Oqaluuserisassani immikkoortoq 79 |
|
||
| Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera | |
Ulloq
ataatsimiiffiusut aqqarnat, sisamanngorneq 20. marts 2003 nal. 13:30.
Asii Chemnitz
Narup, apeqquteqartoq,
Inuit Ataqatigiit.
Qujanaq.
Inatsisartut
ukiakkut ataatsimiinneranni 1999-imi siunnersuutigaara Nunatsinni psykologit
pillugit inatsiseqartariaqartugut. Taamani Inatsisartuni amerlanerussuteqartut
Atassut, Kattusseqatigiit aamma Inuit Ataqatigiit ilaasortaatitaat psykologit
pillugit inatsisiliornissaq, 13. oktober 1999 Inatsisartuni oqallinnitsinni,
tapersersorpaat. Naalakkersuisullu akissuteqarnerminni oqaatigaat
inatsisissamut siunnersuut piareersalereersimallugu saqqummiunneqarnissaminullu
piariingajalersoq.
Naalakkersuisunut
apeqqutigineqassaaq:
1. Psykologit pillugit nunatsinni inatsisissamut
siunnersuut qaqugu saqqummiunneqassava?
2. Psykologitut atorfiit pioreersut
inuttalerniarlugit sulisooreersullu aalajaatsuunissaat anguniarlugu
Naalakkersuisut qanoq suliniuteqalersaarpat?
Inuit
Ataqatigiit isumaqarpugut immikkut ittumik iliuuseqartoqartariaqartoq
psykologitut atorfiit inuttalerniarnerinut sulinermilu atugassarititaasunik
pitsanngorsaanissamut ? nuannaarluni suliassanik aallussisinnaanngortitsisunik,
sulianillu inerisaanissamut periarfissiisunik. Aqqutissat ilagaat psykologit
pillugit inatsisiliorneq, inatsisiliornermilu immikkut
eqqumaffigineqartariaqarpoq psykologit pillugit akuersisartutut
nakkutilliisoqarfittullu kikkut Nunatsinni akisussaaffilerneqassanersut.
Apeqqut
oqaasiinnarmik Inatsisartunut saqqummiunneqarnissaa kissaatigaara § 36, imm. 2
tunngavigalugu.
Qujanq.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq,
Atassut.
Akissuteqassaaq
Peqqinnissamut Ilaqutariinnermullu Naalakkersuisoq.
Ruth
Heilmann, Ilaqutariinnut
Peqqissutsimullu Naalakkersuisoq, Siumut.
Qujanaq.
Tassa apeqqummut
siullermut tunngatillugu ima akissaanga, tassa apeqqutigineqartoq siulleq
unaavoq:
1. Psykologit
pillugit inatsisissatut siunnersuut qaqugu saqqummiunneqassava?
Inatsisartunut
ilaasortap Asii Chemnitz Narupip Inatsisartut 1999-imi ukiakkut
ataatsimiinnerminni oqallisiginninnerat innersuussutigaa, taamanikkut
Naalakkersuisut ilisimatitsissuteqarmata tarnip pissusiinik ilisimasallit
pillugit inatsisissamik suliaqartoqalersoq. Inatsisartut peqqussutissaattut
siunnersuut taamatut ittoq 26. januar 2001-imi tamanut tusarniaatigineqarpoq,
Inatsisartullu Peqqinnissamut Ataatsimiititaliaata tusarniaanermi pappiaqqat
ilisimatitsissutitut tiguai Peqqussutissatut siunnersuut Kalaallit Nunaanni
peqqinnissaq pillugu inatsiseqartitsinermik iluarsartuussinermi
aqutsisoqatigiinnit suliarineqarpoq.
Tusarniaanermili
Naalakkersuisut inatsisileriffiat nalunaaruteqarpoq siunnersuutip
ilusilersorneqarnera annertuunik arlalinnik nangaanartoqartoq. Pingaarnerusumik
pissutaasoq tassaavoq iluarsartuussisut danskit maleruagassiaannut ataatsimut
katersukkanut danskillu oqartussaasutut suliaqartarnerannut qanimut
ataqatigiissaarinissamik siunnersuutaat, namminersorneruneq pillugu
inatsiseqartitsinermi periaatsinut naapertuuttuusorineqanngitsoq. Taamaammat
siunnersuut taamatut ikikkoqartillugu saqqummiunneqarsinnaasimanngilaq.
Pissutsillu
taamaaqataat aqutsisoqatigiit siunnersuutaanni allani aamma nassaassapput,
assersuutigalugu kigutigissaasut, kiropraktorit, isarualerisut uninngasunillu
nerisaqartisinermut siunnersortit pillugit inatsiseqartitsinissani.
Naalakkersuisut
6. april 2001-imi allakkaminni Inatsisartut Peqqinnissamut
Ataatsimiititaliaannut inatsisissanut piareersaatit ajornartorsiutaalersut
pillugit ilisimatitsissuteqarput. Ajornartorsiutittaaq Peqqinnissamut Pisortaqarfiup
Inatsisartut 2001-imi ukiakkut ataatsimiinneranni killiffik pillugu allakkiaani
nassuiaatigineqarput, tamatumanissaaq maleruagassianik ataatsimut katersukkanik
allanik suliaqarnerit Peqqinnissamut Pisortaqarfiup salliutitassatut suliassaanut
aamma ilanngunneqarumaartut.
Naalakkersuisut
suli kissaatigilluinnarpaat nunatsinni peqqinnissaqarfinni assigisaannilu
sulisuusut ilinniakkamikkut ullutsinnut naleqquttunik
inatsiseqartinneqarnissaat periarfissiuunneqassasoq.
Qulaani
ilinniakkat tallimat maleruagassiuunneqarnissamik suliniuteqarfigineqarsimasut
kisimik pineqanngillat. Ilinniakkalli arlalissuit alla aamma pisariaqartitsisut
pineqarput, assersuutigalugu nakorsat kigutillu nakorsaat, taakkununnga
atugassarititaasut peqqinnissaqarfiup 1. januar 1992-imi nunatsinnut
nuunneqarnera sioqqulluguli naalagaaffeqatigiinnerup iluani
inatsiseqartinneqarneri iluarsartuunneqarsimasut.
Naalakkersuisut
sulissutiginiarpaat peqqinnissaqarfimmi sulisorisanut atugassarititat
ullumikkut nunatsinni inuiaqatigiit atugarisaannik aallaaveqartumik
ataatsimoortunik, pisariitsunik paasiuminartunillu inatsiseqartillugit
aalajangersaavigineqartarnissaat.
Peqatigitillugu
nassuerutigineqartariaqarpoq tamatumani suliassaq annertooq pineqarmat,
nukissat killeqartut iluanni salliutinniarneqartussaq. Naalakkersuisut
maannakkorpiaq peqqinnissaqarnermut inatsiseqartitsinermi suliassaqarfiit
napparsimasut inatsisitigut illersugaanissaannut pingaarueqartut salliutillugit
iluarsartuuppaat, assersuutigalugu nakorsaatinut qinngornernullu
isumannaallisaanermut tunngasut, kiisalu napparsimasut inatsisitigut
illersugaanissaat, assersuutigalugu peqqinnissaqarfiup kiffartuussineri,
napparsimasut naammagittaalliuteqartarnerannut aaqqissuussineq, tarnimikkullu
nappaatilinnik pinngitsaaliilluni katsorsaasarneq. Naalakkersuisut
piareersarpaattaaq meeqqat inuusuttuaqqallu peqqinnissaannik siuarsaanissaq
pillugu nalunaarusiornissaq, suliassaqarfimmi pingaaruteqartumi tamatumani
pimoorussineq nukittorsarniarlugu.
Suliassat salliutitassat
taakkua annertussusaat eqqarsaatigalugit peqqinnissaqarfimmi sulisorisanut
inatsiseqartitsinermik iluarsartuussinissamut siunnersuummik Naalakkersuisut
siunissami qaninnermi saqqummiussinissaat ilimanaateqanngilaq.
Naalakkersuisulli pilersaarput suliassaqarfiup tamatuma iluarsartuunnissaanik
siunertaqarneq ingerlatiinnarneqassasoq.
2.
Psykologitut atorfiit pioreersut inuttalerniarlugit sulisooreersullu
aalajaatsuunissaat anguniarlugu Naalakkersuisut qanoq suliniuteqalersaarpat?
Aallarniutigalugu
Naalakkersuisut ilisimatitsissutigisinnaavaat, Namminersornerullutik Oqartussat
suliffeqarfiutaanni tarnip pissusiinik ilisimasalittut atorfinni pioreersuni
inuttaliiniarnermut sulisorisallu aalajaatsuuinnarnissaannut
ajornartorsiuteqartoqarneranik nalunaaruteqartoqarsimanngitsoq.
Ilaqutariinnermut
tunngasuni Namminersornerullutik Oqartussat tarnip pissusiinik ilisimasalinnik
sisamanik atorfeqartitsisussaapput, taakkunannga marluk ulloq unnuarlu
paaqqinnittarfinnut tunngasuullutik. Marluk allat nunap immikkoortuini
allaffinni avannaani kujataanilu atorfeqartuusussaapput. Kujataani allaffimmi
atorfik suli inuttaqartinneqanngilaq inissaqarniarneq pissutaalluni, taannali
allaffinnut nutaanut 15. marts 2003-mi nuunnikkut aaqqinneqartussaassaaq.
Peqqinnissamut
tunngasuni Namminersornerullutik Oqartussat tarnip pissusiinik ilisimasalittut
atorfinnik sisamanik Dronning Ingridip Napparsimmavissuani
atorfeqartitsisussaapput. Atorfiit tamarmik inuttaqartinneqarput, taakkunannga
marluk 1994-imiilli, Dronning Ingridip Napparsimavissualu inuttaliiniarnermi
sulisooreersullu aalajaatsuutinniarnissaanni ajornartorsiutinik
naammattuuisimanngilaq.
Atuarfiit
eqqarsaatigalugit Namminersornerullutik Oqartussat tarnip pissusiinik
ilisimasalittut atorfinnik arfinilinnik inuttassaqartitsipput, Nunap
immikkoortuini siunnersuisarfinni PPR-ini atorfeqartitanik. Atorfiit
inuttaleruminaassimapput, ikiunimi kingullerni marlunni atorfinnit taakkunannga
arfiniliusunit taamaallaat marluk aalajangersimasumik inuttaqarsimammata.
Taamaattumillu suliassat naammassineqarnissaannut taartaasartunik
atorfinitsitsisoqartariaqartarsimalluni. KIIIP-illi ilimagaa tarnip pissusiinik
ilisimasalittut atorfiit tamaasa 2003-p affaani siullermi
inuttalerneqarnissaat.
Naalakkersuisut
nunatsinni kommunini namminersortunilu inuttaliiniarnermut sulisooreersullu
aalajaatsuunissaat pillugit oqaaseqaateqarsinnaanngillat. Namminersornerullutik
Oqartussalli eqqarsaatigalugit Naalakkersuisut maluginiarpaat, tanip
pissusiinik ilisimasalinnik inuttaliiniarnermut atorfeqartitsiinnarnissamullu
periarfissat ataatsimut isigalugit naammaginartuusut, sulisorisanullu
ilinniarluarsimasunut allanut sanilliullugu ajornerunngitsoq. Taamaammat
Naalakkersuisut ilinniagallit taakkua eqqarsaatigalugit immikkut
iliuuseqarniarnissamut pilersaaruteqanngillat.
Qujanaq.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq,
Atassut.
Tullinnguuppoq
apeqquteqartoq Asii Chemnitz Narup.
Asii Chemnitz
Narup, apeqquteqartoq,
Inuit Ataqatigiit.
Naalakkersuisup
akissutaanut qujavunga.
Arlalinnguanik
oqaasissaqalaarpunga.
Apeqqutip
aappaata akineqarneranut tassannga aallarteriaruma.
Tassa tassani
maluginiarpara ataatsimut isigalugu Naalakkersuisut isumaqarmata
atorfinitsitsiniarnermut tunngatillugu psykologinik ajornartorsiuteqartoqarnerannik
nalunaaruteqarsimanngitsoq.
Aap ilumoorpoq
aamma uani paasinarpoq isumaginninnermut manna Ilaqutariinermut Pisortaqarfimmi
atorfiit taakku inuttaqarmata, aammalu Peqqinnissaqarfimmi atorfiit marluk
inuttaqarmata. Taamaakkaluartoq atuarfiit eqqarsaatigissagaanni aamma taanna
Naalakkersuisup erseqqissaatigivaa akissuteqaammini. PPR-imi atorfiit taakkua
arfinillit, ukiorpassuanngulersuni imaaginnanngitsoq siorna ataatsip marluk
atorfiit taakkua inuttaqartarsimapput.
Taamaattumik
naliliinera ajornartorsiuteqartoqanngitsoq psykologinik atorfinitsitsiniarnermi
tunngatillugu isumaqataanngilagut uagut Inuit Ataqatigiinninngaanniit.
Siornaakkunni
Atuarfitsialammut tunngatillugu oqallittarnini aamma kissaatigisarsimagaluarparput
PPR-imi sulisoqarniarneq ataatsimut isigalugu nukittorsarneqassasoq.
Ilisimaneqarmammi annertusisamik immikkut atuartitsinermut innersuunneqartartut
meeqqat ukiut kingulliit amerliartuinnartut. Taamaattumik uagut allatut
nalilerparput.
Qujavugut soorunami
Peqqinnissaqarfimmi taavalu aamma Ilaqutariinnut Pisortaqarfimmi atorfiit
taakkua aalajaatsunik inuttaqarmata, kisianni ataatsimut isigissagutsigu
atuarfeqarfiit suli isumakulunnarput. Taamaattumik ilumut ukiup matuma
ingerlanerani atuarfiit PPR-mi inuttalerneqassappata nuannaaqataassuugut.
Taava
oqaatigilaassavara suna pillugu tarnip pissusiinik ilisimasallip pillugit
inatsiseqartariaqartugut isumaqarnersugut. Tassa nunani allani psykologit
pillugit inatsiseqartoqartarpoq taakkunannga akuersisartunik
pilersitsisoqartariaqartarmat, aammalu pisinnaatitaaffii pisussaaffiilu
erseqqissumik nalunaarsorneqartariaqarmata inatsimmillu
tunngaveqartariaqarlutik.
Ilisimaneqarpoq
ukiuni kingullerni ilaqutariit inuillu ataasiakkaat annertoorujussuarmik
ujartuimmata immikkut ittumik ilisimasalinnik ilinniarluarsimasunillu
ikiorserneqarnissamik. Taamaattumik isumaqarpugut taakkua sulisut aamma
pisinnaatitaaffii pisussaaffiilu erseqqissaavigineqarnissaat
pissusissamisoorluinnartoq.
Eqqarsarnartua
aamma Naalakkersuisup akissuteqaataanni uaniippoq, uani 1998-99-ikkunni
Suleqatigiissita sulisinneqarsimasoq Peqqinnissaqarfik pillugu inatsisinik
allanngortiterinermi suut suliarineqassanersut atuagarujussuaq
saqqummiunneqarpoq 2000-mi kalaallisua. Taanna misissoraanni paasinarami
suliassaqartorujussuusoq Peqqinnissaqarfiup iluani inatsisit assigiinngitsut,
maani suliarineqartussaapput. Taamaattorli Naalakkersuisup nalunaarutigivaa
sulisoqarnikkut immaqa aamma aningaasatigut periarfissaq Peqqinnissaqarfimmi
ima annikitsigimmata, allat naatsorsuutigisariaqartoq inatsisiliornissaq
ukiorpaalussuit aatsaat qaangiutereerpata naammassineqarsinnaassasut. Taanna
eqqarsarnartoqarpoq.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq,
Atassut.
Peqqissutsimut
Ilaqutariinnermullu Naalakkersuisoq.
Ruth
Heilmann, Ilaqutariinnut
Peqqissutsimullu Naalakkersuisoq, Siumut.
Qujanaq.
Tassa siullermut
oqaatigisaanut apeqquteqartumut Asii-mut tunngatillugu oqassaanga soorunami
isumaqatigiilluinnarpugut psykologit amigaataanerat, imaluunniit atorfiit
taakkua atorfissaqartariaqaraluartut, atorfilitsitsisoqartariaqaraluartut
imaqanngitsut taakku immerneqartariaqaraluartut.
Taanna pillugu
aamma uanga nammineerlunga KIIIP-iminngaanniit oqaloqateqarsimagama qanittukkut
qallunaat nunaanni psykologissarsiorluni soorunami nunatsinni
peqanngimmat/qiviarfissaqanngimmat, tappavunngarluni qinnuteqartunut
oqaloqatiginnikkiartorsimavoq. Allaat qinnuteqartut 11-liusimammata tassa
apeqqutigaara siusinnerusukkut assut psykologissaaleqisoqarsimammat allaat
qinnuteqartoqassanani. Taamaattumik ullumikkut qallunaat nunaanni taamatut
amerlatigisut qinnuteqarnerannut tunngaviusimavoq, aamma qallunaat nunaanni
immaqa psykologit tungaannut sipaarniarneq taanna ikilisaasimaneq peqqutaalluni
aamma tassani periarfissaq annertunerulersimasoq.
Taamaattumik
taanna oqaatigilaaginnarpara paasissutissatut.
Aamma
immikkoortumut siullermut tunngatillugu tarnip immikkut pissusiinik
ilisimasalinnik qanoq inatsisitigut illersorneqarneqarsinnaanerat, aamma
sulisut pisussaaffiilu eqqarsaatigalugit inatsisiliornissaq.
Isumaqatigilluinnarpakkit aamma tamanna ingerlanneqartariaqarpoq.
Aamma ilumoorpoq
Peqqinnissaqarfiup iluani ineriartortitsinermi inatsisit assigiinngitsut, aamma
suliarineqartussaammata. Kisiannili ullumikkutut aamma ilumoorpoq
aningaasaliissutit taamatut isikkoqartillugit, aamma pingaarnersiuineq
annertooq ingerlanniartillugu ullumikkut nukissaasuaneq tassaniippoq. Aammalu
neriuutigaara nukissaasuaneq taanna aporfigiinnarnagu aamma suliassap
ingerlaqqinnissaa taanna nakkutigineqartariaqartoq.
Qujanaq.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq,
Atassut.
Taamaalilluni
Naalakkersuisunut apeqquteqaat normu 79 naammassivoq.