Ullut ataatsimiiffiusut aappaat, ataasinngorneq 8. april 2002, nal. 10:05

Oqaluuserisassani immikkoortoq 7

Inuussutissarsionermik siuarsaaneq pillugu nassuiaat.

(Naalakkersuisut Siulittaasuat)

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.

Uangattaaq aallartitsinnanga aamma Atassutip siulittaasortaava Naalakkersuisuninngaaniit pilluaqqorsuppara. Aamma suleqatiginissaa qilanaaralugu. Aamma suleqatigereeratsigu ajunngitsumik aamma neriuppugut suleqatigiinnerput ajunngitsumik ingerlaqqissasoq. Pilluarit.

 

Maannakkut Naalakkersuisut sinnerlugit saqqummiutissavara Inuussutissarsionermik siuarsaaneq pillugu nassuiaat.

Nassuiaammi tassani siunertarineqarpoq inuiaqatigiit aaqqissugaanerat pillugu iliuusissatut pilersaarummik kaammattuutigineqarsimasut pingaarnerit malitseqartissallugit. Kiisalu ukiut kingulliit ingerlanerani inuutissarsiornikkut ingerlatsinermut tunngasuni ilaasortat siunnersuutigisarsimasaat Inatsisartuni saqqummiunneqartarsimasut malitseqartissallugit. Taamaalilluni nassuiaat annertuunngorsimavoq aammalu malugeqqussavara qulequttani assigiinngitsunik imaqartitermat.

 

Taamaammat nassuiaammi qiteritinneqartut isiginiarnissaat pingaaruteqarpoq tassalu aallarnisaasut suliffeqarfiillu. Matumani Naalakkersuinermut tunngatillugu ima immitsinnut aperisariaqalersimavugut qanoq ililluta suliffeqarfinnik ingerlalluarsinnaasunik pilersitsiniartut pitsaanerpaamik atugassaqartissavagut. Aammalu pioreersut suliffeqarfiit ineriartorteqqinnissaannut pitsaanerpaamik qanoq iliorluta toqqammavissaqartissavagut inuiaqatigiit pissaqarniarnerannut tunniussaqaqataaniassappata.

 

Suliaq manna assigiinngitsorpassuit ajunngitsunik sulineratigut angusimasarput kiisalu kaammattuuterpassuit aallaavigalugit apeqqut taanna imaaliinnarlugu akisinnaagunanngilarput. Sorpassuit sunniuteqaqataapput. Ajornanngippallu soorunami tamakku ataatsimut suleqatigiissittariaqarpagut.

 

Taamaammat aallarnisaasutut aallarnisaasutut suliaqartut aammalu suliffeqarfiit ullumikkornit ingerlalluarnerulernissaat imaaliallaannarluta angusinnaagunanngilarput. Tamanna qinikkatut aamma akuerisariaqarparput. Nunamimi maani inuussutissarsiutinik ingerlalluarsinnaasunik siuarsaanissarput aallaavigisariaqaratsigu. Matumani nassuiaammi suut imminnut  ataqatigiissut aammalu suliassaqarfinni qassiini iliuusissat aalajangersimasut erseqqissumik takussutissiorneqarput.

 

Taavalu taamaalilluta suliniutissatut kaammattuutit imatut agguataarsinnaavagut. Siullermik inuussutissarsiortut atugaannik nalinginnaasumik pitsanngorsaaneq. Aappassaanik piginnaanngorsaaneq. Pingajussaani aningaasaliissutissanik aamma imaappoq annaaneqaratarsinnaasunik. Aammalu imaaliinnarlugit iluanaarutaasinnaanngitsunik aamma soorunami atugassaqarnissamut nassaarniarnissaq.

 

Sisamassaanik inuussutissarsiutinik siuarsaanerup pitsaanerusumik aaqqissuunneqarnera. Taavalu tallimassaanik aamma taaneqarpoq suliniutit siunnerfillit suliassaqarfinnut suliniutinulluunniit aalajangersimasunut sammisitat.

 

Matumani nassuiaammi atuartussaq kinaluunniit aammalu sulinermi nalunaarusianik tassaniittunik atuartoq aamma apeqqutissaqanngitsoornavianngimmat soorlu kaammattuutit tulleriaarneqarsimanerat pillugu aammalu aningaasatigut aaqqissuussaanikkullu kingunerisassat erseqqinnerusumik nassuianeqarneranik ujartuinermik tunngasunik. Soorunami apeqqutit tamakku apeqqutigissallugit aamma naleqquttutut isigisariaqarput.

 

Kaammattuutilli tamaasa ullumikkut akissuteqartoqarsinnaanngilaq tamaasa pillugit. Killiffilli agguataarlugu ima saqqummiunneqarsinnaavoq. Aamma taakku immikkoortunut sisamanut immikkoortinneqarsimasut malugeqqussavakka. Siullermik suliniutit allaffissornikkut aammalu ullumikkut nukiit pigisat atorlugit naammassineqarsinnaasut. Aammalu kaammattuutit ilassutilioqqaarluni naammassineqarsinnaasut. Tamatumani aamma ilanngullugit allaffissornikkut aningaasaqarnikkullu pissutsit pillugit misissueqqissaarnerit aammalu erseqqissarlugit nassuiaanerit. Pingajussaanik suliniutit inuussutissarsiutinik siuarsaaniaqatigiiffiit nalinginnaasumik qitiuffissaat.

 

Aamma aningaasanik atugassanik tulleriaareqqiffiusariaqartut imaluunniit aningaasani inatsimmi aningaasanik atugassarititaasunik amerliliiffiusariaqartut. Sisamassaanik suliniut kommuninit peqataaffigineqartariaqartut imaluunniit aallaaveqartariaqartut. Aamma imaluunniit oqartussat sullissiviillu allat attuumassuqarsinnaasut peqataaffigisariaqagaat. Taakkuupput aamma immikkut erseqqissarneqarsimasut.

 

Uani taakkartukkani suliniutit ilarpassui akeqartussaanngillat. Allaffissornikkut sulisunik atuinerup saniatigut, kisianni suliamut attuumassuteqartut assigiinngitsut akornanni ataqatigiissaarinissaq pisariaqassaaq tamakku piviusunngortinneqassappata.

 

Allaffissornikkut aningaasatigullu pisariaqartumik tulleriiaareqqinniarlutik aamma suliniutit ataqatigiissaarniarlugit Naalakkersuisut inuussutissarsiutinik siuarsaanermik periaasissat iliuusissallu maanna suliariniarpaat. Pilersaarummi tassani aallaavigineqassapput nassuiaat manna kiisalu suliat pillugit nalunaarusiat tassaniittut. Kiisalu Inatsisartut taakkuninnga suliaqarnerat.

 

Pilersaarut ukiunut qassiinut tunngasuussaaq. Kiisalu aningaasanut inatsisit ukiumoortut suliarineqarnerannut kiisalu Naalakkersuisut inatsisiliassaannut attuumassuteqassallutik. Naalakkersuisullu aamma pilersaarutigaat iliuuseriniakkat killiffii ukiomoortumik nassuiaatigissallugit.

 

Aammalu tamatumani siunissami inuussutissarsiutinik siuarsaanermik iluarsiissutaasinnaasut iluarsiissutigisassallugit. Tassa imaappoq Naalakkersuisut isumaqarput siunertalimmik sulisoqartariaqartoq.

 

Aammalu siunissaq isigalugu eqqarsartoqarlunilu iliuuseqartoqartassasoq. Naalakkersuinermik suliassat siullermik tassaapput pitsaasunik atugassaqartitsissalluni aammalu minnerunngitsumik assigiinngitsut suliniutit ataqatigiississallugit.

 

Aamma nassuiaatip suliarineqarnerani avataaneersut makkununnga attuumassuteqartut tikkuartortuartarpaat patajaatsumik ineriartortitsinissat pisortat namminersortullu suliassanik eqqortumik agguaassisimaffigisaata pingaassusia.

 

Tassami amerlanerit akuerisinnaavaat pisortat suliassaat tassaanngitsoq suliffeqarfinnik ingerlatsinissaq. Namminersortut suliassaq tamanna taamak pitsaatigisumik naammassisinnaagaangassuk. Taarsiullugu pisortat tunniussinnaasaat tassaapput inatsisitigut atugassat. Aammalu pilersuinikkut attaveqaatitigulu atugassat pitsaasut.

 

Suliassat ikiuijumassuseqartumik suliarineqartarnerat aammalu Namminersornerullutik Oqartussani kommuninilu pilersaarusiorneq pitsaasoq. Kiisalu sulisussanik naleqquttunik piginnaanilinnillu peqarnissaata qularnaarneqarnera. Aamma pitsaasumik siunnersuisarnissaq. Kiisalu siunertalimmik aningaasalersuinermut aaqqissuussinerit namminersortunik taamak suliaqartunik suleqateqarfiusut eqqarsaatigalugit inuussutissarsiutinik siuarssaasoqartariaqarpoq. Taakkua tunniussinnaasaat ingiarniarsarinagit.

 

Namminersorlutimmi inuussutissarsiortut ingiarniarneqassappata nammineq napatissinnaallutik inuussutissarsiortut nukittortikkiartuaarneqarnissaanik anguniagaq pingaarneq inuiaqatigiit sinneranik aningaasalersueqataasussaq qimakkiartorneqalissaaq. Taamaalioraluaruttami inuussutissarsiortortatta Naalakkersuinikkut tapersersuineq soorlu tapiissutit aammalu allatut iliorluni illersuinerit pinngitsoorsinnaajunnaassavaat.

 

Taamak pisoqaraluarpat inernissaa allaqquttussaanngingajalluni tassaassaaq ilusilersugaanikkut ajornartorsiulerneq. Aamma nunatsinni taamak pisoqartarnera qasseeriarluta nalaattarsimavarput. Tamakkuninngalu inuiaqatigiilluta aaqqiiniarlutik aningaasarpassuit atortariaqartarsimavaat. Inuiaqatigiit iluanni immikkoortut allat ineriartornerannut toqqaannanngitsumik aamma akornutaalersunik.

   

Taamaammat aningaasat killilimmik amerlassuseqartut inuussutissarsiutinik siuarsaanermi atugassat tulleriaassagutsigit atugassarititaasut pitsanngorsarnissaat pingaarnerpaatittariaqarparput. Kiisalu piginnaanngorsaasariaqarluta. Tassa imaappoq toqqaannartumik ingerlatsinermik tapiineq pinnagu aningaasatigut tapersiisoqartassappat eqqarsarluaqqissaarluni pisariaqarpoq. Aammalu tamakku annerpaamik ineriartortitsinermut sammitinneqartariaqarput taamalu ataavartuusariaqarnatik.

 

Tassami nassuiaatikkut uppernarsarneqarpoq Naalakkersuinikkut oqartariaqarpunga mianersungaartariaqartugut suliffeqarfinnik amerlarnerusunik pilersitsipallanniaannarluta taakku pilersinneqarnerinik nalilersuinerup ilarujussua pisortanut isumagisassanngortinniarutsigu kingornalu taakkununnga ingerlatassanngortinniarutsigit.

 

Imaanngilarli qanoq iliuuseqarsinnaanatalu qanoq iliuuseqartariaqanngitsugut. Nassuiaatikkut pingaartumik ersersinneqarpoq namminersorluni ileqqaagaqartarneq assut annertusisariaqartoq. Taamaalilluni nammineq aningaasat pigeqqaagassat ajornannginnerusumik pissarsiarineqarsinnaanngorlugit.

 

Tamanna ajornannginnerusumik anguneqarsinnaaqqullugu periaasissat qassiit tikkuarneqarsimapput. Taakkuli suussusii erseqqissarneqartinnagit misissoqqissaarneqartariaqartutut aamma isumaqarfigineqarlutik. Soorlu inatsisit atuuttut allanngortinneqarnissaannik siunnersuusiortoqalertinnagu.

 

Suliassaq tamanna iliuusissatullu periusissatullu pilersaarusiornermut aamma ilanngunneqassaaq.

 

Taavalu piginnaanngorsaaneq aamma pingaarutilerujussuusoq erseqqissarneqarpoq. Taamaaliornikkut nammineq suliffeqarfimmik pigisamik pilersitsinissamut toqqammavissarsiortoqassaaq. Aammalu aningaasaliissutissat avataaneersut pissarsiariniarnerat ajornannginnerulissalluni.

 

Aamma piginnaanerit qaffaanneqarpata suliffeqarfiit pioreersut sulisussanik piginnaanilinnik pissarsiniarnerat ajornannginnerulissaaq. Kiisalu suliffeqarfiit aqunneqarnerat pitsaanerulernissaa naatsorsuutigineqarpoq. Tassalu taakku taamaalillutik napaannarnissaat ilimanaateqarnerulissaaq. Imaappoq ataannarnissaa ilimanaateqarnerulissaaq.

 

Tassa imaappoq assigiinngitsorpassuarnik suliniuteqarnissaq pisariaqarpoq. Tassa ilinniartitaanikkut ingerlatseqatigiiffinnik inuussutissarsiutinik siuarsaaniarsaaniartuni kommunini inuussutissarsiutit pillugit siunnersuisarneq aallaavigalugu kiisalu suliffeqarfiit namminneq iluini.

 

Tamatumani suliaqartut assigiinngitsut suleqatigiinnerusariaqarnerat takuneqarsinnaavoq. Tamatumani aamma sumiiffinni ataasiakkaani eqqaamioriit akornanni tamatumani pineqarpoq kommunit imminnut qanittut aammalu nunami tamarmi attaveqaqatigiiffiliorneq ilanngullugu.

 

Kiisalu kommunit killeqarfii suliassaqarfii pitarlugit suliniarnissat tapersersortariaqarnerat nassuiaatikkut ersersippaat. Suliat taamak ittut siuarsarniarlugit ineriartortitsinermut aningaasaateqarfiliortoqartarnissaata iluaqutaanissaa aamma tikkuarneqarpoq.

 

Aningaasaateqarfiit taamak ittut pilersinneqassappata illuatungeriilluni pisussaaffiliisoqartariaqartoq taaneqarpoq. Tassa sumiiffinni ataasiakkaani nunatta immikkoortortaani aningaasalersueqataasoqartariaqartoq.

 

Aammalu atugassarititaasut pilersinneqartariaqarput suliniutinik pingaarnerusunik, nunallu immikkoortortaaniittunik iluaqusiiniartussat.

 

Sulisa A/S-ip aamma Greenland Tourism A/S-ip takornariaqarneq pillugu siunnersuisoqatigiit sumiiffinni ataasiakkaani nunallu immikkoortortaani inuussutissarsiutinik siuarsaanernik atugassarititaasunik pitsanngorsaanermik suleqataajartuinnarnerat Naalakkersuisut naammagisimaarpaat.

 

Ullut qitiusumik nunami suliniartoqalernissaanik utaqqisinnaaffiit qaangiupput. Taamak Naalakkersuisut isumaqarput.

 

Kommunit amerliartuinnartut inuussutissarsiortortaminnut allanillu attuumassuteqartunik paaseqateqarlutik siumukarnermut toqqammavissanik pilersitsiniartarnerat takusalerparput. Aamma kommunit ataasiakkaat avataaniittunik suleqateqarlutik. Taamak iliortalerneq kajumissaarutigisariaqarparput tamanna Naalakkersuisut isumaat malillugit inuussutissarsiortortatta sammivimmut kissaatigisatsinnut ingerlalernissaanut aallaavissat ilagaat.

 

Tassami Naalakkersuisut kissaatigaat inuussutissarsiutinut siuarsaaneq ullukkut annerusumik amerlanerusut nammattariaqaraat. Aammalu suliniutini assigiinngitsuni oqimaaqatigiissariuarneq pitsaanerulersillugu soorlu eqaatsumik suleqatigiinnikkut.

 

Taamaattumik suut mikisuarsuit pinnagit pingaarnerinnaat oqallisigalugillu aaqqissuuttariaqarpagut. Maani Inatsisartuni suliassani matumani Naalakkersuinikkut anguniagassat aalajangersalerutsigit.

 

Apeqqutit pingaarutillit ullumi kingusinnerusukkut ilaasortat ilaasa aammattaaq siunnersuutigisimasaanniittut nassuiaammi saqqummiunneqarput.

 

Aamma apeqqutinik inuiaqatigiit aaqqissugaanerannut tunngassuteqartuni peqarpoq. Taakkulu Naalakkersuisut aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillug nassuiaataata oqallisigineqarneranut ilanngullugu oqallisigineqarumaartut naatsorsuutigaarput.

 

Uteqattaarinerit pinngitsoorniarlugit tamakku saqqummiussami matumani ilanngunneqanngillat. Naak inuussutissarsiutinik siuarsaanerup aaqqissuunneqarneranut ilaasariaqaraluarlutik.

 

Taamak oqaaseqarlunga Naalakkersuisut sinnerlugit nassuiaatip suliarineqarnera Inatsisartunut oqallisigisassanngortippara.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Naalakkersuisut Siulittaasuannut qujavugut. Partiit oqaaseqartui oqaaseqassapput siulliullunilu oqaaseqassaaq. Simon Olsen Siumuminngaaniit.

Simon Olsen, Siumup oqaaseqartua.

Oqaluuserisassaq manna nunatsinni inuussutissarsiornermit siuarsaanissaq pillugu nassuiaat pingaaruteqarluinnartutut pisariaqarluinnartutullu Siumup isigaa.

 

Tamatumani pineqarput aallarnisaanerit suliffeqarfiillu inatsit sapinngisamik annerpaatigut imminut napatiinnarnani aamma imminut pilersornerulernissaa pimoorunneqassasoq Siumumit anguniagaraarput. Nassuiaallu manna siunertamut tamatumunnga naapertuuppoq.

 

Siumumit inuutissarsiutinut tunngatillugu Inatsisartuni siunnersuutigineqartarsimasut kaammattuutigineqartarsimasullu ukiuni kingullerni malitseqartikkumaneqarnerat pissusissamisoortutut isigaarput. Malugeqqusariaqarparpulli ukiuni arlaqalersuni inuutissarsiornermut tunngasut oqaluuserineqartuarsimanerisa ilaatigut kingunerimmagu nassuiaatip annertuutut imaqarluartutullu oqaatigineqartariaqarnera.

 

Nassuiaat soqutiginaqalunilu tapersersornaqimmat Siumumiit tapersiilluta oqaaseriumasagut ilaatigut makku innersuussutigissavagut. Piffissaq manna tikillugu namminersorlutik suliffiuteqartut nunatsinni pinngitsoorneqarsinnaanngitsut Siumup ilisimagamiuk suliassap matuma ingerlateqqinnissaani suliffiutillit kattuffiat allallu namminersortut ingerlatsiviit qanittumi suleqatigineqarnissaat pingaartutut isigaa  Minnerunngitsumik kommunit kattuffiat KANUKOKA aamma qanittumi suleqatigalugu inuussutissarsiornikkut kommunit imminnut pilersaarusiornissaat maanna pimoorutamik tikittariaqartoq Siumut isumaqarpoq.

 

Suliffissanik aallarnisaanikkut pilersitassaq pisariaqartitsisussaavoq siunnersorneqarnissamik ingerlatsinermi ernisussiortutut aningaasatigut periarfissiuinikkut siulersuinermi nioqquteqarnissami il.il.

 

Tamannalu nassuiaammi aamma pisariaqartinneqartoq Siumup malugisinnaavaa.

 

Aammali eqqaamasariaqarpoq sulisussanik pisariaqartitsineq taamaalillunilu sulisussat nunatta ilaanit suliffissarsiortussat kommunit suleqatigalugit periarfissinneqarnissaat.

   

Siumumit inassutigissavarput sulissussaaleqaqqajaaneq imaluunniit sulisussaaleqeqqajaajuarneq inuiaqatigiissutitsinni minnerunngitsumik aasaanerani nioqqutissiorfinni ukiorpanngortuni atugaajuarluni qaangeruminaatsinneqaqisoq akisoqisorlu anigorsinnaajumallugu erseqqissumik Naalakkersuisut iliuuseqassasut. Ilaatigut inatsisitigut aporfissalersuisimanerit eqaallisarlugillu naalleraasinnaajunnaarsillugit. Taamaalilluni ineriartornissamik kaammattuerpalaarnerusunngorlugit.

 

Tamatumani aamma ilaqutariit nuunnerinik kinguneqassagaluarpar Siumumit ammasumik inussiarnersumillu pilersaarusiortariaqarsoraarput. Tamannalu aningaasatigut oqilisaassinermik nuunnissamut atasumik pisussatigut soorlu inissatigut ilaqartariaqartoq Siumumit isumaqarpugut.

 

Nunatsinni nammineerluni aallarnisaalluni sulliviliorniarnermi attorneqanngitsoornavianngillat inatsisit nunatsinni kommuninilu aallarnissaanissamut kajuminneq toqqissisimaneq tikilluaqqusaasutullu misigisimanissat aamma naatsorsuutigisariaqarput.

 

Eqaatsumillu suleqatigiinnerusinnaaneq Siumut isumaqarpoq. Avataanit aningaasaliisinnaanerit aamma eqqarsaatigalugit. Siumut partiitut anguniagaani nunap immikkoortuini inuussutissarsiornikkut ineriartortitsiniarnerani tunngaviuvoq nunap immikkoortuini isumalluutinik uumassusilinnik uumaatsunillu atorluaallaqqinnerulernissarput kiisalu inuit isumalluutaasut atorluarnerunissaat.

 

Siumumiit isumaqarpugut tamakkiinerusumik sammisariaqalerigut suliffeqarfiit nioqqutissanik ineriartortitsinerat kiisalu teknologip nutaap nioqqutissat imarisaagut nioqqutissiornermut nunarsuarmioqatitsinnullu attaveqarnitsinnut ilaatikkiartuinnarnissaat.

 

Nunap immikkoortuini assigiinngitsuni inuutissarsiornikkut aaqqissugaanerit nukittoqqutillu pisariaqartippaattaaq nunap immikkoortuini ineriartornermut tunngavissat eqaannerusut pilersinnissaat.

 

Taamaattumik nunap immikkoortuisa nunap nukittoqqutai immikkullu piginnaasai nalunaarsorneqartariaqalerput. Tamatumunnga tunngatillugu nunap immikkoortuini inuutissarsiornerup ineriartornissaanut pitsaasumut aporfiusut akornutaasullu qulaajartariaqalerput.

 

Siumup inassutigissavaa Naalakkersuisut ilungersuutigissagaat nunap immikkoortuini inuussutissarsiornerup ataatsimoortup pilersinnissaa. Nunap immikkoortuini ineriartorneq suliffissaqarnerlu siuarsarumallugit Siumumit inassutigissavarput ineriartortitsinermut ingerlatseqatigiiffiit pilersinneqassasut nunap immikkoortuini aningaasaliilluarsinnaasut Namminersornerullutik Oqartussanut kommuninit namminersortuniillu ataatsimoorullugu.

 

Nunaqarfinni inuuniarnikkut atugarisat inuutissarsiornikkullu ineriartornissamut periarfissaasut pillugit nalunaarsuiffimmik tunngavissatigut naapertuilluartumik piumasaqaatitalimmik pilersitsisoqartariaqarpoq.

 

Taamaalilluni nunaqarfiit napalluarsinnaasut suliffissaqarfiulluartut aammalu assigiinngitsutigut sullinneqarluartut innuttaasunit nunassiffigineqarsinnaaqqullugit.

 

Suulluunniit aallartinniakkat aningaasartaqartussaanerat amerlanerpaatigut pisariaqartitsisarput. Taamaattumik Siumumiit inassutigissavarput misileraanissamut aningaasaliissuteqarnissaq pisariaqarluinnartuusoq Naalakkersuisunit isumagineqassasoq qulakkeerniarneqarlunilu.

 

Nassuiaammi ilaatigut aallarnisaajumasunik aallarniisartunillu pikkorissartitsisarnissap siunniunnissaa pisariaqartoq oqaatigineqarpoq tamanna isumaqatigilluinnarparput. Maluginiarluagassat ilagaat nammineerluni ileqqaagaqarsinnaassutsip aningaasatigut annertusarneqarnerunissaa. Taamaaliornikkut atasinnaassuseqarnerusumik patajaannerusumillu ingerlatsisoqarnissaa qulakkeersimajuarsinnaajumallugu.

 

Soorlu inuusuttunut aallarnissaaniartunut akileraarutitigut periarfissarissaartitsinerunikkut. Siumumit pingaartilluinnarparput pimoorunnerullugu meeqqat inunngornerannit aningaasatigut qaqugu inersimasunngorunik nammineertussanngorlutillu sillimanissaat aqqutissiuukkumallugu aningaasanik ileqqaagaqarsinnaanissaannik annertunerusumik qaammarsaasoqarnikkut.

 

Minnerunngitsumik aaqqissuussinerit nutaat aqqutigalugit, tamakku siunnersuusiorfigineqarnissaat piviusunngortitsisoqarnissaat siunertaralugu Naalakkersuisunut naammasseqqussavarput.

 

Siumumit oqaatigissavarput ullumikkumut Namminersorlutik aallarnisaasoqartarlunilu iluatsittoqartarnera arajutsisimannginnatsigu. Taamaakkarluartorli piviusunngortitsiniartarnernut tunngatillugu nikilaaffigininneq aamma arajutsisimanagu.

 

Avataanit aningaasaliijumasussanik qammaasariaqarnissamik pisariaqartitsinerput ilungersuunnerusariaqarparput kommunit imminnut kajungernarnerusunngortitsinissartik isumagisinnaasariaqarpaat.

 

Siunissaq ungasinnerusoq isigalugu suna anguniassavarput. Pissutsit Europamiittut Danmarkimiittullu orniginartikkutsigit taakku aqqusaarsimasaat periarfissarisimasaallu aamma uagut aqqusaaqqaartariaqarpagut inuutissarsiutitigut ineriartorneq inuiaqatigiinnut iluaqutaassappat.

 

Nunatsinnut imminut pilersornerusariaqarnerput erseqqissumik takussutissaqartoq malugereersimalerparput. Ilaatigut inuussutissatigut aammattaarlu inuussutissaanngitsutigut.

 

Taamaattumik aningaasalersueriaatsit itinerusumik pitaruminarnerusumillu aaqqissuuttariaqarnerat isumagisinnaasariaqarparput.

 

Siumumit isumaqarpugut imminut akilersinnaasumik suut tamarmik ingerlanneqarsinnaasariaqarnerannik eqqarsartaaseqarluni nalileeriaaseqarlunilu inuiaqatigiinni ingerlatseriaaseqarniarneq nalilersoqqissaarneqartariaqalersoq.

 

Inuutissarsiornermik ineriartortitsinermi pilersitsiniarnernilu sanngiillisaataajuarpoq nunatsinni innaallagissap akisunerujussua. Avataaniit pissarsiarineqarsinnaasunut unammillissutigiuminaammat. Taamaammat pisariaqarpoq innaallagiaq akikinnerusoq pissarsiariumallugu eqaannerusumik periuseqarnissaq. Nukissiorfiit kisiisa isumalluutigiinnarnagit periarfissalinni periusaasinnaasut allat aqqutigalugit innaallagissap akikinnerusup pissarsiarineqarsinnaalernissaa aqqutissiuunneqartariaqarpoq.

 

Nunap immikkoortuini inuussutissarsiornikkut ineriartortitsiniarnermi tunngaviuvoq nunap immikkoortuini isumalluutinik uumassusilinnik uumaatsunillu atorluaallaqqinnerulernissarput. Kiisalu isumalluutaasut atorluarnerulernissaat. Taamaattumik inuussutissarsiutitigut siuarsaanermut atatillugu Sulisa A/S-ip inuiaqatigiinni inissisimanera suliassatigullu annertusaanikkut nukittorsarneqarnissaa Siumumit pingaartipparput.

 

Maannakkumut Sulisa A/S-ip misilittagai suliffeqarfinnik aallarnisaasunut iluaqutissarpassuarnik malitseqarparput. Taakkulu ilaqarput ingerlatsinikkut akilersinnaannginnerat pissutigalugu unitsiinnarneqartartunik. Siumumit pingaartipparput tamakku toqqorsivimmut toqquinnarnagit isumassarsiorfittut pissarsiarineqarsinnaalernissaat akilersinnaannginnerannut suut aporfiusarnersut aamma ilinniarfiusinnaammata.

 

Pingaartipparputtaaq Sulisa A/S-ip inerisaavittut ingerlatsivimmik suliffeqarfiliorsinnaanissaa. Tamannali imatut paasineqassanngilaq illoqarfik ataasiinnaq aallaavigalugu sulisoqassasoq imaluunniit sullissisoqassasoq. Periarfissaqartariaqarpoq kommunit inuussutissarsiutitigut suliffinnik pilersitsiniarfiusinnaasunik siunniussaqartut aallarnisarnerannik tikillugit suleqatigineqarsinnaasarnissaat.

 

Kiisalu Siumumit siusinnerusukkut maani oqaatigisartakkagut tassalu isumassarsianik katersuuffeqarnissap isumassarsisut illersorneqartumik isumassarsiamik ineriartortinnissaannut salliutitaanissaannut tunngasutigut illersugaanissaat taakku aqqutissiuunneqarnissaat qulakkeerunneqassasut Siumumit pingaartikkatsigu.

 

Siumumit isumaqarpugut nassuiaatip suliarineqarnerani inupparujussuit piffissami sivisukuluttumi peqataallutik suleqataasimanerat ilungersoqataasimanerallu ajunngilluinnartuusoq. Aammattaaq suliap pissanganarsarlugulusooq suliarinerani paasissutissanik isumassarsiorfigineqarlutillu aallerfigineqarsinnaasut amerlaqisut ilarpassui nuuinnagaasut erseqqilluinnarpoq.

 

Nunatsinnut naleqquttuijunersut nalilersoqqissaagassanut ilaasariaqarumaarput. Assersuutigalugu nassuiaammi tikkuarneqarpoq sullivimmik nammineq aallarnisaaneq nunatsinni ileqqorineqanngitsoq. Nassuiaammi erseqqissarneqarpoq naleqassutsit tunngaviusut pisinnaasallu meeraatilluni ilaatigut meeqqat atuarfianni ineriartortinneqartartut.

 

Suleqatigisassat ilaasa taamatut kaammattuuteqarnermini Undervisningsministeriap isumaliutissiissutaa nr. 1.301 aallarnisaasunut tamakkiisumik ilinniartitsinissamut pilersaarummik taaguutilik isumassarsiorfigisimavaa.

 

Siumuminngaaniit Naalakkersuisut saqqummiussani ilinniartitsisarnermut pilersaarutit nuannaarutigalugit taperserpagut. Isumaliutissiissutigineqartumi tassani ilaatigut siunnersuutigineqarpoq suliniutit pillugit ilinniartitaaneq aammalu ilinniartut ilinniartitaanerminni atugassarisaminnut akisussaaqataatitaasarnerat aqqutigalugit annertunerusumik nammineersinnaalerneq iliuuseqarnerusinnaalernerlu tunngavissinneqartartut. Taamaalillunilu aallarnisaarusussuseqalernissamut tunngavissat pitsaanerulersinneqartarlutik.

 

Tamanna tunngavigalugu Siumumiit erseqqissaatigissavarput assut iluarisimaaratsigu siornatigut saqqummiuttakkatta tassa suliffeqarfimmik aallartisaaniarluni ilinniarfeqalersinnaaneranut tunngasut massakkut pimoorullugu piviusunngortinniagaalernera. Oqaatigissavarpullu tamatumap piviusunngortinneqarnissaanut tamakkiisumik suleqataassagatta.

 

Taamaattumik niuernmik ilinniarfiit il.il. sullivinnik nammineq pilersitsisarneq pillugu qanoq ilinniartitsisalernissaat kiisalu ilinniarfiit aallarnissaarusussuseqalernermik siuarsarnissaat pillugit isumaliutersuuteqalernissap qanoq tunngavissinneqarsinnaanerata paasissutissiisutigineqarnissaa Siumumit soqutigilluinnarparput.

 

Kiisalu danskit nunanilu avannarlerni aallarnisaanikkut iliuutsit qanimut alaatsinaallugillu periarfissatigut suleqatigisinnaanerat ammaffigisariaqartut Siumut isumaqarpoq.

 

Nunatsinni inuiaqatigiit akornanni ilinniagaqarsimassutsikkut qaffakkiartorneq ilutigalugu inuussutissarsiutit pillugit eqeeriartorneq piumassuseqarnerlu sakkortusiartorput. Tamatumap ineriartornerup pitsaasup peqqinnartumillu ingerlaavarnissaa tamatta suleqataaffigisariaqarparput.

 

Pisortat kisiisa isumalluutiginagit sulisinnagillu aammali nunatsinni kattuffiit minnerunngitsumik sulisitsisut kattuffiat suliffeqarfissuillu nunatsinniittut inuiaqatigiillu soqutigisaannut naapertuuttumik ikorfartueqataasumillu suleqataasariaqarput.

 

Naalakkersuisut nassuiaatikkut suliassat ingerlaqqinnissaannut kaammattuutaat imaqarluartut tamaasa Siumumiit isumaqatigalugit ilalerpagut. Suliallu ingerlaqqinnissaani naammassiniarnissaat inassutigissallutigu.

 

Naggataatigut Siumumit piumasarissavarput inuussutissarsiornermut ataatsimiititaliap malinnaaqqissaartinneqarnissaa pisariaqarluinnartutut nalileratsigu. Naalakkersuisuni suliassat aallartinissarneranni ataatsimiititaliap isumasiorneqarlunilu qanilluinnartumik suleqatiginissaa pisariaqarluinnassasoq erseqqissaatigissavarput.

 

Taamatut oqaaseqarluta inuussutissarsiornermut ataatsimiititaliamit misissuataarneqassasoq inassutigissavarput.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Ingerlariaqqitsinnata Inatsisartut suleriaasiat erseqqissaatigissavara. Inatsisartut suleriaasiat

§ 4, 34 malillugu tassani Naalakkersuisut inuussutissarsiutinik siuarsaaneq pillugu nassuiaataat ataasiaannarneqartussaavoq. Taamaattumik ataatsimiititaliami suliarineqartussaanngilaq. Paragraf 34, stk 8-lu malillugu isumaqatigiinniutigineqarneranut atasumik aalajangiisoqarsinnaanngilaq. Taanna innersuussutigaara. Taavalu maannakkut ingerlaqqissaagut.

 

Finn Karlsen, Atassutip oqaaseqartua.

Inuussutissarsiorneq pillugu nassuiaat Atassuminngaaniit imaattumik oqaaseqarfigissavarput. Inatsisartut 2001-imi upernaakkut ukiakkullu ataatsimiinneranni takornariaqarnerup iluani inuussutissarsiornerup siuarsaavigineqarnissaa pillugu aamma nunani inuussutissarsiutit pillugit Inatsisartut inatsisaatut siunnersuutip saqqummiunneqarneranut atatillugu Naalakkersuisut neriorsuutertik eqqortillugu maanna inuussutissarsiutinik siuarsaaneq pillugu nassuiaat saqqummiuppaat.

 

Nassuiaammi soqutiginarluinnartumi saqqummiussukkat nunatsinni inuussutissarsiutinik siuarsaanissamik pingaaruteqarluinnartut arlaqaqaat. Nassuiaammi saqqummiunneqartumi ilaatigut soorlu oqaatigineqartut nunatsinni inuussutissarsiutitta pingaarnersaata aalisarnerup isumalluutitut kisiartaatippallaarsimagipput. Tamanna ilumoorpoq ukiorpassuiarni aalisarneq kisiartapajaajutillugu isumallutitut ingerlassimavarput.

 

Tamatumap kingunerisarpaa aalisarneq ingerlanerluuvallakkaangat nunatsinni suliffinnik aningaasarsiornermillu annertuumik eqquisarnera. Aammattaaq nunatta kujataani savaateqarneq ukiuni 78-inngulersuni inuussutissarsiutitut ineriartortinneqarsimavoq. Nunatsinni maannamut tutsuiginartumik oqaatigineqarsinnaanngorsimalluni. Soorunalumi suli patajaallisarneqarnissaa pisariaqarluni.

 

Soorunami ukiuni siusinnerusunik aatsitassarsiorneq periarfissaqartillugu ingerlanneqartarsimavoq ataavartuunngikkaluamik. Ukiuni kingullerni takornariaqarneq pimoorulluinnarlugu inuussutissarsiutitut ineriartortinneqaleruttorpoq. Ilaatigut inuussutissarsiutit sukat sisamaattut taallugu inuussutissarsiutini pingaaruteqartunut ilanngutinneqarluni. Nassuiaami ilaatigut allaaserineqarpoq nunatsinni inuussutissarsiuteqarfinnik piorsaanerup ilarujussua tapiissuteqartoqarsinnaarnera suli isumalluutaavallaaqisoq pingaartumik inuussutissarsiutitta pingaarnersaat aalisarnerup piniarnerup nunalerinermullu.

 

Nalunngilarput Naalakkersuisut ataatsimiititaliamik pilersitsinikuusut aalisarnerup imminut akilersinnaasunngortikkiartuaarnissaani suliniuteqartunik. Maannalu ataatsimiititaliap suliani naammassillugu tunniutereerpaa. Taamatut sulinerup aalisarnerup imminut akilersinnaasunngornissaanut isumalluarnartumik takutitsipput.

 

Taamaasillunilu tapiissuterpassuarnik atuinerup annikilliartuaarneqarnissaa aqqutissiuuppaat.

 

Inuussutissarsiutitta pingaarnersaat nunatta nappatigisaa oqaatigineqareersutut kisiartaatippallaarlugu isumalluutigisimasarput ukiorpassuarni tamakkiisumik atorluarsimanngilarput. Aalisakkat qaleruallillu aalajangersimasut ikiuttuinnaat iluaqutiginiarsimavarput.

 

Qangaaniilli Atassummiit oqaatigisarsimasarput utissavarput aalisakkat tamaasa qanneqartut piffissanngorpoq pimoorullugit iluaqutiginiarneqarnissaasa sulissutiginissaa. Soorlu oqareernikuusugut inunnit nerineqarsinnaanngippata kujataani uumasuuteqarfinni atorfissaqartinneqarluarput. Tamanna assorujussuaq eqqarsaatigeqqunarpoq qanoq iliuuseqarfigineqartariaqarnera.

 

Takornariaqarnerup inuussutissarsiutitut siuarsaavigineqarnera eqeersimaarfigineqartoq oqaatigereerparput, kisiannili soorunami suli Atassummiit isumaqarpugut takornariaqarnerup inuussutissarsiutigineqarnera piffissami periarfissanik pitsanngorsaanikkut ullumikkornit annertunerungaarsinnaasoq. Soorlu ilaatigut mittarfiit avataaniit tikinneqarsinnaanerisa ammaannerusinnaanerisigut. Annerusumik toqqaannartumik tikiffigineqarsinnaanngornerisigut.

 

Tamatumuuna assersuutitut taasinnaavarput Narsarsuaq toqqaannartumik Amerikamiit Canadamiillu tikinneqarsinnaanera angusinnaagutsigu annertoorujussuarmik angallanneqalissagaluarpoq. Taakkumi takornariaasa annertuumik soqutigisaat taqqavani kangerlunniipput.

 

Aatsitassarsiorneq eqqarsaatigalugu maanna pingaartumik ukiuni kingullerni soqutigineqarnera annertusiartorpoq. Pingaartumik akilersinnaasunik nassaartoqartalernerisa kingunerisaanik. Soorlu Nanortallip eqqaanik kulti isumalluarnarluinnartoq. Tamatuma kingorna aamma tutsiuppoq Narsarsuup eqqaani aatsitassaq kultimit suli akisunerusoq atorfissaqartinneqarluartorlu.

 

Tamakku siunissami inuussutissarsinut mikinngitsumik isumalluutitut taaneqarsinnaapput. Taamaattumik nunatta soqutigisariaqarpaa aatsitassarsiornermik ukiuni kingullerni periuserilersimakkani attatiinnassagaa. Uuliasiorneq qanoq tutsuiginartiginersoq ajuusaarnaraluartumik nunatsinni ungasikkunarpoq.

 

Naluneqanngilaq uuliasiorsinnaasumik misissuinissamik tutsiuttoqartillugu tupinnanngitsumik pisortat nikussaartarput. Tassami nalunngilarput nassaartoqarpat akilersinnaappallu inuussutissarsiornitsinnut pingaaruteqarluinnartussaanera, kisiannili uuliamut sanilliullugu Atassummiit isumaqarpugut nunatta ernga avammut tunisassiarineqarsinnaanera ullumikkorniit pimoorunnerungaartariaqaripput. Tassami oqartarpugut nunarput nunarsuarmi minguinnerpaamik imeqarpugut.  Tamannami aamma ilumoorpoq.

 

Uppernarpoq erngup avammut tunisassasiarineqarneratigut nunatta aningaasarsiorneranut pingaaruteqarnerpaanngorsinnaanera. Ilisimavarpummi nunani amerlaqisuni allani allaammi imermut kuuffinninngaaniit kigutinulluunniit saleqqusaaneq ajorput imeq ajungaarmat. Taamaattumik imerumallutik kigutitilluunniit salikkumallugit pisiniarfinni akisunaarlugit pisisariaqartarput.

 

Taamaattoqarnera nunatsinniit piaartumik misissuilluarnikkut iluaqutiginiarneqartariaqarpoq. Aningaasarpassuarnimmi isaatitsiffigineqarsinnaavoq. Tamatumali kingunerissavaa suliffippassuarnik pilersitsinissamut periarfissiinissaq.

 

Inuussutissarsiutinik siuarsaaneq pillugu nassuiaammi imaattumik imartuumi oqareernitsituut assigiinngitsorpassuit saqqummiussuunneqarput. Ilaatigut soorlu anguniakkat suliniutissallu nutaanik pisariaqartitsineq. Tamatumani Naalakkersuisuni suliniutinik nutaanik anguniagaqarneranni periusiginiarneqartut Atassummiit tapersersornartutut oqaatigissavarput.

 

Soorlu inuussutissarsiutinit aningaasaliissutit atorneqartartut ilaasa ineriartortitsinermik siuarsaalluni suliniutinut atugassanngortinneqartalernissaat pitsaasutut oqaatigisariaqarsorigatsigu.

 

Inuussutissarsiutinik ingerlatsineq soorlu namminersortut ineriartortinnissaannut pitsaanerusumik atugassaqartitaalernissaat kissaatigilluinnarparput, isumaqatigilluinnarparput. Pingaartumik nunatta nutaatut aallartinniartutut oqilisaanissaq pingaartinneqartariaqarnera Atassummiit assut qangaaniilli pingaartitarigatsigu. Soorlu ilaatigut taakkartortarpagut akileraarutinik akiliisanngikkallarsinnaanerit. Taannaannarluunniit eqqarsaatigalugu mikinngitsumik oqilisaasoqassaaq.

 

Inuussutissarsiutinut tapiissutigisartakkagut Atassummiit qulaajarneqartariaqartutut isumaqarfigaagut, ilumut eqqortumik tamarmik atorneqartarnersut paasissallugu pingaaruteqarluinnarmat.

 

Tamakkununnga tunngatillugu nalilersuinissaq pisariaqarpoq. Atassummiit naatsorsuutiginngilarput inuussutissarsiutinut tapiisarnerit ullumikkutuut taamatuinnaq ingerlajuassasut. Soorlu siuliani taareeripput aalisarnermut tunngatillugu immikkut ataatsimiititaliaq sulisitaq qanittukkut saqqummiisoq aalisarnerup imminut akilersinnaasunngortikkiartuaarnissaanik pilersaarusiortoq.

 

Naatsorsuutigisariaqarpoq tamatumap kingunerissagaa taperneqartarnissamik pisariaqartitsineq killilersimaariartuaarneqarnissaa. Soorunami siunissami pisariaqartitsivinneq tunngavigalugu tapiisarsinaaneq pisariaqarfiisigut nalilersuilluarnikkullu atorneqartarsinnaajumaassasoq.

 

Inuussutissarsiutinik siuarsaanermik aningaasartuutikillisaaneq eqqarssaatigalugu maanngaaq pimoorunneqarnerulertariaqarput erngup nukingata atorluarneqarnerusariaqarnera.

 

Maannalu nunani allani assut atorneqaleriartortoq seqernup qinngornera, maanna Sisimiuni sanaartornermik ilinniarfiup tamanna pitsaalluinnartumik misilittagaqarfigilereeraa. Aammalu anoriup nukinga atorlugu nukinnik pisariaqartitsinikkut pissarsisinnaaneq.

 

Ullumikkut innaallagianik suliffeqarfiit atorfissaqartitaat aningaasartuutinut annertuumik nammakkersuutaavoq, periarfissaqarporli oqilisaasoqarsinnaanera, taakkartorneqartut piviusunngortinneqarsinnaappata.

 

Inuusutissarsiorneq eqqarsaatigalugu ukiuaaluit matuma siornali tutsiuttalerpoq. Nunatta pissarititai atorluarnerulertariaqalerivut. Aammalu ima peqqusineq ANunatsinneersunik pisigit@ - taakkununnga tunngatillugit apeqqutigerusunnarpoq, nunatta pissarititai tunniussinnaasai, maannalu periarfissiissutigineqartut atorluartigineripput.

 

Naggataatigut inuussutissarsiutinik siuarsaatinik nassuiaat imartooq, imartoorlu pillugit imarisai tamakkerlugit oqaaseqarfiginngikkaluarlugit Naalakkersuisut pilersaarutai nutaaliornerit, oqilisaaniarnernik siunissami inuussutissarsiornermi isumannarluartumik siunnerfillit. Pissanganarpulli angusaqarfiulluarnissaat kissaallugit Atassummiit taamatut oqaaseqarfigaagut.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Finn Karlsenimut qujavugut. Maannakkut oqaaseqassaaq Maliinannguaq Markussen- Mølgaard, Inuit Ataqatigiit, takanna. Tullerissavaa Mogens Kleist, Kattuseqatigiit.

 

Maliinannguaq Markussen-Mølgaard, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.

Qujanaq.

Inuit Ataqatigiinniit nuannaarutigaarput inuussutissarsiorneq pillugu nassuiaat oqallisigisussanngoratsigu, tassami siusinnerusukkulli arlaleriarluta nunatta imminut pilersornerulerluni napatikkiartornissaanut aningaasarsiorullugu pitsanngornerunissaanut ersarissumik tunaartaqarluartumillu anguniagaqarnissaq politikkeqarnissarlu atortarsimagatsigu. Nassuiaallu manna aqqutigalugu tamatuma piviusunngortinniarnissaa aqqutissat ilagaat.

 

Maluginiarparput nassuiaat annertuumik imalik, immikkoortuni arfinilinnut immikkoortinneqarsimasoq.

 

Siullermik oqaatigissavarput Inuit Ataqatigiinniit ukiut qaangiuttut arlallit ingerlanerini inuussutissarsiutit siuarsarnissaannut assigiinngitsunik siunnersuuteqartarsimagatta. Aammalu siornali siunnersuuterput, maannalu siunnersuuterput alla inuussutissarsiutit siuarsarnissaannut tunngasut ataatsimiinnermi matumani upernaaq manna oqaluuserineqartussaammata. Tassani pineqarput tunisassiaasinnaasunik nutaanik nassaarsiortarfimmik pilersitsinissamik siunnersuut, kiisalu nunap immikkoortuini aaqqissuussaasumik siunnersuisooqartigiiffimmik pilersitsinissamik aappaagumut aningaasaliinissamik siunnersuut.

 

Aammattaaq siunnersuutaasartuni ilaasavoq siorna aalisarnermik inuussutissarsiuteqarnermut atatillugu misissuinernut ineriartortitsinermullu suliniutit aningaasaliissutit allisaanernut tukertitsinernut pisarisuukkerivimmillu pilersitsinissamut Inuit Ataqatigiinniit siunnersuutigisimasarput ilassilluarneqartorlu.

 

Taasumap saniatigut 1990-ikkut qiteqqunnerani siunnersuuteqartarsimavugut inuussutissarsiutitigut siuarsaaneq siunertaralugu inuuiaqatigiinni ilisimasaqalernerunissarput pillugu meeqqat atuarfiini taakkuninnga sammisaqartarnissaq siunnersuutigisimallugu. Tassami uagut kalaallit inuussutissarsiutinik aallarniiniarnermik imaluunniit namminersortumik piginneqatigiilluniluunniit ingerlatsinermik ilisimasakippallaarnerput pissutigalugu annertunerusumik ullumikkut aallarnisaasoqarneq ajormat.

Taamanikkullu taanna  itigartitsissutigineqartoq maanna nassuiaammi oqaatigineqarmat pisariaqartoq Inuit Ataqatigiinniit nuannaarutigaarput paasineqalersimammat.

 

Arajutsisimasariaqanngilarput ullumikkut niuerneq eqqarsaatigalugu nukittorsartariaqaratta. Tassami niuernikkut nunatsinni isertittakkatta annerpaartaat aalisarnerminngaanniit isertittarpagut.

 

Tamatumalunimi qanorluunniit iliortigigaluarutta pinngortitap pissusai nunarsuarmilu niuernerup inissisimanera sunniuteqarfigisinnaannginnatsigu sunnerteqqajaasaqaagut. Soorlu maanna raajat akiisa apparnerani tamanna nunatta karsianut sunniuteqarluttoq takusinnaagipput.

 

Ullumikkut aningaasanik avataaniit isertittakkatta 75 %-ii raajanik, saattuanik aalisakkanillu pisarput. Tupaallannartulli ilagaat avammut niuerutigisartakkatsinniit 75 %-ii nunatsinni suliareqqaarnagit anninneqartarneri. Tamannalu Inuit Ataqatigiinniit eqqarsarnartoqartipparput ilisimagatsigummi sunaluunniit nunatsinni inereerlugu suliaq naleqarnerusumik nunatsinnilu suliffissaqartitsisumik pissarsiffigisinnaagaluaripput. Tassami aamma taamatut suliarineqanngitsunik anissuiinnarnikkut nunani allani suliffissarpassuarnik pilersitseqataasaratta, uffa massa nunatsinni pisariaqartitsigaluaqaluta. Soorlumi aamma tamanna nassuiaammi erseqqissarneqartoq.

 

Tamanna sukumiisumik nalilersorlugulu misissoqqittariaqartoq Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut, tassami tunissassiat suut imminut akilersinnaasumik nunatsinni suliareqqaarlugit avammut nioqqutiginiarneqarsinnaanersut misissorluarneqartariaqarput.

 

Maanna raajat nunami suliarineqaqqaaratik annissuinnarneqartut 3 %-imik akileraaruserneqartarput. Tamannali millisarniarneqarpoq 1 %-iinnanngorlugu.

 

Inuit Ataqatigiinninngaanniit tamanna akuersaaruminaatsipparput, taamaaliornikkummi nunamut tulaassuinissami, taamaalillunilu nunamut suliffissaqartitsinissamut piumassutsimik annikillisitsisinnaammat. Aamma paaserusunnarpoq taamatut 3 %-imik akileraarusiisarneq aalisariussuarnut iluarnaaruteqartartunnullu sunniuteqartarnersoq. Tassami nunami inuussutissarsiutit ineriartortinnissaannut aningaasat pisariaqarteqigatsigit.

 

Tamanna upernaaqmanna oqaluuserisassanut ilaammat uterfigeqqikkumaarparput.

 

Maluginiartariaqartut ilagaat nioqqutissat allallu avataaniit tikisittakkatta annertunerujussuat. Tassami avataaniit tikisittakkatta nalingi 1975-imiit maannamut ukiut tamaasa qaffariarsimapput, 1995-imi 2,4 milliard koruuniullutik, 2000-imilu 2,9 milliard koruuniusimallutik. Tamanna illuanut saatinniarniartariaqarpoq, tassami taamatut tikisittakkat amerliartuinnarnerini nunatsinniit aningaasat aniasut amerligaluttuinnarmata.

Tassani sunniutigisaqarfigisinnaasagut misissorluarneqartariaqarput, nunatsinnilu suliarineqarsinnaasut pilersinneqarsinnaasullu pimoorussamik pilersaarusiorluakkamillu ineriartortittuarnerisigut aningaasat nunatsinni kaaviiaarsinnaanerusinnaaneri anguniartariaqarpoq.

 

Sunniutigisaqarfigisinnaanngisagut nunatsinnilu pilersissinnaanngisagut pisinnaanngilagut. Kisiannili ilaatigut pequsiornerit illuliassanik ineriigaanngitsunik nunatsinnilu suliarineqarsinnaasunik, imaluunniit suliareqqinneqarsinnaasunik pilersitsinissaq aallaaviusariaqarput. Tassami tassani aningaasat ukiumut aniaannartut aamma amerliartuinnarsimapput 2000-imilu 352 million koruuniusimallutik.

 

Nunami suliffissat inuussutissarsiornerullu siuarsarnissaa eqqarsaatigalugu, taamatut siuarsaanissamut aningaasaliissutigisartakkavut maanna annikippallaarput. Tassami inuussutissarsiutinut aningaasaliissutigisartakkavut ataatsimut isigissagaanni 80 %-ii aalisarnermut piniarnermut nunaateqarnermullu ingerlanneqartarput. Taannaannarluunniit qiviaraanni paasinarpoq sooq nunami suliffissat ukiorpassuarni oqaluuserisartakkakka pilersinniarneri taama arriitsigisut.

 

Aningaasarsiorneq suliffissanillu pilersitsinissat eqqarsaatigalugit nunanut allanut inuttoorsuarnut nioqqutissat akii qiviassagaanni unammillersinnaannginnerput qularutissaanngilaq. Tassami nunatsinni nioqqutissiaasartut aallartinneqartaraluartullu eqqarsaatigalugit avataaniit tikisitanik ilaatigut akitigut unammilleruminaatsitsisarput. Taamaakkaluartoq tamanna uniffigiinnarnagu uagut kalaallit namminersorusussuserput imminullu pilersorusussuserput atorluartariaqarparput, tunisassiorfiit pilersinneqartut aallaqqaataaniit annertuumik iluanaaruteqarnissaat pingaarnerusariaqanngilaq. Imminulli napatissinnaanngorlugit annikittunnguamiit aallartittarnissaat aallaaviusariaqarpoq. Tamanna pereerpat ingerlallualereerpatalu soorunami iluanaaruteqartumik ingerlalernissaat anguniarneqarsinnaavoq. Aallaqqaammummi imminut inorsereerluni iliuuseqarnissat nakkaattoornermik kinguneqarsinnaammata, soorlu Puisi A/S taamaassimasoq.

 

Inuiattut imminut pingaartikkatta, imminullu napatikkusussuseqarluta annermik nunami nioqqutissanik atuinerunissarput aallaavigisariaqarparput. Tamatumanilu akigititaasut aningaasaqassutsitsinnut naleqqussarniarlugit periarfissanik ujartuijuartariaqarluta. Aammattaaq ersarissunik piseqqusaarutinik qaammarsaanermillu pisoqartariaqartoq Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut.

 

Taasumap saniatigut avammut nioqqutissanik tunisisarnermi nunarsuarmi piumasaqaataasut aporfiusartullu qulaajarnerisa misissornerisalu ingerlaannarnissaat pisariaqartoq Inuit Ataqatigiiniit isumaqarpugut, taama iliornikkummi aqutissat nutaat nassaarineqarsinnaammata nioqqutissiornermut iluaqutaasussat.

 

Aatsitassarsiornermi aningaasaliissutaasartut amerlagaluartut suli ersarinnerusumik nunatsinnut sunniuteqartumik kinguneqanngillat. Inuit Ataqatigiinniilli isumalluarfigaarput siunissami nunarput angeqisoq isorartoqisorlu aatsitassanik iluaquteqarluni ingerlalerumaartoq. Taamaammat taassuma tungaasigut iliuutsit ingerlaannartariaqarput, aningaasalli annertussusaat misissorneqartariaqarpoq, aningaasanimmi atorluaanikkut aningaasat ilaasa suliffissanut nuunneqarsinnaaneri nalilersorneqartariaqarluni.

 

Tassani soorlu aatsitassanik ujarlernermi qulimiguulimmik attartornerit akisunerujussui aningaasatigut qaffasinneranut pissutaaqataasut oqaatigineqarput.

 

Inuit Ataqatigiinniit misissorneqartariaqarsoraarput timmisartuaqqamik imaluunniit qulimiguulimmik ataatsimoorussamik allamik atuisinnaasunik piseqatigiinnikkut aningaasartuutit appartinneqarsinnaannginnersut. Soorlu Tele-Post allakkisarnikkut mannamut timmisartunik marlunnik pisinermigut aningaasartuutinik sipaaruteqarsimasoq, allaallu timmisartuussisinnaalluni nassiussat akii qaffatsinngikkaluarlugit.Takorloorneqarsinnaavorlu taama iliornikkut aatsitassarsiornermi misissuinerit annertusineqarsinnaaneri.

 

Takornariaqarneq inuussutissarsiutit pingaaruteqartut sisamaattut taaneqartarpoq, qujanartumillu ineriartortinneqarluni. Maannamulli 1990-ikkut aallartinnerani isumalluarnaqisumik Inatsisartut anguniakkatut siunniussaat suli anguneqaqqajanngillat. Qanorlu aningaasarsiornikkut iluaqutaatigineranik kisitsisit nalorninartinneqartuarlutik.

 

Takornariaqarneq pimoorussamik nunatsinni ineriartortinneqassappat Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut ullumerniit takornariaqarnermik tunngatillugu annertuneroqisumik ilinniartitsinerit ingerlanneqartariaqartut.

 

Takornariaqarneq aallaavigalugu pikkorissaanerit Greenland Tourism kisiat isumalluutiginagu nunatsinnut ilinniartitaanernut allanut ilanngullugu ingerlanneqartariaqalerput, tassami ullumikkut ineriartortinneqarnerata arriippallaarneranut patsisaaqataammat nunatsinni taamatut ingerlatsinermut ilisimasakippallaarnerput. Inuit Ataqatigiinniilli isumaqarpugut innuttaasut inorsinnagit pisinnaasaalli aallaavigalugit naqqaniit ilinniartitsinermik aallarniisoqartariaqartoq, soorlu STI-p nalinganik ilinniarfiusinnaasunik qaffasinnerusunullu ingerlanissamut periarfissiisunik. Taamaaliunngikkuttami takornariaqarnermi avataaniit tikisitsisarnerit maanna aallartereersimasut ingerlajuassapput uagullu annertunerusumik isiginnaartuuginnarluta.

 

Nutaanik isilerluta inuussutissarsiutit ilungersuullugit pingaartillugillu aallunnerusariaqalerpagut. Taamaaliunngikkuttami nunatta aningaasaqarniarnera pitsanngorunnanngilaq, pitsanngunngippallu nunatsinni pisariaqartinneqaqisunut allanut akissaqalernavianngilagut.

 

Pisinnaasat ineriartortinnerat pillugu nassuiaammi suliffeqarfimnnik aallarniiniarnermi pisinnaasat ilisimasallu annertusarnissaat pingaartinneqarpoq. Tamatumani pitsaasumik siunnersorneqarneq malittarisassat paasiuminartut erseqqissullu ilinniartitsineq pikkoriissaasarnerlu, kiisalu pilersaarusiorluakkamik inuussutissarsiutinut a ningaasalersuinermut tunngasut ataqatigiissaarluakkamik ingerlannissaat pisariaqarluinnartoq, Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut. Tassami inuuiaqatigiinni nunami sullivinnik annertunerusumik pilersitsisoqassappat taamatut aallarniiniartut maanaannaq unittuunnginnissaat anguniarlugu ilisimasaasa annertusartuarnissaat pisariaqarpoq. Siullermik pisariaqarpoq ersarissassallugu taamatut pikkorissaasanerni ilinniartitsinernilu pisariaqartitsinerit qanoq annertutiginersut.

 

Taamatut pikkorissaasarnernik pilersaarusiornermi nunatsinni pigeriikkatta atorluarnissaat siunniuttariaqarpoq. Ilinniarfiit aningaasarsiornikkut ingerlatsinermik nioqqutissiornermullu attuumassuteqartut Sulisa A/S, Greenland Resources, Greenland Tourism, kommunit, Namminersornerullutik Oqartussat, namminersortut ilinniarfiillu suleqataaffigisaanik pikkorissaanernik assigiinngitsunik pilersitsinissami suleqataasoqartariaqarpoq.

 

Inuit ataasiakkaarlutik imaluunniit piginneqatigiillutik suliffeqarfinnik ingerlatsiniarunik aallarnisaaneq, aqutsisinnaaneq mianersorfissallu suuneri ilisimasariaqarpaat, tamatumanilu aaqqissuussaasumik pikkorissaanerit ilinniartitsinerillu ingerlanneqarnissaat pisariaqarluinnarpoq.

 

Pisinnaasaq ineriartortinneri eqqarsaatigalugit tunisassiaasinnaasunik nassaarsiorlunilu ineriartortitsiuarnissaq pinngitsoorneqarsinnaanngilaq. Tassani nunami suliffiit amerlineqassappata tunisassiassat nutaat nassaarineqartariaqarput, tamannalu pillugu Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut ukiarmi siunnersuuterput upernaarlu manna ataatsimiinnermi kingusinnerusukkut oqaluuserineqartussaq piviusunngortinneqartariaqartoq.

 

Pisuussutivut atorneqanngitsut amerlavallaaqaat, nunatsinni tunisassiassanik nutaanik nassaarsiortarnissaq pisariaqarpoq, tassami nalunanngitsumik nunatsinni inuppassuaqarpoq isumassarsiullaqqissunik atorluanngisatsinnik, taakkulu ataatsimut katersueqalernitigut isumassarsiallu nutaat saqqummilaartinnerisigut tunisassiassat nutaat aallarnisarnissaat aqqutissiuunneqarsinnaavoq.

 

Isumassarsiullaqqissuseq annertusarneqarsinnaavoq isumassarsiullaqqinnerpaanik akissarsititsisarnikkut, aallarnisaaniarnermilu kommunit, namminersortut aallarneerusuttullu saaffissaqartuarnerisigut. Taamaalilluni aamma suliffissaqartitsiniarnermi aningaasat siunertaqarnerusumik atorniarneqalersinnaassallutik.

 

Tamatuma aamma upernaap manna ataatsimiinnerup ingerlanerani oqaluuserinissaa Inuit Ataqatigiinniit qilanaaraarput.

 

Inuussutissarsiutinik nutaanik aallarnisaaniaraanni aningaasaq avaqqunneqarsinnaanngilaq, oqaatsillumi qanorluunniit kusanartigigaluarpata aningaasaq apeqqutaajuartarpoq.

 

Ullumikkut aallarnisaasunut inissisimanerput eqqarsaatigalugu aningaasaleerusussutsip pilerinarsarnissaa inatsisitigullu naleqqussaalluni iliuuseqarnissat pisariaqarluinnartut Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut.

 

Inatsisillu taakku nunanut allanut naleqqussartuarlugillu eqqummaariffiginissaat pisariaqarpoq. Taasuma saniatigut periarfissat tungaatigut qaammarsaajuarnissaq paasisitsiniaanissarlu Inuit Ataqatigiinniit kaammattuutigerusupparput.

 

Aallarnisaaniarnissami aningaasaliisinnaasut eqqarsaatigalugit periarfissat assigiinngitsut qulaajaaffigalugillu misissorneqartariaqarput. Namminersortut, soraarnermusiamut aningaasaateqarfiit, aningaaseriviit, Danmarkimi, nunani avannarlerni EU-milu aningaasaliisinnaasut eqqummaariffiunerusariaqarput. Nunatsinni ingerlatsiniaraanni ilisimasariaqakkanik paasissutissiilluartarnissat, ilaatigut quppersagaliornikkut, video-liornikkut, internetikkut il.il. ingerlanneqarsinnaapput.

 

Paasisitsiniaanerit aningaaseriviit inuussutissarsiornermik siuarsarnermik suliaqartut, siuarsaanermik suliaqartut, kommunit, Namminersornerullutillu Oqartussat namminersortullu suleqatigiinnerisigut ingerlanneqarsinnaapput, soorlu ullumikkut Greenland Tourism kusanartumik nunarput avammut nittarsartaraa.

 

Nunamili allamiut kisiisa isumalluutiginagit Inuit Ataqatigiinniit pingaaruteqarluinnartutut isigaarput nunatsinni suliffinni aallartisaanermi piginneqatigeriaaseq pillugu qaammarsaalluarnissaq. Tassami imaanngilaq Namminersornerulluni oqartussaanerup eqqunneqarnerata kinguninngua nunatsinni piginneqatigiilluni aallarnisaanerit iluatsinngimmata tamanna aallutissanngikkipput. Maannami ilisimasagut malillugit naggueqatigut Nunavimmi Nunavumilu piginneqatigiinnikkut ajunngilluinnartumik arlalitsigut ingerlatsipput.

 

Nunaqavissut, kattuffiit, inuussutissarsiornermik ingerlataqartut sulisullu piginneqatigiillutik ingerlatsisinnaaneri annertunerusumik nunatsinni ineriartortinneqartariaqarput. Tamannalu pisinnaavoq naggueqatitta misilittagaanik atorluaanikkut. Tassami 2000-imi aningaasarsiornikkut inuussutissarsiornikkullu ilisimatuut ilisimatusartullu nunani assigiinngitsuneersut 19-it Ilulissani isumasioqatigiinnerminni oqaatigaat periuseq tamanna issittumi nunalinnut tulluunneerpaasoq.

 

Periuutsit allat isiginiarnerusariaqalerpavut Europamiut periuusaat ilaatigut nunatsinnut tulluanngitsut iluatsittuaannanngitsullu kisiisa pinnagit. Tamanna inuussutissarsiutit ineriartortinnissaanni pingaaruteqarluinnartutut Inuit Ataqatigiinniit isigaarput.

 

Inuit Ataqatigiinniit isumaqatigaarput nalunaarusiami oqartoqarmat maanna apeqquserneqartariaqanngitsoq kommunit akornanni suleqatigiittoqassanersoq, apeqqutaasorli qanoq kikkullu akornanni suleqatigiinneq ingerlanneqassanersoq.

Tamannami ukiuni arlalinngortuni Inuit Ataqatigiinniit saqqummiuttuaratsigu.

 

Pissuseq tamanna, kommunit akornanni unammilleqatigiittarneq, qaangerneqartariaqalerpoq. Nunamimi taama isorartutigisumi inuttunngitsigisumilu inuugatta ikioqatigiilluta inuussutissarsiornikkut kivitseqatigiinnissarput pimoorullugu aalluttariaqalerparput. Tamannalu oqaasiinnaanani piviusunngortinniartariaqalerpoq.

 

Kommunit qanitariit suleqatigiiffiit aqqutigalugit ataatsimoorussamik inuussutissarsiutitigut siunnersuisooqatigiiffiit pilersinneqartariaqarput, politikkerinik, kommunimi inuussutissarsiornermi siunnersortinik namminersortunillu peqataaffigineqartut. Kommunit inuussutissarsiutitigut pilersaarutaat kommuninut ataasiakkaanut pisinnaasanullu tulluussakkamik ingerlanneqartariaqarput, tamatumani illoqarfiit kisimik pinnatik, aamma nunaqarfiit inuussutissarsiornikkut ineriartortitsiviginissaat pisariaqarpoq. Tamatumanilu ataqatigiisaarinissaq avaqqunneqarsinnaanngilaq.

 

Tamannarpiaq anguniarlugu ullumikkut oqaluuserisassamik Inuit Ataqatigiinniit siunnersuuteqarpugut oqaluuserinerani uterfigisassatsinnik. Tassami Inuit Ataqatigiinniit isumaqaratta maanna piffissanngortoq oqaluinnarani timitaliinissaq.

 

Pisariaqarpoq siunertalimmik soorlu mandtiimit atorlugit aningaasaliissutaasartut siunertaat malillugit atorneqalernissaat, imaanngitsoq ikiorsiissutaannartut nunguppatalu suliap unitsinneqarneranik kinguneqartumik annermik atorneqassasut. Tamanna kommunikkaartumik pilersaarusiorluarnikkut pitsanngorsarneqarsinnaavoq.

 

Sulisa A/S, Greenland Resources Greenland Tourismilu siunnersuisartutut atornerisa avissaanganerat nalilersorneqaqitariaqartoq Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut. Tassami sumiluunniit inuit ataatsimoortillugit atorluarnerisigut suliat pisariinnerusumik akikinnerusumillu ingerlanneqarsinnaaneri tamatta ilisimavarput.

 

Ullumikkut avataaniit nunatsinnut nerisassanik tikisitsisarnerit annertoqaat. Tassami avataaniit tikisittakkavut 2002-mi 146 million koruuninik naleqarmata. Tamanna nunatsinni kalaalimernginik atorluaanerunikkut ineriartortitsinikkullu annikillisikkiartuaarsinnaavarput.

 

Ilisimasatsitummi kalaaliminerpassuit tunitsivissaqannginneq aaqqissuussilluarsimannginnerlu pissutaallutik atorluarneqarsimanngimmata. Taamaattumik Inuit Ataqatigiinniit siusinnerusukkut kaammattuutigisimasarput kalaalimerngit atorluarnerunissaannik siunertaqartumik attuumassuteqartut tamarmik peqataaffigisaannik tusarniaanissap piaartumik piviusunngortinniarnissaa kaammattuutigerusupparput. Tassami atorluaanerunissaq siunertaralugu Inatsisartuni malunnaatilimmik iliuuseqalissagutta piviusunngortitsinissamut sakkussaqarluartariaqarpugut, periarfissaasinnaasunillu ilisimasaqarnerusariaqarluta. Taamaliornikkut nioqqutissat qanoq iliorluni inatsit suut suliniutillu suut aqqutigalugit ingerlanneqassanersut qulaajarneqarsinnaammata.

 

Kalaalimerngit kulturitsinnut takornariaqarnermi peqqinnissamullu pingaaruteqarput. Inuit Ataqatigiinniit nuannaarutigaarput neriniartarfinni atorneqarneri annertusiartormat, sulili annertunerusinnaapput.

 

Napparsimaveqarfinni, utoqqaat illuini, ilinniarfeqarfinni allamilumi suli annertunerusumik nerisassiatut atorneqarsinnaaneri ammaffigineqarnerusariaqarput.

Maluginiarparpullumi qallunaat nunaanni suliffeqarfinni taamaattuni nerisassiornermi najoqqutaasinnaasunik peqartartoq. Nunatsinnilu peqarani. Taamaattunik peqartoqalernissaa Inuit Ataqatigiinniit kaammattuutigerusupparput. Taamaalilluni aamma piniartut qulakkeerinninnerumik tunitsiveqalernissaat anguneqarsinnaammat.

Sooq KNAPK sinerissamilu immikkoortortaqarfiit piniartoqatigiinnit pilersitsisinnaanngillat? Bestilliisoqartarsinnaavoq tunineqanngitsullu qerititsiveqarnikkut sillimmatigisarlugit. Sooq sinerissami NUKA A/S-ip ingerlassinnaanngisai aalisartut piniartullu peqatigiiffiinut ingerlatassanngorlugit tunniunneqarsinnaanngillat.

 

Qitiusumik aqutsineq piunnaarlugu piniartut namminneq akisussaaqataallutik ingerlatsisinnaanerat ammaffiginerusariaqalerpoq. Tamatumanilu aamma nunaqqataasut sulisullu  piginneqataasinnaaneri aqqutissiuunneqarsinnaagaluarlutik.

 

Sanaluttarnerup aaqqissuussaanerusumik ingerlanneqalersinissaannut Inuit Ataqatigiinniit 1990-ikkut qeqqata missaani siunnersuuteqarpugut. Nuannaarutigaarpullu sanalunnermi ullumikkut pikkorissaasarnerit ingerlanneqalersimammata. Aammalu Qeqertarsuarmi kommuni peqatigalugu pikkorissaasarfimmik pilersitsisoqarsimammat nuna tamakkerlugu atorneqarsinnaasumik. Kiisalu aamma Maniitsumi pilersaartoqarluni.

 

Kulturerput toqqammavigaarput nittarsaattuarnissaalu pisariaqarpoq. Taamaattumik suli ullumikkut annertuneroqisumik eqqumiitsuliornikkut isiginnaartitsinikkut nipilersornikkullu ineriartortitsinissarput pisariaqarpoq. Sanalunneq eqqumiitsuliornerlu avammut nioqqutaasinnaasut pingaartut ilagaat. Tamaattumik taakku inuussutissarsiutit nunatsinni pingaarutillit sukat tallimaattut inissittariaqarput. Sukumiisumillu ineriartortillugit.

 

Taamaaliornikkummi tamanna inuiattut nukittorsaatigisussaavarput avammut ersarinnerusumik nittarsaassinnaassaagut. Takornariaqarnermilu neqeroorutigisinnaasagut annertusillutik.

 

Inuit Ataqatigiinniit nunatsinni allanik isumalluuteqarpallaarata imminut napatilluta ingerlatsinissarput pingaaruteqarluinnartutut isigaarput. Tassami nunatta namminersortutut ingerlassagutta ullumikkornit annerusumik inuussutissarsiornikkut pitsaanerusumik ingerlasariaqarpugut.

 

Inuiaqatigiinni qaammarsaaneq pilersaarusiorluarneq ersarissunillu anguniakkanik tunaartaqarneq tamatumani pisariaqarluinnarput. Taamaattumik Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut inuussutissarsiornikkut siuarsaaneq pimoorullugu ingerlanneqassappat inuussutissarsiorneq nunallu iluani pissutsit nutaanik isilerluni aaqqissuunneqartariaqartut.

 

Tamannalu anguniassagaanni inuussutissarsiornermi nunallu iluani pissutsit pillugit immikkut Naalakkersuisoqarfeqalernissaq pisariaqarluinnarpoq. Taamaaliornikkummi aatsaat ataqatigiissaarluakkamik pimoorussamillu ineriartortitsineq ingerlanneqarsinnaammat.

 

Nutaamik eqqarsarneq pisuussutinik ilisimasanillu atorluaaneq eqaatsumillu aaqqissuussineq pilersaarusiorluarnerlu nunatta namminersulernissaanut aqqutaassapput. Tamatumanilu Inuit Ataqatigiinniit piareersimavugut suleqataanissatsinnut. Taamatut oqaaseqarluta inuussutissarsiutit pillugit nassuiaat Inuit Ataqatigiinniit oqaaseqarfigaarput.               

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Maliinannguaq Markussen-Mølgaard qutsavigaarput.Taava tulliulluni oqaaseqassaaq Mogens Kleist, Kattusseqatigiit. Tullerissavaalu Otto Steenholdt.

 

Mogens Kleist, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat.

Qujanaq. Inuussutissarsiutinik siuarsaaneq pillugu nassuiaat Naalakkersuisut Siulittaasuata saqqummiussaa Kattusseqatigiinniit imatut oqaaseqaateqarfigissavarput.

 

Inuussutissarsiuteqarnerup nunatsinni siuarsarneqarnissaannut saqqummiunneqartut taperserlugit Kattusseqatigiinniit oqaatigissavarput Naalakkersuisut Siulittaasuata taakkartugai arlalissuit soqutiginaateqartutut taaneqarsinnaapput.

 

Tassami sumiiffinni ataasiakkaani aallartitsisarnerit suugaluilluunniit imaluunniit isumassarsiat iluaqutaasinnaasut ammaffigisariaqartut Kattusseqatigiinniit oqaatigerusukkatsigit.

 

Taamaattorli Kattusseqatigiinniit oqaatigerusupparput ullumikkut inuussutissarsiornermi aallartissinnaasat killeqarmata nunatta isorartunerujussua pissutigalugu ingammik illoqarfinni sikusartuniittuni.

 

Suliffeqarfinnik ataavartunik aningaasanillu isertitsissutaasinnaasunik pilersitsisinnaanerat ullumikkut annertuumik killeqareerput. Oqaatigissavarput ullumikkumiit siunissaq ungasinnerusoq isigalugu tassalu ukiut 10-15-it maannakkumiit sukumiisumik isiginiartariaqarparput sukumiisumik pilersaarusiorniarutta.

 

Nunarpummi ukiuni taakkunani aningaasarsiornikkut angallannikkut aalisarnikkut takornariaqarnikkut minnerunngitsumillu ineqarnikkut qanoq isikkoqassanersoq qimerloortariaqaratsigu.

 

Ullumikkummi anguniagassagut piffissami tassani qanoq iliornikkut anguniarneqarsinnaanissaat sukumiisumik pilersaarusiornikkut aatsaat angusinnaagatsigit.

 

Inuussutissarsiutinik siuarsaaniarnermi pinngitsoorata suliffeqarfiit pioreersut piumasaqaataat minnerunngitsumillu anguniagaat eqqaamasariaqarpagut.

 

Suliffeqarfiit ataasiakkaat suut ilinniartitaanikkut pisariaqartippaat. Aammalu suliassaqarniarnermikkut suut pisariaqartippaat. Illuatungaatigullu uagut inatsisitigut nalimmassaanissarput ataatsimoorluta qissimittariaqarparput. Sulitsisut piumasaqaataat aammalu inatsisiliortut anguniagaat toqqammavigalugit.

 

Aatsaat taamaasiornikkut nunatsinni pisariaqartitat ataatsimoorluta aaqqiivigilissavagut. Minnerunngitsumillu nuna tamakkerlugu aammalu piffinni ataasiakkaani pisariaqartitsineq atatsimut eqqarsaatigissagutsigit.

 

Politikkikkut ersarinnerusumik anguniagassatta ilagisariaqarpaat ilinniartitaanerup ullumikkut nalimmassarneqarnissaa suliffeqarfiit qanimut suleqatigalugit. Taamatut iliornermi pingaaruteqarpoq paasissallugu suliffeqarfiit qanoq ilinniartitaanermut nalimmassarneqarnissaat. Illuatungaatigullu ilinniartitaanerup suliffeqarfinnut taamatut unammillerneqarnissaat.

 

Sulisa A/S-ip ullumikkut annertunerusumik atorluarneqarnera nuannaarutigaarput. Taamaattorli aallarnissaaniarnermi aporfiusartut annertunerusumik eqqumaffigineqarnissaat taakkartorusullugit. Aallartitsiniarnerni amigaataasartut ilaat tassalu aningaasatigut allaffissornikkut aammalu tunisassiat avammut tuniniarneqaranni ajornartorsiutaasartut eqqumaffiginerulernissaat oqaatigerusupparput.

 

Ullumikkut kommunit ataasiakkaat inuussutissarsiornermik siunnersortinik peqarput. Aammalu erhvervsråde-nik peqarlutik. Taamaattorli kommunit minnerusut taamatut allartitsisinnaanissaat killeqarput. Amerlanertigut aningaasat peqqutaallutik. Pissutsit taamaattut annertunerusumik eqqumaffigineqarnissaat Kattusseqatigiinniit oqaatigerusuppagut.

 

Inuussutissarsiutinik kommunit ataasiakkaat aallartitsiniaraluarlutik imaluunniit aningaasaleerusukkarluarlutik inatsisitigut aporfeqartut arlalissuupput.

 

Assersuutitut taasinnaasatta ilagaat Upernavimmi aalisarnikkut siuarsaaniarnikkut inatsisit aporfiuneri. Kommuni aalisarnermut inuussutissarsiornermi iluarsaaqataarusukkaluarluni ullumikkut inatsisitigut aporfeqarpoq.

 

Pissutsit taamaattut ilumut qanimut qissimitassatut Kattusseqatigiinniit oqaatigerusuppagut.

 

Kattusseqatigiinniit aamma isumaqarpugut nunatta pissarititai pitsaanerpaamik atorluarniarutsigit taava nunatsinni ullumikkut qissimittariaqartutut isigatsigit imaanngitsoq kommunit ataasiakkaat annertunerusumik piginneqataalernissaat imaluunniit aningaasaleeqataanissaat annertunersusoq anguniarneqassasoq.

 

Kisiannili inuussutissarsiornermi aallartisaaniarnermi ikiuutaasinnaasussat ammaffigineqarnissaat Kattusseqatigiinniit oqaatigerusukkatsigit.

 

Kommunit imminnut qanittut qanimut suleqatigiillutik inuussutissarsiutitigut anguniagaqarsinnaanissaat annertunerusumik aammattaaq ammaffigineqarnissaat oqaatigerusupparput.

 

Suliniutimmi pitsaasut ikioqatigiinnikkut aatsaat anguneqarsinnaammata. Kujataani kommunit qeqqani kommunit Qeqertarsuup tunuani kommunit imminnut annertuumik suleqatigiinnerat assersuutigisinnaavarput. Kommunillu avinngarusimasuniittut aammattaaq ammaffigineqarsinnaanissaat eqqumaffigineqarsinnaanissaallu tungitsinniit oqaatigerusuppagut.

 

Ilanngullugu taarusupparput ukiuni kingullerni Narsap kommuniat Sikublockimik kommunip atuuilluarnera nersualaartariaqartoq. Ajoraluartumilli nunatta sineriaani suli annertunerusumik Sikublock atorneqangimmat. Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut tunisassiaq Sikublock annertunerusumik nunatta sineriaani atorneqarnerusariaqartoq. Namminersornerullutik Oqartussat, A/S Inissiaatileqatigiiffik INI kommunillu suleqatigalugit.

 

Aallarniinermi oqaatigineqareersut ilagaat inuussutissarsiortut atugaannik nalinginnaasumik pitsanngorsaanissat. Piginnaanngorsaanerit aammalu suliniutit aalajangersimasut sammitinneqartariaqartut.

 

Oqaatsit kusanartut. Taamaattorli nunatsinni inuussutissarsiutinik siuarsaanermik maannamut pigeriikkagut suli pitsaanerpaamik atorluartariaqartut Kattusseqatigiinniit oqaatigerusuppagut.

 

Taamatut siuarsaanissami suleqatigiissinnaasut arlalissuupput. Ilaat taakkartorsinnaavagut tassalu ilinniarfiit, Sanaartornermut Ilinniarfik, Saviminilerinermik Ilinniarfik, Sulisitsisut, Grønlands Arbejdsgiverforening, SIK, KANUKOKA, KNAPK aammalu minnerunngitsumik Namminersornerullutik Oqartussat.

 

Ataatsimut suleqatigiinnerummi kingunerisarpaa angusassaq pitsaasoq anguneqarsinnaasartoq.­ Taamatut naatsumik oqaaseqarluta saqqummiussat Naalakkersuisut Siulittaasuata saqqummiussai tusaatissatut tiguvagut. Aammalu oqallinnissamut ammaqataassalluta. Qujanaq.

 

Otto Steenholdt, attaviitsoq.

Taanna saqqummiussaq suli atuartinnagu nammineerluni eqqarsaatersorneq aallarnerfigalugu isumaqarpunga ullumikkut inuussutissarsiorneq ataatsimut isigalugu nakeriallannartuusoq. Taamak oqarpunga inuussutissarsiutit suulluunniit pigeriikkagut eqqarsaatigissagutsigit uumassusiliinnavinninngaanniit aallartittut amerlavallaaqimmata. Pingaartumik immaminngaaniit pisuusut.

 

Immikkoortoq tassani soqutigalugu isiginnaarluarsimasara tassaavoq apeqqut suut aallartinneqarsinnaanersut.

 

Tassani takuneqarsinnaapput aamma uumassusisillit kisimik tikkuarneqartut. Taakku tamarmik inunnit uumasuutigineqarlutik amerliartortinneqanngillat. Pinngortitap nammineerluni amerliartortinniagarai. Nalunngisatsigullu taamaattoqaleraangat eqqisisitsiniaqatigiit akuliuttarput ingerlaqqeriarneq ajornarsisilluta.

 

Taaneqartut taakku uniffigisakka soqutiginarnerusullu tassaapput umimmaat. Aamma savat, taakkua tassa nerisillugit alliartortitat allatulli siunissami isumalluutaalluarsinnaasut. Kapisillit uumatillugit suli aallartinngilagut. Sanilitta taamannaannavik iluanaarutigigaat.

 

Eqaluit aamma taamatut pisassaraluagut suli aamma aallartinngilagut. Appaliarsuit taaneqarsimappummi kisianni qanoq sivisutigissava? Isoriuartarpakka fabrikkiliuunneqartarneri. Nammineq uumatillugit suliarisimanngisat. Tassa taamaattumik uanga siunnerfigisara unaavoq: Sapinngisamik nammineq uumatitsilluni illersorneqarsinnaasumik amerliartortitsineq, nammineq taamaaliunngisat tamatigut akuliuffigineqartarmata.

 

Soorlu massakkorpiaq piniartortatta aamma timmiarniartarnertik nuannaarutigeruttoraat oqaatsima aatsaannguaq eqqorluinnarlugit naqissuserpai. Piniartoqarsinnajunnaarpoq. Taamak oqaraanni ajunnginneruvoq. Nammineerluta amerliartortissimannginnatsigit pinngortitap kisimiilluni uagutsinnut aqqussaartittagai fabrikkiliuunneqartartillugit taanna sivisuumik inuussutissarsiutissatuut naatsorsuunneqarsinnaanngilaq.

 

Kikkunukua aamma sulisoriniarigut. Qiviaannarsigit utoqqalinersiutillit. Inatsisitigoortumik suleqqusaanngitsut. Taamak oqaraanni ajunnginneruvoq. Sulerusuttukassaat aningaasarsilaartullu peerit! Tassa taanna aamma inuussutissarsiutinut ingerlatsiniarnermut akornutaasut ilagilluinnarpaat. Taakkununnga kajungernarunnaarpoq sulinissaq ingerlatseqataarusukkaluit kajumissuseerupput.

 

Taamaattumik uani oqaasissakka immaqa soqutinarpallaartorujussuunngillat tassa inuussutissarsiutit siuarsagassat tassami piviusunngortereerneqarsimappata tamakkua takorlooraanni assaap illuata inuai qaangersimagunanngilaat.

 

Oqaatigiuarparput inuussutissarsiut ataasiinnarmik noqartilik siunissami annilaanganartuusoq. Tamannalumi aamma malugereersimavarput aalisarneq eqqarsaatigiinnarutsigu.

 

Inuussutissarsiutaasinnaasunik aallarnisaasinnaasut tamatigut iluatsikkajunngillat. Takutitsisartulli aallarnisagassatut piukkutaq tutsuiginarnersoq. Kisianni tamatta nassuerutigisariaqarparput aallarnisaassussaaneq aamma inuttaminut kingunipiloqariataartarpoq.

 

Pingaartumik pisortanit ilalersorneqanngikkuni. Uagut nunatsinni maani tuniniaanermik qaatuussaqanngilagut. Tuniniaaneq amerlaqisunik kanngugineqartarpoq. Tassa qangaaniilli ilami tassa uagut ileqqoraarput tunniussineq tassa tamanit orniginerusarlutigu. Akeqanngitsumik tunniussineq.

 

Amigaataajuartoq tassaavoq sumininnguugaluartumik akilersillugu tunisinerup ingerlatiinnarneqarluni iluanaarutaalersinnaaneranik nuannaaruteqalertarneq. Soorunami sanaluttarneq eqqarsaatigissagaanni tamanna ingerlalersimavoq, kisianni tuniniaaneq erseqqarinnerulersimavoq pajuttorneq ileqquujunnaarluni.

 

Uanga isumaqartuarpunga maani nunatsinni suugaluartuni tuniniaalaarsinnaaneq pisortanit pisortanit nakkutigineqarpallaartoq.

 

Soorlumi kina sumik tunisisimappat pisortat akuliuteriataartartut. Ujarlugu qanoq aningaasarsigavit taavalu kingornatigut pillallarlugu. Inuussutissarsiuteqarumalluni allagartamik piniarneq taassumalu aamma kingornagut inatsisitigut piumasaasut aqqusaartornissaat amerlarnernit piumaneqanngilaq. Aallartilluarniaraluarluni kikkut tamajusaasa pulaartoqqaarlugit qanoq issuseq suut tamaasa oqaatiginissaat aallartitsiniartumut iluami nangartaataapput.

 

Suliffiuteqarniassagaanni sulisut qassiunissaat apeqqutaasaqaaq. Sulisut aalajangersumik akissarsereerpata oorillu sinneqalaarpata piginnittoq aatsaat akissarsilaarsinnaavoq. Tamakkua pileraangata oqaaseq una tusarneq ajornarunnaartarpoq. Suliffimmi sulisuugaanni eqqasuuteqarnannginnerusoq. Tassa suliffiuteqarnissaq taamaalilluni aallaqqaataaniilli mattunneqamisaareerpoq.

 

Suliffimmik pilersitsiniaraluartunut sulisut peqatigiiffimmikkut aalajangersakkanik taakkununngalu qujanartumik qaffariartuinnartunik akissarsiaqarneri aallartinnisartup akissaqartinngilai. Ilami aningaasaatilissuit nunanik suliffinnik pilersitsiviusinnaasunik silarsuarmi tamarmi ujarlernerminni nunarput pilersitsivigissallugu pileriginngivippaat.

 

Sulisuusinnaasut akissarsiaat qaffasippallaarujussuaqimmatagooq. Taamak uparuaanera siulliunngilaq. Ilami maani aamma oqaatigereersimavara teknologimik taasaq Danmark-iminngaaniit allaat nunatsinni piukkunneqalersimagaluartoq suliffittut aalajaatsutut aallartitassaq, kisianni sulisussat akissarsiaat qaffasippallaarujussuaqaat. Nunatsinni suliffissaaniaraluaq taamaatinneqarpoq nunanullu kangillernut nuunneqarluni.

 

Immaqa eqqarsaatissatta annersarilinnguatsiaraat ilaarsiinnarluni sulisunik taamannarujussuaq aningaasanik qaffaaqattaarneq aamma suliffissanik pilersitsiniarnermut assupilorujussuaq uniffiusoq ingerlaqqinnissaraluatsinnillu unittoortitsilluinnarluni. Taamak oqarnera sulisartunut ajorniutiginianngilara, kisiannilu suliffinnik pilersitsinissamut ikkarluk taanna angisooq isumaqarpunga qaangiinnarneqarsinnaanngitsoq.

 

Saqqummiussaq sullulinngorsinnaasunik tigussaasunik saqqummiussaqarluni paasinartumik tikkuagaqanngilaq. Inuussutissarsiutinik siuarsaanerup pitsaanerusumik aaqqissuunneqarnissaa uteqattaarneqartuarpoq. Inuussutissarsiutilli sorpiaat pitsanngorsaavigineqartullu ersarissumik taaneqanngillat.

 

Piginnaanngorsaanissaq aasiit siunniunneqarpoq. Sumulli piginnaanngorsaanissaq taaneqarani. Suliffiup alliartornermini pitsanngorsaatit sulisullu amerliartornissaat peqqissaarulluinnarlugu nakkutigisarpaat. Suliffissaq sunaanersoq taanagulu piginnaanngorsaaneq salliutinneqarsinnaanngilaq.

 

Ullut qitiusumik nunami suliniartoqalernissaanik utaqqisinnaaffiit qaangiuttut saqqummiussisup oqaatigaa.

 

Uannut siunissaq assut nalorninarsiartorpoq. Innuttaasugut suliffinnik aallartitsisussatut aamma aningaasarpassuaateqanngilagut. Taamaattormi oqallattaarpugut avataaniit aningaasaliisussat taannaana aamma eqqarsaatigisimagiga Royal Greenlandip siulersuisui allanngormata. Taakkua siulii uanga sulissutiginiarninni ilagitissimavakka. Inuit ilisarisimaneqarluartut silarsuarmik aningaaserivinni ministeriusimasut Danmarkimi tassaassasut reklametut takutitassat aajukua tatigalugit ingerlatsivissami sulisussat. Taakkua taarsernerisigut utoqqatserpunga tusangiasaarinnginnama.

 

Taakkua taarsernerisigut annilaanngatigaara nunatsinni oqaaseq oqaaserineqartuartoq uagunuku pigut taanna oqaaseq taanna nipiutillugu kalaalinngorsaanersuarlu salliutittutut isikkulerlugu avatitsinni aningaasaliisusssanut tutsiutereersimannguatsiartoq. Nalunngilagummi aningaasanik aningaasaliisinnaasut avatitsinniittut nunami naalakkersuinerup pissusii iluamik takorlooqqissaartaraat takullugillu aningaasaliissagunik tutsuiginartumik aningaasaliiffissartik sulissanersoq.

 

Tamanna uanga apeqquserujussuarpara taamatut ingerlaaseqaannassagutta avataaniit aningaasaliisussanik amerlasuunik isumaqarpunga nassaassaarukkiartortugut.

 

Saqqummiussaq oqaatigissavara assut oqaasissaaleqiffigalugu. Inuit kikkulluunniit sanalutaminnik aalisarsinnaasaminnik allanillu pisarisimasaminnik imminnut tassa pisortanit nakkutigineqarpallaanngitsumik tuniniaasinnaanerat ammaanneqartariaqalerpoq. Taamaasiornikkut aatsaat aallarnisarneq tunngavissinneqassammat. Taamak naatsuinnarmik oqaaseqarpunga.

 

Per Berthelsen, attaviitsoq.

Nassuiaasiaq annertujaaq tikilluaqqulluarlugu uanga tunginnit oqaaseqarfigissavara.  Siunnerfik tassalu aallartitsiumasut suliffeqarfiillu qitiutillugit nunatsinni siunissami ingerlaavartussanik inuussutissarsiutinik pilersitsiortorsinnaanissamik kaammattuijumanermik aqqutissiueqataajumarnemillu imaqartoq isumaqatigilluinnarpara.

 

Nunattami pisariaqartilluinnalernikuuvaa immamit pisuussutsit pisortallu aningaasaliissuteqartarnerat kisiisa isumalluutigijunnaarlugit nunamittaaq ingerlasunik inuiaqatigiinni aningaasanik isaatitseqataasuullutillu avataanit tikisitsiortornerujussuarmut pakkersimaarinneqataasinnaasunik pilersitsiortulernissaq. Minnerunngitsumillu ingerlatsivinnik namminersortunik politikkikkut akuliusimaffigineqanngitsunik.

 

Maannamummi nunarput aningaasaqarniarnikkut sanngiitsuararsuuvoq. Isumalluutaasut sammivimmit ataasiinnaasorujussuarmit aallaaveqarnerat peqqutigalugu.

 

Ingerlatammi siammasissut nammineq imminnut napatittut, ingerlatsivissuarnit angitsuunit pisortanit aningaasalersorneqarnissamik pisariaqartitsiujuartunik ataasiakkaanit inuiaqatigiinnut aningaasarsiornikkut ikorfartuutaanerat isasuujannginnerujussuussaaq. Taamallu aningaasaqarniarnikkut ullut sanngiinnnerusut atorneqartillugit ajutoorsinnaanermi inuiaqatigiinnut sunniutaat aamma nanertuutaannginnerussallutik.

 

Taaneqartutut siammasinnerusumik namminersortunik annertunerusumik tunngaveqalerneq qularnanngitsumik aamma politikkikkut akaareqatigiinnerulersinnaanermik malitseqartitsisinnaassaaq. Tamannalu immineq nunap iluani avataaniillumi aningaasaleerusussutsimut kaammattuutaallualersussaassalluni.

 

Tamannalu anguneqasssappat pisariaqarpoq politikkikkut tutsuiginartumik ullutsinni takussaaqisutut sangujoraaqisumit pinngitsumit piffissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu pilersaarusiortarnissaq. Taassumalu iluani isumaliutigilluagaasumik tulleriissaarisoqartarnissaa allanngortitseqattaarani malinneqartumit.

 

Tamakkumi anguneqassappata qularinngilluinnarpara annaasaqarfiusinnaasut iliuni allaat aningaasaliissuteqarnissamik kajungertitsilerneq anguneqarsinnaassasoq.

 

Tamannalu nunatta mikinngitsumik pisariaqartippaa. Minnerunngitsumik ukiuni makkunani pisortat aningaasakilliorfigisaanni.

 

Tassani pingaartuuvoq, soorlu nalunaarusiami aamma tamanna annertuumik qitiutinneqartoq, aallartitserusuttut pisortat tungaannit suleqatiginnikkusussutsimit takutsitsiumassuseqarnissaq.

 

Tamanna assitigiinngitsutigut malunnartinneqarsinnaavoq nassuiaasiamilu taaneqartut tassalu quppersagaliuussillunilu aallartitserusuttunut pikkorissaasinnaaneq ataasiakkaanut siunnersuinerulersinnaaneq aammalu aallartitsiniartut aallartinniarneranni ernisussiortuusinnaaneq tamarmik iluatinnaateqarluinnartuupput naammagatilli.

 

Periarfissallumi allat aamma makkuusinnaasut uanga takorloorpakka. Akileraarutitigut pisariaqartunullu ulluinnarni aningaasartuuteqarfiunngitsoortussaanngitsunut soorlu imeqarnermut innaallagiaqarnermut kiassarnermullu aningaassartuutinut oqilisaassuteqarsinnaaneq.

 

Aammalu aallartitserusuttunut aallarnisarnermi ingerlatsivissanik ininik neqerooruteqarsinnaaneq, soorlu ilaatigut ataatsimoorussamik naatsorsuuseriveqarlunilu allaffissornermik ikorfartuuserneqarsinnaasumik tamakkumi inuussutissarsiornikkut aallartitsiniartut nalinginnaasumik akissaqartinneq ajorpaat. Nukersorfigissallugillu piffissaalatsivigisarlugit.

 

Sulili sammmivik ataaseq inuussutissarsiornikkut namminersorluni aallartikkumasut kaammattornissaannut pingaaruteqarliunnartuuvoq, tassalu sumiiffiit ataasiakkaat tassalu kommunit ataasiakkaat aallartitserusussinnaasunut tapersersuisinnaanissaannut eqaannerusumik periarfissiinissat. Tamannali ullup ingerlanerani immikkut oqaluuserisassanut ilaammat uterfigeqqikkumaarpara.

 

Taamatut annikitsumik oqaaseqarlunga nassuiaasiaq nuannaarutigisara tikilluaaqqoqqillugu timitaliiniarnissamilu suleqataarusususseqarnera ersarissumik matumuuna nalunaarutigalugu tusaatissatut tiguara.

 

Per Rosing-Petersen, Siumut.

Qujanaq. Siumup oqaaseqartuanut ilassutitut ukua ilanngunniarpakka uanga. Sapaatip akunneri pingasut qaangiuppata majip aallaqqaataani ukiut sissamanngussavagut inuit nunaanni suliffiutillit kattuffiat pilersikkatsigu.

 

Pilersitsinermi siunertatta ilagisimavaat ineriartornermi assigiinnerusumik aamma naligiinnerusumik pieqarnissarput. Kattuffik suli ingerlavoq immaqa ersarinnerpaarsuunngikkaluarluni kisianni suli aamma ikummarippoq ikummarissiumaarlunilu.

 

Pilersitsineq sioqqutitsiarlugu annertuumik tusagassiuutitigut minnerunngitsumik Qanorooq-kkut kingusinnerusukkullu unnuk mannami annertuumik oqallinneq ingerlanneqarnikuuvoq. Eqqaamavara unnuk mannami oqallikkatta studiami arlaqarpugut ilaatigut Grønlands Arbejdsgiverforening peqataavoq. Aammalu sineriammiit oqarasuaatikkut peqataasut arlaqarput, ilaatigut Inatsisartuni ilaasortat maani issiasut Narsamiit Finn Karlsen aammalu Itillimiit Hans Enoksen tapersersuilluni peqataavoq.

 

Una qulequtaq inuussutissarsiornermik ineriartortitsineq nunatsinnut pingaaruteqarnerata ukiuni tulliuttuni annertuumik malunnaateqalertussaanera aalajangiutipajaarneqareermat Naalakkersuisut Inatsisartullu akornanni eqqumaffigilluinnartariaqarsorinarmat imannak ilanngussaqarusuppunga.

 

Imatut aallarteriarlanga. Atlantikoq ikaarlugu Europamut qiviarutta minnerunngitsumillu Danmarkimut ukiut qulikkaartut sisamat tallimat akornanni 1950-ikkunniit ullumikkumut oqaluttuarisaanermi erseqqissumik takuneqarsinnaavoq nunap nammineq ilumini nukittorsarniarluni unammillersinnaallualernissani siunertaralugu inuussutissarsiutitigut ineriartortitsineq illersugaasumik nunap killeqarfiisa iluani matoqqasumik pisimasoq.

 

Soorlu Danmarkimi allamiunit akornusersorneqaratik kisiannili allamiunut malinnaallutik ineriartortitsisimapput. Aatsaallu periarfissat tamaasa ammaaffigineqarsinnaasutut isikkoqalermata misilittakkat aqqusaakkallu immikkuullarissusertik tunngavigalugit nukittulluarlutik unammillersinnaalluarlutik ilaatigut EU-mi ilaasortaaneq aqqutigalugu ammariartorusaalersimallutik.

 

Assersuutigissagaanni silaannakkut angallannermi takusinnaavarput qanoq 3. luftfragtspakkemik taaneqartartoq atuutilersimanersoq. Atuutilernissaa alajangiunneqarmat nunat tamarmik periarfissinneqarnikuupput iluminni nammineq inuiattut immikkuullarissusertik tunngavigalugu suli nukittorsarluarnissaminnut.

 

Tassa ukiuni qulikkaartuni arlalippassuarni akornuserneqaratik ineriartortitsereerlutik ilaatigullu periarfissiissutigineqarluni aamma kattuttaqattaarnikkut unammillerluarnerulersinnaanissaq aatsaat taamaasereermat matut ammavinnginneranni unammillerluarsinnaanissamut piareersarnermi ukioq qulaani taasama qaavatigut minnerpaamik ukiut arfineq marluk periarfissarisimavaat. Aatsaallu maannakkut matut ammariartulerlugit.

 

Malunnarpoq nunatsinni aamma taanna orniginartinneqartoq. Tassanili pingaaruteqarluinnarpoq nalilissallugu kalaallit europamiusut danskisullu periarfissinneqarsimanersut nalilersussallugu.

 

Tamanna apeqqut inunnit assigiinngitsunit arlalinnit isumasiuereernikkut uangalu nammineq aqqusaartareersimasakka misilittakkakkalu tunngavigalugit akisariaqarsoraanga. Naamik.

 

Nunatsinni immitsinnut aperisariaqarpugut siunissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu suna anguniassavarput. Pissutsit europamiittut Danmarkimiittullu orniginartikkutsigit taakku aqqusaarsimasaat periarfissarisimasaat aamma uagut aqqusaaqqaartariaqarpagut. Inuussutissarsiutini ineriartorneq inuiaat kalaallit iluaqutigissappassuk.

 

Tassani pingaaruteqarluinnarpoq tulleriiaarineq. Taamak oqarninnut ilaatigut eqqarsaatigaara Sulisa A/S-ip pilersinneqarsimanera. Pilersinneqarnermi kalaallinut pilersitsinissamut piumassusilinnut iluaqutaanerujussuusimassagaluarpoq politikkikkut anguniakkat ersersinneqarsimasuugaluarpata taamanikkut.

 

Kalaallinut pilersitserusussuseqartunut aallartitserusuttunut illersuinermik politikkeqarsimasuugaluarpat. Tamanna iliuuseq taaneqartartoq protectionisme kukkunerunavianngilaq tassami aqqut taannarpiat danskit nunallu allarpassuit nunarsuarmi sumiluunniit aqqusaaqqaarsimavaat. Manna aqqut atoreernikuullugu imminut taasinnaalernikuugamik nunat siuarsimasut.

 

Uagut qanoq kalaallini inuussutissarsiutinik ineriartortitsivugut. Tassani ajoraluartumik suli takuneqarsinnaavoq equnganerujussuaq suli ersarilluinnartoq. Tamannalu annertuumik ernumanaateqarpoq. Uagummi kalaallit inuussutissarsiornermik ineriartornermut peqataanissatsinnut periarfissinneqanngikkutta inuiattut eqqarsartaaserput immikkuullarissuserput  tunngavigalugit misilittakkat qaammaasat aammalu aningaasat taakku uteqqissavakka. Misilittakkat qaammaasat aningaasallu kuussuartullusooq avammut kuuinnartutut annaajuartuassavagut.

 

Taamaattumik europamiut aqqusaagaat matut matuumilaariarlugit aqqusaaqqaarniartigit piareerutta ammassaqqaarpugut. Oqaluttuarisaanerup tamanna takutereerpaa aqqut taanna kisimi aqqutaasoq. Europamiutulli ukiut qulikkaartut arlalippassuit pisariaqartinnavianngilagut. Uagummi kalaallit sapinngitsorsuuvugut. Qujanaq.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Per Rosing-Petersenimut qujavugut. Ingerlariaqqitsinnata ilisimatitsissutigissavara Inatsisartut ataatsimiinnerat maanaannaq ullup qeqqanut kipinagu ullup qeqqata nalaani ingerlaannarneqassammat, ingerlatiinnarneqassammat, kisianni Inatsisartuni ilaasortat nererusuttut ullup qeqqani kanani ataatungaani nerisassanik piareersississunneqarsimassammata taamaattumik Inatsisartut soorlu paarlakaallutik nerisinnaaqqullugit. Inatsisartulli oqallinnerat ingerlaannassaaq.

 

Maannakkut tulliuppoq Naalakkersuisut Siulittaasuat Jonathan Motzfeldt, takanna.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.

Malugisinnaavara oqallisigisaq manna soqutigineqarluartoq partiinillu tamanit aammalu Kattusseqatigiinnit, demokratimit attaviitsumillu aammalu immikkut oqaaseqartunit.

 

Ataatsimut oqaatigissagukku taamatut oqaatigisinnaavara oqaaserineqartut arlalipparujussuarnik isumatuunik ilaqarmata. Aammalu aallarniininni oqaatigeeriikkattut suliassat ingerlaqqinnissaanut atatillugu maani oqaaserineqartut qujassutigaakka. Maani suliassat ingerlaqqinnissaannut qularnanngiivissumik suliareqqinneran qinnuigineqartussaammata suliassanik ilusilersuinermi.

 

Taamaattoq partiit oqaaseqartuinut immikkut taalaarusutakka iserfigilaassavakka. Siumup aamma oqaaserisaani Simon Olsenip oqaatigisaani maluginiakkakka arlalissuupput. Aammalu oqaluuserisatsinnut uunga tunngassuteqarluinnartut. Siumup oqaaseqartuani malugisinnaavara nunap matumap inatsisiliorneratigut aamma taanna allanit taanna tikinneqarsimasoq iserfigilaarumaarpara.

 

Eqaallisaanissat kommunini aamma eqaallisaanissat oqaluttut tamarmik aamma tikitaat. Taakkua saniatigut aamma Siumuminngaaniit taaneqarmat pilersaarutit piviusunngortinniarneqarannut ilanngullugu sulisussanik qularnaarinissaq aamma eqqarsaatinut alaatsinaanneqaqqullugu. Taamaattumillu sulisussat suliffinni aallartitsinermi naammattut pigineqarnissaat eqqarsaatigalugu inuit suliartorlutik eqaatsumik nuutsinneqarsinnaanerannut periarfissatigut aamma periarfissat tamakkua ilanngullugit eqqarsaatigineqarnissaat.

 

Taanna aamma suliassani uaniittuni taaneqarnera aamma nuannaarutigaara. Tassa imaalillugu pinngitsoorani avataaninngaaniit aamma sullivinni aallarniiniartunut pingaaruteqarmat sulisussanik naammattunik pissarsisinanaaneq alaatsinaatassaanut aamma ilaatinneqassalluni.

 

Taamatut aamma Siumup oqaaseqartuata Simon Olsenip oqaatigisaani maluginiagara aamma alla uaniippoq suliassat taamatut aallartinneqarannut atatillugu siunnersuusiortussat siunnersuisartussallu pimoorutamik pilersinneqarsinnaanerannik eqqarsaateqarnermi Sulisa tassani tunngavigineqarnissaa. Sulisallu ingerlatsivinnik suliffeqarfiliorsinnaanissamik tamatumani ikiortiserineqarnissaa aamma annertuumik tassani tikkuartorneqarmat.

Isumaqarpunga eqqarsaatit taamak ittut maannakkut ingerlaqqinnissatsinnut toqqammavigissallugit naleqqatut tikkuarneqartut aamma pilersaarusiornermi ilanngutinngitsoorneqarsinnaanngitsut.

 

Taavalu aamma Atassutip oqaaseqartuanut Finn Karlsenimut tunngatillugu oqaatigissavara aamma Atassumminngaaniit tikkuarneqartut ilaat uani immikkut taaneqartoq nuannaarutigigakku aamma Siumup oqaaseqartuata Simon Olsenip taallatsiagaa pinngitsuunngiivilluni apeqqutaajuassaaq maani aallartitsiniarnermi aammalu oqaaseqartut kingulliit taanna aamma maluginiarpara oqaaseqarfigigaat ilaatigut demokratip oqaaseqartuaninngaaniit.

 

Sarfaq akikitsoq aningaasartuutissat tungaatigut oqitsumik periuseqarfigineqarnissat eqqarsaatigalugit. Aamma tamakkunatigut periarfissanik aamma misissuisinnaaneq eqqarsaatigineqassasoq. Tassani Siumup oqaaseqartuata annertuumik aamma taanna eqqaamaqquvaa, kisianni aamma nioqqutissanngorlugu maannakkut erngup eqqarsaatigineqarneranut Atassutip oqariartuutaa isumaqarpunga pingaaruteqartuusoq. Aammalu taanna tunngavigalugu suliassaq inatsisiliornikkut maani aaqqinneqareersimasoq aqqutigalugu periarfissanik tassaniittunik allisaanissaq assorujussuaq kaammattuut uani iluartinnartutut isumaqarfigaara.

 

Aammalu Atassumminngaaniit oqaaseqarfigineqartoq alla tassaavoq inuussutissarsiutinik tapersiisarnermi ullumikkut ingerlatsinermi pissutsit taamaaginnarsinnaanerat qularutigineqarmat. Ilumoorpoq inatsisiliassat inatsisit atuuttut næringslovimiittut imaluunniit aamma allanngortinneqareersut tassa nuna manna kajuminnartunngorlugu inatsisiliornikkullu aamma eqarpallaartumik periuseqarfigitinnagu alloriaateqarnissat tassani pisariaqarluinnartutut aamma tikkuarneqarnerat ilumoorpoq pinnngitsoorneqarsinnaanngilaq.

 

Aamma kommunini taakku immikkut tikittussaagatsigit ullut ingerlaneranni annertunerusumik iserfigissanngilara.

 

Inuit Ataqatigiit oqaaseqarnerannut tunngatillugu oqaatigissavara illuatungiliuttutut isigalugu maani Inuit Ataqatigiit inissisimanerat aamma saqqummiussaat nuannaarutigeqigikka. Isumaqarpunga Inuit Ataqatigiit tikkuartugaat arlalipparujussuit uani oqallinnermi aamma ilaliussaat suliassat ingerlaqinneranni periusissanut naleqqussarneqartariaqartut.

 

Siumup saqqummiussaannut assingusumik Inuit Ataqatigiit aamma oqaaseqarput tassa nunani avannarlerni aamma imaluunniit avatangiisitsinni ingerlaniartut aamma alaatsinaallugit periarfissaasigut alaatsinaatissagigut. Aamma taanna ilumoorpoq. Maannakkut nunani avannarlerni aammalu Danmarkimi aallarnisaanermik suliaqarneq annertuumik misilittagaqarfigineqareerpoq. Qularnanngitsumik aamma taakkua uagut suleqatigalugit periarfissatsinnik ilinniarfigisinnaasatsinnik ilaqassammata.

 

Raajat akitsuutaanut tunngatillugu suliarineqaqqaaratik maannakkut ingerlanneqartut pillugit Inuit Ataqatigiit oqaatigisaannut tunngatillugu maannakkut allannguiniarneqarmat tassani eqqaasitsissutigissavara. Aammalu suliassaq tassaniittoq uterfigineqarsinnaanera Inatsisartuni ammatinneqarmat, kisianni aamma Inuit Ataqatigiit oqaatigisaminni ammasorujussuarmik oqaatigisai isumaqatiginngitsuunngisakka oqaatigerusuppakka tassa nutaanik isilerluta taanna oqariaaseq atugaat inuussutissarsiutit ingerlatillugit pingaartillugillu aallunnerusariaqalerigut.

 

Taamak nutaanik isilerluni oqarneq ima paasivara aamma saqqummiussani Inuit Ataqatigiinni taaneqarmat nunarput ammasumik aammalu kajungernartunngorlugu kiisalu aamma aallarniiniartunut atorsarfiuallaarnani kajungernartunngorluni inissinneqarsimanissaa tassuunakkut pisariaqartoq allaat avataaninngaaniit aningaasaliijumasut ammaffigisariaqarlutik. Aammat taanna oqaaseqartunit allanit Atassummit kiisalu aamma Siumuminngaanniit aamma taamatut nipeqartumik aamma oqariartorneruvoq.

 

Taamaattumik tassuunakkut periarfissat eqqarsaatigalugit allaat Inuit Ataqatigiit taassaat aamma maluginiagara ataaseq tassaavoq sukat tallimaattut inissiisariaqalersugut. Sanalunneq eqqumiitsuliornerit allallu eqqarsaatigalugit. Aamma tasuunakkut piginneqatigiinnermik aqqutigalugu nunani allani iliuusaasartut alaatsinaallugit nammineq maani aaqqissuussisinnaanerput aamma tikkuarniarneqarmat. Taanna aamma maluginiakkanni oqaatigissavara assortunngikkiga. Aammalu periarfissatut pitsaasutut isumaqarfigigiga.

 

Taamaattumik saqqummiussisut aamma tassaniittut illuatungiliuttut amerlasuut uani suliassani ikkunneqarsinnaanerat alaatsinnaatariaqarsoraara.

 

Taava attaviitsup oqaaserisaani oqaaserisaanut tunngatillugu oqaatigissavara Royal Greenlandimut tunngatillugu iliuusaasut taakkua annertunerusumik iserfiginissaat maani pissutissaqarsorinngilara. Tassa siulersuisoqarmat. Aammalu Naalakkersuisut pingaartittuummassuk siulersuisut aalajangigaat namminnerlu akisussaaffigisaat tassami uagut Naalakkersuinikkut imaaliinnarluta akuleruffiginissaat orniginngikkigut. Tassani aktieselskabslovit allallu piumasaqaataat tunngavigalugit suliat ingerlanneqartut akisussaaffiillut erseqqissumik siulersuisuniittut aalajangigaat aalajangersagaallu imaaliinnarlugit akuleruffiginissaat tunuarsimaarfigigatsigu.

 

Aammalu taamaaliornerput pissusissamisoortutut isigalugu, kisianni tikkuarneqartoq nunatta aamma aningaasarsiornikkut Naalakkersuinikkut ingerlatsinera avataaninngaanniit alaatsinaanneqarnera.

 

Tassani oqaatigiartorneqartoq isumaqatigaara isumaqarama ulluinnarni ingerlatsinitsinni aamma taanna pingaaruteqartoq eqqaamassallugu avataaninngaanniit nunap Naalakkersuisunikkut ingerlanerat toqqissisimasumik ingerlatsiviunera aammalu avataaninngaaniit taamaalilluni tutsuviginartumik ingerlanera aningaasanik atuiniarnermi allatigullu alaatsinaanneqartorujussuuvoq. Aamma uagut alaatsinnaaneqarnerput minnerunngilaq tassani.

 

Taamaalilluta innuttaaqatigisatsinni aamma allaninngaaniit nunarsuarmi maani allaanerunngilagut.

 

Taavalu demokratip oqaaseqartuanut aamma qujallunga oqaatigissavara demokratit oqaatigisaasa naggataatungaani aamma oqaaserineqartut isumaqatigisakka nalunaaqutsersimagakkit.

 

**Tassa... (Uani båndi naavoq) KNR-Radio aallartippoq

Båndip nutaap aallartiffia, Jonathan Motzfeldt nanginnera kisianni imminut ataqatigiinnerat amigaataavoq) ...tigut pikkorissaanermik pisussaaffilernerit qanoq annertutigissappat. Tamatumani ilaatigut Siumukkut oqaaseqartuata nalunaarutigisamini allallu oqaatigaa aamma allaat atuarfinni atuarfiillu aallartiffigalugit tamakkunatigut pikkorissaanerit ingerlanneqarnissaat kaammattuutigisariaqartoq. Tamakkua aamma isumaqatiginarmata matumuuna oqaatigissavara ualimut erseqqinnerusumik taakkua tikinneqarnissaat kommuninut tunngasortaanni qularutiginngikkiga.

 

Kingulliullugu immikkut oqaaseqartup oqaatigisaa protectionismemut tunngatillugu imaappoq imminut sernissorniarluta taava eqqatsigut qarmarsualiorlutaluunniit toqqorluta inuuniarnissatsinnik taassumap iluani pikkorissarniassagatta naammaleruttalu taava ammarlugu. Taamak isumalimmik paasigakku oqaatigissavara assortuussutaasinnaanngilaq niuernikkut pikkorinnerulernissarput.

 

Nunap kialluunniit pikkorissumik niuernikkut pikkorissaanissamik innuttaminik pisussaaffik taanna suliassaraa. Taamaallaat eqqaasitsissutigissavara, Kalaallit Nunaat Silarsuarmi Niuernermik Kattuffimmi, World Trade Organizationimik taaneqartartumi - silarsuarmiut ataatsimut niueqatigiinneranni ilaasortaammat.

 

Tassanilu peqatigiiffimmi sianigineqarlunilu alaatsinaanneqarmat nunat ataasiakkaat nioqqutimikkut ima sakkortutigisumik akilerarusersuissanngitsut nuna nalinginnaasumik niueqatigiinneranni imminnut akornusersuutilerlutik mattuteqattaalissallutik.

 

Assersuutigalugu ilaasortaanitsigut pissarsiarput ataaseq kusanartoq angusimavarput siorna. Tassa Kinamut niuernerput silarsuarmiut tamarmik niueqatigiinnerannut ilaasortaanitsigut akileraarutinik angeqisunik nassataqarfiusoq appartinneqarsinnaasimammat aalisakkanik niuernerput eqqarsaatigalugu. Taanna taamaalillunga erseqqissaatigaara, niuernerit aamma silarsuarmi tamarmi pisussaaffiisalu iluani inissisimanitsinni nakkutigisassatsinnut ilaqarmata tassaniittut alaatsinaatassagut, kisianni oqaaserineqartut tusarnaareerlugit imaalillunga nuannaarlungalu ataatsimut naliliinera uaniittoq oqaatigerusuppara. Malugisinnaavara Inatsisartut piffissaq manna iluatsillugu tamarmik oqariartuuteqartut oqaaseqartui ullutsinni aalisarnikkut inerisaasimanerput ajunngitsoq ingerlassaaq kisianni mannakkut nunami namminersortut suleqatigalugit ingerlassinissaq periarfissinneqarnissaa inatsisitigut pitsanngorsaavigisariaqalerpoq. Ilinniartitaanikkut samminerusumik aaqqissuussivigineqartariaqalerpoq.

 

Nunarput avammut kajungernarnerusunngorlugu aningaasaliiffissatut suleqatigisassatut orniginarnerusunngorlugu inissinniarnissaa suliarisariaqarpoq. Tamatumanilu nunat tamakkiisumik inatsisai naleqqussartariaqarput. Ualeru kommuninik eqqartuinissatsinni qularnanngilaq tikinneqartussaaapput aamma kommunitigut aamma kommunit imminnut aamma nioqqutigisinnaanerat aamma pingaarutilerujussuuvoq nunatta avammut nittarsaannermigut suleqatiserinninnermigut aamma kommunnikkuutaartumik ingerlatsinissaa.

 

Oqariartuutit erseqqilluinnartut ilagaat aamma inatsisiliornikkut tikitariaqagarput. Kommunit imminnut qanittut suleqatigiinnermikkut periarfissaasa aaqqiivigineqarnissaat aallarnisaanerni inuussutissarsiornermik suliaqarnissap ilusilersorneqarnerani.

 

Taavalu aamma maluginiagara ataaseq nuannaarutigasaralu aamma uaniippoq Kalaallit Nunaata taamatut pilersaarusiorneqarnera nukingipilunnani kisiannilu peqqissaartumik ilaatigut Kattusseqatigiit oqaluttuata Mogens Kleistip oqaaseqarnermini ukiut qulit 15-it pilersaarusiornissaq Kattusseqatigiinninngaaniit nalunaarutigineqartoq aamma taanna maluginiagaqara oqaaseqarnerni siullermi taasussaagaluarlugu puigugaagaluara oqaatigissavara.

 

Kattusseqatigiinninngaanniit taamatut nalunaaruteqarneq aamma uagut takorluukkatsinnut qanippoq. Pilersaarusiat ukiuni arlalinni pilersaarusiatut ilusilerneqartariaqarmata. Tassuunakkullu aamma Inatsisartuni saqqummiisarnissat ukiomoortumillu nalunaaruteqarnissat aqqutigalugit ilusilersuinerit ilusissatut ajunngitsumik sammisinneqarnissaat taamaalillugit qanillisarneqassammata.

 

Oqaatigissavara oqareernittut tassani sammineqartut ingerlaqqinnissatsinnut tunngavissatsinnik tunineqaatitut angisuutut isumaqarfigigikka. Aammalu Kalaallit Nunaata ineriartornerani kapitali erseqqinnerusumik ilusilersugassaq Inatsisartunit inussiarnersumik ullumikkut taperserneqartoq nuannaarutissaasoq.

 

Innuttaasutullu ingerlatitseqqinnissami kommunit kattuffiit aamma maluginiarpara Siumup oqaaseqartuata allallu Kalaallit Nunaanni sulisitsisut immikkut aamma tassani suleqatigineqarnissaat taakkartormatigit. Kiisalu aamma oqaluttut kingulliit suleqatigiit allat aamma Kalaallit Nunaanni nammineq ingerlassassaqarniartut taasaqarfigimmagit.

 

Tamaasa ataatsimut oqaatigalugit taasariaqarparput suliassaq manna suleqatigiinnikkut ingerlanneqartariaqartoq kattuffinnit politikkerinit aammalu avataaninngaaniit inunnit isumassarsiaqarsimanermikkut uagutsinni siunnersuisinnasunik.

 

Taamak oqaaseqarpunga maannakkut akissuteqarninni qujassuteqarlunga aammalu suliassap ingerlanissaanut naleqarluartumik atortussatsinnik tunineqarnerput maani qujassutigalugu. Maannakkut taamak oqaaseqarninni taanna erseqqissarusuppara.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit.

Qujanaq. Inuussutissarsiutinik siuarsaaniarnermi suliniarnermi nunatsinni nammineq tunisassianik pilersulernissaq kisimi siunertaasariaqanngilaq.

 

Avammut nioqqutaasinnaasut erseqqissumik aamma uani nalunaarusiami ilaatigut oqaatigineqartoq tassaavoq aalisagaannarnik toqqammaveqarnani avammut nioqqusiorsinnaaneq aallunneqartariaqartoq.

 

Tamatumunnga tunngatillugu Naalakkersuisuni manna tikillugu sanngiilliorfigineqartoq tassaasarpoq Naalakkersuinikkut niueqatigiinnermi aaqqinniagassat saniatigooriinnangajallugit Naalakkersuisuninngaaniit ingerlanneqartarneri. Assersuutissaqqippoq Amerika Avannarlermi Amerikap Avannarliullu qanitaani nunat nunarsuaq tamakkerlugu niueqatigiinnermi kattuffissuup iluani immikkut peqatigiiffeeraqarmata. Tassa Canadamut ilaatigut nunatsinni angallatinik  tunisassianik nioqquteqariaraluarnermi aporfiusartoq tassaasimavoq Canadami eqqussinermi nunap immikkoortuinulluunniit eqqussinermi 25%-imik akitsuusiisarneq. Soorunami nunatsinni tunisassiat taanna unammisinnaanngilaat.

 

Tassani Canadap Naalakkersuisoqarfiani Ottawami aallartitaqarfikkut paasiniaanitsigut paasisimasarput tassaavoq pissutaasoq USA-p Canadap, immaqa aamma Mexicokut Cubakkullu ataatsimut WTO-p iluani immikkut illersoqatigiinnissamik isumaqatigiissuteqarsimanera akuerineqarsimasoq.

 

Nalunaarusiami annertunerusumik tikinneqanngilaq WTO eqqartorneqatsiarpoq quppernerit marlussuit nalunaarusiarsuarmi uani.

 

Taamaattumik Naalakkersuinikkut unammisassatsialattut aallunneqartariaqartoq inuussutissarsiutinik siuarsaanermi tassaasariaqarpoq Naalakkersuinikkut aporfiusinnaasut nunat Naalakkersuisui tikillugit isumaqatigiinniarsinnaanerit qanoq periarfissaqartigineri ilanngullugit misissorneqarsimanissaat.

 

Tassani danskit naalakkersuisui  aqqusaaqqaassanerigut imaluunniit Namminersorneq pillugu Isumalioqatigiissitat manna tikillugu qulaajagai ilaatigut iluaqusiullugit taassumap atorluarneqarsinnaanera naliliiffigineqapallattariaqartoq isumaqarpugut.

 

Una 1999-imi niueqatigiinnermut kattuffissuup Seattlemi ataatsimeersuarnerani Kalaallit Nunatsinninngaanniit piumasarisat pingasut, pingasuusut saqqummiunneqartut taamanikkut amerlasuunit tapersersorneqarlutik isumaqatigiissutigineqaleraluartut USA-p EU-llu akornannni assortuunnerup kingunerisaanik ministerit ataatsimiinnerat Seattlemi taamani ajutoorpoq.

 

Ukiarmilu novemberimioqqooqaaq Qatarimi, araberit nunaanni, ministerit ataatsimeersuaqqinnerini nunatsinninngaaniit Naalakkersuinikkut aallartitaqarnissamik periarfissaqarsimanngilagut. Taamaattorli danskit aallartitaat peqatigalugit taqqavaniitsitaqarsimalluta. Tassanili oqaatigineqartoq nalunaarusiami naliliinermi tassaavoq 2003-mi WTO-p ataatsimeersuaqqinnissaani aningaasarsiorfiit mikinerusunik taaneqartut nunarput tamakkunnga ilaavoq. Taakkua periafissaat isumalluarfigineqartoq.

Taamaattumik Naalakkersuisunut kaammattuutigerusunnarpoq maannangaaq isummap taassumap piviusunngortinnissaanut ilassarsiornissaq nunani WTO-mut ilaasortanik aningaasanik aningaasarsiorfinnik mikinerusunik taaneqarsinnaasunik WTO-mi ilaasortarparparujussuaqarpoq. Taakkulu ilaatigut Seattlemi ataatsimeersuarnermi peqatigalugit iluatsileraluartugut tassa USA-p EU-llu akerleriinneranni tamanna akornuserneqarpoq.

 

Tapiissutit WTO-mit isigineqartut marluupput aappai tapiissutit ajunngitsut aappai tapiissutit ajortut. Tapiissutit ajortutut taaneqartut assersuussutigisimavaat EU-mi nunalerinermik tapiissutaasartut tassa taakkua iluarinanngitsut, kisiannili nalunaarusiami erseqqissumik uani oqaatigineqartutut tapiissutit ajunngitsutut taaneqarsinnaasut tassaapput akuerineqarsinnaasut, tapiissutit akuerineqarsinnaasut. Tassaasinnaapput tapiiissutit tamanut tunngasuutinneqartut. Piffinni ineriartortitsinissanut pinngortitamik illersuinissanut suliffissanik pilersitsinissanut il.il. tapiissutigineqartartut.

 

Nunatsinninngaanniit avammut nioqqusiorniarnissaq eqqarsaatigissagaanni annertunerusumik nalunaarusiami tikinneqarsimanngitsoq tassaavoq avataanngaaniit aningaasaleerusuttut aningaasaliissagunik nioqqusiatik soorunami avammut nioqqutiginissaanni suut aporfiunersut aamma annikillisarneqarnissaat tassa soqutigisarianiassallugu.

 

Tassanilu assartuinermi akiusut annertunerusumik uani qulaajarneqarsimanngillat. Oqareernittut inuussutissarsiutinik inerisaanermik nunap nammineq maani nioqqusianik pilersulernissaa kisiat siunnerfiusariaqanngilaq.

 

Avammut nioqqutaasinnaasut ilaasappata assartuinermi pissutsit ullumikkut atuuttut umiarsuit imaqanngingajallutik avammukartartut nunatsinninngaanniit aallartartut qanoq atorneqarsinnaanerat isummerfigineqarsimanngilaq. Taanna maqaasinarpoq.

 

Taavalu ataqatigiissaarineq ineriartortitsinermut ataqatigiissaarineq pisariaqarmat massakkut takornariaqarneq nunarput tamaat isigalugu inerisarneqassasoq siunnerfiuvoq aammalu aningaasanik 20-25 million-it akornanni angullugit tapiiffigineqartarpoq.

 

Timmisartortitseqartigiit Grønlandsfly nunatsinninngaanniit Landkarsiminngaanniit aamma ilaatigut isumaqatigiissut najoqqutaralugit pisiffigineqartarpoq. Ullunilu makkunanerpiaq takornariaqarnermi inerisaanermi tunngatillugu aporfik nutaaq takkussimasoq tassaavoq Inatsisartunut aamma partiinut allakkatut agguaanneqarsimasoq. Grønlandsfly Københavnimiit Kangerlussuarmukartarlunilu Narsarsuarmukartarpoq, kisiannili tallimanngornikkut SAS Kangerlussuarmukartarmat Grønlandsfly aamma taavunngartitserusussimavoq, taamaaliornermigullu Narsarsuarmukartut billetit 700 koruuninik akisunerutillugit, Kangerlussuarmut 700 koruuninik akikinnerutillugit ingerlatsiniarnerat Naalakkersuisuninngaanniit ilisimaneqarsimanngippat tamanna misissorasuarneqartariaqartoq piumasarissavarput. Tassami takornariaqarneq tassaatinniarneqaraluarpoq nunarput tamaat ataatsimut isigalugu iluaqusiisutut ineriartortinneqassasoq.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Josef Motzfeldtimut qujavugut. Maannakkut Naalakkersuisut Siulittaasuat Jonathan Motzfeldt oqaaseqarumavoq, takanna.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.

Canadamiut eqqussuinermut akileraarutaat 25%-iusoq ilumoorpoq. Taanna ajornartorsiutaavoq, assersuummillu erseqqissumik taasaqassagaanni ilaatigut Kalaallit Nunaanninngaanniit angallatit sanaarineqartut Qaqortumi nioqqutiginiarneqarneranut ajornartorsiutinut taakku qaangerneqanngillat, Canadamut maannakkut sammitillugu. Kisianni canadamiunut ilisimassitsissutaasimavoq Naalakkersuisuninngaanniit maani piffissaq siulleq atorlugu tassa naatsorsuutigaarput majimi tamakkua tungaatigut periarfissaqarnera annertunerusumik eqqartuiffigiumaaripput.

 

Silarsuarmiut aamma isumaqatigiissutaat ilaatigut Amerikap kujataanut aammalu WTO-mut ilaasortaanera tunngatillugu ajornartorsiutit tassaniittut qaqilerneqarumaarput. Josef Motzfeldtip namminneq oqarneratut, inissarsiorluni allanik nunanik nammineq peqatigisinnaasanik soqutigisanik maannakkut Kalaallit Nunaanut tunngasutigut ingerlassiniarneq aqqutissaavoq. Aamma aqqutiginiarneqarnera taanna misilinneqarsimasoq alaatsinaapparput.

Tapiissutinut tunngatillugu ajortunik ajunngitsunillu oqaatigineqartoq eqqarsaatigissagaanni nunatsinni qularnanngilaq ilusiligassagut isumaqatiginiutissagullu suunersut apeqqutaajuartussaavoq.

 

Pinngortitamut tunngatillugu qularnanngitsumik taakku inussiarnersumik tiguneqartarnerat, kiisalu aamma suliffissaqatitsiniarneq tunngatillugu iliuuserineqartartut pilerinarnerupput tamakku aqqutigalugit paaseqatigiinniarnissamut ingerlatsisoqarnissaa.

 

Grønlandsfly-mut tunngatillugu taanna immikkut tikinneqartussaavoq, ataatsimiinnerup aamma matuma ingerlanerani angallannermut tunngasut ullumikkut oqallisigineqartussat kinguartinneqarallarsimapput. Kisiannili akit tungaatigut maannamut allannguisoqassappat, pingaartumik Narsarsuarmiit angallassinermut Kangerlussuakkullu angallassinermut tunngatillugit. Taakkua soorunami uagutsinnut aamma ilisimasutissutitut saqqummiunneqartussaanerat eqqarsaatigalugu ukua 900 koruunit tikillugit akitsuiniarnermut oqaatsit uagutsinnut suli apuunneqarsimanngillat aammalu Grønlandsflyp SAS-illu akunnermini maannakkut timmisartornikkut aporaarsimaarnerat qanoq kinguneqarumaarnersoq suli erseqqissumik maannamut paasilluanngilarput. Neriuutigaara angallanneq pillugu oqaallinneq immikkut tikinneqarpat iseqqinnerusumik taakkua uterfigineqarumaartut.

 

Aamma Kattusseqatigiinnut siullermik oqaaseqarninni immikkut taarusutara taanngitsuugara ilanngullugu oqaatigerusuppara Sulisamut suliaannut tunngatillugu eqqartuinermi aamma tassani Sikublockinut tunngasut Kattusseqatigiit taasaannut tunngatillugu erseqqissaatigissavara maannakkut sulliviit nalunaarsorneqarneranut ilanngullugu Siku-blok-ip nalilersorneqarnera maannakkut Naalakkersuisutsigoortumik taanna inaarsarneqarmat. Aamma nuannaarutigaara Kattusseqatigiit ullumikkut saqqummiummassuk. Suliassat tassaniittut inaarsarneqarput, aamma Naalakkersuisuninngaanniit Sikublockip tungaatigut maannakkut suleqatigiinninneq ajunngitsumik ingerlavoq. Kalaallit Nunaannilu sanaartornermut tamakkiisumik atorneqarnissaannut periarfissat maannakkut misissorneqarnerat ingerlanneqarpoq aamma aningaasatigut suleqatigiinneq ingerlanneqarluni. Qujassutigaara aamma saqqummiussinermi aamma taaneqarmat.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Naalakkersuisut siulittaasuanut qujavugut. Maannakkullu aappassaanik oqaaseqarumavoq Finn Karlsen Atassut.

 

Finn Karlsen, Atassutip oqaaseqartua.

Naatsuaqqamik partiit ilaanut tapersiutaanerusumik oqaaseqalaassuunga. Siullermik suliama matuma ingerlanneqarneranut Suliffiutillit Peqatigiiffii Kattuffiat aamma KANOKOKA, Kommunip Kattuffiat aammalu Sulisa suleqatigilluarneqarnissaat taanna uagut tungitsinninngaanniit tapersersorlugu tassa Siumut oqaasii oqaatigerusupparput.

 

Aammalu Siumup oqaluttuata oqaasii isumaqatigisara inuit isumalliutitut atorluarneqarnerunissaat tassani eqqarsaatigisorujussuuara assersuutitut Sikublockimut nassaarsimasoq taanna ullumikkut atorluarneqarnera massakkut qujanartumik paasivara aatsaat Naalakkersuisut Siulittaasuat oqarneratuut sumut killinnersoq paasivara, qujanartumik.

 

Taavalu Siumuminngaanniit saqqummiunneqartoq nunaqarfiit ilinniarnikkut atugarisaasa inuusutissarsiornikkullu ineriartortitsinissamut periarfissaasa pillugit nalunaarsuiffissamik pilersitsinissamik tunngasoq taanna aamma uagut tunngitsinninngaanniit soqutiginartoq oqaatigerusuppara.

 

Taava ilinniartitaanermut tunngasoq aamma tassa pinngitsoorneqarsinnaanngillat soorunami ilinniartinissami siuarsaanissami pilersaarutit taakkua inuusutissarsiornermi nassuiaammi saqqummiunneqartut aamma taakku Atassumminngaanniit tapersersortuarparput taanna, taavalu aamma Inuit Ataqatigiit oqaatigisaat takornariaqarnermi ullumi inuusutissarsiutitut pingaarnerpaaq taanna ilanngunniarneqarniarnera eqqarsaatigissagutsigut ilinniartitaaneq annertunerujussuarmik  ingerlanneqartariaqartutut isumaqarfigisariaqarparput. Massakkut annikitsuaraannarmik ilinniartitsineq ingerlavoq, takornariaqarneq eqqarsaatigalugu. Tamaammat isumaqarpugut takornariaqarneq tunngasunik pimoorunnerullugu ilinniartitsineq ingerlanneqartariaqartoq.

 

Taavalu aalisakkanut taanna aalisakkat avammut tunineqartarnerat 75 %-iisa suliarineqarnatik Inuit Ataqatigiit saqqummiussaat nalunngilarput Akineqartarpugut imannak pisisartut taamatut piumasaqarmata. Taava uagut illuata tungaani saatikkusukkaluariga. Uagut maani pisiassagut soorlu Inuit Ataqatigiit taakkartugaat million-it qassinik naleqarpat. Pisisartuulluta piumasaqarneq ajorpugut, suut tamaasa inereerlugit tikisittarpagut. Suut tamaviisa inereerlugit tikisittarpagut. Makkununnga allaat sanaartugassami listit allaat inereerlugit tikisittarpagut. Soormi misiliisoqarsinnaanngila nammineq suliarisinnaasatsinnik maani tikisitsisinnaanerput. Nioqqutissat nerisassat eqqarsaatigalugit suut tamaaviisa poortoreerlugit tikisinneqartarput. Tamakku immaqa periarfissaqarsinnaagaluarput nunatsinni suliarineqarsinnaaneri. Isumaqarpunga tamakku misissoqissaaneqartariaqartut. Nunatsinni nammineq suliassat annertuut, tassa pisisartut pisiassagut uagut nammineq naalagaaffigisinnaasariaqaratsigit, nioqqutissaatigut avammut annissukkagut allanngortikkusukkaluarlugit oqarfigineqartarpugut @pisisartummi naalagaapput@! Taamaasillunilu taamaasillugillu pisiarerusuppagut, soormi uagut kalaallit piumasaqassanngilagut, pisisartuusugut aamma. Taanna eqqarsaatigineqaqqugaluarpoq.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Finn Karlsenimut qujavugut.

 

Ingerlariaqqitsinnata ilisimasitsissutigissavara suliassap matuma aammalu suliassap tulliuttup imminnut ikaarsaariaffianni Inatsisartunut ilaasortat ikinnerpaamik affaat maani inimiittussaammata tamaattumik avataaniittut maangaqqunarput.

 

Tulliulluni oqaaseqarumavoq Simon Olsen aappassaa Siumut.

 

Simon Olsen, Siumup oqaaseqartua.

Aap, siullermik oqaatigilaassavara Siumumiit ilisimaarigatsigut nassuiaat pineqartoq ataatsimiitsitalianut tunniussassaanngitsoq. Uani misissuinissamik oqaasissaliisimanerput utoqqatsissutigaarput. Kukkunertummi taaneqarsimavoq, paasiuminaakkami.

 

Partiinut tamanut, aamma uagut iluarisimaarluinnarparput kisermaaq aammalu demokrati tamarluinnarmik tapersiimmata oqaaserineqartunut. Siumumiit inuusutissarsiutaaginnartussamik pissanganartussamik ujartuinerunissaq tamatta isumaqatigiilluinnarluta suliarisimasarput oqaaseqaatitsinnut erseqqilluinnartoq, nuannaarutigaarput partiit tamanut akuersaarluinnarneqarmat.

 

Nunatta aningaasarsiornikkut nammineerluni pilersittagaasa annertusarniarneqarnera tamatuma aamma kingunerisussaavaa suliffiit pilersulertulernerisigut, taamaalilluta sapinngisamik nammineerluta imminullu pitsannerusutut ingerlalernissarput soorunami aqqutissarsiuuttussaagatsigut.

 

Siumumiit aamma sapinngisamik misilittamik, pikkorissuseqartumik nammineersinnaasuseqartumillu ingerlajartortitsilernissarput uparuartorsimavarput. Aammalu paasivaarput partiinit tamanit pineqartunillu tamanut, aamma oqaatigineqarsinnaagusasoqaqisoq, tassa Siumut ingerluarnerunissatsinnut aamma aqqutissanik nassaarniartariaqavikkattami.

 

Aamma malunnarpoq avammut niuerniarnitsinni unammillerunaatsitsinerput, assigiingitsuni suli maannakkumut qaangiuminaatsunut peqarnera. Tamatta qularnanngitsumik nassuerutiginiarsarigipput. Taamaattumik Naalakkersuisut taamatut nassuiaateqarlutik inuutissarsiutaaginnarsussanik iliorniarnerat, pitsaalluinnarpoq tamatsinnut. Akuersaaginnarneqarani imaluunniit killormut saatsillugu sapinngisamik pitsaanerpaaq atugaralugu saatsitsiartornissamik noqqaasuteqalernermut.

 

Siumumiit ilaatigut aamma malugeqqussavarput oqaatigigatsigut, tassa sunaluunniit akilersinnaasumik ingerlanniarneqartoq. Ilumut taamaattariaqarpa ? Imaluunniit qaqugu inuuiaqatigiinnut suliaq suna akilersinnaassagamik, aamma naatsorsuisinnaaneq pilerpat qularnanngitsumik suli pitsaanerusumik ingerlalersinnaassaagut, assersuutigalugu tamakkua assigiinngitsut avammut annittakkagut maani suliarereeraluarlugit. Immaqa annikitsuaraarannguamik aniartuataalernerat pillugu. Uffa inuiaqatgiit pillugit kaavititsineqaqqaarpata taava tassani pitsaanerungaartumik angusaqaateqarsinnaagaluarluta.

 

Taamatut oqaaseqarallarpunga, qujanaq.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Simon Olsenimut qujavugut. Tulliullunilu oqaaseqassaaq Morgens Kleist aappassaanik oqaaseqassaaq.

 

Morgens Kleist, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat.

Qujanaq.

 

Naalakkersuisut Siulittaasuata akissuteqaateqarnermi partiinut assigiinngitsunullu pujoraluarneramisigut oqaatigissallugu maanngaanniit pingaarnersiuillunga oqaatigissavara, tungitsinninngaanniit oqaatigigatsigut inuutissarsiornermi siuarsaaniarutta pinngitsoornata suliffeqarfiit pioreersut qanimut suleqatigisariaqarpagut. Suunukua taakkua piumasaqaatigigaat ilinniarnerup tungaatigut. Illuat tungaatigullu uagut Inatsisiliortut suunuku uagut tungitsinniit eqqumaffigisassagut. Tassani suleqatigiilluarnissaq pingaaruteqartorujussuuvoq. Taakkartuinitsinni assersuutitut taavagut suliffeqarfiit ilinniarfiit sanaartornermut ilinniarfik savimmilerinermut ilinniarfik sulisitsisut Arbejdsgiverforening, SIK, KANOKOKA taavalu Namminersornerullutik Oqartussat.

 

Aammalu taakku saniatigut taakku ullumikkut pioreersut nunatsinni annertunerusumik atorluarnissaat eqqumaffigisariaqarpagut. Tassa kujataani kommunit suleqatigiipput, qeqqani Kommunit Qeqertarsuup tunuani Kommunit aamma suleqatigiipput, kisianni Kommuneqarpoq avinngarusimasuniittut taakkuupput aamma eqqumaffigisarisariaqarfigisagut avinngarusersuniit soorlu tunumi, avanersuarmi aammalu assersuutigalugu Upernavimmi.

 

Iserfigisussaassavagut kingusinnerusukkut Upernaviup Kommuniata ajornartorsiutigisaa inuussutissarsiuutitigut siuarsaaniaraluarluni Inatsisini aporfii. Taakku kingusinnerusukkut iserfigisussaassagatsigit anertunerusumik, iserfigissanngilakka, kisiannili pingaaruteqarpoq taamatut uagut siunissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu pilersaarusiorniarutta, takornarissat ima amerlatigisut nunatsinnukartarniarpata.

 

Ineqarnerput, angallanneq, aningaasaqarnerput aalisarnerlu. Maannakkuminngaanniit siumut isigisariaqarpugut ukiut 10-15 pilersaarusiorlutalu. Taamatut isiunngikkutta taava qalaserput isigalugu taamaallaat pilersaarusiortalissaagut. Taamaattumik pingaaruteqarpoq aamma ersarissumik anguniaqaraanni ataatsimut suleqatigiilluni  anguaqarsinnaaneq pitsaanerpaaq anguneqarsinnaammat. Taamatut naatsumik oqaaseqarlunga Kattusseqatigiinninngaanniit oqaatigisagut uteqqissavagut, kisianni una ajuusaarutigalugu ullumikkut taamatut inuusutissasiutinik siuarsaaniarnermi aamma ilinniartorparujussuit amerlasuut ukiut tamaasa taamaatiinnartarput. Aamma taasuma ajornartorsiutip qanimut aaqqiivigineqarnissaa eqqumaffigisariaqarparput taamatut siuarsaaniarutta. Ataatsimut suleqatigiilluta aaqqiisariaqaratta.

Qujanaq.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Morgens Kleist qutsavigaarput. Tulliulluni oqaaseqartussaq aggersalersinnagu eqqaassutigeqqilaassavara aatsaannguaq qaaqqusinera suli atuummat, suli maani inersuarmi najuuttut naammanngillat. Tassalu tulliulluni oqaaseqarumasoq oqaaseqareerpat, allanik nappaasoqanngippat immikkoortoq 7 pisussaagatsigut, aggersaaqqippunga.

 

Takanna Maliinannguaq Markussen-Mølgaard, Inuit Ataqatigiit, aappassaanik oqaaseqarumavoq.

 

Maliinannguaq Markussen-Mølgaard, Inuit Ataqatigiit.

Qujanaq.

Siullermik oqaaseqaatitsinnut imartuumut Naalakkersuisut Siulittaasuata tapersiinera, aammalu Atassummiit Finn Karlsenip oqaaseqarnermigut, aamma isumaqataaffigisaminik  taanna qujassuteqarfigerusuppara. Erseqqissaateqalaarusuppunga, tassa ilaatigut oqaatigisatsinni pingaartutut oqaatigaarput, ullumikkut imaluunniit ukiuni kingullerni kukkussutaasarsimasut annertuut arlallit qiviassagaanni pisariaqarluinnarmat sunilluunniit nutaanik aallartitsiniaraanni, annertoorsuartut ilusilersornagit, tassanngaannaq isaatitsivissatut imminut inorsilluni inissiinissaq taanna tikkuaratsigut pinaveersaartariaqartoq. Sunaluunniit mikisunnguamiik aallartittariaqarpoq ineriartorlunilu. Aamma suliffeqarfiit pilersinneqartussat aamma tamanna aallaavigisariaqaraat, Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut.

 

Aammalu takornariaqarneq eqqarsaatigalugu, sukat sisamaattut taasagarput, Finn Karlsenip taperserlugu oqaatigisaa, tassa taamatut inissisimatilluta ullumikkutut ilinniartitsinerit pimoorullugit aallutinngikkutsigit, soorunami qujanarpoq Greenland Tourism pikkorissaasarmat, kisianni taakku naammanngillat. Annertunerujussuarmik ilinniartitsinerit tassuunga tunngasut ingerlanneqartariaqarput.

 

Taannaannaanngitsoq aamma inuutissarsiutit allat eqqarsaatigalugit ullumikkut inissisimanerput nunatsinni ilinniartitaanikkut qiviartariaqaleqqipparput ilinniartitaanerup naleqqussarneqartariaqarput, nunap matumap piumasai aammalu siunniunneqartut aallaavigalugit.

 

Taamaaliunngikkutta qanorluunniit oqalutsigigaluarutta ilinniartitseqqinngikkutta annertunerusumik angusaqarnaviannginnatta, aammalu ilinniarsimasut suut pisariaqartinnerlugit pilersaarusiorluakkamik ingerlanneqartariaqarput, ilinniakkallu pisariaqartinneqartut aallaavigalugit, pilerisaarinerit ilinniarnissamik suli annertunerusumik ullumikkornit ingerlanneqarlutik.

 

Tikkuakkatta ilaat tassa nutaatut tikkuarparput Sulisa A/S, Greenland Resorces aammalu Greenland Tourism. Taamarmik siunnersuinermik suliaqartuupput, kisianni avissaarlutik ingerlapput tassanilu nalileqqusarput eqqarsaatigilluaqqoqaarput. Soormi nukiit atorluarlugit taakku kattutsinneqarsinnaanngillat. Taamaalilluni nalunngilarput sunaluunniit kattunneqaraangamik sipaaruteqartoqartartoq, ilisimallu atorneqalernerusalersartut. Isumaqarpunga Inuit Ataqatigiinniit misissorneqarluartariaqartoq.

 

Taavalu nunanit allaninngaanniit aningaasaliisarnerup ammaffigineqarnissaa, suna tamaat mattutivillugu oqaatigivarput, kisianni imaanngitsoq suna tamaat takannarsuaq, taamannak oqassasunga, kisianni pilersaarusiorluakkamik uagut nammineq ingerlassinnaasagut ingerlatissavagut, kisianni pisariaqartitsinikkut soorlu siorna imeq pillugu inatsiliornermi ammaasimasumut nunani allaminngaanniit aningaasaliisoqarsoqarsinnaaneranut, taamaatutigut atorluaanissaq pisariaqarpoq. Kisianni illuatungaanik una saqqummiussarput piginneqatigeriaaseq naggueqatitta ingerlataat taanna isumaqarpugut  soqutigineqarluinnartuusoq aammalu misissoqqittariaqartoq. Tassami maannakkut ingerlatsinerit qiviassagaanni, annertunerusumik soorlu Aktieselskabeqarneq taanna tunaartariniarneqarpoq.

Aammalu ilaatigut oqallittarnerpassuagut maani Inatsisartuni aallaavigalugit ilaatigut iluatsittuarneq ajorluni. Taamaattumik pisariaqalerpoq nutaamik eqqarsarnisarput. Naggueqatitta iluatsittumik ingerlataat qanoq periuseqarlutik ingerlanersut qiviartariaqarpagut, aammalu tassani piniartut, sulisartut, namminersortut immaqalu Kommunit assigiinngitsut attuumassuteqarsinnaasullu piginneqatigiillutik ingerlatsisinnaanerat, taanna isumaqarpunga misissorneqartariaqartoq. Imaanngilarmi ingerlatsineq taamatut piginneqatigiilluni ingerlatsineq ajutoorsimammat nunatsinni 80-ikkut aallartinnerani taanna unitsivissagipput.

 

Taavalu oqaatigisatta ilaat una KNAPK-mut piniartunullu tunngatillugu aamma eqqarsaatigillaqquneqarpoq, nutaajummat Nuka A/S-i ingerlassinnaanngisaasa sooq piniartunut peqatigiiffiinut tunniunneqarsinnaanngillat tamakkunani sumiiffinni nammineq piniagassatik nalunnginneruaat. Aammalu periarfissat suunersut ilisimaaralugit. Ilaatigu tassani soorunami piniartut, sulisartut, kommunit namminersortullu suleqatigiinermikkut immaqa kivitseqatigiissinnaanerusut Nuka A/S-ip ungasianinngaannit ingerlatsiniarsariniarnera ilaatigut ilungersunarsinnaasut piinnarnagu. Taanna assut isuma eqqarsaatigillaqqunarpoq.

 

Taavalu aamma nuannarutigivarput Inuit Ataqatigiinninngaanniit Naalakkersuisut Siulittaasuata una sanalunneq, eqqumiitsuliorneq nipilersornerillu kulturikkut ingerlanneqartut sukat tallimaattut pingaarutilittut ineriartortinnissaanik oqaatigisarput tapersersormagu. Isumaqarpugut Inuit Ataqatigiit pingaarutilerujussuusoq.

 

Aammalu ingerlariaqqinnissami ilumoorpoq KANUKOKA-kkut, Namminersornerullutik Oqartussat Sulisa A/S-ilu tamatumani suleqatigiitsoorsinnaangitsut, pisariaqarluinnarpoq suleqatigiinnissaat.

 

Maannakkut ukiut kingulliit qiviassagaanni, nalunaarusiarpassuit inuutissarsiornermut tunngasut, aamma allat amernut tunngasut sorpassuit oqalligisarpagut, kisianni ilaatigut kingunerisinnaasai tigussaasunik ujartuinerput taanna ullumikkut suli ingerlapparput kalaalimernit atorluarnerunissaannut tunngasut ila taagorsinnaasagut amerlaqaat.

 

Massakkut piffissanngorpoq alloriaqqinnissarput. Taamaattumik una ullumikkut inuusutissarsiornerup siuarsarnissaannut  tunngatillugu oqallinnerput neriutiginaqaaq kinguneqarluartumik ingerlanneqarumaartoq. Tassami isumaqanngilagut ukiut 15-it aamma suli tulliutut oqallissasugut annertunerusumillu inerneqanngitsunik.

 

Piffissanngorpoq alloriarnerit ersarissut piviusunillu tunngavillit aamma inatsisitigut aningaasatigullu pilersaarusiornikkullu ingerlanneqarnissaat. Naalakkersuisut Siulittaasuata oqarnera sooruna illua-tungiliuttutut massakkut inissisimavoq, kisianni Inuit Ataqatigiit pingaartilluinnarparput akisussaaqataagatta Inatsisartuni maani sulinitsinni aamma siunissami akisussaaqataajuassagatta pingaartipparput sukumiisumik oqalliseqataanissarput aammalu ersarissunik siunnersuuteqartarnikkut inuussutissarsinerup siuarsarnissaanut ingerlariaqqinnissarput taanna Inuit Ataqatigiininngaanniit pingaartilluinnarparput.

 

Naggasiullugu Siumuminngaanniit Simon Olsenip oqaatigisaa taperserusupparput, tassa una Inatsisartut Siulittaasuata oqarneratuut ataatsimiittamut ingerlanneqartussaanngilaq nassuiaat, kisianni uagut ataatsimiittami ilaasortaasugut pisinnaavugut qaqissallugu misissuiffigissallugu aammalu isumaqarutta pingaarutilinni arlaanik tassani ingerlateqqitassanik peqartoq, taava pisinnaatitaaffeqarpugut inatsisit malillugit taakkua suliarinissaannut. Aammalu taanna Inuit Ataqatigiinninngaanniit kaammattuutigerusupparput, suleqataanissarpullu qilanaarivarput.

Qujanaq.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Maliinannguaq Markussen-Mølgaardimut qujavugut. Tulliulluni oqaaseqassaaq Finn Karlsen, Atassut. Pingajussaaniilerami naatsunnguamik, tullerissavaalu Naalakkersuisut Siulittaasuat.

 

Finn Karlsen, Atassut.

Siullermik inuussutissarsiutit pillugu nassuiaammik tunngatillugu Siumut saqqumiussaannut inuttaata oqarneratuut tapiliussatut oqaatigineqartoq, uanga nammineq taamatut tusaanngilara, aamma taamatut paasinngilara. Inuttut nammineq saqqummiussisutut paasineruara.

 

Tassani soorlu Naalakkersuisut Siulittaasua oqartoq taamatummi isumaqanngimmat. Ilinniartitsinissarput avammut mattulluta ingerlannissaa naggataatigullu ammarluta isumaqatiginnginnakku oqaatigissagakku taamatut. Sussami inuusuttortagut aamma avammut mattullugit ilinniartikkaluarutsigit, isumaqarpunga inooqataanavianngitsut annerusumik. Nunanut allanut aallarnissaannut mattuttariaqanngilagut. Nunarput avammut ammanerusariaqarpoq. Isumaqatigiiniarutta aamma Per Rosing-Petersenip saqqummiussaa. Taamaammat aamma Siumup saqqummiussaannut tapiliutissaasoq.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Finn Karlsenimut qujavugut. Taavalu maannakkut Naalakkersuisut Siulittaasuat oqaaseqassaaq.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.

Oqaatigineqartut qujassutigeerakkit uku ataasiakkaat oqaatigineqartut siulliit, ilaatigu Kattusseqatigiinninngaanniit taaneqartut pioreersut nukittorsarnissaannut tunngasut soorunami taakkua ilaatinneqarluinnnarput aamma. Maannakkut namminersorlutik ingerlasut nukittorsarnissaat aamma eqqarsaatigineqarpoq.

 

Taavalu Sulisa A/S-imut tunngatillugu oqaatigissavara periarfissat tamarmik maannakkut ammatitaammata. Allaat manna tikillugu oqallinnerit ilagivaat, suliffeqarfiit Greenland Tourism, Sulisa A/S-ip imaluunniit Greenland Resourcesip qanoq ilillutik suleqatigiissinnaanerata nakussassarnissaa allaat ilaatigut taakku katinnissaat eqqarsaatiginnut ilaatillugu oqallisissaavoq, kisiannili suleqatigiinniat imminut nalilertariaqarput, taakkua imminnut qaleriiaakkunnaarsillugit. Ilai pikkoriffeqarput assigiinngitsuni ilaa aamma allanut.

 

Soorlu  Greenland Resourcesip ilisimaneqaatigaa, avataani aningaasaliisut tungaatigut sulinermut taakkua assut nassaaniallaqqissuupput.  Taamaallilluni avataaninngaanniit aningaasaliiumasut Greenland Resourcesi aqqutigalugu paasissutissanik assigiinngitsunik tuniorarneqarsinnaagamik. Taavalu allat pikkoriffitik aamma ingerlappaat sulisut. Inatsisut sulliviit annertuumik taamaasa malinnaaffigai. Taavalu takornariaqarnermut tunngasut taakku annertunerusumik paasisimasaqarfigalugit.

 

Kisianni taamaakkaluartoq uani oqallinnerup aamma kinguneranik suleqatigiinnerisa imminnut qaninnerusunngortaanissaat uani aamma oqaatigineqartunut nalunaariartuummut aamma ilaavoq, Taamaattumullu aamma ilanngullugu suusariaqarluni.

 

Maliinannguaq Markussen-Mølgaardip taasaani una Naalakkersuisut tungaaninngaanniit tapersersorneqarpoq, taaneqartumi tikillugu aamma periarfissat tamatut ammatinneqassapput. Nuka A/S-ip sullivigisaani imaluunniit sullivigisinnaanngisaani namminersorluni nunaqarfimmik tigusiumanerat, taanna ammaffigineqarpoq annertuumik. Taamaatumillu qularutigissanngilarput aamma Nuka A/S-ip tamakkuninnga suleqatiginninnissaminut piareersimasoq, taamaalilluni privatini tiguniarneqarpat nammineerluni nunaqarfimmiut tiguniarneqarsinnaasunik.Assersuutissaqareerpoq taamaattumik iluatsittumik maannakkut sinerissap ilaani pisoqarsimanera.

 

 Taamaattumik una naggataatigu oqaatigissavara, aamma oqaluttut namminneerfiup taanna ilaatigut oqaluttuisa saqqummiuppaat. Saqqummiussaq una paartiit akornanni aamma oqaloqatigiissutigissallugu ajunngilaq. Udvalginiinngikkaluartoq oqaloqatigiinissanut assigiinngitsunut tunngavissaqqippoq, aammalu immitsinnut  tassuunakkut isummersoqatigiinnissarput pisariaqarpoq. Taamaattumillu qularutigineqassanngilaq siunissami Naalakkersuisuninngaanniit nassuiaammik saqqummiussinermi aamma atatillugu suliassaq matuma malinnaaffiginissaa pisariaqassasoq. Inimi aamma matumani.

 

Imaappoq suliassaq aallartinnissaanut maannakkut tamarmik tapersiipput. Suliassaq aallartissaaq utaqqineqarsimasut maannakkut periarfissaat tamakkiisumik atorniarneqalissapput. Taamaattumillu suliassap nunatsinni nuannaarutissamik kinguneqarnissaa naak ukiuni arlalinni pilersaarutaagaluartoq. Kingunissami immikkut suliarineqarnissaa qularutigineqassanngilaq ulapputigissagipput Naalakkersuisuninngaanniit.

 

Nalaalakkersuisut Siulittaasuat qutsavigaarput. Taavalu immikkut oqaaseqarumalluni kissaateqarmat Per Rosing-Petersen akueraarput. Takanna.

 

Per Rosing-Petersen, Siumut.

Qujanaq.