartuata oqaatigaa Inuit Ataqatigiinni isumaqarpugut nunatta Danmarkillu apeqqut manna kisiat attumassuteqarfiginngikkaat nunarsuarmiulli tamarmik. Oqaaseqarnitsinni aamma ersersipparput.

 

Danskit Naalakkersuisuisuisa pisinnaatimmatigut qanoq qujamasutsigisariaqarnersugut apeqqutaavoq. Inuit Ataqatigiit taanna pissusissamisoortutut isigaat. 1950-kkunniinngilagut. Ullumikkut 2003-miippugut. Taamatut aamma amerikamiut ajunngillat kisianni eqqaamaneqartariaqarpoq Atassutip oqaaseqartuanut aamma eqqaasitsissutigissavara amerikamiut piumallerunik pisinnaatitaaffitsik atoriaannaammassuk. Taamaattumik naqitamik isumaqatigiissummik nutartikkamik peqartariaqarpugut inuiaaat kalaallit isummersornitsinni sukkulluunniit uppernarsaatitut nittartagassatsinnik.

 

Piffissaliunneqartoq naammaqaamik Atassutip oqaaseqartuata oqalunnera tupigaarput. Atorfillit Naalakkersuisuutitaqartaramik atorfillit sulisinneqartut suliaat suli naammassineqanngilaq. Tusarniaanerit aatsaat aallartipput. Innuttaasut isummersornissaminnut aatsaat taamak periarfissagissaartigilissapput uagut maani malinnaaffigigatsigu isummersorfigivarput.

 

Kisiannili paasissutissat sukumiisut nunatsinni isorartuumi aatsaat nunatta teqqeqquinut tamanut anngussorput. Taamaattumik nunaqqativut innuttaqativut periarfissittariaqarpagut isummersoqataanissaannut uagut 31-ulluta inuiaqatigiit sinnerlugit isummernissatsinnut iunnuttaasut tunuliaqutarisariaqaratsigit piffissaq ullumikkuunngilaq oqassalluni paasissutissat pigisagut naammareeqaat.

 

Aamma innuttaasut nalornisissallugit akissaqanngitsugumik Atassutip oqaaseqartuata oqarpoq. Kiap nalornisikkamigit uagut nalornisinngilagut. Innuttaasut ilisiamasaat innuttaasut ilisimasariaqagaat nalornissutissaanngitsut paasissutissat siammartereqataaffigaagut. Inatsisartunilu ulloq manna tikillugu isumaqatigiilluni taanna periuseqarsimaneq nalornisitsinermik qanorluunniit mikitigisumik uagut isumalersorusunngilara manna tikillugu isummersuutaasarsimasut eqqarsaatigalugit.

 

Taavalu tapersersoqatigiinneq Danmarki USAp nunattalu tapersersoqatigiinneq suleqatigiinnissarlu kissatigigutsigu timitalimmik peqataasariaqarpugumik oqarnermut oqaatigisariaqarpoq imaanngilaq taakkua piumasaqaataat illuatungerisatta imaluunniit peqatiginiarsarisatta isumaliutersuutaat kisiisa malissagigut. Uagut isumaqarpugut uagut nunarput pineqarpoq aamma nunarsuarmik inuiappassuarni isumarput naalaarneqarpoq. Nunarpassuarnit naalaarneqarpoq.

 

USA imaanngilaq ullumikkut pissaanilissuartut kisermaajugami nunarsuarmi imaanngilaq nunarsuarmi kikkut piumallerlunilu imaattunik Naalakkersuisoqarnissaat ornillugit ikkussisassasoq. Imaanngilaq suut tamaasa anngaatillugit isummersornera tamatsinni akuersaarneqariartuinnassasoq.

 

Inuiaat ikittunnguanut allaat nipaat ersarissoq atorfissaqartinneqarpoq nunarsuarmi ullumikkut killiffigisatsinni. Nunaq taamak pissaaneqartigisoq qunugisariqarparpumillusooq nipilimmik Atassummit oqartoqarnera pissusissamisuunngilaq. Nunarsuarmi nunarpassuit inuiappassuit utaqqivaatigut isumarput naalaarpaat soorlu aamma oqaatigineqartoq USA nunarsuarmi tamarmi politiissaarsuartut ikkunneqarnissaa Inuit Ataqatigiit taamaammat isumaqatiginngilarput.

 

Aamma isummerniarnermi matumani pingaaruteqarpoq eqqaamassallugu tassaasoq nunatta namminersulerniartup namminersuleraluttuartut isigisatta siunissaanik tunngavigisassatsinnik ullumikkut isummernissap naalakkersuinikkut isummerfiginissaa oqallisigaarput ullumikkorpiaannarmut tunnganngilaq. Nunatta ilisarnaatigisassaasa pingaartut ilaat massakkut oqallisigigaarput.

 

Demokratit oqaaseqartuata saamerliunerit matumani uukapaatitsiniartutullusooq nipilerluni oqaatiginiarsarivai. Naluara Inuit Ataqatigiit kalaallit inuiaqatigiit nipaat tunaartaralugu ingerlatsivugut. Ukiuni 25-ni ingerlasimavugut Demokratit pilersinneqanngikkallarmatali. Saamerliuniat kisimik uukapaatitsiniarnerarlugit Demokratit oqaaseqartuat ilumoorsimassagaluarpat tassaqa ullumikkut inimi maani Demokrateqarsimassagaluarpa.

 

Taavalu Avanersuarmiut koruuninik oorinik takorusunnerarlugit Per Berthelsenip Demokratit sinnerlugit oqaatigaa taanna nunat amerikamiut Danmarkillu isumaqanngilagut susassaqarfigigaat. Nunatta iluani ajornartorsiutaavoq uagununa taanna aaqqitassarput nunatta iluani pissutsinut attuumassuteqarmat.

 

Kiisalu immikkut ilisimasallit Demokratit oqaaseqartuata kisimi isumaqatigisinnaasaat tassaapput immikkut ilisimasallit naalaarneqartariaqartut. Inuit Ataqatigiinniinngaanniit mianersoqqussutigissavarput kinaluunniit akeriarnissaminut periarfissaqanngitsoq eqqartuutissallugu oqaluttarfik manna atorneqartussaanngimmat. Ileqqorissaarnerunngilaq inuiaat inuit tamarmik oqartussaaqataanerannik tunngaveqarniaraanni pissusilunneruvoq taamaatut oqalunneq.

 

Saniatigummi Demokratit oqaaseqartuat oqaaseqarpoq ilikkartariaqaripput isumaqatigiinngissinnaaneq. Taamatut imminut tatiginngitsigisumik kiinneqartarneq qimattariaqarparpumik oqaluutigaluni inuit allatut isumallit maanngaaniit eqqartuutissallugit Demokratit oqaaseqartuat pisussaaffeqanngilaq.

 

Taamaattumik piviusorsiortumik misigissutsigut qimallugit piviusorsiortumik namminneq oqalupput. Misigissutsinngooq atorneqassanngillat. Politikki misigissuseqannginnami. Politikki inuttaqannginnami. Misigissutsit inerteqqutaasariaqanngillat taamatut atuerusuttunut. Piviusorsiortumik oqallinnissamik ujartuinermi aperisariaqarpoq erseqqissumik oqaaseqartup kikkut piviusorsiunngitsumik oqalunnerarlugit isumaqarnini maanngaaniit nassuerutigisariaqaraa nalunaarutigalugulu.

 

Inuit Ataqatigiinninngaaniit isumaqarpugut pisinnaasagut isummagut paasisimasagullu najoqqutaralugit piviusorsiorniarsaraluta oqallinneq apeqqummik matumani pingaaruteqartumik ingerlanniarsarigipput.

 

Taavalu aamma ilumut Pituffik raadareqarfeqarluni eqqoriarneqarnissaanik qularsaarisut taannagooq eqqoriarneqarnavianngilaq inoqarfissuinngoorukua eqqoriarniarsarigaat siulliullugit. Inuit akeqqersortut siullertut isumaginiartagaat tassaavoq akerartik isigisaarutsissallugu tappingersissallugu.

 

USA-p illersornissamini pingaartutut inissisimaffia Pituffimmiippoq raadari iserujussuuvoq alakkaamasalik nunarsuup ilarujussuanut.

 

USA-mik innarliiniartut siullertut isumaginiagassaat soorunami tassaasussaavoq taamatut akeqqamik isaata qaarnissaa. Taamaattumik pissutissaqarpugut Pituffimmi raadarip eqqoriarniagassatut inissisimanera arajutsisimasuusaassallugu pissutissaqannginnatta.

 

USA-p massakkut eqqartuinitsinni qitiusumik inissisimasup kiffaanngissutsimut suaarutaani oqaatigineqartoq ima nipeqarpoq, ilumoortut makku pissusissamisuuginnartutut isumaqarfigaagut tassalu inuit tamatta naligiilluta pinngortitaasugut inuunermullu kiffaanngissutsimullu pilluarnermillu anguniagaqarnermut periarfissaqartitaasut.

 

Pilluarneq anguneqarsinnaasorinngilarput inuunermik asanninneq anguneqarsinnaasorinngilarput sorsunnikkut. Oqareernitsitut piitsuussuseq nunarsuarmi inuiappassuit atukkamikkut assigiinngissutaat tassaavoq nungutinniagassaq taannalu qaartartunit nungutinneqarsinnaanngilaq. Nungutinneqarsinnaagaluarpoq inuiaat inuiaqatigiikkaarlugit nungusarnerisigut.

 

Kisianni piitsuussuseq inuiaat atukkamikkut assigiinnginnerujussuat tassaavoq nungutinneqartariaqartoq. Taannaammat eqqissinermut eqqisseqatigiinnermullu aqqutit pingaarnersaat. Qujanaq.

 

Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.

Tullinnguuppoq Jensine Berthelsen, Atassut.

 

Jensine Berthelsen, Atassutip oqaaseqartua.

Naluara Inuit Ataqatigiit tasioqatigiilluta apeqqummik taamak pingaaruteqarluinnartigisumi ingerlaniarnerput tassunga killitsinnialeraluttuarlugu taamatut isorinninniutinik uparuartuiniutinillu piviusorsiunngilluinnaqqissaartunik sassaalliisariaqartunik misigisimanersut.

 

Naalakkersuisut Siulittaasuata akissuteqaammini Atassumminngaaniit piunmasaqaatigut kalluanngimmagit paasiinnarparput isumaqatigisimagamigit oqaaseqarfiginngikkai. Atassumminngaaniit ersarilluinnartumik piumasaqaateqarpugut akuersaartoqassappat suut piumasaqaataanersut. Inuit Ataqatigiinnut tunngatillugu oqaatigissavara qujanaq piffissaliussamut tunngatillugu taamak ersaritsigisumik oqaaseqarassi. Tassami oqaatigivarsi piffissaq taamak sivikitsigigaluartoq atorluartariaqaripput ulluni kingullerni nipi alla saqqummertaleraluarpoq kisianni tassa oqaaseqaatissinni takusinnaavara piffissaliussaq taanna aalangiusimallugu aamma ilissi sulerusussuseqartusi. Aamma uagut taamaappugut akisussaassusilimmik iliortariaqarpugut.

 

Oqaaseqaatit kingulliit tunngavigalugit Pituffimmi raadarip eqqoriarneqarnissaa sallerpaanut ilaassaamik oqalunneq. Uagut aamma taamatut isumaqarsimagaluarpugut aallaqqaammut tassa eqqoriagassaq siullerpaat ilagissavaat. Kisiannili assut eqqarsaatissinneqarpugut oqaluttuarineqarmat ukiut 50-sit ingerlanerini sorsunnerup nillertup sakkortuseruttornerani qaartissallugu pilerinarnerpaaq russinut manna tikillugu qaartinneqarnikuunngilaq. Taava naalagaaffipalaartukkat tamakkua sakkussiaataat suunersut aamma ajoqersuussutiginiarneqarput soorunami suna tamaat upperalugu tigussanngilarput. Imaanngilaq suna tamaat anngaaginnarluta immitsinnut inissereerluta maani oqallinnermi peqataasugut naamerluinnaq.

 

Aamma uagut Atassumminngaaniit apeqqutini pingaaruteqarluinnartuni politikkikkut isummersuutiginiagassanik suli maannamut peqarpugut. Taamaattorli ingerlariaqqittariaqarpugut Inuit Ataqatigiit ilissi Kauffmannikkut allallu taamanersuaq isumaqatigiissutigisimasaat maani piffissaajaatigerusuppasi. Uagut siunissami qanoq qulakkeerinnissinnaanerput piffissaq atorusupparput. Tassa assigiinngissutitta aamma ilaat.

 

Taamaattumik minnerpaamillunniit siunertaqannginnerartutut Atassummi oqalunnersi taanna akuersaarneqarsinnaanngilaq. Taamatuttaaq aamma Siumukkunninngaaniit ujartorneqarpoq isumaqatigiinniarnerit uani paasinnguatsiarpara 1951-mi isumaqatigiissutip allanngortinneqarnissaanut killiliisariaqartugut ulluliisariaqartugut. Isumaqarluinnarpunga tamanna naaperiarfigineqarsinnaasoq. Kisianni eqqaamassavarput amerikamiut massakkut piffissamik sivisunerusumik piumalissagaluarutta missatiginiaannarsinnaanngilarput ima pissaaneqartigaat aamma mandateqarput 1951-mi isumaqatigiissussuaq taanna aqqutigalugu mandateqarput qanorluunniit iliornissaminnut.

 

Taamaattumik inussiarnisaarnerat taanna qujarutissallugu suna ippinnarami. Unamminartutut suliassatut tigusariaqarparput. Inuiaqatigiittut ataatsimoortutut Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu politikkimi ukiorpassuarni oqarsinnaatitaanikuunata oqarsinnaatitaalituaratta taamatut qisuariassalluta pissutissaqanngilluinnarpugut. Inussiarniisaarluta ajortussarsiorluta imaluunniit akimmisaarutissarsiorluta allartittariaqanngilagut. Aallartinnerliorujussuassaagut periarfissagullu annaassavagut taamaaliussagutta.

 

Ulluliinissamut tunngatillugu tassa uagut Atassumminngaaniit aalajangiusimavarput missilinut illersuusiorniarnermut tunngatillugu akinissarput piffissaliussaq taanna naapertorlugu sulisariaqarpugut. Takutittariaqarparput sulisinnaassuseqarluta aamma takutereeqaarput innuttaasut peqataareeqaat Josef Motzfeldti Qaanaarmiut aamma peqataareeqaat. Oqaloqatigiilluareeqaagut aamma suli oqaloqatigiinnissatsinnut periarfissaqarpugut. Taamaattumik suliaq maanga killinnerani uippallernissatsinnut minnerpaamilluunniit pissutissaqanngilagut.

 

Atassutip tungaaninngaaniit piumasaqaatigaarput 1951-mi isumaqatigiissutip nutarterneqarnissaanut aammalu nutaamik isumaqatigiinniutigineqarnissaanut tunngatillugu tunngaviusumik isumaqatigiissuteqartoqassasoq Danmarkip Kalaallit Nunaatalu akornnani ilumut ingerlanniarneqassasoq. Aammalu minnerunngitsumik USA tassunga akuerseqataassasoq. Pissarsiaqarfioqisumik angalaqatigiinnitsinni Qaanaami aammalu Pituffimmi peqqammersumik amerikamiut peqataatitaqarput alaatsinaatsitaqarput. Qularnanngitsumillu oqaatsivut tamarmik pentagonimut Washingtonimut ingerlateqqinneqareerput angalaqatigiinnermi tassani, taanna qularutissaanngilaq. tassanilu erseqqissaatigineqarpoq amerikamiut piumassuseqartut aamma Josef Motzfeldt nunanut allanut tunngasuni Naalakkersuisuutsiarmat aamma taanna Collin Powellimit apuunneqarpoq. Aammalu Josef Motzfeldtip nunatsinnut apuutereerpaa.

 

Taamaattumik piumassuseqartoqarpoq. Taannalu aallaavigalugu sulisariaqarpugut oqaluttuarisaaneq kingumut uterfigisaqattaarlugu suliniarsarigaluarutta immitsinnut maaffissanik naaffissanik aporfissanik nakkarfissanillu pilersitsiortuinassaagut siuariarnissamut tunngavilersuinata.

 

Taamaattumik oqaloqatigiissutigisarput una pingaaruteqartorujussuuvoq paaseqatigiissutigissallugu. Minnerpaamilluunniit taamatut immitsinnut isornartorsiorusaarluta pilissagaluarutta nukissaqanngilagut ilumoorpugut politikkikkut allatigullu nukissaqanngilagut. Ullut killiffivut makkua tunngavigalugit sulineq ingerlaqqittariqalerpoq.

 

Danmarkimut naalagaaffimmut qujanarniartutut Atassut Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuaninngaaniit aamma uparuartorneqarpoq. Tupinnaqaaq taamatut innuttaasut uppertinniassallugit taamatut oqalussinnaaneq akueriuminaatsorujussuuvoq. Piviusut aallaavigalugit sulisariaqarpugut. Periarfissinneqarpugut imaanngilaq qujanarniarnermik tunngaveqartoq.

 

Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu tunngasutigut uagut nammineerluta oqarsinnaatitaanngilagut 1979-mi namminersornerulernitta inatsisaata allanngortinneqarnissaata tungaanut taamatut ingerlasoqartussaavoq. Taamaakkaluartorli piviusoq allaapput aatsaat taamak annertutigisumik periarfissaqalerpugut naak nammineerluta inatsisigut toqqammavissaqanngikkaluarluta aalajangersaanissatsinnut sunniuteqarnissatsinnut atorluarutsigu.

 

Taamaattumik missilinut illersuusiorniarneq pillugu nassuiaat una Naalakkersuisunit saqqummiunneqartoq akissuteqarfigigatsigu oqarpugut periarfissaq aatsaat taamak pitsaatigisoq uagutsinnut inuiaqatigiinnut kalaallinut misilinneqaataasoq nallerparput. Taamaattumillu atorluarniartariaqarparput.

 

Suleqatiginnikkusussuseqaratta Atassutip tungaaninngaaniit naaperiarnissaq taanna pingaaruteqartipparput. Tassa imaappoq partiit assigiinngitsut oqariartuutaat tunngavigalugit suleqatigeeriaqqinnissamut Naalakkersuisunut inassuteqaatissanik aamma uagut piareersimalluinnarpugut Atassumminngaaniit naapitseriarnissatsinnut. Taamaattumik taamatut isornartorsiuiniarneq partiinut ataasiakkaanut nakkartitsiniarnerit piunnaarlugit saaffiginnissut tunngavigalugu oqaloqatigiinniarta.

 

Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.

Anthon Frederiksen Kattusseqatigiit.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.

Sorsukkiartunngilanga kisianni aamma uani nassuiaatit aammalu uatsinnut paasissutissat assigiinngitsut tunniussuunneqartut pingaarutillit aammalu saqqummiussininni soorlu oqareerninni apeqqutit assigiinngitsut aamma nunatsinnut pingaarutillit inuinullu pingaarutillit maannakkut akineqarsinnaanngitsut suli arlallit tamatta paasereerpagut. Taamaattumillu pingaaruteqarpoq ataatsimoorluta soorlu aamma tamarmik partiit oqaaseqartui taamannak oqaaseqartut, aammalu Naalakkersuisut pingaartikkaat ataatsimoorluta danskit Naalakkersuisuisuinit isumaqatigiinninniarnissaq ingerlanneqarnissaa taanna salliutinneqartariaqartoq.

 

Tassami uani nalunaarummi nassuiaammi takuneqarsinnaasut atuarneqarsinnaasullu naapertorlugit isumaqarpunga erseqqissaassutigineqartariaqartoq aamma Thulemi radarimik nutarterinissaq ukiunut makkununnga teknikkikkut sakkortuumik ineriartorfiusumut naleqqussarneqarnissaa pineqarmat. Taamaattumillu sorsunnerup nillertup ingerlanneqarnerani pissutsinut naleqqersuunneqarsinnaanngitsut ilaatigut pissutsit oqaatigisariaqartut erseqqissaassutigineqartariaqarlutillu.

 

Tassa sorsunneq nillertoq 1980-kkut naalerneranni taamaatinneqarpoq 1990-kkut aallartilaarnerat ilanngullugu. Taamanikkumut pissutsit teknikkikkut nunarsuarmi ineriartorneq qiviarutsigu ullumikkut 2003-mi teknikkikkut annertoorujussuarmik siuarsimapput nunarsuarmi teknikkip tungaatigut ineriartorneq. Taamaammanuna uani aamma nalunaarusiami ersarissumik allaqqasoq taamatut radarimik nutarterinissaq annertoorujussuarmik pingaaruteqartussaavoq Alaskami missilit qulit siullermik ikkunneqarneranut aqutsinermut. Malugalugu aqunneqarnerinut taakkua.

 

Missilit qulit siulliit ikkunneqartussat aqunneqarnerannut Avanersuarmi Pituffimmi radarip nutaterneratigut assorujussuaq pingaaruteqartussaavoq. Taamaattumik aamma uanga Kattusseqatigiit sinnerlugit oqaaseqarninni oqaatigivara soorunami tupinnanngitsumik amerikamut akeraasut kikkulluunniit saassussinialissagunik sakkunik aqutsisoqarfik siulliullugu saassutissavaat. Taanna tupigineqarsinnaanngilaq. Naak sorsunnermik ilaatigut ilisimasaqarpallaanngikkaluarluta kisianni takusinnaavarput akeraasoq sukkut akornuserniarneqarnera aallaqqaataanik isiginiarneqartartoq.

 

Taamaammat taanna eqqaasitsissutigeriarlugu aamma oqaatigineqartariaqartoq tassaavoq aamma eqqaaneqaqattaartoq uani tassa 1951-mi isumaqatigiissut taanna tupinnanngitsumik tamatta eqqartorparput. Minnerunngitsumik pissutigalugu taamanikkut aamma tamanit ilisimaneqartoq tassa kalaallit uagut minnerpaarpaamilluunniit aperineqarsimannginnatta isumaqatigiissut taanna pillugu. Allaallu aamma ippassaq unnukkut fjernsynimi aallakaatinneqartumi takutinneqarluni uppernarsarneqarpoq taamanikkut danskit atorfilittaat qanoq suliaqarsimasut. Allaat ilaatigut aamma oqaatigineqarpoq folketingilluunniit ilisimaqqissaanngisaannik suliaqartoqarsimasoq.

 

Ila pissutsit akuersaruminaalluinnartut pisimapput. Massakkullu taakkua pissutsit tunngavigalugit USA qanoq nukittutigisumik inissinneqarsimava taanna isumaqatigiissutipalaaq 1951-meersoq pissutigiinnarlugu. Allaat tusarniaanermi oqaatigineqarpoq ippassaaneq ingerlanneqartumi qanorluunniit qallunaat naaggaartortigigaluarpara USA pisinnaatitaasoq nutarterisinnaanissaminut.

 

Ila kalaaliulluni maani nunaqartuulluni nunagisani taamatut iliortoqarniartillugu tikkuinnarluta iliorsinnaanngilagut. Tupinnarpallaassaqaaq tamaaliortoqassappat. Aamma tupinnarujussuassooq danskit Naalakkersuisuisuisa maani Inatsisartuni aammalu innuttaasut tusarniarneqarnerisa kingorna qisuariaatit tusarniarsinnaassanngippatigit. Ajortoqarsimassooq ima ajortoqarsimatigissooq allaat naalagaaffeqatigiinneq innarlerneqarsinnaalluni.

 

Uffa massa 1953-mi junip tallimaani inatsisit tunngaviusut aalajangersarneqarlutik akuersissutigineqarmata oqartoqartoq kalaallit ilissi naligiimmik inissisimalerpusi. Kisianni paasivarput qanoq isertuunneqarsimatigisugut 1953 aallaat kingornatigut. Tassami ilaatigut nassuiaammi uani oqaatigineqarpoq taamanikkut danskit statsministererisimasaat 1957-mi nipaatsumik amerikamiunut isumaqatigiissuteqarsimasoq atomip nukinganik sakkussiat qanorsuaq piumasassinnik nunaaniitissinnaavassi.

 

Pissutsit ajorput ullumikkut 2003-miippugut kalaallit eqiilernikuuvugut aamma taamanikkorninngaaniit malinnaanerulersimavugut oqartussaanerulersimavugut namminersornerulersimavugut akisussaaffiit oqartussaaffiillu allarpassuit tigoorarsimavagut soorlu aamma Naalakkersuisut siulittaasuata tamanna ataasiarani erseqqissaassutigigaa.

 

Taamaattumik tunniusimaannannginnissaq taanna aamma tusaasinnaasakka naapertorlugit Naalakkersuisut Siulittaasuata Inatsisartut peqatigalugit sulissutiginiarmagu assut nuannaarutigaara. Taamaattumik neriuppunga soorunami Inatsisartuni ilaasortat kikkulluunniit naqisimaneqaratik oqariartorsinnaatitaanerat taanna ataqqivarput aamma uagut Kattusseqatigiinniit.

 

Aamma politikkikkut isummertarnivut tamatta assigiinngikkaluartut taamaattoq tunngaviatigut suna isumaasoq uani isumaqarpunga takuneqarsinnaasoq. Naak ilai immaqa tunuarsimaalaakannersutut oqaatigineqarsinnaagaluartut kisianni tamanna annerusumik uniffiginagu Naalakkersuisut kaammattorneqartariaqarput suulluunniit isumaqatiginninniarnerit aallartikkaanni aamma nalunngilagut isumaqatiginninniarnerni ilaatigut arlaatigut ilisimasaqalaartugut isumaqatigiinniarnerit aallartittarpagut ajornarnerpaaffianinngaaniit.

 

Uagutsinnut illuatungeriit ungasissinnaavugut aallaqqaataani kisianni qanilliartornissaq isumaqatigiinninniarnerni pingaaruteqartarput. Taamaattumik piumasaqaatissat aallaqqaammut sakkortusariaqarput nunatta tungaaninngaaniit. Taamaliunngikkutta pitsaasumik angusaqarnissarput qularutigissagatsigu.

 

Taamaammanuna Kattusseqatigiit sinnerlugit oqaaseqarninni oqaaseqartunga ilaatigut 1951-mi isumaqatigiissutip atorunnaarsinneqarnissaa aallaaviusariaqartoq. Sooq tassa uagut nammineq peqataaffigisimannginnatsigu. Uagut aperineqarsimannginnatta. Massakkut aporfiuvoq taanna isumaqatigiissutipalaaq. Taamak oqartariaqarpugut. Taamaattumillu aallaavissaavoq tassa taassumap atorunnaarsinnissaa. Taanna atorunnaarseriarlugu taava nutaamik sanasoqassappat nutaamik sanasoqartariaqarpoq.

 

Pisimasut nuannersut nuanniitsullu assigiinngitsut eqqartorneqarsinnaagaluarpummi kisianni immaqa eqqaamasagut uagut sorsunnersuup kingulliup nalaani angumerisaqarsimanngitsugut eqqaamasagut ajornerpaaginnaapput nunatsinni amerikamiut nunatsinniisinneqarnerannut tunngatillugu. Siullermik mingutsitsinermut tunngasut 1968-mi atomimik qaartartorsuutillip timmisartorsuup nakkarnerata kingorna ajoqutissarsiffigineqarsimasut suli massakkumut tamakkiisumik aaqqiivigineqanngitsut nuannersuunngillat taamaattut qiviarlugit. Avaanngunarput.

 

Allaat tamakkiisumik Avanersuarmiunut ilisimatitsisissutigineqarsimanngitsut qanoq mingutsitsinerup uumasunut inunnullu sunniuteqarsinnaaneranik kinguneqarsinnaaneranik tunngatillugu.

 

Taamaammat allatut ajornartumik aamma sakkortulaartumik suleqatitsinnut ikinngutitsinnullu danskinut oqarsinnaasariaqarpugut maniguutiinnarata kisiannili piumasaqaateqarluta. Tassa minnerpaamik piumasassarput. Taava suut akuerineqarsinnaaneri isumaqatiginninniarsinnaanerup ingerlanerani naapiffigiartorneqarsinnaapput. Soorunami uagut Kattusseqatigiinni aamma pissutsit maannakkut taamaakkallartillugit kissaatiginngilarput qinertunngorluta illuatungigut qaqortunngorlugit inississagigut.

 

Qaqortoq qernertorlu akulerussinnaasariaqarpoq aamma tamatumalu kingunerisarpaa qasertoq. Tassa taamaattumik aappi naaggaluunniit ullumikkut ersarissumik oqaatigineqarsinnaangitsutut oqaatigineqaraluartoq kisianni isumaqarpunga aallaqqaammut allarniutigalugu oqartariaqartugut missilinut illersuusiornissamik nutarterineq naaggaarparput. Tassa aallaqqaatissaq aappaatut siullertut 1951-mi isumaqatigiissut atorunnaarsinneqartariaqarpoq. Tassanngaaniit isumaqatiginninniarnerit ingerlassapput. Qujanaq.

 

Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.

Anthon Frederiksen Kattusseqatigiinnut qujavugut tullinnguuppoq Per Berthelsen Demokratit taannalu majuarnera iluatsillugu eqqaasitsissutigissavara ullumikkut ataatsimiinnerup ullup kingulliup tullerimmagu. Pingaaruteqarpoq ullumik ullormut oqaluuserisassat tamakkerlugit suliarineqarnissaat. Taamaattumik pisarneq malillugu arferngup tungaanut ataatsimiittarnerput qaangernissaa naatsorsuutigineqartariaqarpoq. Aammalu taanna toqqamaagigalugu aamma nerisassanik inniminniisoqarnikuuvoq. Uumap oqaluuserisap saniatigut aalajangiiffigisassatut siunnersuutit marluk taavalu nassuiaat sammisussavagut ilaallu annertulaarsinnaallutik. Per Berthelsen takanna.

 

Per Berthelsen, Demokratit oqaaseqartuat.

Siullermik oqaatigilaassavara paasiuminaatsilaarakkut Inuit Ataqatigiit siulittaasup taamatut millooriarluni iniminngaaniit aninera. Tassami terlinganeerinninniannginnama taamaattumik aamma atimik allamik taasinikuuvunga. Kisianni neriuppunga maani illup iluani tusarnaarutit arlaat atorlugu tusarnaassasoq. Qisuariaatigami tassa imaappoq. Demokratit tungaaninngaaniit ataatsimoorluni tasioqatigiilluni pitsaarnerpaamik angusaqarniarluni suleqatigiinnissaq salliutikkakku.

 

Taamaattumik uani Inuit Ataqatigiit siulittaasuaninngaaniit saqqummiunneqartut oqartariaqarpunga sangutitsinertaqarlutillu taamaalillutillu mamianartoqarsinnaagaluartut eqqissisimasumik nassuiarniarpakka. Tunuarsimaarnertu appiunneqarput Demokratit kisiannili taanna oqaatigisariaqarpara taamatut misigisoqassappat tunngavia unatuaavoq tassalu Demokratit suli ammaffigiumammassuk oqaloqatigiinnikkut ataatsimoorussamik kiinnersinnaanissaq.

 

Demokratit nalunaarutigivaat missilinut illersuusiornissamut atatillugu imaaliallaannarlutik angersinnaanatik paasineqarnikuunngitsut annertuvallaaqimmata. Demokratilli nalunaarutigivaat pissutsit piviusut aallaavigalugit paasisinnaallugu Pituffimmi radarip atorneqarnerani atortutut nutaanngilinikuusut nutarterniarneqarnerat.

 

Demokratillu aamma erseqqissumik taavaa 1951-mi isumaqatigiissusiap nutarterneqarnissaa kalaallinut akuerineqarsinnaasunngorsarlugu. Tamakkua sumilluunniit allanngortinneqanngillat. Taamaakkaluartoq Inuit Ataqatigiit siulittaasuaninngaaniit Demokratinut saassussiniarnerit annertoorujussuit saqqummiunneqarput ilaatigut uukapaatitsiniarnertaqartumik allaat oqaaseq taanna atorlugu.

 

Demokratit tungaaninngaaniit sumilluunniit oqaaseq uukapaatitsiniarneq atorneqanngilaq. Demokratit tungaaninngaaniit taamaallaat taaneqarpoq politikkikkut saamerliullutik inissisimasut imminnut nalunaarutigisartut akornanni saqqummiutinnaakkat imaammata aammalu oqarajuttartut imatut. Allamilluunniit oqaatsimik uukapaatsitsinermut isumaqartinneqarsinnaasumik taasaqanngillat. Aamma taasaqarusunngillat.

 

Avanersuarmi angalaarnitsinni Avanersuup kommuniata missilinut illersuusiornissamut atatillugu pilersaarutaasunut atatillugu piumasaqaatit immikkoortut arlalippassuit saqqummiuppaat. Tassani ilaavoq immikkoortut sisamaat tassalu piumasaqaat Pituffimmut atatillugu kommunip aningaasaqarniarnikkut annertunerusumik iluaquserneqarnissaa piumasaqaataasoq.

 

Demokratit tungaaninngaaniit nalunngilluinnarparput apeqqut taanna ajornartorsiut taanna soorunalimi Namminersornerullutik Oqartussat Avanersuullu kommuniata akornani aaqqinniarneqartariaqartoq. Kisianni taavarput pissutsit piviusut aallaavigalugit imaammat taamatut oqariartuuteqarneq missilinut illersuusiorniarluni ingerlaniarnermut atatillugu piumasaqaatitut ilanngunneqarsimammat.

 

Taamaattumik Demokratit tungaaninngaaniit sumilluunniit sangutitsiniutaanngilaq una. Oqarsinnaavugummi allaat piumasaqaatini saqqummiunneqartuni issuaalluni tigusinertut. Allamik imaqanngilaq. Demokratit aamma uani appisaluunneqarput eqqartuussiniartutut. Naamerluinnaq assersuutigineqarpoq aviisiliortoq ippassaq pingaaruteqarluinnartumik oqallitsitsiniarnermi peqataasuusoq Demokratit tungaaninngaaniit uani saqqummiunneqartut tassaaginnarpoq siunnerfittut Demokratinit pingaartinneqarlunilu naatsorsuutiginarsimagaluarmat oqallitsitsinissaq. Kisiannili suleriaaseq ippassaq atorneqartoq oqallitsitsinermik pilersitsinani avissaartuutsitsinermik taamaallaat aallaaviummat uparuarparput.

 

Inuttaasoq sumilluunniit uani ilisarisimanngilarput inuttaasoq sumiluunniit immikkut saassunnianngilarput. Ippassarli pisut aallaavigalugit assersuusiornermik taamaallaat imaqarput. Taamaattumik inummut pineqartumik saassussinertut imaluunniit eqqartuussiniarnertut tamanna paasineqarsinnaasimassappat inuttaa maaniimmat utoqqatserfigissavara. Sumilluunniit siunertaanngimmat inummik ataatsimik malersuiniarneq imaluunniit arlaatigut isiginnitsitsiniarneq. Taamaallaalliuna suleriaaseq atorneqartoq. Taamaattumik inuttaanut taanna erseqqissumik oqaatigerusuppara sumilluunniit Demokratit tungaaninngaaniit inuttarsiuineq uani aallaaviunngimmat suleriaaserli atorneqartoq uparuarumaneqarluni.

 

Inuit Ataqatigiit siulittaasuaninngaaniit Demokratit appisaluunneqarput isummernertik peqqutigalugu. Uparuartorneqarput isummiussanut assigiinngitsunut uparuartuinerarlugit. Sooq taamaaliorneqarpat Inuit Ataqatigiit oqariartuutaanut naammagisimaanngisaannillu immaqa oqaaseqarmata. Ullumikkorpiaruna oqallinneq partiit isummaninnik saqqummiussivigisassarisaat pisoq taanna aallaavigalugu oqallinnerit pissapput. Nuannersorlu uaniippoq aammalu Naalakkersuisut Siulittaasuata taanna maluginiarluarsimallugu pingaartumik saqqummiuppaa. Tassalu ataatsimoorluni allorassaaqatigiillunilu sulinissamik aqqutissiornissaq taanna salliutinneqassammat. Tamanna Demokratit aamma peqataaffigivaat.

 

Kisianni Demokratit aamma isummatik anikkusukkamikkit anippaat nalunngikkaluarlugu immaqa ilaatigut allanit isumaqatigineqanngikkaluartut. Puullaaqinartoqartillugu puullaaqissutivut anittanngikkutsigit immitsinnut naapissaagut kamannermik nipeqartumik anisittariaqakkagut anisissimanngitsutsigit. Ullumikkut periarfissaq atorlugu Demokratit nalunaarutigivaat isummatik. Kisiannili salliutillugu taajuarlugu naapeqatigiilluni kiinnernissaq taanna aallaaviussammat.

 

Siullermik uagut Inatsisartut akunnitsinni kingornatigut qallunaat nunaanni kolligatsinnut taamatut aamma suliaqartunut ingerlateqqitassatsinnik. Taava taakku iluini nassaarisariaqassavagut ataatsimoorluta taakkulu aamma saqqummiussinnaasagut. Taamaattumik saassunneqarnerput taamatut appisaluunneqarnerput oqaatigissavara nuanninngitsutut tigugatsigu aammalu nalileruminaatsillugu sutut suleriaqqinnissami siuarsaataasinnaasutut.

 

Neriuutigeqaara uani isummiussagut akunnitsinni ataqqeqatigiilluta iijorarsinnaassagigut taamaakkaluartorluunniillu naapilluta nunarput sullillugu pitsaanerpaamik angusaqarnissaq anguniarlugu suleqatigiissinnaajuarsinnarluta. Demokratit qanorluunniit pineqaraluarunik anersaarivaat qununatik isummaminnik saqqummiussisarneq taannalu pigiuassavarput.

Inuit Ataqatigiit siulittaasualluunniit isumaqataanngikkalluarpat. Qujanaq.

 

Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.

Per Berthelsenimut qujavugut. Tullinnguuppoq Kuupik Kleist, Inuit Ataqatigiit. Takanna.

 

Kuupik Kleist, Inuit Ataqatigiit.

Qujanaq. isumaqarpunga oqaluuserisaq manna nakuniarnartorpassuarnik imaqartoq soorunami ukua partiit sorliit isumaqqusaanerisa saniatigut imarisamigut oqallisissarpassuaqarpoq pingaarutilerujussuarnik.

 

Uani Inuit Ataqatigiit sinnerlugit oqaaseqartup saniatigut mianersorfissatut imaluunniit nakkutigisariaqakkatut nakuniarnartutullu taakkartukkat isumaqarpunga suli ilaterneqalaartariaqartut. Isumaqarpunga aamma Naalakkersuisut ulluni tulliuttuni isumaqatigiinnialernissaminni sianigisassaat arlaqaqisut. Ullumikkut immaqa tamakkernavianngilagut. Kisianni isumaqatigiinniutissaq oqareernitsituut namminersornerulernitsinninngaaniit aatsaat taamak pingaaruteqartigisutut isumaqarfigisarput ornipparput.

 

Taamaattumik makkua oqaatigilaassavakka aamma siullermik isumaqarpunga ullumikkut oqaatigisariaqartoq uunga suliamut tunngatillugu Namminersornerullutik Oqartussat Qaanaallu kommuniata akornanni pissutsit sukumiisumik sammisariaqalermata.

 

Avanersuarmi angalanitsinni taanna qitiulluinnarpoq. Qaanaap kommuniata sinniisai tamarmik assigiimmik uagutsinnut oqarput Namminersornerullutik Oqartussat Qaanaallu kommuniata akornanni pissutsit aaqqittariaqartut aammalu assersuuteqqajaanarput soorlu Danmarkimi Naalakkersuisut Namminersornerullutillu Oqartussat akornanni pissutsit taamaannerannut.

 

Taamaattumik uumap suliap ingerlanneqarnera iluatsillugu kajumissaarutigissavarput naak nunatta iluanut pissutsinnut taanna attuumagaluartoq aamma taanna Naalakkersuisut ilanngullugu eqqarsaatigissagaat.

 

Aamma taamatut ippoq Danmarkimi eqqartuussiveqarfiit qullersaanni Hingitaq 53-sip naalagaaffimmik eqqartuussisunut tunniussisimanerata kingornatigut eqqartuussinissaq. Naliliisartut assigiingitsut isumaqaraluarput assigiinngitsutigut soorlu Pituffimmut tunngasutigut aalajangiisoqarsinnaanngitsoq eqqartuussineq taanna naammassitinnagu.

 

Aamma imatut eqqarsaatigineqarsinnaavoq massakkut upernariaq imaluunniit aasap ingerlanerani imaluunniit qaquguussagaluarnersoq isumaqatigiissuteqartoqassagaluarpat nutaamik taava pinngitsoorani eqqarsaatigineqartariaqarpoq højesteretsimi eqqartuussinerup tamanna qanoq kalluarsinnaaneraa. Imaassanersoq højesteretsip eqqartuussissutaa Danmarkip nunattalu akornanni isumaqatigiissutaasinnaasut qulangersimassaagaa. Takornartaanngilaq nunalluunniit imaluunniit naalagaaffiilluunniit akornanni isumaqatigiisutit eqqartuussinikkut atorunnaarsinneqarsinnaanerat.

 

Uani siumoorlunga eqqoriassanngilara qanoq eqqartuussisoqarumaarnersoq kisianni isumaqarpunga Naalakkersuisut eqqarsaatiminniitittariaqaraat arlaatigut taassumap eqqartuussinerup isumaqatigiissutaasinnaagaluartut suunersut kalluarneqarsinnaanerannut.

 

Aamma eqqaareeraluaripput una uteqqilaassavara taamatut nakuniarnartutut manna oqaluuserisaq oqaluuserisaq eqqaagatsigu ilaatigut pissuteqarpoq isumaqatigiissutissaq isumaqatigiissuteqssagutta nutaamik taava taanna isumaqatigiissutissaq qaqugorsuarmut atuuttussanngortussaassooq. Aamma ilimagisariaqarpoq namminersuleraluaruttaluunniit taava isumaqatigiissutissaq nutaaq tassaassasoq namminersulereernermi aamma atuuttussaq. Taamaattumik isumaqatigiissutissaq ima kimittutigisariaqarpoq aamma nunatsinni namminersortumi atorsinnaasussaalluni.

 

Qanorluunniit talerperliutigigaluaraanni saamerliutigigaluaraanniluunniit isumaqarpunga pissutsit tamakkua eqqarsaatigineqartariaqartut. Naalakkersuinikkut assigiinngitsunik isumqarnermut attuumassuteqanngillat. Kisianni toqqammaviusumik eqqarsaatinut toqqammaviusumik periutsinut tunngapput. Aammalu inuiaqatigiit aaqqissuussaanerannut silarsuup kitaanut silarsuup kitaata aaqqissuussaaneranut tunngallutik.

 

Aamma illuatungerisagut matumani uani soorunalimi Danmarki illuatungerinerlugu iliginerluguluunniit uanerpiaq assigiinngitsumik isummersorfigineqarsinnaavoq. Kisianni pingaartumik USA eqqarsaatigalugu ilisimasariaqarparput ukiuni makkunani pingaartumillu præsidentip kingulliup inuusunnerup præsidentinngornerata kingorna USA nunarsuarmioqatigiit akornanni isumaqatigiissutit tunukkiartuinnarlugit ingerlammat. Taamaalillunilu aamma pisussaaffiit nunat tamalaat akornaani isumaqatigiissutaasartut soorlu avatangiisinut tunngasut, sorsunnginnissamut tunngasut, qaartartunut piiaanissamut tunngasut, ataqqeqatigiinnissamut tunngasut tunukkiartuinnarpai USA-p. tassa isumaqatigiinniarfissaq illuatungerisassaq naalagaaffik taamatut pissusilersorpat ukiuni makkunani. Taamaattumik aamma USA-p pissuserilernikuusaa unaavoq nunat ataasiakkaaginnaat isumaqatigiissuteqarfigisalerpai. Nunat tamalaat akornanni isumaqatigiissutinut pituttorumanani imminut pisussaaffilerumanani.

 

Isumaqarpunga pingaaruteqartorujussuusoq tamakkua ilisimassallugit imaalissammat nunatut arlaatigut USA isumaqatigiiffigutsigu taava nunat tamalaat akornanni isumaqatigiissutini illersorneqarsinnaanerput aamma millisussaavoq. Taamaattumik isumaqatigiissutissap kimittussusissaa aamma tassaniittussaavoq. Taanna ilisimasariaqarparput.

 

Ullumikkut taamatut oqallissinnaanitsinnut pissutaavoq uteriisersimanerput ukiorpassuarni. Uteriisersimanngitsuugutta maniguutiinnarlutalu pissuseqarsimasuugutta taamatut oqallissinnasimassanngikkaluarpugut. Aamma isornartorsierpalaartumik isummersorsinnaanerput tassunga pissutaarpiarpoq. Naalakkersuinikkut pissutsinik isornartorsiuisinnaaneq killiffigisatsinni pissutaarpiarpoq. Soorunami inunnik ataasiakkaanik saassussineq naalakkersuinikkut ineriartornermi annikitsuinnarmik ilapittuutaasarpoq.

 

Naalakkersuinikkununa isummersorneq tassa Inatsisartut suliassaat. Aamma isornartorsiuerpalaartumik isummersorsinnaaneq pattalaarinninnerinnarmik ingerlatsinermut illuatungiuvoq. Imaanngilaq isornartorsiuigaanni taava suna tamaat sequmillugu isummersortoqartoq. Kisianni isummagut ineritinniassagatsigit angusassagut pitsaaneruniassammata isornartorsiuisarpugut.

 

Aamma oqaluttuarisaanerput pingaaruteqartupiluussuuvoq. Oqaluttuarisaanerpununa nalunnginnatsigu ullumikkut taamak pasitsaqqajaatigaluta uani oqallittugut. Nalunngilarput salloqittagaasarsimalluta nalunngilarput isumaqatigiissutit nunatsinnut tunngasut sorpassuartigut qoqassiinermik imaqarsimasut. Taamaattumik eqqaamasariaqarparput sooruna taamaattunik isumaqatigiissuteqartoqarsimasoq. Sooruna Kauffmannikkut taamaattunik isumaqatigiissuteqarsimasut. Tamakkua nalugitsigit taava tunuaqutaasut sianigissanngilagut. Taavalu suna mianersorfigissanerlugu aamma nalussavarput.

 

Isumaqarpunga uani oqallinnerup nangeqqilaarnissaa pisariaqartoq erseqqissaatissat arlallit suli amigaatigaagut uumap oqallinnerup naammassisinnaanera eqqarsaatigalugu soorlu ulluliinissamik piumasaqarneq taanna isumaqarpunga erseqqinnerulaartumik aamma tikittariaqaripput. Ulluliisoqarnissaanik piumasaqartut soorlu qaqugukanneq matuma isumaqatigiinniarnerup naammaassinissaannik takorluugaqarnersut tusartariaqarparput. Inuit Ataqatigiit saqqummiussinerminni oqarput isumaqatigiinniarnerit ingerlanerat aalajangiisuussariaqartoq. Allat oqarput ulluleqqaarlugu aalajangiisoqartariaqartoq. Qujanaq.

 

Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.

Kuupik Kleistimut qujavugut tullinnguuppoq Jensine Berthelsen pingajussaaniilerami naatsukullammik. Iluatsillugu eqqaasitsissutigissavara kapitalit qulinganni nassuiaatit pillugit paragraf 34 immikkoortoq arfineq pingajuanni allassimammat nassuiaatit isumaqatigiinniutigineqarnerannut atasumik aalajangiisoqarsinnaanngilaq. Takanna.

 

Jensine Berthelsen, Atassutip oqaaseqartua.

Qujanaq. Inatsisartut maannamut ataatsimoorluinnarlutik ingerlasimanerat taamatut ingerlaannarnissaa pingaaruteqarluinnarmat missilinut illersuusiorniarneq Naalakkersuisut nassuiaatat tamatumalu kingorna partiit ataasiakkaat Kattusseqatigiillu qisuariaataat kiisalu oqallinnermi saqqummiussorneqartut aallaavigalugit Inatsisartut Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliata ataatsimoorusssamik innersuussuteqarsinnaanissaa siunertaralugu Ataatsimiititaliap siulittaatuatut kissaatigissavara ataatsimiinneq nalunaaqutap akunnerata affaanik unitsikkallarneqassasoq.

 

Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.

Tassa Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliap siulittaasuata qinnuteqaatigaa ataatsimiinneq akunnerup affaani unitsikkallarneqassasoq. Tamannalu paaserusussavara iniminnaaniit akuerineqarsinnaanersoq. Anngaapput taava taamaammat tanneq marlut tungaanut unikkallarpugut.

 

 

Ullut ataatsimiiffiusut 22-at, pingasunngorneq 9. april 2003 nal. ?.

 

 

(Ataatsimiinneq aallarteqqinneqarnera)

 

 

Oqaluuserisassani immikkoortoq 13

 

 

Missilinut illersuut pillugu nassuiaat.

(Naalakkersuisut Siulittaasuat)

 

Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

Ataatsimiinneq aallartippoq. Taava uniffitsinninngaaniit maannakkut oqaaseqartussat ingerlaqqissapput. Tulliulluni oqaaseqartussaavoq Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit. Takassa.

 

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit.

Qujanaq. tassa sivitsorsaanianngilluinnaqqissaarpunga taamaallanuna tassa Atassutip oqaaseqartuanut makkua oqaatigilaarniarlugit. Atassutip oqaaseqartuata aappassaani oqaaseqarnermini ilaatigut oqaatigivaa Pituffiup tassa Thule Air Basep qaartartumeerneqaratarsinnaanera taanna soorunami siullerminngooq ernummatigeqqaarsimavaat. Tassanili maannakkut pingaartumik ippassaanik Katuami tusarniaasitsinermi paasisimasatik tunngavigalugit taamak tassani isummernertik taava allanngortissimagaat.

 

Tassami eqqaamaneqartutuut ippassaani Katuamik sakkutuut naalagaata Jens Claus Hansenip ilaatigut oqaatigivaa Pituffimmi sakkutoqqarfik 1965-minngaaniilli qaartartumeerniassallugu taamani Sovjetunioniusimasumit qaartartumeerniassallugu eqqarsaatigineqarunnaarsimasoq. Taamaammallu Atassutip maannakkut aarleqqutigiunnaarsimagaa Pituffiup saassunneqaratarsinnaanera.

 

Tassa taanna 1965-mi pisimasoq taanna innersuunneqarpoq. Aap tassami taamaaratarsinnaavoq. Kisianni tassa taamani pissutsit taamaapput maannakkut silarsuarmi pissutsit 1965-minngaaniilli allanngorluinnarnikuupput. Tassami Kina kiniiserit maannakkut pissaanilissuanngulernikuupput aamma aningaasarsiornerup tungaatigut.

 

Aammalu kiniiserit ima amerlatigimmata nalunngilluinnaqqissaarparput immaq qulilluunniit qaangiutinnginnerini taava nunarsuarmi immaqa aningaasarsiornikkut pisaaneqarnerpaanut, pissaaneqarnerpaani allaat qularnanngitsumilluunniit USA aamma qaangeratarsinaallugu.

 

Taamaattumik tamakkua aamma eqqarsaatigilaagassaapput. Aamma nalunngilarput kiniiserit uunga pilersaarummut amerikamiut pilersaarutaannut tassa Missil Defensimut aallaqqaammulli aamma eqqarsarnartoqartitsisorujussuusut aamma akerliusut. Nalunngilarput maannakkut kinerit ungasissorsuarmut igeriunneqarsinnaasunik qaartartorsuaateqartut missiliuteqartut ikinnerpaanik 20-nik. Maannakkullu eqqaamanerlunngikkukku ukioq kingulleq aamma kiniiserit aalajangereersut sakkussiornermut aningaasaliissutitik qaffariapiloorniarlugit.

 

Taakkua qaffariapiloorpaat 14 %-nik. Tassa siornali suli aningaasartuutiginiakkatik taakkua aamma qaffakkiartortiinnavippaat. Taanna nalunngilarput. Tassa taamaaliorput aamma nalunnginnamikkut amerikamiut taamatut pilersaaruteqarnerminni kiniiserit aamma soqutigisaqarfigisaat tassalu Thaiwani kiniiserit qangarsuarniilli taamani mumisitsineqarmalli Kina Thaiwanni tasa qangalili soqutigisariuartuarnikuuvaa. Taamaattumillu amerikamiut missil defensimilli aamma Thaiwani ilanngunniarmassuk. Soorunami taanna kiniiserit kissaatiginngilluinnarpaat. Taamaattumillu aamma amerikamiut illuatungilerniarlugit qanoq iliuuseqarlutik. Tassa taamaammat sakkussiorneq Kina annertuseriapiloorpoq aamma Missil Defensi amerikamiut pilersaarutigisaat taanna illuatungilerneqarniassammat.

 

Taamaattumik amerikamiut Pituffimmi raadariat annertusaavigineqarnissaat taanna akuersissutigissagutsigu taava aamma Kinamut taanna akornusersuutitut Kinaminngaaniit aamma isigineqassaaq. Pingaartumik tassa oqaatigeriikkattuut Thaiwanimi immikkut aamma soqutigisaqarmata. Taamaattumillu kiniiserit aamma isumaqartarput ulloq manna tikillugu aamma qularnanngitsumik taamatut isumaqartuassapput ukiuni aggersuni Pituffik aamma saassunneqartussanut aamma kiniiserininngaaniit ilaatinneqarpoq.

 

Immaqa tassami Ruslandip tungaaninngaaniit maannakkut Pituffik saassunneqaratarsinnaanera taannaa aarleqqutissaagunanngilaq. Kisianni qularnanngivippoq Kinaminngaaniit taamaaliortoqanissaa.

 

Tassami naluneqanngitsutuut Ruslandi pingaartumik Sovjetunioniusimasup isavittoornerata kingornatigut aningaasarsiornera ammuinnavik ingerlalernikuuvoq taamaattumillu aamma Ruslandi akissaqanngilluinnarpoq sakkussat eqqarsaatigalugit annertusaaniarnissaminnut. Kisianni tassa kiniiserit taamaaliorsinnaapput aamma taamaaliorusupput tassami oqaatigeriikkattuut sakkussiornermut aningaasartuutit maannakkut annertusarujorujussuarpaat ukiunili aggersuni aamma taamaaliorniarlutik.

 

Siornaannguakkunni europaparlamentimi Straussborgemi Missil Defensi aamma pillugu tusarniaasitsisoqarmat peqataasimavunga. Taamani aamma peqataasoqarpoq kiniiserinik, kiniiserit Genevemi naalagaaffiit peqatigiit sakkussakillisaaneq pillugu naalagaaffiit peqatigiit allattoqarfianni kiniiserit isumaqatigiinniartartuat qullersaat taamani aamma peqataavoq Foi Xhi Changimik atilik. Taassumap saniatigut aamma russit, russit ambassadørerisimasaat aamma Genevemi aamma taamani peqataavoq Jori Nassakin tassa taanna 1980-kkut naalerneranni APM pillugu isumaqatigiissut taamani amerikamiut russillu akornani isumaqatigiinniutigineqarmat tassannga aamma siuttuuffigineqartup tassa taakkua marluullutik erseqqilliunnartumik oqaatigisaat tassaavoq Pituffik Pituffimmi sakkutooqarfik taanna saassunneqartussanut aamma ilaasussaasoq. Amerikamiut taanna pilersaarutertik piviusunngortinniaannassagunikku. Tassami aamma taanna sakkutuut pilersaarusiorneranni pilersaarusiortarnerannilu eqqarsartarnerannilu taanna immini taamaareerpoq. Tassami nalunngilarput akeraq, akeraq nukillaartinniaraanni taava aamma isai tassalu uani radarii taakkua saassunneqaqqaartussaapput.

 

Taanna aamma takuarput ulluni makkunani amerikamiut tuluillu ajoraluartumillu danskit aamma peqataaffigisaanni sorsunnermi Irakimut sorsunneq aallartinniariarmat suut eqqoriarneqaqqaarpat radareqarfiit attaveqaatitigut atortorissaarutit assigiinngitsullu taakkua saassunneqaqqaarput. Tassa sorsunnermi taamaattarput. Taanna tamatta nalugunanngilarput.

 

Taamaattumik tassa tamakku aamma pissutsit eqqarsaatigisariaqarpagut. Kisianni tassa ajuusaarnartuminguna uanga una maluginiariga soorlusooruna Atassut uani akuersaaqqajaasutut inissinniarsarisoq. Naak aamma kiniiserit Kinalu qanoq isumaqavinnersut paaseqqaanngikkaluarlugu. Tassami ippassaanik Katuami paasisartik kisiat tunngaviginiarsarivaat tassa 1965-migooq imatut imatullu pisoqarmat taava aarlerinartoqanngilaq.

 

Kisianni taamaanngilaq taamaattumik tassa kiniiserit taakkua aamma uani oqallinnermi aamma ilaalluinnartariaqarput aammami Jimmy Carterip USA-mi præsidentiusimasup oqaatigereerpaa aamma oqaaseqartutta siullermeerluni saqqummiussinermini taanna erseqqissaavigivaa Jimmy Carter siorna oqarsimammat taannalu aamma upperisariaqarparput una missilinut illersuut Kinamut taanna sammitinneqarmat. Tassa taanna eqqaamaqqissaartariaqarparput tassa taamaammat kiniiserit qanoq isumaqarnerat aatsaat paasisussaassavarput qularnanngitsumik Christiansborgemi tusarniaasitsinermi taamaattumik maannakkut isummertoqarsinnaanngilaq uani aamma.

 

Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

Taasisussaavugut taasisussaassaagut taava Naalakkersuisut Siulittaasuat oqaaseqassanersoq maannakkut.

 

Hans Enoksen, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.

 Aap qujanaq tassa uani oqaaseqaateqartoqarnissaa soorunami naatsorsuutigaarput taanna immaqa pereerpat oqaaseqarnissara tulluarnerusssagaluarpoq. Qularnanngitsumik tassani naapitseriutissat immaqa saqqummiunneqartussaammata.

 

Massakkut piariilinnguatsiarmata oqaaseqaatip taassumap tusaqqaarnissaa assut pingaartippara maani oqaaseqaqqinnissannut. Qujanaq.

 

Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

Taava maannakkut Jensine Berthelsen Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititalia siulittaasoq.

 

Jensine Berthelsen, Atassutip oqaaseqartua.

Qujanaq. Inatsisartut Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaannit isumaqatigissumit siunnersuut matumuuna saqqummiutissavara. Inatsisartut suleriaasianni paragraf 50 malillugu matumuuna siunnersuutigineqarpoq isumaqatigiinniarnerit naammassineqassasut Inatsisartut manna isumaqatigiissutigalugu.

 

Inatsisartut paasivaat massakkorpiaq naammattumik tunngavissaqanngitsoq missilinut illersuusiorniarneq pillugu amerikamiut pilersaarutaannut isummernissamut nunatta Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu tunngasutigut naalakkersuinikkut inissisimanera pillugu tunngaviusumik isumaqatigiissuteqartoqarsimatinnagu. Naalakkersuisut piginnaatinneqarput piaarnerpaamik Inatsisartullu ulloq 9. april 2003 oqallinnerat tunngavigalugu taamatut tunngaviusumik isumaqatigiissuteqarnissaq pillugu danskit Naalakkersuisuinit isumaqatigiinniarnermik aallartitsinissamut. Tassani siunertarineqassalluni suliami ingerlasumik Kalaallit Nunaata peqataasutut naligisatut akuerineqarnissaata qularnaarneqarnissaa. Kiisalu Kalaallit Nunaata illersorneqarnissaa pillugu USA-p Danmarkillu 1951-mi isumaqatigiissutaata nutarterneqarnissaa.

 

Naalakkersuisut peqquneqarput Inatsisartut Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaanut isumaqatigiinniarnissanut aallaavissamik saqqummiussinissamut kiisalu isumaqatigiinniarnerit ingerlaneranni Ataatsimiititaliap peqataatinneqarnissaanut kiisalu isumaqatigiinniarnerit, isumaqatigiinniarnerni angusaajunnartut Ataatsimiititaliamut saqqummiunnissaannut.

 

Inatsisartut Siulittaasoqarfiata tamatuma kingorna nalilissavaa Inatsisartut immikkut ittumik ataatsimiigiaqquneqarnissaat pisariaqarnersoq.

 

Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

Inatsisartut suleriaasianni paragraf 50 oqaasertaqarpoq Inatsisartunut Ilaasortap suliap suulluunniit oqaluuserineqarnerani siunnersuutigisinnaavaa oqaluuserisassamut tullermut ingerlaqqittoqassasoq. Siunnersuut taamaattoq ataatsimiinnermi aqutsisumut nalunaarutigineqassaaq allaganngorlugulu tunngavilersuummik naatsumik ilaqartinneqarluni. Tamanna taasinikkut alajangiiffigineqassaaq. Siunnersuut akuerineqarpat oqaluuserisassaq pineqartoq atorunnaassaaq, tassa tullianut ingerlaqqittoqassaaq. Apeqqutigissavara oqaaseqartoqarumanersoq imaluunniit taasissanersugut maannakkut.

 

Maannakkut taasissaagut. Siunnersuummut aatsaannguaq atuarneqartumut Inatsisartut Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaani siunnersuut taassumunnga isuamqataasut qinnuigissavakka nikueqqullugit. 30-t. akerliusoqarpa? Naamik, taasinngitsoortoqarpa? Naamik.

 

Taamnaalilluni oqaluuserisassaq taanna naammassivoq. Missilit pillugit nassuiaat sivisuumik peqqissaartumillu oqaloqatigiinnissutigineqareerluni.