Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 14-1		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Ulloq ataatsimiiffik siulleq, marlunngorneq 4. marts 2003, nal.

     

     

Oqaluuserisassani immikkoortoq 14

           

           

2003-mut Inatsisartut aningaasanut inatsisissaannut siunnersuut.

(Aningaasarsiornermut Naalakkersuisoq)

(Siullermeernera)

     

Augusta Salling, Aningaasarsiornermut Naalakkersuisoq, Atassut.

Qujanaq. Naalakkersuisut sinnerlugit matumuuna 2003-mut Inatsisartut aningaasanut inatsisissaannut saqqummiutissavara.

     

Siullermik aningaasaqanerup inissisimanera.

Nunatta naalakkersuinikkut aningaasaqarnikkullu imminut napatilersinnaaneranut periarfissat pillugit maannakkut Inatsisartuusut apeqqutinik imaannaanngeqisunik naapitassaqarlutillu suliassaqarput.

     

Nunatsinni siunissami imminut napatinnerulernissatsinnut piareersimassagutta aningaasaqarnermi allanngortiterinerujussuit inuiaqatigiillu aningaasaqarnikkut aaqqissugaanerata allanngortiternissarujussua pisariaqassapput. Aatsaammi taamaaliornikkut inuiaqatigiit imminnut napatittut pilersissinnaavagut.

     

Takusariaqarparput ukiuni aggersuni isertitassatut ilimagisatsinnut sanilliullugu pisortani aningaasartuuteqartorujussuusugut. Pisariaqassappat pisoartat aningaasartuutaat sukkut ilisarneqarsinnaanersut misissorneqartariaqarput.

     

Tamatuma peqatigisaanik Naalakkersuisut isumaqarput nunatta aningaasaqarnera ukiunut kingullerpaanut sanilliullugu qaffariartunnginnerulissasoq. Nunatsinniinnaanngitsoq nunarsuarmili tamarmi aningaasaqarneq qaffariartorunnaarsimasutut isikkoqarpoq. Pissutsit taamaannerisa pisariaqarnerulersippaat pisortat aningaasartuutaasa ikilisinnissaat siunertaralugu misissuataarnissaat aammalu aningaasartuutit aningaasatigut allanngoriartornermut aningaasatigullu imminut napatissinnaanermut naleqqussarnissaat.

     

Pisortat aningaasartuutaasa appartinniarnerat suliariitigalugu inuiaqatigiinni aaqqissugaanerit misissuataartariaqarpavut. Inuiaqatigiit aaqqissuuttariaqarpavut aningaasaatigut iluaqutiginerullugillu iluanaarutiginerusinnaanngorumallugit. Aningaasatigut imminut napatissinnaanissap oqaluuserinerani tamanna pingaartorujussuuvoq. Taamaattumik Naalakkersuisut kissaatigaat inuiaqatigiit aaqqissugaanerat eqqarsaatigalugu naalakkersuinikkut ingerlatsinerup sulissutiginera aalajangiusimaneqarlunilu sakkortusarneqassasoq.

     

Tamatuma saniatigut nunarput isertitaqarnerulertariaqarpoq siunissami unammilligassat akissaqartikkumallugit. Tamatumani salliullugit pisariaqartinneqarput inuussutissarsiutit ingerlalluartut akilersinnaasullu, soorunami aalisarnermi, aammali taamatut pingaartigaaq inuussutissarsiorfissat nutaat piorsarnissaat. Tamatumunnga tunngatillugu Naalakkersuisut inuussutissarsiutinik ingerlataqartut tunngavissaat misissuataarneruniarpaat inuussutissarsiutinik ingerlatsinerup ineriartornera pitsaanerpaamik tunngavissikkumallugu.

     

Taamaattumik inuiaqatigiit aaqqissugaanerat aningaasartuutinullu tunngasutigut naalakkersuinikkut ingerlatsinerit imminut napatissinnaanerup piviusorsiortumik oqallisiginissaani pingaarluinnartut ilagaat.

     

Inuiaqatigiit aaqqissugaanerat eqqarsaatigalugu naalakkersuinikkut ingerlatsineq.

Naalakkersuisut upperilluinnarpaat nunarput aningaasatigut imminut napatikkiartussappat inuiaqatigiit aaqqissugaanerat allannguuteqartittariaqartoq, tassami aaqqissugaanerit allanngortiterneri inuussutissarsiutit inuiaqatigiillu ineriartornerisa tunngavissiornerannut tunngavissaammata pingaaruteqartut. Tamatumuunakkut nunarput aningaasarsiornermut tunngatillugu siunissami pisariaqartumik periarfissinneqarsinnaavoq.

     

Taamaattumik Naalakkersuisut kissaatigaat inuiaqatigiit aaqqissugaanerat pillugu iliuusissatut pilersaarutip sulissutiginera aalajangiusimaniarlugu. Ingasinnerusoq eqqarsaatigalugu ineriartortitsineq attattuartariaqarpoq, pisariaqartunillu angusaqarnissamut aaqqissugaaneq eqqarsaatigalugu naalakkersuinikkut ingerlatsineq sakkussaavoq pingaarutilik.

     

Naalakkersuisut 2003-mut aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nalunaarusiaminni aaqqissugaaneq eqqarsaatigalugu naalakkersuinikkut ingerlatsinermi maannamut angusaasimasut nalilersorsimavaat suliniutissallu takkuttussat saqqummiullugit.

     

2003-mut Inatsisartut aningaasanut inatsisissaattut siunnersuummi kisitsisit pingaarnerit.

Siunissami aalajangigassat annertuut akissaqartilernissaasa sulissutigineranni aningaasartuutit eqqarsaatigalugit naalakkersuinikkut ingerlatsineq pingaarutilerujussuuvoq. 2003-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuummi tamakku isumaliutigisariallit sammilerpagut.

 

Ilimagineqarpoq isertitat 5,4 milliarder kronit missaannik amerlassuseqassasut. Taakkua pingasunngorlugit avikkaanni aggorneri marluk missiliorlugit tassaapput naalagaaffiup ataatsimoortumik tapiissutai EU-llu aalisarneq pillugu isumaqatigiissummut akiliutai. Taakkua qaavaniipput akileraarutit, akitsuutit isertitallu minnerusut arlallit.

     

Ingerlatsinermut aningaasartuutit katillutik 4,6 milliarder kronit missaanniipput, tassani ilaallutik 774 mio. kronet inatsisitigut pisussaaffigalugit aningaasartuutaasut assersuutigalugu pisortanit soraarnerussutisianut ilinniagaqarnersiutinullu.

     

Naalakkersuisut siunnersuutigaat sanaartugassanut iluarsagassanullu suliassanut atorneqassasut katillugit 752 mio. kronet. 458 mio. kronet sanaartornermut pilersaarutinut atorneqassapput 295 mio. kronellu iluarsaassinermut pilersaarutinut atorneqassallutik.

     

2003-mi aningaasartuutit qaffasissusissaat siunnersuutigineqartoq takussutissaavoq Namminersornerullutik Oqartussat aningaasartuutaasa qaffakkiartornerisa kigaallatsinnerannut. Namminersornerullutik Oqartussani kommunenilu pisortat aningaasartuutaat ukiuni kingullerni tallimani annertuumik qaffassimapput. Unittariaqarpugut eqqarsaatigalugulu taamatut ingerlaannassanerluta. Naalakkersuisut isumaqarput taamatut ingerlaannartariaqanngitsugut. Taamaattumik akit akissarsiallu allanngoriartornerat naatsorsuutigalugu Naalakkersuisut siunnersuutigaat aningaasartuutit katillutik 2002-misut qaffasissuseqassasut.

     

Siunissami aningaasartuutinut tunngasutigut naalakkersuinikkut ingerlatsinissami ilaavortaaq isertitaasarallartut arlallit 2003-mi peertussaammata. Tamatumani pineqarput naalagaaffiup iluarsagassanut immikkut tapiissutai aamma taarsigassarsianut arlalinnut akilersuutit ilaatigut Tele Greenland A/S-iminngaanneersut. Naalakkersuisut naatsorsuutigaat ukiuni aggersuni isertitat katillutik 200 mio. kronet missaanni appariassasut. Naalakkersuisut aningaasartuutit unikaallatsinnissaat kissaatigaat siunissami aningaasatigut periarfissaqalernissaq pilersikkumallugu. Isertitat apparnerisa aningaasartuutitigut ingasattajaannginnissaq pisariaqarnerulersippaat.

     

Decemberip pingajuanni 2002-mi qinersinerup kinguneraa 2003-mut aningaasanut inatsisissap pisarnermiit kingusinnersusumik suliarineqarlunilu akuersissutigineqarnissaa. Naalakkersuisut nassuerutigisariaqarsimavaat iluarsagassat allanngortitsinerillu annerusut 2004-mut aningaasanut inatsisissamut kinguartittariaqarmata. Tassami Naalakkersuisut kissaatigaat aaqqissuussinerit atuuttut misissuilluarneq aallaavigalugu allannguutissiorneqassasut. 2003-mi Naalakkersuisut 2004-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuummi suliniutit nutaat arlallit aallartippaat. Suliniutit tamakkua 2003-mut aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nalunaarummi sammineqassapput.

     

Tamannali imatut paasineqassanngilaq 2003-mut aningaasanut inatsissatut siunnersuumi nutaamik suliniuteqartoqanngitsoq. 2003-mi nutaanik suliniuteqartoqarpoq, ukiunullu aggersunut sillimmateqarpoq ilimagigatsigu 2003-mi misissuinitta aningaasanik amerlanerusunik pisariaqartitsineq takutissinnaagaa.

     

2003-mut aningaasaliissutinut inatsisaagallartumi inatsisaagallartumi decemberimi aammalu januarimi Inatsisartut aningaasaliissutit nutaat arlallit sallinngortereersimavaat. Taakkua 2003-mi pingaarnerutitanut tamarmiusunut ilaapput. Tamatumani pineqarput sillimmasiinermut akiliutit qaffanneri, aalisarnerup aaqqissugaanerata naleqqussarnera, raajat tunisat akiinut tapiissutit, isumaqatigiissutinut nutaanut aningaasartuutit, innarluutilinnut aningaasartuutit sanaartugassanullu pilersaarutit arlallit. Tamakkuali saniatigut Naalakkersuisut suliniutit nutaat arlallit aningaasaliffigineqarnissaat pingaartissimavaat.

     

Peqqinnissamut tunngasuni suliaritinniartunik utaqqisoqarpoq, nakorsaatit akitsoriartorput nunalu allani suliaritittarneq akitsoriartuinnarpoq. Taamaattumik Naalakkersuisut siunnersuutigaat taakkununnga pineqartunut agguarlugit 20 mio. kronet qaavatigut aningaasaliissutigineqassasut. 2004-miit peqqinnissaqarfimmut innarluutilinnullu 20 mio. kronet sillimmatitut immikkoortinneqarput. Naalakkersuisut 2004-mut aningaasanut inatsimmik suliaqarnerannut atatillugu pineqartut misissorneqarnissaat atugassanngortitsinissami utaqqimaarneqarpoq.

     

Naalakkersuisut siunnersuutigaat julip aallaqqaataani 2003-miit ukiumut illuartinneqartassasut 7,5 mio. kronet pisortanit soraarnerussutisialinnut aapparisamik isertitaqarnerat pissutigalugu siornatigut soraarnerussutisiaqarsimanngitsunut. Tamatuma saniatigut 2004-miit sillimmatissatut illuartinneqarput 12,5 mio. kronet pisortanit soraarnerussutisiat pitsanngorsarnissaannut atugassatut.

     

Ineqarnermut akiliutit nutartigaanerat januarip aallaqqaataani 2002-mi atuutilerpoq. Ineqarnermut akiliutit nutarterneqarnerisa inernerisa takutissimavaat inoqutigiit ilaat 100.000 kronet ataallugit isertitaqartartut ineqarnerminnut qaffaavigineqarsimasut. Taamaatttumik Naalakkersuisut siunnersuutigaat 2003-mi 3 mio. kronet aammalu 2004-miit 2006-imut ukiumut ataatsimut 5,6 mio. kronet illuartinneqassasut. Aningaasat atorneqassapput inuit pineqartut namminneq akiligassaannut killissat allanngortinnerannut, taamaalillutik ineqarnermut tapiissutinik amerlanerusunik pisalersillugit. Siunnersuutigineqarpoq allannguut julip aallaqqaataani 2003-miit atuutilissasoq.

     

Naalakkersuisoq kulturi, timersorneq sunngiffillu pingaarteqaat taamaattumillu siunnersuutigalugu kulturi pillugu Siunnersuisooqatigiinnut aamma timersorneq pillugu Siunnersooqatigiinnut aningaasaliissutit ingerlaqqilissasut. Siunnersuisoqatigiit Naalakkersuisunut tapertaassapput isiginnaartitsineq, nipilersorneq, atuakkiorneq eqqumiitsuliornerlu pillugit ineriartortitsiniarluni suliniarnermi.

     

Naalakkersuisut isumaqarput atuarfeqarnerup tungaatigut suliassat annertuujusut. Inuit amerliartorsimanerat qiviaraanni sumiiffinni amerlasuuni atuarfiit mikivallaalersimapput. Sumiiffinni allani atuarfiit nutartertariaqaqaat. Taamaattumik Naalakkersuisut pilersaarutit 2003-mut aningaasanut inatsisissamut ilanngunneqareersimasut saniatigut 2003-mi atuarfinnut tunngasut sukumiisumik isummerfiginiarpaat illoqarfinni atuarfiit pillugit nalunaarusiaq majip tallimaani 2002-meersoq nunaqarfinnilu atuarfiit pillugit nalunaarusiaq tunngavigalugit.

     

Ilulissani, Sisimiuni Nuummilu ilinniartut ineqarfiini ineeqqanik inissianillu sanaartorneq aallartinneqarsimavoq. Illoqarfinni taakkunanerpiaq ilinniagaqartut inissaqartinniarnerat ajornartorsiutaaqaaq. Init illullu namminersortunit attartortarlugit maannamut aaqqiisarnerit akisuallaaqaat. Iluarinartuuvoq ilinniagaqartut amerliartormata ilinniartut ineqarfiinik amerlanerusunik pisariaqalersitsisut.

     

Piffissami aggersumi ornitatsinnut Naalakkersuisut pisortat aningaasartuutaasa aaqqinniagassatut naleqqussarlugit aaqqissornissaat immikkut sammivaat. Taamaattumik Naalakkersuisut 2003-mi aamma qitiusumik allaffissornikku aqutsineq sukumiinerusumik misissorniarpaat.

     

Annerusumik sipaaruteqarnissaq isumannaatsumik ingerlanneqartariaqarpoq. Qularineqassanngilarli Naalakkersuisut kissaatigimmassuk allaffissornikkut aqutsinerup pisariillisaavigineqarnissaa. Taamaattumik Naalakkersuisut ukiuni 2004, 2005 aamma 2006-imi sipaarutissat 5, 10 aamma 15 mio. kronet ilanngussimavaat. Taakkua ilassutaapput 2003-mut aningaasanut inatsisissamut ilanngunneqareersunut, tassa 2003-mi 7 mio. kronenut ukiunilu 2004-miit 2006-mut ukiumut 12 mio. kronenut.

     

Septemberip 20-ani 2002-mi kommunenut ataatsimoortumik tapiissutit isumaqatigiissutigineqarput. Isumaqatigiissutip kinguneraa ataatsimoortumik tapiissutit 2002-miit 2003-mut 37,2 mio. kronenik qaffanneqarnerat. Kommunet taarsiivigineqarput Atuarfitsialammut aningaasartuutaanerusussanut aamma meeqqanut inuussuttunullu suliniutinut, kommunet ingerlatsiviinut meeqqanit inuussutunillu ulloq unnuarlu najorneqartartunut isumaqatigiissuteqartoqarluni. Qinersisimanerup Naalakkersuisullu pingaarnersiuinerminnik allanngortitsisimanerisa kingunerisaannik isumaqatigiissutip ilaa isumaqatigiinniutigeqqittariaqassaaq. Naalakkersuisut ilaatigut ilimagaat qinersisimanerup kingunerisaanik meeqqat inuusuttullu pillugit inatsit nutaaq ukiup affaanik kinguartinneqassasoq, taamaammallu isumaqatigiinniartoqaqqittariaqarluni.

     

Naggasiut.

Neriuutigaara Inatsisartut nutaat maanna ileqquusumik ataatsimeeqqaarnermiilli apeqqutit pingaarutilerujussuit ukiuni aggersuni sammisartagassavut pillugit patajaatsumik tamakkiisumillu suleqatigiinnissaq tunngavileriissagaat.

     

Naalakkersuisut aningaasanut inatsisissamut siunnersuutaata ilisarnaatigaa imminut napatinnerulernissap tunngavissiornissaata pilersaarusiornissaa aammalu pisortat aningaasartuutaasa aningaasatigut ineriartornermut isertitarisartakkattalu pitsanngorsarnissaannut ilimagisatsinnut naapertuuttumik ikilisarnissaat.

     

Nunatta siunissami aningaasatigut pituttorsimannginnissaq pisariaqartippaa. Tamatumani pisariaqarpoq maannangaaq pingaarnersiuilluta tulleriiaarinissarput. Taamaattumik Inatsisartunut ilaasortat kajumissaarumavakka killissat sianiginiaqqullugit aningaasanut inatsisissap siunnersuutillu ataasiakkaat Inatsisartuni maani oqallisigineqarneranni. Aningaasartuut nutaaq, tapiissut nutaaq iliuusissalluunniit nutaat allat eqqarsaatigigaangatsigit eqqaamassavarput qanoq ililluta taamaaliornitsigut aningaasatigut imminnut napatissinnaalernissatta oqallisiginissaanut immitsinnut killilertarnersugut. Nutaamimmi aningaasartuuteqarfiusunik pilersitsinitsigut siunissamut aningaasaleeqqittarnissamut immitsinnut pituttoreertarpugut.

     

Taamatut oqaaseqarlunga 2003-mut Inatsisartut aningaasanut inatsissaannut siunnersuut Inatsisartunut oqaluuserisassanngortippara. Qujanaq.

 

Isak Davidsen, Sinniisussaq siulleq, Atassut.

Aningaasaqarnermut Naalakkersuisumut qujavugut. Taava massakkut tikipparput partiit oqaaseqartui Kattusseqatigiillu. Siulliulluni oqaaseqassaaq Ole Thorleifsen, Siumut.

     

Ole Thorleifsen, Siumup oqaaseqartua.

2003-mut ukiunullu tulliuttunut Naalakkersuisut Inatsisartut aningaasaannut inatsisissatut siunnersuutaat Aningaasaqarnermi Ataatsimiisitaliami suliarineqarluni aallartinneqareerpoq.

     

Siumumiit Naalakkersuisut isumaqatigaagut malugeqqummassuk nunatta aningaasaqarnera ukiorpaalunni annertuumik annertusiartoriarluni annikilliartuaalermat nunarsuarmi raajat akiisa appasinneri annertuumik pissutaallutik.

 

Aningaasanut inatsisissap suliarineqarnerani aningaasalersuinissat peqqissaartumik nalilersorluagaanissaannik oqariartorneq akuersaarlugu taperserparput, paasilluarsinnaalluguli 2003-mut aningaasanut inatsisissami inuiaqatigiit aaqqissugaanerannik annertuutigut aallannguiniarsinnaaneq periarfissaqangikkallarmat.

     

Siumumiit maluginiarparput 2004-mut aningaasanut inatsisissami ukiunilu tulluttuni pisortat aningaasartuutaasa annikillisaaviginiarneqarneri. Tamatumalu malitsigisaanik inuiaqatigiinnik aaqqissuusseqqissaarnerit ingerlanneqalernissaat neriulluarfigaarput Namminiilivinnissamut Ataatsimiititaliap isumaliutissiissutaa saqqummiunneqariarpat, tamannami suleriarnermi tunngaviusussaammat.

     

Tamatuma malitsigisaanik kommunet aaqqissuussivigineqarnerisa allanngortiternissaat suliniutigalugu aallartinneqassasoq. Naalakkersuisut pisortaqarfinni tamani ingerlatsinermut aningaasartuutit qaffakkiartornerinik unitsitsiniarnerat Siumumiit taperserparput.

     

Naalakkersuisut isumaqatigaagut oqariartuutigimmassuk nunatta imminut napatissinnaanera anguniassagutsigu inuiaqatitigut aaqqissuusseqittariaqartugut, aningaasatigut iluaqutiginerulerlugillu iluanaarutigilernissaat anguniarlugu. Nunatta isertittagaanit 5,4 mia. Kroneusunit ukiumut 200 mio. kronet mitsaannik nalillit nunatta karsianut isertitatigut appariaataanissaat saneqqunneqarsinnaanngilaq, ukiuni tulliuttuni iluarsagassanut immikkut naalagaaffimmiit tapiissutigineqartartut taavalu ilaatigut Tele Greenland A/s-ip taarsigassarsianut akilersuutai pissarsiarissaassagatsigit.

     

Isumaginninneq.

Pisortanit soraarnerussutisialinnut aapparisamik isertitaqarnerat pissutigalugu siornatigut soraarnerussutisiaqarsimanngitsunut aaqqiiniarneq akueraarlugu Siumumiit erseqqissaatigissavarput Naalakkersuisut utoqqalinersiutinik siusinaartumillu sulisinnaajunnaarnersiutinik qaffaaneqarnissamut suleqataarusuppugut.

     

Innarluutillit sullinneqarneranni ineriartortitsijuarneq pisariaqarmat kommuneni misiliilluni ingerlatsinerit ingerlalluartut sukumiisumik naliliiffigineqarnissaat isumageqquarput, taamaalilluni akisussaaffiit pisussaaffillu naapertorlugit kommunenut aningaasaliissutitigut naapertuuttunngorsaanerit pisinnaaqqullugit.

     

Isumaginninnikkut sulisut qasusuillutik sullissisut sineriapput tamakkerlugu inuppassuusut pikkorissartinneqartarnerisa annertusarnissaannik anguniakkap piviusunngortinnissaa kaammattuutigeqqissavarput, aammalu ilanngullugu meeqqanut sumiginnagaasimasunut sullissineq iluatsissappat tamanna pingaaruteqarmat.

     

Peqqinnissaq.

Peqqinnissaqarfimmut tunngatillugu Naalakkersuisut aningaasaliissutit qaavisigut 20 mio. kronenik aningaasaliisimanerat 2004-milu peqqinnissaqarfimmut innarluutilinnullu sullissinissamut aamma 20 mio. kronenik sillimmatissanik immikkoortitsisimaneq Siumumiit iluarisimaarlugu taperserparput.

     

Ilanngullugu kaammattuutigissavarput PAARISA-p nutaamik aaqqissuussivigineqarnissaa kiisalu Inerisaavik meeqqanut inuusuttunullu pinaveersaartitsinermut tunngatillugu annertunerusumik suleqatigineqarnissaa.

     

Atuartitaaneq ilinniartitaanerlu.

Atuarfitsialaap aasamut inatsisitigut atuutsinneqalernissaa Naalakkersuisut atuarfinnut tunngasunik pingaartitsilluinnarnerat isumaqatigaarput. Atuarfeqarfi pitsaasoq inuiaqatigiinnut nukittorsaallunilu pisuussutinik tunioraasuuvoq.

     

Malugeqquarpullu Siumumiit kissaatigigatsigu ilinniartut angajoqqaaminniittut aaqqissuussivigineqarneranni ilinniaartut kollegiani najugallit ilinniarnersiutaasa aamma nalilersoqqinneqarnissaat. Ilinniartitaanermut tunngatillugu aaqqissuusseqqinnerup naammassineqarnerata aningaasatigut malitseqarnissaa Siumumiit eqqumaffigaarput, ililnniartummi ilinniarnerminni inuuniarnerminnilu pitsaasumik atugaqarnissaat Siumup anguniartuarpaa. Tamannalu tunngavigalugu aaqqiissutit pitsaasut pingaartillugit ilinniartut atugaannik qaqilerinerit isumalluarnartumik ingerlanneqarsimapput.

     

Siumup pingaartippaa inuiaqatigiinni suliffiit sulisussanik amigaateqarfiusut amigaateqarfiulersussallu eqqumaffigalugit ilinniartitaanikkut eqaaatsumik aaqqissuussivigijuarnissaat. Suliffeqarfiillu ilinniarsimasunik amigaateqarfiuallaat nunagisaq qimannagu ilinniartitaanermik aaqqissuussineq ilinniartitsisunngorniartarnermi iluatsilluarsimasumi periuserineqartoq malillugu ikorfartorneqarnissaat innersuussutigissavarput.

     

Inatsisartut Ilisimatusarfissap avataanit aningaasaateqarfinnit aningaasaleeqataaffigineqarnissaanik piumasaqaataat tunngavigalugu Siumumiit nalunaarutigissavarput sananeqarnissaanut avataaniit aningaasateqarfinnik 40 mio. kronet pissarsiarinissaat isumannaartariaqarmat. Ilisimatusarfeqarfissap piviusunngortinneqarnissaa Siumumiit aalajangiusimavarput, taamaatttumik Naalakkersuisunut kaammattuutigissavarput avataaniit aningaasaliissutissarsiornerup pitsaanerusumik sukumiinerusumillu ingerlanneqarnissaa sulissutigeqqullugu.

     

Sunngiffik.

Suliffeqarnermi inuussutissarsiornerup anersaakkut nukittorsarnermik sunngiffimmi sammisaqarnissamik ilaqanngitsoosinnaannginnera Siumumiit eqqumaffigaarput inuiaqatigiillu akornanni piorsarsimassutsikkut ineriartornermi pingaarluinnartutut isigalugu kattiffiit peqatigiiffinnit katersuiffiusut nukittorsarneqarnissaat pingaartipparput. Kattuffiit assigiinngitsunik anguniagallit tamanut tunngatinneqarpata timersornikkulluunniit nunanut allanut unammiartortarnissamik anguniagaqarpata Siumumiit aningaasaliissutitigut pisariaqartitsineq malilllugu naammattusaarilluarnikkullu naleqqussarneqarnissaa tapersersortuassavarput. Taamaattumik suliniaqatigiiffiit, peqatigiiffiit kattuffiillu aningaasaliissutitigut alaatsinaanneqarnissaminnik noqqaanerat Siumumiit tapersersorparput.

     

Kulturi.

Inuiaqatigiit piorsarsimassutsikkut ineriartortut pisariaqartittuarpaat suliniutit ataqatigiissaarilluarneqarnissaat. Taamattumik Kulturikkut siunnersuisoqatigiit Timersornerlu pillugu siunnersuisoqatigiit aningaasaliissutaasimasut ingerlateqqiinnarnissaat Naalakkersuisunit kaammattuutigineqarmat Siumumiit tapersersorlugu akuersaarparput.

     

Kulturitta nunarsuarmioqatitsinnut nittarsaannerata annertusarneqarnissaa aningaasarsiornikkut ineriartornermut iluaqutissatut eqqumaffigaarput. Taamaattumik Naalakkersuisut kaammattorumavagut kattuffiit inassuteqarfigeqqullugit Nunani Avannarlerni EU-milu nunat suleqatitta aningaasaateqarfiit nunatsinnut iluaqutaasussamik aningaasaliissuteqartarnissaanut suleqataaqqullugit.

     

Aalisarneq.

Sinerissami qanittumi aalisartut naapertuuttunngorsaavigineqarnerat ukioq manna naammassineqassaaq. Taamaattumik sinerissap qanittuani raajarniat imminut akilersinnaanerusumik ingerlatsilernissaat qulakkeerneqassalluni.

     

Aammattaaq Siumuminngaanniit erseqqissaatigissavarput 2000-mi aningaasanut inatsimmi taakkua aamma ilanngullugit aningaasaliivigineqarnissaat piareersimaffigineqassasoq, tassami aalisarnikkut ingerlaneq taamannak ingerlatillugu aningaasaliissutit unitsiinnarneqarsinnaanerat akuersaarsinnaannginnatsigu.

     

Taamatuttaarlu saattuarniarneq qaleralinniarnerlu aamma taamatut sammisariaqartutut Siumumiit innersuussutigissavarput. Ilanngullugulu Naalakkersuisunut piumasarissavarput angallatitigut naapertuuttunngorsaanermi siunertaasut tunaartaralugit ESU-p tunngavigisai ilanngullugit nalilersoqqissaaqqullugit. Aningaasalersueriaatsimik nutaamik pilersitsinissaq Siumumiit misissoqquarput, tassami paasisimagatsigu Danmarkimi Fiskerifond,  aningaasaateqarfik aalisarnermut soqutiginnimmat Kalaallit Nunaannut aningaasalersuinissamut aalisariutinik.

     

Kiisalu misileraalluni aalisartitsinermut tunisassianillu ineriartortitsinermut aningaasaliissutaasartut annertusinneqarsinnaanerat Siumumiit suleqataaffigissavarput.

     

Piniarneq.

Puisit neqaasa annertunerusumik tunisassiarineqarnissaata nutaamik aaqqutissiuunneqarnissaat Naalakkersuisunut sulissutigeqqussavarput. Tassami puisit neqaasa nerukkaatissiassatut tunisassiassatut isummat Norgemiunik taamannak ingerlatsereersunik suleqateqarnikkut piviusunngortinneqarsinnaanera ilanngullugu aamma misissoqqussavarput. Minnerunngitsumillu annertusartariaqartutut isigaarput nunata iluani puisip neqaanik nioqquteqarnerup piorsaavigineqarnissaa.

     

Piniarnermik aalisarnermillu inuutissarsiornermik allagartat kommunenit akisussaavigineqarnissaat anguniagassatut pingaartipparput, taamaalilluni kiffartuunneqartut eqaannerusumik sullinneqarsinnaanissaat anguneqassammat.

     

Savaateqarneq.

Savaateqarnermik inuussutissarsiuteqarnerup imminut akilersinnaanerusumik ingerlanneqarnissaa siunertaraarput, Siumumiillu savaateqarnerup ullumikkut ajornartorsiornera ilisimavarput, pitsanngorsaatissatullu siunnersuutigineqartut Naalakkersuisunit nalilersorluaqqissaaqquagut. Pissutsit tamakku atuutilersut Nunatsinni immitsinnut pilersornerulernissatsinnik siunertaqarnermut naapertuutinngitsut aaqqinniartariaqaratsigit. Taamaattumik Naalakkersuisut Inatsisartullu kaammattussavagut savaateqarnermik inuussutissarsiuteqarnerup patajaallisarneqarnissaanut aningaasaliissutit 2 mio. kronenik apparneri naliliiffigeqqullugu ilanngullugulu inuussutissarsiuummi akimmiffiusut savaatillit suleqatigalugit nalunaarsoqqissaarlugit, taamaalilluni aaqqiiniarnermut taakkua tunaartareqqullugit.

     

Inussutissarsiutitigut siuarsaanerit.

Inuussutissarsiutitigut siuarsaanissamut aningaasaliissutaasartut nutaamik aningaasanut inatsisikkoorlugit ilusilersorneqarnissaat kaammattuutigissavarput inuussutissarsiutinut aningaasarsiornerunermik pilersitsiviusunut aningaasalersuineq pisussanngorlugu.

     

Siumumiit Naalakkersuisunut kaammattuutigissavarput inuussutissarsiutitigut ineriartortitsinissanut  aningaasaliissutit nunap immikkoortuinut agguaqqullugit taamaalilluni agguarnerani kommunet oqartussaaffii annertusarneqarnerinik taamaalillutik annertuumik aamma taakkua oqartussaallutik inuussutissarsiutitigut ineriartortitsisinnaassammata.

     

Siumup inuussutissarsiutit Naalakkersuisunit peqataaffigineqarlutik ineriartortinneqartut namminiilivinnissatsinnut aamma aqqutissatut isigai. Suliffeqarfiit tunisassiorfinnik sullissisut tunisassianillu suliareqqiisussat namminersortunit pilersiortorneqartariaqarput sinaakkusersuinikkullut ingerlajuaannarsinnaanerat aqqutissiuunneqartariaqarluni.

 

Siumumi isumaqarpugut sermimik imermillu nioqqutissiornerunissaq sukkanerusumik pilersitsivigisariaqartoq. Taamaattumik Namminersornerullutik Oqartussat kommunellu aallarnisaasutut assigiinngitsunik piginneqataaffigineqartunik nioqqutissiornerit aallartisarnissaat kaammattuutigissavarput. Aammalu avammut tuniniaaveqarnikkut ataatsimoortumik aaqqiisinnaanerit ilanngullugit aqqutissiuunniaqqullugit inassutigissavarput. Kisianni isumannaaqquarput sermimik imermillu tunisassiornermi piginneqataassutit nunatsinni nuanqavissunik piginneqataasinnaasut tamakkiisumik periarfissinneqaqqullugit.

     

Takornariaqarnikkut ineriartortitsinerup nunap immikkoortua aallaavigalugit ingerlanneqalernissaa Naalakkersuisunut aqqutissiuuteqqussavarput. Takornariaqarnermut aningaasaliissutaasartut 20 mio. kronet pallillugit ukiut tamaasa amerlassuseqartut sineriak tamakkerlugu sunniuteqarnerunissaat siunertaralugu.

     

Takornariaqarneq nuanatsinni inuussutissarsiutit pingaarnerit aappaattut inissisimavoq, taamaattumillu illoqarfinni nunaqarfinnilu takornarissanik sullissinermi ingerlalluarfiusuni suli pitsanngorsaanerit ingerlanneqarnissaat kaammattuutigissavarput, taamaalilluni takornariaqarnerup nunap sinneranut sunniussinnaanera siunniunneqassammat.

     

Amutsiviit nunatsinniittut tamaasa ataatsimut naalakkersuinikkut tapersersuutaasinnaasut tamaasa atorlugit suleqataaffigineqartariaqarneri Siumumiit Naalakkersuisunut innersuussutigaarput, tamatumani Qaqortumi amutsiviup nutaamik periarfissinnissaa aamma pisariaqartutut isigaarput.

 

Kujataaniinnerput iluatsillugu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq Alluitsup Paani angalasimavoq, taavalu tassani aningaasaliissutit 30. april killillugu aningaasaliissutigineqarsimapput maannamut, taavalu Naalakkersuisut aamma kaammattorumavagut taakku nalilersuiffigeqqullugit taamaalillugit suliffiup ingerlaannarsinnaanissaa isumannaarneqassammat.

     

Inunnik angallassineq.

Siumumiit ilisimavarput nunatsinni aningaasaqarnikkut ingerlaaserput aaqqissugaanerup killilersoraa. Taamaattumik aaqqissugaanerup asllanngortinnissaanut piareersimavugut. Angallannerup akisuallaarnera Inatsisartuni nalilersugassanngorlugu oqalliseqataaffigerusupparput piareersimallutalu pitsanngorsaataasinnaasunik nassaarniarnermi Siumumit suleqataarusukkatta. Tamatumalu aaqqiiviginiarnerani pingaarluinnarpoq Air Greenland aamma Arctic Umiaq Line atuisullu suleqatigineqarlutik ilusilersueqataanissaat.

     

Angallannikkut aningaasartuutit apparsarneqarnissaanut suliniutit aningaasanut inatsisissami taakkartorneqartut Siumumiit tapersersorpagut, tamannalu ukiaru Naalakkersuisunit saqqummiunneqarpat uterfigeqqissavarput.

     

Imaatigut usinik assartuineq.

Imaatigut usinik assartuinikkut nutarterinerup siorna atuutinneqalersup suli malinnaaffigeqqissaarnissaa Siumumiit kaammattuutigaarput nioqqutissat akiinut aammalu sanaartornermi akigititaasunut annertuumik sunniuteqartarmat, malugeqqullugulu avammut tunisat annertusiartorneranni akitigut naleqqussaasinnaaneq piareersimaffigeqqullugu.

 

Nunaqarfinni nioqqutissanik pilersuineq pitsaasumik sukkasuumillu aaqqissuussaq Pilersuisup naammineerluni suliarisinnaaneraa Siumumiit misissoqquarput.

     

Nunatsinnit avaammut tunisassiatta EU-mut matumani Danmarkimut eqqunneqarnerminni nakkutilliisunit pisariaqanngikkaluamik misissoqqissaarneqartarnerata nunatsinnut aningaasarpassuarnik naleqartartup atorunnaarsinneqarnissaa siunertaralugu danskit naalakkersuisut isumaqatiginninniarnissaannut inassutigaarput.

     

Suliffissaqartitsiniarneq.

Nunatsinni suliffissaaleqineq ataatsimut isigalugu ukiut kingulliit annikilliallappoq, malunnartumilli isorliunerusuni suliffissaaleqineq annertunerulluni. Taamaattumik isorliunerusuni suliffinnik pioreersunik namminersortut aallartitsiniartut Naalakkersuisunit tapersersorneqarnissaat Siumumiit kaammattuutiginiarparput. Ilanngulluguli Siumumiit saneqqunneqarsinnaanngitsutut isigaarput sulisut ilinniarsimanngitsut allallu piffimmiit piffimmut noorusuttarnerat aningaasaliffigissallugu, tassami ilinniarsimasut kisimik suliffissaminnik akiliutsillutik nuuttarsinnaanerat periarfissaqartinneqarmat.

     

Ineqarneq.

Inissialiortiternerup illuliortiternerullu inissiat amerlanerpaat siunnerfigineqarlutik aaqqissuussinikkut inerisarneqaruarnerat piginnqeatigiilluni illuliorsinnaanerup annertunerusumik nunatsinni tamani atorneqalernissaa illuminnillu attartukkaminnik piserusuttut annertunerusumik Naalakkersuisunit tapersersorneqarnissaat Siumumiit kaammattutigerusupparput.

     

Ilanngullugu Naalakkersuisunit saqqummiunneqarpoq ineqarnermut akiliutit nutarternerisa inernerisa takutissimagaat inoqutigiit 100.000 kr. Ataallugit isertitallit ineqarnerminnik ailiummik qaffaaffgineqarsimasut, Naalakkersuisullu aaqqiissuteqarnissamik siunniuteqarnerat Siumumiit tapersersorparput.

     

Sanaartorneq.

Sanaartugassanut iluarsagassanullu 752 mio. kronet atorneqarnissaat Naalakkersuisut siunnersuutigaat. Kisianni Siumumiit piumasarissavarput sanaartugassanut pilersaarutit tamaasa Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamit Naalakkersuisut suleqatigilluarlugit nalilersorluaqqullugit sinerissami pisariaqartitsivinnernut naapertuunnerusunngornissaat pisariaqartutut isigigatsigu.

     

Erseqqissaatigerusupparput pingaarluinnarmat siunissami sanaartugassat ukiunut tallimanut pilersaarusiortarnissaat, saniatigullu aserfallatsaaliuinermut aningaasartuutissat ukiunut qulinut siumoortumik pilersaarusiortarnissaat. Tamannalu 2004-mi aningaasanut inatsisip suliarineqarnerata aallartinnerani piareersimaffigeqquarput.

     

Ingerlatsinermut sanaartugassanillu aningaasaliissutit inuiaqatigiit ingerlanerannut qanoq pingaaruteqartigisut ilisimavarput. Puigorneqartariaqanngilarli aningaasaliissutit saniatigut inatsisitigut ilusilersuinerup malinnaatinneqartuarnissaa. Inuiaqatigiinni naleqqussaanerit aningaasanik naleqartuaannartanngillat, inuiaqatigiilli periarfissaasa inatsisitigut aqqutissiuunnissaat ilanngunneqartuartussaasoq ilisimavarput.

     

Qorlortorsuarmi erngup nukissiorsiliassap aningaasalersorneqarnissaa pillugu innersuussutigiumavarput Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap Naalakkersuisut peqatigalugit Qorlortorsuarmik erngumik nukissiorfissap sanaartornissaata aningaasalersornissaa avataanit attartornikkut pisussanngorlugu aaqqutissiuutissagaat. Nukissiuutitigut inerisaaqqinnissaq annertunerusumik eqqummaffigisariaqarparput, taamaattumillu nukissiutit allat atorneqalernissaat aqqutissiunneqartariaqarpoq.

     

Paamiuni mittarfiliassap piviusunngortinneqarnissaa Siumumiit isumaginiaqqissavarput. Taamaaliornikkut kujataani silaannakkut angallassinikkut nalornissutaasut sapinngisamik ataqatigiissumik aaqqinnissaat pisinnaaqqullugu.

 

Nunatsinni aningaasaqarnikkut killiffiusoq naalakkersuisut erseqqissumik oqariartuutaat Siumumiit nuannaarutigaarput. Aningaasarsiornikkut nammineernerusumik siunertaqartumik ingerlatsiniarnitsinni alaatsinaattuartariaqarparput aningaasarsiornitsinnut tunngavigisagut siunissami ataavartumik inuiaqatigiittut ingerlaqqinnissatsinnut periarfissaqarnissaat.

 

Naalakkersuisut erseqqissumik nalunaarutigaat silarsuarmi tamarmik aningaasarsiornerup mianersortumik nalilersornissaa peqataaffigisariaqaripput. Oqaatitiginiarneqarmammi isumaqartoqartartoq nunatta aningaasaqarnera ukiuni kingullerpaanut sanilliullugu qaffariartunnginnerulissasoq.

 

Tamatumani inuiaqatigiittut aaqqissugaanerput Naalakkersuinermi ingerlatsinermi aamma alaatsinaaginnarnagit sakkortusaarluguli ingerlaqqissasugut Naalakkersuisunit siunnerfigineqartut taamaalillugu Siumumiit taperserparput.

 

Nunatsinni inuiaqatigiinni suli annertunerusumik isertitaqarnissarput anguneqassappat taava aalisarnikkut isertitarisatta saniatigut inuussutissarsiornikkut piorsaanerit allat aqqutillu nutaat atorlugit nukittorsaasariaqarpugut.

 

Tamatumani Naalakkersuisut tunngavigisanit nutaanik misissuijumanerat tapersersorusupparput. Ilami danskit tamatumani Naalakkersuisutigoortumik oqaloqatiginnissinnaanerminni neqeroortutaat soorlu siusinnerusukkut statsministerip aamma taakkartorsimagaa misissuinermi matumani ilaatittariaqartoq Siumumiit isumaqarpugut.

 

Inuussutissarsiornikkut nukittorsaanissamik Naalakkersuisut siunnerfeqarnerat pimoorutamik siunnerfeqartariaqartoq isumaqarpugut, taamaaliorniarnerlu tapersersorparput.

 

Taamak oqaaseqarlunga Naalakkersuisut 2003-mut aningaasanut inatsisissatut Inatsisartut inatsisissaattut siunnersuutaat aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamut qilanaarlunga suleqataaffigissavarput.

 

Per Rosing Petersen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasoqarfiat sinniisussap aappaat, Siumut.

Ole Thorleifsenimut qujanaq tullinnguuppoq Josef Motzfeldt Inuit Ataqatigiit takanna.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.

Inuit Ataqatigiit isumaqarput nunatsinni innuttaasut illoqarfissuarnut ikittuinnarnut pisortanit aningaasaliiffigineqarluartarnermikkut ineriartorluarfiulluareersimasunut eqiterneqartariaqanngitsut. Minnerunngitsumik ukiuni kingullerni pisortat suliffeqarfitsigut assigiinngitsutigut aningaasalersuisuunerat aalajangiisuunerpaalersimavoq illoqarfiit qassikattaannaat ilaatigut nalaatsornerinnakkut isumannarpallaanngitsumik napasinnaalersimanerannut.

 

Illoqarfiit ineriartorfittut borgmesteriminnit inimi maani qinikkat ilaannit aningaasarsiornermillu ilinniagartuutut taaneqartunit taagorneqartut tamarmik tassaanngillat innuttaasut sulinerisigut avammut tunisassiornikkut aningaasanit nutaanik nunatsinni pisariaqarteqisatsinnik pilersitsiviusut.

 

illoqarfiit nunaqarfiit imaluunniit nunap immikkoortui ineriartortitsiviusutut taaneqartariaqartut tassaapput avammut tunisinnaasatsinnik imaluunniit nunanit allanit pisiarisartakkatsinnut taartaasinnaasunik tunisassianik ingerlatsiviusut. Taamaattumik aningaasanut inatsit nunatta annertuutigut siammasinnerpaamillu ineriartortinneqarneranut qulakkeerutaasussaalluni sakkussaavoq.

 

Tamatumani apeqqutaavinnarpoq taamak isummernissamut Naalakkersuinikkut sapiissuseqarneq. Nunattalu immikkoortuini periarfissanik upperinninneq. Soorunalumi nunap immikkoortuini innuttaasut qinigaasa innuttaasut peqatigalugit periarfissarsiullaqqissusaat piumassuseqarnerallu tamatumunnga aalajangiisooqataalluinnarpoq.

 

Ilumut innuttaasut ullumikkut ingerlalersut illoqarfissuarni qassikattannguaannarnut eqiterunnissaat siunnerfigineqanngitsoq nassuerutigigaanni tamanna aningaasaliisarnerup siammasissumik oqimaaqatigiinnerusumillu timitaliivigineratigut naqissuserneqartariaqarpoq.

 

Ilumut nunatsinni nammaqatigiinneq naligiimmillu periarfissiineq ilumoorunneqarpat tamanna aamma akileraarusersueriaatsikkut timitaliivigineqartariaqarpoq. Kommunini akileraartitsinermi assigiinngissutsip annertuvallaartup akileraartarnermi inatsisikkut iluarsiivigineratigut tamanna anguneqarsinnaavoq.

 

Ilisimaneqartutummi innuttaasunik kiffartuussinerup meeraappata utoqqaappata siusinaarluni pisartagaqartariaqartuuppata il.il. assigiinnerpaajutinnissaa nunap inuisalu ataatsimoorluni misiginerannut pingaaruteqarpoq.

 

Qujanartumik kingullermik inatsisartunut qineqqusaarnermi partiit arlaqartut aamma ullumikkut Naalakkersuisuutitaqartut akileraarutaasussatut isertitanut ilanngaataasartut malunnaateqartumik qaffaaviginiarlugit peqataalernerat Inuit Ataqatigiit isumaannut naaperiaanertut nuannaarutigaarput. Tassuunakkut isertitakinnerpaat akunnattumillu isertitaqartut oqilisaavigineqarsinnaammata.

 

Taamaattumik ataatsimiinnermi matumani martsip qulinganni ataasinngorpat oqaluuserisassani immikkoortup 18-nip oqaluuserineqarnissaanut Inuit Ataqatigiit isumalluarpugut Siumukkut Atassutikkullu qineqqusaarnermi ilanngaatip qaffannissaanik malunnaateqartumik qineqqusaaruteqaqataasimammata.

 

Aamma manna iluatsillugu Naalakkersuisunut eqqaasitsissutigissavarput 2001 ukiakkut ataatsimiinnermi Inuit Ataqatigiit taamanikkut Naalakkersuisooqataagallarnitsinni inatsisartunut neriorsuutigisarput nunatsinni akileraartarnikkut atugassarititaasut nunat tamat akornanni pissutsinut sanilliullugit misissuiffigitinniarlugit.

 

Ukiorlu Naalakkersuisooqataatsiarnitsinni nuannaarutigalugu suleqatigiissitaq tamatuminnga suliaqartoq ataatsimeeqatigisimavara ataatsimeeqateqarninni paasitinneqarpunga suliaq martsimi tassa qaammat una naammassippat Naalakkersuisunut tunniunneqalersaartoq akileraartarnikkut pissutsinut aaqqiiniarnissamik isumassatsialappassuarnik imaqarmat suliap naammassinerani nalunaarusiaq qaqugu inatsisartunut saqqummiunneqalersaarnersoq apeqqutigaarput qanorlu akileraartarnermi aaqqissuusseqqinnissami Naalakkersuisunit atorneqalersaarnersoq ilanngullugu tusarusupparput.

 

Ullumikkut innuttaasut isertitamikkut periarfissaasa assigiinnginnerujussuannut takussutissat pingaarnersaat innuttaasut kommuniminnut akileraarutimikkut tunniuttagaaniippoq.

 

Kommunini suliffissatigut inuussutissarsiorsinnaanikkullu qeqqani annertunerusumik tapiiffigineqarsimanngitsuni akileraarummi procenti ataaseq 250.000 kr-nit missaanik isertissutaasartoq qaffasinnerpaamik procentimut ataatsimut pissarsiviusartoq 20 million kr-nit pallillugit isertitsisarpoq.

 

Unneqqarissaarnertut taaneqarsinnaanngilaq pissutsit taamaannerisa malitsigisaannik kommunit periarfissalunnerusut innuttaminnut pisussaaffitik naammaginarnerpaamik naammassiniaraluarlugit taakkuummata qaffasinnerpaamik innuttaasunut akileraartitsiviusut.

 

Kommunit qassikattannguit ullumikkut aningaasarsiornikkut periarfissaareersut taamalu ingerlarsorfioreersut nukik pigisartik atorluarlissuk inatsisartunilu nunatta ataatsimoorluni ingerlallualernissaa isumannaarniagassarigatsigu aallutassagut tassaasussaapput kommunit ingerlallualernissaminnut perusukkaluarlutik Namminersornerullutik Oqartussani annertunerusumik periarfissinneqarsimanngitsut siuarsaavigissallugit.

 

Ilumut inuiaqatigiit nukittullutik ineriartornissaat namminiilernissamut tunngaviulluinnartoq periarfissikkusukkutsigu ullumikkumut sanngiinnerusutut inissisimasut inuussutissarsiutitigut periarfissikkumallugit kommunit inuussutissarsiutinullu ingerlatsivioreersut peqatigalugit aalluttariaqarigut Inuit Ataqatigiit isumaqarput. Ingerlatsinitsinni sumiuna sanngiiffeqartugut qanorlu tamakku aaqqinniarsinnaavagut.

 

Assersuutissat arlaqarput, siullermik takornariaqarnermut inatsisartut januarip aallaqqaataani 1992-mi Greenland Tourisme pilersinneqarmalli maannamut 300 million kr-nit qaangerlugit aningaasaliisareerput.

 

Ullumikkulli takornariaqartitsinermi ineriartortitsiviusup Greenland Tourismep salliutillugit aallussivigisai tassaanerupput ingerlalluarfioreersut uffa isumaqarnartoq siuarsaaviusariaqartut salliullugit GT-p aallutissagai.

 

Angallannermut akit iluarsinngippata takornariaasinnaasunut ussassaarinermut aningaasaliussat kinguneri qaqugorsuarmut utaqqisariaqarunarpagut.

 

Taamaattumik Angallanermut Naalakkersuisoq ippassaq iterluarnaami Naalakkersuisoq angallannikkut aasiit iluarsartuusseqqinniarnerannik oqaasii sunik siunertaqarnersut itisileriffigitissallugit oqaluuserisaq manna piffissatsialaavoq.

 

Sanaartornikkut aningaasalersuutit ingerlarsorfioreersunut annertunerpaajupput. Taamak ingerlarsorfioreersut amerlanerpaatigullu inissaaleqiffiunerpaasut suli sanaartugassatigut allatigullu inerisaaviginerisigut inooqatigiinnikkullu ajornartorsiutinik aamma pilersitsivinngortinneqartartut saviup kajungerisaatut innuttaasunit nutsuisuutinneqarnermikkut.

 

Kiisalu illoqarfissuit qassikattannguit aamma taakkuupput inissialiortiternerni inigisanillu attartornermi piginnittunngornissamut periarfissiiviusut.

 

Kingumut qiviarluni inissialiortiternermi inatsisitigut iliuuserisimasat nalilersuiffiginerini eqqarsaatiginngitsoorsinnaanngisagut tassa 104050 atorlugu piginneqatigiilluni initaarsinnaaneq atorlugu attartortuunermit piginnittuunermut aqutissiuussisimanikkut innuttaasut assigiinngitsunik periarfississimagatsigit.

 

taakkunanimi illoqarfissuarni realkreditsikkut taarsigassarsisinnaaneq kisimi periarfissaqarpoq. Tamakkuli qaavisigut attartortuunermit piginnittuunermut aningaasat landskarsimut isertut aamma illoqarfissuarni taakkunani suli nutaanik inissialiornermut atorneqassasut Naalakkersusut siunnerfigigaat ersarippoq.

 

Inatsisartut inatsisaat innuttaasunit immikkoortitsisussaanngimmata Inuit Ataqatigiit kaammattuutigaat sanaartugassanut aningaasaateqarfik aqqutigalugu realkreditsimut assingusumik taarsigassarsisitsisarsinnaanerup illoqarfissuit avataaniittunut periarfissiissutigineqarsinnaanera.

 

Taarsigassarsisitsisarfik ilaatigut aningaasalersorneqarsinnaavoq illoqarfissuarni attartortuunermit piginnittuunermut ineqartut pisinerisigut isertitatigut. Illoqarfissuarnimi ullumikkutut annertutigisumik sanaartugassatigut aningaasalersuijuarnerup kingunerisa ilagaat taakkunani sanaartugassat naammassineqarsinnaanatik kinguaattoorfiujuarnerujussuat aammalu sanaartukkanut akitsorsaataanerujussuat.

 

Naak sanaartornermi naammassisinnaasat killeqaraluartut sanaartornerup aningaasaliissutinut malinnaasinnaannginneranut pissutaasut  aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamit misissorneqassasut kaammattuutigaarput.

 

Sanaartornermut pisortaqarfik eqaannerusumik pilertornerusumillu naammassinnissinnaaqqullugu inatsisartunit aningaasaliiffiigineqareeraluarpoq ilanngullu sanaartugassatut aningaasaliissutaareersut nunatta ilaani sumiinneri kiisalu sanaartornermi ingerlataqartut nuna tamakkerlugu qanoq atorneqarnerat aamma qanoq iliornikkut tamakkiinnerusumik atorneqarsinnaanerat sanaartornerup nassuiaavigineqarnissaani ataatsimiinnermi matumani pisussami ilanngunneqarsimassasut Inuit Ataqatigiit naatsorsuutigaat.

 

Inuussutissarsiutitigut siuarsaanissamik siunnerfeqartumik Naalakkersuisut siorna upernaakkut saqqummiussaatigut qanoq iliuuseqarfissatut saqqummiunneqartut nunatta aningaasarsiorneranut iluaqutaasussatut naatsorsuutigisariaqartut qanoq pilersaarusiorneqarsimanersut aningaasanut inatsisissami inatsisissatut siunnersuummi ujaraluaratsigit taamak soqaraluanngilaq.

 

Inatsisissatut siunnersuummut nalinginnaq oqaasertaliussani inuussutissarsiutitigut siuarsaanissamik quppernerit aappaat avillugit saqqummiunneqartut oqaasiinnakkut sumit tigussaasumit pilersaarutinit anguniakkanik takorluukkanilluunniit pilerinartunik ilaqanngitsut.

 

Inuussutissarsiutit maannakkumut pingaarnersaat torersumik ingerlatsiviusariaqarmat Naalakkersuisut maannamut sangusaqattaartumik kinalu nipitunerusumik oqartoq naalagarinerullugu ingerlatsinerat sakkortuumik uparuartariaqarparput.

 

Saattuarniarneq qaleralinniarneq raajarniarneq aamma tamakkerlutik tamakkersorfiginiarneqaraluarput. Nunarsuarmili akit naalakkersuinikkullu atugassarititaasut aalisakkanillu allanik iluaquteqarniannginnerup piujuaannartitsinissamik tunngaveqarniarneq annertuumik ulorianartorsiortippaat.

 

Tassungalu atatillugu sinerissap qanittuani aalisarnerup iluarsiiviginiarneranut atatillugu minnerpaamik angallatinik piginnittut sulisitsisutut ingerlatsinermik ilinniartinneqartuarnissaat kattuffiat peqatigalugu isumannaagassat ilagilluinnarpaat.

 

Aamma avataasiutini inuttat 2000 missaaniittut ilaasa 300-jut missaaniittut nunanit allamiunit suli inuttaqartinneqarnerat suliffissanik ujartuinitsinni isumaliutiginerusariaqarigut Inuit Ataqatigiit isumaqarput.

 

Inuussutissarsiutitigut siuarsaaniarnermut suliniutit oqaaseqarfiginerat naggaserlugu aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamut kaammattuutigerusupparput selskabit marluk suliffissanik pilersitsiniarnermut pilersaaruteqartut Greenland Ressources aamma Sulisa nalilersuiffigilluaqqullugit siunnerfii imminnut ungasinngimmat kattussinnaanerat ussernartorsiornarpoq. Immikkut tamarmik siulersuisoqaqinatik direktioneqaqinatik allaffissuaqaqinatillu ingerlasinnaanerat iluatinnarmat.

 

Tamannalu aallaqqaataasinnaavoq Namminersornerullutik Oqartussat selskabiutaasa 20-t missaaniittut ataatsimut siulersorneqalernissaat aningaasaateqarfimmillu aqunneqalernissaat eqqarsaatitsinniitilissagutsigu.

 

Pensionisiat aaqqiiffiginiarnerannut 2002 ukiakkut ataatsimiinnermi uparuaagatta aningaasaliunneqartut ilumut naapertuuttuunersut annertunerusumik isummersorfiginngilagut.

 

Taamanikkut tikkuagarput aamma ullumikkut suli tikkuarusutarput tassaaneruvoq pisariaqartitsineq annerpaaq ilumut aaqqiiviginiarneqartuni inunni 400-niniinnersoq.

 

Mittarfiliortiternerup nanginneqarnissaanut tunngatillugu Paamiuni mittarfiliassap piviusunngortinneqarnissaa inatsisartut isummiuteriigaattut Inuit Ataqatigiit aalajangiusimavaat. Taamaattoq maluginiarparput Naalakkersuisut Ilulissani Nuummilu mittarfiit tallinissaannut aningaasaliilersaalereersut.

 

Sunaana tamatumunnga toqqammaviusoq. Inatsisartummi suli taamak aalajangiisimanngisaannarput. Ilanngullugu Naalakkersuisut siunnersuisooqatigiinnik annikillilerisimanerannut tunngasoq apeqquteqarfigissavarput. Nerisaqarneq pillugu siunnersuisooqatigiit atorunnaarsinniarneqarput. Naligiissitaanermut siunnersuisooqatigiit annikillileriffiginiarneqarput, kulturikkut siunnersuisooqatigiit annikillisamik ingerlaannartussaatinneqarput.

 

Nuna tamakkerlugu suliffeqarnermut siunnersuisooqatigiit oqaasertalillannguarnagit atorunnaarsinniarneqarput. Imigassamut aanngajaarnartunut siunnersuisooqatigiit atatiinnarniarneqarput. Taamak immikkut ilisimasalinnut siunnersuisooqatigeeqarneq siammasissumik inuttalersorneqartoq oqartussaaqataanermik isummamut naapertuuttoq suunuku toqqammavigalugit Naalakkersuisunit pingaarnersiuffigineqarsimasoq imaluunniit pingaannginnersiuiffigineqarsimasoq.

 

Taamak tamakkiinerusumik aningaasanut inatsisissatut siunnersuut isumaliutersorfigereerlugu aningaasanut inatsisissatut siunnersuutip uparuagassartai uninngavigilaassavagut. Siullermik landskarsip isertitassai 36,6 million kr-nik qaffariassangatinneqartut tassa ukiarmi Siumukkut Atassutikkullu siunnersuutaanniit maannamut siunnersuummut 36,6 million kr-nik qaffariassangatinneqarput isertitassat. Taakku nuannaajallaatiginiarlugit tamatumunnga pissutissaqanngitsugut ingerlatsinermut aningaasartuutit aamma qaammatit sisamaannaat ingerlaneranni 57,1 million kr-nik qaffanniarlugit Naalakkersuisut siunnersuutaannit illuatungilerneqarujussuarpugut.

 

Tamanna Naalakkersuisut siunnersuummut saqqummiussissumminni oqaasiinut naapertuutinngilaq. Naalakkersuisunut ilaasortaq tassannguaq saqqummiinermini ilaatigut ima oqarmat: "Naalakkersuisut aningaasartuutit unikaallatsinnissaat kissaatigaat siunissami aningaasatigut periarfissaqalernissaq pilersikkumallugu." Isertitat apparnerisa aningaasartuutitigut ingasattajaannginnissaq pisariaqarnerulersippaat.

 

Ilumoortormi maanna Naalakkersuisunit nassuerutigineqartoq alla tassaavoq ukiut tulliuttut marluk ingerlanerinnaanni landskarsip isertittagaasa pinngitsooratik 200 million kr-nit angullugit appariartussaanera.

 

Taamaakkaluartoq akileraarutitigut isertissangasat nikissanngitsut maannamiit naassaanngitsumut Naalakkersuisut saqqummiussaanni takuneqarsinnaavoq. Naanguna akileraarutitigut iluarsaaqqinnissamik qineqqusaarnermi oqaatsit timitaat? Naak inuussutissarsiutitigut siuarsaanisamik inatsisartut aningaasaliissutaasa kingunissaat?

 

Tassunga atatillugu inatsisartut aningaasaqarnermut ataatsimiititaliaata aningaasaliiffiit 64-miittut sukumiisumik misissorneqarnissaat Inuit Ataqatigiit kaammattuutigaat. Aningaasaliiffimmi tassani inuussutissarsiutitigut siuarsaanermut siunnerfeqartut aningaasaliissutit arlalissuupput. Immaqa ataatsimut kattunneqarunik sunniuteqarnerusinnaasut.

 

Inuussutissarsiutitigut siuarsaanissaq suliffissaqarnikkut iluaqusiivinnarani nunatsinni immitsinnut pilersornerulernissamut aqqutissaavoq. Aatsaalli Inuussutissarsiornermut Naalakkersuisoqalernikkut aallutassaq pilerinartoq.

 

Aappaattut nunaqarfiit angallannikkut nioqqutissanillu pilersorneqarnikkut atugarisaannut tunngasoq. Nioqqutissanik pilersuinermut Pilersuisoq A/S-imut 58 million kr-nit landskarsip ukiumut akilertarpai. Royal Artic Line A/S-ip nunaqarfinnut ingerlatsivianut aamma ukiumut 58 million kr-nit landskarsip akilertarpai.

 

Taamaattoq Pilersuisup tamanna naammaginagu angallatinik sukkasuulianik arlaqartunik pisisariaqarsimavoq. Taakkulu saniatigut Artic Umiaq Line A/S-ip ilaasunik annertuumik aamma nunaqarfinnut isumaginninneranut 65,5 million kr-nik landskarsi akiliisarpoq. Soorlumi aamma qulimiguulinnik ilaasunik assartuinermut Air Greenlandimut Air Alfamullu kiffartuussinermut 108 million kr-nik landskarsi suli akiliisariaqartoq.

 

Pingaartumik nunaqarfinni pilersuinermut ilaasunillu imaatigut angallassinerup immikkut naliliivigineqaqqittariaqarnera Naalakkersuisunit isumannaaneqassasoq Inuit Ataqatigiit kaammattuutigaat.

 

Tamatuma aaqqiivigineqartariaqarnerani nunatsinni pissutsit selskabit ataasiakkaat soqutigisaannit pingaarnerutinneqassasut siunnerfigalugu sulisoqartariaqarpoq. Nunatsinni pissutsinik najoqqutaqarluni ingerlatsisariaqarneq ilaatigut kalaalinngorsaanermik taaniarneqartartoq ilumoorunneqartariaqarmat selskabit amerlanerit Namminersornerulluni Oqartussani pigineqartut immikkut tamarmik silarsuaaralersorlutik ingerlatsisinneqarnerat aaqqiivigineqartoq Inuit Ataqatigiit isumaqarput.

 

Pingajussaattut aningaasaliiffik pingaarneq 72 tamakkerlugu aningaasaqarnermut ataatsimiititaliap Naalakkersuisut susassaqartut peqatigalugit misissuiffigissagaa Inuit Ataqatigiit kaammattuutigaat. Aningaasaliiffimmi tassani pineqarput ineqarnermut minnerunngitsumik BSU aqqutigalugu illuutit inatsisit BSU-p tunngavigisai ullumikkut pissutsinut naleqqussarneqartariaqalivissutut isumaqarfiginarput.

 

Illut inueruttut minnerunngitsumik nunaqarfippassuarni isorliunerusunilu illoqarfinni nakkutigineqarnerat unnersiutissaanngilluinnarpoq. Soorlumi aamma ukiorpassuarniluunniit ineqarlutik aningaasarpassuarnik akiuteqareeraluartut akiliutigisamik nalingi namminneq pigisamittut qularnaveeqqutitulluunniit atorsinnaanngikkaat.

 

Inatsisartuni ilaasortatut nunatsinni angalalluni apuunneqartuartartoq tassa BSU atorlugu illuliat kimit oqartussaaffigineqarnerisa ersernerluppallaarujussuarnerat.

 

Tamanna INI A/S-ip  Ineqarnermullu pisortaqarfiup pisussaaffimmissut piaartumik aaqqiivigisariaqarpaat. Nunaqarfinni aqutsisut kommunalbestyrelsit minnerunngitsumik inissaaleqisut tamanna mikinngitsumik erloqissutigaat illut asiujartortut isiuannguarlugit.

 

Sisamaattut naggasiullugu Naalakkersuisut saqqummiussissumminni oqaatigisaannut inuiaqatigiit aaqqissugaanerat pillugu iliuusissatut pilersaarutip sulissutiginera aalajangiusimaniarlugu Naalakkersuisut kissaatigigaat. Tassunga tunngatillugu apeqqutigiinnassavarput iliuusissatut pilersaarut 2000-mi ukiakkut ataatsimiinnermi inatsisartunut saqqummiunneqartoq taamak oqarnerminni Naalakkersuisut isumagineraat.

 

Inatsisissatummi siunnersuut una oqaluuserisarput pilersaarummut 2000-mi saqqummiunneqartumut naapertuutinngilluinnartunik arlalissuarnik takussutissaqarmat. Oqaatsit iliuusissaqannginnermik ersersitsiinnartut naammanngillat.

 

Naalakkersuinikkut siunnerfittut oqaasiinnaat atussallugit naammanngilaq, qanorluunniit oqaatsit kusanartigigaluarpata.

 

Isertittakkat ikiliartorfianni aningaasanut inatsisikkut sinneqartooruteqaminernissamik isumaliorneq naammanngilaq aningaasanik isaatitsiffissat siulliunneqartariaqarput eqqaallugulu ilaasortat ataasiakkaat aningaasanik agguaarusunnersuat qaqagu pinerpoq piviusunngortiteriffigisinnaanngussagutsigu.

 

Aningaasanut inatsisissatut Naalakkersuisut siunnersuutaat ataatsimut nalilissagaanni allaanngilagut nunani kangiani qiterlermi uuliaatilissuit akornanniittugut. Tamanna piviusumik toqqammaveqannginnami sinnattuaqinerinnaavoq. Aamma Naalakkersuisooqatigiit ilisimareertariaqagaat.

 

Taamak inatsisartut 2003-mut aningaasanut inatsisissaattut Naalakkersuisut siunnersuutaat oqaaseqarfigaarput. Inaarsarneqarnerani aningaasaqarnermut ataatsimiititaliami inuiaqatigiinnut ajunnginnerpaamik ilusiliiniaqataanissarput qilanaaralugu.

 

Per Rosing Petersen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasoqarfiat sinniisussap aappaat, Siumut.

Inuit Ataqatigiit sinnerlugit Josef Motzfeldtimut qujanaq. Tullinnguuppoq Atassut sinnerlugu Jakob Sivertsen takanna.

 

Jakob Sivertsen, Atassutip oqaaseqartua.

Qujanaq. 2003-mut inatsisartut aningaasanut inatsisissaannut siunnersuut Atassummit imatut oqaaseqarfiginiarparput.

 

Inuiaqatigiit aningaasarsiornikkut ukiuni kingullerni tunngavigissaariartuinnarsimagaluartut piffissami matumani siunissamilumi aningaasaqarnikkut ingerlatsilluartoqanngippat aningaasarliorfiuleratarsinnaasumik inissisimasoqartoq Atassummit ilisimaarilluinnarparput.

 

Taamaakkaluartoq Atassummit naammagisimaakkatsinnik 2003-mut inatsisartut aningaasanut aningaasanut inatsisissaattut siunnersuummi aningaasarsiornikkut pissutsit ajornerulersinnaanerat sillimaffigereerlugu Naalakkersuisut 29,4 million kr-nik sinneqartoornissamik siunnersuuteqarput.

 

Naalakkersuinikkut aalaakkaasumik ingerlatsineq unikaallatsinneqarpoq pilersaarutaasumik siusinnerusukkut qinersisoqartariaqalersimaneratigut. Tamatumalu kingunerisaanik inuiaqatigiit aningaasarsiornikkut ingerlanneqarnerat kigaallatsinneqarujussuarpoq. Maannali tamanna qaangerlugu ingerlaqqittariaqarpugut.

 

Naalakkersuisullu siunnersuutaat aningaasanut inatsisissatut siunnersuutaaqqaartumut sanilliullugu allannguinernik annertuunik peqanngikkaluarluni inuiaqatigiinni atorfissaqartitsinerussunut iluarsiissutinik arlalinnik siunnersuuteqarput Atassummit tamakkiisumik peqataaffigerusutatsinnik.

 

Aningaasanullumi inatsisaagallartumik raajat akilunnerujussuannik pissuteqartumik raajat akiinut tapiissutit orsussarsiniartarnermi tapiissutit suliffissuit ingerlaannarnissaat qulakkeerniarlugu tapiissutit, innarluutillit sullinneqarnerannut aningaasartuutaanerusussat sanaartornermullu aningaasartuutissat maannamut inatsisartuni inatsisartullu aningaasaqarnermut ataatsimiititaliaanni suliarineqareerput.

 

aningaasanullu inatsisissatut siunnersuummi ukioq manna nutaat aningaasaliiffigeqqullugit Naalakkersuisut siunnersuutaat tamakkiisumik taperserpagut. Uani pineqarlutik peqqinnissaqarfimmi utaqqisorpassuit ikilisarneqarnissaat nakorsaatinut akitsoraluttuinnartunut matussusiisinnaanissaq. Nunanilu allani suliaritittariaqartunut aningaasartuuteqarnerulernissaq sillimaffiginiarlugit peqqinnissaqarfimmut 20 million kr-nik aningaasaliinerunissamik siunnersuut Atassummit peqataaffigissavarput.

 

Taamaatutaaq aappaasut isertitaqarnera tunngavigalugu maannamut pisortanit utoqqalinersiaqartitasimanngitsut ukioq manna julip aallaqqaataaniit utoqqalinersisinnaatitaalernissaannut siunnersuut tamakkiisumik Atassummit taperserparput. Taamatullu saniatigut pisortat pisortanit utoqqalinersiallit aningaasatigut atugarisaasa pitsanngorsarnerunissaat siunertaralugu aappaagumiit 12,5 million kr-nik illuartitsiniarneq aamma Atassummiit peqataaffigerusupparput.

 

Ineqarnermut akiliutit nutartigaanerisa kingunerisaannik innuttaasut isertitakinnerit eqqugaasimanerat iluarsiiffiginiarlugu ukioq manna 3 million kr-nik aappaagumiillu ukiuni missingersuusiorfiusuni 5,6 million kr-nik illuartitsiniarneq Atassummit peqataaffigissavarput.

 

Taamatut oqareerluta innuttaasut aningaasaqarnerannut toqqaannartumik attuumassuteqartut aalajangersorniarneqartarneranni pilersaarusiortarnerit peqqissaarunneqarnerunissaat Atassummit piumasarissavarput. Taamaaliornikkummi inatsisartuni aalajangersakkat kingusiinnakkut kingunipilui matussuserniarlugit immikkut aningaasanik illuartitseqattaartarnerit pinngitsoorneqarsinnaalissammata.

 

Kulturip timersornerup sunngiffimmilu sammisassaqarnerup inerisarniarneqarneratigut innuttaasut nukittuut akisussaassusillit inuiaqatigiinnilu sullisseqataarusuttut amerliartuinnarnissaannut qulakkeerinneqataassasoq ilisimaarilluinnarlutigu Atassummit toqqissiallaatigaarput siunnersuisooqatigiit taakkunannga aallutaqartut ingerlaannarnissaat Naalakkersuisut qulakkeerniarmassuk.

 

Atuarfitsialaap eqqunneqaraluttuarneranut atatillugu nassuerutigisariaqarparput meeqqat atuarfiit iluarsartuuttariaqalersimasut mikiallaalersimasulluunniit amerlavallaarmata. Taamaattumik Atassummit atuarfiit pineqartut iluarsartuunneqarnissaat allilerneqarnissaallu pillugit suliassat nukingernartutut isigaagut.

 

Taamaammat illoqarfinni nunaqarfinnilu misissuinerit nalunaarsorneqarsimasut aallaavigalugit ukioq mannamut siunnersuutaasut saniatigut Naalakkersuisut aqqutissiuussiniarneri Atassummit taperserluinnarlugulu suleqataaffigissavarput.

 

Illoqarfinni ilinniartoqarfissuarni ilinniartut ineqartitaanermikkut atugaat pitsanngorsarniarlugit suliniutit ajunngilluinnarput. Ilinniagaqartummi sultigu tamatigut aamma ineqarnikkut ajunngitsumik atugassaqartitaanerisigut qularutissaanngilaq ilinniarnerminnik taamaatinnartartut ikiliartussasut.

 

Pisortat ingerlatsineranni allaffissornermut aningaasartuutit ikilisarneqarnissaannut allioriarnerit tamarmik inuttaasut sullinneqarnerannut ajorseriartitsinermik kinguneqartinnaveersaartariaqarparput.

 

Taamaattumik Atassummit pisortat ingerlatsivii kaammattussavagut sipaarniarnerup aqqani pilersaarusiornerlunnaveersaaqqullugit. Eqaallisaasoqarneratigut sipaarniutinik nassaartoqarluarsinnaasoq qularutissaanngilaq. Taamaammallu Naalakkersuisut ukioq mannamut ukiunullu missingersuusiorfiusunut tulliuttunut pingasunut 30,2 million kr-nik allaffissornikkut sipaarniarnissamut pilersaarutaat illersorneqarsinnaasutut nalilerlugit Atassummit tapersersorpagut.

 

Taamak oqareerluta Naalakkersuisunut kommuninullu kaammattuutigissavarput allaffissornikkut suleqatigiissutaasinnaasut pimoorullugu nassaariniaqqullugit. Sutigut tamatigut immikkut ingerlatsiniarsarineq inuiaqatigiit akissaqartinngilaat. Taamaattumik soqutigisatigut illuatungeriissinnaagaluaraanniluunniit ukiuni aningaasarsiornikkut eqqanaariniarfiusuni soqutigisat innarlinngikkaluarlugit suleqatigiissinnaaneq Atassummit upperaarput aqqutissiuuteqqullugulu.

 

Kommunit illuatungaanilu Namminersornerullutik Oq                    artussat suliassat nammagassallu aatsaat taamak ataqatigiissaarneqarluarnissaat pisariaqartigaaq. Kommunit namminersornerat uninngaaffigiinnarneqarsinnaajunnaarpoq. Naalakkersuisummi oqariartuutaat inuiaqatigiit aaqqissugaanerat eqaannerusoq aningaasatigullu illersorneqarsinnaasoq nassaariniartariaqalerpoq.

 

Inuiaqatigiit aningaasatigut tunngavissarissaarlutik ingerlaannarsinnaassappata piffissaq kingulleq atorlugu aaqqiiniartarnerit qimallugit siunissamut ungasinnerusumut isigisinnaassuseqarluni pilersaarusiortarnerit aaqqissuussinermi tunngavigineqarnerusariaqarput. Pingaartumik inuiattut nammineernerulernissatsinnik aqqutissiuussinitsinni aningaasatigut immitsinnut artukkissanngikkutta ullumikkut pisut kisiisa aallaaviginagit pilersaarusioqatigiittariaqarpugut. Naalagaaffiit tapiissutaannik isumalluuteqarnerput qimakkiartuaartariaqarparput.

 

Ullumikkullumi imaalersimavoq Namminersornerulerneq, utoqqatserpunga Namminersulernissaq pillugu ataatsimiititaliarsuup innersuussutai utaqqineqarmata ukiumiit ukiumut Naalagaaffiup tapiissutai isumaqatigiinniutigineqartalerlutik. Maannangaaq oqaatigineqarsinnaanngikkaluartoq ukiut qassit ingerlanerini Naalagaaffiup tapiissutaasa ingerlaannarnissaat sullisilerluta inuiaqatigiit aningaasatigut isertittagaat ikilinaveersaartinneqartarnissaannut iliuusissat nassaariniartariaqarpagut.

 

Taamaattumik Naalakkersuisut ilungersorlutik Inatsisartunut kajumissaarutaat tassalu killissat sianigeqqullugit minnerunngitsumillu pingaarnersiulluni tulleriiaarinissaq Atassummit paasilluarlugu Inatsisartuni sulineq ingerlateqqissavarput.

 

Sulinerli Inatsisartut Naalakkersuisullu kommunillu kisimik kivissinnaanngilaat. Suliffeqarfiit Namminersornerullutik Oqartussat pigisaat inuussutissarsiornermi ingerlataqartut kattuffiit soqutigisaqaqatigiillu minnerunngitsumillu innuttaasut ataasiakkaat tamavitta tamatta peqataasariaqarpugut. Inuiaqatigiit atukkamikkut ajornerusumik tunngaveqalinnginnissaat qulakkeerniarlugu.

 

Ukiut 24-t Namminersornerulluta ingerlasimanitsinnit ilinniarsimasavut aallaavigalugit ingerlaqqinnissatsinni akisussaaqatigiinneq aallaavigalugu ingerlaqqittariaqarpugut. Eqqaammasariaqarparput oqaluttuarisaaneq ullumikkullu pisut kisiisa aallaaviginiarsinnaannginnatsigit.

 

Kingulissatsinnulli nunamik taassumalu ingerlanneqarneranik tunniussisussaagatta taakkulu aamma kingulissaminnut tunniussisussaammata taamaammat nukanganerup ukiui qaangertariaqalerpagut inersimasutut akisussaassusilittut tamatta pissuseqarluta nunarput ingerlateqqittariaqarparput.

 

Aningaasarsiornikkut siuarsaataasinnaasut tamaasa atorfissaqartippagut. Nunatta karsianit tapiissutinik isumalluuteqarneq qimakkiartortariaqarparput. Imaassinnaanngilarmi inuiaqatigiit ataatsimoortumik aningaasaataat kisiisa ukiunut ajornernut illuartinneqartassasut. Suliffeqarfiit pingaartumik Namminersornerullutik Oqartussat suliffeqarfiutai aningaasarliornerminni nunatta karsianut aallerniartarnerat oqaluttuaannanngortariaqarpoq.

 

Aningaasarpassuit inuussutissarsiornerup siuarsarneqarnissaanut atugassaraluit aningaasarliornermut matussutissatut atorneqartarnerat qimattariaqalerparput. Taamatuttaaq tapiissutinik isumalluuteqarluni inuussutissarsiutinik ingerlatsineq aamma qimakkiartuaarneqartariaqarpoq. Nunatsinni inuussutissarsiornermik ingerlataqartut aalisarneruppat sanaartornerulluunniit iluaniippat piffissanut aningaasarliorfiusunut sillimmartaarnerat ullumikkumiit qajannaannerusariaqarpoq.

 

Innuttaasut ataasiakkaat initaarsinnaanissaminnut suliffeqarfiutitaarnissaminnut aammalu utoqqalinissaminnut ileqqaarinninnerusariaqarput. Ataatsimut oqaatigalugu tamatta pinngitsoqarata aningaasatigut toqqissisimasumik nunatta ingerlaannarnissaa aqqutissiuffigeqataaffigisariaqarparput.

 

Naalakkersuisut aningaasanut inatsisissaattut siunnersuutiminni ersersippaat piffissap aalajangersimasup iluani isertitat ukiunut tulliuttunut 200 million kr-nik ikileriaateqassasut.

 

Tassa iluarsartuussinissamut Naalagaaffiup tunniuttagai aammalu suliffeqarfiit nunatta karsianut taarsigassarsisimasut utertitassaat naammassineqartussaammata. Taassumaannaalluunniit takutippaa nunatta karsianut aningaasat isertittakkat aalaakkaasumik taamak amerlassuseqarnissaannik qulakkeerninniarneq qanoq pingaaruteqartigisoq.

 

Inuiaqatigiit aaqqissugaanermikkut allanngortinneqartariaqarnerannik Naalakkersuisut oqariartuuteqarnerat uagutsinnut inatsisiliortunut kommuninut innuttaasunullumi tunngassuteqartoq suliassatut unamminartutut tigusariaqarparput. Inerneqartittariaqarparpullu tamatta inooqataaffigisinnaasatsinni. Nunarput isorartoorsuaq taassumalu pisuussutai uumassusillit uumaatsullu iluaqutigalugit inuuffigissallugu qanoq iliorluta ataqatigiissaarluakkamik aaqqissuussisinnaavugut.

 

Sulifffeqarfiit suut sumiititssallugit naleqqunnerpaajussava? Sanaartukkat sumiiffinnut naleqqussakkanut qanoq tulleriiaarneqassappat? Innuttaasut najugaqartiternerput qanoq kalluarneqassava? Isumaginninnikkut ataqatigiissaarineq qanoq ittoq toqqarneqassava? Peqqinnissaqarfiup sullissinera qanoq aaqqissuunneqassava? Apeqqutillu allarpassuit inuiaqatigiittut aaqqissugaanitta allanngortittariaqarneranut atatillugu pimoorullugit suliassat Atassummit tamakkiisumik suleqataaffigissavagut.

 

Ataatsimut isigalugu nunatta ineriartortinneqarnerani inuiaqatigiit aningaasarsiorneratigut suliffissaqartitsiniarnikkut allaffissornikkut imaatigut silaannakkullu ilaasunik usinillu angallassinikkut illoqarfinni nunaqarfinnilu tunisassiorfeqarnikkut suliffissuaqarnikkut atortorissaaruteqarnikkut akileraartarnikkut akitsuusersuinikkut minnerunngitsumillu ilinniartitaanikkut inunnillu isumaginninnikkut piviusumik anguniagaqarluta iluarsartuussisariaqalerpugut.

 

Tamatumani pisortat aningaasaliissutaasa inuiaqatigiinnut iluaqutaasumik pissarsissutaasumillu atorneqartarnissaat qulakkeerniartuartariaqarpoq.

 

Avataaniit eqqussukkagut avammullu niuerutigisartakkagut nakkutigeqqissaartariaqarpagut. Anguniartariaqarparpullu avammut tunisassiornitta avataaniit isaatitsinitsinnit annerujuarnissaa. Nioqqutissiornermullu isumassarsiullaqqissut inatsisiliornikkut akimmisaarnagit tapersersortariaqarpagut. Namminersorlutik inuussutissarsiuteqartut inuussutissarsiuteqalerusuttullu tapersersorluartariaqarpagut.

 

Avataaniit aningaasaleerusussuseqarneq annertusartariaqarparput. Nunarput sutigut tamatigut inuuffigiuminarsartariaqarparput sulisussat ilinniarluarsimasut pigiinnarumallugit amerlisarumallugillu.

 

Minnerunngitsumillu inuussutissarsiuteqartut nunatsinnut qammarumallugit EU-mut aalisarneq pillugu isumaqatigiissut aqqutigalugu isertittakkagut kisiisa isumalluutigiunnaarlugit allatigut suleqatigiissinnaaneq annertusartariaqarparput. Taamatuttaaq nunanut tamalaanut niuillaqqinnerulertariaqarpugut.

 

Taamatut oqaaseqarluta 2003-mi Inatsisartut aningaasanut inatsisissaattut Naalakkersuisut siunnersuutaata siullermeerneqarnera oqaaseqarfigaarput. Partiinillu saqqummiunneqartut siunnersuutip aappassaaneerneqannginnerani aningaasaqarnermut ataatsimiititaliami nalilersoqqissaarneqarnissaannut suleqataanissarput Atassummit matumuuna oqaatigaarput. Qujanaq.

 

Per Rosing Petersen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasoqarfiat sinniisussap aappaat, Siumut.

Atassut sinnerlugu Jakob Sivertsenimut qujanaq. Tullinnguuppoq demokratit sinnerlugit Per Dahl Skaaning, takanna.

 

Per Dahl Skaaning, Demokratit oqaaseqartuat.

Demokratit aningaasanut inatsisissatut siullermeerinnilluni 4. marts oqalligisineqarneranut oqaaseqaataat saqqummiutissavara.

 

Kalaallit Nunaanni meeraaninni ataatama qimussernermik ilinniartimmanga oqarfigineqartuartarpunga inuit qimusserlutik piniarlutik aallaraangamik taava kingumut qiviarneq ajortut. Tassami angerlarsimaffimmi kialaaq qimattarpaat siunnerfiannilu ipput nu...  ilisimanngisat  isigisassallu qularnanngitsumik tupinnartut.

 

Taava ilorleq angerlarsernermi ajornartorsiutaasinnaasunillu nanertorneqassanngilaq. Issuaaneq Ivars Silisip atuakkiaasa ilaanneereerpoq.

 

Issuagara atuaqqaaraanni eqqarsarnarpoq atuakkiortup Kalaallit Nunaanni ukiuni kingullerni 25-ni aningaasaqarneq pillugu pilersaarusioriaaseq aallussimasaat pigaa. Ilami ilumoorluni oqassagaanni taava eqqorunarpoq oqarutta tamanna ingerlanneqarsimasoq aqqutaani kukkunerit ilinniutiginngilluinnarlugit.

 

Taamalu assiliartalittut ittunik oqaaseqaaseqaateqarniarnitsinni ilanngukkusunnarpoq manna tassalu qaqqat portusuut maani kangerlunni siku saalisartoq qaangerniarsarileriga. Kingumulli qiviarutta taava suna takussavarput? Qamutitta illerngi narlorinngilluinnartut sangujoraaqisulli. Ilami soorlu tassa tumit sumut tamanut siunnerfeqaratik sangujoraartut piffissatut qaangiuttutut avungarsuaq aanngariartortut.

 

Aqqusaartukkat ilaat nuannersuupput ilaalli eqqarsaarmernartuullutik. Maanna piffissanngorpoq unissarnissatsinnut immitsinnut aperaluta sumununa ila ingerlarusuttunga. Illerngit sangujoraaqisut maliinnarniarpagut? Imaluunniit siunnerfeqarnerusumik ingerlarusuppugut?

 

Kalaallit Nunaat ukiuni makkunani unammiuaagassaqaqaaq aningaasaqarniarneq eqqarsaatigalugu aammalu innuttaasut eqqarsaatigalugit unammijuaagassat anguneqarsinnaanngitsut sangujoraarluta maniitsorsiuinnavillutalu ingerlagutta unammiugassat ulluinnarni inuunermut sunniuteqartussaassaqisut unammiugassat pisariaqartitsilluinnartut politikkerip pisariaqartumik pingaarnersiuilluni tulleriiaarinissamut.

 

Tulleriiaarinerit ilatsinnut paasiuminaassinnaasunik imaqanngitsoornavianngitsut siunissamili paasineqanngitsoornavianngitsut.

 

Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq Augusta Salling oqaaseqarnermini naggasiivoq oqarluni aningaasartuutissatsinnut tunuarsimaarnerusariaqalersugut. Tamanna demokratit tungaaninngaaniit isumaqatigerujussuaannarsinnaavarput. Kisiannili apeqqutaavoq mianersortumik pineq kisiat aqqutigalugu ilorraap tungaanut saqittaassinnaanersugut. Demokratit tungaanniit tamanna qularaarput.

 

Mianersortumimmi aqutsineq kisimi atorsinnaanngilaq timitalimmilliuna iliuuseqarneq pisariaqartoq, pimoorussisumik takutitsisumik ilumoorussisugut timitalimmik iliuuseqarneq uatsinnut inuiaqatigiinnguanut aammali avataanit alaatsinaattunut tikkuussisoq sumut ingerlaniarnitsinnut.

 

Tamannali aamma pisariaqartitsivoq allanngujaatsumik isummersornissamik aamma aalajangiussat ilaat ilannut annernarsinnaagaluarpataluunniit. (Isumagisaassaarusunngilagut?) taamatut oqariartuuteqartumik Inatsisartut aningaasaqarnermut ataatsimiititaliaa Alluitsup Paanut tikeraarnermini Nuka A/S-ip fabrikkianit sulisunit fabrikkiminnik matusinissamik pinngitsoortitsiumasunit oqariartorfigineqarluni tikilluaqquneqarpoq.

 

Alluitsup Paa allatulli nunatsinni inukilliartornermik eqqorneqarpoq. Taamak takusaqartinneqarneq assigiinngitsutigut qiimmaallannartoqarpoq. Piumassutsimimmi takutitsinerugamik siunissamik qaamanerusumik isigilersitsilerpoq. Ataatsimoorlunilumi unammiuagassanik nammaqatigiinnissamik oqariartuuteqarami. Piffissami aggersumi pisariaqartissaqaarput inuiaqatigiit ataatsimoornerusumik piumasaqarnerminnik takutitsisarnissaat.

 

Ukiunimi tulliuttuni unammijuagassat qitiusussaassaqaat nunatsinni aningaasaqarniarneq ilorraat tungaanut saqitsarneqassappat. Namminiilivinniarneq piviusunngortinneqassappat inuusuttagut amerlanerusut ilinniagaqalersissagutsigit inuussutissarsiuteqartut pitsaanerusumik tunngavissaqartinneqalissappata aammalu inuiaqatigiinni sanngiinnerusortagut pitsaanerusunik atugassaqartinneqalersinnaassappata. Taakkulu ataanni aamma eqaarsaatigalugit sumiginnagaallutik inuutitaasartut.

 

Suulliuku unammijuaagassarigigut. Tele Greenland aappaagumiit ukiumut 50 millioninik kr-nik akiitsuminik landskarsimut akilersuijunnaassaaq. EU-mut politikkikkut sulinermi malunnarsiartorpoq aalisarsinnaanermut EU-mut nunatsinnut 319 million kr-neertarneq ingerlatiinnaruminaassasoq.

 

Tassami paasinarsinnaavoq tamatuma allaat affaannanngortinneqarsinnaanera. Qularnanngitsumimmi affaannaassanngippat taava affaasut appaat piumasaqaatitaqartut aatsaat tunniukkumaneqartalissapput.

 

3. aamma naalagaaffiup piumasaqaasigaasumik iluarsakkanut tapiissusiisarnera aappagu unissaaq. Taamatullu nunatta ukiumut isertitai 50 million kr-nik ikileriassallutik.

 

Kiisalu qallunaat nunaat ukiumoortumik tapiisarnermik nutaamik isumaqatigiissusiorfigisussaavarput tassanilu qallunaani ilaatigut piumasaqaataavoq tapiissutit apparsalernissaat. Tamatuma angissusissaa suli ilisimanngilarput. Kisianni sukkasuumik kisitsisinik katiterinerup takutippaa naatsorsuutigineqarsinnaasoq ukiuni aggersuni isertitakkagut 250 million kr-nit pallillugit ikileriarsinnaassasut.

 

Tamakkulu allatut iliorluni matussuserneqartariaqartussaassapput. Koruunit millionerpassuit paasiuminarsarniarlugit taava oqaatigineqarsinnaavoq tamakkiisumik isertitakkatta taakku 5%-terimmatigit. Imaluunniit allatut oqaatigalugu aningaasat taakku naligivaat Air Greenlandimut, Artic Umiak Linemut Royal Artic Linemullu ukiumut tapiissutigisartakkagut. Kiisalu aamma allatut oqaatigalugu tassaapput kommuninut tamakkiisumik aningaasaliissutigisartakkatta pingajorarterutaat.

 

Taavami ullumikkut inuusaaserput tigummiinnarniarlugu taava 250 million kr-nit taakku ukiut tamaasa qanoq iliorluta matussuserniarsinnaassavagut? Tamatumunnga atatillugu soqutiginarsinnaavoq Naalakkersuisut maannarpiaq tamatumunnga akissuteqarniarsinnaassappata ilami ungasikkunanngimmat taakkartukkatsitut tunngaveqalersinnaaneq.

 

Demokratit isumaqarput aningaasaqarnikkut immikkut imminut napatilersinnaanissaq anguneqassappat taava makku malinniarneqartariaqartut. 1. qulequttat tunngaviginiarneqartariaqarput ukiumi 2000-mi nunatta siunissaanik takorluukkmik taallugu siunissami ingerlatsinissamik siunnersuusiaq.

 

Naammi taanna ukiunik pingasunik maanna nutaanngissuseqaleraluarluni ullutsinnut aatsaat taamak piukkunnartigilersoq. Ajuusaarnaraluartumilli oqaatigisariaqarpoq inatsisartut siulitta ilaasa pilersaarusiaq taanna malinngilluinnarlugu ingerlasimammata.

 

Pilersaarusiami ilaatigut ippoq inuussutissarsiutinut tapersiisarnerup apparsarneqarnissaa. Akit assigiissaarnerisa atorunnaarsinniarnissaat. Aammalu ilisimasatigut qaffassaanissaq sutigut tamatigut ilinniagaqarnikkut ilinniagaqaqqittarnikkullu. Namminersornerullutik Oqartussat aningaasartuutaasa sukumiisumik misissuiffigineqarnissaat.

 

Ilami ullutsinni aatsaat taamak ingerlatsinermut aningaasartuuteqartigivugut. Taakkulu maanna mianersoqqusilluni ikittaartartoq qulleq aappaluttoq ikittaartilersimavaat akissaqanngilagullu suli aningaasartuutitta qaffassaqqinnissaannut. Ukiummi sisamat kingulliit ingerlanerinnaanni ingerlatsinermut aningaasartuutivut sisamararterummik 25 %-mik amerleriarsimasimapput. Imaappoq timitalimmik iliuuseqartoqartariaqalerpoq.

 

Aningaasartuuteqarfik ernumanartoqartoq alla tassaavoq kommuninut tunngasoq. Ukiummi kingulliit kommuninut qitiusumik tapersiissutaasartut annertuumik qaffariarsimapput. Taamaakkaluartoq ullumikkut kommunit arlaqaqisut aningaasaqarniarnerat ajorluinnartumiippoq. Tamatumalu malitsigisaanik kommunit ilaasa karsimiittuutit minnerpaaffissaat kommunit tamakkiisumik isertitaasa aningaasartuutigisartagaasa 5 %-terisaasa ataallugu inissisimalersimavoq.

 

Allaallumi kommunit ataasiakkaat Namminersornerullutik Oqartussanit atorniartariaqartarsimapput. Ernumanartoqarporlu ilumut taakku utertitsisinnaanissartik artussannginneraat. Tamannami pinngippat taava Namminersornerullutik Oqartussat aningaasartuutaat missingersuusiornermi naatsorsuutigisimanngisartik nammalissavaat. Naalakkersuisut tamanna pillugu qanormita eqqarsaateqarpat?

 

Tamatumunnga atatillugu immaqa eqqarsaatigisariaqarpoq kommunit sulineranni sullissisoqarfiusut amerlavallaannginnersut. Inuiaammi tamakkerluta 57.000 tusindtiinnaagatta. Ullutsinnimik qarasaasiat atorlugit sullissisinnaaneq ullutsinnut sullissinermut apparsaataanngitsumik eqikkaatitsisinnaavoq allaallumik immaqa taamatut iliorneq sammiviit ilaanni pitsanngorsaataasinnaavoq.

 

Taamaaliornikkut suliassanik pikkorinnerpaat piorsarneqarsinnaalissammata. Taamak iliornikkut aningaasartuutit ilaatigut apparsarneqarsinnaapput. Ilami pikkorinnerusariaqalerpugut atorluaanissamik siammasissumik ingerlatsineq pivallaarunnaarlugu.

 

Kommuniinnaanngillallit ataatsimoortitaasinnaanermut eqqarsartariaqalersut. Ilami Namminersornerullutik Oqartussat ataanni ingerlatsiviit ilaat taamatuttaaq eqqarsartariaqaleraluarput. Soormi inunnik nassiussanillu assartuisut kattunneqarsinnaanngillat? Tassani eqqarsaatigaakka Air Greenland, Artic Umiaq Line aammalu Royal Artic Line. Tamakkuninnga sooq pilersitsineqanngila ingerlatsivik ataasiinnarmik qullersaqarfilik ataasiinnarmillu siulersuisoqartoq pilersinniarlugu.

 

Qularnanngitsumik taamatut iliornikkut sulisut akisoqisut ikilisarneqarsinnaapput atorluaaneq aqqutigalugu. Taamatut aamma iluseqarsinnaapput inuussutissarsiutini inerisaanermik suliaqarfiusut soorlu Royal Greenland, Tourismeqassaagut saniatigullu Greenland Ressourceqarluta Sulisa A/S-qarlutalu? Taakkulu katikkutsigit ingerlatsivinnik nukittuunik ataatsinik pilersitsisinnaavugut. Erngertumimmi sipaarutissat avataasigut qularnanngitsumik siunnerfeqarnerusumik ineriartortitsivimmik pilersitsissagaluarpugut, sammisami pikkorinnersat katersuuffigisaannik.

 

Demokratit isumaqarput aamma piffissanngortoq aningaasartuutinut kontot sukumiisumik misissorneqalernissaannut sipaarutaasinnaasunik ujarlerfigalugit.

 

Saniatigullu demokratit isumaqataaffiginngilaat siunertaqanngitsumik aningaasartuuteqarfiginialersaakkat Paamiut mittarfiat Ilimmarfik ilaatigut eqqarsaatigalugit.

 

Piffissami matumani pilersaarutit taamatut ittut inissaqartinngilagut. Salliutittariaqarpagummi aningaasaliiffiit inuiaqatigiinnut annertunerpaamik nalilinnik utertitsisinnaassuseqartut. Tassani eqqarsaatigaagut tunngaviusumik atuarfiit kingusinnerusukkut uterfigiumaakkakka.

 

Maannamut ingerlatsinerliorneq ilorraap tungaanut sangutinniarlugu sipaaruteqarniaannassanngilagut. Aammali siunissaq aningaasaliiffigisariaqarparput. Tassanilu ipput inuussutissarsiorneq ilinniagaqarnerlu. Aningaasanut inatsisissaq 800-jut missinginik qullerneqarpoq. Taakkunanngalu Naalakkersuisut inuussutissarsiornerup siarsarnissaanut taamaallaat atorsimavaat quppernerit aappaata affaat.

 

Sulilu ajornerusoq unaavoq, tassalu titarnerit taakkumerngit atuaraanni paasinarmat Naalakkersuisut sumilluunniit inuussutissarsiornermut atatillugu takorluugaqanngitsut. Sunnguamilluunniimmi innersuussisoqanngilaq. Qanoq iliorluni inuussutissarsiorneq pitsanngorsarneqassanersoq.

 

Aali inuussutissarsiorneq tassaasoq ullumikkut isaatissinnaasatsinnik qaffassaasussaq. Taamalu ataatsimoortunik tapiissutisiarisartakkatta apparsarnissaannut pinngortitsisussaq. Tassani aamma pisariaqarpoq asuli oqalunnani kisiannili timitaliilluni iliuuseqarnissaq. Aamma tassani aallarniutitut siunissamik takorluukkamik inassutigineqartut amerlineqarsinnaagaluarput.

 

Demokratit isumaqarput nioqqutissat nunatsinni tunisassiarineqarlutik suliarineqassasut sumiiffinni inuiaqatigiinnut iniminni akilersinnaanerpaasumik ingerlatsiviusinnaasuni. Allatut oqaatigalugu iluanaarutit annerpaaffiini suliffeqarfimmi inuiaqatigiinnullu. Suleriaaseq aamma nunatsinni suliffeqarfiutitta annersaanni malinneqartoq aammalu taassumap ukiumut naatsorsuusiaani kingullermi  atuarneqarsinnaalluni takuneqarsinnaavoq.

 

Ukiuni tulleriiaani aningaasatigut tutsuviginanngitsumik ingerlatsinermik takutitsinerugaluariarluni maanna suliffeqarfiup takutippaa ukiumut naatsorsuutit aningaasarsiorsinnaassuseqarnermik takutitsisut. Naatsorsuutimmi iluamik atuaraanni takuneqarsinnaavoq aningaasanik isaatitsiviunerpaasuusut aammalu inuiaqatigiit eqqarsaatigalugit tassaasut suliffeqarfiit angisuut marluk Royal Greenlandimit pigineqartut. Tassani nunani allani inissisimasut.

 

Isertitat nunatsinni issimappata takuneqarunanngitsut. Taakku assersuutiginerinut pissutaavoq nalunnginnatsigu ussernartorsiorfigineqartartoq tunisassiat pigineqartut nunatsinni suliaritinniarnissaat nunani allani pinnani (Uani amigaateqarpoq. Båndi 6 aamma 7-p akornanni) ..tuumik misillertitsissasoq. Taamalu nunatsinnut annertuumik nakkarsaataassasoq. Suliffeqarfimmi nunatsinni imatut aningaasaqarnermut pingaaruteqartigaaq ingerlatsinera politikkikkut killilersornialissagaluarutsigu taava tamanna ajutoornerujussuarmik malitseqassaaq. Avataanut Royal Greenlandimik (guultinik?) manniliortuusut eqqarsaatigigutsigit.

 

Ilinniartitaaneq eqqarsaatigalugu aningaasanut inatsisissaq ajoraluartumik aamma isumalluaatissaqartitsingaanngilaq. Nalunaarusiarpassuimmi aningaasaliissutiginialersaakkallu imminnut naapertuutinngilluinnarput. Soorlu assersuutigalugu ukioq manna 1. august Atuarfitsialak nunatsinni aallartilerparput. Nalunngilluinnaraluarlugu nunatsinni atuarfiit amerlarnerpaartaat annertoqisumik nutarterneqarnissamik iluarsarneqarnissamillu pisariaqartitsisut.

 

Atuarfiit ilaat allanit pisariaqartitsinerullutik. Tassalu demokratit aningaasanut inatsisissap siullermeerneranut oqaaseriumassaat.

 

Aqqaluk Lynge, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasoqarfiat sinniisussap pingajuat, Inuit Ataqatigiit.

Taavalu tullinnguuppoq Anthon Frederiksen,  Attaviitsut Kattusseqatigiit takanna.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.

Qujanarujussuaq. 2003-mut Inatsisartut aningaasanut inatsisissaannut siunnersuutip aappassaanerlugu siullermeerneqarnerani Kattusseqatigiit sinnerlugit pisarnertut sapinngisamik sukumiisumik misissorluareerlugu imaattumik oqaaseqassuunga.

 

Siullermik ilisimatitsissutigissavara 2003-mut Inatsisartut aningaasanut inatsisissaannut siunnersuutaagallartuusimasoq siulleq qularnanngitsumillu aamma suliarineqarnera naqiterneqarneralu inuiaqatigiinnut akissaajaataasimassaqisoq immikkut oqaaseqarfigissannginnakku. Taamaattumik Inatsisartut 2003-mut aningaasanut inatsisigigallagaannut siullermut siullermeerinninnermi Kattusseqatigiinniit taamanikkut oqaaseqaatigisimasagut innersuussutigiinnarusuppakka.

 

Aningaasanut inatsisissamut siunnersuut maannakkut saqqummiunneqartoq aammalu inuiaqatigiinni arlalitsigut maqaasineqaleqisoq ataatsimut isigalugu tunngaviatigut akuersaarniarlugu isummersimavunga. Minnerunngitsumik aamma aningaasanut inatsisissamut siunnersuummut aningaasaliissutissatut siunnersuutit inuiaqatigiinnut ajunngitsunik siunertallit sunniuteqartussallu arlallit aningaasaliiffigineqartussat aamma inuussutissarsiornermut aningaasaqarniarnermullu pingaaruteqartut eqqarsaatigalugit. Soorlu assersuutigalugu Alluitsup Paani, Qaqortumi, Paamiuni, Qasigiannguani Qeqertarsuarmilu tunisassiorfiit ingerlaannarnissaat qulakkeerniarneqarmata.

 

Aammalu utoqqaat innarluutillit sulisinnaajunnaarnersiutillillu tigusartagaasa aaqqiivigineqarnissaannut immikkut aningaasaliissutissatut siunnersuutip kiisalu timersornermut kulturimullu aningaasaliissutit ikiliniarneqarsimsagaluartut annikillisinneqannginnissaat siunnersuutigineqarnera allallu aamma sanaartornermut iluarsaassinissamullu tunngasut inuiaqatigiinni pisariaqartinneqaqisut Kattusseqatigiinniit tunngaviisigut amerlanerit aamma isumaqatigisavut eqqarsaatigalugit.

 

Taamatut oqareerlunga soorunami aamma suna tamarmi isumaqatigiiffiuinnarneq ajormat ilaatigut makku isumaqataaffiginngisakka matumuuna ersarissareerusuppakka.

 

Siullertut Inatsisartut Naalakkersuisullu akissarsiaasa qaffanneqarnissaannut aningaasaliissutaanerusussat allanut inuiaqatigiinni pisariaqartinneqarnerusunut atorneqarnissaat ilungersortumik  Kattusseqatigiit sinnerlugit Inatsisartut aningaasaqarnermut ataatsimiititaliaanut suliap aappassaaneerneqannginnerani pissutsinut piviusunut naapertuuttumik nalilersuiffigineqarnissaat kaammattuutigerusuppara.

 

Taakkua saniatigut oqaasissarpassuaqarnaraluaqisoq pingaarnersiuillunga Kattusseqatigiit sinnerlugit makkua pingaartinneqarlutik suliniutigineqarnissaat kaammattuutiginiarpakka.

 

Inuussutissarsiutinik siuarsaaneq. Aningaasanik nunatta karsianut isaatitsissutigineqarnerulertussamik kinguneqarsinnaasut annertunerusumik anguniarneqarlutillu sulissutigineqarnissaat. Matumani inuussutissarsiutit pingaarnersaat aalisarneq ukiuni kingullerni aaqqissuuteqqinneqartoq eqqarsaatigilluarlugu aalisariutit nutarterneqarnissaannaalluunniit eqqarsaatigigaanni minnerpaamik sinerissamut qanittumi aalisariutinik taarsersuinissamut 200 millionit amigaatigineqarput.

 

Taamaattumik Kattusseqatigiit sinnerlugit Naalakkersuisunut minnerunngitsumillu Inatsisartut aningaasaqarnermut ataatsimiititaliaannut inassutigerusuppara sinerissami qanittumi aalisarnermik aalisariutit minnerunngitsumillu aamma umiatsiaararsorluni aalisartut angallatiminnik taarsersuinissaannut periarfissanik nutaanik pitsaanerusunillu ujartueqqullugit. 

 

Taakkununnga ilanngullugu aalisarnermi aalisakkat mianerineqarnissaat aamma ilanngullugu pimoorunnerullugu suliniutigineqarnissaa Kattusseqatigiinniit piumasaqaatigniarpara. Aalisakkanik piniakkanilli timitalimmik piujuaannartitsinissamik aamma eqqarsaateqarnermut atatillugu.

 

Piniarnermik inuussutissarsiuteqartut imminut akilersinnaanerusumik  puisit amiisa panerteqqaarlugit tunineqartarnerisa allanngortinneqarnissaat pimoorullugu sulissutigineqarnissaa aamma ilanngullugu pisariaqarsorinarpoq. Isumaqarpungalu ilaatigut maannakkut upernaviup kommuneqarfiani puisit amiisa qassaannarlugit qeritillugit tunineqartalernerat piniartunit iluaqutigineqartoq tamakkiinerusumik atuutilersinneqarnissaa Naalakkersuisunit pimoorullugu misissuiffigeqqunarmat.

 

Kommunit inuussutissarsiutinik aallartitsiniarnermi allanut unammillinngikkaluarlutik pitsaanerusumik inatsisitigut periarfissinneqarsinnaanerat Naalakkersuinikkut eqqarsaatigilluarneqartariaqarsorinarpoq. Tassami suliffeqarfiit aallartinneqarsinnaagaluartut ilaatigut ataasiinnaanngitsut uninngatinneqarput.

 

Kommunit inuussutissarsiutinut tapersiisinnaanerat pillugu inatsisip ilaatigut akimmiffissarpassuaqartitsinera peqqutaaqataalluni. Taamaammat Naalakkersuisunut kaammattuutigerusunnarpoq kommunit inuussutissarsiutinut tapersiisinnaanerat pillugu inatsisip siornali kommuneqarfiit kattuffianniit Naalakkersuisunut ingerlatinneqareersimasup piaartumik Inatsisartunut suliareqqitassanngorlugu ingerlatteqqinneqarnissaa eqqarsaatigalugu.

 

Nalunngilarpummi nunatsinni aningaasarsiornerup ilaatigut aalisarnermi akit aammalu aalisakkat ilaasa aalisarneqarneranni ajornartorsiutit peqqutaallutik aningaasat kommuninut nunattalu karsianut isertinneqartartut ajoraluartumik amerliartorunnaartut tamanna kommunimut malunnarsereerpoq. Uiorlu manna kommunit missingersuutaat qiviaraanni nunatsinni kommunit ataatsimut katillugit 105 millionit sinnerlugit amigartooruteqarnissartik naatsorsuutigigaat takuneqarsinnaavoq.

 

Taamaattumik nunatta aningaasaqarniarnerannut aamma kommunit pitsaanerusumik eqaannerusumillu inuussutissarsiutinik aallartitsiniartunut tapersiisinnaaneri aqqutissiuunneqartariaqarsorinarput.

 

Qeqqaniik aqutsinerup annikillisinneqarsinnaanera sutigut tamatigut aamma aningaasaqarniarnikkut iluaqusiisinnaasoq qularutissaanngilaq. Sanaartornermut tunngatillugu Kattusseqatigiit sinnerlugit nuannaarutigalugu oqaatigissavara Naalakkersuisut anguniagaasa ilaat assut Kattusseqatigiinniit iluarisimaaratsigu. Tassalu qeqqaniit aqutsinerup annikillisikkiartortinneqarnissaanik anguniagaqarneq.

 

Ilumut qeqqaniik aqutsineq ilaatigut ajunngitsortaqarsinnaagaluartoq kisianni ulluinnarni ingerlatsinermut assorujussuaq akitsorsaataallunilu suliassanut assigiinngitsunut kinguarsaataasartoq tamanik ilisimaneqarpoq. Taamaattumik sanaartornermut tunngatillugu Kattusseqatigiinniit aqqutissiuusseqataajumavugut sanaartornerup sapinngisamik pisariinnerusumik akikinnerusumillu ingerlanneqalersinnaaneranut.

 

Sanaartugassat aningaasanut inatsisikkut akuersissutaareersimasut kommuneqarfiit assigiinngitsut isumaqatigiissuteqarfiginerisigut kommuneqarfinnut ingerlatassanngorlugit agguaanneqartalernissaat Naalakkersuinikkut piviusunngortinneqarnissaa kaammattuutiginaqaaq.

 

Taamaaliornikkummik allaffippassuit aqqusaanngikkaluarlugit suliassat sukkanerusumik ingerlanneqartalernissaat anguneqarsinnaammat. Aammalu inissialiortiternernut atatillugu titartakkat assigiiaartut arlaleriarlugit atorneqartalersinnaanerat periarfissarsiuunneqartariaqartoq isumaqarpunga.

 

Tassami sanaartugassamut ataatsimut titartaatitsisarnerit qanoq akisulluinnartigisut tamatta nalugunanngilagut. Kiisalu sanaartornerup akikinnerusumik ingerlanneqarsinnaaneranut aamma sunniuteqaqataasinnaasoq isumaqarpunga Naalakkersuisunit eqqarsaatigineqartariaqartoq, tassalu aningaasanut inatsisissap suliarineqarnerani illoqarfinni assigiinngitsuni pilersaarutit assigiinngitsut ataasiakkaat immikkut aningaasartaasa saqqummiunnaarlugit inissinneqartalernissaat anguniarneqassasoq.

 

Tassani sanaartornermi suliassat ataasiakkaat eqqarsaatigalugit aningaasaliissutit aalajangersimasut kikkunnit tamanit takuneqarsinnaajuartillugit suliarinninniarlutik neqerooruteqartut nalunngereertarmatigit aningaasat qanoq amerlatigisut immikkoortinneqarsimasut.

 

Isumaqarpunga aningaasaliissutit suliassanut ataasiakkaanit tamanit takuneqarsinnaatillugit sapinngisamik tamakkerniarneqartarnerat ileqquliutiinnarneqarsimasoq pissusissamisuunngitsoq. Taamaattumik pilersaarutit assigiinngitsut suuneri sumilu suliarineqarnissaat piffinni aalajangersimasuni aningaasaliissutaasussat ataatsimoortumik annertussusaat taamaallaat aningaasanut inatsimmut immikkoortinneqartalernissaat atorlugu ingerlatsisoqaraluarpat suliarinnittussarsiuussinermik neqeroorutit pissanganarnerusut assigiinngiiaarnerusullu immaqa pissarsiarineqartalissagaluarput.

 

Taamaaliornikkut aamma sanaartugassat akikillisaavigineqarsinnaanerat tassuunaarlugu aqqutissiuunneqarsinnaassagaluarmat. Aammalu sanaartornermi assersuutigalugu inissialiortiternermi sanaartugassat immikkoortitaarlugit suliarineqartarnerat eqqarsaatigeqqittariaqannginnersoq aamma ilanngullugu Naalakkersuisunut eqqarsaatigeqqunaqaaq.

 

Minnerunngitsumik ukioq kaajallallugu assigiimmik sanaartornerup ingerlanneqarsinnaanera qulakkeerumallugu. Tassa sanaartornermi suliaqartut ukioq, ukiup qanoq ilinera apeqqutaatikkunnaarlugu ataavarnerusumik suliassaqartissinnaanerat qulakkeerumallugu. Soorlu assersuutigalugu toqqavissanik sanaartorneq aasaanerani ingerlateriarlugu ukialernerani sanaartukkat silataat naammasseriarlugit ukiaanerani ukiuuneranilu sanaartukkat ilui suliarineqartarsinnaammata.

 

Kiisalu 6040 atorlugu sanaartornermi aningaasaliisarnermi 6040-p atorunnaarsikkiartuaarneqarnera Kattusseqatigiinniit assut isumakulunnartipparput. Naak nammineerluni aammalu piginneqatigiilluni illuliortiternerit isumalluarnaraluartut taamaattoq inuup ilaqutariillu ataasiakkaat nammineerlutik imaluunniit piginneqatigiilluni illuliornermut peqataasinnaanerminnut periarfissaqanngitsut aammalu inissaaleqinerup suli taamak annertutigisumik ajornartorsiutaanera eqqarsaatigalugu 6040-p atorunnaarsikkiartortinneqarnera assut eqqarsarnartorqartippara.

 

Imeq pimoorullugu nunatsinniit avammut tunisassiarineqartariaqartoq isumaqarpunga. Tassami maanna takusinnaasavut tunngavigalugit taannaavoq nunatsinni naammattorsuarmik pigisarput. Piffissanngorpoq nunatta imermik aningaasarsiuteqartalernissaa pillugu naalakkersuinikkut pimoorussinissaq sulissutigissallugu. Tassami ilumoorpoq nunarsuup ilaani imeq allaat oliemiit akisuneruvoq. Aammalu nunarsuup ilaani erngup amigaatigineqaleriartornera allaat peqqinnissamut akornusiisussaq aamma eqqartorneqartareerpoq.

 

Taamaattumik oliesiorniarnerit nalorninartoqaqisut akisoqisullu taamaatillugit erngup avammut nioqqutissiarinissaa pimoorullugu siulliullugulu sulissutigineqartariaqarsorinarpoq.

 

Takornariaqarneq suli annerusumik aallunneqartariaqarpoq pingaartumik periarfissat pitsaalluinnartut nunarsuarmioqatitsinnullu pilerinarluinartut neqeroorutigineqartartut avammut tuniniarneqarnerini suli annerusumik naalakkersuinikkut aningaasaliissuteqarnikkut annertusaanermik ingerlatsisoqartariaqarpoq. Billetsit akitsorsarunnaarlugit angallannerup pilersaarusiorluagaasumik tamanut aamma maani nunaqavissunut akikinnerusumik angalasalernissat aaqqissuunneqarnerisigut imminut akilersinnaasumik timmisartuussisarnerit umiarsuakkullu angalanerit annertusarneqartariaqarput.

 

Soorlu assersuutigalugu Ilulissani takornariartitsinermi suliaqartut piffissami kingullermi helekopterimik S-61-mik diskobugtemi aasamut inissiisoqarnissaanik aarleqquteqarlutik qisuariaateqarnerat takornariartitsinermi takornarissanut neqeroorfigineqarsimasunut qularnanngilluinnartumik paktsissutaassaqisoq. Aammalu takornarissanut neqeroornermi piviusunngortitsisinnaannginnermik tatiginassusermillu annertuumik apeqqusiisussaq Naalakkersuisuniit immikkut ittumik iliuuseqarfigineqartariaqartoq Katttusseqatigiit sinnerlugit matumuuna piumasaqaatigaara.

 

Tassami taannaannarluunniit qiviaraanni takornarissat pakatsisinneqarnissaat nunatsinnut sunniuteqarnerlussinnaanera aarloqqutigisariaqarpoq. Minnerunngitsumik takornarissat nunatsinnut tikittartut affangajai suli Ilulissanukartartillugit.

 

Tamatumani aamma annaassiniartarnermi isumannaallisaaneq sillimaniarnerlu eqqarsaatigalugit helekopterimik S-61-mik diskobugtemut inissiisoqarnissaa pisariaqarluiunnarpoq. Tassami ingerlatani suniluunniit aningaasaleeqqaanngikkaanni aningaasani isaatitsisoqarsinnaanngitsoq tamatta nalunngilarput.

 

Taamaattumik 2003-mi takornariartitsinerup siuarsarneqarnissaanut tapiissutigineqartartut 2 millioninik appartinneqarnissaannik siunnersuutip Kattusseqatigiinniit eqqarsartaaserput naapertorlugu isumaqarpunga piffissamik eqquinerlunnerusoq. Tassami takornariartitsinerup tapersersorneqarnissaanut aatsaat taamak pisariaqartitsineq annertutigisoq takuneqarsinnaammat.

 

Nunatsinni naatsorsueqqissaartarfiup kisitsisaatai tunngavigalugit takuneqarsinnaavoq nunatsinni aningaasarsiornerup 1993-miit 2001 ilanngullugu qaffakkiartorsimanera tamanut soorunami pitsaasumik sunniuteqarsimasoq. Kisiannili 2001-miit aningaasaqarneq ajoraluartumik ammut saakkiartulersoq aamma takuneqarsinnaavoq.

 

Tamannalumi aamma kommunimut sunniuteqarnerluppoq tassa naatsorsueqqissaartarfiup kisitsisaataani ilaatigut takuneqarsinnaammat 2002-mi nunatta avammut niuernermi milliardit affangajaani amigartooruteqarsimasoq.

 

Kisitsisit taamaattut tusarlugit soorunami ernumaammernarput. Taamaammat pisariaqarpoq naalakkersuinikkut immikkut ittumik iliuuseqarnisssaq avaqqunneqarsinnaanngitsoq. Minnerunngitsumik nuna tamakkerlugu akileraarutitigut isertitat immikkullu akileraarutit minnerunngitsumillu aamma ingerlatseqatigiiffiit akileraarutaasa 2001-miit 2002-mut appariarsimanerat naatsorsuutigineqartoq takuneqarsinnaammat.

 

Taamaattumik ingerlatsinermi pisariillisaaneq qeqqaniit aqutsinerup annikillisinneqarneratigut akisussaaffiillu siammarternerisigut ingerlatsinermut aningaasartuutit annikillisinneqarsinnaanerat kiisalu inuussutissarsiutinik siuarsaanermut aningaasaliinerunikkut nunatsi aningaasarsiornerup suliffissaqartitsiniarnerullu annertusineqarnissaa Kattusseqatigiit sinnerlugit kaammattuutigaakka.

 

Naggataatigut ilageeqarnermut tunngasut sanaartugassat aammalu sanaartugassanngitsunut kisiannili ilageeqarnermut aningaasaliissutit ukiuni arlalinni nikisinneqarneq ajungajattut aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamut nalilersorluarneqarnissaat kaammattuutigerusuppara. Aammalu atuarfinnik nutarerinissanut aningaasaliissutit 2001-miit 29 milliuunioriarlutik 2002-mi 19 millioninut kiisalu ukioq mannamut 9 millioninut appartikkiartorneqarneri atuarfimmut nutaamut siunertamut naapertuutinngimmata nalilersuiffigineqarnissaat kaammattuutigaara.

 

Taamatut oqaaseqarlunga suliap aappassaaneerneqannginnerani aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamut suliarilluarneqarnissaa inassutigaara.

 

Aqqaluk Lynge, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasoqarfiat sinniisussap pingajuat, Inuit Ataqatigiit.

Tullinnguulluni oqaaseqarumavoq Aningaasaqarnermut, utoqqatserpunga, taaguutai allanngulaarnikuugamik ila. Ateqarpoq Aningaasarsiornermut Naalakkersuisoq takanna.

 

Augusta Salling, Aningaasarsiornermut Naalakkersuisoq, Atassut.

Qujanaq. Partiit kattusseqatigiillu oqaaseqaataannut Naalakkersuisut sinnerlugit qujavunga. Tassa siullermik erseqqissaatigissavara soorunami uani Naalakkersuisoqarfinnut ataasiakkaanut apeqqutit aammalu uparuaassutinut tunngassuteqartut taakkua Naalakkersuisut ataasiakkaat akissuteqarnissaminnut periarfissaqarnerat tassani atorneqassasoq naatsorsuutigilluinnarakku. Uanilu uanga akissuteqarninni aningaasaqarnermut Inatsisartut aningaasanut inatsisissaata siunnersuutigineqartup saqqummiunneqartup ataatsimut eqikkakkamik oqaaseqaateqarnisi oqaaseqarfigissavakka.

 

Siullermik erseqqissaatigissavara soorunami aamma Inatsisartut arajutsisimanngilluinnaqqissaarpaat massakkut Naalakkersuisuusut ulluni 14-niinnarnik periarfissaqarlutik aningaasanut inatsisissaq suliarisussaammassuk.

 

Taamaattumik Inatsisartuninngaaniit aamma piumasarineqartarpoq suliassat allanngortitsinissat assigiinngitsut peqqissaarluni misissorluaqqaarlugit misissuilluarnerit tunngavigalugit inuiaqatigiinni allannguutissat assigiinngitsut suliarineqqartassasut.

 

Taamaattumik takorloorneqarsinnaavoq Naalakkersuisut allannguutissanik annertunerusunik uunga inatsisissamut saqqummiussisinnaanngimmata. Tassani pissutaalluinnaqqissaarpoq allanngortitsinissami suliaqassagutta kalluarneqartussat kikkut tamaasa aamma paasiniaaffigilluaqqaarlugit aammalu tusarniaaffigilluaqqaarlugit aammalu allanngortitsinerup kingunerisinnaasai pitsaasut pitsaanngitsullu tamaasa misissorluaqqaarlugit aatsaat allanngortitsinissamik suliaqarsinnaagatta.

 

Taamaattumik Naalakkersuisuninngaaniit aalajangiunnikuuvarput aningaasanut inatsisissaq una saqqummiussassarput soorunami pisinnaaffitsitsigut pisariaqartutigut allanngortitsiallassalluta. Kisiannili annertuunik suliassartallit misissoqqaarneqartariaqartut taakkua kinguuaallatsikkallartariaqarlutigit.

 

Uani erseqqissaatigissavara soorunami Naalakkersuisooqatigiit pilersaaruteqaratta aamma inuiaqatigiinni allanngortittariaqakkanik aningaasarsiornikkut inissisimanerput siunissami pitsaanerusumik inissisimalernisaa anguniarlugu aamma maani Inatsisartunit arlaqartunit oqaatigineqartoq tusaasinnaavara inuiaqatigiinni allanngortiterinissaq taanna pisariaqartussaasoq. Tamannalu aamma ilaatigut immaqa annernartortaqarsinnaassasoq kisianni aningaasarsiornikkut pitsaasumik inissisimassagutta siunissami taava nukissaqarfigisariaqaripput allanngortiterinissamik aamma iliuuseqarnissaq.

 

Tamannalu aamma Inatsisartuninngaaniit peqataaffigerusunneqartoq tusaasinnaavara. Minnerunngitsumik oqaaseqartut siunissami aningaasatigut sillimmartaarnissarput qanoq pisariaqartigisoq. Tassani taamaaliussagutta pinngitsoornata aaqqissuussaanermik allanngortiterisariaqassuugut. Aammalu taamaaliortariaqarpugut.

 

Tapiissutit tunngavigalugit ingerlaneq taanna qaangeriartuaartariaqarparput aamma tusaasinnaavara oqaaseqartut arlaqartut tamanna aamma saqqummiukkaat. Tassuunakkut Naalakkersuisut suliniarnerminni inuussutissarsiutit imminut akilersinnaasungorsarniarneranni suliuniutit assigiinngitsut pilersaarutigisaat saqqummiunneqarumaarput 2003-mut aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nalunaarummi tamakku sammineqassammata.

 

Tassa inuiaqatigiinni allanngortiterinissat imaaliallaannaq pisinnaanngillat aammalu aningaasatigut isaatitassat annertunerulissappata taava iliuusissat aamma tamakkua misissuilluaqqaarluni aatsaat pineqarsinnaapput.

 

Inuit Ataqatigiinninngaaniit ujartorneqarpoq qineqqusaarnermi ilanngaat qineqqusaarutigineqarsimasoq sumut pinersoq aammalu neriulluarlutik siunnersuutertik takkuppata taperserneqarluarnissaminnik. Naalakkersuisooqatigiinninngaaniit aalajangiusimavarput allannguutissat suulluunniit misissuilluarnerit nalilersuilluarnerillu tunngavigalugit suliarineqassasut.

 

Taamaattumik akileraartarneq pillugu suleqatigiissitaq aamma nunani allani akileraartarneq pillugu nallersuillutik naleqqiussillutik suliaqartut taakkua suliaat upernaaq manna naammassineqartussaasoq takoqqarusupparput Naalakkeruisuninngaaniit. Aamma Inatsisartut oqalliseqataanissaat tassani pisariaqartipparput. Inassutigineqarsimasut aqqutiginiarsinnaanerigut akileraartarnermut allanngortiterinissami. Imaluunniit allaqqinnaamik maani Inatsisartuni isummiussaqarsinnaaneq aamma periarfissaassooq soorunami.

 

Kisianni pingaarluinnaqqissaarpoq suliaqartitsisimavugut taakkulu suliat misissuinerit tunngavigalugit nalilersuisariaqarpugut sukkut allannguallatsitsissalluta.

 

Maannangaaq allanngortiteraluta aallartikkaluarutta taava Naalakkersuisuninngaaniit takusinnaavarput pisariaqalersinnaasoq allanngortitsisimanerup aamma allatut ajornartumik immaqa naleqqussarlugu allanut allanngortitsinissanut allatut iliuuseqarfigineqaqqinnissaat. Taamaattumik pingaartipparput suliap taassumap nalilersorneqarluni misissorneqaqqaarnissaa.

 

Nuannaarutigaara aamma malugisinnaagakku minnerunngitsumik Siumup Atassutillu tungaaninngaaniit Naalakkersuisut siunniussaat taperserneqartut. Soorunami paasisinnaavara illuatungiliuttuninngaaniit annertuumik aamma illuatungiliunneq ilaatigut ersersinniarneqarmat. Taanna pissusissamisuuinnarpoq. Kisianni minnerunngitsumik Inuit Ataqatigiinnut oqaatigissavara uagut Inuit Ataqatigiit qaammat ataaseq Naalakkersuisooqataanerminni aamma aningaasanut inatsisissaq suliarisimavaat. Uagut ullut 14-niinnaat periarfissarigatsigit qinersimavarput allanngortititigassatut tunngavigisimasaat annikitsuararsuarmik allanngortillugit inassutigissallugit. Pissutigalugu misissorneqareersimasut misissugassallu piffissaq atorneqartussat taanna aamma aalajangiisuusorujussuuvoq. Takorloorsinnaavarsilu ullut 14-nit ingerlanerinnaanni kikkut tamaasa tusarniarlugillu paasiniaaffigalugillu suliarineqassappata taava tunngavilersuutit naammaginarnavianngitsut.

 

Taamaattumik uagut Naalakkersuisuusut massakku qinerparput allanngortiterinissami ukiumut 2004-mut aningaasanut inatsisissamut allanngortiterinissat annertunerusut utaqqikkumallugit. Taamaalilluni misissugassat peqqissaartumik suliarineqarsimasut tunngavigalugit suliassat ingerlanneqassammata.

 

Uani malugisinnaasakka aamma takusinnaasakka tunngavigalugit isumaqarluinnarpunga Naalakkersuisut aamma siunniussaat partiinit Kattusseqatigiinnillumi aamma taperserneqartut tassa aningaasartuuteqarfigineqartariaqartut assigiinngitsut maani siunnersuutigisagut.

 

Kisianni aamma malugisinnaallugu Inuit Ataqatigiinninngaaniit ippigigineqartoq utoqqaat utoqqalinersiaqartut taakkua aappaqarsimagunik isertitaqartumik utoqqalinersianik pissarsineq ajortut massakkut aaqqiiviviniarneqarnerat taanna Inuit Ataqatigiinninngaaniiit apeqqusersorneqartoq tusaasinnaavara.

 

Kisianni qujassutigaara malugisinnaagakku tusaallugulu aamma amerlanerussuteqartut tapersersoraat taamatut allannguisariaqarneq pisariaqarluinnartoq. Taamaattumik aningaasat taakkua immikkoortinneqarsimasut atorluarneqarnissaat qularutissaanngilaq.

 

Aamma Naalakkersuisuninngaaniit inassutigisarput ukiumut tullissamut 12 millionit sinnilaarlugit utoqqalinersianut aaqqiissutaasinnaasutut aningaasat immikkoortitagut taamatullu aamma peqqinnissaqarfimmut aamma taamatut immikkoortinneqartut imannak kontonut immikkoortitinngikkaluarlugit aningaasartai unitsinneqartut taperserneqarmata assut qujagaara. Tassami Naalakkersuisuninngaaniit pingaartipparput uagut aamma tunngavissat immaqalu aamma inatsisitigut imaluunniit ileqqoreqqusa... (naavoq bånd nr. 7, Augusta Salling)

 

Bånd nr. 8 kingusinaarluni aallartissimavoq

 

 

...qarmata assut qujagaara. Tassami naalakkersuisuninngaanniit pingaartipparput uagut aamma tunngavissat, immaqalu aamma inatsisitigut imaluunniit ileqqoreqqusatigut allanngortitsiallassinnaanerit misissuilluarnerit tunngavigalugit aatsaat aaqqinneqartariaqartut.

 

Taamatumik aningaasartai immikkoortinneqarput kisianni suliassat sulinerup ataatsimiititaliat assigiinngitsut pilersinneqartut naalakkersuisuni, sulisut akornanni misissueqqissaartussat suliaat peqqissaartumik suliarisimasaat tunngavigalugit politikkikkut isummersornissarput tullinnguukkumaarpoq.

 

Uani Inuit Ataqatigiit aamma apeqqutigisaat tikilaassagukku apeqqutigivaa, pilersaarut 2000-imi ukiakkut ataatsimiinnermi inatsisartunut saqqummiunneqartoq pineqarnersoq uani saqqummiussinitsinni.

 

Tassa oqaatigisariaqarpara naalakkersuisut massakkut aaliangiusimavarput, inuiaqatigiit aaqqissugaanerat eqqarsaatigalugu pilersaarummik 2000-imi pilersaarut suliarineqarsimasoq.

 

Taanna annerpaatigut ingerlaqqinnissaa taanna siunertaraarput.

 

Aamma oqaatigisariaqarpara uani aningaasanut inatsisissami naak Inuit Ataqatigiit taama isumaqanngikkaluartut, kisianni inuiaqatigiinni ineriartortitsiniarnermi siunniussat taakkua aallaavigalugit suliat suliarineqarput.

 

Aammalu erseqqissalaassallugu taanna siunniussaq inatsisartunut oqallisigineqarneqanngikkaluartoq kisianni tamatta tigunikuuarput. Aammalu imarisaat malunnarluarpoq politikkikkut tapersersorneqartut.

 

Aningaasanik inatsisissat politikkikkut aaliangiiffigigaangatsigit pingaartorujussuuvoq ukiuni ikittuinnarnut atuuttussaanngitsumik suliaqarnissaq.

 

Inuiaqatigiit toqqissisimasumik aningaasaqarnikkut ineriartortinneqassappata, taava pingaaruteqarpoq politikkikkut aqutsisut taarsigaanerat annertunerusumik taarserneqarnerit tamaasa, aqqut allanngorartuujunnaarlugu silittumik isumaqatigiittoqartariaqartoq. Aningaasarsiornikkut ineriartorneq sumut sammivilik ingerlanneqassanersoq.

 

Taannalu tunngavigalugu tassa naalakkersuisooqatigiit aamma siunniunneqartut 2000-imi, nunatta ineriartortinnissaanut tunngassuteqartut taakkua isumaqatigilluaratsigik. Aamma allannguallatsinneqarfissaani allannguallatsinneqartassapput soorunami. Pilersaarutit taamaattut ineriigaaneq ajorput.

 

Toqqammavissat isummersornissamut suliarineqartarput.

 

Ulluinnarni politikkikkut ingerlatsinitsinni immersussavagut.

 

Allanngortittariaqarfiinilu aamma allanngortittassallugit.

 

Nunatsinni ineriartortitsinermi inuussutissarsiutitigut ineriartorneq pingaartinneqaqisoq maani inimi aamma malugeqqipparput. Aamma taamaannikuuvoq inatsisartuni siulitsinni.

 

Aamma ilinniartitaaneq ineriartortinneqassasoq pingaaruteqartoq aningaasarsiornitsinnut aamma siulitta aamma aaliangiusimasimasaat aamma massakkut maani inimi tusaasinnaagakku taanna pingaartinneqarluartoq. Assut qujassutigaara. Taassami nunatta aningaasarsiornikkut aamma ineriartornerani tamakku pingaaruteqarluinnarput.

 

Nammineq ilinniarsimanitsigut ilinniarluarsimasut nunatsinni sulilluarnerisigut, taava aamma pisariaqartitsinerput avataaninngaanniit annikilliartortinneqassaaq. Aammalu suliffinnik pilersitsisinnaaneq uani eqqartorneqartoq kommunet suleqatigalugit immikkut, nunatsinni immikkut assigiinngitsut aallaavigalugit ilaatigut ineriartortitsisinnaaneq eqqartorneqarpoq.

 

Oqaatigissavara naalakkersuisooqatigiilernitsinni isumaqatigiissutitta taanna ilagilluinnarmagu. Taamaattumik ineriartortitsinermi taamatut politikkikkut suliaqarnissaq aamma aallaaveqartussaasoq qularutigineqassanngimmat.

 

Kommunet peqataanerusinnaanerat inuussutissarsiutinik aallartitsinissami, suliaq taanna ingerlavoq aamma naammassineqarnissaa anguneqartussaavoq. Uani taamaallaat nakkutigineqartussaq pingaartuuvoq, Namminersornerullutik Oqartussat namminersortunngorsaanerannut taarsiullugu kommunet pisortatigut ingerlatsiartuaaginnarnissaat tassani ikaarsaariarfigineqaannassanngimmat.

 

Pingaaruteqarpoq ineriartortitsinermi aallarnisaasutut aallarnisarnermi ikiorsiinertut isukkulimmik aaqqiisoqarnissaa. Tamannalu tunngavigalugu oqaloqatigiinnerit ilusilersuinerillu ingerlanneqarput. Taamaattumik suliat aamma kissaatigineqartutut soorunami naammassineqarpata inatsisartunut saqqummiunneqartussaapput.

 

Tassa uani malugisinnaasakka tunngavigalugit inatsisissatut saqqummiussarput amerlanerussuteqartunit taperserluarneqartoq malugisinnaavara.

 

Soorunami allannguallatsinneqartarnissaa naammassivinnissaata tungaanut periarfissaasussaavoq. Taamaattuartarpoq.

 

Naalakkersuisut aningaasaqarnermullu ataatsimiititaliap akornanni aaqqiallattariaqarsinnaasut assigiinngitsut suliarisussaavaat.

 

Uanilu partiit assigiinngitsut saqqummiussaat aammalu Kattusseqatigiit saqqummiussaa soorunami aamma alaatsinaanneqartussaapput. Kisianni illuatungaanut aamma alaatsinaanneqartussaavoq, suut allanngorterinissat soorunami piffissaqarfigineqartariaqarput misissuilluarfigissallugit.

 

Taamatut oqaaseqarlunga naalakkersuisut sinnerlugit qujavunga. Siullermeerneqarnerani saqqummiussarput taamatut partiininngaanniit tunngaviatigut aamma nunatta aningaasaqarnikkut pitsaanerusumik inissikkiartuaarnissaanut, naalakkersuisut siunniussaat taanna taperserluarneqartoq malugisinnaagakku.

Qujanaq.

 

Aqqaluk Lynge, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuata sinniisussat pingajuat, Inuit Ataqatigiit.

Taava partiit oqaaseqartuinut uteqqippugut.

 

Oqaaseqarumalluni kissaateqarpoq Josef Motzfeldt Inuit Ataqatigiit.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.

Tassa isumaqarpunga uani oqallinnermi minnerunngitsumik Atassutikkut aamma Demokraatit oqariartuutaat Inuit Ataqatigiit oqariartuutaannut naapertuulluartuusut.

 

Tassa Naalakkersuisut anguniagaanni ilumut suut tamarmik ungasissoq isigalugu aaqqinniarneqassappata, tassani partiinit taakkunannga taasannit pingasunit ujartorneqartoq tassaavoq, akissaqarneq soorunami najoqqutarisariaqarparput.

 

Soorunami isertitassat aningaasartuutissallu oqimaaqatigiisinneqartariaqarput.

 

Pisariaqartitsineq salliutillugu aaqqiivigineqartariaqarput.

 

Naligiinnerulernissaq inuiaqatigiit atukkamikkut naligiinnerulernissaat siunnerfigalugu ingerlatserusuttoqartoq Atassutip Demokraatit Inuit Ataqatigiillu oqaatigaat.

 

Taamaammat uani partiimit partiini aaliangersimasunik illuatungiliuttuunerinnarput pillugu pisuutitsiniarneq, uagut taanna akisussaaffik uagut akisussaaffiginngilarput naalakkersuisut siunnersuutaat. Naalakkersuisut massakkut naalakkersuisooqataasut taanna akisussaaffigaat aamma ajunngilaq.

 

Akisussaaffigut tamatta immikkut illersortariaqarpagut, kisianni uani naalakkersuisuni ilaasortap akissuteqarnermini isarussat suut aaliangersimalluinnartut atorlugit qalipaasersuiniarnera isumaqarpunga pissutissaqanngitsoq.

Siumup oqaaseqartuanut apeqqutissagut marlussuinnaapput. Qularnanngilaq aningaasaqarnermut ataatsimiititaliami tikinngitsuugassarinngisaat. Tassalu ilinniartut angajoqqaaminnittut aamma kollegieniittut ilinniarnersiutaasa, nalilersoqqinneqarnissaat sutigut nalilersoqqinneqassanersut paasilluannginnatsigit isummerfigisinnaanngilarput.

 

Aamma ISU imaluunniit inuussutissarsiutinut tapersiisarneq aamma nalilersoqquaat. Sutigut nalilersorneqassanersoq aamma oqaatiginngimmassuk uani oqaaseqarfigereersinnaanngilarput.

 

Taavalu Qorlortorsuarmut tunngatillugu sutigut tamatigut orsussaq imerpalasoq atorlugu nukissiorneq qimakkiartorneqassasoq inatsisartunut qularnanngilaq tamanna ilalerneqarpoq.

 

Taamaattoq inatsisartut siusinnerusukkut nukissiuuteqarneq pillugu oqallittarnerini oqaatigineqartoq, tassaavoq minnerunngitsumik Utoqqarmiut Kangerluarsunnguanni nukissiorfik pilersinneqarmat.

 

Taamanikkut inatsisartunut oqaatigineqartoq tassaavoq erngup nukinga imaluunniit olie atornagu nukissiorneq tulleq annertuumik aningaasaliiffigineqassappat pisortaninngaanniit. Tassani inuussutissarsiutitigut pilersaarutinik taanna malitseqartariaqarpoq. Nukissiorfik taanna naammanngilaq kiassaatigiinnassallugu. Ajornanngippat sarfaq akikitsoq innaallagiaq akikitsoq pilersinneqarpat, taanna inuussutissarsiutitigut aamma siuarsaaneq atorneqassasoq.

 

Inuit Ataqatigiit suli aaliangiusimavarput nalunnginnatsigu inatsisartunut taanna taamanikkut ujartorneqartoq.

 

Taamaattumik Qorlortorsuarmik imaluunniit taqqavani allami Sisimiut eqqaani, aamma Ilulissat eqqaani Paakitsukkunni nukissiorfiliornissanik pilersaarutinik suliaqartoqartillugu, pinngitsoornani inuussutissarsiutitigut qanoq atorneqarsinnaanerat taakkua nukissiorfiit pukutsutsinniitittuartariaqarpagut.

 

Atassumminngaanniit nuannaarutigineqartoq Peqqinnissaqarfimmut 20 millionit annertunerusut, taavalu utoqqalinersianut pensionisianut 20 millionit ukiormanna ukiup tulluaninngaat 20 millioninik qaffaanissaq aamma. Taavalu boligsikringimut kukkuluttornikkut inatsisartut aaliangiisinneqarsimammata ukioq tullerminngaannit ukiumut 5,6 million koruuninik atuisariaqarneq.

 

Atuarfigissartariaqarneq kommunet suleqatigiinnerulernissaat, naalagaaffiup nunatsinnut aningaasaliuttagaasa appartikkiartuaarnerat, taavalu nutaanik isertitsiviusinnaasut aningaasat isaatitsiviusinnaasut ujartuinera taanna minnerunngitsumik taakkua kingulliit maluginiarpagut Inuit Ataqatigiinninngaanniit.

 

Aamma maluginiarparput Atassutip oqaaseqartuata naalakkersuisut oqaaqqissaarinerat naggaataatigut inatsisartut mianersussuusi, aningaasaliiniarussi aningaasanik allanik sipaagaqartariaqarpusi.

 

Taanna isumaqarpunga Atassutip oqaaseqartua isumaqatigigatsigu. Naalakkersuisunut aamma utertittariaqaripput. Naalakkersuisut aamma aningaasalersuissagunik aningaasanik nutaanik allanik sillimmatininngaanniit tigusiinnaratik, nutaanik aamma pilersitsiortornissaq isumagisariaqarpaat.

 

Eqqaamassavarput Atassutikkut naalakkersuisunngortitsinermi decemberip pingajuata kingorna, naalakkersuisooqatigiilersunut inuussutissarsiutinut sunilluunniit siuarsaanissanik imaqartitsisoqannginneranut uparuartuimmata.

 

Uagut isumalluarsimaqigatta nukiit taamanna nipit taamaattut akisussaaffimmut tigusinermi ilanngullugu nutaatut isummanik saqqummiivigisariaqartut.

 

Ullut 14-iunersut ukiarmiluunniit siunnersuutaanersut tassani apeqqutaanngilaq.

 

Aningaasarsiornermut naalakkersuisup oqarneratut ukiarmi siunnersuumminninngaanniit massakkut siunnersuutertik allanngortingaarsimanngimmassuk.

 

Taavalu Kattusseqatigiinninngaannit umiatsiaararsornermut umiatsiaararsorluni tunisassanik aalisarneq, minnerunngitsumik aalisarneq taanna oqaluttuaannanngortussaavoq tunisassiat avammut tunisassiarineqartussat eqqarsaatigalugit ukiuni qaninnerni.

 

Taamaammat Kattusseqatigiit ujartugaat Inuit Ataqatigiinninngaanniit aamma peqataaffigisinnaasarput tassaavoq, umiatsiaararsornerminngaanniit angallatinut anginerusunut kutterinut ikaarsaarnissami qanoq aningaasalersueriarnissami isumalioqatigiissitaliaasarsimasut.

 

Tassa sinerissap qanittuani aalisarnermi naleqqussaanermi isumalioqatigiissitaliaasarsimasut marluk pingasuusut, qanoq inassuteqarumaarnissaat ukiup massakkut aappassaat naalermat. Taanna pisariaqarpoq nukinnarpoq, ukiut taakkua ilaatigut minnerpaaffiliisarnissami akinut minnerpaaffiliisarnissami isumaq qimakkiartuaarneqassasoq oqaluuseriuannguarlugu.

 

Massakkut immikkut utaqqiisagallartumilluunniit inatsisiliuinnassanngilagut. Taakku tamakku tamaasa ilanngussorlugit.

 

Aningaasat amerliartunngeqaat, ilaana annikilliartorujussuartussaassapput taamatut ingerlaannarutta inuussutissarsiutigut siuarsaanernik naalakkersuisut isumaqanngippata. Taamaalilluni illuatungiliuttuninngaaniit amerlanerussuteqarniarneq inuussutissarsiutigut siuarsaanermik soorunami pisussaaffittut aamma tigussavarput.

 

Taavalu Kattusseqatigiinnut aamma oqaatigerusutarput isumaqatigalugu tassaavoq, sanaartornermi oqartussaanerup qeqqaninngaanniit piunnaarlugu kommunenut agguaanneqarnissaanik isuma, Inuit Ataqatigiit aamma ukiut kingulliit ingerlanerani taanna saqqumilaartissimasarput.

 

Isumaqarpugut qeqqaninngaanniit aqutsinermi inuluuginnilluni oqaluutigaluni taamatut suli kukimmillugillusooq sanaartugassat suut, immaqa nunap immikkoortuinut ataatsimoortumik ussarsaarutaasinnaasut kommunet kattunniarneranut, annertuumik avammut siammarniarnera taanna aamma naalakkersuisut ingerlariaqqinnissaminnut tappiffigissagaat neriuutigaarput.

 

Demokraatinut Demokraatit oqaaseqartuannut Per Skaaningimut, kommunenut aningaasaliuttakkat annertusiartornissaat aamma taanna naalakkersuisuninngaanniit oqaatigineqartoq, Demokraatit oqaaseqartuata nuannarivallaanngikkaa iluarivallaanngikkaa tusaasinnaavarput.

 

Apeqqutaavoq kommunenut aningaasaliissutit oqartussaaffimmik nassataqarpata. Oqartussaaffik qeqqaninngaanniit oqartussaaffigineqarsimasoq kommunenut tunniunneqarpat soorunami aningaasartai ilanngullugit aamma tunniunneqartariaqarput.

 

Ajoraluartumilli ukioq kingulleq naalakkersuisuusut kommunenut oqartussaaffimmik isumaginninnermi tunngasunik tunniusseriaraluarnerat, naalakkersuisuninngaanniit pikkorliorfigineqarujussuarneratigut pisariaqanngitsumik 18 millionit tikillugit inatsisartut aningaasaleeqqittariaqarsimapput.

 

Isumaginninnermi Pisortaqarfimminngaanniit naalakkersuisoqarfimminngaanniit kommunenut tunniussigaluarnerit piumasaqaatitalinngiivillugit, najoqqutassanik allanilluunniit ilanngiivillugit tunniussorneqarsimammata.

 

Taamaammat tamakkunatigut aamma naalakkersuisut ilumut akisussaaffinnik oqartussaaffinnillu siammaaniassagutta, tamakkunatigut naalakkersuisut mianersorfissaqaqimmata taanna eqqaasitsissutigiinnassavarput.

 

Ilumulli naalakkersuisut massakkut naalakkersuisooqatigiittut ukiarmili naalakkersuisooqatigiissimasut marlunnik siunnersuuteqarnermi, massakkut 2003-mi aningaasarsiornerup suli ukiarmerninngaaniit ajornerulersumik oqaatigeriinnguarlugu. 50 million sinnerlugit aningaasartuutinik amerlanerusunik, ingerlatsinermi aningaasartuutinik amerlanerusunik aningaasanik piginngisatsinnik, qaffaasimanngitsuuppata uanga taanna nersualaarsinnaasimassagaluarparput.

 

Kisianni ullut 14-it piffissaqarsimapput aningaasartuutit ingerlatsinermut aningaasartuutit, taamannarujussuaq qaffatsinnissaa.

 

Aningaasat oqimaaqatigiinnissaanik isertitat aningaasartuutillu oqimaaqatigiinnissaanik inatsiseqarpugut. Inatsisartut inatsiseqarput.

 

Taavalu una akileraartarnermut tunngasoq taanna pappialaq piareereersimassasoq naatsorsuutigivarput. Aammalu Siumukkut Atassutikkullu qineqqusaarnerminni akileraarutaasussatut isertitat ilanngaatissaattut pingaartitsinertik pingaartissimaqigunikku.

 

Aqaguagunnguaq 2004-mut akileraarutinik ilanngaataasussaq aaliangersorneqartussaapput inimi maani. Aamma 4-mut tunngasoq aamma 5-imut tunngasoq aamma 6-imut tunngasut. Taakkua arlaannaallunniit nikeriartussaanngitsutut oqaatigineqarnerat taanna uagut ajuusaarutigiinnarparput.

 

Taavalu utoqqalinersiatut pisartakkat sulluginninnerput imaluunniit pissusissamisoortunngitsutut isiginninnerput, Aningaasarsiornermut Naalakkersuisup oqarneratulli misissuilluarnermik toqqammaveqarsimappata, Inuit Ataqatigiit isumaqanngilagut atorfeqarsimallutik soraarnerussutisiallit aappaat tassaasut utoqqarnit ullumikkut nunatsinniittunit pisariaqartitsinerpaat.

 

Misissuisoqarsimasuuppat taakkuusimassagaluarnerput pisariaqartitsinertut oqaatigisariaqartut.

 

Tamanna uagut qularivarput.

 

 

Aqqaluk Lynge, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuata sinniisussat pingajuat, Inuit Ataqatigiit.

Tulliulluni oqaaseqarumavoq Attaveqatigiinnermut Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq.

 

Takanna.

 

Mikael Petersen,  Attaveqatigiinnermut Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq, Siumut.

 

Siullermik partiit Kattusseqatigiillu angallannermut aamma sanaartornermut tunngatillugu oqaaserisaat assigiinngitsut nuannaarutigaakka.

 

Soorunami suliassat nutaamik aallarteqqinneqarnissaat eqqarsaatigalugu aammalu naalakkersuisut taakkua iluini, angallannerup sanaartornerullu iluini nutaamik aaqqissuusseqqinnissamik siunertaqarnerat eqqarsaatigalugu, oqariartuutit partiininngaanniit aammalu Kattusseqatigiinninngaanniit saqqummiussuunneqartut atorluassavagut.

 

Soorunami aaqqissuusseqqinnerit imaalitsiaannaq naammassisinnaanngillat. Kisianni inatsisartuni oqallinnerit annertuut taakku pillugit ukioq manna, aammalu ukiamut inatsisartut ataatsimiinnissaanni, aammalu upernaaq maanna soorunami ataatsimiinnissaanni taakkununnga attuisut ingerlanneqartarumaarput.

 

Taamaattumik naalakkersuisutut tassunga tunngatillugu oqallinnerit pissangagaakka. Aaqqissuusseqqinnerit ilusilersorneqarnissaat suliassaq aamma imaannaanngimmat.

 

Siumup oqaaseqartuata oqaaserisai angallannermut tunngatillugu nuannaarutigaakka. Tassa nutaamik angallannerup aaqqissuuteqqinneqarnissaanut tunngatillugu, eqqarsaatit inatsisartuni aamma maani siusinnerusukkut saqqummiunneqartareersimasut. Aammalu naalakkersuisooqatigiilersut Siumup Atassutillu isumaqatigiissutaanni siunertat, inuiaqatigiit ineriartornerannut attuumassuteqartut tamarmik aamma angallannermut attuisuummata.

 

Taamaattumik ilusilersuinissami suliassaq taanna Siumup tungaaninngaanniit oqaatigineqartoq nuannaarutigaara.

 

Aamma Siumup oqaaseqartuata ineqarneq pillugu aammalu sanaartornermut tunngatillugu, oqariartuutigisaa ersarissut ilaatigut aamma Siumup Atassutillu naalakkersuisooqatigiinniani isumaqatigiissutaani attuumassuteqarluinnartut. Tassa sanaartornerup tungaatigut pilersaarusiortarnissat ukiunut tallimanut ingerlaavartunngortinnissaa. Aammalu soorunami tassunga attuumassuteqarpoq aamma iluarsaassisarnermi pilersaarusiortarneq, aamma tassunga ilaatillugu naalakkersuisuni suliassaammat oqaatigissavara.

 

Allat annertunerusumik Siumup oqaaseqartuaninngaanniit saqqummiunneqartut isumaqatiginarluinnarmata annertunerusumik oqaaseqarfiginagit.

 

Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata ilaatigut toqqaannartumik angallannermut tunngatillugu oqaaserisai aammalu sanaartornermut tunngatillugu oqaaserineqartut, taakkua oqaaseqarfigilaassavakka.

 

Minnerunngitsumillu aamma suliffeqarfissuarni ingerlatseqatigiiffissuarni angallannikkut pilersuinikkullu tapiissutaasartut pillugit aamma oqaatigineqartoq oqaaseqarfigilaassallugit.

 

Kiisalu aamma bolistøttemut tunngassuteqartoq ersarissoq oqariartuutigineqartoq aamma oqaaseqarfigilaassavara.

 

Tassa siullermik angallannermut tunngatillugu soorunami avaqqussinnaanngilluinnarparput angallannikkut nunatsinni ilusaasup ullumikkut allanngortinneqarnissaa, immaqalu angallassinermi angallassissutit timmisartut umiarsuillu atorneqartut aamma nalilersorfigineqarnissaat pisariaqartussaavoq.

 

Tamatta eqqaamassavarput angallanneq pillugu nassuiaat, inatsisartut kingulliit atuuttut siorna atorunnaartut, ukiakkut ataatsimiinnermi tassa angallanneq pillugu nassuiaat tikilivillugulu ataatsimiinneq unitsinneqarpoq. Qinersisoqartussanngorlunilu.

 

Ajuusaarnaraluartumillu taanna nassuiaat oqallisiginngitsoorparput.

 

Taamaattumik tassani nalilersugassat assigiinngitsut naalakkersuisut nutaani pinngitsoorsinnaannginnatsigit, ukiamut angallanneq pillugu nassuiaat neriulluinnarpunga aamma siunnerfeqarluartoq. Aamma susassaqartut kommunellu peqataatillugit ilusilersuinermi ilusilerneqartussaq taanna pilersissinnaajumaaripput.

 

Aammalu tassani ukiamut angallanneq pillugu nassuiaatip oqallisigineqarnerani inatsisartut ersarissumik siunnerfeqarsinnaajumaartugut. Silaannakkut imaatigullu angallannikkut aaqqissuussinissarput pillugu.

 

Soorunami massakkut tamakkiisumik itisilersinnaanngilakka suut naalakkersuisooqatigiit massakkut siunniunneraat. Taanna piffissaq tikikkumaarparput. Tassami Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata kissaatigigaluarmagu itisiliissasunga taakku pillugit.

Tamanna utaqqilaarallartariaqassaaq. Tassa erseqqissaatigiinnassavara angallannikkut nassuiaatissaq inatsisartunut saqqummiunneqartussaq pillugu, suliap ingerlanneqarnerani angallassinermik ingerlatsisut kommunet aammalu susassaqartut peqataatillugit suliassap naammassiniarnissaa eqqarsaatigigatsigu.

 

Aamma soorunami inatsisartut angallannermut ataatsimiititaliaat tassani aamma avaqqunneqassanngilaq.

 

Sanaartorneq eqqarsaatigalugu ilumoorpoq Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat siusinnerusukkut inatsisartut aamma aningaasaliisareermata, Namminersornerullutik Oqartussat Sanaartornermut pisortaqarfiata pitsanngorsarneqarnissaanut.

 

Aamma tassunga tunngatillugu oqaatigissavara soorunami pilersaarutaammat sanaartorneq pillugu, imaluunniit sanaartornermut aningaasaateqarfik pillugu inatsisartunut nassuiaat saqqummiunneqarpat, upernaaq manna ataatsimiinnermi taanna ilanngullugu aamma saqqummiiumaaratta.

 

Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata ilanngullugu uparuarpaa ilaatigut timmisartunut mittarfiit Ilulissani Nuummilu tallilerneqarnissaat pillugu misissueqqissaarnissamut aningaasaliissutit. Aammalu konto taanna tassa 800080-i aningaasanut inatsisissani siunnersuummi tassa sanaartugassanut misissueqqissaarnermut, siunnersuusiorfittarfittut atorneqartoq.

 

Kiisalu aamma 900080-i tassa iluarsaassinissat pillugit pilersaarusiortarnermut konto atorneqartoq, taakkua 2002-mi kontot nutaamik pilersinneqarput.

 

Taanna taamanikkut finansudvalgimi aamma ilaasortaasut nalunngilluarpaat. Tassalu 2001-imi naalakkersuisuusut Siumukkut Inuit Ataqatigiillu, taakku kontot pilersitaraat.

 

Sanaartornikkut pilersaarusiorluartarnissaq aammalu sanaartugassat tamakkiisumik aningaasaliiffiginnginneranni, misissueqqissaarnerit ingerlanneqartarnissaat kissaatigineqarmat inatsisartuniit. Aammalu budgetlovi eqqortinniarlugu taakkua pilersinneqarsimapput.

 

Aammalu erseqqissaatigissavara Ilulissani Nuummilu mittarfiit tallilerneqarsinnaaneri pillugit oqallinneq aatsaat pinngimmat. Inatsisartuni qangali taanna ingerlalerpoq arajutsisimaneqanngilluinnarpoq aamma massakkut inatsisartuni ilaasortaasuni nutaanit.

 

Kisianni tassa aamma Siumukku Inuit Ataqatigiillu ukiarmi naalakkersuisuutsiaratta qaammat missiliorlugu, aningaasanut inatsisissaq suliarigatsigu, siunnersuutigaagut taakkua.

 

Josefilu Motzfeldti Aningaasaqarnermut Naalakkersuisuuvoq. Tassa siunnersuut taanna saqqummiunneqanngitsoortoq tassani ilaatinneqarpoq,Siumup Atassutillu taakkua pilersaarutit tassunga tunngasut allanngortinngilagut. Taanna erseqqissaatigissavara.

 

Tassa apeqquteqartup taakku pillugit aamma nammineerluni peqataaffigai.

 

Kisianni soorunami taanna konto tassaavoq siunnersutinik imalik. Naalakkersuisut saqqummiuppaat siunnersuutit uku ukulu sanaartorneqarsinnaasut taakkua pilersaarusiorneqarnissaat misissueqqissaarnissat tunngavigalugit siunnersuutigaagut. Inatsisartut pisussaaffigaat aaliangissallugu ilumut taamaattoqassanersoq.

 

Inatsisartut amerlanerussuteqarunik peersinnaavaat. Taamaalluinnaqqissaarpoq. Tamanna nalunngilarput.

 

Taamaattumik pituttoriinngillat. Inatsisartuni amerlanerussuteqartut kissaatigippassuk Ilulissani Nuummilu mittarfiit tallilerneqarnissaat unitsinneqassasoq imaluunniit misissoqqissaarneqassanngitsoq. Taava soorunami naalakkersuisut taanna naalassavaat.

 

Kisianni tassa siunnersuutaavoq una inatsisissatut siunnersuut, tamannalu aningaasaqarnermut ataatsimiititaliami nalilersoqqissaarneqartussaavoq. Aamma uanga piareersimavunga taakkua pillugit aningaasaqarnermut ataatsimiititaliap suliami taassuminnga ingerlatsinermini, aamma aggersassappanga oqaloqataanissannut piareersimavunga.

 

Ingerlatseqatigiiffiit assigiinngitsut tapiiffigineqartarnerat pillugu, ilumoorluinnarpoq Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata oqaaserisai. Tassa ingerlatseqatigiiffiit assigiinngitsut angallassinermik ingerlataqartut ullumikkut aningaasarparujorujussuarnik landskasseminngaanniit tapiiffigineqartarput.

 

Serviceaftalet kiffartuussinissamut isumaqatigiissutit aallaavigalugit. Erseqqissaatigissavaralu 2002-mi allaat Artic Umiaq Line aammalu Air Greenlandi allallu Air Alfakkut allallu namminersortut angallassinermi ingerlataqartut 190 millionit angullugit isumaqatigiissuteqarfigineqarsimammata.

 

Tassa uani Inuit Ataqatigiit oqaatigisaaniit annertunerusut.

 

Tassa taamaappoq pissutsit naliliiffigeqqissaarneqarnissaat pisariaqarmat, taamaattumik naalakkersuisooqatigiit nutaat Siumut Atassullu isumaqatigissumminnut ilaatippaat ingerlatseqatigiiffiit assigiinngitsut nalilersuiffigeqqissaarnissaat. Ilaatigut soqutigisat ataasiakkaat assigiinngitsuni ingerlatseqatigiiffinni ingerlanneqarmata qaleriiaartumik.

 

Aamma inuiaqatigiinnut akisoorujorujussuarmik.

 

Aamma taamaappoq pilersuinermi soorlu Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata eqqorluinnartumik oqaatigigai, KNI Pilersuisumut 58 millioninik tapiissuteqartoqartartoq. Taavalu Royal Arctic Linemut aamma nunaqarfinnut pilersuinermut 58 millioninik tapiissuteqartoqartartoq. Taamaalilluni 116 millionit angoreerpagut.

 

Tassa tamakkua kiffartuussinermi ingerlatsisut nalileqqissaartariaqarput. Qaleriiaartumik pilersuinikkut angallassinikkullu sullissinerit pinaveersimatinniarlugit. Taamaalillutalu taama annertutigisorsuarnik landskasseminngaanniit millionekkaarsuarnik tapiissuteqartarnerput aamma annikillisarneqarsinnaammat.

 

Tassuunga ataatsimilluunniit assortuussutissaqanngilagut Inuit Ataqatigiit uagullu naalakkersuisut uanga isumaga naapertorlugu. Suleqatigiissaagut tassuunakkut eqaallisaanerit kiffartuussineq ajornerulersinngikkaluarlugu, kisiannili inuiaqatigiit aamma kiffartuunneqarnerminni pitsaassuseq annertussuserlu, eqqarsaatigalugit aamma killiliiffigineqarnissaat taanna avaqqussinnaanngilarput.

 

Killeqanngitsumik suna tamaat kiffartuussinnaanngilarput, nalunngilarput taanna. Taamaattumik aamma pitsaassuseq aammalu annertussuseq inatsisartuni maani killilerneqartariaqarpoq. Tamannalu pillugu aamma soorunami angallanneq pillugu nassuiaat  eqqartorneqalerpat qularnanngilaq aamma siunnerfeqarsinnaajumaarpugut.

 

Taava kingulliullugu Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata ilanngullugu taasaa, tassa BSU boligstøttemik illuliortarneq eqqarsaatigalugu aammalu taassuma ullumikkut aaqqissugaanera, aamma uparuarpaa.

 

Ilumoorpoq. BSU ullumikkut taamatut aaqqissuusisimaneq BSU-mik allanut illulioriaatsinut sanilliullugu kinguaattuulersimavoq. Allaat akisunerpaanngorsimasutut taaneqarsinnaalersimalluni.

 

Taamaaattumik qanga pitsassuartut isigisarigaluarput pissutsit nutaanngoriartorneranni sanaartornerullu nutaanngoriartorneranni, aaqqissuussinerit nutaat atuutilerneranni kinguaattoorsimavoq.

 

Allaat BSU-mi illorpassuit inoqanngitsut sinerissami napaannalersimallutik. Tamanna naalakkersuisuni arajutsisimanngilarput. Taamaattumik BSU pillugu aamma piaartumik neriupunga aaqqissuusseqqinneq taanna naammassineqarsinnaajumaassaaq.

 

Aamma tassani assortuussutissaqarunanngilagut. Kisianni suleqatigiilluarfigigutsigu taanna isumaqarpunga piaartumik aamma angusaqarfigisinnaassagipput maani inatsisartuni.

 

Allanik annertunerusunik oqaasissaqanngilanga. Kisiannili naggataarutigalugu Kattusseqatigiit sinnerlugit Anthon Frederiksenip taatsiagaa tassa, ujaasinermut annaassiniartarnermullu upalungaarsimanermut tunngatillugu Air Greenlandip timmisartuisa helikopteriutaata tassa S-61-ip Ilulissaniikkunnaarnera.

 

Ilumoorluinnarpoq taanna takornariaqarnikkut Ilulissanut aaqqissuussinernut annertuumik sunniuteqartussaammat.

 

Aamma tamanna pillugu Greenland tourismi ataatsimeeqatigereerpara. Ilaatigut aamma Ilulissat Ilulissani takornariaqarnermi ingerlatsisut assigiinngitsut tamanna kissaatigimmassuk.

 

Annertoorujussuarmik Ilulissat kangerluannut takornariartitsineq sermimut takornariartitsisarneq aningaasarsiornikkut sunniuteqarsimavoq. Aamma aasamut pilersaarutaasoq tassani annertuut aasaanerani sualummik annertuut kiputtoortussaassapput tassani aaqqiisoqanngippat.

 

Taamaattumik naalakkersuisuni uagut pisortaqarfitsinni eqqumaffigaarput Greenland tourismi suleqatigalugu, qanoq iliuusaasinnaasut massakkut misissortippagut. Taakkualu misissuinerit naammassippata oqaatigissavara naalakkersuisunut inassuteqarnissara naatsorsuutigigakku.

 

Tassa aasaanerani takornariaqarnikkut aaqqissuussinerup tappassuma akunnatsuunngitsumik ingerlanneqarnissaa qulakkeertariaqassavarput. Tassalu S-61 tassani apeqqutaalluinnarluni.

 

Tassunga tunngatillugu erseqqissaatigilaassavara tassa upalungaarsimanissamut tunngatillugu timmisartut pingasut sillimatinneqarsimagaluarmata Narsarsuami Nuummi Ilulissanilu.

 

Taavalu Air Greenlandimut upalungaarsimanissaq pillugu Namminersornerullutik Oqartussat isumaqatigiissutaat taanna soorunami atuuppoq. Kisianni Air Greenlandip S-61 ataaseq atorunnaarsippaa marluinnaallu timmisartuutigilerlugit. Taamaalilluni Narsarsuarmi Nuummilu taamaallaat taakkua timmisartut inissisimalerlutik.

 

Tassunga tunngatillugu soorunami naalagaaffimmut aamma isumaqatigiissuterput tassani aamma eqqaamassavarput. Tassanilu naalakkersuisut soorunami nalilersuinissaminni upalungaarsimaneq pillugu isumaqatigiissut aallaaviusussaammat avaqqussinnaanngilarput.

 

Atagu takulaariartigu qanoq Ilulissanut tunngatillugu taamatut S-61-imi aasaanerani aaqqigallarsinnaaneq angusaqarfiusinnaanersoq.

 

Kisianni tassa Nuumminngaanniit avannamut Uummannaq angullugu taamatut upalungaarsimanermi helikopteri ataaseq sillimasuulerpoq. Taanna erseqqissaatigissavara. Tamannalu imaannaanngilaq isorartoorsuummat nunarput.

 

Qujanaq.

 

Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

Oqaaseqartussaq tulleq Ole Thorleifsen aappaassaaneerami minutsit 15 piffissarivai.

 

Ole Thorleifsen, Siumut.

2003-mi inatsisartut inatsisissaattut oqaaseqarneranni naalakkersuisunut qujavunga.

 

Taamaalilluni Siumut saqqummiussaani tapersiinerat aamma akuerinninnerat qutsatigaarput.

 

Aningaasanut inatsisissamut politikkikkut siunnerfiit erseqqissaatigissallugu pingaarluinnartuusarpoq. Taavalu aamma malunnarpoq partiit Kattusseqatigiillu assigiinngitsut tamarmik politikkikkut siunnerfii tamaasa isumaqatigigai.

 

Tassami inuussutissarsiornermi politikkikkut maanna siunniunneqartoq tamanit akuerineqarpoq. Tassami namminersortunngorsaaneq saneqqunneqarsinnaanngilluinnarpoq.

 

Taanna anguneqarsinnaavoq aallarnisaanikkut assigiinngitsutigut taavalu aamma annertunerusumik suli namminersortunngorsaanermi politikkikkut sinaakkusersuinikkut.

 

Taamaalilluta Namminersornerullutik Oqartussani aningaasartuutinik annikillisaasinnaassaagut. Tassami maani oqaatigineqaqattaarpoq tapiissuterpassuit Nuka A/S-imut 58 millionit taava assigiingitsut Pilersuisumut angallannermut aamma taama tapiissuterpassuit.

 

Tamakku aningaasat pituttorunnaarlugit allanut atorsinnaalernissaat anguniarniartigu. Taamaalilluta pitsaanerusumik aningaasanik ingerlatsineq ingerlavigisinnaassavarput.

 

Aningaasartuutikillisaaneq eqqarsaatigigaanni aamma isiginngitsuusaaginnarsinnaanngilarput Peqqinnissaqarfimmut tunngatillugu, napparsimasunut angallassinermi 100 millionit atorneqartartut.

 

Taakkua arlaatigut annikillisarnissaat aamma aqqutsiulaartariaqarput.

 

Tamatta partiit Kattusseqatigiillu isumaqatigiissutigaarput allaffissornerup annertuumik aaqqiiviginiarneqarnissaa.

 

Malunnarporlu Siumuminngaaniit oqaatiginiarneqartut aamma naalakkersuisunit taperserneqartut tassaasut, nunanut immikkoortunut akisussaaffiit agguataarnissaat. Taannalu suliniutigissavarput annertunerusumik.

 

Inuit Ataqatigiit oqaaseqartartuaninnngaanniik apeqqutit marluk apeqqutigineqarput. Tassaavoq ilinniartut kollegieni najugallit aningaasarsiaanut tunngatillugu.

 

Tassunga oqaatigissavara maanna suliaq ingerlavoq inatsisartullu aappassaaneerniarpaat ataatsimiinerup ingerlanerani.

 

Taanna utaqqimaartariaqarparput. Arlaanni oqallinnermi peqataajumaarpugut aamma tassunga tunngatillugu.

 

Taavalu Qorlortorsuarmi nukissiorfimmut siunniuteqarnitsinni peqqutaavoq Motzfeldtip tasianut aningaasartuutissat milliardiugamik. Kisiannili Qorlortorsuarmi aningaasartuutissat 220 millioniullutik.

 

Kisianni soorunami kisitsisinik allanik saqqummiussaqarsinnaappat soorunami aamma nalilersueqqissaagut.

 

Kisianni saqqunneqarsinnaanngilaq aamma nikissiutit allat soorlu aamma aningaasaqarnermut ataatsimiititaliami eqqartorneqartut, aamma misissuiffigineqarnissaat uagut tapersersoratsigu.

 

Eqqarsaatigigaanni aningaasaliissutit nunatsinni kommunenut qanoq annertutigisut nalunaarsorneqartuartarput. Oqaatigineqartuartarlunilu nunaqarfinni isorliunerusunilu aningaasaliissutit taamaapput taama millionikkaajupput, kisiannili maannamut saqqummiunneqanngisaannarpoq inuussutissarsiuutit namminersortut qanoq nunatsinni iluaqutaatigineri.

 

Taamaammat tamakku misissuiffigineqartariaqarput nalilersorlugillu taamalillutalu aamma pilersuineq, piorsaaneq, nunani taamaattuni aningaasarsiorfiusuni nunatsinnilu iluaqutaasuni pilersuineq nalilersuivigisariaqarpoq.

 

Oqaatigaarput aamma tunisassiorfiit namminersortut maanna matoqqasut, namminersortunik allanik tiguneqarsinnaanissaat ingerlanneqarsinnaanissaalu aqqutigineqartariaqartut.

 

Ukiorpassuarni utaqqipput 99-ikkunnili. Taamaattumik tamakkua aqqutigineqarnissaat uagut Siumumiit aamma tapersersussavarput.

 

Qujanaq.

 

Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

Tulliulluni oqaaseqassaaq Jakob Sivertsen, aappassaaneerami 15 minutsit piffissaqarpoq.

 

 

Jakob Sivertsen, Atassutip oqaaseqartua.

Qujanaq.

 

Naatsunnguamik. Tassaana Inuit Ataqatigiikkut oqaaserisatsinnut tapersiinerat qujassutigaarput.

 

Taavalu aamma Inuit Ataqatigiikkormiut Grønlands Turisme pissarsissutaasarneranut tunngasumik oqaaserisai tapersilaaginnarniarlugit.

 

Pingaartumik ukioq manna takornariaqarnikkut ajoraluartumik nunarput iluatsinngilaq.

 

Iluatsittoq oqaatigineqarsinnaasoq tassaavoq Tunu, taannalu Grønlands turismeminngaanniit 1 øremilluunniit aningaasaliiffigineqarneq ajorpoq.

 

Taamaattumik ilaatigut Inuit Ataqatigiikkormiut apeqqusiinerat ilumut ukiut tamaasa 20 millionit koruunit, qanoq annertutigisumik nunatsinnut pissarsissutaasarnerat nalilersoqqissaarneqaqqittariaqarpoq.

 

Assersuutigalugu aamma Islandimi ukioq 2000 Island Air 300 millionit sinnerlugit sinneqartooruteqarpoq.

 

Tassani malugineqassaaq avataaniit nunaminnut qammaanermikkut annertunerpaatimmassuk. Taamaattumik siunissami nunarput ussassaarutigissagutsigu ilaatigut aamma eqqaaneqartoq, nunatsinni billetsit akiisa nalilersoqqissaarneqarnissaat pisariaqarpoq.

 

Soorlu ukioq manna 2003-imi inatsisissami imaatigut ilaasunik angallassineq, silaannakkullu ilaalluni angallatsineq katillugu 173 millioninik tapiiffigaarput. Illuatungaatigulli billetsit akitsoraluttuinnarput.

 

Taamaattumik allaat uanga isumaqarpunga ataatsimiititaliuullugit attuumassuteqanngitsunik misissuiffigineqartariaqarput.

 

Aqajaroq ulikkaarsinnaanngitsoq sumik ajoquteqarnersoq paasinissaa soqutiginarmat.

 

Taavalu aamma silaannakkut angallatsinermi Air Greenlandip saniatigut Air Alfa avalliunerusuni, Tasiilami Illoqqortoormiit Diskobugtimilu sullissinissamik Namminersornerullutik Oqartussanik isumaqatigiissuteqarpoq.

 

Isumaqatigiissut taanna maannamut atuunnerani paasinarsivoq Grønlandsflyp sullissineranik pitsaanerunngitsoq. Taamaattumik Angallannermut Naalakkersuisup oqaaserisaa ukiamut saqqummiinissaanut pissangalluta aamma nalilersuinissatsinnut peqataassaagut.

 

Isumaqarpugut nunatsinni inuit taama ikitsigitillugit silaannakkut angallassinissamik isumaqatigiissutit immikkoortillugit suleqatigiissinnaanngilluinnartullu, taakkua aamma nalilersoqqissaarneqarnissaat periarfissaagallartillugu pisariaqartoq.

 

Taava naggataatigut Siumup oqaaseqartuata neqit qimminut nerukkaatissanngorlugit misissuiffigineqarnissaanut tunngasumik oqaaserisai assut tapersernarput.

 

Ukioq mannamiit piniartoqarfinni Tasiilaq eqqaani aamma Upernavimmi puisit amiiginnariarlugit, amii qassallugit tunineqartalerput.

 

Tamatumalu kinguneranit puiserpassuit iluatsillugit pisarineqartartut amerlerujussuarnissaat ukiuni qaninnerpaani naatsorsuutigineqartariaqarpoq.

 

Taamaattumik amiinnaat eqqarsaatigineqarsinnaanngillat. Aamma neqaat orsuilu qanoq ilillugit iluaqutigineqarsinnaanersut piniartunut aamma maannangaaq misissoqqissaarneqartariaqarput.

 

Soorlu Siumup ilaatigut oqaaseqartua ilumoorpoq siornaak Norgeminngaaniit puisit neqaannik pisiniartoqaraluarnikuuvoq. Qimminut nerukkaatissanik.

 

Ullumikkut nunatta avataani tonserparparparujussuit piniartoqarfinnut takkuttarput taamannak akillit. Uffalu uagut saniatigut inuutissarsiutitsinnik pingaarnersamik oqaatigisartakkagut tapiissutaannannguanik uumatinniarsaralugit.

 

Tamakku isumaqarpugut aamma Atassummiit nalilersoqqissaarneqartuartariaqartut.

 

Aammalu naggataatigut saqqummiunneqartoq ataatsimiititaliami peqataaffigissavarput. Aammalu sapinngisatsinnik inatsisartuni tamani akuersaarneqarsinnaasumik katersuuffeqarsinnaanissaq pimoorullugu, anguniarneqarnissaanut peqataassagatta matumuuna oqaatigaara.

 

Qujanaq.

 

Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

Apeqqutigissavara allamik oqaasissaqartoqarnersoq?

 

Maani Demokraatininngaaniit Per Berthelsen.

 

Takassa.

 

 

Per Berthelsen, Demokraatit oqaaseqartuat.

Qujanaq.

 

Naatsuarannguamik ukua oqaatigilaaginnassavakka, tassa Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq saqqummiussimmat assorujussuaq ernumaammerama oqaatigineqarmat, naalakkersuisut 2002-mi aningaasartuutaasut, nalingatupajaaq tunngaveqartumik aningaasartuuteqarnissaq anguniarneqartariaqartoq.

 

Saniatigullu taaneqarluni isertitat 200 millionit pallillugit ikinnerunissaat.

 

Taamaattumik oqaatigiinnassavara ernumassutigigakku taava avissaanganeq isertitat aningaasartuutillu avissaanganerat taanna ernumanartumik ingerlalissasoq. Taamaattumillu uani qanoq oqassaanga toqqississutaalaarsinnaasumik oqarfigineqarsinnaaguma, nuannaarutigissagakku ujartuilaarpunga.

 

Iluatsillugulu taalaaginnassavara tassa assorujussuaq Inuit Ataqatigiinninngaanniit siulittaasup Josef Motzfeldtip oqaatisai nuannarigakkit. Tassa oqariartuut taanna massakkut asuli aningaasartuutinik, tunuarsimaarluni oqaatsillu kusanartut atorlugit nunatsinni aningaasanik nalilimmik ingerlatsinerup oqalunneq unittariaqalermat.

 

Maanna pisariaqartinneqarluinnalermat ilumut timitaliilluni suliniuteqarnissaq. Ilumut oqaatigisat tamakkua eqqortumik malinneqarsinnaanissaat anguniarlugu.

 

Assorujorujussuaq taanna isumaqatigaara. Tassami qineqqusaarneq naammassisariaqalerpoq. Maanna pissutsit piviusut pulaffigaagut. Taakkualu iluini nunatsinnut ernumanaannerpaasumik toqqissisimanarnerpaasumik ingerlatsinissaq anguniartussaassavarput.

 

AammaJosef Motzfeldtip Qorlortorsuarmut atatillugu kujataamiuugaluarluni nuna tamakkerlugu politikkeriunermini takutitsinera nuannaarutigaara.

 

Uangattaaq isumaqarama isumaqarpungalu Demokraatini taanna immikkut qaqinnikuunngikkaluarlugu isumaqatigiissutigigipput, tassalu sumik nunatsinnut annertuumik aningaasartuutaasussat pilersissagutsigit, taava taakkua qanoq inuiaqatigiinnut utertitsisinnaassuseqarnerat aallaavigisariaqaratsigu.

Uanga Qorlortorsuaq pineqalermat oqarpunga, peqataaffigerusoqaarput tungitsinninngaanniit nunatta minguitsuulluni avammut kiinnersinnaanerata nukittorsarnissaa. Tamanna aqqutigalugu pilersinneqassappat.

 

Kisianni tamanna isaasalerlugu pilersinniaannarlugu aningaasartuutit taama annertutigisut, qaqinniarneqassappata taava pisariaqartutut isigaara unissaanissaq eqqarsaqqeqqusinissaq. Tassami aningaasartuutit taama annertutigisut pilersinneqassappata, uanga aamma tunginninngaanniit Josef Motzfeldtip oqaatigisaatulli aamma takorloorakku. Taava tamatuma arlaatigut pilersitsissutaasinnaanissaa aallaaviussasoq.

 

Tassa imaappoq tunisassiornikkut inuutissarsiornikkut aningaasanillu isaatitsinikkut qaffassaataasumik kinguneqartitsinissaa taanna pisariaqarluinnartutut nalilerakku. Taamaattumik Qorlortorsuarmut atatillugu Ole Thorleifsen Siumuminngaanniit eqqissisaataasinnaasumik oqaaseqaraluartoq, tassalu piareersimaffigalugu nalilersueqqinnissaq tunngavissaqassappat.

 

Uani oqaatsit taakkua atorlugit miloriussiumavunga isumaqarama tunngavissaqartoq nutaamik Qorlortorsuaq pillugu naliliinissaq.

 

Tassami aamma isumaqarpunga Josef Motzfeldip oqaatigisaani tassa, pisariaqalerpoq arlaatigut inuiaqatigiinninngaanniit aningaasalersuutinik pilersitsissagutta, taava taakku piumasaqaaserlugit ingerlatsisariaqaleratta.

 

Aatsaat taama iliorluta asuli isumaliutissiilluataanngitsumik ingerlatsinerit qimakkiartussavagut.

 

Maanna allamik oqaaseqassanngilanga taamaallaalli aamma pissangallunga eqqaasitsissutigissallugu Demokraatit tungaaninngaanniit naalakkersuisunut allagaqarnikuugatta. Paasiumallugu inuiaqatigiit sumut kalilernerlugit, tassa naalakkersuisooqatigiiliornermi isumaqatigiissutit aallaavigalugit nalunnginnakku aningaasartuuterpassuarnik taakkua naleqartussaasut.

 

Taamaattumik taakkua neriuppunga piaartumik akineqarsinnaajumaartut. Aamma nassuerutigissavara akineqannginneri peqqutigalugit akunnattuunganera siulittaasoqarfimmut ingerlannikuugakku. Tassanilu kissaatigalugu saaffiginnissutit atorfissaqartinneqartut tassa uunga atatillugu atorfissaqartinnikuugaluaratsigit taakkua ilaatigut akineqarnissaat, asuli oqallissaarinissaq piumanagu.

 

Tamakkua piffissaq qinnutigineqartoq ataqqillugu ingerlanneqarsinnaanngippata, tamannami ilaatigut peqqutissaqavissinnaasarmat. Taava minnerpaatut pisariaqartutut isigalugu taava ilisimatinneqalaartarnissaq piffissap kissaatigineqartup iluani, akisinnaannginneq taanna peqquteqarmat nalunaarutigilaartarneqarnissaa taanna Demokraatit tungaaninngaanniit anersaaruluutigaarput.

 

Qujanaq.

 

Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

Tulliulluni oqaaseqassaaq Anthon Frederiksen.

Ordførerip avataatigut oqaaseqarniartut minutsini qulinik piffissaqarput.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.

Siullermik naalakkersuisut akissuteqaataannut qujavunga.

 

Aammalu pingaartumik Angallannermut Naalakkersuisup, takornariaqarnermut sullisunermut attuumatillugu Ilulissat kangerluanut, timmisartuussisarnermi helikopteri atorneqaranut tunngatillugu periarfissanik misissuiniarnera assut nuannerpoq.

 

Tassami naluneqanngitsutut aamma naatsorsueqqissaartarfimmi kisitsisit takutereerpaat, takornarissat amerlanerpaangajaat Kalaallit Nunaannut tikittartut affangajai Ilulissat kangerluannut takuniaasartut.

 

Taamaattumik tassaniippoq inuutissarsiornermi takornariartitsinermi Kalaallit Nunatsinni tamarmut, Ilulissanuinnaanngitsoq annertuumik sunniuteqariartortussaq. Minnerunngitsumik Ilulissat kangerluata ukiuni makkunani nunarsuarmi nunanut eqqissisimatitanut, allattorsimaffimmi ilanngunneratigut eqqarsaatigisariaqarparput naatsorsuutigineqarmat takornariartitsineq allaat 40 % angullugu qaffariarsinnaasoq.

 

Taamaattumik tassuuna sillimanissaq assorujussuaq nunatsinnut tamarmi pingaaruteqarlunilu

Pissanganartussaavoq.

 

Aamma tassani suliniarnermi eqqaamasariaqartut ilagivaat pilersaarutit assigiinngitsut, forvaltningsplani taanna qiviarutsigu tassani takusinnaavarput timmisartunik angallassaneq aamma ilanngullugu suliarineqareertoq.

 

Taamaattumik taakkua tamarmik imminnut ataqatigiinnissaat naapertuunnissaallu aamma isumaqarpunga eqqaasitsissutigineqartariaqartoq. Tassa timmisartut suluusallit mikisut Twin Otterinik taaneqartartut atorneqassappata, aamma pissutsit allarujussuussammata.

 

Taamaattumik taanna eqqaasitsissutigilaaginnarusuppara.

 

Taavalu amminut tunngatillugu taanna nuannerpoq aamma Atassutip oqaaseqartuata Tasiilaminngaanniit ammit qassaannarlugit tunineqartalersimanerat iluatsittutut oqaatigimmagu. Tassami nunatta sinnerani naluneqanngitsutuut amernik panertitsiniaasaartarnermi arnat suliarujussuat annertooq, tassuuna annikillisinneqarlunilu iluaqutaalereermat piniartoqarfinnut.

 

Pingaartumik maannakkut aamma Upernaviup eqqaani misilittagaasut atorlugit ammit qassaannarlugit qeritillugit tunineqartarlernerat assorujussuaq iluarisimaarneqartoq paasinarmat.

 

Taamaattumik ukioq mannamut aningaasanut inatsisikkut tapiissutigineqartussat ammit tunineqarnerannit 30 millionit, taakkua pitsaanerpaamik atorluarneqarsinnaanerat aammalu piniartunut sunniuteqarluartumik atorluarneqarsinnaanerat innersuussutiginarpoq.

 

Qujanaq.

 

 

Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq.

 

 

Augusta Salling,  Aningaasarsiornermut Naalakkersuisoq, Atassut.

Qujanaq.

Ja, siullermik oqaatigilaarlara Josef Motzfeldtip oqaatigisaa, Aningaasaqarnermut Naalakkersuisutut isarussat aaliangersimalluinnartut atorlugit nalilersuiniarnera, taanna oqaatigimmagu.

 

Kisianni uani akissuteqarninni tunngavigivakka Inuit Ataqatigiinninnganniit apeqqutit assigiinngitsut uparuartuutillu akiniarsaralugit akillugit. Taamatut oqaaseqarnera erseqqissaatigilaassavara.

 

Imaanngilaq Inuit Ataqatigiiummata, kisianni uparuartuutit apeqqutillu tassani toqqammaveqarlunga akisariaqarakkit. Taama oqaaseqarfigivakka.

 

Taava Qorlortorsuarmut tunngatillugu kallerup inniliorfik ilumut inuussutissarsiornermik kinguneqartumik, kinguneqarsinnaasumik kallerup inniliorfiliornissat nukissiuutinik atuinissamut tunngavissaqarnissat taakku pingaaruteqarnerat.

 

Taanna assortorneqarsinnaanngilluinnarpoq inuussutissarsiornermik ineriartortitsinissamut atorluarneqarsinnaanissaat taanna tunngaviusariaqarpoq. Kisianni aamma avataaningaanniit orsussamik eqqussuineq taanna annikinnerutinniarlugu ineriartortitsinissarput taanna pingaaruteqarluinnaqqissaarpoq.

 

Taamaattumik soorunami uani aamma aningaasartuutit annertussusaat tassani aammalu qanoq atorluarneqarsinnaanerani imaluunniit inerititassanut sanilliullugu, qanoq isikkoqarnera tassani soorunami nalilersuinermi peqataatinneqarluinnartariaqarpoq.

 

Uani eqqartorneqartut Qorlortorsuaq taavalu aamma Motzfeldtip tasiani attuumassuteqartut, aningaasat eqqartorneqartut assigiinngitsorujorujussuupput. Taamaattumillu tassani inatsisartut aamma minnerunngitsumik nalilersueqataasariaqarput, alloriarnissami tassani suna qinerneqassanersoq.

 

Naalakkersuisut aningaasaliissutissanik pilersitsiniarnermi aamma matussutissanik peqareerlutik aaqqiisarnissaat tassani aamma oqaatigineqarpoq. Taamatut naalakkersuisut inatsisartunut piumasaqarnerminni aamma imminut qiviaqqaartariaqartut.

 

Ilaanarujussuaq taamaalluinnartariaqarpoq soorunami. Siunertaraarput siunissami aningaasartuutit aammalu isertitat imminut naapertuuttuunissaat. Taamaattumik pingaaruteqarpoq tamatta aningaasanik tunngasunut atuinissamut aaqqissuiniartartugut. Aamma tamanna eqqummaariffigilluinnassagipput.

 

Tamaani aningaasanik isaatitsiniarnermi tunngavissat ilagilluinnarmassut inuussutissarsiutinik siuarsaaniarneq. Siuarsaanissaq aamma maluginiarpara ujartorneqaqqittoq. Naalakkersuisut taamatut massakkut uani aningaasanut inatsisissami suliaareersut saniatigut, immikkut ersarissumik saqqummiussinnginnera ujartorneqarmat.

 

Kisianni oqaatigisariaqarpara naak siullermik oqaaseqarninni aamma tikikkaluarlugu.

 

Tassani pingaaruteqarluinnaqqissaarpoq allangortiterinissatsinni soorunami aamma tusarniagassat assigiinngitsut aamma. Aammalu aningaasartassaat soorunami taakkua immunut oqimaaqatigiissinnissaat pingaaruteqarmat.

 

Taamaattumik suliniutissat inuussutissarsiornermi ineriartortitsinissami taakkua siunnissat, suliarineqassapput aamma ukiuni aggersuni piviusunngortinneqassapput. Tassami inuussutissarsiorneq ilinniartitaanerlu tassa aningaasaqarnitsinni toqqammavissatta pingaarnersaasut tamatta oqaatigisarparput.

 

Soorunami aningaasanik piginngisatsinnik atuilluta ineriartortitsissagaluarutta tamanna nunatta aningaasatigut aamma nakkaattorneranik kinguneqartussaavoq. Taamaattumik pingaaruteqarluinnaqqissaarpoq tamanna ilanngullugu aamma inerisaaniarnermi tamanna ilanngullugu alaatsinaanniarluaqqissaarnissaa.

Oqaaseqarninni eqqaavara 2000-imi 2002-mi aningaasartuutit nalinginik atuinissaq tunngavigalugu, aningaasanut inatsisissaq suliarisimallutigu.

 

Naammassineqarnissaalu taanna kissaatigalugu.

 

Tassani ilumoorpoq ukiuni aggersuni aningaasanik annertuunik amigaateqalernissarput, imaluunniit ullumikkut isertittakkagut amigaataalersussaasut aamma oqaaseqarnitsinni eqqaavarput.

 

Tassani oqaatigalugu ilaatigut aktieselskabeninngaaniit isertittakkagut aammalu ilaatigut iluarsaassinermi Danmarki naalagaaffianinnngaanniit pissarsiarisartakkagut, taakku tigussaartussaavagut.

 

Kisianni uani oqaatigisariaqarpara massakkut eqqartugarput taanna 2002-mi aningaasartuutaasimasut, amerlaqataanut inissinnissamut siunniussarput aallaaveqarpoq. Ukiuni siuliini aningaasartuutit qummuinnaq ingerlasimapput, massakkut unikaallatsinniarpagut. 2002-mi aningaasartuutaasimasuninngaaniit amerlanerunngitsumik inissisimanissaat siunertaralugu pilersaarusiorpugut.

 

Siunissamullu sillimmartaarnissamut aamma suliniutit ukiunut tulliuttunut aaqqissuussassat aammalu soorunami isertitatigut annertusaanissami, inuussutissarsiornerup qaffassarnissaa taanna pingaarluinnartunut naalakkersuisut siunniussaannut ilaavoq.

 

Taamaattumik neriuppunga paatsoorneqassanngitsoq taanna. Uani eqqartunngilarput ukiuni ungasinnerusuni aningaasartuutigisartakkagut taamatut nikisinneqarnatik isertittakkatsinnut nikingassutaat taama annikitsigiinnassasoq.

 

Ukiuni tulliuttuni sinneqartoorutissatut missingersuutit massakkut overslags åreni takuneqarsinnaapput qaffasinnerupput ukioq mannaminngaaniiit naatsorsuutigisatsinnut.

 

Soorunami oqarsinnaanngilagut ukiumut tullermut ilumut aningaasartuutit amerlanerulissanngitsut. Sulinikkut taanna takussutissinneqassaaq.

 

Imaassinnaavoq aningaasartuuteqarnerugallartariaqartugut. Isertitassat annertunerusut piumallugit. Siunissami isertitassat annertunerutikkumallugit. Taamaattumik aningaasanut inatsisissami suliaqarnermi 2004-mi tunngatillugu suliaqarnermi tamakku ilanngullugit soorunami oqimaalutaarneqartussammata.

 

Kisianni naalakkersuisuninngaaniit pingaartilluinnarparput aningaasartuuteqarnerunissami aamma isertitaqarnerusinnaanerup ilanngullugu alaatsinaalluinnarneqarnissaa taanna pingaartikkatsigu.

 

Qujanaq.

 

 

Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

 

Taamaalilluni siullermeerneqarnera oqaluuserisassap 2003 aningaasanut inatsisissatut naalakkersuisunut siunnersuummut tunngasoq, oqaluuserineqarnera maannakkut naammassivoq siullermeerneqarluni.

 

Taavalu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut maannakkut ingerlanneqartussaassaaq.