Ullut ataatsimiiffiusut arfernat, marlunngorneq 16. april 2002, nal. 13:03

Oqaluuserisassani immikkoortoq 9

2002-mi aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat.

(Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq)

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Augusta Salling, Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq, Atassut.

Qujanaq. Nunatta aningaasaqarniarnera ukiuni qassiini ingerlalluareersimalluni maanna unikaallakkiartulersimavoq. Tassa aningaasaqarnitta qaffakkiartornera pitsaanerpaaffissaminut pereersimavoq.

 

Naalakkersuisut takusinnaavaat suliffissaaleqineq annikitsuinnaasoq. Aammalu ukiuni kingullerni akileraarutitigut isertitat naatsorsuutigisaraluaniit amerlanerusimasut. Tamakku aningaasaqarnitta ingerlalluarneranut takussutissaapput.

 

Taamaattorli mianersortariaqarnitsinnut takussutissat ersarivissut aamma saqqummereersimapput. Mianersortariaqalernitsinnut takussutissat ilagaat aalisarnermi isertitat ikiliartulersimanerat. Kiisalu Namminersornerullutik Oqartussat ingerlatsinermut aningaasartuutaasa qaffakkiartornerat.

 

Qanittukkullumi aamma takusalerpagut kommunit ataasiakkaat aningaasartuutinut pinngitsoorneqarsinaanngitsunut akissaqarumallutik aningaasanik siumoortumik tigusisariaqartalersimasut.

 

Siunissap qanoq atugassaqartikkumaaraatigut takuneq ajornakusoortuaannartuuvoq. Eqqoriaanermulli sakkussat atussallugit pitsaviusinnaapput. Eqqoriaanermut sakkut tassaapput pissusiviusunik pisarioqisunik pisariillisitsinerit. Kisianni pisut sammiviinut takussutissaalluarsinnaasut.

 

Nunatta karsiata ukiuni kingullerni qulini isertitarisimasai aningaasartuutigisarsimasaalu aningaasaqarnikkut eqqoriaasut atorlugu nassuiarneqarsinnaapput.

 

Eqqoriaanermut sakkup taassuma takutippaa ukiumut 40 million kruuninik sinneqartooruteqartarnissaq anguneqassappat nunatta karsia 2011-mi 261 million kruuninik pisariaqartitsissasoq.

 

Allatut oqaatigalugu ukiut ingerlaneranni isertitat 261 million kruuninik amerlineqartariaqarput. Imaluunniit taakku amerlaqataanik ileqqaartoqartariaqarluni pissutsit ullumikkut ingerlaannassappata.

 

Eqqoriaanermut sakkumi ukiut kingulliit misilittagarineqarsimasut aallaavigineqarput. Ammalu ukiuni aggersuni pisussatut ilimagisat ilanngunneqarsimallutik. Ukiuni aggersuni ilimagineqarpoq akileraarutitigut isertitat ukiumut 2%-imik qaffariartassasut akitsuutitigut ataatsimoortumillu tapiissutitigut isertitat allanngussangatinneqanngillat.

 

Utoqqaallu amerliartornerat ilutigalugu peqqinnissaqarfimmut soraarnerussutisianullu aningaasartuutit taamatorpiaq qaffakkiartussangatinneqarput.

 

Ingerlatsinermut aningaartuutit ilarpaalui ukiumut 1%-imik qaffattassasut ilimagineqarpoq. Sanaartornermulli aningasartuutit piffissami tassani tamarmi allanngornissaat ilimagineqarani. Tassa siunissaq isumalluarnangaaranilu aarlerinarpallaanngitsutut eqqoriarneqarpoq. Taamaakkaluartorli oqaatigineqareersutut takuneqarsinnaavoq nunatta karsia 2011-mi 161 million kruuninik pisariaqartitsiumaartoq, ukiumut 40 million kruuninik sinneqartooruteqartarnissaq naammassineqassappat.

 

Naalakkersuisuni suli siunertaraarput ingerlatsinermut aningaasartuutit ikiliartortinneqassasut. Aammalu sinneqartoorutissat suli amerliartortinneqassasut. Taamaalioruttami ullut ajorsarfiit nalliutissagaluarpata sillimmatissaqarniassagatta.

 

Aperiuarsinnaavugut sinneqartoorutiginiakkat qanoq amerlassusseqassanersut. Ataaserli qularutisssanngilaq ullunut ajorsarnartunut sillimmatissaqarnissaq kissaatigineqartuaannarpoq. Pingaartumik suli annerusumik immitsinnut napatinnissarput kissaatigigutsigu.

 

Taamaattumik 2003-mut aningaasanut inatsisissaq suliarilerutsigu Naalakkersuisuni Inatsisartunilu ingerlatsinermut aningaasartuutit amerliartornerat unikaallanniarutsigu ilungersuutissaqaqaagut.

 

Suliassani sulliviusuni pingaartumik isumaginninnermut ilinniartitaanermi peqqinnissaqarfimmilu tatisimanninnermut ingerlaavartumut ilanngullugu aamma inuussutissarsiutinut tapiissutit inuiaqatigiillu attaveqaasersornerannut tapiissutit appartinnerisigut annertuumik ingerlatsinikkut ileqqaarutissat nassaarinissaat pingaaruteqarpoq.

 

Aningaasaqarnikkut imminut napatinnerup inuussutissarsiutinik assigiinngitsunik aallaaveqartut toqqammavii aalajaatsut pilersinneqassappata taava inuiaqatigiiusugut ullumi aaqqissuussaanerput qassiitigut allanngorittariaqarpoq.

 

Inuiaqatigiinni aaqqissuussiniarneq immini sivisuumik suliassaavoq aammalu suliniutinit siunissami ungasinnerusumi anguaniakkani ajornerulersitsisinnaasunik ajornanngitsuaqqamik akornuserneqarsinnaalluni.

 

Inuiaqatigiit aaqqissuunneqarneranni anguniakkat iluarsaaqqinnerit qassiit atorlugit anguniagassaapput. Taakkulu ilaat Naalakkersuisut naammassereersimavaat imaluunniit aallartereersimallugit. Soorlu KNI Pisiffik A/S-ip namminersortunngortinneqarnera imaluunniit assartuinermi iluarsaaqqinneq. Kiisalu ineqarnermut akiliutit iluarsaqqinneqarnerat.

 

2001-imi KNI Pisiffik A/S-imi aktiaatit ilarparujussui tunineqarnissaanik isumaqatigiissusiortoqarpoq. Aktiat tunineqarnerat sioqqullugu Naalakkersuisut isiginiarneqartariaqartutut kissaatigisaanik arlalinnik piumasaqaasiortoqarpoq soorlu pisisoq suliamik taassuminnga ilisimannittuussasoq. Aammalu piginnittut nunatsinni sinniisoqassasut. Kiisalu sulisuusut ilinniaqqittarnissaat ineriartornissaallu isiginiarneqassasut.

 

Danmarkimi nioqqutissanik ulluinnarsiutinik tuniniaasartut annersaat Dragofa A/S-ip 2001-imi aktiaatit 51%-ii pissarsiarai.

 

Naalakkersuisullu isumaqarput anguniagassatut siunniunneqartut namminersortunngortitsinikkut naammaassineqarsimasut.

 

Naalakkersuisut ukiuni tulliuttuni siunertaraat suliffeqarfiit Namminersornerullutik Oqartussat pigisaat namminersortunngortikkiartuaaneqassasut. Tamatumani inuiaqatigiit ataatsimut aningaasaqarnerat aamma agguaqatigiinneq isiginiarneqassasut.

 

Naalakkersuisut periaaseriniagaat pingaarneq tassaavoq suliffeqarfik ataasiinnaq imaluunniit qassissunnguit pinermi ataatsimi namminersortunngortinneqartassasut.

 

2001 2002-mi ukiup nikinnerani imaatigut assartuinermi iluarsaaqqinneq atuutilerpoq. Akit atortinneqalersut manna aningaasartuutivinnik tunngaveqanerulerput. Assigiimmik akeqartitsineq atorunnaarsikkiartuaarneqassaaq. Assigiimmik akeqartitsinermut akitsuutip peeriartuaarneqarneratigut.

 

Naalakkersuisullu naatsorsuutigaat assigiimmik akeqartitsinermut akitsuutit 2003-mi atorunnaarsinneqarsinnaassasut. Tamatumunnga atatillugu aamma assartukkanut aalajangersimasunut tapiissutaasartut ikilineqarsinnaanerat atorunnaavinneqarsinnaanersulluunniit misissoqissaarneqassaaq.

 

Naalakkersuisut siunertaat suli tassaavoq assartuinermi akit assigiissuunissaannut akitsuutip appartinneqarnera inuiaqatigiinnut atuisunut iluaqutaassasoq. Assartuinermi iluarsaaqqinneq Naalakkersuisut siunniussaat uniorlugu ingerlasoq paasinarsissagaluarpat Naalakkersuisut assartuinermi akit iluarsineqarnissaat isumaliutigiumaarpaat.

 

Ineqarnermut akiliutit iluarsaqqinneqarneranni ineqarnermut akiliutit aningaasartuutivinnut naapertuunnerulersinneqassasut kiisalu isumaginninnikkut isumannaallisaatit pitsanngorsarneqassasut siunertarineqarsimavoq.

 

Pissaqarnerusut annerusumik akiliuteqartassapput, pissakinnerusulli atugaat ajornerulersinneqassanatik.

 

Ineqarnermut akiliutit iluarsartuuteqqinneqarnerata immikkoortua siulleq ineqarnermut akiliutit aningasartuutivinnut qaninnerusut eqqunneqarnerannik imaqarpoq. Kiisalu ineqarnermi meeqqanut tapit peerneqarput isertitakinnernullu aammalu akunnattumik isertitalinnut ineqarnikkut isumannaallisaatinik pitsaanerusunik taarserneqarlutik.

 

Ineqarnermut akiliutit iluarsaqqinneqarnerat erseqqivissumik naliliivigissallugu suli siusippallaarpoq. Aaqqissuussineq ukiup affaani atuutereeriarpat taava malitseqartitsisoqarumaarpoq.

 

Tamatumanilu aaqqissuussineq iluarsiivigisariaqarnersoq nalilerneqassaaq. Ineqarnermut tunngasunik iluarsaaqqinnerup immikkoortuani tullermi inissianik piginnittuusinnaaneq sammineqassaaq. Inuit amerlanngitsut nammineq inigisaminnut aningaasaleeqataasinnaanerat siunertaralugu Inatsisartut ataatsimiinneranni matumani peqqussutissatigut siunnersuummik saqqummiussaqartoqassaaq.

 

Ilaatigut Namminersornerullutik Oqartussat kommunillu inissiaataasa attartortittakkat ineqartunut pigisassanngortinneqarnerannut tunngasunik.

 

2002-mi Naalakkersuisut inuiaqatigiit aaqqissugaaneranni iliuuseriniakkatik nangissavaat. Suliassat ilaani Naalakkersuisut pitsaanerusumik tunngavissaqarnissaat pisariaqarpoq. Tamakku aalisarnermut ilinniagaqarnersiutinut aammalu inuussutissarsiutinik siuarsaanermut tunngasuupput.

 

Aalisarneq eqqarsaatigalugu tassani aaqqissugaanikkut ajornartorsiutit sivisuumik qaangerniagassat sammineqartussaapput. Angallatit amerlassusii qanoq ittuuneri allanngortinneqartariaqarput sinerissamut qanittumik aalisariutaasut pitsannorsarneqartariaqarlutik. Avataasiorluni aalisartutulli patajaatsumik ingerlalerlutik imminut napatissinnaanngorniassammata. Taamaalillutillu inuiaqatigiit aningaasaqarnerannut tunniussaqaqataalerniassammata.

 

Tamatumunnga atatillugu aalisarnermik inuussutissarsiuteqarnerup pissutsinut naleqqussarneqarnerani soorunami nunami tunisassiorfiit umiarsuit tunitsiviit aammalu suliffissat nalilersuinermut ilanngunneqassapput.

 

Inuusuttut amerlanerusut qanoq iliornikkut ilinniagaqalersinneqarsinnaanerat aamma amerlanerusut qanoq ilinniakkaminnik naammassinnissinnaanngortinneqarsinnaanerat Naalakkersuisut misissortilerpaat.

 

Siunertamut tassunga sakkussat tassaapput ilinniagaqarnersiutit. Taamaammallu ilinniagaqarnersiutit iluarsaqqinneqarnerat sulissutigineqalerpoq. Ilinniagaqarnersiutit pisariinnerusunngortinneqassapput. Aammalu ilinniagaqarnersiutit pillugit malittarisassat atuisunut paasiuminarnerulersinneqassallutik.

 

Ilinniartut ataasiakkaat atugaat isiginiarneqassallutik. Allaffissorneq oqilisarneqassaluni aammalu aningaasat atorluarneqarnissaat qularnaarneqassalluni.

 

Upernaakkut atatsimiinnermi matumani Naalakkersuisut ilinniagaqarnersiutit iluarsaqqinneqarnerat pillugu nassuiaammik Inatsisartunut saqqummiussaqassapput.

 

Niuerneq inuussutissarsiutinillu siuarsaaneq pillugu nassuiaammi Inatsisartut katersuussimanerminni matumani siusinnerusukkut oqallisigeriigaanni sammineqarnerupput piginnaanngorsaaneq aningaasaliisarneq aningasaliiumassuseqarneq aammalu niuerneq. Suliniutit tamakku nunatsinni inuussutissarsiornermi pingaaruteqarnerpaallutik toqqammavissaapput. Siunertaasoq tassaavoq inuussutissarsiortut atugaat suusut paasilluassallugit. Kiisalu suliniutissanik nutaanik kaamattuuteqassalluni.

 

Siunissami inuiaqatigiit aaqqissugaaneranni suliniutissat isumaginninnermut suliffeqarnermullu kiisalu innaallagissap kiassarnerullu assigiimmik akeqartinneqarnerannut tunngasussaapput. Naalakkersuisut Inatsisartullu suliniutinut isummertinnagit tamakkunani pissutsinik sukumiilluinnartumik misissuisoqassaaq. Kiisalu allannguutissatut siunnersuutit kingunissaat naatsorsorneqassallutik.

 

Isumaginninnermik suliffeqarnermilu aningaasat siunertaqarnerusumik atorneqarnissaat sulissutigineqarpoq. Ilaatigut suliffissaarunnissamut sillimmasiisarfimmik pilersitsisoqarsinnaanera misissoqqissaarneqarpoq.

 

Isumaliutersuutinut ilaapput sulisinnaasut piginnaanngorsarneqarnerat aaqqissuussinermut tassunga qanoq ilanngutsinneqarsinnaanersoq.

 

Inuussutissarsiutinut siuarsaataasussamik assigiimmmik akeqartitsinerup aningaasartuutivinnik tunngaveqartinneqarnerulernissaa siunertaralugu Naalakkersuisut kissaatigaat innaallagissap erngup kiassarnerullu akii nutaat misissorneqassasut.

 

Tamakkuni assigiimmik akeqartitsineq aqaguinnarluni allanngortinneqarsinnaanngilaq. Taamaammat Naalakkersuisut sulissutigissavaat akit aningaasartuutivinnik tunngaveqalersinnaanerat pissasoq agguaqatigiinneq ajoqusernagu.

 

Inuiaqatigiit aaqqissugaaneranni suliniutaasut aallarnerneqareersut suliniutaalersussallu tamarmik siunertaraat inussutissarsiortut inuiaqatigiillu kalaallit pitsaanerusumik atugassaqarlutillu toqqammavissaqalissasut.

 

Niuerfissat kiisalu oqimaaqatigiissumik agguaqatigiinneq tunngavigalugit aningaasatigut suli annerusumik imminut napatissinnaanermik nunarput tunngaveqarluni Naalakkersuinikkut nammineernerulernissaminik anguniagaqassaaq.

 

Taamak oqaaseqarlunga Naalakkersuisut 2002-mut aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaataat Inatsisartunut oqaluuserisassanngortippara.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Aningaasaqarnermut Naalakkersuisumut qujavugut. Maannakkut partiit, Kattusseqatigiit attaviitsullu oqaaseqartuinut nuuppugut.

 

 

 

Simon Olsen, Siumup oqaaseqartua.

2002-mi aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu nalunaarut matumuuna saqqummiunneqartoq nikallunganartutut isiginagu pissanganartunik unammillertariaqartunillu imaqartoq Siumumit tiguarput.

 

Nalunaarut paasiuminartunngorlugu ilusilerneqarsimavoq. Allaaserinnissimanerlu Naalakkersuinermik suliaqartunut paatsuugassaajunnaarlugu suliarineqarsimalluni. Aningaasaqarnerup ingerlanera allanngorartuarpoq tamannalu tupinnartuliaasorisariaqanngilaq.

 

Nalunaarummi nunatta aningaasaqarniarnera ukiuni arlalinni ingerlalluareersimalluni manna kigaallakkiartulersimasoq nalunaarummi oqaatigineqarpoq. Taamaammat pisariaqalersimavoq aningaasaqarnerup pitsaanerulernissaa siunertaralugu Naalakkersuinikkut iliuusissanik saqqummiussuinissarput.

 

Suliassarlu tamanna Siumumi pissanganartillugu peqataaffigissavarput suleqataaffigalugulu. Nalunaarummi takuneqarsinnaavoq ukioq qaangiuttoq suliffissaaleqineq annikitsuinnaasoq aammattaarlu akileraarutitigut isertitat qaffariaateqarsimasut.

 

Mianersortariaqalernermut takussutissat erseqqissumik takuneqarsinnaalersippaat aalisarnermit isertitat ikiliartulersimasut. Aammattaarlu Namminersornerullutik Oqartussat ingerlatsinermi aningaartuutaat suli qaffakkiartortut.

 

Taamatuttaaq aamma nalunaarummi oqaatigineqarpoq kommunit ataasiakkaat akissaqarumallutik aningaasanik atugassanik siumoorlutik pissarsiniartariaqartarsimasut. Tassa kassekreditseqarnermikkut.

 

Siumumit pingaartipparput akileraarutitigut akitsuutitigullu nunatsinni atugassarititaasut periarfissarititaasullu ataatsimoortumik nalilersoqqissaarneqarnissaat ullumikkut pissusiviusutigut  atugassarititaasunut nunattalu aningaasarsiornikkut namminneerneruleraluttuinarnissaanik naapertuuttunngorsaanissaq siunertaralugu.

 

Siumumiit ilisimaaraarput nunatta karsiata ukiuni qulini isertitarisarsimasai aningaasartuutigisarsimasaalu qanoq allanngorarsimanerat. Naallu nunatta karsia ukiumut 40 million kruuninik sinneqartooruteqartarnissamik angusaqartassagaluartoq taamaattoq missingersersuinerit takutippaat nunatta karsia ukioq 2011-mi 261 million kruuninik pisariaqartitsissasoq.

 

Siumumiit paasilluarparput Naalakkersuisut tassunga tunngatillugu tikkuartuinerat. Oqaatigissavarpullu pingaaruteqarmat aningaasaqarnikkut nikeriarfissaqarluni periarsinnaasuseqartuasagaanni taava sillimmateqartuarnissaq pisariaqarluinnartoq.

 

Taamaattorli Siumumiit pingaarnerusutigut isumaqartuarpugut aammalu aalajangiusimallugu pilersitassanut inuiaqatigiinni iluaqutaasussanut siuariartuutaasussanullu siunissaq isigalugu misissuinertigut imminut akilersinnaasutut oqaatigineqartunut pilersitsinermi aningaasaliisoqarnerani aningaasaliissutit taarsigassarsinikkut pisarnissaat ammaffigisariaqartoq.

 

Siumumit isumaqarpugut ingerlatsinermi aningaasartuutigineqartartut sapinngitsatsinnik ilorraap tungaanut saatinnissaannut noqasunnerput pimooruttuaannartariaqaripput.

 

Ukioq 2011-p tungaanut aningaasaqarnermut takussutissiaq erseqqippoq. Siumumiit naatsorsuutigaarput Naalagaaffiup nunatsinnut tapiissutai ukiuni tulliini allanngortinneqarpallaaratik aningaasartuutit piviusut tunngavigalugit ingerlatinneqassasut. Naalagaaffeqatigiinneq atuuppoq. Aammalu tamanna tunngavigalugu nunatta Danmarkillu aningaasatigut aviffigeqatigiittarnerat ingerlassasoq Siumumiit naatsorsuutigaarput.

 

Soorunami Siumumit ilisimavarput aningaasaqarnikkut inerlanerput naalagaaffimmiit nalilersorneqartoq. Taamaakkaluartoq pingaaruteqarnerat pillugu Siumup pingaartipaa apeqqutip taassumap paaseqatigiittumik pisarnertut ingerlanissaa. Tamatumanilu uagut peqataaniarpugut.

 

Inuiaqatigiit aaqqissuunneqarnerannik anguniakkat qassiit atorlugit anguniagassaapput. Taakkulu ilaat Naalakkersuisut naammassereersimavaat imaluunniit aallartereersimallugit.

 

Soorlu KNI Pisiffik A/S namminersortunngortinneqarnera imaatigut assartuinermi iluarsaaqqinneq kiisalu ineqarnermut akiliutit iluarsaqqinnerat il.il.

Ukiumi maannakkut aallartittumi usinik assartuinermik assigiimmik akeqartitsilluni aaqqissuussinerup allanngortiternerinik pisoq iluarisimaarparput. Taamaakkaluartoq nalilersueqqissaarnissamik piumasarisarput suli aalajangiusimavarput.

 

Pisisartut akilertagaasa annikinnerulernissaat taamatuttaarlu aamma nioqqutissiortut akitigut iluarsiiffigineqarnerunissaat siunertaralugu.

 

Tamatta nalunngisatsitut pisortat ingerlatsiviini tamani ingerlatsinermut aningaasartuutaasartut qaffasippallaarujussuarput. Taamaattumillu tassani annikillisaanissamut suliniutivut sakkortusisariaqarpagut. Sullissinerit assigiinngitsunut sammivillit ajornerulersinngikkaluarlugit sullissinermik pitsaanerulersitsisumik.

 

Siumumiit erseqqissumik oqaatigissavarput aaqqissugaanikkut nutarterineq soorunami kinguneqartariaqarmat sutigut tamatigut pisariillisaanermik ingerlatsinermilu aningaasartuutikillisaanermik illuatungaatigullu inuussutissarsiutitigut pisariaqartutigut ineriartortsiviulluni unammillersinnassuseqalersitsumik. Taamaalilluni ataatsimut isigalugu innuttaasut tamarmiusut atugarissaarnerulerneranik qulakkeerisumik.

 

Taakkualu suliniutinik taasakka angusaqarfiullutik piviusunngortitsiviussappata nunatta isorartunerujussua nalunngereerlugu aamma inoqarfippassuit siammasissumiittut pitsaanerpaamik ataqatigiissinneqarlutik ikioqatigiissinneqassappata taava kommunit imminnut qanittut tamakkiisumik ingerlatseqatigiissilernissaat avaqqunneqarsinnaanngilaq.

 

Imatut paasillugu nunap immikkoortuini avannaani qeqqani kujataani tunumilu ataatsimoortumik ingerlaqatigiissinnaaneq piviusunngortinneqartariaqalerpoq. Soorlu makkunatigut atuartitaanermi ilinniartitaanermilu, inuussutissarsiutitigut takornariartitsisarnermilu ineriartortsineq ingerlataqarnerlu. Suliffeqarnermik atorfinitsitsisarnernilu, teknikkikkut ingerlatsinerni sanaartornernilu, aningaasaqarniarnermi akileraartitsisarnermilu peqqinnissaqarnermi isumaginninnermilu, avatangiisigut nakkutilliinerni eqqissisimatitsinernilu. Kiisalu minnerunngitsumik ataatsimoortumik niueqatigiittarnermi.

 

Allaffissornerup annikillisarnera ingerlatanik ingerlatseqatigiinnikkut pisariillisarneqarsinnaavoq. Annikillisaaffigineqarlunilu. Suleqatigiinneq ikioqatigiinneq, isummersoqatigiittarnerlu kingunissalimmik siunissaqartitsisarput taamaattumik ikittunnguakkuutaarluni katersuuffeqarani ingerlarusaarneq ineriartorfiunngisaannarpoq.

 

Siumumiit nalunngilluinnarparput Naalakkersuisut siulittaasuata kommuninut kajumissaarutigiuaraa taamatut suleqatigiinnerunissaq aammalu kommunit imminnut qaninnerusut avannaani minnerunngitsumillu kujataani suleqatigiiffigisinnaasamikkut aallartisarlutik periarfissarsiortut.

 

Kommunit nammineersinnaatitaanerat ataqqilluinnaraluarlugu taamaattoq Naalakkersuisunut kaammattuutigissavarput nunap immikkoortukkuutaarlugu ineriartortinneqarnissaat ilusilerneqarnissaa. Tassa aaqqissuussaanissaa. Kommunit kattuffiat KANUKOKA peqatigalugu suli annertunersumik pimooruteqqullugu.

 

Erseqqissaatigissavarput nunap immikkoortortakkaartumik kommunit kattullutik suleqatigiinniarnerat siuarsarniarlugu qitiusumiit naalakkiutigineqarnissaat Siumumiit kissaatiginiannginnatsigu. Aammalu suli piffissaasorineqanngimmat.

 

Kisiannili Siumumiit maluginiarparput nunap immikkoortukkuutaartumik kommunit suleqatiginiarnerisa ilusilerniarnera naatsorsuutigisamiit kigaannerusumik ingerlasoq. Nunap immikkoortukkuutaartumik kommunit suleqatigiinnerisigut iluaqutissarpassui matuma siuliani taakkartorpagut.

 

Taamatut suleqatigiinnerup piviusunngortinneqarnerani innuttaasunut ataasiakkaanut inuiaqatigiinnullu tamarmiusunut iluaqutissat amerlasuut pissarsiarineqartussaammata pisariaqalissappat Siumumit piareersimavugut Inatsisartutigoortumik sinaakkusersuinissamik suleqataanissatsinnut.

 

Soorunami kommunit nammineersinnaassuseqarnerat tamatigut mianeralugu ataqqillugulu. Inuiaqatigiit aaqqissugaanerata nutarterneqarnissaannut aammalu inuussutissarsiutitigut siuarsaanissaq nunallu immikkoortukkuutaartumik kommunit suleqatigiinnissaat imminut atalluinnarput.

Taamaattumillu Siumumit pingaartipparput apeqqutit tassunga tunngasut ammalluinnartumik isumaliutersorfigineqarnissaat.

 

Tassami assersuutissaqareerpoq nunap immikkoortortaani kommunit inuussutissarsiornikkut suleqatigiinnerat ajunngilluinnartumik kinguneqartartoq. Soorlu savaateqarnerup ineriartortinneqarnerani tamanna misilittagaasoq. Aammalu suleqatigiinneq suleqatigiinnginneq qanoq innuttaasunut pitsaanngitsigisumik kinguneqartareersimasoq.

 

Aaqqissuussaanikkut allanngortiterinermi avaqqunneqarsinnaanngitsut ilagaat nukimmik pilersorneqarnerup allatut tunngaveqarluni ingerlaaseqalernissaa. Taamaattumik Naalakkersuisut taassumap tungaatigut nutaamik periuseqarlutik nutarterinialernerat Siumumiit ilassilluarparput.

 

Sutigut tamatigut imminut akilersinnaanerusumik ingerlatsisoqassappat taava aamma nukinnik pilersorneqarnermik ingerlatsineq aamma taamatorpiaq anersaaqarluni ingerlanneqartariaqarpoq. Taamaattumik Nukissiorfiit ingerlanneqarnerata imminut akilersinnaasunngortinneqarnissaanik Naalakkersuisut oqariartuuteqarnerat isumaqatigilluinnarparput. Tamannami pinngitsoorneqarsinnaanngilluinnarmat.

 

Tassunga ilanngullugu oqaatigissavarput isumaqartuaratta pingaartittuarlugulu nukimmik pilersorneqarnermut uuliamut pituttorsimanerujussuup qimakkiartuaarnissaa pisariaqarluinnartoq.

 

Taamaattumik erngup nukingata nunatsinni naammattorsuarmik periarfissarisatta atorluarneqarnissaa Siumumiit ilungersuutigiuassavarput. Periarfissallu siullerpaat atorlugit piviusunngortitsivigerusullutigit.

 

Kujataani Qorlortorsuarmi, Sisimiut eqqaanni Tasersuarmi, Ilulissat eqqaani paakitsumi erngup nukiliorfissat tulleriissaarlugit sananeqarnissaat nipangiusimaannarnagit matumuuna kaammattuutigeqqippagut. Tamatta nalunnginnatsigit taamaaliorutta inuiaqatigiinnut aningaasarsiornikkut ineriartoqqinnissamut atugarissaarnerulernissamullu periarfissagissaarnerpaassalluta.

 

Soorlu nunat taamaaliornissamut periarfissallit tamarmik taamaaliortut. Tassa atorluaaneq isiginngitsuusaarneqarsinnaanngitsoq.

 

Nukissamik pilersorneqarnermik nunanit allanit isumalluuteqarnerujussuatta annikisarneqartuarnissaat Siumut pingaartitataa. Taamaattumik nukissiuutit allat soorlu anorip seqernullu qinngornerinik iluaquteqarluni nukissiorsinnaaneq aamma teknologi nutaarluinnaat atorlugit nukissiorsinnaanerit nunarsuup sinnerani ineriartortinneqartut malinnaaffigineqartuarnissaat pingaaruteqarluinnarpoq.

 

Teknikkikkullu aamma aningaasaqarnikkut periarfissaqarfiisigut nunatsinni atuutilersillugit.

 

Nuummi Utoqqarmiut Kangerluarsunnguani erngup nukissiorfiup nukimmik pilersitsisinnaanerata aningaasartuutikillisaataanera paasereersimalerparput. Taamaattumik aamma taassumap ilanngullugu eqqumaffigineqarnissaa inassutigissavarput.

 

Tasiilami erngup nukissiorfeerassaq piviusunngortussanngoreerpoq. Taassumalu takutissavaa annikinnerusunik nukissiorfeeraliorsinnaanerit aamma allanik periarfissalinni ingerlanneqarsinnaanissaat. Soorlu illoqarfinni aamma mikinerusuni.

 

Erngup nukiliorfiliornissamut anguniakkat pilersinnissaanni aningaasalersuisarnissamik siuliani Siumumiit oqaatigisagut innersuussutigissavagut.

 

Nunatta iluani nunatsinniit nunatsinnullu ilaasunik usinillu angallassineq illoqarfiit sumiikkaluartulluunniit inuussutissarsiornikkut aningaasarsiornikkullu ineriartorsinnassuseqarnissaannik qulakkeerinnittussariaqarpoq.

 

Nunatsinni namminermi nunanullu allanut angallanneq pingaruteqarluinnarpoq. Inuiaat kalaallit inuusaatsikkut niuernikkut isumagineqarnikkullu inooqatigiinnerannut inuiannillu allanik inooqateqarnitsinnut attaveqarfitsinnullu.

 

Nunatta isorartunerujussua aammalu angallannikkut atoruminaassinnaasarnera pissutigalugit angallannikkut aaqqissuussinerit qanoq ittulluunniit pilersinneqassagaluarpata pisortat aningaasalersueqataajuarnissaat pisariaqartinneqartuarallassasoq Siumumiit isumaqarpugut.

 

Taamaakkaluartoq Siumumiit isumaqarpugut ukiuni makkunani angallannermut tunngatitat ukiumut tapiissutaasartut annertoreeqisut angallannerit akikinnerulersinneqarsinnaanerinut sunniuteqartinneqarnerusariaqartut.

 

Sumiluunniit allanngoriartorneq ineriartornerlu ilaatigut malinnaaffigiuminaalluni ingerlarsortarpoq. Amma taamaappoq ilaasunik timmisartuussilluni angallassineq eqqarsaatigalugu. Massakkummi oqartariaqarpugut timmisartunut mittarfiit arfineq marluk 1990-ikkut qiteqqunneranniit aamma 2000-ikkut aallartinneranni pilersinneqartut massakkut ineriartornermi marsunneqalersimasut allaat qaangerneqalerlutik.

 

Taamaattumik Siumumiit kissaatigissavarput ukiup matumap naannginnerani timmisartuussilluni angallassinermik aaqqiiniutissanik Naalakkersuisut saqqummiusseqqullugit. Pingaartumik Qeqertarsuup tunuani nunatta qeqqani tunumilu timmisartuussilluni angallassinerup siunissami ilusissaa eqqarsaatigalugu.

 

Tamannalu pillugu Siumut isumaqarpoq ukiaru Inatsisartuni aalajangersaasoqareertariaqartoq.

 

Ineqarnermut akiliutit aningaasartuutinik toqqammaveqarnerusut angujumallugit nutarerisoqarpoq. Ineqarnermut akiulitinit meeqqanut tapiissutit aamma ineqarnermi akiliutinut isumannaarsaatitut tapiissutit kattunneqarlutik nutarteriffigineqarnerat peqatigalugu. Nutaamik aaqqissuussineq Inatsisartuni ataatsimiinnermi isumaqatigiissutigineqarnera naapertorlugu ukiamut Inatsisartut ataatsimiinneranni naliiffigineqaqqittussaavoq.

 

Taamaattumik Naalakkersuisut kaammattussavagut taamatut nalilersueqqissarnissami tunngavissat erseqqissut suliarineqarnissaat isumageqqullugu.

 

Inuiaqatigiit aaqqissugaanerata allanngortiteriffigineqarnerani alloriarnerup tulliani suliniutissat ilaatigut suliaralugit aallartinneqareerput.

Aalisarnermik inuussutissarsiuteqarneq qitiutillugu aaqqissugaanikkut siunissaq ungasinnerusoq isigalugu aaqqiiniutissat aalisartunut aalisakkerinermik suliffissuarnut aamma iuiaqatigiinnut siunissamut ungasissumut attanneqarluarsinnaasut aalisarnerup iluani aningaasarsiornermut aamma nungusaataanngitsumik iluaquteqarnermut nukittorsaataasut pilersinniarneqarnerat Siumumiit tamakkiisumik tapersersorparput.

 

Siumumi isumaqarpugut siunissaq qanittuinnaq isigalugu pipallattutut isikkulinnik aaqqiissuteqartarnerit iuiaqatigiinni nukissaqarfigineqaratillu akissaqartinneqanngitsut. Kisiannili tamatta nassuerutigisariaqarparput siorna pisimasut avaqqunneqarsinnaanngitsut.

 

EU-mut aalisarneq pillugu isumaqatigiissummit isertitat nunatta karsianut pingaaruteqarput. Taamaattumik Naalakkersuisut EU-mut tunngatillugu aalisarneq pillugu aaqqissuussinerat nutaamillu OLT pillugu aaqqissuussiniarnerat pissanganartutut isigaarput. Suliniutaasullu tapersersorlutigit.

 

Amerlanerusut ilinniartunngortalernissaannik misissuineq ilinniartuunersiuteqartitsinerup misissoqqissaarneqarnera ilinniartuunersiutinik pisariillisaanissaq atuisunullu atoruminartunik paasiuminartunillu ilinniartuunersiuteqartitsilernissaq siunertaralugu iliuuseqalersaarnerit Siumumiit anguniagassatut pingaartinneqartutut nunatta siunissami ilinniarsimasunik imminut pilersulernissaanut aqqutissaasutut isigaarput.

 

Siunissami inuiaqatigiit aaqqissugaanerata allanngortiterneqarnerani suliassat assigiinngitsut ingerlanneqalernissaannut Siumumiit pisarnitsitut akisussaassuseqartumik makkunani peqataanissarput naatsorsuutigineqassaaq.

 

Isumaginninnermut suliffeqarnermullu tunngasunik allanngortiterineq ilaatigut suliffissaarunnermik pisartagaqartarnissamut sillimmasiisarfimmik pilersitsineq aammalu sulisorineqartut sulisorineqarsinnaasullu piginnaassuseqarnerulersinniarlugit suliniutini.

 

Siumumi nuannaarutigaarput 1998-imiit suliffissaaruttut ikiliartornerat massakkut erseqqissumik nalunaarummi takussutissorlugu takuneqarsinnaanngorsimammat. Agguaqatigiissillugu ukioq 2000-mi suliffissaaruttut 6%-iullutik.

2001-imi sulisinnaasut amerleriaraluartut kvartalini pingasuni siullerni naatsorsuusiorallarnerit takutippaat sulifissaaruttut amerlassusiat allanngunngitsoq qaffakkiartunngitsorlu.

 

Aningaasat sulifisssaqartitsinermut atukkat minnerunngitsumillu suliffissaaleqisunut ikiorsiisarnerit allanngortinneqarnissat Siumumiit piffissanngorsoraarput. Aningaasat tunniunneqartartut nutaamik nalilersoqqillugit.

 

Taamak saqqummiussaqarnitsinnut pissutigaarput aningaasat suliffissaleqisunut tunniussuunneqartartut sulininngorlugit naammassisaqarfigeqqaarlugit aaqqinneqartarnissaat anguneqartariaqalermat.

 

Taamaatuttaaq illoqarfinni imminut qanittuni suliffissaarusimasut ammerlisinnaasarput. Illoqarfinni qanigisami sulisussaaleqisoqartoq Siumumit paasineqarpat isumaqarluinnarpugut sulisinnaassuseqartut nuttaratarsinnaanerat pillugu aaqqissuussisoqartariaqartoq. Taamaattumillu illoqarfigisamiit illoarfimmut allamut suliffissaqarfiusumukartarnissamik aaqqissuussinermik pilersitsisoqartariaqartoq.

 

Taamatut aaqqiiniarnissami qanittumi KANUKOKA peqatigalugu suleqatigilluarneqarnissaa kissaatigalugu oqaatigissavarput.

 

Nunanut allanut niueqateqarnermi oqimaaqatigiissitsinermi amigartoorut 1998-imiit 2000 ilanngullugu 25%-imik pitsanngoriarsimavoq. Pitsanngoriarnermi saattuanik avammut nioqquteqarnerup siuariarnera pissutaanerpaavoq. 1999-imi 2000-imilu uuliap eqqussorneqartup nalinga marloriaatinngorsimassagaluartoq ilaatigut uuliap akiata qaffanneqarnik pissuteqartumik imaluunniit kinguneqarsinnaasumik.

 

Nioqqutissanik annermik sanaartornermi atorneqartunut eqqussuunneqartartut nalingisa allannguuteqarnerannik illuatungilerneqarpoq.

 

Taamaakkaluartorli uuliap akiata appariaateqarneranik pissuteqartumik nioqqutissat sullissinerullu akii pisisartunut qaffariaateqarsimapput. Tamatumanissaaq tapiissutit allanngortiterneqarneri pissutaaqataallutik.

Inuussutissarsiutit siuarsarneqarnissaat pillugu nassuiaatip Inatsisartuni suliarineqarnerani Siumut sinnerlugu saqqummiussat tamatumani innersuussutigalugit erseqqissaatigissavarput. Nunatsinni namminermi tunisassiassanik nammineq pilersornerunissarput pingaaruteqarmat.

 

Nunanut allanut niueqateqarnermi oqimaaqatigiissitsinermi amigartoorut annikillisarneqassammattaaq taamaaliornikkut. Taamaattumik nunatsinni pinngortitap tunniussinnaasaanik nioqqutissiat aallaaveqartut annertunerusumik atorneqartariaqartut. Matumanilu Siumumi inuussutissat kisiisa pinnagit imaluunniit pinngilagut. Aammali sanaartornermi atortussiat soorlu Sikublock pineqarput.

 

Ilimagineqarpoq utoqqaat siunissami ullumikkornit suli amerliartornerunissaat. Soorlu aamma tamanna pisoq nunani killerni allani.

 

Utoqqalisartut amerliartuinnanngillat aammali qujanartumik utoqqaat inuunerat sivisunerusalerpoq. Taamaammallu ammasumik eqqartorneqartariaqarpoq eqqumaffigineqartariaqarlunilu. Utoqqaat utoqqalerujussuarnertik pissutaalluni immikkut annertuumik paarisariaqartut siunissami aamma amerlanerulernissaat.

 

Taamaattumik Siumumiit tamanna isigimallugu aaqqissuussisoqarnissaa sulisussanillu peqareernissaq siunertaralugu Naalakkersuisut sillimmartaaruteqarnissaq pillugu nassuiaateqarnissaat kissaatigissavarput.

 

Immikkoortuni amerlanerusunik Siumumiit oqaaseqarfigissallugit pilerinaraluarput. Taamatut Siumumiit pingaarnerusutigut oqariartuuteqarluta aningaasaqarnermut ingerlatsineq pillugu Naalakkersuisut nalunaarutaat tusaatissatut tiguarput.

 

Jakob Sivertsen, Atassutip oqaaseqartua.

Qujanaq. Atassummit nuannaarutigaarput nunatsinni aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat Naalakkersuisooqatigiit Siumup Atassullu nunatsinni aningaasaqarnitta killiffia isertujaatsumik sukumiilluinnartumillu Inatsisartunut isummersorfigisassanngorlugu saqqummiummassuk. Partiit, Kattusseqatigiit attaviitsullu oqaaseqarfiginissaanut siunnersueqataanissaannullu periarfissillugit.

Taamaaliorneq Atassummit iluarisimaaratsigit matumuuna oqaatigaarput. Atassummit nunatsinni Naalakkersuinikkut peqataanitsinni aningaasatigut aqutsilluarnissaq paarsilluarnissarlu pingaartilluinnarlugu oqaatigisarsimavarput.

 

Nunarsuarmi sumiluunniit aningaasaateqarani nuna inertortinneqarsinnaananilu innuttaasut siunissaminnik toqqissisimallutik ineriartornissaannik aningaasaqarneq aalajangiisuulluinnartartoq nalunnginnatsigu.

 

Atassummit pingaartitaraarput nunatsinni aningaasatigut ingerlatsinermik sukangasuumik aqutsinissaq pingaartumik nunatta qallunaat naalagaaffianni nunatsinni angingaasat atorfissaqartitatta 60%-inik tapiiffigineqartuartarilluta aningaasat ingerlatsinermut atukkatta annikinnerpaaffimmiitinneqarnissaat pimoorullugu anguniartariaqarparput.

 

Taamaaliunngikkutta aningaasat pissarsiarisartakkagut ineriartortitsinermut sulifissaqarniarnermullu suliffissanillu nutaanik pilersitsiniarnermut iluaqutaanatik ingerlatsinermut atorneqaannartassammata.

 

Nunatta anngaasatigut inissisimanera taamak mianernartoqartigitillugu aammalu nunatta aningaasarsiornerata qaffakkiartorunnaarnera kisiat sillimaffigiinnarnagu siunissami nunatta aningaasaqarnerata ilorraap tungaanut saatinneqarnissaa eqqarsaatigalugu nunatsinni kommunit ingerlatsinermut aningaasartuuterpassuisa annikillisarneqarnissaat pimoorullugu aaqqinniartariaqarparput.

 

Taamaaliussaguttalu uagut Inatsisartut Namminersornerullutik Oqartussat ingerlatsinermut aningaasartuuterpassuaqartarnerat aaqqiissuteqarfigeqqaartariaqarparput. Uagummi maligassiuinitsigut kommunit qanoq iliuuseqarnissaannik aatsaat aqqutissiueqataaassagatta.

 

Taamaattumik Namminersornerullutik Oqartussat allaffeqarfissuanni pisortaqarfippassuit immikkuualullutik agguataarsimanerisa ataatsimoorussaanerusumik qullersaqarfeqalernissaannik aaqqissuussaanissaat kinguarsaqqinneqarani pimoorullugu aallarittariaqarpoq. Siunissami annikillisikkiartuaarneqartussamik.

 

Soorlu Landskarsip 2000-imi aningaasanut inatsisaanni Namminersornerullutik Oqartussat allaffissornerinnarmut 510 million kruuningajalluinnaat atorneqartussatut immikkoortinneqarsimasut takutikkaat allaffissornerujussuup aaqqissuulluagaanngitsumik ataqatigiissaagaanngitsumillu ingerlanneqalersimasup uparuartuukkaatigut iluarsaaqqittariaqalernitsinnik.

 

Nunatsinni kommunit imminnut qanittut innuttaasunut suliffissaqartitsiniarnerat eqqarsaatiginerullugu pimoorutamik immatta pisuussutaannik suliffissuaqarnikkullu atorluaaqatigiissinnaanerup pimoorullugu pilersaarusioqatigiinnikkut ullumikkornit suleqatigiinnerulluni ingerlatsilernissaq kingusinaartinnani aallartittariaqarpoq.

 

Soorlu Qeqertarsuup Tunuani kommunit immikkoortuisa akornanni pissutsit ullummikkut qiviaraanni illoqarfiit ilaat sulisusanik amigaateqarfiunera tusagassiuutitigut tusartarpagut. Illoqarfiilli saninnguaniittut annertuumik suliffissaaleqiffiullutik. Pissutsit tamakku aatsaat tusalinngilagut. Illoqarfiit siunissami atajuaannartinneqassappata nutaanik periuseqarluta siunissarput pilersaarusiortariaqalerparput.

 

Nunatsinni kommunit 18-it akornanni kommunit imminnut qanittut suleqatigiillutik ineriartortitseqatigiissinnaanerat pingaartumik ingerlatsinermut aningaasartuuteqarnerujussuaq eqqarsaatigalugu annikillisaasinnaanerup suleqatigiiffigineqarluni aallartinneqarsinnaaneranik kommunit ilarsartuussiffigineqarnissaannik ataatsimiititaliarsuarmi 1991-imiit 93-imut suliaqartinnneqarsimasumi kommunit suleqatigiissinnaanerannut isummiunneqarsimasut tapersersorluaratsigit. Suliassarli pingaaruteqarmat KANUKOKA-p pimoorutamik suliniuteqalernera Atassummit assut tapersersoratsigu matumuuna oqatigaarput.

 

Atassummi isumaqarpugut kommunit imminnut qanittut suleqatigiissinnaanerannik anguniagaq qimanngikkaluarlugu nutaamik siunnerfeqarluni pimoorutamik anguniagaqartariaqalersoq.

 

Kommunit minnerusut kommuninut annerusunut ineriartortsinerminni katataagaluttuinnartut tamatumani eqqarsaatigalugit tulleriiaarilluni aningaasaleeqatigiittarsinnaaneq eqqarsaatinut ilanngunneqartariaqartoq Atassummit isumaqarfigigatsigu.

 

Soorlu nunatsinni kommunit tamarmik teknikkikkut allaffeqarput. Tamarmik immikkut inunnik isumaginninnermik qullersaqarfeqarput. Tamarmik immikkut aningaasaqarnikkut qullersaqarfeqarput. Tamarmik aningaasarsialeriffeqarput. Akileraartarnikkut qullersaqarfeqarput il.il.

 

Tamakku tamaasa eqqarsaatigigaanni ingerlatsinermut aningaasarpassuit atorneqartarput. Tamakku ataatsimoorussamik qullersaqarfeqalernimmikkut aningaasanik ileqqagaqarsinnaagaluarput ineriartortitsinissaminnt atorsinnaasaminnik. Pingaartumik tassa pingaartumik suliffissanik nutaanik pilersitsiniarnerminni.

 

Taamaattumik kommunit imminnut qanittut suleqatigiillutik ineriartorteqatigiissinnaanerat anguniarlugu suleqatigiissitamik pilersitsoqarnissaa eqqarsaatigineqartariaqalerpoq soorlu makkuninnga kommunit KANUKOKA-mit Danmarkimi Kommunit Kattuffiannit Kalaallit Nunaanni sulitsitsisut peqatigiiffiannit kiisalu Namminersornerullutik Oqartussat ilaasortaaffigineqartussamik.

 

Siunissami kommunini tamanit innuttaasut pitsaanerpaamik akikinnerpaamillu sullinneqarnissaat tamatumani anguniarlugu. Atassummit isumaqarpugut siunissami nunatsinni innuttaasut aningaasatigut imminnut ullumikornit napatissinnaanerullutik ineriartortinneqassappata inuit nammineerusullutik suliniuteqartut ingerlataqareersullutapersersornerusariaqartut.

 

Pisortat ingerlatsinerat siunissami annikinnerpaaffimminiitinneqarnissaa siunertaralugu. Taamaaliornitsigut pisortat ingerlatsinermut aningaasartuutaasa ullumikkut qaffakkiartuinnartut annikillisikkiartuaartinneqarnissaat anguneqariartuaarsinnaaqqullugu.

 

Namminersornerullutik Oqartussat tamakkiisumik ilaannakortumilluunniit pigisaasa pisortanit isumalluuteqarlutik qularnaveeqqusigaasimanermikkut ajutooraangata nunatsinni akileraartartunut akisunaarneqartarsimaqaat. Soorlu KNI PUISI A/S Qorlortorsuaq maannakkullu Royal Greenland A/S millioninik utritilikkaanik amigartoorujussuartarnerat nunatsinni akileraartartunut akisunaarneqartarsimaqisut ilinniartikkaatigut pisortat kisimik tunisassiorfeqarnikkut niuernikkut tuniniaanikkullu siunissami isumalluutigineqarsinnaanngitsut.

 

Niuernikkut tuniniaanikkullu ingerlatat pisortanit oqartussaaffigineqartillugit siunissami nunatta karsia ingerlatanit ajortoortoqartillugu aningaasartuuteqartuartussasoq paasereerparput.

 

Tamannalu piaartumik qaangerniartariaqalerparput. Taamaattumik Namminersornerullutik Oqartussat tamakkiisumik ilaannakortumilluunniit pigisaasa soorlu TELE Greenland A/S Royal Greenland NUKA A/S Nukissiorfiit ilaalu ilanngullugit namminersortunngorsarneqarsinnaanissaannik suliniarnerit aallartittariaqalersut. Atassummit piumasaraarput.

 

Niuerneq tunisassianillu avammut tuniniaaneq nunatsinni namminersortunit misilittagaqarfigineqalersimasoq eqqarsaatigissagaanni namminersortut peqatigiillutik ataatsimoorlutillu ingerlatsinissartik sapinngikkaat takusinnaalereersimagatsigu. Taamaaliornitsigut pisortat ingerlatsinerat allaffissornerujussuarmik aningaasarpassuarnillu naleqartartoq siunissami qimakkiartuaarneqassammat.

 

Nunatsinni inuit nammineerlutik napatissinnaasut amerliartortinneqassappata inuit peqqissut sulisinnaasullu namminneq napatinnissaat anguniakkanut pingaaruteqartunut ilannguneqartariaqarpoq.

 

Taamaattumik ineqarnermut meeqqerivinnut akiligassanullu allanut akiliutaasartut nalimmassarneqarnissaat Atassummit assut pingaartipparput. Nunatsinni inuit nammineersinnaasut amerlanerpaaffimminiitinneqalerpata pisortat ikiortariaqavissunut tassalu innorluutilinnut innarluutilinnut utoqqarnut meeqqanut inuusuttunullu ikiorsertariaqartunut nukissaqarnerullutik akissaqarnerullutillu ikiorsiisinnaalissammata.

 

Erseqqissartariaqarparpulli pisortat innuttaasut sullinnissaannut ikiorsiinissamut pisussaaffeqarnerat unitsinneqarsinnaanngimmat. Soorlu makku eqqarsaatigalugit, meeqqat atuarfianni ilinniartitaaneq atuarfeqarnerlu inuusuttut qaffasissumik ilinniagaqartut amerliartuinnartut tapiiffigineqartarnerat. Minnerunngitsumillu nunatsinni peqqinnissakkut sullissinerit nunatta iluani sullissinerit Danmarkimullu suliaritikkiartortarnerit eqqarsaatigalugit pisortat pisussaaffeqarnerat unitsinneqarsinnaanngimmat matumuuna Atassummit erseqqissaatigaarput. Inuit peqqissut nakorsanit pisariaqanngimmata napparsimasut kisimik.

 

Nunatsinni aningaasarsiorneq ilorraap tungaanut saatinneqasappat ingerlatat suulluunniit pisortanit tapiiffigineqaratik nammineerlutik ingerlasinnaanissaat aqqutissat pingaartut ilagaat. Taamaattumik nunatta aalisaqassusianut aalisariuteqarnikkut akilersinnaasumik ingerlatsinissamut naleqqussaajuarnissap nutarterinissallu pisariaqartuinnarnera Atassummit oqaatigaarput.

 

Immattami pisuussutaat nunatsinni aningaasarsiornikkut suliffissaqarniarnikkullu ullumi siunissamilu pingaaruteqartuaannartussaammata.

 

Taamatullu pingaartigaaq suliffissuaqarnikkut aalaakkaasumik suliffissaqartitsiniarnerup tulaassukkanut naleqqussaaffigineqartuarnissaa. Pingaartumik tulaassukkat tamarmik nutaajutillugit suliffissuarni suliarineqartarnissaat pitsaassutsimikkut naleqquttumik akilerneqartarnissaannut pingaaruteqarluinnarmata.

 

Taamaattumik Atassummit piumasaraarput nunap immikkoortuini suliffissuaqarnikkut naleqqussaanissap natserinissallu? piaartumik pilersaarusiorlugit aallartinneqarnissaat pisariaqar-mat.

 

Tamatumani Qeqertarsuup tunuani nunattalu kujataani naleqqussaanissap piaartumik aallartinneqarnissaa eqqarsaatigaarput. Soorunami nunatta qeqqani naleqqussaanissat ilanngullugit.

 

Nunatsinni suliffissaqartitsiniarneq eqqarsaatigalugu nunatta avataaniit suleqateqarsinnaanerup nukittosarneqarnissaa Atassummit assut pingaartipparput. Pingaartumik tunisassiassat nunatsinni suli iluaqutineqanngitsut tamatumani eqqarsaatigalugit.

 

Soorlu assagiarsuinnik tunisassiorneq eqqarsaatigalugu avataaniit suleqateqarneq qanoq iluaqutaatigisoq takoreeripput. Tamatumalu annertusartuarneqarnissaa assut Atassummit pingaartipparput.

 

Siunissami inuiaqatigiit aaqqissuussaanerat eqqarsaatigalugu Naalakkersuinikkut suliniutissat Naalakkersuisunit siunnerfigineqartut soorlu inuit atugarisaasigut suliffissaqarniarnikkullu ingerlatsinermi aningaasat aalajangersimasumik siunertaqarnerulluni atorneqartarnissaannik misissueqqissaartoqarnissaa aamma suliffissarunnissamut sillimmasiisalernissamik pilersitsisinnaanissamut periarfissat.

 

Kiisalu siunissami nunatsinni sulisussat piginnaasaqanerulernissaat anguniarlugu qanoq iliornikkut periarfissanik ilanngussisoqarsinnaaneranik Naalakkersuisut saqqummiussaat Atassummit tamakkiisumik tapersersoratsigit.

 

Nunatsinni kommunini pisortanit ikiorsiissutigineqartartut amerlanersaat suliffissaqannginneq peqqutigalugu tunniunneqartartut ukiumut 100 million kr-nit sinneqartarput.

 

Tamakku tunniutiinnarnagit sulinikkut suliffissaqartitsiniarnernullu atorneqartarnissaat pimoorullugit aaqqiiffiginiartariaqarparput. Inuit namminneq sulinermikkut napatinnissaat pingaaruteqartorujussuummat.

 

Pingaartumik inuusuttut suliffissaqannginnertik peqqutigalugu ikiuutinik aalliinnartartut siunissami utaqqiinnalernerannik tamanna kinguneqaleqqunagu.

 

Siunissami nunatsinni inuussutissarsiornerup aningaarsarsiornerullu siuarsarneqarnissaa siunertaralugu assigiimmik akeqartitsinerup ukiup pingasut matuma siornatigut Naalakkersuisunit saqqummiunneqartup qulaajaavigeqqinneqarnissaannik Naalakkersuisut saqqummiussaqaqqinnerat Atassummit tikilluaqquvarput.

 

Tamatumani innaallagissap erngup kiassanermullu akit allanngortinneqarsinnaanerat siunertaralugu. Atassummit isumaqarpugut nunatsinni nioqqutissiorneq avammullu niuerneq eqqarsaatigalugu innaallagissamut imermut kiassanermillu akit allanngortissinnaanerannik periarfissat piaartumik neriorsoqqinneqarnissaat pisariaqartoq nunatsinni suliffissuit tunisassiorfiillu akilersinnaasumik ingerlanneqassappata taamaaliornissaq assut pisariaqartikkaat nalunnginnatsigit.

 

Soorunami assigiimmik akeqartitsinerup ullormiit ullormut atorunnaarsinneqarnissaa anguneqarsinnaanngitsoq nalunngilarput. Periarfissalli aningaasarsiorniarnitsinnut iluaqutigisinnaasagut atorluartariaqarparput.

 

Nunatsinni akileraarutitigut akitsuutitigullu nammineerluta isertitagut tassaapput siunissami uagut nammineq aningaasatigut napatissinnaalernissatsinnut uuttuutissat pingaarnersaat.

 

Ukiuni 1997-imiit 2001-imut akitsuutigut akileraarutitigullu isertitagut misissorluaraanni takuneqarsinnaavoq akitsuutitigut isertitagut ullumimut appariaateqarsimasut.

 

Qujanartumillu akileraarutitigut isertitagut malunnartumik qaffariaateqarsimallutik nunatsinni suliffissaaleqisut suliassaqarnerulersimanerisa kingunerannik. Tamanna qujanarpoq.

 

Ukiuni tullerni qulini nunatta aningaasatigut qanoq inissisimanissaanik takussutissiaq misissorluareerlugu ullummikkullu aningaasatigut inissisimanerput aallavigissagaani minnerunngitsumillu Namminersornerullutik Oqartussat suliffeqarfissuit tamakkiisumik ilaannakortumilluunniit pigisaasa ukioq 2000-imi akiitsui 2 milliard 791 million kruuniusut takugaanni aningaasatigut sukangasuumik aqutsinissaq akiitsunillu annertusaaqqinnginnissaq aatsaat taamak pisariaqartigilerpoq.

 

Ukiummi qulit qaangiuppata ullumikkutuut aningaasarsiorfissanik nutaanik pilersitsiortunngikkutta 2011-mi nunarput 261 million kruuninik aningaasaliinissamik pisariaqartitsisussanngussammat.

 

Taamaattumik suliffissanik nutaanik aningaasarsiorfiusinnaasunik nassaarniarnissarlu ullumikkorniit pimoorunnerullugu anguniartariaqalerparput.

 

Taassumalu saniatigut nunatta karsiata ullukkornit sinneqartooruteqarnerusalernissaa aalajangiussimaneqartariaqarluni.

 

Taamaaliornikkut piumanngikkaluaruttaluunniit nunatta aningaasanik atorniartariaqalernissaa pinngitsoorsinnaassannginnatsigu.

 

Ullumikkut nunatta karsiata aningaasanik isertitaqarnerusalerneranut suliffeqarfiit tamakkiisumik ilaannakortumilluunniit Namminersornerullutik Oqartussanit pigineqartut akiitsuminnik akilersuilernerat iluaqutaapput. Naatsorsuutigineqarlunilu 2004-mi akiitsut tamarmik Namminersornerullutik Oqartussanut akilerneqarsimanissaat.

Taamaalilluni 2005-imi isertittakkatta 50 million kruunit aamma ikileriarnissaat naatsorsuutigineqarluni. Taamaattumik peqqutissaqarpugut aningaasanik paarsilluarnissatsinnut. Nunarput aatsitassanik peqaraluartoq ullumikkumut ajuusaarnaqisumik suli annertunerusumik aningaasarsiornitsinnut iluaqutigineqanngitsunik.

 

Tamanna tupinnarpallaanngilaq misissueqqaarnerit misissuinerit minnerunngitsumillu aallartitsiniarnerit aningaasarpassuarnik naleqartartut nalunngilarput. Taamaattumik Atassummit Naalakkersuisunut piumasareqqissavarput nunatsinni aatsatassanik piiaasinnaanermut nunatta ullumikkorniit suli annertunerusumik neqerooruteqarsinnaanerata nalilersoqqinneqarnissaa, soorlu akileraartarnikkut aningaasaleeqataasinnaanikkut allatigullu oqilisaassisinnaanerit tamatumani eqqarsaatigalugit.

 

Nunatsinni aningaasarsiorfissanik nutaanik ujartuinitsinni imeq pimoorullugu iluaqutiginiartariaqalerparput. Imermik ukiumut milliardinik isaatitsisinnaanitsinnik nunarsuarmi minguinnerpaamik nungukkallartussaanngitsumik peqarpugut.

 

Ullumimulli aningaasarsiutigalugu suli iluaqutiginngisatsinnik. nunatsinni imermik nioqquteqalersinnaaneq anguniarlugu piffinni assigiinngitsuni misissuinerit inatsisiliornerillu naammassereerput. Aallarteriarnissarlu kisimi amigaataalerluni.

 

Atassummit isumaqarpugut aallartitsiniartunut Naalakkersuinikkut tapesersuineq aningasaleeqataasinnaanerlu siunertap piviusunngortinniarneqarnissaanut nukiit atortariaqalerigut.

 

Nunatsinni utoqqartagut inuunertusiartorput. Tamanna timikkut peqqinnerulernerannik takussutissaavoq nuannersoq. Suli inuummersornerusinnaagaluarput ulluinnarni atukkamikkut ullumikkornit pitsaanerusumik pisortanit atugassaqartitaagaluarunik.

 

Taamaattumik Atassumit tupiginngilarput aningaasaqarnitta nassuiaatigineqarnerani nunatsinni utoqqaat amerliartornerat ilanngunneqarsimammat.

 

Naalagaaffiit peqatigiinni 1999-imi utoqqarnut ukioritinneqarmat nunatsinnut tunngaviusumik isumaqatigiissutaasut ilaat ima oqaasertalik issuarpara "nammineersinnaassuseqartitaaneq ima paasineqassaaq, utoqqaat naammattumik pilersuisinnaassuseqarnissaminnut tunngavissiisinnaasumik isertitaqarsimanissaat". Issuaaneq naavoq.

 

Atassut naalagaaffeqatigiinnermik pingaartitsisuuvoq. Inatsisinik tunngaviusunik kalaaliugutta qallunaajuguttaluunniit qallunaat nunaanniikkutta nunatsinniikkuttaluunniit assigiimmik pineqartussaanitsinnik inatsisinut tunngaviusunut pituttugaavugut. Tamannalu aamma nunatsinnut aningaasanik naleqartarpoq.

 

Ajuusaarnaqaarli naalagaaffeqartigiinnerup iluani utoqqartatsinnut inatsisit tunngaviusut atugassarititaat assigiinngimmata. Qallunaat Nunaanni utoqqaat pitsaanerusumik atugassaqartitaapput. Tamannalu tunngavigalugu nunatsinni utoqqaat amerliartuinnartut qallunaat nunaannut utoqqaliartorlutik nunasiartortarput.

 

Taamaattumik Atassummit Naalakkersuisunut kaammattuutigissavarput ukiamut 2003-mut aningaasanut inatsisissaq suliarineqalerpat utoqqaat aningaasatigut atugaasa pitsanngorsarneqarnissaat isumaginiaqqullugu.

 

Nunatsinni nammineerusussuseqarnermik anguniagaqarneq takorluugaannaanani piviusorsiortumik anguniarneqassappat ilinniartitaanikkut aaqqissuussaanerput Ysorneqartariaqarpoq? Meeqqat inuusuttullu siunissami nunatsinni suliffinni sumiluunniit qullersatut sulisutullu sulinissaminnut piginnaasaqalernissaat angujumallugu.

 

Tamanna anguneqarsinnaanngippat nammineerusussusermik oqalunneq piviusunngortissinnanngilarput. Taamaattumik Atassummit piumasarissavarput inuusuttortatta qaffasissumik ilinniagaqarniarnerminni qallunaat oqaasiinik piginnaasaqarluarnissaasa qulakkeerneqarsimanissaat. Qallunaatut piginnaassaqarluarneq oqaatsinik allanik pingaartumik tuluit oqaasiinik angusaqarluarnissamut toqqammaviulluinnartarmata.

 

Taamaattumik siunissaq eqqarsaatigalugu 2000-imullu ikaarsaarnitsinni sianigilluinnartariaqarparput kalaallit uagut immikkoorniarnermik pilersitsissannginnatta.

 

Nunarsuarmioqatigiit peqatigiikkaluttuinnarneranni piumasaasut periarfissarititaasullu peqataaffigisinnaajumallugit. Taamaattumik nunarsuarmik oqaatsit atugaanerpaat tuluit oqaasiisa qallunaat oqaasiisulli piginnaasaqarfiginissaannut aqqutissiunissap nukittorsarneqarnissaa Atassummit assut pingaartikkatsigu matumuuna oqaatigaarput.

 

Nunarsuarmi sumiluunniit ilinniarluarsimasut suliffinni sumiluunniit atorfissaarutinngisaannartut nalunnginnatsigit.

 

Naggataatigut nunatsinni aningaasatigut killiffipput ilungersunaraluaqisoq Atassummit peqataanitsigut imaani inuussutissarsiortortatsinnut tassa aalisartunut minnerunngitsumillu piniarnermik inuussutissarsiuteqartut aningaasatigut ikiorserneqarnissaannik ukioq manna 25,3 million kruunit pitsanngorsaatissatut akuersissutigineqarsimanerat angusatut pitsaasutut nalilerlugit Atassummit tulluusimaarutigigatsigit.

 

Taamatut oqaaseqarluta nunatsinni aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat imartooq oqaaseqarfigaarput. Atassummiillu neriorsuutigissavarput nunatta aningaasaqarnerata pitsanngorsarneqarnissaanut aningaasatigullu aqutsilluarnissamut suleqataanissatsinnut piareersimagatta. Qujanaq.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.

Nalunaarusiap matumuuna saqqummiunneqartup oqaluuserineqarani inuiaqatigiit aaqqissugaanerata nutarternissaanut najoqqutassatut 2000-imi ukiakkut Inatsisartuni ataatsimiinnermi tunngaviatigut Inatsisartuni akuersaarneqartoq naleqqersuutigissallugu pissutissaqartugut Inuit Ataqatigiit isumaqarput.

 

Siunissamimi takorluukkamik taalluugu taamanikkut pilersaarutip saqqummiunneqarnerani ukiut 10-15-it avungangaaq isigaluni pissutsinik nikisitsiartuaarnissap annertunerpaatigut iluarineqarluni oqaluuserineqarnerani isummiunneqartut ilaatigut makkuupput.

 

Inuiaqatigiit aaqqissuganerata naalagaaffimmik ingerlatseriaasiusimasumit qimatsiartuaarnissami ukiumiit ukiumut piunnaarlugu ungasinnerusumut siunnerfeqarluni Inatsisartut innuttaasullu peqatigalugit pilersaarusiorluakkatut ingerlanneqartariaqarnera pingaartinneqarpoq.

Misissuilluarnernik toqqammaveqarluni nassatarisassaanillu ilisimannereerluni allannguutit piviusunngortittarnissaat pingaartinneqarpoq.

 

Taamanikkullu 2000-imi ukiakkut Naalakkersuisut saqqummiinerminni isertuunnagu saqqummiuppaat allannguutissatut siunnersuutit ilaqartussaammata aallaqqaammut sivikinnerusumik pissutsit sungiutereersimasat allanngortinneri ippinnartunik ilaqanngitsoortussaanngitsut.

 

Aamma taamanikkut saqqummiinermi oqaatigineqarpoq allannguutissatut iliuuserineqartussat ataasiakkaartuugaluarlutik uiguleriillutik tamakkerlutik piviusunngortinneqarnermikkut inuiaqatigiit atugarisaannik pitsaanerulersitsinissaat siunnerfiusoq.

 

Taamaattumik tunngaviusumik isummiunneqartunut qinikkat akornanni aalajangiusimanninnissaq pingaartuusoq aamma erseqqissarneqartut ilagaat.

 

Tamakkulu piviusunngortinnissaannut Inatsisartut innuttaasunut paaseqatiginninnissamut pisussaaffimmik annertuumik isumagisassinneqarput. Taamanikkut tunngaviusumik isummernerup kingorna tunngavigiumallugit Inatsisartut aalajangiunneqartut ullumikkut ukiut marluulersut qaangiunneranni Naalakkersuisut ingerlatsinerannut matumuuna nalunaarusiakkut takutinneqartoq  ullormiit ullormut ingerlatseriaaseqartumik periuseqarnermut uteriarnertut Inuit Ataqatigiit nalilerpaat.

 

Siunnerfiit ilagaat inuiaqatigiit periarfissaasa piorsaaviginerisigut tamalikaarnerusumik inuussutissarsiutitigut periarfissiinikkut inuiaqatigiit atugartuujussutsikkut angusimasaat ajornerulersinnaveersaarneqassasut.

 

Inuiaqatigiit ukioqqortussuseq najoqqutaralugu katitigaanitta annertuutigut allanngoriartornerput sillimmartaarfigineqassasoq arajutsinaveersaaqquneqartut ilagaat. Ukiut aningaasarsiornikkut ingerlalluarfiit aningaasaqarnerup patajaallisarneqarneranut atorneqassasut Inatsisartuni amerlanerit pingaartippaat.

 

Tamatumuuna ukiut aningaasarsiornikkut kinguariartorfiulersinnaasut innuttaasut atukkamikkut ajornerusumik atugaqalernissaannik kinguneqartinnaveersaarumallugit.

 

Taamatut aningaasanik annertusaarilluarluni pilersaarusiorluakkamillu ataatsimut tamakkiisumik pingaarnersiuinikkut periuseqartariaqarnermi ukiuni kingullerni Inatsisartuni oqaaserineqartut Naalakkersuisoqarfiit ilaasa ataqqinianngippallaaraat arajutsisimaneqartariaqanngilaq. Sulimi pisortaqarfinni ataasiakkaani aningaasanut inatsisissap piareersarnerani pikkorliornerit aningaasanik aqutsiniarnermut tupaallannartunik nangiarnartorsiortitsisarnerat nalinginnaavallaaqaaq.

 

Tamatumunnga assersuutitut Inuit Ataqatigiit tikkuarusuppaat ilinniartaanermut aamma isumaginninnermut pisortaqarfiit ukioq kingulleq 55 million kruunit missaannik Inatsisartut akuerinngisaannik sippuillutik atuisimanerat.

 

Pisortaqarfiit matumani pineqartut annertunerpaatigut Inatsisartut inatsisaannik tunngaveqarlutik pisussaaffeqartuupput. Imaappoq sippuinerit aqutsinerlunnermik pissuteqanngikkunik pinngitsooratik aningaasatigut matussuseqartartussaapput. Inatsisartut akuersineritigut.

 

Tamannali imaanngilaq pisortaqarfinni tuppallersaatipalaanngussasoq eqqarsarluni ajunngilaq aningaasartuutissat Inatsisartuni akuerititavut unioraluallarpata matussuserneqallarumaarput inatsisinik toqqammaveqaratta. Ilumut taamak eqqarsarluni aningaasanut inatsit piareersarneqartassappat aningaasat inuiaqatigiinni tulleriiaarilluarnikkut atugassanngortitassat killeqartut aqunniarnerat ajornartorsiartuinasssooq.

 

Sippuinerimmi matumani assersuutigisagut ataatsimut pingaarnersiuilluni Inatsisartuni tulleriiaariniarnermut sanngiilliortitsipput, naak aningaasivik nutaanik sillimmatinik imaqanngitsoq.

 

Sinerissap qanittuani aalisanerup pissutsinut naleqqussarnissaanut Inatsisartut isummernerata ukioq mannamut 32 millioninillu aningasaliisimanerata qaavisigut 22 million kruunit sinnerlugit raajat akiinut maanaannaq minnerpaaffiliinermut kiisalu puisit amiinut tapiissutit 36-40 million kruunit Naalakkersuisut maanaannaq qaffaavigineqarneri ullormiit ullormut pilersaarusiorluagaanngitsumik aningaasanut atuinermut assersuutissaqqipput.

 

Imaanngilaq katillugit 26 million kruuninik maanaannaq aningaasaliivigineqartut pisariaqanngitsutut isigatsigit, kisianni ukioq aningaasaliiffik aallartilluinnartoq aningaasaliiffigineqarnissamik pisariaqartitsinermik allarpassuarnut sanilliussinani taamak aningaasaleeriaaseq Inatsisartut missingersuusiorneq pillugu inatsisaannik sanioqqutsineruvoq.

 

Inatsisartut rejenut akinik minnerpaaffiliinissamut taarsiullugu ukiaq kingulleq ataatsimiinnermi ukioq mannamut naleqqussarnissamut 20 million kruuninik, orsussamut 10 million kruuninik kiisalu KNAPK-p qaammarsaanermut ilinniartitaanermullu atugassaanik 2 million kruuninik aningaasaliisimanerat isumaarutsitsivoq.

 

Ernumanarnerusorli tassa tapiissutit pineqartut 26 million kruuninik aningaasalerneqarmata aningaasanik suli piginngisatsinnik kisianni ukiup sinnerani akileraarutitigut akitsuutitigullu Naalakkersuisoq isertissangasamissut ilimagisaannit.

 

Ilinniartitaanermili isumaginninnermilu Naalakkersuisoqarfiit 55 million kruunit nalinginik siorna atuinerusimanerat ilumut inatsisitigut pisussaaffinnik tunngaveqarsimappat ilimagisariaqarpoq ukioq mannamut aningaasanik inatsisip aningaasanik taamak amerlassuseqarsinnaasunik iluarsiivigineqartariaqarnissaa.

 

Aningaasat taamak amerlatigisut ilumut pisariaqassappata Naalakkersuisut sumit nassaarissanganeraat paasissutissiissutigineqassasoq ullumikkut Inuit Ataqatigiit pisariaqartippaat. Ilinniartitaanerit Inatsisartunit pingaartinneqartut Naalakkersuisunit annikillileriffigineqalersaarpat. Imaluunniit aamma utoqqarnut inuusuttunut meeqqanullu pisussaaffiit ilanngartuiffiginiarneqarnerpat.

 

Ingerlatsilluarnikkut pisariillisaanikkullu tapiissutit ilaannik annikillileriarnerit aatsaat aallartilaarneranni matumunnga akerliusumik angallannermut Naalakkersuisut silaannakkut angallannermut akikillisaatissatut 40 million kruunit angullugit tapiissutitigut qaffaasariaqarnermik piffissaq kingulleq oqaaseqarnera qanoq iliuusissaarulluni tusarnersaarutaannartut oqaaserineqartutut Inuit Ataqatigiit nalilerpaat.

 

Silaannakkut angallanneq eqqarsaatigalugu ingerlatsiviit tamatumunnga attuumassuteqartut Grønlandsfly aamma Mittarfeqarfiit sooq ingerlatsinerminnut akikillisaaniassappat, aamma sooq ingerlatsinertik pissutsinut piviusunut naleqqussarniassavaat pisariillisaallutik?

Ilisimagunikku Naalakkersuisunit taamaaliornissaq pisariaqartinneqanngitsoq tapiissutilli qaffaqqinnerisigut iluarsiivigineqarnissaa ilimasaarutigineqareersoq?

 

Taava soormi unammilleqatigiinnikkut akikillisaasinnaaneq piviusunngorsinnaanngitsoq Naalakkersuisut isumaqarfigigunikku qangatut ingerlaarfinnit sinneqartooruteqarfisunit ingerlaarfiit akisuallaat matussuserneqartarnerinik periuseq eqquteqqiinnanngilaat.

 

Inuit Ataqatigiit tunngaviusumik isumaqarput sinerissap qanittuani aalisarnikkut pissutsinut naleqqussaaniarnerit angallannikkullu ingerlatsinermi eqaallisaaqqusilluni unamminikkullu akikillissaanissanik oqaluutigaluni saniatigut akinik minnerpaaffilersuinerit tapiissutaannarnillu iluarsiiniarnerit imminnut assortuuttuusut.

 

Allanngilaq anguniarumallugit aalajangeriikkanut upperinninnginneq. Inuiaqatigiit Naalakkersuinikkut anguniagassatut tusariikkaminnut tunuliaqutaasariaqartutut misigileraluarnerannik tamanna annnertusaataanngitsoq Inuit Ataqatigiit isumaqarput.

 

Naak Naalakkersuinikkut isummiussanik pilersitserusussuseq aqqutissanillu nutaanik nassaarniarusussuseq. Naak inuaqatigiinnut maligassijuilluni siuttoorusussuseq. Ajuusaarutigaarput siullermik Kattusseqatigiit kingornalu demokratinik aallarniiniartup saallutik anorimut saallutik oqarluartaarutaannartiguunerusoq periusaat Naalakkersuisooqatigiit partiivinit annertuutigut ingerlanneqalersoq oqaatigisariaqaratsigu.

 

Ilungersorluni sulinikkut pilersitserusussuseq siunnerfinnik nalinginnaq nikitsitseqattaarnikkut tamanit iluarineqarusunneq inuiaqatigiit qinikkaminnit piumasarinngilaat. Aalajangersimasunik siunniussaqaraanni tamakku ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu iluaqutissartaat innuttaasunit paaseqatiginnissutaasariaqartoq Inuit Ataqatigiit aalajangiusimavaat.

 

Iliuuseqarniarani nutaanillu nassaarniarani nipituneqqusaalluni oqarluartaarnikkut periuseqarnerup nutarterinissanut iliuuseqartariaqarneq ingialerpaa. Nammineq pigisatsinnik atorluaannginneq inuiaqatigiit namminneq napatikkusussusiannut nukittorsaataanngilaq.

 

Aalisakkanik qalerualinnillu tunisassiornermit perlukut eqqaannakkat suli puisit amiinnaanik iluaquteqarneq kujataani savat 20.000-it sinneqartut meqquisa atorluarsinnaasaraluatta eqqaannarneqarnerannik sanaartornermilu atorsinnaasorpassuarnik eqqaajuarnermik isiginngitsuusaarinerit inuiaat namminiilerumallutik suliniartut ilisarnaatigisariaqanngilaat.

 

Nassaarniallaqqissuseq pilersitserusussuserlu ilatsiinnarnermit taallersimaneqartuassapput. Naalagaaffiup nunatsinnut aningaasaliuttagai ingerlatsinermut aningaasartuutinut matussutissatut ullumikkutut annertutigisumik isumalluutaajuartillugit.

 

Ukiaru ataatsimiinnissamik Naalakkersuisut naalagaaffiit ukiuni tullerni nunatsinnut aningaasaliinissaanut isumaqatigiinniarnissamut qanoq piginnaatitaaffilerneqarnissaannut tamanna Inatsisartuni partiit tamatta eqqarsaatigilluassagipput Inuit Ataqatigiit matumuuna kaammattuutigaat.

 

Siusinnerusukkut oqareernitsitut ingerlatsinermi aningaasartuutit ukiut qaammatai marlussuit ingerlariiginnartut 26 million kruunit angullugit qaffanneqarput aningaasanut inatsisip saniatigut aningasanik suli landskarsimut nakkanngitsunik matussuseqarneqarlutik.

 

Tamatumap peqatigisaanik Naalakkersuisut upernaaq manna ataatsimiinnermut siunnersuuteqarput avataasiortut kilisaatinik uutitikkatut tunisassiaminnut akitsuut akilertagaat 3%-imiit 1%-imut appartinneqassasoq.

 

Tamatumuuna landskarsi ukioq manna akitsuutitigut isertissangasai 15 million kruunit angullugit ilanngarneqassapput.

 

Minnerunngitsumik kilisaassuarnik avataasiorluni aalisarneq rejerniarneq niuernermik nukiit toqqammavigilluinnarlugit ingerlanneqarnerarlugu kilisaataatillit oqaatigiumasarpaat. Minnerunngitsumik maannakkut aningaasaqarnermut naalakkersuisuusup tamanna siuttuuffigisimavaa inimi maani.

 

Raajat imartatsinnut pisassatut akuerineqartartut inuiaqatigiit ataatsimoorullugit pigisaattut Inuit Ataqatigiit isumaqarfigaat. Pisuussutinik taakkuninnga ingerlatsiumallutik nukissaqartut ukiut ingerlanerinik inuiaqatigiinnit akuerineqarlutik taamak atugassiisunut akiliuteqartarnerat pissusissamisoortutut Inuit Ataqatigiit isigaat.

 

Inuussutissarsiutitut niuernerup nukinginik illernartunik toqqammaveqarluni ingerlanneqartutut ukiuni iluatsisimaarfiusuni kilisaataatileqatigiit naammattorsuarnik qujarunnartumik iluanaaruteqartarput, iluanaaruteqarfigisarpaat.

 

Inuussutissarsiutitut taamak ingerlanneqartutut iluanaarutit nikerartuunissaat ilisimareertariaqarpoq. Akit pitsaajunnaanerisigut ajutuuallallunilu pisortanut inuiaqatigiinnut qinnuuloornertut taaneqarsinnaasoq avataasiorlutik kilisaataatilinnit aamma atugaalissappat inuussutissarsiutit allat imminnut napatittariaqarnerannik piumasaqarneq annertusiartortoq isumaaruttussaavoq.

 

Pisussutit inuiaqatigiit ataatsimoorullugit pigisaasa atornissaannut piginnaatitaaneq akiliuteqarfigissallugu ingasattajaarnerunngilaq. Tamakku tamaasa oqaatigereerlugit Naalakkersuisooqatigiit marloqiusamik oqalullutillusooq oqaqarlutillusooq ingerlatsiniarnerat pissutsinut atuuttunut ukiunilu tulliuttuni atuutilersussatut ilimagisariaqakkanut naapertuutinngilaq.

 

Inuiaqatigiit aaqqissugaanerannut allannguiniarneq ungasinnerusumut eqqanaarinartussaammat aqaguinnarmut iseqarluni pipallatamik aaqqiissuteqartarnermik nukillaarsarneqartariaqanngilaq. Allannguisariaqarnerit aalajangiiffiginissaannut toqqammavissanik piareersaatit Naalakkersuisut isumannaagassaraat.

 

Tamanna assersuutigalugu uumasuuteqarnermik ingerlataqartunut annertuumik pakasaasumik qanittukkut Naalakkersuisunit uniorlugu atorneqarpoq. Inuussutissarsiummik ingerlataqartunut pakasaasumik.

 

Allannguiniarnerni attorneqartussat peqataanissaannik nassatarisassaannillu qulaajaalluarnermik toqqammaveqarnissamik Inatsisartut 2000-imi ukiakkut inassutigisaannut tamanna akerliuvoq.

 

2003-mi Inatsisartut upernaakkut ataatsimiinnissaannut Naalakkersuisut suliffissaarunnernut sillimmasiisalernissamut toqqammavissamik saqqummiilersaarput. Tassunga atatillugu Inuit Ataqatigiit Naalakkersuisut innersuukkusuppaat statsministerimut Namminersornerullutik Oqartussanut nunatta aningaasaqarneranut siunnersuisoqatigiit nalunaarusiaannut qanittukkut saqqummersumut immikkoortoq 2, immikkoortoq 6-mi isumaliutersuutit arajutsinaveersaarluinnaqqullugit.

 

Aammalu tamatuma eqqartornerani puigorneqassanngilaq siusinaarluni pisartagaqartitsineq annertusiartortumik atugaalersimaneranut taartaasussatut kommunit kattuffiannit piginnaanngorsaaqqiinermik siunertaqartumik ukioq kingulleq isumaqatigiissutaasup ilungersuullugu aallunneqartariaqanera.

 

Inuup kialuunniit tamakkiisuunngikkaluamik inuiaqatigiinni sulisinnaasutut atorfissaqartinneqarnera tamatumani siunnerfiuvoq. Siusinaartumimmi pisartagaqartitsineq amerlasuutigut aqqutissatuaanngilaq.

 

Innuttaasut ataasiakkaarluta immitsinnut napatikkusunnerput Inatsisartunit siuarsaavigissallugu inatsisiliornitsigut periarfissaqarpugut. Kommunillu kattuffianni isumaqatigiissutip timitaliiviginissaat Naalakkersuisut isumannaagassatut pisussaaffigaat.

 

Inuiaqatigiit aaqqissugaanitta nutarterniarneranut atatillugu iliuusaareersut ilagaat ineqarnermut akiliutit ukiortaamiit allannguiffigineqarneri.

 

Tamatuma Inatsisartunut saqqummiutinnginnerani pisortaqarfiit minnerpaamik marluk ineqarnermut aamma isumaginninnermut pisortaqarfiit ukioq sinnerlugu misissuereernerannik tunuliaqutaqarpoq.

 

Nutarterinermut siunertaavoq akissarsiakinnerit akunnattunillu isertitaqartut iluaqutigisassaannik ineqarnermut tapiissuteqariaatsip pitsanngorsarnissaa, aammalu pisortat inissiaataanni ineqarnermut akiliutit inissialiornernut aningaasartuutinut naleqqunnerulernissaat.

 

Inuit Ataqatigiinni pisortaqarfinni pineqartuni aammalu atuisut akornanni misissuereerluta paasivarput innuttaasut ilaat aaqqissuussinermi nutaami siunertarineqanngitsutut eqqornerlugaasimasut.

 

Matumani eqqarsaatigaagut utoqqalinersiallit aamma allatigut pisartagallit maanna annikinnerusumik ineqarnermut tapiissunneqartalersimasut.

 

Nutaamik peqqussusiornermik tamanna siunertaanngilluinnarmat peqqussutip inimi maani oqaluuserinerani uagut erseqqissaatigeerparput. Illersorneqarsinnaanngilluinnarpoq innuttaasunut taakkuninnga eqquinerlunnissaq. Ilami 400-500 kruunik ineqarnermut akiliinerunermik ulluinnarni inuuniarnermut atukkat annertuumik ajorseriarput.

 

Equngassut taanna iluarsiniarlugu Inuit Ataqatigiit Naalakkersuisut qinnuigissavagut Inatsisartut ukiamut ataatsimiinnissaannut ineqarnermut tapiissuteqartitseriaatsip allanngortinnissaanut siunnersuummik saqqummiussaqaqqullugit.

 

Tamanna pisinnaavoq siorna upernaakkut ataatsimiinnermi aningaasaqarnermut naalakkersuisup neriorsuineratut inuiaqatigiit aaqqissugaanerat pillugu iliuusissatut pilersaarutip 2002-mi ukiakkut ataatsimiinnermi nalilerneqarnissaanik neriorsuutaata oqaluuserineqarnissaanut atatillugu.

 

Naalakkersuisut nalunaarusiaat matumani oqaluuserisarput naapertorlugu ukiuni tulliuttuni qulini ingerlatsinermut aningaasartuutit minnerpaamik 261 million kruuninik ukiumut amerleriarsimassangatinneqarpoq.

 

Isumalluangaarluni tamanna naliliineruvoq. Naalakkersuisut ilimagaat ukiuni tulliuttuni qulini akileraarutitigut isertitat ukiut tamaasa 2%-imik qaffattassasut. Imaappoq aningaasarsiornikkut assoralisimaarnermik ukiuni tulliuttuni qulini nunarput nalaataqassanngippat.

 

Taamaluunniit isumalluarneq eqquutissagaluarpat ukiumullu landskarsi minnerpaamik 40 million kruuninik sinneqartoorluni ingerlasariaqarmat aningaasartuutigineruligassatut taaneqartut ukiut qulit qaangiuppata ukiumut 261 million kruuniussangatinneqartut naammassisinnaassagutsigit aningaasartuutit qumartiterujussuarneqanngippata akileraarutitigut qaffaanissaq avaqqunneqarsinnaanngilaq.

 

Tamakkuli Naalakkersuisut annertunerusumik isummersorfiginagit ernumassutigerpasinngimmatigit, aasaajuaannartuunissaanik oqqummukaaginnarlugu ingerlassanganertut taasariaqartoq eqqortuusorineqarsinnaanngilaq.

 

Naalakkersuisummi namminneq nalunaarusiaminni nalunaarutigaat ukiut tulliuttut qulit ukiut tamaasa akileraarutitigut isertitat 2%-imik qaffariartarnissaannik oqarnertik piviusunik toqqammaveqarani isumalluarnerinnarmik toqqammaveqarpoq.

 

Tassa Naalakkersuisut namminneq nalunaarusiaminni oqaatigisaat innuttaasut utoqqalisartut amerliartortillugit peqqinnissaqarfik aningaasartuutaanerulersussaq eqqortumik oqaatigineqarpoq nalunaarusiami.

 

Partii peqqinnissamut Naalakkersuisuutitaqartoq siorna decemberip arfineq sisamaata tungaanut peqqinnissaqarfimmi isornartorsiuinerpaasoq Naalakkersuisuutitaqalerami Naalakkersuinikkut qanoq pitsannguutaasinnaasunik kalerriussaqarpa?

 

Peqqinnissamut Naalakkersuisoq ikkutiinnarluni imminut atorunnaarsittutut oqaatigigaanni ilumoorneruvoq atorfilittamigooq ingerlataat naamaqaat tassa inuiaqatigiinnut qujasaataa.

 

Inuussutissarsiutitigut ingerlatsineq taamaalu suliffissaqartitsineq nunap suulluunniit aningaasaqarneranut aalajangiisuulluinnarput. Taamaattumik Inuit Ataqatigiit pingaartippaat inuussutissarsiutitigut periarfissanik nutaanik nassaarniartuarnerup innuttaasunillu kaammattuijuarnerup saniatigut inuussutissarsiutit suli maannamut pingaarnersaata aalisanerup peqqissaartumik ingerlatsiviunissaata qulakkeersimajuarnissaa.

 

Ukoq kingulleq sinerissap qanittuani suligasuartussamik ataatsimiititaliaq sulisinneqaraluarpoq suliakkiissummulli naammaginartumik naammassinninngilaq. Soorlu makkunatigut. Aalisariutit pisaqarsinnaassusaat tulaassinnaassusaasalu annertussusaat nalilersuiffigineqarsimanngillat.

 

Suliffissuit naammassisinnaasaat misissortussaagaluarlugu nalilersorsimanngilaat. Suliffissuit sulisussaqarniarnikkut ajornartorsiutaat. Aalisariutit inuttaqarniarnikkut atugaat rejerniat karsissaaleqisarnerat sikulersortarnermut ajornartorsiutit il.il. sukumiisumik nalilersuiffigisimanngilaat.

 

Taamaattumik Enoksenip ataatsimiititaliaanik taasaq Aalisarnermut Naalakkersuisup pilersippaa paasinninnerput malillugu ataatsimiitsitap taassumap Inatsisartut 2001-mi ukiakkut ataatsimiinnerminni aalisarnermut isummersuutitut inassuteqaataat toqqammavigalugit sulisussaasoq paasivarput.

 

Juullerluinnartorli suliaminik naammassinninnerarlugu Naalakkersuisut tusagassiuutitigut tutsiukkaluaannartut suleqatigiissitami peqataasimasut Naalakkersuisunut saqqummiineq eqqortuunnginnerarlugu assortuussutigilerpaat. Ullumikkumullu Inatsisartut naleqqussaanissamut aningaasaliissuteqartut taamaattumut suliamut pingaarnertut susassaqartut Naalakkersuisut qanoq iliulersaarnerannik Enoksenillu ataatsimiititaliaata qanoq inassuteqarsimanerannik suli kalerrinneqanngilagut.

 

Naalakkersuisut kisermaassisutut pissusilersornerat tamanna Naalakkersuisooqatigiit Inatsisartuni 18-nik tunuliaqutaqarlutik amerlanerussuteqaminernerminnik tunngaveqartissimassagunarpaat.

 

Partiit naalakkersuisuutitaqartut Inatsisartuni ilaasortaatitaat Inatsisartuni innuttaasut qinigaattut Naalakkersuisunut aqutsisuujunnaarlutik anngaasussannanngorsimanerat Namminersorneq pillugu Isumalioqatigiissitaqaraluarnermut naapertuutinngitsoq isumaqarpugut.

 

Aamma Naalakkersuisut ileqqorissaarnimininnguamik pigisaqarsimagaluarunik ataatsimiinnermi matumani minnerpaamik Inatsisartut aningaasaliissutinik akuersisimasut nassuiaateqarfigisimasariaqaraluarpaat sinerissap qanittuani aalisarnerup qanoq iliuuseqarfigineqalersaarneranik.

Taamak aalisarneq uninngavigilaatsiarparput. Taannami tassaavoq nunatta avammut nioqqutigisinnaassaannik ingerlatsivituaq. Taamaattumik aalisarnikkut avammut tunisakkatta sapinngisaq tamaviat naleqarnerpaanngorlutik avammut nioqqutigineqartarnissaat Inatsisartut ukiarmi oqallinnerminni pingaartinnerpaallugu inassuteqaatigaat.

 

Tamannaliuna soorlu Naalakkersuisunit soqutigineqarpallaanngitsoq. Inatsisartuni ilaasortaatitaat ukiarmi asuli isumaginngisaminnik oqalussimaqinerput.

 

Naggataatigut imaappoq Naalakkersuisuutitaqarnikkut amerlanerussuteqaneq eqqarsaruunaarnermik kinguneqartariaqanngilaq. Inuit Ataqatigiit illuatungiliuttutut kaammattuutigaat nunatta imminut napatilernissaanut inuigaqatigiit tamakkinerpaamik ikaarsaaqatigissagutsigit killiffigisatta aamma Inatsisartuni tamatta ilungersorluta nassaarniartuarlutalu suliniuteqartuarnissarput aatsaat taamak pisariaqartitsigigaa puigorneqassanngilaq.

 

Paaseqatigiinneq nammaqatigiinneq ataatsimullu qiimmassaqatigiinneq periutsit tamakku qanganitsernavianngillat. Pingaarnertut siunnerfik tassaajuartariaqarpoq inuiaat namminersortut nunamik imminut napatinnissaannik ilorpiaminnit sorsuutiginnerusuttut.

 

Taamak oqaaseqarluta aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu Naalakkersuisut nalunaarutaat isummersorfigaarput.

 

Mads-Peter Grønvold, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat.

2002-mi aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat Kattusseqatigiinniit peqqissaartumik misissoreerlugu imatut oqaaseqarfigissavarput.

 

Kattusseqatigiinniit siullermik ernumaassutigaarput nunatta aningaasaqarnera ajortikkiartulersimasoq oqaatigineqarmat. Taamatut ernumassuteqarnitsinnut tunngavigaarput ukiuni kingullerni Namminersornerullutik Oqartussat iluani aningaasaqarnikkut ingerlatsinermi aningaasartuutit qaffatsikkiartuinnarneqarsimanerat, naak illuatigut aningaasat nunatta karsianut isertinneqarsinnaasut annerusumik allanngoriartunngitsut. Illuatungaatigut ingerlatsinermut aningaasartuutit qaffakkiartuinnartut.

 

Ingerlatsinermut aningaasartuutit aningaasartuutit amerliartuinnarnerat unitsinneqanngippat nunatta aningaasaqarnera innarlerneqassaaq. Namminersornerulernerup kingorna Naalakkersuinikkut ingerlatsinerliortarsimanerit takutippaat aningaasaqarniarnikkut sukannernerusumik ingerlatsineq ingerlanneqartariaqalersoq. Naak aningaasaqarniarnikkut sukannernerusumik ingerlatsisoqarniartoq Naalakkersuisunit oqaatigineqartataluartoq annerusumik kinguneqartinneqartannginnera Kattusseqatigiinniit akuersaarsinnaanngilarput.

 

2001-imi Inatsisartut aningaasanut inatsisaat qiviaraanni Naalakkersuisoqarfiit marluk 55 million kr-nit missaanik sippuillutik aningaasanik atuisimapput. Soorlumi aamma ukioq manna avataasiorlutik raajat akileraarutaat 3%-imiit 1%-imut Naalakkersuisunit appartinniarneqartoq.

 

Taamaaliornikkut 15 million kr-nit nunatta karsianut isertinneqarsinnaajunnaarlutik inissinneqarput.

 

Kattusseqatigiinniit taamatut Naalakkersuisut aningaasaqarnikkut aqutsinerat akuersaarsinnaanngilluinnarparput. Tassami 70 million kruunit missanik nassaarniartoqalertussaammat 2000-imi aningaasaliissutini imaluunniit Naalakkersuisut qanoq iliuuseqarniarnerpat Naalakkersuisoqarfiit aningaasanik sippuillutik atuisimanerannut.

 

Aningaasanik sippuilluni atuisimaneq sumik aningaasalersorneqarniarpa? Aningaasaqarniarnikkut sukannersumik ingerlatsineq nunatsinni ingerlanneqalissappat Naalakkersuinikkut ingerlatsinerliortarnerit unitsinneqartariaqalerput.

 

Namminersornerulernerup kingorna Naalakkersuinikkut aqutsinerliornerit takutippaat aningaasanik milliardinik arlaqartunik kukkussuteqartarneq naleqarsimasoq. Kukkussutigineqartartullu tamatigut inuiaqatigiinnit akilersorneqartarlutik.

 

Assersuutigineqarsinnaavoq Namminersornerullutik Oqartussanit pigineqartoq Royal Greenland A/S aningaasaqarniarnikkut inissisimanera qiviaraanni takuneqarsinnaavoq ukiumut akiitsut erniaanut 200 million kr-nit tungaannut akiliisarmat. Soorlumi aamma erniat saniatigut akiitsut akilersorneqartariaqaraluartut suli maannamut akilersorneqanngitsut. Pineqartumi amigartooruteqarluni ingerlatsineq pissutaalluni.

Kattusseqatigiinniit Inatsisartuni ataasiarnata Royal Greenlandimi ingerlatsineq pillugu oqaluuserisasanngortitsisarsimagaluarpugut ajornerusumik annerusumik kinguneqartannginngitsumik. Tassami Naalakkersuisunut annerusumik Royal Greenland A/S-imi ingerlatsisut tusaaniarneqartarmata, naak aningaasarsiorneq pineqartumi ajorluinnartumik ingerlanneqaraluartoq annerusumik qulaajaasoqarani ingerlatsisut Naalakkersuisunit periarfissinneqaqqittarsimapput ingerlatseqqinnissaminnut.

 

Naalakkersuisoqarfiit aningaasaqarnikkut nakkutilliinerat annertunerusariaqartoq Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut tassami apeqqutaasariaqanngimmat pineqartoq aktieselskabitut ingerlanneqarnersoq. Aningaasaqarnikkut ajutoortoqaraangat Namminersornerullutik Oqartussat akiliisinneqartarput nammineq piginnittuunertik pissutigalugu.

 

Taamaattumik pissusissamisoorpoq aningaasaqarnikkut nakkutilliinerup suli maannakkornit annertunerusumik ingerlanneqarnissa. Aamma aktieselskabini Namminersornerullutik Oqartussanit pigineqartunit.

 

Kattusseqatigiinniit maannakkutut aningaasaqarniarnikkut nunatsinni ingerlatsineq akuersaarsinnaanngilarput. Tassami illuatigut oqaluutigaluta aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq sukannernerusumik ingerlanneqartariaqartoq illuatigullu aningaasanik sippuilluni atuisarneq Naalakkersuisoqarfinni ukiut tamaasa ingerlanneqartuartoq.

 

Aningaasaqarnikkut ingerlatsineq siunissami iluatsinneqassappat oqaasiinnaanngitsumik sukannersumik aningaasaqarnikkut ingerlatsineq Naalakkersuisoqarfinni aamma ingerlanneqartariaqarpoq.

 

Inatsisartunit ilaasortanit aammalu Naalakkersuisunut ilaasortanit eqqaamaneqassaaq aqagu aatsitassarsiorneq aallartinneqaraluarpalluunniit aningaasarsiorneq aatsaat ukiut 15-it missaat qaangiuppata nunatta karsianut annerusumik iluaqutaasulluni ingerlanneqalersinnaammat.

 

Ukiuni arlaqartuni nunatta aningaasaqarnera aalisarnikkut tunngaveqarluni ingerlanneqarpoq soorlumi aamma ukiuni aggersuni aalisarneq kisiat annerusumik nunatta aningaasarsiornikkut isumalluutigisariaqaraa.

Ukiuni kingullerni sinerissap qanittuani aalisarnikkut ineriartortitsinnginnerup kinguneraa alisarnerup akilersinnaanerusumik suli ingerlalersimannginnera. Kattusseqatigiinniit Naalakkersuisuinikkut suliaqartunut eqqaamaqqussavarput sinerissap qanittuani aalisakkat akii taamaatsillugit aalisartut nutaanik angallatitaarnissamut namminneerlutik akissaqanngimmata.

 

Taamattumik Kattusseqatigiinniit isumaqarpunga ESU-mi aningaasaliissutit qaffanneqartariaqartut. Aatsaat taamaaliornikkut aalisarneq akilersinnaasumik ineriartortinneqarsinnaammat.

 

Kattusseqatigiinniit oqaatigaarput ingerlatsinermut aningaasartuutit ikilisikkiartortinneqartariaqartut naak illuatungaatigut oqaaseqarluta ESU-mut aningaasaliissutit amerlineqartariaqartut. Taamatut siunnerfeqarnerput tunngavigarput aningaasaliissutit aningaasanik pissarsissutaasinnaasut annerusumik nunatta aningaarsiornerlunnerani aningaasalersorneqartariaqartut. Isumaqaratta taamaaliornikkut nunatta karsianut isertinneqarsinnaasut amerlisarneqarsinnaammata.

 

Assersuutigalugu ukioq 2002-mi Inatsisartut aningaasanut inatsisaat qiviraanni ESU-mut aningaasaliissutit iluanni angallatit nutaat aningaasalersorneqarsinnaanngillat. Naak sinerissap qanittuani angallatit akilersinnaanerusumik ingerlanneqalissaappata nutaanik taarsersorneqartariaqaraluartut.

 

Aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaammi oqaatigineqarpoq maannakkorpiaq takuneqarsinnaasoq aalisarneq iluanaarutaajunnaariartortoq rejet akii appariartorsimapput. Raajanut alisakkanullu suliffissuarnut tulaanneqartartut ataavannginnerusumik uneqattaartumik tunisassiat tulaanneqartalersimasut oqaatigineqarluni.

 

Tamatumalu kingunerigaa nunami suliffissuit atorlugit aalisarnikkut inuussutissarsiuteqarneq akilersinnaajunnaariartorsimasoq.

 

Taaamatut aningaasarsiornikkut killiffeqarneq imaannaanngitsuusoq Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut. Piaartumillu Naalakkersuinikkut qanoq iliiuseqartoqanngippat nunatsinni aningaasarsiorneq equsoortinneqarsinnaasoq Kattusseqatigiinniit isumaqarluta.

 

Taamatut aningaasarsiornikkut killiffeqarneq pillugu Naalakkersuisut qanoq iliuuseqarniarpat? Aningaasarsiorneq ilorraap tungaanut saatinniarlugu Naalakkersuisut qanoq suliniuteqarniarpat. Soorlumi aningaasarliornerup kingunerigaa kommunit ataasiakkaat aningaasartuutitik akilersinnaajumallugit taarsigassarsisariaqalersimasut eqqarsaatigalugit Naalakkersuinikkut qanoq iliuuseqartoqanngippat kommunit amerligaluttuinnartut aningaasarsiornikkut ajutoorluinnarsinnaammata.

 

Taamaattumik taamatut kommunit ataasiakkaat aningaasanik taarsigassarsisalernerat qiviaraanni takuneqarsinnaavoq suliffissuit piffissap ilaani matuneqaqattaartarnerat pissutigalugu aningaasanik kommunit taarsigassarsisalerneranut tunngaviusoq.

 

Taamaattumik pingaaruteqarluinnarpoq suliffiit ataavartumik pilersorneqarsinnaasunngorlugit ingerlanneqarnissaasa Naalakkersuinikkut qulakkeerneqartariaqarnerat. Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut piaartumik Naalakkersuinikkut qanoq iliuuseqarnissaq anguniarneqartariaqartoq. Tassami oqaatigineqartariaqarmat nunami suliffissuit nalimmassarneqarmata ilaatigut piviusorsiunngitsumik nalimmassaaneq ingerlanneqarsimasoq.

 

Soorlumi ilaatigut qulakkeerneqarsimanngitsoq nunami suliffissuit nalimmassarneqarmata tunisassiassanik pilersorneqarnissaat.

 

Imaluunniit Naalakkersuinikkut siunnerfiit suli ersarinnerusimasariaqaraluarnerpat. Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut nunami suliffissuit nalimmassarneqarmata isumaqatigiissutit piviusunngortinneqartariaqartut. Sulisut ataavarnerusumik suliffissaqartikkumallugit soorlumi aamma akilersinnaasumik tunisassiorneq ingerlanneqassappat tunisassiornerit ataavarnerusumik ingerlanneqarnissaat Naalakkersuinikkut aamma qulakkeerneqartariaqarmat.

 

Nunarput qiviaraanni nunap immikkoortuini kommunit ajunngilluinnartumik suliffissanik pilersitsivigineqarsinnaapput.

 

Sulisussat pineqartuni atorluarnerisigut. Soorlumi aamma pingaaruteqarluinnartoq tunisassiorneq eqqarsaatigigaanni imeqarnikkut ajornartorsiuteqarsinnaanerup pinngitsoorneqarnissaa. Taamaaliornikkut suliffiup ataavarnerusumik ingerlanneqarsinnaanera qulakkeerneqarsinnaammat aningaasarsiornerlu ataavarnerusoq pilersinneqarsinnaalluni.

 

Nunatta karsianut aningaasat isertinneqarsinnaasut annikilliartulernissaat naatsorsuutigineqarpoq. Taamaakkaluartoq ingerlatsinermut aningaasartuutit suli ukiunut aggersunut annertusiartuinnarnissaat naatsorsuutigineqarluni.

 

Ukiuni aggersuni Namminersornerullutik Oqartussat ingerlatsinermut aningaasartuutit ikiliartortinneqassappata aningaasat inuiaqatigiinnut atorsinnaasagut killeqangaatsialertussaammata sapinngisamik allaffissornikkut aningaasartuutit annikillisartariaqalissapput, soorlumi aamma Namminersornerullutik Oqartussat allaffinnik attartornermut ukiumut 13,3 mio.kruunit atorneqartartut, sooq Naamminersornerullutik Oqartussat allaffimmi nammineerlutik pigisassaminnik sananianngillat, ingerlatsinermut aningaasartuutit annikillisarniarlugit.

 

Soorlumi aamma oqaatigineqartoq utoqqaat amerliartornerat ilutigalugu pineqartunut aningaasaliissutit ukiuni aggersuni qaffakkiartulernissaat, Peqqinnissaqarfimmut Soraarnerussutisinianullu aningaasartuutit aamma qaffakkiartornissaat ilimagineqarput.

 

Ukiuni aggersuni akileraarutitigut nunatta karsianut isertinneqarsinnaasut procentinik marlunnik qaffattarnissaat naatsorsuutigineqarpoq. Soorlumi aamma isertitat allat 2002-2004-mut allanngungaatsiassangatinneqanngitsut.

 

Kattusseqatigiinniit taamatut nunatsinni aningaasaqarnikkut killiffeqarneq ernumanartuusoq isumaqarpugut, tassami Inatsisartut inatsisissaatigut aningaasaliunneqarsinnaasut qiviaraanni annertuumik ukiuni aggersuni killeqalertussaammata. Ukiuni qulini aningaasatigut missingersuut qiviaraanni annerusumik aningaasanik isertitatigut nikikkiartorfiusussaanngitsoq Aningaasaqarnermut Pisortaqarfiup naatsorsuutigaa.

 

Kisiannili aningaasartuutit qaffakkiartuinnarnissaat naatsorsuutigineqarluni. Ukiumut 40 million kruuninik sinneqartoortarnissaq aalajangiussimaneqassappat, ukiut tallimat qaangiuppata 155 million kruunit pisariaqartinneqassapput, ukiullu qulit qaangiuppata 261 million kruunit pisariaqartinneqassallutik.

Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut taamatut nunatsinni aningaasaqarnikkut inissikkiartorneq ernumanartuusoq, soorlumi aamma oqaatigineqarsinnaasoq nunatta karsianut aningaasat isertinneqarsinnaasut annikilliartulersinnaanerat.

 

Missingersuummi oqaatigineqarpoq ukiuni aggersuni aningaasarsiorneq taamaaginnassappat, akileraarutit qaffanneqartariaqassasoq, imaluunniit aningaasartuutitigut sipaartoqarnissaa pinngitsoorneqarsinnaanngitsoq oqaatigineqarluni.

 

Innuttaasunut sullissineq ajornerulissanngippat aningaasaliissutit ajornerulinnginnissaat anguniarneqartariaqarpoq. Peqqinnissaqarfimmut aningaasaliissutit, kommuninut ataatsimoortumik tapiissutit, utoqqalinersiutit, aningaasartuutit allat inatsisitigut pituttorsimasut, sanaartorneq, allaffisorneq, allatigut ingerlatsinermut aningaasaliissutit ilanngullugit qiviaraanni aningaasat annertuut pisariaqartinnerat takuneqarsinnaavoq.

 

Soorlumi oqaatigineqartoq ingerlatsinermut aningaasartuutit akissaqartinneqassappata, nuna tamakkerlugu akileraarut qaffanneqartariaqartoq, imaluunniit aningaasartuutitigut sipaarniartoqalernissaa pinngitsoorneqarsinnaajunnaartoq.

 

Ukiuni arlaqalersuni suliassat assigiinngitsut kinguartinneqartarput, aningaasaliissutissat naammattut pigineqanngimmata. Soorlu aamma sipaarniarneq ingerlanneqalissappat ukiuni aggersuni suliassat Inatsisartuni aningaasalersorneqartussat aamma kinguartiterneqartariaqalertussaassapput.

 

Atuarfiit illoqarfinni nunaqarfinnilu iluarsaanneqartariaqartut, nutarterneqartariaqartullu aningaasassaqartinneqartariaqarput. Nunaqarfinni atuarfiit oqaluffiutigisut ukiuni kingullerni naleqqukkunnaartut Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut, taamaattumik nunaqarfinni atuarfiit oqaluffiutigisut immikkoortillugit aamma ingerlanneqartariaqalerput, ingerlanneqalernissaat pinngitsoorneqarsinnaanngilaq.

 

Sineriatsinni talittarfiit containerilersornermut naleqqussarneqartariaqarput, taamaaliornikkut suli akikinnerusumik usinik assartuineq ingerlanneqalersinnaammat. Soorlumi illoqarfinni containerilersorfiusuni akit illoqarfinni containerilersorfiunngitsuninngaanniit appasinnerusut.

 

Ukiuni aggersuni nunatta aningaasaqarnera pitsanngoriartortitsisinnaasoq suli annerusumik naalakkersuinikkut tapersersorneqarnissaat pinngitsoorneqarsinnaanngilaq. Tassami avammut niuerneq qiviaraanni suli pitsanngoriartortsinneqarsinnaammat aalisakkanik avammut niuernermi mittarfiit atorsinnaasunngorlugit iluarsinneqarsinnaappata.

 

Assersuutigalugu avannaani Ilulissani, Uummannamilu mittarfiit tallinerisigut qalerallit nutaajutillugit Europamut Canadamullu assartorneqalersinnaapput, soorlumi aamma aalisakkat allat taamatut assartorneqalersinnaasut.

Taamaaliornikkut aningaasat amerlanerusut nunatta karsianut isertinneqarsinnaammata.

 

Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut maannakkut nunatta aningaasaqarnikkut inissisimanera tulluussimaarutigineqarsinnaanngitsoq. Taamatullu aningaasaqarnikkut inissisimanerup kingunerigaa, peqqissaartumik siunissami aningaasaliissutinik tulleriiaaraluni aningaasaliisuisariaqarnerup ingerlanneqalernissaa Naalakkersuinikkut qulakkeerneqartariaqarnera pinngitsoorneqarsinnaajunnarmat.

 

Kattusseqatigiinniit Naalakkersuisunut erseqqissaqqugaluarparput inuiaqatigiit aaqqissugaanerat pillugu arlatitsigut allanngortitsisoqartussaq oqaatigineqarmat, taamatut piumasaqarnitsinnut tunngavigaarput ataatsimut nunarput qiviaraanni inuussutissarsiutitigut periarfissat assigiinngitsorujussuummata, piffiit ilaanni inuussutissarsiornikkut periarfissagissaartarmata, soorlumi aamma piffiit ilaanni annertuumik periarfissaqartaratik.

 

Taamaattumik Kattusseqatigiinniit Naalakkersuisunut erseqqissaqqugaluarparput inuiaqatigiit aaqqissugaanerat eqqarsaatigalugu illoqarfiit, nunaqarfiillu inussutissarsiuteqarnikkut annerusumik periarfissaqanngitsut aaqqissuussaanikkut imminut napatissinnaanngitsut siunissami qanoq Naalakkersuinikkut iniliuuseqarfiginiarneqarnersut, taanna nassuiaatigineqarnissaa pisariaqartipparput. Tassami pingaaruteqarmat inuiaqatigiit aaqqissugaanerat pineqarpsat ataatsimoortumik, tamanullu isigaluni isigisumik, imminut napatissinnaasuinnaat kisiisa pinnagit, ersarissumik tamanut inuiaqatigiinnut nassuiaateqarnissaq.

 

Kattusseqatigiinniit nunatsinni namminersortunngorsaaneq tapersersorparput, kisianni KNI A/S-ip taamatut tunineqarnera akuersaarsinnaanagu. Tassami pineqartoq nammisortunngorsarneqarmat oqaatigineqarpoq aktiat amerlanerpaat nunatsinni pigineqarnissaat. Eqqaamaneqartariaqarpormi KNI A/S-i inuiaqatigiinnit pigineqarmat.

 

Kattusseqatigiinniit neriuutigisimavarput nunatsinni namminersornerullutik pisiniarfiutillit aammalu innuttaasut aktianik tunisinermi piginneqaanissaasa periarfissinneqarnissaat.

 

Kattusseqatigiinniit pingaaruteqarluinnartutut isigaarput, Namminersornerullutik Oqartussanit pigineqartut selskabit namminersortunngorsarneqassappata sapinngisamik innuttaasut aktianik amerlanerpaanik piginnittunngortarnissaat qulakkeerneqarnissaa. Tassami tulluartuunngimmat inuiaqatigiit pigisaani selskabini pisortat annerusumik piginneqataasalissappata, imaluunniit inuiaqatigiit pigisaani sulisut kisimik periarfissinneqartassappata.

 

Ineqarnermut akiliut nutartigaaneranut tunngatillugu Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut ineqartunut pitsaanngitsumik sunniuteqartoq. Soorlumi oqaatigineqartoq akissarsiakinnerit ikiorniarlugit meeqqanut tapiissutit peerneqarsimasut, taamaaliornikkut illuatigut akunnattumik akissarsiallit, akissarsiakinnerilli ineqarnermut tapiissutisisarneratigut pitsaanerusumik iluarsiisoqaqqullugu.

 

Eqqaamaneqassaaq taamatut ineqarnermut tapiissutit allanngortinneqarnerat ineqartunut arlaqartunut pitsaanngitsumik sunniuteqarmat. Allaat utoqqaat tapiissutinik piiaaffigineqarlutik, aali naalakkersuinikkut anguniarneqartoq pissakinnerusut atugaat ajornerulinnginnissaat. Inuit sulilluarlutik aningaasarsiortut aammalu pisortat tapiissutaanik annerusumik isumalluuteqanngitsut qaqugu Naalakkersuinikkut annerusumik tapersersorneqalerniarpat.

 

Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut inuit aningaasarsiorluarlutik sulilluarlut aamma tapersersorneqarnerusariaqalersut, tassami taamatut aningaasarsiorluartut nunatta aningaasaqarniarneranut annerusumik nammaqataammata.Inuiaqatigiit aaqqissuussaanerat eqqarsaatigalugu Naalakkersuinikkut suliniutit tulliuttut qiviaraanni pinngitsoorneqarsinnaanngilaq aningaasaqarnikkut nunatsinni ineriartorfiusumik pilersitsilluni Naalakkersuinikkut ingerlatsisariaqarneq, tassami ingerlatsinermut aningaasartuutit akissaqartinneqassappata silu aningaasarsiorfiusinnaasut aammalu aningaasalersueqataasinnaasut allat ujartorneqartariaqarmata.

 

Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut aalisarnikkut ajornatorsiutit sapinngisamik pinngitsoortinneqartariaqartut, tassami ukiuni kingullerni sinerissap qanittuani aalisarneq tamaat qiviaraanni aalisartut tunisiniarnermi annertuumik ajornartorsiuteqartarput, ullullu arlallit aalisartuni aalisarfigineqanngitsoortarlutik, tunitsivissaqannginneq pissutaalluni.

 

Soorlumi aamma piffiit ilaanni tunisassiorfiit imeqarnikkut annertuumik ajornartorsiuteqarnerat pissutaalluni tunisassiorneq ingerlanneqartanngitsoq. Soorlumi oqaatigineqartoq aalisartumut, aalisakkerisumut inuiaqatigiinnullu aningaasaqarneq pigiuartitsinissarlu aalisarnermi nukittorsarneqartuarnissaa anguniarneqartoq, sinerissap qanittuani aalisarnikkut ataqatigiinnerusumik tunisassiorfitsigut tunitsivitsigullu piffissami qaninnermi iluarsiisoqanngippat aalisartut sulisartullu aningaasarsiornerat iluarsiivigineqarsinnaanngilaq.

 

Kattusseqatigiinniit Naalakkersuisunut kaammattuutigaarput Uummannap sulluani tunisassiorfitigut tunitsivitsigullu nalimmassaasoqartariaqarnera aamma pinngitsoorneqarsinnaanngimmat, umiarsuit tunitsiviit atorunnaarneqassappata.

 

Ukiuni kingullerni ilinniartut ilinniakkaminnik naammassinngitsoortartut amerligaluttuinnarnerat unitsinneqartariaqarpoq. Sooq ilinniartut taamak amerlatigut ilinniakkaminnik unitsitsisarpat. Taamatut ilinniarnermik unitsitsisarneq ilinniagaqarnerup pitsaannginneranik tunngaveqarpa? imaluunniit ineqarnermik ajornartorsiuteqarneq pissutaava? Qanoq iliornikkut ilinniartut ilinniakkaminnik naammassinnittarnissaat anguneqarsinnaava? Niuernerup inuussutissarsiuteqarnerullu iluani aningaasarsiorneq nunatsinni pitsanngorsarneqassappat, nunatta tunniussinnaasaa massakkornit annertunerusumik atorneqartariaqarput, assersuutigalugu nunatsinni sanaartorneq qiviaraanni Sikublock annerusumik atorneqanngilaq, naak pineqartoq inissialiornermi atorneqartuuguni ukiuni arlaqarnerusuni aningaasartuuteqarfiunnginnerusinnaasoq.

 

Assersuutigalugu Sikublockimik inissialiortoqarpat ukiut arlaqartut inissiaq nutarterneqartariaqanngilaq, naak illuatigut qisuit atorlugit inissialiornermi inissiat ukiut 20-30-kkaarlugit nutarterneqartarnissaat pinngitsoorneqarsinnaanngitsoq.

 

Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut nunatta iluani aningaasat annertunerusumik kaaviaartinneqassappata, nunatta tunniussinnaasai atorneqarnerusariaqartut. Aatsaammi taamaaliornikkut nunatsinni aningaasaqarneq nukittorsarneqarsinnaammat.

 

Inuiaqatigiit atugarisaat ajornerulissanngippata assigiinngippallaamik sumiiffimmiit sumiiffimmut akeqartitsineq ingerlanneqalinnginnissaa pisariaqarpoq.

 

Piffiit ilaanni ulluinnarni inuuniarneq ajornerulersinneqassaaq, piffiit ilaanni assigiingitsumik akeqartitsineq ingerlanneqalissappat.

 

Kallerup innera, imernut akiliutit qaffanneqassappata assigiinngitsumik akeqartinneqalissappata, inuuniarneq piffiit arlaanni assigiinngitsitsinerujussuarmik ingerlatsisoqalissooq.

 

Nunatta inissisimanera qiviaraanni aammalu illoqarfiit nunaqarfiillu taamak siammarsimatigisumiittut eqqarsaatigigaanni assigiimmik akeqartitsineq unitsinneqassappat, inuit atugaat assigiinnginnerulernissaat anguneqassaaq. Taamatut nunatsinni Naalakkersuinikkut ingerlatsineq ingerlanneqalissappat akit apeqqutaatinnagit piffiit ilaanni 100 kruunimik piffiillu ilaanni 1.000 kruunimik akeqartitsineq ingerlanneqalissappat Kattusseqatigiinniit akuersaarsinnaanngilarput.

 

Ukiuni aggersuni inissiarsuarnik nutarterineq annertuumik ingerlanneqartussaavoq, taamaattumik qallunaat naalagaaffiat suli annertunerusumik aningaasalersuiqataasariaqartoq isumaqarpugut. Tassami nutarterineq kisimi ingerlanneqartussaanngilaq, aamma nutaaliorneq qallunaat naalagaaffiata aningaasalersueqataaffigisariaqarpaa.

 

Ukiuni aggersuni nunatta aningaasaqarnera ataatsimut isigalugu nunatta namminersulivinnissaa eqqarsaatigissallugu tulluartuugunanngilaq. Tassami akileraarutitigut akitsuutitigullu isertitat atorlugit nunatta nammineernerulernissaa anguneqarsinnaanngimmat. Nunatta nammineernerulernissaa anguneqassappat piviusorsiortumik pilersaarusiorneq ingerlanneqartariaqarpoq ukiut qulit qaangiuppata suna anguneqassava - qanoq iliorluni nammineernerulernissaq aningaasalersorneqassava. Asuli oqarluartaarnerit unitsinneqartariaqalerput, nuna nammineernerulissappat imminut aningaasaqarnikkut napatinneqarsinnaasariaqarpoq, aatsaat taamaaliornikkut namminersulivittoqarsinnaavoq.

Taamatut Kattusseqatigiinniit oqaaseqarluta Naalakkersuisut 2002-imut aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nalunaarutaat tusaatissatut tiguarput, aammalu neriuutigalugu Inatsisartuni oqallilluarnissaq.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Mads-Peter Grønvold qutsavigaarput. Maannakkut oqaaseqassaaq

 

Otto Steenholdt, attaviitsoq.

Nalunaarut ataatsimut isigalugu nuannaajannartumik neriuutitaarnermillu Inatsisartunut ilimageriikkattut oqariartuuteqanngilaq.

 

Nalunaarutip eqqartugai maani ataatsimiinnermi annerusumik minnerusumilluunniit oqallisigereersimavagut.

 

Nalunaarut aallartilluaraluarpoq imatut issuartariaqassagakku: "Aningaasaqarnitta qaffakkiartornera pitsaanerpaaffissaminut pereersimavoq".

 

Taakku takuinnaraanni nalunanngilaq pitsaalluinnaqqissaartumi issiaartugut suna tamaat eqqasuutigiunnaarlugu. Taanna kisiat eqqarsaatigissagaanni neriuummernaraluassusia, ilami suli imak nangimmat:

 

"Suliffissaaleqineq annikitsuinnaasoq, Naalakkersuisut takusinnaalersimagaat akileraarutitigullu isertitat naatsorsuutigisaraluanit amerlanerusimasut", takussutissalli taakku aamma allamik nipilimmik nanginneqarput, tassa "siunissami aningaasaqarnitsigut mianersortariaqarneq", tikeq napparlugulusooq ersarissumik ilimagalugulu nalunngeriikkatsitut paasititsiniutigineqalermat.

 

Nalunngilagummi aalisarnikkut isertittakkagut ikiliartortut, ingerlatsinermullu aningaasartuutit qaffakkiartuinnavissut. Uanga maani ingerlatsinermut aningaasartuutit qaffakkaluttuinnarnerat tamanit naluneqarani ukiut tamaasa uteqattaartuaannalerneqarmat siunnersuutigisimagaluarpara taannarpiaq kisimiitillugu siunnersuuteqarfigisarlugu, ataatsimiititaliuullugu itisuumik oqallisigineqaleqqulugu. Tamannali pisarnermisut oqallisigineqartariaqaraluarnera ilassineqarani qatangiinnarsimavoq, immaqami aamma saqqummiinermi taanna ilanngunneqanngippat oqallinneq naanneruleqinammat.

 

Nalunaarummili kingumut uterfigineqartoq ilisarnavissorlu unaavoq, "ullumikkut tusagarput. Ingerlatsinermut aningaasartuutit amerliartornerat unikaallatsiniarutsigu ilungersuutissaqaqaagut". Issuaaneq tassunga naavoq. Iluatigerpaluillugu oqaatigineqartoq.

 

Ilungersunartoq ukiut tamaasa maani inimi oqallisaasoq iluamik attorumanagu igarsuartut kissartutuut naqqullu qeqqanut inissinneqarsimasutuut ittoq kaaverusaartuarparput. Qaa, pimoorullugu annikillisinniarlugulu oqallisiginiartigu. Immaqa Danmarkimi naalakkersuisunngortut periaaseq aallartitaat ilinniarfigisinnaagaluarneripput, taakkumi ataatsimiititaliarpassuit allallu nævninik qallunaatut taaneqartartut, ilaatigut pisoqalisimangaaramik sumut atorneqarnerat nalunarsisimasut piiarmatigit, allaffissornerujussuarnillu millisitsillutik, ila immaqa aamma tassaniittoqaraluarpoq uagut ujaasilluarutta, piiagassanik ingerlatsinermut akikillisaatissanik nassaarfigisinnaagaluakkatsinnik.

 

Aamma politikkikkut nuannersoqartarmat eqqarsaatigineqarsinnaavoq Atassutikkut Danmarkimi politikkikkut qanitatik maanna Naalakkersuisuummata, Siumukkunnit akuerineqassagunik qulaani taasakka aamma nunatsinni aqqutissiuukkumallugit saaffiginnissinnaanerat. Nunatta aamma avataanit isumassarsiorneq ajornanngilaq.

 

Nalunaarummi annilaajaallaataasinnaasoq tassaavoq kommunit akissaqarumallutinngooq aningaasanik siumoortalersimasut.

 

Kommunit nunatta uummataanut aalersuisuusut taamak ajornartorsiuleriartornerat sakkortuumik siunissami aningaasaqarniarnissaq pillugu isumakulersitsivoq. Kinaluunniit aamma inuinnannguanik taasakkatta ilaat aamma taamatut naapitaqartalersarpoq maanna erseqqissagassarinngisannik, tassa nammineq inuiaqatigiilluunniit aaqqissugaaneranit aallaaveqartumik qaammammut aningaasarsiaminik amigarinnileraangami aningaasanik atorniarnermut saattarmat. Tamatigut qaammatit naanerit tamaasa aningaasaqarniarneranut ajorsititsigaluttuinnartartumik. Pissutsit tamakku ukiuni makkunani ilisimaarilersimaqaagut.

 

Aningaasaqarniarneq tamatta isumakulunnartutut naliligarput, tassami suliffinnik nutaanik piumagaluarluta nassaassaqanngivilluta siunniuttagatoqarput ukiut qulit qaangiunneranni nunarput 261 million kruuninik pisariaqartitsisoq, tassa siunniuttagatoqarput.Tamakkulu suli saniatigut inuiaqatigiinnut kalaallinut aningaasaajaatissaq annertooq ersarissumik taaneqarpoq utoqqaat amerliartornerat. Maanili naluneqanngilaq naak tamanna aningaasartuutissaq alliartuinnartoq ajuusaarutigineqartaraluartoq uanga nuannersutut taasarakku, pissuseq nunatsinni peqqinnissakkut ingerlaarnitta kusanartumik takussutissiissutaa, kalaallit uagut inuunertusiartornerput.

 

Naak nalunaarummi oqaatigineqaraluartoq siunissaq isumalluarnangaaranilu aarlerinarpallaanngitsutut eqqoriarneqartariaqartoq. Uanga tamanna naluneqarunnaartutuut imak naatsumik oqaatigisariaqarpara. Maannamiit siunissamut nunatta aningaasarsiornerani pissutsit taamatut ingerlaannassappata imaannaanngitsunik ernumassutissaqarpugut. Ilami isumaqarluinnarama tunisassiorneq kinguariartortoq, suliffissanillu nutaanik nassaarsioraluarneq iluatsinngitsoortumik maanna taasariaqartoq aallaavigalugit ukiut tamaasa 20-40 million kruuninik sinneqartooruteqartarnissaq ilaatigut qularnarsigaluttuinnartoq, sunami alla sipaarnerup saniatigut taamak iluanaarfiulluni sinneqartoorutinik piffiusinnaasut nalunaarummi innersuunneqanngimmata.

 

Naluneeruttutut aalisarnermi pissutsit issaannannguaq assuarlerfigisimavakka, tassa sinerissami qanittumi aalisartunut, avataasiortunullu pisassat agguaanneqarnerannut atatillugu. Uanga nunami suliffissuit annerungaartumik suliassersorneqarnissaat siunniusimauarniariga maani Inatsisartunut ilaasortat avataasiortut pingaarnerutimmatigik, taamalu pisassanik agguaanermi nunami suliffissuit oqarta missukutaralugit.

 

Nunamiuna sulisut amerlanerusut suliffissuarni suliassaqartittualeraanni sulisut aamma akileraartarnerisigut nunap aningaasivia sipaakkanik immersorneqarlualissasoq, kisianni killormut saatinneqarpoq, nunami suliffissuit matooqqarnerat ingerlaannarpoq, sulisut suliffissaaruttut nunap aningaasaqarniarneranut ilungersunartumik, taakkualu pisuussutiginngilluinnagaannik aningaasaajaataalerput.

 

Nalunaarummi silatusaarnissaq taaneqartoq tassaavoq, aningaasanik peqqumaateqartariaqarneq, tassa ukiut aningaasaqarniarnitsigut toraarlugit ornitagut qularnanngivimmata ukiunik saluttunik taaguuteqartussat.

 

Qulequttat nalunaarummi ilanngussorneqartut ilagaat, ilungersortuarneq taassuma ataaniilluni inuiaqatigiiusugut aaqqissuussaanerput qassiitigut allanngortittariaqartoq.

 

Eqqarsaatersornerli tassunga naavoq, allanngortitigassallu suut siunitsinniinnersut oqaatsimik ataatsimilluunniit taaneqaratik. Pereersulli nalunngisagut soorlu KNI, Pisiffik imaatigullu assartuineq iluarsaaqqinnertut taaneqarlutik.

 

Qulequttat allat oqaaseqarfigissanngisakka tassaapput namminersortunngorsaaneq, imaatigut arsartuineq, ineqarnermut akiliutit iluarsaqqinneqarnerat, nukissiuutit erngullu assigiimmik akeqartinneqarnerat.

 

Nalunaarut kingumut qiviarluni oqaluttuartoq annerusumik oqaaseqarfigissanngilara, ataatsimulli tamaat isigalugu tusaatissatut tiguinnarumallugu, tassami oqaatigineqartut tassaammata suliniutit aallarnerneqareersimasut. Inuiaqatigiillu kalaallit pitsaanerusumik atugassaqartitaanissaat toqqammavissaqalernissaallu kisianni oqaatigineqarani qanoq iliornikkut tamakku siunissami anguneqassanersut, suunersullu.

 

Immaqa nalunaarut allakkatigut Inatsisartunut ilaasortanut nassiussorneqarsimaguni piffissaajaataannginnerusimassagaluartoq, nalunaarut tusaatissatut siunissamilu aningaasaqarniarnitta unigani ernumanartup tungaanut ingerlanera imaluunniit ingerlasuusoq paasivara.

 

Per Berthelsen, attaviitsoq.

Ukiuni maanna amerleqisuni sangujoraaqisumi aqutsinerup kingunipilui maanna nalunniutilerput, qularutissaanngilarlu ukiuni tulliuttuni aningaasanik isertitat malunnartumik apparumaarnissaanik ilimasuffiusuni aningaasalersugassanut amikkisaarneq maannamit sakkortunerusumik suli malugilissagipput.

 

Maannami suut tamarmik killorngusutut ittumik ingerlapput, isertitat ikiliartortut, illuatungaanili ingerlatsinermut aningaasartuutit qaffakkiartuinnarlutik. Tamannalu sivisunersumik kikkunnilluunniit kingunipilutsitsinertaqanngitsumik nammanneqarsinnaanngillat. Soorluli kommunit ilaanni tamanna aamma takugipput, tassa kommunialunni ingerlatsinermi akissaqarumallutik kassekreditiliortariaqarsimasuni.

Oqariartaatsitoqqammi ilumuussusii uppernarseqqillaraagut uanilu tassa oqariartaat, silammut supoortoqarsinnaanngimmat saniatigut qajuusanik qaneq ulikkaarsimatinniaatigalugu.

 

Maannamummi politikkikkut aqutsineq ingerlatsinerlu imak inissisimapput ingerlallutillu, kingunissaq puigorluinnarlugu aqutsinermi aalajangiussat avataasigut pilerinartitat suut tamaasa aamma sanguffigalugillu pisiariniarneqartarsimallutik, ersarissumik mianersoqquteqartuusut ikinnerussuteqartittarlugit, nipangertinniartarlugit, nipangersitsinissarlu ajornaraangat taava taakkua ataatsimoorfiusuminngaanniit ajattorlugit peersittarlugit.

 

Qujaqaaarli suut tamarmik killissaqartarmata, maannalu ersarissumik aningaasaqarniarnermut atatillugu qujanartumik killissaq avaqqunneqarsinnaanngitsoq tikiinnaqaarput, piumanngikkaluaruttaluunniit unneqqarissumik ammasumillu oqaloqatigiittariaqarneq.

 

Qimarratigineqarsinnaajunnaarpormi aningaasaqarniarneq pillugu nutaamik isummersornissaq pisariaqartoq. Isertitat ikiliartorput, aningaasartuutillu qaffakkaluttuinnarlutik, taakkulu iluini suleriaasissaq piviusorpalaartoq naniniartariaqalerparput.

 

Siunnerfiusormi isumaqarpunga assortuussutigisinnaanngikkipput, tassalu anguniassagatsigu politikkikkut nammineersinnaajartornissaq, aningaasaqarniarnikkut imminut napatissinnajartorneq aqqutigalugu. Makku aqqutigalugit:

 

Siullermik piusup iluini innuttaasunut atitunerpaamik naammaginarnerpaasumillu atugassaqartitsiniarnissaq.

 

Aappassaanik isertitat tungaasigut qaffassaaniarnissaq.

 

Pingajussaanillu aningaasartuuti iluini killilersuiinnarani aammali annernannginnerpaasumik ikilisaaniarnissaq, taakku iluini taava ujartussavagut siunnerfiulersut anguniarlugit sakkussaasinnaasut suleriaasiusinnaasullu.

 

Soorunami siunissami oliamik iluanaarutaasinnaasunillu allanik nassaartoqariataarsinnaanera isumalluutigalugu suutaarunnissatta tungaanut maannatut ingerlarsuinnarsinnaagaluarpugut, kisiannili kialuunniit tamanna pissasoq illersorsinnaagunanngilaa.

 

Aningaasaqarniarnermi pineqartillugu pisariaqarluinnarpoq piviusorsiortumik nalilersuinissaq.

 

Taamaattumik uanga nammineq tunginnit siunissamik takorluuillui takussutissiissusiami iluarinartinnerpaassagaluarpara "waist case", tassalu ajornerpaasumik ingerlasinnaanermik takorluugaasut aammalu "best case", tassalu isumalluarnerpaasumik isiginnilluni ingerlasinnaanermik takorluugaasut imminnut sanilliunneqarsinnaasunngorlugit takussutissiarineqarsimagaluarpata, pingaartuummammi piviusorsiortumik nalilersuisinnaanissami taakku nikingassutigisinnaasaannik takusaqarsinnaanissaq.

 

Siulianili periarfissat pingasuusut taaneqartut uterfigeqqilaariarlakka.

 

Siullermik oqarpunga, tassani ujartorneqassasoq periarfissat piusut iluini atitunerpaamik annernannginnerpaasumillu atugassaqartitsiniarnissaq. Naalakkersuisullu sinnerlugit Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq Augusta Salling erseqqarissumik nalunaaruteqarpoq ullumikkusut inuuneq ingerlassappat, taava ukiuni tulliuttuni qulini pinngitsooratik 261 million kruuninit arlaatigut qaqittariaqassasut, ukiumut tamakkiisumik karsimi 40 mio.kr.-init sillimmatissatut pisariaqaqisut sinneqartoorutigineqartassappata.

 

Uanilu taalara 40 million kruunit ukiuni siuliusuni pisartut ikerinnakkullu piffissami sivikitsuararsuarmi aaqqiissutitut atorneqartuartarsimasut eqqarsaatigigaanni suunngilluinnarmata. Eqqaalaaginnartigumi Royal Greenland Namminersornerullutik Oqartussanit 100%-imik pigineqartoq, qanoq akiitsoqartigisoq erniaannarnut qularnanngitsumik ukiumut 200 million kruunit pallillugit aningaasartuutitaqartartumik.

 

Artorsaleraangammi kikkut akiliisariaqalersarpat Namminersornerullutik Oqartussat. Royal Greenlandimi nammineq aningaasaqarnikkut tasisuaartuuteqanngingajalluinnarpoq, namminerisamik aningaasaatai akiitsunut sanilliullugit quleruarterutaannaallutik. Uanilu tassami sanilliussineq taanna iluartuusamat iluatsillugu aamma taalara Savalimmiormiut ukiuni kingullerni ukiumut 600 million kruuninik sinneqartooruteqartarneq aallaavigisarmassuk piviusunngortittarlugulu.

 

Tassanimi ersarilluinnarpoq ukiorpassuarni nunatsinni kinguneqarpianngitsumik piisaapiluttoqartarsimaneq, sunnguamilluunniit siunissami qaninnerinnannguamilluunniit nammaqqissallugu akissaqartinneqanngilluinnartumik. Tassumalu aamma takutippaa qanoq pingaaruteqartigisut piffissamut ungasinnerusumut tutsuviginartumik pilersaarusiortarnissaq, taassumalu iluani aningaasartuutissanik isumatuumik tulleriiaarisarnissaq aalajaalluinnartumik aallunneqartumik.

 

40 million kruunimmi sinneqartoorutitut tamakkiisumik kaaviiaartitaasut iluini sanilliukkutsigit 1%-ip ataaniipput - sugami tassa. Taamaammat ilumoorluinnarpoq saqqummiussinermi pisariaqarluinnartutut taaneqarmat aningaasartuutit ikilisarneqarnissaat sinneqartoorutaasullu qaffassarneqarnissaat, tassalu naatsorsuutigiuminaappoq isertitat ukiuni tulliuttuni qaffarujussuarnissaasa toqqissisimanartumik isumalluutigineqarsinnaanissaat.

 

Taamaammat akileraarutitit, akitsuutillu qaffarujussuartariaqalissanngippata aqqutissatuaavoq aningaasartuutitigut malunnarluartumik pakkersimaaarinniinnarani ikilisaalernissaq, avataanillu aningaasaliiumasoqarsinnaasunik suli maannamiit sakkortunerusumik kaammattuinissaq.

 

Tamannalu anguneqassappat taava aamma pisariaqarluinnassaaq innuttaasunut allanut ilaluarnertut paasineqarsinnaasumik kiinnertarnerup mianersorfiginerulernissaa.

 

Anguniartariaqassaaq politikkikkut aqutsinikkullu sangujoraarunnaarluni tutsuviginarnerusumik pimoorussinerulluni akaaratigiippalunnerusumillu siunnerfeqartumik ingerlaniarsarilernissaq, inuit ataasiakkaat qanoq qanorlu inissisimanissaat pinissaallu salliutilluinnarunnaarlugu, suliassalli qitiutinnerulerlugit sulilernikkut.

 

Anguniartariaqassaaq aningaasarsiornerusut akileraarutitigut eqqugaanerunissaannik suaartaatiginninnerit mianersorfiginerulernissaat, taamallu aamma inuiaqatigiinni periarfissanik kissaatigineqartunik soorlu nammineerluni atuarfimmik aallartitsitserusuttunut akerartuinerujussuartaaq unitsittariaqassalluni.

 

Suummi tamarmik ataqatigiilluinnarput, tassanilu piumasaqarfigineqartut aamma killormut piumasaqartarnissaat avaqqunneqarsinnaanngilluinnassalluni. Sipaarnerinnarmi aqqutigalugu ingerlaniassagutta eqqugaasussat siulliit tassarpiaassapput, ulluinnarni assigiinngitsutigut artorsartitaareersut, utoqqaat, inuusuttut, piniartut, ikiortariaqartut il.il.

 

Utoqqalinersiutillimmi qiviaannarutsigit nalunngilarput ullutsinni innuttaasunut taakkununnga atugassarititaasut ima amigaateqartigisut tupinnanngitsumik ilaanni oqaatigineqartarluni, utoqqalineq soorluli tassa inuunermi pillaatisiassaasoq. Taamatut misigisitsineq uanga peqataaffigisinnaanngilara.

 

Inuusuttagut aamma taalaareerakkit uterfigeqqilaassavakka. Naalakkersuisut nassuiaasiaminni ilaatigut taavaat ilinniagaqartut amerlanerusut ilinniakkaminnik naammassinnittalernissaat kaammattorniarlugu ilinniagaqarnermusiaqartitsinerup iluani nutarterisoqassasoq, atoruminarsaasoqarlunilu.

 

Tassunga atatillugu assut annikikkaluamilluunniit paaserusukkaluarpara suut siunnerfiusut. Allaffissornikkummi ilinniarnermi tapiissutisisarnerup atoruminarsarneratigut qularigakku siunnerfiup angusaqarfigineqarsinnaanissaa.

 

Arlaatigummi siunnerfiusoq aningaasartuutitigut qaffassaataanngitsoorunnanngilaq allatigut sipaartariaqarnissamingaasiit imaqarnanngitsoorunnangitsumik. Siornami takoreerparput aamma ilinniagaqartut eqqarsaatigalugit isummersortarneq qanoq ataqatigiinngitsigisoq ilaatigummi tamanna ersermat ilinniarnerup illuatungaatigut qaffassarnissaa suaartaluutigineqartoq illuatungaatigut partiit arlaannit sipaaruteqarnissaq pulaffigineqarmat, siunnersuutigineqarmat qaffasinnerusumik ilinniagaqartut ilinniutinik atuagarsinissamut tapiissutisiarisartagaat peerneqassasoq.

 

Tassaniinnaq aamma ingalluniaasiit erseqqippoq, politikkikkut ingerlatseqatigiinniarnermi suut tamarmik ataqatigiinnerannik qaammaasaqarnerup killeqassuia.

 

Uparuagassarpassuit taamak tigulaariffigilaariarlugit kingulliullugit siunnerfinnut kaammattorumasannut ikaarsaalaassaanga.

 

Naalakkkersuisunit nassuiaammi siunissamut ungasinnerusumut isigaluni pilersaarusiortarnissamik pingaartitsinerulerneq nuannaarutigalugu tikilluaqquara, tassa ilaatigut sinerissamut qanittumi aalisarnermi ajornartorsiutit taaneqarneranni saqqummiunneqartut eqqarsaatigalugit.

 

Soqutiginartutut anguniagassatullu akiviit tunngavigalugit ingerlajatulernissmik oqaatigineqartut aammalu pisariaqartitanik tikisitsiortornerujussuup annikillisarniarnissaani suliniuteqar

nissamik saqqummiussineq iluarisimaarlugulu tapersersorumavara.

 

Isumaqatigilluinnarpara ingerlatsinermut aningaasartuutinik sukangasuumik, uangalu oqarumavunga sukangalluinnartumik, aqutsinissamik siunnerfeqarneq, taannalu ilalerumalluinanrpara tassanilu pingaatilluguttaaq tapersersorumallugu oqarneq, suleriaaseq imatut ittariaqartoq pilersaarutaasut avataatigut aningaasartuutissat pinngoraangata, tamanna taava matussutissarsiuunneqartassasoq allatigut sipaaruteqarnikkut. Oqassaangali tamanna taamaalaat tapersersorsinnaagakku aningaasartuutit nutaat pinngortut tassaagaangata avaqqunneqarsinnaanngilluinnartut.

 

Saqqummiunneqartunilu soqutiginartilluinnarpara suliffissaarussinnaanermut sillimasiortarnissamik isuma. Innuttaasummi ataasiakkaajusugut aamma tamatta kingusippallaalertinnagu pimoorunnerullugu suleqataaffiniartariaqalerparput inuiaqatigiinnut ataasiakkaatut nanertuutaannginniarnerpaanissarput, killormullu sapinngisamik ataasiakkaatut inuiaqatigiinnut ikorfartuutaanerulernisaput ilaatigut naammagittallaqqinnerulernikkut atorluaanissamillu pingaartitsinerulernikkut kiisalu eqaannersumik akaareqatigiinnerup anersaavani inuusaaseqarniarnikkut.

 

Piffissaatillugumi nassuerutigisariaqalerparput inuiatatigiinnguugatta ikeqisunik nammattussaqartut nunami angeqisumi ingerlatissalluguli akisoqisumi inuusut, taamaammallu inuiaqatigiinni aqutseriaaseq ingerlatseriaaserlu maannatut ittoq nammassallugu akissaqartinnagu.

 

Taamaammat nunarsuup sinneranut inussiarnersumik tikilluaqqusisumillu kiinertariaqarpugut soorluli tamanna uagut aamma qularnanngilluinnartumik kissaatigissagipput avatitsinnut uagut angalassagaluarutta, nunarpummi pisuussutinik tunniussassanik ulikkaartoq qularutissaanngilaq, tamakkulu piffissami aggersumi aqqutigalugit nammineerluta napasinnaajartulernissatsinnut aqqutissiuussiumaarput. Tungaanulli periarfissat assigiinngitsut allat eqqumalluarluta piviusorsiortumillu nalilersueriaaseqarluta atorluarniartariaqarpagut, oqaluttuarisaanermi siusinnerusukkut piffiit allaalluinnarnerini aalajangiussimasat malartaaserutiginagit ajugaaniutiginiarnagit.

 

Taamaammat aamma soorlu assersuutigigalugu tunuarsimaafigineqartariaqanngilaq EU-mi periarfissaasinnaasut nutaamik misissuiffigineqarsinnaanissaat, maannami EU-p avataani inuuneq ukiorpassuarni misilereerlugu pissutsinik periarfissaasinnaasunillu sanilliussisinnaalerpugut. Periarfissallu ilaatigut taamaatut ittut mattunagit eqaatsumik ammatittariaqarpavut, eqimattammi iluani nammineeriartorneq pilersinneqarsinnaavoq. Taamaammat pisariaqanngilaq tamatuma anguniarnerani avammut mattussinissaq imaluunniit imminut mattunnissaq.

 

Tamanna ajornanngitsoq ilaatigut Ålandimit uatsitullu namminersornerulluni oqartussatut inissisimasut qeqertaararpassuusumit 25.000-innarnillu inoqartumi takutinneqarpoq, taannami EU-mi ilaasortaavoq immikkut piumasaqaasersugaasumik. Taamaki iliornikkut illersorlugu nunarujussuit akornanni nunavarannguusutut kinaassusiaagaannginnissani, ineriartornerummi imarisariaqarpaa atukkat amerlanerpaanut pitsanngorsarsinnaanissaat taamallu inuiaqatigiit aqqumminni annikinnerpaami taamaallaat akunnerminni katagaanissaat.

 

Taamatut oqaaseqarallarlunga 2002-mi aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu naalakkersuisut nassuiaataat tusaatissatut tiguara.

 

Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.

Oqaaseqartut tulleq tikitsinnagu erseqqissaateqalaassannga tassalu oqaaseqarnermi piffissaliussat eqqaasitsissutigilaassagakkit. Partiit oqaaseqartui siullermeernermi 30-t minuttit oqalussinnaapput, aappassaaneernermi 15-it minuttit pingajussaaneernermilu sivikitsunnguamik, tassalu 2 minutit missaani.

 

Taavalu ilaasortat allat, tassa partiit oqaaseqartuisa avataatigut oqaaseqarniartut siullermeernermi 10 minutit, aappassaaneernermi 10 minutit kiisalu aamma pingajussaaneernerani naatsunnguamik 2 minutit missaani.

 

Tassungalu aamma ilaalluinnartoq oqaatigissavara, tassalu Naalakkersuisut allat aamma periarfissap taassuma iluani tassalu siullermeernermi 10 minutit, appassaaneernermi 10 minutit pingasjussaanneernimilu 2 minutit missaani. Taakkua eqqaamaqqussavakka oqaaseqartunut.

 

Augusta Salling, Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq, Atassut.

Qujanaq. Siullermik qujassutigissavara partiit Kattusseqatigiit attaviitsullu saqqummiussatsinnut akissuteqaataat.

 

Nunannaarutigalugu oqaatigisinnaavara akissuteqaatit imarisaat Naalakkesuisut saqqummiussaannut uanga takusinnaagakku tapersiisut, tassalu ingerlasimaneq massakkut allanngortinneqartariaqalersoq aammalu ullumikkut ingerlanerput najoqqutaralugu ingerlaannassagutta taava siunissami aningaasalersuiniarnikkut assorujussuaq ajornartorsiuteqalernissarput taanna oqaluttunit tamanit aamma isumaqatigineqarluni oqaatigineqarmat assorujussuaq nuannaarutigaara, isumaqarpunga taamaaliluta ukiumut 2003-mut aningaasatigut inatsisissap suliarinerani taava toqqammavissamik pitsaasumik tunineqarluta.

 

Tassa sukaterisariaqalerpugut ingerlatsinermi aningaasartuutit qaffariartuinnarnerat unikaallattittariaqalerparput, taannalu piviusunngortinneqartariaqarpoq. Qangali eqqartorneqartuartarpoq ajornartorsiutit siunitsinnipput qanoq iliuuseqartariaqalerpugut, ukiorpaalussuit matuma siornali tamanna erseqqissarneqartalerput, kisianni anguneqarsimanngilaq ajoarluartumik, taamaattumik piffissanngorpoq massakkut aningaasat inatsisissaata suliarinerani tamanna eqqummaariffigissallugu, aammalu maani oqaaseqartut tunngavigalugit naatsorsuutigisinnaavara Inatsisartuni taamanikussaq oqallisigineqalerpat aamma tapersersorneqarluni anguniarneqarumaartoq.

 

Tassami saqqummiussinermi oqaatigisarput qujanartumik utoqqalisartut suli utoqqanngonrerusarnerat piuvoq, tassalu siunisami utoqqaat amerlanerusut isumagisussaavagut. Uani taama oqarnitsinni pitsaanngitsutut oqaatiginngilarput taanna, kisianni pisussaaffigigatsigu aamma utoqqaat isumagissallugit aammalu tamanna aningaasanik kinguneqartussaammat, tamanna pinngitsoornata piareersimaffigisariaqaratsigu sipaaruteqarfigisinnaanagulu taanna nalunnginnasigu.

 

Taamaattumik aningaasatigut ingerlatsinermi maani periarfissaqalaarnitsinni sinneqartoortarnisaq pingaaruteqarluinnarpoq sinneqartoorutillu ukiuni kingullerni angusarsimasagaut naammaginanngillat, taamatut sillimmasersussagutta siunissamut. Aamma nalunngilarput tamatuma saniatigut iluarsaaqqinnermi aningaasartuutit annertuut siunitsinni utaqqipput.

 

Tamakku assigiinngitsut pissutigalugit, tassa sinneqartoorutit sinnqartoorutaasartut qaffatsinniarneqarnissaat anguniarneqartariaqarpoq aammalu aningaasartuutaasartut nalilersuilluarnikkut ikilisikkiartuaarnissaat taanna pisariaqarluni. Uteqqissavara nuannaarutigigakku nalugisinnaagakku Inatsisartunit tapersersorluarneqartoq.

 

Oqaaseqartunit assigiinngitsunit tikinneqartut naalakkersuisoqarfinnut assigiinngitsunut tunngassuteqartut naatsorsuutigaara Naalakkersuisut assigiinngitsut nammineerlutik aamma akissuteqarfigissagaat, kisianni ilaatigut pinngitsoorumanngilanga aamma oqaaseqarfigilaasalluguaningaasaqarnitsinnut attuumassuteqarluinnaqqissaarmat kommuninut tunngassuteqartut oqaatigineqartut tasalu kommunit aningaasaqarniarnerminni ingerlanerminni massakkut aamma, soorlu aamma uagut

 

Naalakkersuisuni saqqumiukkipput, arlaqalermata kassekreditimit atorniartariaqalersimasunik. Tassuunaanngakkulluunniit takutinneqarpoq aningaasaqarnikkut mianersortumik ingerlasariaqalernerput.

 

Ilumoorpoq Namminersornerullutik oqartussani kisimi ingerlatsinermi aningaasartuutit annikillisarneqartariaqanngimmata, kisianni kommunini aamma tamanna isumagineqartariaqartoq pingaaruteqarluinnarmat tamannalu aamma oqaaseqartut arlaqaqisut tikimmassuk aamma nuannaarutigaara. Tassami Namminersornerullutik Oqartussani aningaasaqarnerput kommunillu aningaasaqarnerat imminnut ataqatigiilluinnartuuvoq, taamaattumik aamma ineriartortitsinermi suleqatigiilluinnarnissarput pisariaqarpoq.

 

Aamma isumaqatigaakka oqaaseqartut taamatut kommunini aningaasaratuutikillisaanermi tikinniarneqartariaqartoq kommunit imminnut qanittut suleqatigiinnerulernissaat. Tamanna nalunngilarput kommunit kattuffiata kommunillu nammineerlutik aamma anguniarlugu ukiorpaalunngortuni oqaloqatigiissutigisarlugu ineriartortikkaat, kisianni aamma oqaatigisariaqarpoq oqaloqatigiinnerit tamakku kinguneqartinneqartariaqalerput, siunnissammi ajunngilluinnarput, tassa aningaasartuutikillisaanissamik siunertaqarneq aammalu sullissinerup pitsaanerulersinneqarnissaanik siunertaqarneq. Tassuunaatigut Naalakkersuisuni taperseruinerput taamaaliortoqarnissaani erseqqissatigissavara.

 

Tikinneqarput akileraarutit akitsuutillu qaffakkiartorunnaarnerat. Oqaatigaarput akileraarutit agguaqatigiissillugu ukiumut 2%-imik qaffattarnissaat naatsorsuutigigatsigu. Tassani seqinersiulaarnerinnarmik, seqineq saaginnarlugu oqaaseqarnermik oqaatigineqarsinnaanngilaq, tassa misissuueqqissaarneq aammalu naatsorsueqqissaarneq aammalu pissutsit ineriartornerinik malinnaaqqissaarsimaneq tunngavigalugu naatsorsuisoqarsimavoq aammalu ukiut ajornerusut aqqusaarsinnaanerat, tassa avammut tunisaqarnikkut isertikakinnerusinnaanerit ilanngullugit naatsorsorlugit agguaqatigiisillugu ukiumut 2%-imik akileraarutit qaffattarnissaat naatsosuutigineqarpoq.

 

Taamaattumik saqqummiussagut missingiussagut taakkua imaaliinnarluta tigusarinngilagut, kisianni tunngavissaqarluarluta aammalu paasissutissat assigiinngitsut misilittakkallu assigiinngitsut pisortaqarfinni pigineqartut tunngavigilluarlugit taakku saqqummiunneqarput.

 

Aningaasartuutikillisaanissaq anguniarlugu ingerlatat assigiinngitsut, sullissinerit assigiinngitsut aamma aqqissuussiffigineqartariaqarnerat taanna anguniarneqarmat taperserneqarpoq. Ilaatigut oqaatigineqarpoq tamanna nutaajunngilaq oqaatigineqartariannginnguatsiaraluartumilluunniit allaat oqaaseqarfigineqarluni, kisianni oqartariaqarpunga nutaajunngikkaluarpalluunniit, soorlu assersuutigalugu erngup, kallerup innerata aammalu kiassarnerup akiinut tungassuteqartut iluarsaasseqinnissaq siunniussaq taanna naalakkersuisooqatigiit siunniuppaat aammalu suliassat tassunga tunngassuteqartut paasisinnaavara Inatsisartuni aamma tapersersorluarneqartut, tassalu taamaalilluni suliassat tunngavilersorneqarlutillu ingerlaqqinnissaat naatsorsuutigineqartariaqassaaq.

 

Soorlu oqaaseqartut aamma oqaatigigaat suliffinnik, suliffinnik nunatsinni pilersitsiortortoqassappat taava sulinermik ingerlatsinissaminni atugassarititaasut taakkununnga oqilisarneqartariaqarput pilersitsiumassuseq annerusoq maani pigineqalissappat Nunatsinni, taannalu pisariaqarteqaarput atorfissaqarteqaarput ineriartorneq ingerlaqqissappat.

 

Tassunga aamma attuumassuteqarluinnarpoq erngup nukingata atorluarneqarnerusinnaanera. Aamma tikinneqartarput nukissiutit allat uuliamik eqqussuinngikkaluarluni atorneqarsinnaasut. Tamakku eqqummaariffigineqarput Naalakkersuisuninngaanniit aammalu misissuiffigineqarlutik.

 

Aamma ilaatigut Siumup oqaaseqartuata taanna tikippaa tassuunalu ilaatigut oqaatigalugu allaat avataaningaanniit attartorluni tamakku aaqqiiniarfigineqarsinnaanerat suliassat aallartiaarsinnaanerat tikinneqarsinnaasoq. Oqaatigissavara Naalakkersuisuninngaanniit misissuinerit tamakku ingerlanneqarmata, aammalu aningaasalersueriaatsit qanoq ittut periarfissaasinnaanersut aamma misissorneqarlutik, kisianni aamma pinngitsoorusunngilanga oqaatigissallugu soorunami nalilersuilluaqqissaarneq tunngavigalugu qanoq aningaasalersueriaaseq sorleq atorneqassanersoq aalajajangiiffigineqartussaassammata aamma maani Inatsisartuni tamanna eqqummaariffigineqartariaqarumaarpoq.

 

Tassa eqqartorneqartut ilagivaat suliffeqarfissuit namminersornerullutik Oqartussanit pigineqarut akiitsui annertoqisut aammalu tamanna Nunatta aningaasaqarneranut pitsaanngitsumik kinguneqariataarsinnaasoq arlaannik equsoortoqassappat. Tamakku assigiinngitsut Nunatta akissaqassusia tunngavigalugu akiitsunik pilersitsisarnissarput soorunami aamma nalilersorluartariaqartassavarput.

 

Namminersortunngortussaanissaq Namminersornerullutik Oqartussat selskabit pigisaasa namminersortunngorsarneqarnissaannut suliat ingerlaqqinnissaannik Naalakkersuisut oqaatigisaat taperserneqartoq aamma malugigallu nuannaarutigaara. Tassa ilumoorpoq siunissami angujaartuartariaqarparput Namminersornerullutik Oqartussat suliffinnik immini ingerlasinnaasunik ingerlataqarunnaarnissaat siunissamik anguneqartariaqarmat. Namminersortut ingerlatsisinnaasut piareerneri aqqutigalugit aallaavigalugit namminersortunngorsaaneq aamma angujartuaarneqartariaqartoq pingaarluinnaqqissaarpoq.

 

Oqaaseqartut ilaat oqarami Namminersornerullutik Oqartussat pisissaaffitik isumaginerusariaqarpaat, tassuunakkut isumaqataavunga, tassa suliffinnik ingerlatsineq allanit ingerlanneqarsinnaappat taanna tikinniartariaqarparput.

 

Aalisarnermut tunngasut nalunngilara Aalisarnermut Naalakkkersuisup nammineerluni annetuumik aamma nassuiaateqarfigalugillu tikikkumaarai, taamaattumik piffissamik annertunerusumik atuiniarnanga taakkua oqaatigineqartullu allat tikinngikkalluarlugit taava aningaasanik sippuisimanermut tunngassuteqartut aamma oqaaseqartut arlallit tikimmassut, taakkulu naalakkersuisoqarfinni arlariinni pisimasut. Siornamut tunngassuteqarput, tassulu uagut maani massakkut naalakkersuusugut soorunami qanoq iliuuseqarfigisinnaasimanngilagut, kisianni ilumoorpoq qanoq iliuuseqarnani aningaasartuutaasimasut taakkua ingerlateqqiinnarneqassappata ukiumi uani aamma taava qaangiinissaq tikinneqartussaammat.

 

Taamaattumik naalakkersuisoqarfiit taakku sippuisimasut aamma massakkut misissuipput tamatuma aaqqivigineqarnissaa qanoq iliuuseqarnikkut naammassineqarsinnaanersoq. Taannalu Naalakkersuisuninngaanniit aamma soorunami malinnaaffigilluarparput taamaattumik naatsorsuutigilluinnarparput aamma aaqqivigineqarnissaanut iliuusissat assigiinngitsut saqqummiunneqanissaat piumaartoq.

 

Tassa pingaaruteqarluinnarpoq taamatut ingerlatsinermi Inatsisartuni aningaasartuutissat akuerereerneqarsimasut avataatigut sippuisariaqalissagaanni allatut iliuuseqarfigineqarinnaanngitsunik taava piaartumik aamma aningaasalerneqarnissaannut tunngassuteqartut aaqqinniarneqartarnissaannut. Ajoraluartumilli ukioq kingulleq taanna pisimanngimmat sippuisimaneq ersarissoq takuneqarsinnaavoq, kisianni tamakku assigiinngitsut uterfigineqaqqikkumaarput aammalu nassuiaatissartai tikinneqaqqikkumaarput ukiumut 2001-imut aningaasartuutaasimasut pillugit maani inimi oqallinneq ingerlanneqalerpat.

 

Ilinniartitaanermut tunngassuteqartut aamma Naalakkersuisut Siulittaasuata akissuteqarfigissavai Ilinniartitaanermut Naalakkersuisoq maaniinngimmat, taava taakkua pulaafigineqartussat assigiinngitsut uanga tikissanngilakka soorlu oqareersunga piffissaq aamma atornerlukkumanagu taamannak. Taama oqaaseqarallarpunga. qujanaq.

 

Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.

Siullermik ajuusaarutigissavara aatsaannguaq oqaaseqarnermut piffissaliussat taagorneranni ersrissumik oqaatiginnginnakku, tassa suliamut attuumatinneqartumut Naalakkersuisunut ilaasortat pineqartut, uani tassa suliami pineqarpoq Aningaasaqarnermut Naalakkkersuisoq, taanna suleriaaserput malillugu § 47, imm. 3-mi pisinnaatitaavoq sukkulluunniit oqaaseqarnissaminit piumasaqarsinnaalluni.

Taavalu tulliulluni oqaaseqassaaq Peqqinnissamut Naalakkersuisoq.

 

Edward Geisler, Peqqinnissamut Avatangiisunullu Naalakkersuisoq, Atassut.

Uani nuannaarutigivara aamma utoqqarnut tunngassuteqartut peqqinnissaqarfimmut attuumatillugit aamma tamanit eqqaaneqarmata. Oqaaseqarfigierusutarali uaniippoq tassa Inuit Ataqatigiinnit oqaatigineqarmat issuaavunga: "Peqqinnissamut Naalakkesuisoq ikkutiinnarluni imminut atorunnaarsittutu oqaatigigaanni ilumoorneruvoq atorfilittammingooq ingerlataat naammaqaaq", tassa inuiaqatigiinnut qujasaataat.

 

Inuit Ataqatigiinnut oqaatigissavara isumaqalersitsissanngilasi suliaq sunaluunniit eqqarsaatigigaanni imminiiginnarneqartassasoq aamma naalakkersuisooqataanisinni akisussaaqataavugut, taamaattumik suliaritinniarlutik utaqqisut taakkua sipporlugillusooq allaat anguniakkatsinnut massakkut sulissuteqarsimalluta.

 

Tamakkua erfaannartut ilaat massakkut pimoorullugit suliniutigineqarput, ima oqaatigalugu suliaritinniarlutik utaqqisut allattorsimaffiat massakkut naammassiaartuaarneqalerpoq silaannarmiikkunnaarluni, siunnerfissat aalajangiiffigisassallu eqqarsaatigalugit taanna sakkussatut atorneqartussaammat.

 

Suliniutit ullormiit ullormut naammassineqarneq ajorput tamanna aamma Inuit Ataqatigiit ilisimavaat, soorlu suliaritinniarlutik utaqqisut eqqarsaatigigaanniluunniit. Isumaqalersitsissoqassanngilaq Inuit Ataqatigiit kisimik politikkeqartuullutik, taamaattumik oqaatigissavara allaat ulloq manna tikillugu angusagut naalakkersuisooqatigiinnit assorsuaq iluarisimaarnarmata. Aamma utoqqaat eqqarsaatigigaanngi, napparsimavimmi utoqqalisussaannartut isigineqartartut siunissami aamma aaqqissuusseqqinnissami eqqarsaatigaagut kommunit suleqatigalugit plejehjemenut inissinenqartarnissaat aamma anguneqartussaassaaq.

 

Tamakkuupput aamma peqqinnissaqarfiup suleqataaffigisassatut eqqarsaatigisai. Utoqqaat napparsimavimmi utoqqalisussaannartut angerlarsimaffeqartinnissaat

 

Peqqinnissamut Naalakkersuisutut uanga akisussaaffigisinnaanngilara, taamaattumik kommunikkuutaartumik aaqqissuussinissaq pingaaruteqarpoq, ilaatigut misigitissallugit aamma namminneq angerlarsimaffigisaminni plejehjemmemini nammineq angerlarsimaffittut isigisaminni inissinneqarnissaat.. Taanna peqqinnissqarfiit kommunillu akissussaaqatigiiffigalugu ingerlatissappassuk tamanna utoqqalisussamut aamma oqalisaataassaqaaq. Ullumikkumut pissutsit imaapput, utoqqaq napparsimavimmut ilaatigut ilaquttanit pulaarneqartarpoq allamik siniffimmi najugaqateqartoq, aali angerlarsimaffia. Tassani inuunissani naggasertarpaa. Pissutsit taamaasanngillat, taamaattumik oqartoqassanngilaq uniinnaqqasugut politikkeqarpugut aamma siunissamut isigisumik.

 

Aamma Paarisamut tunngassuteqartut eqqarsaatigissagaanni tassani ineriartortitseqqippugut. Paarisa nutarterneqarpoq. Taamaattumik peqqinnissaqarfimmi suliniutit assigiinngitsut atorfilittat peqatigalugit ingerlavugut. Imaanngitsoq atorfilittat kisiisa tassani isummersortissagigut. Politikkikkut anguniagassagut aamma uagut suleqataaffigissavagut Atassummik aammalu naalakkersuisooqatigiinni. Taamaattumik isumannanngilagut aamma isummersuutinik tunniussuissaqqaarpugut. Aamma partiit allat allallu assigiinngitsutigut peqqinnissamut tunngasutigut politikkeqarput, taamaattumik isumaqalersitsisoqassanngilaq Inuit Ataqatigiit kisimik torrallataasumik peqqinnissamut politikkeqarlutik.

 

Anguniagassavut angussaqaarpagut aatsaat qaammatit tallimat qaangiupput, sorpassuarnik nuannersunik pisoqartarpoq aamma nuanniikkaluilluunniit soqutiginartittarpagut. Tassaagallarli.

 

Hans Enoksen, Aalisarnermut, Piniarnermut Nunaqarfinnullu Naalakkersuisoq, Siumut.

Qujanaq. Uani nassuiaammi Inuit Ataqatigiit saqqummiussinerminni tupinnartunngortitsiniaanerat inuiaqatigiinnut aalisarneq eqqarsaatigalugu isumaqarpunga pissusiviusunik ilisimannilluaraluarlutik eqqortunik nassuiaasussaagaluarlutik taamaaliunngitsut.

 

Taanna pissuserissaarluta tamatta aaqqittariaqarparput, pissutsit ilisimasagut aallaavigalugit illuatungiliuttuugaluarauttaluunniit inuiaqatigiit eqqoortumik oqaluttuuttarniartigut taava pisariaqanngitsumik nukinnik atuinerit assortuunnerillu sangutisissinnaanngussavavut suleqatigiinnermut kaammattoqatigiinnermut, taanna isumaqarpunga maani inimi pikkoriffiginerusariaqaripput tamatta. Aamma uagut taanna siunissami angorusupparput.

 

Ukiarmi pisut eqqarsaatigalugit aalisartut atugaat assut ilungersunartumik inississimapput. Inuiaqatigiinnut ilungersunarsimaqaaq avatitsinni uagut soriarsinnaanngissagut akit pissutaallutik  nunami maani inuutissarsiorneq unittuujusavikkaluarmat. Ilungersunarsimaqaaq suliffissuit matooralermata, sulisartut suliffissaarullutik angerlartiinnarneqartalermata, aalisartut inuttassaarullutik uninngaannalermata aammalu imminut akilersinnaasumik ingerlasinnaajunnaarlutik ilaatiugt uneralermata.

 

Taanna naalakkersuinikkut sulialinnut uagutsinnut tamatsinnut ilungersunarsimaqaaq, kisiannili qujanartumik paaseqatigiilluarluta minnerunngitsumik aalisartut kattuffii suleqatigilluarlugit aaqqiissutissamik nassaarniarsimavugut naak inuiaqatigiinnut akisugaluaqisoq, kisiannili takusinnaagatsigu taamaaliunngikkutta ingerlariaqqissinnaanngitsut sulilu annertunerusumik aningaasanik atuisariaqassasugut taamatut ingerlaneq akueriinnarlugu ingerlagutta.

 

Aamma Inuit Ataqatigiit ilisimasariaqarpaat aalisariutit akilersinnaasumik ingerlassagunik inuttaqartariaqarmata aammalu taakku inuttaat ilaqutaqarlutillu akilersugaqarlutik inuiaqatigiinnut peqataammata, taamaammat isiginngitsuusaaginnarsinnaanngilagut., inuiaqatigiinni ilungersunartumik atugaqarlutit uninngasut isiginnaaginnarnissaanni kaasimaaginnarnissatsinnut.

 

Oqareerpunga, uagutsunnut ilungersunarsimaqaaq aningaasat tigusassagut taama killeqartigisut kisiannili qujanartumik naalakkersuisooqatigiit paaseqatigiilluarnermikkut aqqutissamik siunnerfeqarlutik nassaarsimapput tassalu immikkut ikiorsiillutik 22,3 millioninik aningaasaliisimallutik, taannalu qujanartumik allaroarnermik annertuumik massakkut kinguneqartitsisimavoq.

 

Puisit amiinut tunngatillugu, puisit amiinut tapiissutit appartinniarneqalermata Inatsisartunut ilaasortat arlalippassuit kissaateqarput taamanikkut naalakkersuisunut taakkua appartinneqassanngitsut piniartut atugaat ilungersunaqimmata eqqoqqinneqarsinnaanngimmata annerusumik aammalu Aalisanremi Piniarnermi Ataatsimiititaliami taanna Naalakkersuisunut aammalu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut apuunneqarnikkuuvoq, kisianni taamaakkaluartoq taamanikkut akit appartinneqarput,t amatumalu kingunerisaanik piniartukkormiut atugaat assut ilungersunartumut killissimapput.

 

Inuuniarnikkut atukkat piniartukkunnut ajorsilluinnarsimapput. Ameq kisiat isumalluutigaat ammilluakiata apparnera pissutaalluni inooqatigiinermi ajornartorsiutit arlallit tikinneqarsimapput, taannalu isumaqarpuga inuiaqatigiinni taamatut naligiinngitsigisumik ingerlanerput akuersaarneqarsinnaanngitsoq, tassami ingerlanerput qiviaraanni ilaat sippulissuarmik pissaqarput ilaalli pissaqanngillat suliffisaqaratilluunniit. Isumaqarpunga pisinnaanerusut taamatut ikiorsiissuteqarnerat inuiaqatigiinnut ajornartorsiornerusunut pissusissamisoortoq, aammalu annerusumik apeqqusersorneqartariaqanngitsoq taamanikkut atukkat taama ilungersunartigisut takusinnaatillugit.

 

Tassami piniartukkormiut tunitsivissaqanngillat. Illoqarfiit qiviaraanni amerlanerpaat kalaalimineerniarfinni taamaallaat tuniniaasinnaapput. Nunaqarfiit ilaanni tunitsiviit matoqqapput, illoqarfiit ilaanni kalaalimineerniarfeqanngilalluunniit tunitsivissaqanngillaq, ameq panertoq kisimi isumalluutigineqarpoq.

 

Taamaammat tupinnartunngortinniarneqassanngillaq ammit akiisa pitsanngorsarneqarnissaat naalakkaersuinikkut kingullermik isumaqatigiissummi aaqqinneqarmat. Tassami piniartukkut aamma ilaqutaqarput, meeraqarput, illoqarput kiassarneqartariaqartuni innaallagialinnik allanillu aamma soorunami pisariaqartitaminnut akissaqarnissaat aamma isuamqarpunga tupinnartuliaanngitsoq ammit akiisa pitsanngorsanerisigut ikiorsiiffigiisinnaagutsigit.

 

Naalakkesuisut kisermaassisuttut pissusilersornerarneqarnerat eqqunngilluinnaqqissaartoq matumuuna oqaatigissavara, aamma qularinngilara allat Naalakkersuisut taanna erseqqissaassutigissagaat. Minnerpaarpaamilluunniit inatsisinik uniuiniarnissaq naalakkersuinikkut siunertaraineqanngilaq, sapinngisamillu pitsaanerpaamik inuiaqatigiinnut minnerunngitsumillu aamma Inatsisartunut paasissutissanik tunioraanissaq aamma tupinnartuliaanngitsoq siunnerfigineqartorli oqaatigissavarput.

 

Naalakkersuisut ileqqorissaarnimininnguamik pigisaqarsimagaluarunik ataatsimiinnermi matumani minnerpaamik Inatsisartut aningaasaliissutinik akuersisimasut nassuiaateqarfigisimasariaqaralurpaat, ilaatigut taamatut oqalupput Inuit Ataqatigiit.

 

Ippassaaninnguaq aalisarneq pillugu inatsisissaq saqqummiunneqarpoq, taannalu malunnarluartumik Inatsisartunit tamakkiisumik tapersersorneqarpoq inuit ataasiakkaat eqqaassanngikkaanni. Aammalu taanna Inuit Ataqatigiit annertuumik taperserosrpaat siunissamut pitsaasumut ingerlariaqqinnissaq siunnerfigineqarmat.

 

Pilersaarusiorniarneq aalisarneq eqqarsaatigalugu ukiut kingulliit assut ilungersunarsimavoq.

 

Ullormiit ullormut aalajangiisarnerit ilaatigut tikinneqartarsimapput tamakkulu inuiaqatigiinnut suliffissuarnut aalisartukkormiunullu annertuumik ilungersunartorsiornermik kinguneqartarsimapput. Tamakku pinngitsoorniarlugit massakkut inatsisisaq aaqqissuunneqartoq neriuppunga siunissami ingerlariaqqinnissamut pitsaasumik aqqutissamik ammaassissasoq, tassami suliffeqarfissuaq Royal Greenland inuiaqatigiit pigisaaat pitsaasumik ingerlassappat aamma aalisarnikut pitsaasumik siunnerfilimmik ilisimatinneqartariaqartoq siunissami suut anguniarneqarnersut aammalu suut aallaavigalugit siunissami aalisarneq ilusilersorneqassanersoq.

 

Taakkuinnaanngillat. Aamma namminersortut pitsaasumik periarfissinneqarnissaat tassani tikinneqarpoq. Kilisaataatillit aalisartullu siunissamut siumut isigisumik pilersaarusiornisaminnut aqqutissaminnik ammaanneqarput, taamaalillutik aningaasaliisinnaanerit allallu suliffissanik pilersitsisinnaanerit isumannaatsumik tikinneqarnissaat qularnaarniarneqalerpoq taannalu ikioqatigiilluarluta isumaqarpunga timitalertariaqaripput.

 

Tupinnanngitsut tupinnartunngortinniarneqassanngillat inuiaqatigiilli piumasaat aallaavigalugit maani sulineq inerlanneqarmat oqaatigissavara, aammalu ataatsimiititaliami massakkut sulinerit ilaatigut Inuit Ataqatigiinnit naammassisutut oqaatigineqaraluartur suli ingerlammata. Raajarniarnermut tunngatillugu angallatinik naleqqussaanissamut tunngasut suli naammassineqanngillat taakkulu naammassineqariarpata aamma saqqummiunneqartussaapput. Taassumap ssaniatigut saattuarniarnermut tunngasut massakut suliaralugit aallartinneqarput, taakku naammassippata aamma saqqummiunneqassapput.

 

Taava taakkua naammassippata massakkut qaleralinniarnermut tunngasut aamma aallartinneqassapput taamaalilluni siunissami pitsaasumik tunngavissaqarluni aalisarsinnaanerit aqqutissiuunniarneqartut aammalu Inatsisartuni tamakkiisumik tapersersorneqartut tupinnartunngortinniarlugit isertuussassatut maani oqaatiginiarneqassanngillat.minnerpaarpaamilluunniit isertuussinissamik tunngaveqanngillat Naalakkersuisutt. Qujanaq.

 

 

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.

Akissuteqarfigilaaginnasasvakka atuartitsinermut tunngasumik Inuit Ataqatigiit apeqquteqqataat, tassani regnskabit 2001-imi saqqummiunneqarneranut atatillugu apeqqutit taama ittut annertunerusumik itisilerlugit tikinneqartussaammata innesuussutigalugu.

 

Taamaalilluta sippuisimanernut tunngasunut apeqqutit taakkua tikinneqarsinnaajumaarmata, kisianni tassa sippuisimanermut tunngatillugu atuarfeqarfiup nalunaarutaa nammineq najoqqutaralugit oqaatigineqassaaq 1994-imili taamanikkut ingerlatsinermi, ingerlatsinerup iluani pisortaqarfiit sipaarniarterit ilaatigut 5%-iminngaanniit aallartittumik sipaaruteqartarnerit aqqutigalugit aamma taanna suli atuussimavoq Josef Motzfeltip aamma naalakkesuisuunerata nalaani, tassani ingerlatsermit sipaarniarnerit aqqutigalugit piffissaq kingulleq nalunaarutigineqarsimavoq siorna tassa sipaarniaqqittoqarsinnaajunnaarsimasoq, imaappoq ingerlatsivik atuarfeqarfimmi aningaasanik sipaarniafigineqarsinnaajunnaartutut nalunaarutigineqarmat.

 

Taamaattumillu tassani sippuisariaqarsimaneq nassuiaateqarfigineqarumaartoq regnskabit 2001-imiittut tikippata, oqaatigiinnassavara ilaatigut kollegienik inissaqartitsiniarnermi annertuumik, tassani ilaatigut 10 million kruunit pallillugit kollegiet inissat naammatsinniarlugit, aningaasanik atuisoqartariaqarsimammat.

 

Tamakkua nassuiaatissat, oqaatigissavara regnskabit suliarineqarneranni itisilerlugit

tikinneqarumaarmata.

 

Aamma Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup oqaatigisaanut tapiliullugu oqaatigissavara, kommunit aningaasaqarniarnerat Kalaallit Nunaanni soorumi nakkutiginiarlugu aamma ingerlasoqarpoq.

 

Kommunit maannamut pingasut kassekreditimikkut, tassa attartornerminni ingerlatsinerminni atugassaminnik noqqaasimapput, sinnerilu kisianni attartugaqartut, takkua attartukkaminnik ulluinnarni aningaasartuutinik atugaqanngillat, kisiannili projektinut aalajangersimasunut, sanaartornernut tunngatillugit attartugassanut taakkua sammitippaat.

 

Aamma ataatsimut oqaatigissagukku Kommunit Nakkutigineqarfianinngaanniit, Tilsyndsrådeminngaanniit, oqassaangat kommunit aningaasaqarniarnerat annilaangartutut isigineqanngimmat, aammalu tassuunakkut nakkutilliinerit suleqatigiinnerillu naammattumik ingerlanneqarmata.

 

Taava ataatsimoornerusumik oqaaseqarfigissagukku uani maannakkut oqallinneq, nuannaarutigaara Aningaasaqarnermut Naalakkersuisutullu nalunaarusiaq manna ilassilluarneqarmat. Soorunami oqaluttuarisaanerminngaanniit tunngavilinnit, pingaartumik 2000-iminngaannersunik kisitsisinik una nalunaarusiaq suliaruneqarpoq. Aammalu maannakkut ilaatigut suliat kisitsisit naammassillugit inerneqarsimanngikkaluartut.

 

Taamaakkaluartoq paasissutissat eqqartorneqarneranni aamma oqaatigineqassanngilaq ukiut tamaasa 2 %-imik Naalakkersuisut akileraarutinut qaffaaniartut, kisianni aningaasartuutissat tungaatigut sillimaniarnerit nakkutigissagaanni, eqqoriaanerillu uaniittut ukiut  2011-p tungaanut ingerlanermi, taamaaginnassappata ukiut tamaasa 2 %-i tikillugu qaffaasoqarsinnaanera, taanna taaneqarpoq. Aamma taanna taamaasillugu erseqissaassutigilaarpara paatsoortoqaqqunagu.

 

Inuit Ataqatigiinnut tunngatillugu oqaasissaqalaarpunga aamma. Malugisinnaavara illuatungiliuttup oqaaserineqartut partiininngaanniit, ilaatigut ima oqaatigimmagit, naalakkersuisooqatigiit partiivi allaajunnaartut, Kattusseqatigiit kingornalu demokratimut aallarniiniartut anorimut saallutik oqarluartaarutaannartigullusooq periusaat atulersimasoq.

 

Taamaattoqanngilaq, naalakkersuisooqatigiit aammalu partiinut ilaasortat oqaaserisaat ullumikkut saqqummiunneqartut soqutiginarluinnartunik ilaqarput, aamma Kattusseqatigiit, demokratillu ullumikkut oqaaserisaat aamma soqutiginartumik ilaqarput.

 

Tamakkua tusarnaarlugit Naalakkersuisuni maani ingerlatsivugut, assersuutigalugu assorujussuaq nuannaarutigaara Siumup oqaluttuata oqaasia, naalagaaffeqatigiinnerup ullumikkut erseqqissumik, aamma ukiuni tulliuttuni naatsorsuutigineqarnissaa oqariartuutigineqarmat. Soorlu aamma Atassutip oqaaseqartuata, kiisalu aamma Kattusseqatigiit, taamatullu aamma demokratip tungaaninngaanniit.

 

Naalakkersuisunit tamanna soqutiginarpoq, naalagaaffeqatigiinnermi pisussaaffiit aamma tassani partiinit naatsorsuutigineqartut amerlanerussuteqarluartut maani tamanna tunngavissamittut tikkuartormassuk, aammalu taamaalilluni danskit naalakkersuisuinik isumaqatigiinniarnissani Siumup, Atassutip, Kattusseqatigiit, Demokratit ataviitsullu erseqqivissumik nalagaaffeqatigiinnermut naatsorsuuteqarnissaq tikkuarmassuk.

 

Aamma Siumup oqaluttuata, taamatullu aamma Demokratininngaanniit oqaaseqartut, EU-mut tunngatillugu oqaaserisaat, taakku aamma maluginiarpakka. Oqaatigissavara Naalakkersuisut pingaartilluinnarpaat maannakkut OLT-mut tunngatillugu isumaqatigiinniarnerit, aappaagu pisussat, kisiannili maannakkut maj-minngaanniit aallarnisarniagassagut. Pingaaruteqarluinnartutut ukiuni tulliuttuni naatsorsuutissatut isumaqarfigigigut.

 

Aningaasaqarniarnitsinni EU-mut isumaqatigiissut pingaaruteqaqaaq, aamma OLT-mi aaqqissuussinerit nutaamik aaqqissuutassat, Naalakkersuisuninngaanniit taakkua pingaartutut, annertuumillu aamma angusaqarfiuniartussatut eqqarsaatigaara, kisianni aamma tassani sungiunniagassaqarpugut, EU-minngaanniit aalisarnikkut isumaqatigiissutip aningaasartassai.

 

Taakku tamaasa uagut nammineq aalajangiiffigisassatut tigusarpagut, kisianni EU-p programiinut pulalissagutta, tassanilu immikkut EU-mit immikkut isumaqatigiissuteqarluta nunatut ineriartortutut isigineqarluta tapiiffigineqartarlernitsinni, sillimmavigissavarput, piareersimaffigissavarput.

 

Aamma EU-p tapiissutimi iluani oqarsinnaammat, suliarinnittussarsiuussineq EU-p tamarmi iluani pisarnissaa aamma Kalaallit Nunaannut tapiissutinut tunngatillugu tikinneqarsinnaammat.

 

Tamakkuupput sillimaffigisariaqakkagut, naatsorsuutigaaralu ajornartorsiutinik tassani takusassaqarfigissanagu, kisiannilu pissusissaatut aaqqinniarneqarumaartoq.

 

Nalunaarusiami aamma uani taaneqanngikkaluartut aatsitassarsiornikkut manna tikillugu soorunami iluatsitaqarsimanngilagut, kisianni uninngaannartoqanngilaq. Aatsitassarsiornermi sapaatip akunnera kingulleq oliesiortut aningasuut, Europamiittut tamarmik amerlanersaat naapinneqarput. Ippassaq USA-mi ataatsimiittoqarpoq, taamaattumillu isumaqatigiissutigineqarpoq 16. juli 2002 tungaanut isumaqatigiinniarnerit qinnuteqaatissanik imallit, ukiorlu manna naatinnagu aappaagumut uuliasiornikkut aamma periarfissat isumaqatigiilluni atsiorneqarsimanissaat ukioq naatinnagu siunnerfigineqassasut.

 

Tamakku ilaanngillat nalunaarummi uani, kisiannili iluatsinngikkaluartut aamma siunissami naatsorsuutigissavarput tamakkuninnga suliniarnerit unittoornavianngitsut.

 

Naggataatigut una taalaarlara, isumaqatigilluinnarakku oqaatigineqartoq, nunatta aningaasanik avataaninngaanniit aningaasaliiffigineqarluni ineriartortitsinissamik suleqatigineqarnissaa pisariaqarpoq. Nuna kajungernartutut nioqqutigisinnaasariaqarparput, danmarkimik suleqatiginninnerput, EU-mik aammalu kikkunnik avataaniit aningaasaliisinnaasunik, Canadamit allaat, maannakkut suleqatiginninnerit aallartipput.

 

Tamakkua ammaffigalugit oqariartuuteqartunut assut qujavunga. Aamma naatsorsuutigaarput taamatut sulinerit ingerlaqqissasut ukiuni tulliuttuni.

 

Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.

Tulliulluni oqaaseqassaaq Ineqarnermut, Attaveqarmut Pilersuinermullu Naalakkersuisoq.

 

Jørgen Wæver-Johansen, Ineqarnermut, Ataaveqarnermut Pilersuinermullu Naalakkersuisoq, Siumut.

2002-mi aningaasaqarniarnikkut killiffipput pillugu nassuiaat pillugu oqaaseqartut assigiinngitsut uanga suliassaqarfinnut tunngatillugu oqaaseqaataannut akissuteqalaarniarpunga.

 

Oqaaseqartut tulleriaarlugit oqaaseqarfigilaassavakka, siullermik Siumup oqaaseqartua, Simon Olsen-ni.

 

Maluginiarpara Nukissiarfiit imminnut akilersinnaasunngortinniarneqarnissaat, aamma Naalakkersuisuniit oqaariartuutigineqartoq, taanna Siumup tungaaninngaanniit aamma isumaqatigineqartoq, ilaatigut tassani takorloorneqarsinnaasut assigiinngitsuupput. Aamma minnerunngitsumik nalilersorneqartariaqartut ilaat tassaavoq, taamatut nettostyret virksomheditut ingerlaannarnissaat attatiinnarneqassanersoq, imaluunniit allatut aaqqissuussineq siunnerfigineqassanersoq, kisianni tamakkua naatsorsuutigaakka aamma ukiaru uterfigineqartussanut ilaassasut, tassami Naalakkersuisuniit ilaatigut aamma ukiaru isummerfigineqarsinnaasunik saqqummiussaqarniaratta, ukiuni tulliuttuni 10-15-ini, ilaatigut erngup nukingata nunatsinni qanoq annertunerusumik atorluarneqarsinnaanera pillugu pilersaarutaasinnaasunik siunnersuutinik saqqummiussaqarnissarput naatsorsuutigaarput.

 

Taamaattumik erngup nukinga iluaqutigalugu, nunatsinnilu atorluarlugu, kiisalu avataaniit oliemik pilersorneqarnissatsinnik pituttorsimanerujussuatta annikillisarneqarnissaanut tunngatillugu oqallinnerit naatsorsuutigaara ukiamut uterfigeqqissallutigit.

 

Maluginiarpara aamma Siumup oqaaseqartuata kissaatigigaa nukissiutit allat, soorlu seqernup, anorip allallu nukingi atorluarneqarsinnaaneri, taanna tikkuartoraa. Minnerunngitsumillu aamma sanaartornerup iluani qularutissaanngitsumik siunissami nutarterisariaqarnissarput pisussaassaaq.

 

Taamaattumik taamatut suliniuteqarnissamik Naalakkersuisunut Siumuminngaanniit kaammattuuteqartoqarnera tusaatissatut tigorusuppara, suliassarlu malersoqqillugu.

 

Siumup tungaaninngaanniit nunatta iluani angallanneq, usinillu assartuisarneq aamma taaneqartunut ilaavoq, tassungalu tunngatillugu naluneqanngitsutut usinik assartuisarnerup nutarternerata kingunerisaanik usinik angallassinermi assigiimmik akitsuuteqartitsineq tamakkiisumik atorunnaarsinneqartussaavoq, pilersaarutit najoqqutaralugit 1. januar 2003-mi.

 

Taanna pilersaarut suli najoqqutaraarput Naalakkersuisuni, taamaattumillu tassani tamakkiisumik nutarterineq naammassineqarsimanissa 1. januar 2003-mi naatsorsuutigaarput.

 

Timmisartuussinikkut angallassinermi aaqqiissutissanik ukiamut Naalakkersuisut saqqummiussaqarnissaat kissaatigineqartoq maluginiarpara. Tamanna aamma siusinnerusukkut sapaatip akunnera kingulleq oqallinnitsinnut naapertuuppoq. Tamatumanilu aamma Naalakkersuisut taamatut ukiamut isummerfigineqarsinnaasunik naammassisaqarnissaat naatsorsuutigaakka.

 

Inuit Ataqatigiit sinnerlugit oqaaseqartumut, Josef Motzfeldtimut oqaatigerusuppara, angallanneq pillugu maani oqallittoqarmat isumaqatigiissutigineqartoq tassaavoq, mittarfeqarfinnut tapiissutit naliliivigineqassasut. Imaanngitsoq tapiissutit 40 million kruuninik qaffaavigineqarnissaat aalajangerneqartoq.

 

Misissuisoqarnissaanik Inatsisartuni amerlanerussuteqartut kissaataat, taanna Naalakkersuisuni suliarissavarput, nalilersuillutalu misissuissaagut, taava ukiamut apeqqut pineqartoq uterfigeqqissaqqaarparput. Peqatigiillutalu maani inimi Inatsisartuni nalilersuilluta.

 

Taamaattumik Inuit Ataqatigiinniit Inatsisartut naliliisoqarnissaanik kissaataa apeqquserneqarmat tupaallaatigilaarpara. Aammami oqallinnermi taamatut nalilersuisoqarnissaanut akerliusoqanngimmat.

 

Aamma oqaatigilara, immaqa tupigusuutigineqartariaqanngikkaluarmat naalakkersuisooqatigiit nutaat isumaqatigiissutiminni siunnerfigineqartunik piviusunngortitsiniaassappata.

 

Apeqqutigineqarportaaq sooq qangatut ingerlaarfinnit sinneqartooruteqarfiusunit ingerlaarfiit akisuallaat matussuserneqartarnerannik periuseq Naalakkersuisuni eqquteqqiinnarniannginneripput.

 

Tassunga tunngatillugu oqaatigilara, ingerlaarfiit avissaartinneqarnissaat, tassa amigartooruteqarfiusunut, taakkunanilu kiffartuussinermut isumaqatigiissusiorluni ingerlatsisoqarnissaa, taavalu unammilleqatigiinneq tunngavigalugu ingerlaarfiit immikkoortillugit ingerlatsinissaq, taanna Inatsisartuni isumaqatigiissuteqarneq tunngavigalugu pilersitaammat, aaqqissuussinerulli tamatuma ilaata allatut aaqqissuullugu nutaamik nalilerneqarnissaanik Inatsisartut oqariartuuteqarnerat sukkut ajortoqarnersoq takujuminaatsippara.

 

Taamaattumik Inuit Ataqatigiit kajumissaarusuppakka, angallannermut tunngassuteqartut tamatta tunngavissaqarnerulluta, soorlu Inatsisartut taamak kissaateqartut, ukiamut aalajangersaaffigalugit uterfigissagigut.

 

Kattusseqatigiit oqaaseqartuannut, Mads-Peter Grønvoldimut, maluginiarpara containerersorluni umiarsualiviit piorsarneqarnissaat kissaatigineqartoq, taamaaliornikkut usinik assartuineq akikinnerusoq anguneqarsinnaanera takorloorneqarluni.

 

Tassunga tunngatillugu nerioarsuutigineqareersutut, upernaaq manna katersuunnitsinni siunissami nunatsinni umiarsualiviit ineriartortinneqarsinnaanerat pillugu pilersaarutaasinnaasut, siunnersuutit agguaanneqartussaammata nalunaarusiaralugit, taannalu aamma Naalakkersuisuniit suliarissavarput.

 

Taanna tunngavigalugu naatsorsuutigaarput Naalakkersuisuni pingaarnersiuilluta tulleriissaarinermi ilanngussaqarnissarput, kiisalu umiarsualiviit nunatsinni ineriartortinneqarnissaanut tunngatillugu pilersaarutit Inatsisartuni, aamma minnerunngitsumik aningaasaqarnermut inatsit oqaluuserineqalerpat ukiamut uterfigineqarnissaat.

 

Maluginiarpara Kattusseqatigiinniit aamma kissaatigineqartoq, mittarfeqarfiit eqqarsaatigalugit, talliliisoqassappat, imaluunniit nutaanik sanasoqassappat, tamanna nalilersuilluarnernik tunngaveqartinneqartariaqartoq.

 

Angallanneq pillugu maani oqallittoqarmat, aamma Inatsisartut tamarmiusut taamatut naliliipput. Tassa susoqassagaluarpalluunniit nutaaliornissat tamarmik inuiaqatigiit ataatsimut aningaasaqassuserput taanna ataatsimut nalilersorlugu, aammalu suut kingunerissaneraat, taakkua misissorluaqqaarlugit aalajangiisoqarnissaanik kissaateqarneq, taanna Naalakkersuisuni paasilluarparput.

 

Kiisalu maluginiarpara Kattusseqatigiinniit, sanaartornermi nunatta pissarititai pillugit oqariartuuteqartoqarnera. Salliutillugit, ilaatigullu aamma Sikublocki taaneqarluni, tassunga tunngatillugu, tallimanngormat Inatsisartuni oqallinnerput, taanna innersuukkusuppara, tassani isumaqatigiiffiusumik illuliortitsisarneq aningaasalersuineq pillugu, peqqussutissap nutarterneqarnissaanut tunngatillugu nunatsinni pissarititat taakkua aamma aallaavigalugit periarfissiisoqarnissaanik aningaasalersuisarnermi ujartuisoqarmat, aammalu Naalakkersuisuniit siunnerfeqartoqarniarmat, taanna Inatsisartuniit isumaqatigiissutigineqartoq paasisorigakku.

 

Taamatut naatsumik oqaaseqarfigilaarpakka suliassaqarfinnut apeqqutigineqartut oqaatigineqartullu.

 

Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.

Tulliulluni oqaaseqassaaq Isumaginninnermut, Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoq.

Ole Dorph, Isumaginninnermut  Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoq, Siumut.

Uanga aamma takisuuliussanngilanga, aamma uunga massakkut eqqartukkatsinnut qulequttamut, aningaasanik ingerlatsineq pillugu nalunaarummut 2002-mut, uangalu oqartussaaffimma iluani apeqqutit assigiinngitsut akissuteqarfiginiarsarissavakka.

 

Partiininngaanniit assigiinngitsuniit maluginiarpara ineqarnermut sillimmateqartitsinerup eqqunneqarsimanera, oqallisigineqartoq soqutigineqarluni. Taanna 2001-imi upernaakkut Inatsisartuni oqallinneq aallaavigalugu akersissutigineqarsimavoq. Taannalu peqqussut ukioq manna 1. januar 2002 atuutilersimalluni.

 

Aammalu maannakkut qaammatit pingasut qaangilaarlugit atuutereerpoq, nalilersuinerup aallartinneqarnissaa kissaatigalugu ataatsimiititaliamik pilersitsisoqarsimavoq, tassa Isumaginninnermut Pisortaqarfimminngaanniit  aamma Ineqarnermut Attaveqarnermut Pisortaqarfimminngaanniit aammalu Aningaasaqarnermut Pisortaqarfimminnganniit.

 

Tassalu taakkua nalilersortussaassavaat peqqussutip qanoq atuunnera inuiaqatigiinnuut, minnerunngitsumillu utoqqalinersialinnut sunniuteqarnera.

 

Kisiannili tamanik maani inimi eqqoriarneqarsinnaasutut, naliliineq taamak sukkatigisoq pisinnaanngilaq, massakkut kvartal siulleq aatsaat qaangerparput, paasissutissallu nalilersuinermi atorneqartussat kommunininngaanniit, ineqarfinninngaanniit, A/S Inissiaatileqatigiiffik INI-minngaanniit ulloq manna pissarsiarineqarsinnaanngillat suli.

 

Aammalu naatsorsuutigineqarpoq minnerpaamik kvartalit marluk qaangiuppata nalilersuisinnaaneq pitsaaneq anguneqarsinnaalissasoq, aammalu neriorsuutigineqarsimasutut, tassa ukiassamut nassuiaaneq pisussaassooq, aammalu taanna naatsorsuutigilluinnarpara pissasoq.

 

Aamma tassunga atatillugu oqaatigissavara, soorlu aamm Josef Motzfeldtip taanna pillugu oqalunnermini taatsiagaa, tassani aamma pisortaqarfiit taakku marluk, tassa Isumaginninnermut Pisortaqarfik aamma Ineqarnermut Pisortaqarfik kisimik peqataasimanngillat taassuma pilersikkiartuaarneqarneranut. Aamma Aningaasaqarnermut Pisortaqarfik peqataasimasoq Josef Motzfeldtip nalunngilluinnarpaa.

Kiisalu maluginiarpara, suliffissaqartitsiniarneq pillugu sillimmateqartitsilernissap eqqunneqarnissaata soqutigineqarnera. Aamma nalunaarummi taanna takuneqarsinnaavoq, taassumap suliarineqarnera massakkut pisortaqarfimmi suliarineqarpoq. Oqaatigisinnaavaralu 12.  aamma 13. marts kattuffiit nunatsinniittut isumaqatigiinniarsinnaasut Kangerlussuarmi ataatsimeeqatigineqarput.

 

Aammalu ataatsimiinnerup kingorna malunnarpoq, takuneqarsinnaallunilu kattuffiit suut toqqaannartumik soqutiginninnersut, kattuffiit suut nalorngisut, kattuffiillu suut soqutiginninngitsut, kisianni isumaqarpunga kattuffiit nalorngisut, kattuffiillu allat ullumikkut immaqa soqutiginninngitsut pisarineqarsinnaasut uuma suliap pitsaasumik suliarineqarluni kattuffinnut pineqartunut saqqummiunneqaqqinneratigut.

 

Taannalu pissooq massakkut upernassap ingerlanerani, kattuffiillu ataatsimeeqatigineqartussaapput ataasiaannarnatik, tassa uumap pilersikkiartuaarneqarnissaanut naatsorsuugilluinnarparput arlaleriarluni ataatsimeeqatigiinneq ingerlanneqarumaartoq.

 

Tassalu ilisimatitsissutigalugu oqaatigisinnaavara, tassa tamakkiisumik suliffissaarunneq pillugu sillimmateqartitsinissap atuutilerfissaa ullulerneqarallarsimammat 1. januar 2005.

 

Taava aamma partiininngaanniit maluginiarpara, ulloq unnuarlu angerlarsimaffiit aamma innarluutillik angerlarsimaffiinik atuivallaarsimanerit uparuarneqartut.

 

Taanna ilumoorpoq, ataasiaannarnanilu nassuiaatiginikuuvarput, tassa oqaatigissavara maannakkut naalakkersuisunngorama siorna, taassuma kinguninngua nassuiaanneqarama paasivara qaangiineq pereersimasoq. Uangalu sakkortoorujussuarmik ingerlatsisinnaagaluaruma matoraaneq aallartissimassagaluarpara, kisianni soorunami aamma meeqqat ulloq unnuarlu angerlarsimaffinnut inissinneqarsimasut, taakku sumunngartissavagut. Inuiaqatigiinni periarfissaq kingullerpaaq aqqutigalugu, meeqqat ulloq unnuarlu angerlarsimaffinni inissinneqartarput, taakkua matoorarlugit aallartissimagaluarutta budgetigut eqqortinniarlugit, taava meeqqat inuusuttuaqqallu pineqartut sumut inississavagut, inissiffissaqartinngilagut.

 

Tamatumalu kingorna Inatsisartut Isumaginninnermut Ataatsimiititaliaat ilisimatippara, aamma Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq ilisimatippara, Naalakkersuisullu ilisimatillugit qanoq pissutsit isikkoqarneranik.

 

Taamaattumik taassuma tungaata, oqaatigisinnaavara, suliarineqarnera suli naammassineqanngilaq. Naatsorsuutigaarput taakku amingaatigineqartut aningaasat, tassa nutaajunngimmata aamma, ukiut kingulliit arlallit taanna putoq alliartuaarsimavoq, tassalu ukioq kingulleq 15 million kruuninik ulloq unnuarlu angerlarsimaffiit amigartoornerat killiffeqarsimalluni.

 

Tassa taanna unitsittariaqarpoq, taanna tamatta isumaqatigiissutigisinnaavarput, aamma budgetit eqqortut ulloq unnuarlu angerlarsimaffinni eqqunneqartariaqarput. Taannalu suliaq maannakkut pisortaqarfitsinni suliaraarput, aamma naatsorsuutigaarput akisussaaffik annertooq ulloq unnuarlu angerlarsimaffinnut inississinnaagutsigu aamma taamaalilluni akisussaaffimmik pilersitsineq akisussaaqataanerlu taakkunani atuutilersinnaanissaa takorloorsinnaagatsigu.

 

Taamatorpiaq aamma inissisimasoqarpoq, innarluutillit pillugit aamma angerlarsimaffiit, taakku aamma qaangiisimapput, 10 million kruunit missaanik. Aamma taanna oqaatigisariaganngitsoq suminngaanniit peqquteqarsimasoq, tassa aamma atuarneqarsinnaareermata.

 

Tassalu taanna qaangiisimaneq sapinngisamik soorunami matussuserniarneqartariaqarmat, taamaattumik ulloq unnuarlu angerlarsimaffiit eqqarsaatigalugit, ungalup uatsinnut ungaluliunneqarsimasup allinissaa kommuninit akilerneqartumik, taanna massakkut siunniullugu ingerlanniarsariniarparput. Kommunillu isumaqatigiinniarfigineqartussaassapput tamatuminnga.

Isumaqatigiinninniarnissarlu piffissarlu qaninnerpaallu ingerlanerani aallartinneqartussaassallunilu.

 

Aammalu innarluutillit angerlarsimaffiisa aamma qaangiisimanerata matussuserneqarsinnaanissaa, taanna uagut ungalutta iluani aningaasat nassaarineqarsinnaanissai avaqqussinnaassanngilagut, kisianni soorlu aamma kultureqarnerup silarsuaani oqartoqartoq, sipaarniarneq ukini kingullerni arlalissuarni ingerlanneqartareersimavoq, massakkut sipaarniaqqissagutta aamma uagut pisortaqarfitsinni annernarluinnartumik pisussaavugut, kisiannili soorlu aamma siorna Inatsisartut ataatsimiittarfimmi oqaaseqartut ilaata oqaatigigaa, akissaqartikkusutagut akissaqartittarpagut, taamaattumik neriuutigilluinnarpara, aamma paaseqatigiinnikkut ajornartorsiutaasimasut, ulloq unnuarlu angerlarsimaffiit eqqarsaatigalugit, aammalu innarluutillut angerlarsimaffii eqqarsaatigalugit, taanna paaseqatigiinnikkut maani Inatsisartuninngaanniit aaqqiiffigineqarumaartoq.

 

Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.

Maannalu oqaaseqaqqinniarpoq Per Berthelsen, attaviitsoq, tulliukkumaarpoq Otto Steenholdt, attaviitsoq.

 

Per Berthelsen, attaviitsoq.

Ullugissaarnermik siullermik inussiarnisaartunnguamik, Naalakkersuisut Siulittaasuat isummersuutikulunnguanut naalaarluartumik inussiarnersumillu akissutaanut qujajumavunga.

 

Tulliatut qisuariarfiginngitsoorumanngilara Josef Motzfeldtip seernaqisumik Demokratinut uannullu miloriussaa.

 

Naalakkersuisoq Jørgen Wæver-Johansenitut assorsuaq aamma paatsuungavunga, sunarpiaq pillugu tassani taamarsuaq seernartumik pineqarnera tunngaveqarnersoq, imaassinnaavoq angalanera tassunga peqqutaasinnaasoq, kisianni tassa tusaatissatut tigussavara, oqaatigalugulu pineqartumit qiviarnipajunnguamilluunniit pisartuunani tuppallernartuummat eqqarsaataaniittunga paasillugu.

 

Maanngarninnut kisianni peqqutaaneruvoq, ujartorakku namminiilivikkumasoq Per Rosing- Petersen, tassami ilaatigut tusagassiutitigut Per Rosing-Petersenilu oqallippugut, nunatsinni namminiilivinnissap, tassanili aningaasaqarnerup tutsuiginartumik aaqqiivigineqarnissaa isumaqatigiinngissutigalugu.

 

Taamaattumik assorsuaq paaserusunnaraluarpoq, namminiilivikkumasoq taanna sumiinnersoq, aammalu oqallinnermut uunga atatillugu saqqummiussaqarumanersoq. Tassami takusinnaagakku tusagassiutini naqitanngorlugu saqqummersartuni ujartugannguakka akineqarsimanngitsut, taamaattumik assorsuaq soqutiginartikkaluarpara uani periarfissagissaarmat, namminiilivinnissamut aningaasanut atatillugu qanoq isummersuuteqarnersoq tusassallugu.

 

Aammalu tassunga atatillugu bloktilskudi piaartumik peerneqassappat qanoq ililluta ingerlariaqqissinnaanissarput maani tusassallugu.

 

Neriuppunga taamatut oqariartuuteqarnera tusaassagaa, aammalu saqqummiussaqarumaartoq, taamaanngippat naatsorsuutigaara parteeqataasa immaqa sinnerlugu oqaaseqassussinnaajumaaraat.

 

Taamatuttaaq aamma maqaasivara Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami Siulittaasuusoq, oqallinneq una Siulittaasumut piukkunnartorujussuuvoq akuuffigissallugu. Aammalu tusarnikuunngilara angalanissaminik angalaqitiminik sivisunerusumik angalanissaminik qinnuteqarsimasoq. Taamaattumik ujartoraluarpara uani oqallinnermi akuujumannginnersoq, tassami takusinnaagakku angalaqataa tikereersimasoq, aammalu maani akuulluinnartoq, taamaattumik taannartaa aamma ujartulaarpara paaserusullugu Inatsisartut uagut Siulittaasorigatsigu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami. Taamaattumik soqutiginartikkaluarpara aamma tusassallugu sooq maani najuutinnginnersoq, aammalu oqallinnermi taamaalilluni peqataannginnersoq.

 

Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.

Tulliulluni oqaaseqassaaq Otto Steenholdt, attaviitsoq, tulliukkumaarpoq Simon Olsen, Siumut.

 

Otto Steenholdt, attaviitsoq.

Uparuatsiagassakka marlussuupput; siullermik Siumup oqaaseqartuata oqaasii, tassa naalakkersuisooqatigiit arlaleriarlutik kommuninut nipaat maluginiarakku, tassa taakku naqisimaneqaratik ingerlasussaatitaaneranut tunngatillugu taamatut uparuaatsiarusukkama, naak Siumup oqaaseqartuata atoraluaraa kommunit nammineersinnaatitaanerat ataqqilluinnaraluarlugu, kisianni tassani eqqaasaqarpoq qanoq iliortariaqarnerannik, kommunit imminnut qanittut, taavalu nammineersinnaassuseqarnerat tamatigut mianerigaluarlugu oqaaqqissaaruteqarpalummat. Soorlulu kommunit namminersorsinnaanerannut tatiginninnerujussuarmik ersertitsisuunngitsumik. Tassa uanga assorsuaq kommunit nammineersinnaatitaanerat ittoornartutut isigigakku.

 

Qulaaniit, Namminersornerullutik Oqartussaninngaanniit, taamatorsuaq oqarfigineqarnissaat uanga nuannarivallaannginnakku.

 

Siumup oqaaseqartuata aamma oqaasia nuannarisara aajuna, innersuummagu danmarkillu aningaasatigut aviffeqatigiittarnerat ingerlasoq Siumumit naatsorsuutigaarput. Taannaannguatsiarpoq ungasissorsuunngitsukkut Per Rosing-Petersenip oqaaseqarnera, taakkua aningaasat danmarkiminngaanneersut matuneqassasumik nipilimmik oqarnera, arlalinnik qisuariarfigineqarsimasoq.

 

Soorluuna taanna oqaaseqartuata pigaa, naalagaaffeqatigiinneq atuuppoq, aammalu tamanna tunngavigalugu nunatta danmarkillu aningaasatigut aviffeqatigiittarnerat ingerlassasoq Siumumiit naatsorsuutigaarput.

 

Erseqqippallaanngikkaluartumik oqaaqqissaarutitut taanna parteeqatiminut oqaasiatut tiguvara.

 

Paasivara qupperneq tallimaanni, Siumut isumaqarsimasoq siunissaq qanittuinnaq isigalugu pipallattumik isikkulinnik aaqqissuussuteqartarnerit, inuiaqatigiinnut nukissaqarfigineqaratillu akissaqartinneqanngitsut, isumaqatigilluinnarpara, tassa Siumut naalakkersuisuutitaqartuaannartuummat, taamatut pipallannerit naalakkersuisuutitaqartartumut atoqqunagit innersuussutai isumaqatigigakkit.

 

Taavalu isumaqatigilluinnagara aajuna aamma Siumup oqaaseqartuata saqqummiutaa, tassunga pissutiginerarmassuk aningaasat suliffissaaleqisunut tunniussuunneqartartut sulininngorlugit aaqqinneqarnissaat, assut taanna aamma unga isumaqatigaara, tunniussuiinnarani kisianni sulininngorlugit tunniussiniartumik nipeqarluni oqaasia nuannaralugu oqaatigisariaqarakku.

 

Atassutip oqaluttua aamma ilaatigut nuannaraara, ullumi avisimi saqqummersumi allassimavoq qulequtaq, politikkikkut akerliujumannginneq Atassummiit atorneqarunnaassaaq, tassa qulequtaq.

 

Soorluuna aamma oqaaseqarnermini tassani Atassutip oqaluttuata Siumumut naalakkersuisooqatiminut oqaatsit ilaatigut atugai tassaniittut taassumap qulequttap ataani, oqaatigimmagu qanoq pisoqarsimanera KNI-mi, Puisi A/S-imi, Qorlortorsuarmi maannakkut Royal Greenland A/S-mi, millionit untritilikkaanik amigartoorujussuartarnerat nunatsinni akileraartartunut akisunaarneqartarsimaqisut, taakku eqqaalaariarlugit qamutileriarpaa, tassa una akerliujumannginneq qimallugu, akerliliilaarluni sakkortulaartumik naalakkersuisoqatiminut taanna nipi anillatsinnguatsiarmagu pissusissamisoorpoq, ullumikkut avisip saqqummertup qulequtaa eqqortissaguniuk.

 

Ammalu inissaaleqinermut tunngasut, taakkua aamma Atassumminngaanniit eqqartorneqartut, assut uanga ajoriffissaqartinngilakka, takisoorsuugaluarpoq, kisianni naalakkersuisooqataalluni oqaasii nuannersutut tiguvakka.

 

Kingulliukkusuppara Inuit Ataqatigiit Siulittaasuata oqaasii, naalakkersuineruna ilaaffigalugu aamma malunnartartoq naalakkersuisooqatigiissimagaluit avissinnarlutik illuatungiliuttunngoriataaraangat. Oqaatigisarpaat tassaasartoq taanna ilungersunarnerpaaq, oqarfigeqqajaaneqartarneq, umaak ilissiuna taanna ilusilersugarsi.

 

Taamatut oqarpunga Inuit Ataqatigiit Siulittaasuata oqaasii sakkortukujuttut, saassutaarinnittut, massakkut naalakkersuisuusunut ilisarnarluinnarmata, kisiannili oqaasii sakkortukuluttut tamaasa misissuataalaarsinnaanngeriarakkit una eqqaalara, naalakkersuisooqataajunnaarput december-imi, taavalu naatsorsuutigilluinnarpara aningaasaqarnikkut pilersaarutit taamanikkut Inuit Ataqatigiit Siulittaasuata akisussaaffigilluinnagaa, december-imi piareereersimassasut ukiup tullianut ingerlanissamut.

 

Taamaattumik quianalaartarput, oqarluni uanga tassaniikkallarama ajunngikkaluarput, kisianniuna qimariarakku taanna naalakkersuiffik ilattoortoqalersoq.

 

Tassa taamaapput uani uparuarusutakka, ilaatigut oqartariaqarunaraluarmat, aamma uanga taanna aaqqissuussineq pisooqataaffigaara, kisiannilu taanna nipangiutiinnarlugu oqaaseq illuatungiliuttup atortariaqagaa, sakkortuumik akerliussaanga, taanna nipaaginnarpoq, naak ilaatigut oqartariaqaraluarluni, aap pilersaarup uanga taanna peqataaffigisimavara, immaqa kukkusimavunga, taamaassappat immaqa tusarnernerussagaluarpoq, kisianni soorlu oqareersunga, illuatungiliuttup suliassarisassarisartagaa tassaavoq, sapinngisamik naalakkersuisooqatigiit maskinaannut sioqqanik iluamik assakaasunnaajunnaarsitseriarnissaq, taannaana aqqutiginnguatsiaraat aamma ilisarnarluinnartumik.

 

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Tullinnguulluni oqaaseqassaaq Simon Olsen, tulliuppoq Josef Motzfeldt.

 

Simon Olsen, Siumup oqaaseqartua.

Naatsuaranngamik, siullermik oqaatigissavara Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata uparuartugai ilalissuummata, tassami isorisassaqaaloqaaq. Nikassaatinik malittuinnarmik akoorivoq, soorlulisooq qimoqatigisimanngisaq.

 

Aalisakkanik tunisassiornermi perlukut eqqaannakkat, puisit amiinnai aammalu ammit allat 20.000-it, il.il. taakkarsorneqarput.

 

Aningaasaqarnermut naalakkersuisuuninni aningaasaliissutissanik innersuussisimaqqooqisutit arajutsisimagunarpara, kisianni taamaannginnguatsiavippoq, aamma taamaanngilaq.

 

Nassuerutigissavara arajutsisimanngilluinnarakku, tassami innersuussutissaqanngilagut, aamma illit innersuussutissaqanngilatit, kisianni Inuit Ataqatigiit qutsappakka, inuutissarsiutinik pingaatitsileriataarujussuarnerannut, taanna qujanarluinnarpoq. Siumuminnganniit nuannaarluta tiguvarput.

 

Naalakkersuisut marloqiusanik oqaqarlutillusooq ingerlatsinerarpasi maannakkut. Taamatuttaaq aamma Naalakkersuisut kisermaassisutut pissusilersornerarpasi. Tamannaannaanngilaq, nalikkersuisooqatigiit Inatsisartuni ilaasortaatitaat Naalakkersuisunik aamma aqutsisuujunnaarsimanerarpasi.

 

Taamatut naliliinersi soqutiginaqaaq, kisianni uanga nammineq Inatsisartuni ilaasortatut nipangiukkuminaatsissavara.

 

Otto Steenholdt assut nuannaarutigaara Siumup oqaasiinut soqutiginnilluinnarluni taamatut uparuaallatsiarnera, aamma malugaara assut iluarisimaarit.

 

Siumuminngaanniit iluarisimaarparput Naalakkersuisut nalunaarusiaat amerlanerpaanik aamma akuersaarneqartoq, aamma Siumumiit sapinngisamik silittumik aammattaarlu illersorneqarsinnaasumik siunissaq ungasinnerusoq aamma tikkuaaffigalugu oqariartuuteqarluta nalunngilarput.

 

Taassuma saniatigut Siumumit aningaasatigut illersorneqarsinnaasumik taamatuttaarlu sillimanerusumik ingerlatsinissaq pingaartilluinnaripput aamma oqaatigeqqikkusussavara.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Simon Olsen Qutsavigaarput, maannakkullu oqaaseqassaaq Josef Motzfeldt.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit.

Kingulliugaluartut siullinngortariaqarmata, siullertut Simon Olsenip Siumup sinnerlugu oqaasii, Inuit Ataqatigiit inuussutissarsiornermut politikkeqalersimaqaat.

 

Ataatsimiititaliami Inuussutissarsiornermi Inatsisartut Ataatsimiititaliaani Siulittaasuusutit nalunngilara, tassani Aalisarnermi Ataatsimiititaliami ilaasortaasutit nalunngilara, aamma aalisarnermut naalakkersuisuuninni Inuit Ataqatigiit Aalisarnermut Ataatimiititaliami siulittaasuutitaqartoq nalunngilara.

 

Sumiginnarneqarsimasut, inuussutissarsiornikkut nalakkersuisuni imaakkajuttanngilaq nallakkersuisut ataasiakkaat, minnerunngitsumik aningaasaqarnermut, aningaasaqarnermut naalakkersuisoq tassaasusaavoq naalakkersuisoqarfiit ataasiakkaat aningaasaliissutissanik qinnuteqaataannik tulleriaarinermik nakkutilliisoq, aningaasanik atuinermik nakkutilliisoq.

 

Inuussutissarsiornermi isummersortitut Inuit Ataqatigiit atuussimanerput arajutsisimassagukku nammineq suleriaatsit najoqqutaralugu, taanna tupinnartutut uanga isigissanngilara.

 

Kisermaasserpalaartumik Naalakkersuisut ingerlatsinerannik oqaaseqarnitsinni pivarput, Inatsisartuni ilaasortaat naalakkersuisuutitaqartut soqutiginngimmassuk aningaasat 20 million kruunit, assersuutigalugu sinerissap qanittuani aalisarnermi naleqqussaanissamut Inatsisartut akuerisaat sumut atorneqarnissaat.

 

December qeqqa qaangilaartoq tusagassiutikkut tusarparput Hans Enoksenip Ataatsimiititaliaata suliaminik naammassinngitsut. Ullumikkut qaammatit sisamat qaangiupput suligooq piariinngillat, naluvaat 20 million kruunit qanoq atorneqassanersut.

 

Ilisimasarput mannaavoq, aningaasanik inatsimmi allassimasoqarpoq sinerissap qanittuani aalisarnermut naleqqussaanermut atorneqassasut, rejerniarneq kisimi pineqanngilaq, aalisarneq sinerissap qanittuani ingerlanneqartoq tamakkerlugu pineqarpoq, Inatsisartut Aningaasanut Inatsisaat oqaasertai najoqqutaralugit.

 

Taamaattumik uaniluunniit, upernaakkut ataatsimiinnermi piffissaq imannangaatsiaq ingerlareersoq naalakkersuisuutitaqartut Aalisarnermut Ataatsimiititaliami siulittaasuutitaqarput. Aalisarnermut Ataatsimiititaliaq ataatsimiinnermi uani pisariaqartinneqaqisoq ataasiarluniluunniit suli ataatsimiigiaqqullugu qaaqquneqanngilaq.

 

Sunaana utaqqigipput, Naalakkersuisut kisimiillutik tamakku aalajangersussavaat, ukiarmi oqallinnermi neriorsuutigineqarpoq Hans Enoksen Ataatsimiititaliaata sulineranut Inatsisartut Aalisarnermut Ataatsimiititaliaat qanimut peqataatinneqassasoq, ullumikkut Aalisarnermut Naalakkersuisoq qanoq oqaluppa, ilissi taakku susassarinngilasi, uagut kisimiilluta ingerlatissavagut.

 

Piniartukkormiut atugaat ilungersunaqimmat Inuit Ataqatigiit arajutsisimanngilarput. Sinerissap qanittuani aalisarnermi ingerlataqartut atugaat ilungersunaqimmat arajutsisimanngilarput, taamaammat oqaaseqarnitsinni oqarpugut, imaanngilaq taakkua aningaasaliissutigineqartut 26 million kruunit maanaannaq puttutsinneqartut akerlerigatsigit, kisianni Inatsisartut inatsiseqarpugut missingersuusiornermik inatsimmik, tamakkiisumik ataatsimoorluta tulleriinnilersugassagut pingaarnersiuilluta ukiumut ataasiarluta. Soormi inatsisiliussuugut malissinnaanngikkutsigu?

 

Kisianni Siumup oqaaseqartua siullermeerluni oqaaseqarnermi oqarmat akileraarutinut iluarsartuusseqqittariaqartugut ullup sinneranut oqaluuserisassatsinnut Inuit Ataqatigiit oqaluuserisassanngortitaannut taanna tusarluarnarpoq.

 

Naatsorsuutigaarput siornali Siumup, Atassutip, Kattusseqatigiillu akileraartarnikkut inatsit najoqqutaralugu inuiaqatigiit atugarisaanut naleqqussaanissaq, naligiissaarinissaq pingaartinneqartoq, taamaammat isumalluarpugut oqaluuserisassap tullinnguuttup 96, 93-illu oqaluuserinissaanut, tamakkua inussiarnersumik isummersorfigineqarumaassasut.

 

Aamma Siumup oqaluttua isumaqatigaarput oqarmat, Naalakkersuisut ukiut qulit ingerlanerini ukiumut 261 million kruuninik qaffasinnerusumik ingerlatsinermut aningaasartuuteqalernissarput Naalakkersuisut tikkuartoraannik Siumup oqaluttua oqarmat, aap tikkuartorpaat, kisianni qanoq iliuusissatik suut nalunaarutigaat, nalunaaruteqanngillat.

 

Pisortat ingerlassiviini aningaasartuutit qaffasippallaarput, tassuuna isumaqatigivatsigit aamma, taamaammat Angallannermut Naalakkersuisup 40 million kruuninik qaffaasinnaanermik tusagassiutitigut oqaasii naqitanngorlugit atuarpakka. Tassani allassimavoq pisariaqartutut isigineqartoq, kisianni mittarfeqarfiit pisortaanut oqaaseqarfigineqarsimavoq taakkua sunniutissaat suunngitsoralaajusoq.

 

Taamaammat qaffasippallaartunik oqaluutigalusi, illuatungaani naalakkersuisuutitasi suli tapiissutinik ingerlatsinermut qaffaanissaannik oqalunneranik tapersersuisutut isumaqassanersusi uanga taanna paasisinnanngilara, imminnut ataqatigiinngillat.

 

Aamma sulisinnaasut nunatsinni nikerarsinnaaneranik Siumukkut Atassutikkullu oqaluttuisa oqaatigisaat isumaqatiginaraluaqaat, nunattalu isorartussusia eqqarsaatigalugu inissaqarniarnerlu eqqarsaatigalugit ataguli kollegiessaqartitsinatalu ilinniarfinnik pilersitsiortornerput uteqqinniaqinatigut, suliffissarsiorusuttut ilaquttatik ilagalugit sivisoorsuarmik qimassimasariaqartassanngikkunikkit, periarfissinnissaat eqqartorpallaalertinnagu.

 

Atassutip oqaluttuata saqqummiussineq isertuaatsoq allaat illuatungiliuttut periarfissillugit isummersornissaannik nersualaarujussuarpaa, qanormi allatut, kisermaassilluni naalakkersuisoqarfimmi ingerlatsinngilagut maani nunatsinni.

 

Pissusissamisoorpoq periuseq taanna atorneqarpoq ukiumiit ukiumut, Inatsisartut nukilaattuunngitsut tamakkuninnga piumasaqarmata.

Aamma Atassutip oqaaseqartuata nunatsinni kommunit suleqatigiinnerulernissaanik isuma saqqummiupaa, immaqa suleqatigiissitaliornissaq allaat eqqarsaatigalugu, danmarkimilu kommunit kattuffiat tamatumani siunnersortissatut issuassaqqissumingaasiit nutaamik eqqussiniartoq tassuuna paasivarput.

 

Nammineq nunatsinni ilisarnaatigut najoqqutaralugit ingerlatsinermi nassaarniaraluarnitsinni tamakkua tusaqqittarlugit tupinnarpoq.

 

Aamma Atassutip oqaaseqartuata tupinnakuluttumik oqaatigisai marluk imminnut assortuuttut tassaapput, namminersortunngorsaaneq ullumikkorninngaanniit annertunerusumik, sukkanerusumillu ingerlanneqartariaqarpoq, kisianni erngup iluaqutigineqarnissaa tikikkamiuk, tassani pisortat aningaasaleeqataallutik peqataanissaat ujartorlugu oqaatigalugu.

 

Inatsisartut oqaluttarfiat nalinnginakajaarfigineqarpallaartutut nalilertaratsigu tamakkua uppernarsaataapput.

 

Aamma napparsimasut kisimik Peqqinnissaqarfimmik atorfissaqartitsisuunerarlugit Jakob Sivertseni Atassut sinnerlugu oqarmat, oqartariaqarpugut, pingaarnerpaaq napparsimalersitsinnginnissaq inuit ataasiakkaarluta aamma akisussaaffigisarput, aamma Peqqinnissaqarfiup susassaqarfigaa, taannalu Paarisap nutarterneqarnera siornaalli ingerlanneqartoq Peqqinnissaqarnermut Naalakkersuisut massakkut oqaatigaa nassaarisimallugu.

 

Aammalu utaqqisut allattorneqarneranni naalakkersuinikkut ulapeqataalersimalluni, atorfillit akornanni siornaalli ingerlanneqartoq, tupinnaqaaq taamak suliassaaleqitigisimassaguni, naalakkersuinikkut suliassaanngitsut tamakkua nalunaarsuinerit atorfillit suliassaraat.

 

Utoqqaat naalagaaffiup isumagissagaanik nipilimmik Atassutip oqarnera pissusissamisuunngilaq, aamma Atassut taamatut isummersimassaguni namminersornerulernermi inatsit allanngortinniarlugu Atassut suliniuteqartariaqarpoq.

 

Tassami utoqqarnut isumaginninnerit Namminersornerullutik Oqartussat Inatsisartullu susassaqarfigaat, naalagaaffiup susassaqarfii tassaapput eqqartuussiveqarneq, politeeqarneq illersornissarlu, taavalu nunanut allanut suli aperisarpugut arlaanik iliuuseqarniaraangatta.

 

Taavalu Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq akissuteqarnermini akileraartarnermut ukiut tulleriit qulit 2 %-imik qaffasinnerusunik isertitaqarnissamik oqaaseqarnini uparuarneqarmat nassuiaatigaa Naalakkersuisut misissueqqissaarnermut aallaavigalugu ukiumut 2 %-imik qaffaasarnissaq eqqoriarsimagaat.

 

Nalunaarusiassinni qupperneq aqqaneq aappaani ima allassimasoqarpoq, issuarpara, tassalu missingersuummi ukiuni tullerni qulini akileraarutitut isertitat ukiumut 2 %-imik qaffattarnissaat naatsorsuutigineqarmat, tamanna isumalluarnermik taasariaqarpoq, tassalu naatsorsuutigineqarpoq nunatsinni aningaasaqarnerup qaffakkiartornera ingerlaavassasoq, aammalu aningaasarliortoqalissanngitsoq, imaluunniit aningaasatigut ingerlatat unittooqqalissanngitsut.

Tassa misissuilluarsimanissinni taanna paasisimasarsi killormut illit massakkut oqaatigivat.

 

Siullermik Edvard Geislerimut, Peqqinnissamut Naalakkersuisumut, taavalu Aalisarnermut Naalakkersuisumut, oqaatsit uteqattaagaat tassaapput, Peqqinnissamut Naalakkersuisoq, isumaqartitsiniartoqassanngilaq Inuit Ataqatigiit kisimik peqqinnissamut politikkeqartut.

 

Hans Enoksenip, Aalisarnermut Naalakkersuisup, oqaatigaa tupinnartunngortinniarneqassanngilaq, oqaatsit taakkua uteqattaarpaat assupilorujussuaq. Soorumi suligasuartumik taasaq ukiarmi naammassisaqartoq, taassuma suliai naammassimmata Hans Enoksenip Ataatsimiititaliaq nutaaq Enoksen Ataatsimiititalianut pisoq.

 

Tusagassiutitigut tusarparput 17. december missaani taanni suliaminik naammassinnilluni Naalakkersuisunut tunniussisoq, Nalakkersuisunut isummersortussanngorlugit, qaammatit sisamat qaangiupput suli piariigaqanngilasi, suli Aalisarnermut Ataatsimiititaliaq ilisimatinngilarsi.

 

Tamakkuukua uagut Inatsisartut Siulittaasoqarfianinngaanniit aallunneqartutut isumaqarfigerusutagut, tamakkua sumiginnarneqarmata uparuaasariaqartutut misigisariaqarsimasugut. Inatsisartoqarneq naalakkersuisoqarnerlu qanoq malittarisassaqarluni ingerlanneqassasoq ilisimagatsigu.

 

Taamatumik puisit amiinut, raajallu akiinik minnerpaaffiliinermi oqarnitsitut imaanngilaq akerlerigatsigit, periutsinukua inatsisiliatsinni sanioqqutsilluni tassanngaannaq tupaallatsitseqattaartut, tamakkua pissusissamisoortutut isiginngikkigut.

 

Naalakkersuisup Siulittaasuata Kultureqarnermut Ilinniartitaanermullu Naalakkersuisoq sinnerlugu oqaaseqarneratigut paasivarput 55 million kruuninik siorna pisortaqarfiit sippuisimanerat aningaasartuutaasimasut, inatsisinik toqqammaveqarluni sinniisimanertut taaneqartoq.

 

Tassa imaappoq ukioq manna ilimagisariaqarparput  minnerpaamik taamak annertutigisunik aningaasanik inatsit aaqqiivigineqartariaqassasoq, imaluunniit Naalakkersuisut qumartiterisariaqassasut.

 

Landskarsip naatsorsuutai utaqqisariaqanngilagut aquguaniisaannannguaq suliassagut, Naalakkersuisut pilersaaruteqareersimassapput 55 million kruunit siorna sippuisimaneq ukioq manna qanoq iliuuseqarfigissanerlugu.

 

Aningaasanik ingerlatsinermi sillimmatinik qanoq aningaasaateqarpugut, Naalakkersuisut

siulliullutik ilisimassavaat, 25 million kruuniinnaateqarpugut, ullumilu aprili aatsaat qiteqquppoq.

 

Kiisalu seqerngup qaamarnga, seqerngup nukinga pinnagu, Simon Olsen oqaasiinut aammalu Naalakkersuisup Siulittaasuanut oqassugut siornali Inuit Ataqatigiit taanna saqqummiussarput, qujassutigaarput, Naalakkkersuisut aammalu Siumup partiiata tamanna akuersaartutut isummerfigimmassuk.

 

40 millioner kruuninik tapiissuteqarniarnermut Inatsisartut isummersimanerarlugit Angallannermut Naalakkersuisup oqaasii eqqunngillat, apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinneq aalajangiiffiusanngilaq, isummersorfiusarpoq. Aalajangiisoqanngilaq Inatsisartuni.

 

Taavalu eqaallisaaneq aningaasartuutikillisaanerlu ingerlassivinni kaammattuutigiuannguarlugu qimanneqalersaartutut paasigatsigu, aperivugut soormi ingerlaarfiit ingerlalluarfiusut sinneqartoorfiusuninngaanniit ingerlanerluffiunerusut tapersersuinnalinngilisigit.

 

Otto Steenholdtimut oqassuunga, ilummorpoq, 9. december Aningaasaqarnermut Naalakkersuisuuvunga, kisianni tamatuma kingorna 20 million kruunit sinerissap qanittuanut aalisarnermut naleqqussaanermut atugassat pilersaarusiorneranut peqataanngilanga, taanna isornartorsiorpara.

 

22,3 million kruuninik akinik minnerpaaffiliinermut siunnersuuteqarneq uanga peqataaffiginngilara, 3,6 million kruunit amminut maanaannaq 19. december Naalakersuisuninngaanniit isumaqatigiissuteqartitsisimaneq uanga akisussaaffiginngilara. 55 million kruunit qanoq matussuserneqarnissaat pilersaarusiorfigineqanngimmat uanga taanna akisussaaffiginngilara.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Taava maannakkut oqaaseqassaaq Mads-Peter Grønvold.

 

Mads-Peter Grønvold, Kattusseqatigiit.

Inatsisartuni sulinitsinni inuit qinigaat Kattusseqatigiinniit ataqqisarpagut, aammalu maannamut suli ataqqiuarumallugit.

 

Inuit Ataqatigiit oqallinnermi oqariartuutigisaqarnerminni assersuuppaatigut Kattusseqatigiit, kingornalu Demokratimik aallartitsiniartut. Anorimut saalluta asuli oqarluartaartartuinnaasugut.

 

Isumaqarpunga taamatut inuit qinigaannik naliliisarneq tulluartuunngitsoq. Soorunalimi allatut aamma qinigaavugut, Inuit Ataqatigiittuut. Innuttaasunik sullissisussaalluta. Piukkunneqarsimagatta aamma qinersimavaatigut.

 

Taamaattumik nakkarsaaniarsarisarnerit assigiinngitsut atorlugit pinngitsoortariaqaraluarpagut Inatsisartut oqaluttarfiani, ingammik radio avammut ammatillugu.

 

Kattusseqatigiinniit oqariartuuteqarnitsinni ersarissumik oqaatigivarput, Naalakkersuisunit akineqassasoq naalakkersuisoqarfiit marluk 55 million kruuninik missaanik sippuinerminni qanoq ilillutik taakkua sippuinerit matussuserniarneqarnersut ujartorparput.

 

Aammalu 15 million kruunit isertitassaagaluit ukioq manna isertinneqanngitsoortussaapput taakkua, taakkua aamma qanoq ililluni matussuserniarneqarnersut ujartorparput, taakkua ersarissumik akineqanngillat, aammalu taamatut aningaasanik sippuilluni atuisarnermi ukiuni tullinnguuttuni sanaartugassanut aningaasaliissutissat allallu suliassat kalluarneqartarmata sapinngisamik sippuilluni atuisannginnissaq pingaaruteqarluinnarpoq.

 

Tassami aningaasanut inatsit ukioq kingulleq eqqartoratsigu, ukioq manna aamma atortussaq, atuarfiit nutarterneqarnissaanut aningaasaliissutit suli annertunerusut pisariaqartinneqaraluartut, aningaasaliissutit annikinnerusut nutarterneqarnissaanut atuarfiit atorpagut.

 

Taamaalilluni tamakkununnga aningaasaliissutit annertunerusinnaagaluartut naalakkersuisoqarfiit ilaasa sippuillutik aningaasanik atuisarnermikkut aningaasat pitsaanerusumik atorneqanngitsoortartut eqqarsaatigalugit pitsaanerusumik sukannerusumillu aningaasaliissutinik atuisarnissaq pinngitsoorneqarsinnaanngilaq, kisianni Isumaginninnermi Naalakkersuisup akissuteqaataa paasinarpoq, imatut nammineq naalakkersuisunngorsimasoq aningaasaliissutit nungoreersimasut.

 

Ukioq manna sillimmatit 25,1 million kruuniinnaapput, taakkulu aamma ilanngarterniarsarineqalereerput naalakkersuisoqarfiit arlaanniit. Taamaattumik ukioq sinneruttoq pissanganarpoq Naalakkersuisut aningaasaqarnikkut qanoq iluarsiissutissaminnik saqqummiussaqarnissaat.

 

Aalisarnermut Naalakkersuisoq oqaluttarfikkut oqarpoq, aamma uagut paasissutissiissutigissavarput. Kattusseqatigiinniit aalisarnermik piniarnerinnarmillu inuussutissarsiuteqartut tapersersortuaratsigit, soorlumi aamma ataatsimiititaliami tamakkua sammineqaraangata tapersersorluartarigut, aammalu aningaasaliissutissatigut allatigullu aalangerniartoqaraangat tapersersuisartugut.

 

Naalakkersuisut Siulittaasuata akissuteqarnermini kommunit aningaasarissaartut oqaatigaa, kommunit arlallit aningaasarissaarput, kisianni ajoraluartumik aamma kommuneqarpoq aningaasarissaarunnaaraluttuinnartunik.

 

Uagut Inatsisartuni ilaasortat aamma arlaqalaarpugut saniatigut kommunimut ilaasortaasugut, kommunimi aningaasaqarnerit

 

Taanna Inatsisartut ataatsimiinnerat sioqqullugu radioaviisikkut oqaatigineqarpoq, aammali taannarpiaq pillugu aningaasaqarnermut naalakkersuisoq oqarpoq, ilaatigut tapiissutit qaffanneqarnerisigut taanna aningaasalersorneqarsinnaasoq. Tassa taakkua inuiaqatigiinnut ilisimatitsissutigineqarput, taamaattumik Angallannermut Naalakkersuisoq oqassanngilaq tallimanngornermi immikkoortoq 73-imut atatillugu tamakkua saqqummiunneqartut. Taakkuluunniit annertunerusumik tikinneqanngillat.

 

Naggaatigut Naalakkersuisut Siulittaasuannut kaammattuutigissavara B aammalu partiinit tamanit kissaatigineqarmat, ilaatigut kommunet qanimut suleqatigineqatigiinnerunissaat anguniarlugu partiinit tamanit kissaatigineqartup pivisunngortinnissaa siunertaralugu akunnermiliuttunngoqqullugu, tassami naluneqanngitsutuut ukiut 20-t sinnerlugit nunatta kujataani suleqatigiiffik ingerlanikuuvoq, maannakkullu taakkua angusaqarsimanerat, ilaatigut annertuumik soqatigisat assigiinngitsut aallaavigalugit ingerlalluartutut oqaatigineqarsinnaanngilaq.

 

Isumaqarpunga, ilaatigut nunap iluani pissutsinut naalakkersuisoqarsinnaanissaq, taanna Naalakkersuisut aamma erseqqissaatigisariaqaraat, tassami maannakkut regionikkaartumik eqititerinerup kingunerisaanik kommunet minnerit annertoorujussuarmik assigigiinngitsutigut eqqorneqarput, aammalu taanna oqallinnermi ersarissorujussuaq massakkut saqqummiunneqarpoq, tassami kommunet ataasiakkaat eqqorneqarsimasut B taakkua aningaasatigut nakkaattoornerat B ersikkiartuinnarmat.

 

Taamaattumik aamma nutarterinissamut atatillugu Inatsisartut eqititerisimanerat, tassani Nukissiorfiit eqiterneqarnikuusimapput, A/S Inissiaatileqatigiiffik INI pilersinneqarnikuuvoq, ilaatigut allaffissornikkut aningaasartuutit millisarniarlugit.

 

Taamatut eqiterisimanerup kinguneri maannakkut qulaajarneqartariaqalerput, ilumut inuiqatigiinnut akikinnerpaaq pilersinneqarsimanersoq Inatsisartunut oqaatigineqartariaqarpoq, tamannalu misissuinikkut ingerlanneqarsinnaasutut Inuit Ataqatigiinninngaanniit takorloorparput. Tassa oqaatigeqqissavara, tassa Inatsisartuni suleqataaffimmut, kisianni aamma naalakkersuisuninngaanniit eqqortumik paasitinneqarnerit aallaavigalugit Inatsisartuni sulinissaq pingaaruteqartorujussuuvoq, tamannami inuiqatigiit pisariaqartikkaat tamatta arajutsisimanngilarput.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Lars Sørensenimut qujavugut.

 

Taavalu ilisimatitsissutigissavara tassa naatsorsuutigaarput arfinermut soraarniarnissarput, imannak killeqarraarinngikkaluartoq, taamaattoq isumaqarpunga pissusissamisoortoq ataatsimiinnermi aqutsisutut oqaatigissallugu mannakkut naalakkersuisut siulittaasuat akunnermiliuttutut kujataani kommunet pinerannut eqqartunngilarput, aamma taamaappoq nunap iluani nallakkersuisoqalernissamut tunngasut, aamma tamakkua eqqartunngilagut. Ullumikkut eqqartugassaraarput aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu nalunaarut.

 

Suli oqaaseqartussat arlalissuupput, taamaattumik arfernup missaani asoornissarput naatsorsuutigalugu ingerlanissarput ajornanngippat kissaatiginarpoq.

 

Tulliulluni oqqaaseqassaaq Johan Lund-Olsen, Inuit Ataqatigiit. Tulleriumaarpaa Josef Motzfeldt.

 

 

Johan Lund-Olsen, Inuit Ataqatigiit.

Qujanaq. Aningaasaqarnikkut pissutsit pillugit nalunaarut sammigatsigu, taava aamma eqqaamasariaqarparput maani Inatsisartuni akisussaaffeqaratta.

 

Inatsisartuni akisussaaffeqarpugut nunatta karsianut, inuiqatigiinnullu. Sippuisoqarsimatillugu akisussaaffik taanna sakkortuseriartarpoq, taannalu naalakkersuisuniippoq. Taanna naalakkersuisup, pingaartumik aningaasaqarnermut naalakkersuisuusup aamma eqqaamaqqissaarniartariaqarpaa. Taamaammat akisussaaffik taanna eqqarsaatigalugu nunatta karsianullu inuiqatigiinnullu annertuumik akisussaaffeqarneq aamma eqqarsaatigalugu naalakkersuisut pisussaffigivaat

tikkuassallugu sippuisoqarsimatillugu taakku suminngaanniit matussutissinneqassanersut.

 

Atagu assersuutigiinnarlara taamani ukioq kingulleq Inuit Ataqatigiit Siumullu naalakkersuisooqatigiikkallarmata, taamani uagut aningaasaqarnermut naalakkersuisoqarfik Inuit Ataqatigiinninngaanniit naalakkersuisuutitaqarfigivarput.

 

Eqqaamaneqassagunarsivoq siorna upernaakkut maajimi umiarsualivinnik matooraallutikk aalisartut, tassa sinerissap qanittuani aalisartut,  umiarsualivinnik matooraareerlutik maani Inatsisartuni ataatsimiileratta aningaasanik naleqartunik maani Inatsisartut ataatsimiinneranni taamani aalajangigassaqarpugut. Ilaatigut sinerissap qanittuani ajornartorsiutinut aaqqiiniutissat, aammalu taamani peqqinnissaqarfiup iluani sippuisoqarsimanermut matussutissiiniarnissaq.

 

Taamani naalakkersuisuutitarput nunatta karsianut inuiaqatigiinnullu akisussaassuseqarnini ataqqillugu Inatsisartunut saqqummiuppai kisitsisit assigiinngitsorpassuit, sippuisimanerit aammalu sinerissap qanittuani aalisarnermi ajornartorsiutigineqartut qanoq suminngaannillu matussutissinniarneqarsinnaanersut. Taakkualu ammasumik allakkatigut agguaanneqarluni suleriaaseq malillugu Inatsisartunut saqqummiunneqarput.

 

Tassa taamatut sulisussaavugut, pingaartumik taanna naalakkersuisutta naammassiniagassarivaat, kisianni tassa maannamut apriilip tallimaannili Inatsisartut upernaakkut ataatsimilluta aallartereerattali naalakkersuisut immikkut pisussaaffeqarnerat ajoraluartumik aningaasaqarnermut maannakkut naalakkersuisuusumit suli paasineqarsimagunanngilaq. Tassami raajanut akitsuut, 15 millioninik aningaasartaqartoq, massakkut annaasassagut taakkua suminngaanniit matussuserniarneqarnersut inatsisissatut siunnersuut saqqummiunneqarmat siullermeerneqarmat suminngaanniit matussuserniarneqarnersut oqaatsimik ataatsimilluunniit tikkuartuisoqanngilaq.

 

Kisitsisinik saqqummiussisoqanngilaq. Aamma sippuinerit, tassa Kultureqarnermut Ilinniartitaanermullu Naalakkersuisoqarfimmiittut aammalu Isumaginninnermut Naalakkersuisoqarfimmeersut, sippuinerit taakkua aamma suminngaanniit matussuserniarneqarnersut aamma kisitsisinik ataasinnguamilluunniit tikkuagaqarnani massakkut eqqartorneqarput.

 

Isumaqarpugut Naalakkersuisut, tassami maani Nunatta karsia pineqarmat, taanna akisussaffitsik ataqqinartoq eqqarsaatigalugu aamma suliasariaqartut. Taaamaaliunngippatami namminneq ilaatigut aalajangersagaliatik, tassa budgetregulativimi aalajangersarneqarsimasut, taakkua sanioqqullugit aamma ingerlatsilersimaassapput.

 

Taanna oqaatigilaariarlugu taava una aamma oqaaseqarfigilaassavara, taassa Inatsisartut Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaani ukiorpassuarni ilaasortaasimasutuut, tassa oqaaseqarfigerusuppara maannakkut naalakkersuisuusup oqaatigimmagu una, aatsaanngooq taama ataatsimiititaliamik ima qanitsigisumik suleqateqartoqarpoq. Aap, taanna oqallisigineqarsinnaavoq.

Suleqatigiinneq taava pitsaasimaqippat, taava Enoksenudvalgimik taagorlugu suligasuartinneqarsimasoq ukiamiilli inassuteqaatigisai tamakkiisut, soormi-una taava ataatsimiititaliamut tunniunneqanngitsut?

 

Tallimanngormat aalisarsarnermut inatsisissatut allannguutissatut siunnersuut maani inimi siullermeerneqarpoq. Tassanilu inatsisissatut siunnersuummi oqaasertaliussani allassimavoq aalisarnermi inatsimmut allannguutissatut siunnersuut, taassa tunngaveqartinneqartoq Enoksen-udvalgip inassutigisimasaanik, kisianni suli taakkua tunniunneqanngitsulluunniit aammalu tallimanngormat Inuit Ataqatigiinninngaanniit piumasaqaatigivarput saqqummiussissummi  oqaatigineqareermat Enoksenudvalgip inassuteqaatai tunngavigalugit taanna suliaasimasoq.

 

Taavami taakkua Inatsisartunut tunniunniarsigit, minnerpaamik ataatsimiititaliamut attuumassuteqartumut, kisianni tassa taanna maannamut suli anguneqanngilaq, taamaammat suleqatigiinnermik pitsaasimaqisumik oqalunniaatigaluni taamatut pisoqartassappat, taava suleqatigiinneq pitsaasimanavianngilaq, aamma ima qanitsigisumik ataatsimiititaliamik suleqateqartoqarsimanavianngilaq.

 

Tassani aamma una ilisimatitsissutigilaassavara Enoksenudvalgip ilaannakortumik inassutigiumaagassai, aap ataatsimiititaliamut naalakkersuisup kissaateqarneratigut februaarip aallartilaarnerani ataatsimiititaliamut saqqummiunneqarput, kisiannili erseqqissaaffigineqarluni naalakkersuisup tungaaninngaanniit taakkua inerniliussaagallartut, tamakkiisuunngitsullu aammalu taanna ataatsimiititaliaq, Enoksenudvalgimik taaguuserneqartoq aatsaat suliani tamakkiisumik naammassiumaaraa Arnat Ulluanni, martsip arfineq-pingajuanni.

 

Ataatsimiititaliamut naalakkersuisup ilisimatitsissutigivaa ulloq taanna killigalugu taava piaanerpaamik inassuteqaatit tamakkiisut, tassanngaanneersut, ataatsimiititaliamut pilertortumik taava tunniunneqarumaartut ingerlatinneqarumaartullu. Ulloq manna tikillugu tamanna aamma suli naammassineqanngilaq.

 

Taamaammat neriuutiginarpoq tamakkua aamma paasissutissat pingaaruteqarluinnarmata, inatsisiliortutullu tamakkua aamma pisariaqartilluinnaratsigit piaartumik aamma ataatsimiititaliamut apuunneqarsinnaajumaarnissaat.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoqq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Johan Lund-Olsen qutsavigaarput.

 

Aappassaaneerlunga ilisimatitsissutigissavara, maannakkut suliarput nalunaarutaavoq. Sippuisimaneq naalakkersuisoqarfinni allani Landskarsip naatsorsuutaaniippoq, aammalu taanna pisussaavarput. Tassa suliatta assigiinngissutaa, taamaattumik taanna erseqqissaannarpara; nalunaarut pillugu oqallikkatta, sippuisimanerlu, soorlu oqaluttumit kingullermit minnerpaamik pingasoriarluni oqaatigineqartoq, suliassaqarfimmi allamiippoq.

 

Taamaattumik piffissap imaalinera pissutigalugu, oqaluttussallu arlalissuummata kaammattuutigissavara naammassiniarnissa tikissagipput.

 

Maannakkut tulliuppoq Josef Motzfeldt, pingajussaaneerami naatsuararsuarmik.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit.

Imermik nioqqusiornissamut tunngatillugu Atassutip oqaluttuata, namminersortut saperpata taava pisortat sassartariaqarnerannik oqaaseqarneranut oqaatigiinnassavara, siullermik siorna erngup iluaqutigineqarnissaa inatsisiliornermut Atassutip pisortat akuunissaannut akerliulluinnarnera mumissimammat maluginiaratsigu, taavalu oqaatigissavara namminersortut sapinngillat, kisianni pisortat iliuuserisartagaattut pinnatik piareersarluarlutik piareersarnertik massakkut naammassigaluttuarpaat.

 

Taavalu ineqarnermut aaqqiineq, akiliuteqartarnermut aaqqinneq aamma Atassutip oqaluttuata oqaatigisaa, uagunngooq massakkut isumaqataanialersimasugut isorinnittunut. Nammineq aaqqiineq taanna ajoriffissaqartinngilarput, kisiannili saqqummiunneqarnerani, taamatut saqqummiunneqarnerani neriorsuutaasut uniorlugit eqqornerluisoqarsimappat Inatsisartut pisussaapput kukkunertik aaqqiivigissallugu. Taanna-una kaammattuutigigipput.

 

Taava aalisarnermut naalakkersuisumut susoqanngitsumik oqarsimanerarneqarninnut. Oqarpunga, susassarinngisamik paasineqarsinnaasumik oqarnerit taanna oqaatigaara oqaravit suliat naammassippata piareerpata takkutissaqqaarpugut. Uffa neriorsuutigineqartoq Enoksenip Ataatsimiititaliaata sulinerani aalisarnermut ataatsimiittitaliaq qanimut suleqatigineqassasoq. Susoqanngilamik oqanngilagut, suliaqaqaasi, taanna ataqqivarput, kisianni uani suliami aalajangersimalluinnartumik uparuagaqarpugut.

 

Taavalu aamma aalisarnermut naalakkersuisumut oqaatigissavara inatsisiliat tamakkua peqqissaartumik suliarineqartarput, tusarniaavigineqartartussat tusarniaavigalugit, kisianni 20 millionit aningaasaliussat taakku atorneqarnissaat inatsisiliuunneqartussaanngilaq. Qanoq atorneqarnissaat Inatsisartunut saqqummiutiinnartussaavasi, aningaasat akuerineqareermata.

 

Taavalu 55 millioninik aningaasaqarnermut naalakkersuisup oqarneranut oqaatigissavara septemberimili siorna ilinniartitaanermut naalakkersuisoq toqqaannarlugu ilisimatikkakku pisortaqarfiup, ilinniartitaanermut pisortaqarfik ilisimatippaa, sunaaffa kamassaanik tuniinnarlugu. Taama angitigisumik sippuinngilagut, 10 millionit inorlugit sippuivugut.

 

Taamaammat iliuuserisinnaasakka iliuuserisimavakka.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Josef Motzfeldtimut qujavugut.

 

Taava tulliulluni oqaaseqassaaq Ineqarnermut, Attaveqarnermut Pilersuinermullu Naalakkersuisoq.

 

 

Jørgen Wæver-Johansen, Ineqarnermut, Attaveqarnermut Pilersuinermullu Naalakkersuisoq, Siumut.

Qujanaq. Siullermik Inuit Ataqatigiit sinnerlugit Inatsisartuni ilaasortap Lars Sørensenip oqaatigisaanut tunngatillugu oqaatigerusuppara, innersuussutigerusukkakku imaqarniliat, angallannermut tunngasut pillugit oqallinnitsinnut attuumassuteqartut.

 

Radioaviikkut eqqartorneqarneri, qanorlu taanna paasineqarsinnaanera, taanna assortuussutigisinnaavarput. Ataaserli qularutigineqassaanngilaq. Uanga ilisimaqqissaarpara aningaasaqarnermik inatsimmik pilersitsiniarnermi ingerlaaseq sunaanersoq. Taamaattumik aamma neriorsuuteqareerlunga pinissara takorloorneqarsinnaanngilaq.

 

A/S Inissiaatileqatigiiffik INI-mut tunngatillugu ujartukkannut, tassalu aaqqiissutteqarnissaanut

tunngatillugu naalakkersuisut qanoq siunnerfeqarnerinik aammalu apeqqutit assingusut tassunga.

 

Tassunga tunngatillugu eqqaasitsissutigissavara, aamma oqaluuserisassanut ilanngunneqarnikuummat tassungarpiaq tunngasuteqartut pillugit oqallinnissamut siunnersuut, taamaattumik tassani taanna tikeqqinneqassaaq.

 

Mogens Kleistip, Kattusseqatigiit sinnerlugit Inatsisartuni ilaasortap, oqaasiinut tunngatillugu oqaatigerusuppara ilumoormat sanaartornerup iluani pilersaarusiorneq pitsaanerulersinneqartariaqarpoq. Taanna qularutigineqarsinnaanngilaq.

 

Taamaattumik aamma aningaasanut inatsisip akuersissutigineqarneranut atatillugu aammalu budgetregulativit, tassa nalinginnaasumik aningaasanik aqutsisarnitsinnut tunngatillugu massakkut malittarisassiagut tunngavigalugit jannuaarip aallaqqaataaniit atuutilersumik pilersaarusiortarneq allanngortinneqarpoq.

 

Ukiumi siullermi Inatsisartunit akuerineqartartussanngorlugu pilersaarusiornermut aningaasartuutit akuersissutigineqarnissaat. Taamaalilluni ukiup tullissaani pilersaarutit naammassereerlugit Inatsisartut inaarutaasumik naliliinissaannut periarfissinniarlugit.

 

Inaarutaasumik Inatsisartut nalileereerpata, taava pilersaarutit naammassineqareernikut tunngavigalugit suliariumannittussarsiuussineq ullumikkornit piaarnerujussuarmik ingerlanneqarsinnaanngussaaq, taamaalillunilu aamma pissusissamisoornerusumik sanaartorneq ingerlanneqarsinnaasunngorlugu.

 

Taamaattumik ingerlaannaq sunniuttussaanngilaq, kisianni ukiuni tulliuttuni pitsaaneruleraluttuinnartumik sunniunnissaa naatsorsuutigilluinnarparput.       

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Naalakkersuisuni ilaasortamut qujavugut.

Tulliulluni oqaaseqassaaq Aalisarnermut Naalakkersuisoq.

 

Hans Enoksen, Aalisarnermut, Piniarnermut Nunaqarfinnullu Naalakkersuisoq, Siumut.

Qujanaq.

Tassa partiit avataatigut oqaluttumut Inuit Ataqatigiinninngaanniit Johan Lund-Olsenimut

- minnerpaarpaamillunniit Enoksenip Ataatsimiititaliaani sulianik isertuussinianngilagut, aamma tunniussinaveersaarnianngilagut.

 

Ippassaani maani oqallinnerup kingornatigut naalakkiutigaara taakkua piaartumik naammasseqqullugit, Aalisarnermut Ataatsimiititaliamullu ingerlatinneqassasut. Neriuppunga, taakkua sulisut naammassillugit apuutissagaat. Tassami aamma uagut pisortaqarfipput sulisukitsuararsuuvoq.

 

Nunanut allanut pisussaqarfiit massakkut aamma isumaqatiginninniutigineqarput, tamakkualu tunngavigalugit ajoraluartumik killeqartumik pisortaqarfimmi sulisoqarpoq. Kingusinnaarussinianngilagut, aamma minnerpaamilluunniit tamakku isertuussiniarnermik tunngaveqanngillat. Aamma inatsisissap uuma saqqummiunneqarnissaanut atatillugu Aalisarnermut Ataatsimiititaliaq nassuiaateqqissaarneqarpoq, paaseqatigiiffiulluartumik. Taavalu aamma taassuma saniatigut ESU-mut tunngasut sumut killinnersut oqaatigineqarput. Aamma taanna paasilluarneqartoq naatsorsuutigaara Aalisarnermut ataatsimiititaliamit.

 

Ukua 20 millioninut tunngatillugu uteqattaarneqartut, taassa ilaatigut tamakkiisumik taanna suli naammassineqanngilaq, piaartumik taakku naammassineqarnissaat siunnerfigaarput. Tassa

aalisariutit nutaanngilisimasut annertuumik ajornartorsiutigineqarput. Raajarniarnerinnaq tassani kisimi ajornartorsiutaanngikkaluartoq, kisianni erseqqissaassutigissavara annertunerpaarpaamik massakkut raajarniarnermut  pissutsit ajornartorsiorfiummata angallatit eqqarsaatigalugit.

 

Aamma toqqissiallaatigaara Inuit Ataqatigiit  oqaluttuata taamatut oqarsimannginnerminik oqaaseqarnera, kisianni oqaannavissoq allakkakku isumaqarpunga maani uanga eqqortumik oqalullunga.

Qujanaq.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Taavalu maannakkut oqaaseqassaaq Per Berthelsen, pingajussaaniilerami naatsuararsuarmik.

 

Per Berthelsen, attaviitsoq.

Maanga sassarpunga apeqqutissaqarlunga pingasunnguanik, ilaatigut apeqqutivinnik, ilaatigullu toqqartaarneqarneq aallaavigalugu qisuqariaatinik.

 

Nipangiussiinnartarneq uanga sumilluunniit orniginartitarinngilara. Taamaattumik uani eqikkaaginnassaanga.

 

Josef Motzfeldtip Demokratinut sitserinnera asuliinnaasimavoq. Per Rosing-Petersenip namminersulivinnissamik oqalunnera asuli oqalunnerusimavoq. Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaanni siulittaasoq tammarsimavoq, tammarsimappat ujartinniarli. Taamak akineqanngivikkama naalallunga utaqqigaluarsinnarlunga naggaarutaasumik oqaaseqaannarpunga, taamatut ukua apeqqutigisaraluakkakka inaarlugit.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Per Berthelseniumut qujavugut.

Tulliulluni oqaaseqassaaq aningaasaqarnermut naalakkersuisoq.

 

Augusta Salling, Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq, Atassut.

Utikuluttunut ilaarusunngikkaluarlunga, kisianni pisariaqarsoraara Inuit Ataqatigiinninngaanniit ukununnga 55 millioninut tunngatillugu oqaaseqaataat aammalu raajanut akitsuutip, massakkut inatsisaata allanngortinniarneqarneranut tunngatillugu oqaasii oqaaseqarfigalaartariaqarlugit.

 

Tassa una erseqqissaqqiinnartariaqarpara ukioq qaangiussimasoq 55 millioninik sippuisimaneq, taanna tassa sippuisimaneruvoq, aningaasalerneqassanngilaq, immikkut ujaasissussunneqassanngilaq taanna, kisianni ukiumi uani, ingerlalersoq maannakkut, taakkua aaqiiviginiartigit, misissuisoqarpoq. Misissuineq nammaassippat taava suminngaaanniit aningaasalerneqarnissaa pissusissaq naapertorlugu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut  saqqummiunneqassaaq, Naalakkersuisunit taama isikkulerlugu aningaasalersorneqarnissaa akuerineqareerpat.

 

Unaana uanga ajuusaarutigiinnariga, taamanikkut ukiumut uunga aningaasartuutissat akuerigatsigit, sunaaffa siusinnerungaartukkut ilisimaneqarsimasoq aningaasartuutit taama qaffasitsigisut, aammalu ukiumut tullianut taanna sunniuteqartussaasoq. Taava aningaasalereerneqarsimasariaqaraluarpoq, taava massakkut aningaasanik ujaasinissarput pisariaqassanngikkaluarpoq. Tassa taanna.

 

Taava 15 millionit ukua raajanut akitsuummut attuumassuteqartut, tassa imaappoq raajanut akitsuummut tunngassuteqartoq akuersissutigineqarpat procentimik ataatsimik aapparnissaa, taava soorunami aningaasartassai nanineqassapput, aammalu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut taanna ingerlateqqinneqassaaq.

 

Taava aningaasarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nalunaarut 2002-imi soqutigineqarluni oqalliffiummat assorujussuaq qujavunga, aammalu naalakkersuisunit soorunami oqaatigineqartut alaatsinaallugit siunissami aamma ingerlaqqittussaavugut. Qujanaq.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Aningaasaqarnermut naalakkersuisumut qujavugut.

Taavalu immikkut periarfississavara Josef Motzfeldt oqaaseqaqqullugu oqaaseqarumammat.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit.

Qujanaq Siulittaasoq.

Aningaasaqarnermut Naalakkersuisumut oqaatigipallalaaginnarniarlugu pisortaqarfik imaluunniit pisortaqarfiit pineqartut pissutissaqanngitsutut misigisimappata aningaasaqarnermut naalakkersuisuugaluaruilluunniit aningaasaliinissaq ujartortariaqanngilat, oqaatigineqarpat taakkua aningaasanik sinniisorinninnigut uagut namminneq pisortaqarfimminni allatorujussuaq aningaasartaqartut ilisimanerarmatigit.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Josef Motzfeldtimut qujavugut.

Tassalu taassumap naammassinnginnerani ujartorneqartoq akissuteqarfilaassavara. Aamma taamaaliussamaarama, taassa Per Berthelsenip apeqqutigaa Mikael Petersen, ilaatigut oqaaseq "tammarsimasoq" atorlugu, tusarniippoq.

Aammami uanga ulluni kingullerni saaffigineqartarpunga apeqquteqartorpiaq paasiniaasorlu sumiinnersoq ujaqqullugu. Tassa Inatsisartut ataatsimiinneranni maannakkut piffissap taamaalinerani peqataasanngimmat aalajangersimasut punktit arlalissuit suliarineranni.

 

Taava imatut Inatsisartut ilisimatissavakka: Taanna aqagu siulittaasoqarfimmi pilersaarutaareersut aatsaat pisunngunngitsut, pilersaarutaareersut malillugit Inatsisartut allaffigineqartussaammata Inatsisartut akisussaaffiat Inatsisartuni ilaasortaagaanni, ataatsimiinnermilu peqataanissamut tunngasumik sumiinnersoq erseqqissaatigalugu allanniaratta. Suliassaq taanna ingerlatereerparput.

 

Taamaattumik maannakkut apeqqutigineqartoq akisinnaanngilara, aamma taamatut akissuteqarfigissanngilara ippassaq uannut suliassiissut aallaavigalugu. Ilisimatitsivunga taamaattoqartoq.

 

Toqqissisimanissaq peqqutigalugu periarfissippakkit Per Berthelsen oqaaseqassasutit. Illit-una ujartorakku apeqqutit taamatut akissuteqartunga, kisianni ilisimassavat uanga suliassinneqarama aamma ilinnut tunngasumik.

 

Per Berthelsen, attaviitsoq.

Inatsisartuni Siulittaasoq qutsavigaara, kisianni isumaqarpunga apeqqut akineqaannartussaagaluartoq, uani inuk immikkut apeqquteqartoq taanna saassutaarnagu.