Missingersuutit pillugit inatsimmi paragraf 24-mi ima aalajangersagaqarpoq, issuarpara, ANaalakkersuisut Sanaartugassanut iluarsagassanullu aningaasaateqarfiup ingerlatai pillugit nalunaarusiortassapput. Tassungalu ilannguttassallugit tulleriinneri malillugit pilersaarusiat nutaat pilersaarusiat ingerlanneqartut kiisalu pilersaarusiat naammassineqarsimasut taamaatiinnarneqarsimasulluunniit killiffiit pillugit nassuiaatit.

 

Nassuiaat sanaartugasanut pilersaarusianut kiisalu iluarsagassanut pilersaarusianut avinneqartassaaq.@ Issuaaneq naavoq.

 

Sanaartugassat pillugit ukiumoortumik nassuiaat Inatsisartut upernaakkut ataatsimiinneranni saqqummiunneqartarpoq. Matumani annikitsualuttai ilanngutinngikkaluarlugit nassuiaammi pingaanerusut salliutissavakka. 2000-p naanerani aningaasaateqarfimmiipput 256 million kr-nit. Aningaasaateqarfimmut 2001-mi aningaasatigut iluarsiissutigineqarput 111 million kr-nit. 2000-mi aningaasaateqarfimmi aningaasaliissutitut tiguneqarsimasut.

 

Taamaalilluni aningaasaateqarfiup 2001-p aallartinnerani piviusumik aningaasaatigai 367 million kr-nit.

 

2001-mi suliniutit nanginnerannut suliniutinullu nutaanut 726 million kr-nit aningaasaateqarfimmut nuunneqarput. 2001-mi atorneqarsimapput 673 million kr-nit tassalu aningaasaateqarfimmut nuunneqartunit 53 million kr-nik ikinnerusut. Taamaalilluni 2001-mi 2000-mut sanilliullugu 80 million kr-nik atuisoqarnerusimagaluartoq aningaasaateqarfiup aningaasaatai amerlariarsimapput maannalu 420 million kr-ullutik.

 

Tamanna imatut paasineqassanngilaq sanaartornissami suliassat 420 million kr-nik nalillit suliarineqarsimanngitsut. Tassami Sanaartugassanut iluarsagassanullu aningaasaateqarfik allanittaaq suliassaqarmat. Tamatumani  pineqarput atortussat maskiinat atugassallu pisiarineqarnerat illunik pisineq taasigassarsisitsinerit allallu.

 

Maanna assigiinngitsunut tunngatillugu ingerlatat iserfigitsiassavakka. Assigiinngitsutigut ingerlatat assigiinngitsorujussuusimapput. Sanaartugassanut Namminersornerullutik Oqartussanit aqunneqartunut tunngatillugu aningaasaliissutit 790 million kr-niusunit 520 million kr-nit atorneqarsimapput.

Tamatuma naligaa 63%-nik atuisimaneq suliassanut tapiissutitalinnut tunngatillugu aningaasaliissutinit 99 million kr-nit imaluunniit kr-usunit 34 million kr-niinnaat atorneqarsimapput. Tassalu suliassanut taakkununnga taamaallaat 34%-tit atorneqarsimapput.

 

Sanaartukkanut nutaanut aningaasaliissutinut tunngatillugu aningasaliissutinit 653 million kr-usunit 353 million kr-nit atorneqarsimapput. Tassalu atuisimaneq 59%-ulluni.

 

Nutaamik sanaartukkanut illuliortiterneq atuiffiunerpaasimavoq. Tassani 70%-tit atorneqarsimammata.

 

Iluarsagassanut aningaasaliissutinit 440 million kr-niusunit 290 million kr-nit atorneqarsimapput. Tassa 66%-tii. Innaallagissamut imermut kiassarnermullu tassa kontomi pisortat suliassaqarfiutaannut taaneqartartumi atuineq 96%-usimavoq. Illunik iluarsaassinernut atorneqarsimapput 104 million kr-nit tamatumalu naligaa aningaasaliissutit 66%-at.

 

Tamakkua saniatigut nalunaarusiami kisitsisit innersuussutigissavakka.

 

2001-mi aningaasanut inatsisikkut aningaasaliissutit annertuumik naleqqussarneqarsimapput. 2001-mi ingerlatat sapinngisamik annertunerpaanissaannut allartinneqartunut tunngavissat inissikkumallugit. Tamatuma kingornatigut iluarsaassinerup allanngortiterinerup nutarinerullu immikkoortinnissaanut malittarisassiortoqarsimavoq.

 

Inatsisartut aalajangiiniarnerminni tunngavigissaarneruleqqullugit Naalakkersuisut aningaasanut inatsimmi sanaartugassat nutaat ilanngunneqartarnerat pillugu nutaamik periusiliorsimapput. Periuseq naatsumik oqaatigalugu imaappoq. Pilersaarutit nutaat aallaqqaammut pilersaarusiornermut kontomut ilanngunneqartarlutik. Naammattumillu tunngavissaqalerpat Naalakkersuisut aalajangertarlugu pilersaarut aningaasanut inatsisissatut siunnersuummut ilanngunneqassanersoq. Taamaalillutillu Inatsisartut tunngavissaqarluarlutik isummersinnaalissallutik.

 

Taamatut periuseqarnikkut pilersaarusiornissamut tunngavissarissaarnerulerpoq taamalu ingerlatat naammassisarnerunissaannut tunngavissarissaarnerulerlunittaaq. Nassuerutigisariaqarpoq kinguuaatoorutinut pissutaanerpaasarmat amigartumik pilersaarusiortarsimaneq. Naalakkersuisullu naatsorsuutigaat nutaamik periuseqalernikkut kinguuaattoornerit pinngitsoortinneqarsinnaalissasut taamaalilluni ukiuni aggersuni sanaartugassanut iluarsagassanullu aningaasaateqarfimmit atortakkat qaffallutik  taamaalillunilu kinguaattoorutit aningaasaateqarfimmit katersuinnalersut annertuumik annikillineqarlutik.

 

Taamatut oqaaseqarlunga Sanaartugassanut iluarsagassanullu aningaasaateqarfik pillugu nassuiaat Inatsisartunut akuersaartumik oqaluuserineqarnissaanut tunniuppara. Qujanaq.

 

Anthon Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat, Kattusseqatigiit.

Ineqarnermut Attaveqarnermut Pilersuinermullu Naalakkersuisumut qujavugut. Taava tullinnguuppoq Mikael Petersen Siumut. Takanna.

 

Mikael Petersen, Siumup oqaaseqartua.

Qujanaq. 2001-mut Sanaartugassanut iluarsagassanullu aningaasaateqarfik pillugu Naalakkersuisut nassuiaataat Siumumit imaattumik oqaaseqarfigissavarput. Aningaasaateqarfiup inatsisitigut tunngavigisaa pilersinneqarfialu tassaavoq missingersuutit pillugit inatsit 1999-mi Inatsisartunit akuersissutigineqartoq. Taamaalilluni oqaatigineqarsinnaavoq aningaasaateqarfiup ukiut atuuffiisa pingajussaat aatsaat ingerlapparput.

 

Taamaattumik oqaatigisinnaavarput aningaasaateqarfiup siunertarisaanut piviusorsiortumik ikkukkiartortitsineq aallarteruttortoq. Tassa sanaartornermut tunngasuni pilersaarusiortarnerup pingaarnersuilluni tulleriiaarisarnerup aningaasanillu aqutsinerup pitsanngorsarneqarneri pillugit suliat aallartinneqaruttorput.

 

Tamanit ilisimaarineqarpoq aningaasanut inatsisissat suliarineqartarnerini soorunami Inatsisartunit annnertuumik sammineqartarput sanaartugassanut tunngassuteqartut. Taakkununngalu aningaasalersuinermi kissaatigisat naapertorlugit tulleriiaariniarnermi pissutsit annertuumik oqallisigineqartarlutik.

 

Matumani nassuiaammi pissusissamisoortumik annertuumik sammineqarpoq aningaasaateqarfiup aningaasatigut inissisimaneranut takussutissat aammalu sanaartornermut iluarsaassinermullu aningaasaliissutaasut immikkoortortanut sunut samminerat kiisalu kommuninut sorlernut aningasaliissutit nalunaarsorsimanerat.

 

Siumumiit aningaasaateqarfiup aningaasatigut inissisimanera annertunerusumik matumani sammissanngilarput. Nassuiaammimi annertuumik ersarissumillu tamanna allaaserineqarmat.

 

Isumarpullu naapertorlugu paasineqarsinnaasumik ilusilikkamik. Kisianni Siumumiit isumaqarpugut nutaatut sanaartugassat iluarsaassinissallu pillugit pilersaarusiortarneq tulleriiaarisarnerlu suli annertoqisumik pitsaanerulersinneqartariaqartut. Aammalu sanaartugassanut iluarsagassallu aningaasatigut nalilersorneqartarnerat sukumiinerujussuarmik suliarineqartariaqarluni.

 

Ullumikkut killiffitsinni Siumumiit pissusiviusut ilisimasavut naapertorlugit sanaartugassatigut pilersaarusiortarnerup massakkutut ingerlanneqartup kingunerilerpaa sanaartugassarpassuit ajoraluartumik kinguuaatoorujussuartarnerat. Tamatumunngalu pissutaanerpaasorinarpoq nunatsinni sumiiffiit ukiullu qanoq ilineri naapertorlugit pilersaarusiortarnerit ingerlanneqartarmata.

 

Imaasooq, taanna uteqqilaassavara. Nunatsinni sumiiffiit ukiullu qanoq ilineri naapertornagit pilersaarusiornerit ingerlanneqartarmata. Taamaalilluni sanaartornermi ingerlataqartut naatsorsuutiginngilluinnakkaminnik kipusoortinneqartarlutik aningaasaqarniarnikkut annertuumik sunniuteqartumik.

 

Aammalu sulisussaqarniarnikkut annertuumik akunnattuungassuteqalersitsisartumik. Ilisimasavummi naapertorlugit ullumikkorpiaq imaappoq allaat piffiit ilaanni ilaatigut sanaartornermik ingerlataqartut suliassaaleqinertik pissutigalugu suliassaminnik sulisorisaminnik soraarsitsisariaqalersarlutik.

Pissutsit taamaannerat eqqumiippoq. Naak sanaartugassanut Namminersornerullutik Oqartussaniit kommuniniit namminersortuniillu sanaartornermut aningaasaliissutit annertugaluaqisut. Assersuutigalugu avannaani sikusartumi sanaartorneq aallartinneqartarpoq ukiuunerani tamanna ajornakusoortuummat. Soorunami sanaartornermi atortussat aatsaat tassa imaanerani tikisinneqarsinnaasarmata.

 

Taamaalilluni ukioq naallugu atortussatigut suliassatigullu eqqanaarsarsimanissaq pisariaqarluinnartoq ilanngullugu isumaginiarneqartarluni.

 

Siumumit isumaqarpugut taamatut sanaartornerit iluarsaassisarnerillu pilersaarusiortarnerillu tamatigut aallaavigisariaqaraa nunap immikkoortumini ukiut ingerlanerani pissutsit atugassarititaasut aammalu minnerunngitsumik nunap immikkoortumini avatangiisitigut atugassarititaasut ilanngullugit.

 

Tamakku pissutsit ilorraap tungaanut saatinneqassappata aammalu aningaasalersuutit annertunerpaamik pissarsissutaasumik kinguneqartinneqalertassappata taava sanaartornermik ingerlataqartut siunnersortitullu atorneqartartut kommunillu peqatigilluinnarlugit pilersaarusiornerit ingerlanneqartariaqalerput.

 

Taamaattumik Siumumiit Naalakkersuisunut kaammattuutigissavarput taamatut pilersaarusiortarnermi susassaqartut tamaasa suleqatigalugit pitsanngorsaanerit ingerlateqqeqqullugit, minnerunngitsumik illoqarfinni assigiinngitsuni sulisitsisut peqatigiiffii sunniuteqaqataatillugit.

 

Ilanngullugu Siumumiit Naalakkersuisunut kaammattuutigissavarput sanaartornermi ilinniagaqartut ullumikkornit annertunerungaartumik sulillutik sungiusartarnissaminnut periarfissaasa pitsaanerulersinneqarnissaat sulissutigeqqullugu. Aamma taamaappoq iluarsaassisarnermi sulisussatut Danmarkimi ilinniartinneqarlutik pikkorissartinneqartut pinngitsooratik sulisorineqartarnissaasa aqqutissiuunneqarnissaanni.

 

Manna nassuiaat iluatsillugu ilanngullugu Naalakkersuisunut kaammattuutigissavarput ukiunut tulliuttunut tassa 2003-p kingorna ukiuni sisamani ukiumut 50 million kr-nik naalagaaffiup aningaasaliissuteqartarnikkut peqataanerata nangeqqinneqarnissaa Danmarkimi Naalakkersuisunut isumaqatigiinniutigeqqullugu.

 

Naalagaaffimmi tamatumani avaqqunneqarsinnaanngitsumik suli annertuumik pisussaaffeqarmat.

 

Siumumiit sanaartugassanut iluarsagassanullu aningaasaateqarfik pillugu nassuiaatit siunissami pitsaanerusariaqartut. Nassuiaat tamaat ataatsimut isigalugu kikkunnilluunniit paasiuminartunngorlugu ilusilerlugu aammalu sanaartugassatigut iluarsagassatigullu pingaarnersiulluni tulleriaarineq ersarinnerujussuanngorlugu kiisalu kommuninut assigiinngitsunut aningaasaliissutitigut agguataarineq pisariaqartinneqartunit naapertuunerusumik aaqqissuunneqarsimasunngorlugu.

 

Nutaamik sanaartornerit iluarsaassinerillu immikkuullarissunngorlugit ilanngullugu ilusilerlugu. Naggasiullugu aningaasanut inatsit aqqutigalugu tassa ukioq mannamut 3 million kr-nik sanaartornermut pisortaqarfimmut pitsanngorsaanissanut aningaasaliissutit sunniutai Naalakkersuisunit ukiamut Inatsisartut atatsimiinnissaannut nassuiaaqqullugit piumaffigissavagut.

 

Taamannak oqaaseqarluta Siumumiit Naalakkersuisut nassuiaataat tusaatissatut tiguarput. Kaammattuutittalu suliap ingerlaqqinneani ilanngullugit suliarineqarnissaat piumasaralutigu.

 

Anthon Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat, Kattusseqatigiit.

Mikael Petersen qujanaq. Taavalu tullinnguuppoq Jakob Sivertsen, Atassut. Takanna.

 

Jakob Sivertsen, Atassutip oqaaseqartua.

Qujanaq. 2001-mut sanaartugassanut iluarsagassanullu aningaasaateqarfik pillugu Naalakkersuisut nassuiaat manna saqqummiussaat Atassummi imatut oqaaseqarniarpugut. Missingersuutit pillugit Inatsisartut inatsisaanni paragraf 24 naapertorlugu Naalakkersuisut sanaartugassanut iluarsagassanullu aningaasaateqarfiup ingerlatai pillugit nassuiaateqartarnissaannik peqqussutaasoq malillugu nassuiaat manna saqqummiunneqartoq Naalakkersuisup saqqummiummagu Atassummit ilassilluarparput.

 

Naalakkersuisut ukiumi qaangiuttumi sanaartugassanut iluarsagassanullu aningaasaliissutigineqarsimasut Inatsisartunut nassuiaatigineqartalernerat Atassummi assut pingaaruteqartutut isigaarput. Inatsisartut aningaasanut inatsisaanni sanaartugassanut iluarsagassanullu atugassatut aningaasaliissutissatut akuersissutigineqarsimasut siunertanut eqqortunut atorneqartarnissaannut paasissutissiisarnissaq assut pingaaruteqarmat.

 

Inatsisartuni Atassummit ilaasortaasugut ataasiarata sanaartugassanut iluarsagassanullu aningaasaliissutigineqartartut tamakkerlugit atorneqartannginnerat arlaleriaqaluta uparuartarsimavarput. Aningaasaliissutimmi nunatsinni suliffissaaleqiffioqisumi suliffissaqartitsiniarnermut assut iluaqutaasut nalunnginnatsigit. Taamaattumik sanaartugassanut iluarsagassanullu aningaasaliissutigineqartartut siammasissumik ukiunut arlalinnut siumut pilersaarsiorneqartalernissaat Atassummit assut pingaartutut isigaarput. Pingaartumik sanaartugassat annertuut tamatumani eqqarsaatigalugit. Pilersaarusiorluarneq eqqortumik aningaasaliinissamut tunngaviulluuinnartartoq nalunnginnatsigu.

 

Naalakkersuisup nassuiaammini Inatsisartut sanaartugassanut aningaasaliissutissanik aalangiiniarnerminni tunngavissaqarnerulernissaat pisariillisaaffiginiarlugu nutaamik periuseqalersimanerat soorlu pilersaarutinut nutaanut aallaqqaammut kontonut ilanngussisalernikkut pisariillisaaniarnerat Atassummiit iluarsimaarparput. Aammalu pisariillisaaniarnerup sunniutissai malinnaaffigilluassagatsigit matumuuna Atassummit oqaatigaarput.

 

Aningaasaliissutinut tunngatillugu aningaasat sanaartukkanut assigiinngitsunut atorneqarsimanerannik saqqummiussakkut oqaatigineqartut erseqqimmata annertunerusumik oqaaseqarfigissanngilagut. Taamaallaat sanaartugassat kommuninut agguartaarsimanerannut tunngatillugu pilersaarusioarluartannginneq suli amigaataasoq takusinnagatsigu matumuuna oqaaseqarfigissavarput.

 

Soorlumi 2001-mi aningaasaliissutit atuinerlu tamarmiusoq nunap immikkoortuini tamani 1 milliarder 93 million kr-nit atugassatut immikkoortinneqarsimasuni taamaallaat 673 million kr-nit atorneqarsimapput. Taamaalilluni aningaasat sinneri 420 million kr-nit sanaartugassanut iluarsagassanullu aningaasaateqarfimmiiginnarsimallutik.

 

Nunatsinni 1994-miit 2001-mut sanaartugassanut aningaasaliissutigineqartartut misissoraanni naammassisaqarsinnaaneq killeqartorujussuusoq takuneqarsinnaavoq. Soorlu 1994-mi 594 million kr-nit atorneqarsimapput. 2001-milu 373 million kr-nit atorneqarsimallutik. Ukiut arfineq marluk ingerlaneranni sanaartukkanut atukkat taamaallaat 79 million kr-nik qaffariaateqalaarsimapput. Tamatumani takuneqarsinnaavoq nunatsinni sanaartukkanik naammassisaqarsinnaaneq annertuseriaateqangaarsimanngitsoq.

 

Sanaartugassat iluarsagassallu nunatsinni taamak annertutigisut naammaassisaqarsinnaaneq annertusarniarlugu Naalakkersuisut aaqqiiniutissanik suliniuteqarnersut matumuuna Atassummit paasersupparput.

 

Naggataatigut nunatsinni kommunit ataatsimut tamaasa eqqarsaatigalugit sumiiffinni assigiinngitsuni aningaasat sanaartugasanut atugassatut immikkoortinneqartartut assigiinngitsorujussuupput. Kommunit ilaat annikitsuaraannarmik aningaasaliiffigineqartarlutik. Matumuuna atassummit Naalakkersuisunut apeqqutigissavarput kommunini naligiinnerusumik aningaasaliisalernissaq anguniarlugu kommunit qanimut suleqatigineqartarnersut pingaartumik sanaartugassat kommunit aningaasaleeqataaffigisassaat tamani eqqarsaatigalugit.

 

Nunatsinni sanaartorneq inissianillu iluarsaassisarneq suliffissaqartitsiniarmut taama pingaaruteqartigisoq nunatsinnit kommunini tamani ingerlanneqartarnissaa Atassummit assut pingaartikkatsigu matumuuna oqaatigaarput.

 

Taamatut oqaaseqarluta 2001-mut sanaartugasanut iluarsagassanullu aningaasaateqarfik pillugu Naalakkersuisut nassuiaat manna saqqummiussaat sukumiisoq Atassummit akueraarput. Qujanaq.

 

Anthon Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat, Kattusseqatigiit.

Jakob Sivertsenimut qujanaq. Taava tullinnguuppoq Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit takanna.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit.

Namminersornerullutik Oqartussat missingersuutit pillugit inatsisaat 1999-mi Inatsisartuni akuerineqarmat isumalluarluni siunertarineqartut ilagaat sanaartornikkut pitsaanerusumik pilersaarusiortarnissaq eqaannerusumillu periuseqarnissaq. Tamannaavormi sanaartornermi inuussutissarsiuteqartut ujartortuagaat.

 

Qinersivik una aallartiffigalugu sanaartugassanut tunngasut tamarmik ineqarnermut pisortaqarfimmi katersorneqarput. Taavalu tamanna sioqqullugu Naalakkersuisoqarfiit arlaqartut namminerisaminnik sanaartornermut immikkoortortaqarfeqarsimanerat atorunnaarpoq.

 

Tamanna sulisunit aallaqqaammut ippigineqarluni sungiunniaqqaartariaqarmat paasisinnaavarput. Kisianni ullumikkut ukiut pingasunngoreersut suli utoqqatsissutiginiarneqarpoq. Ilaatigut taamak allanguinerit annertugineqarsinnaasut sungiuttariaqarnerannik patsisissarsiorneq utoqqatsissutipalaanngorpoq. Qaangiuttariaqalersoq Inuit Ataqatigiit isumaqarput.

 

Oqareernitsitummi 1999-mili Naalakkersuisut pitsaanerusumik pilersaarusiortarnissaq eqaannerusumillu periuseqarnissaq siunertaammata Inatsisartunut qujasaatigaat.

 

Naalakkersuisut nassuiaamminnut saqqummiussissumminni oqaatsit makku suli atorpaat. Issuarpara nassuerutigisariaqarpoq kinguaattoorutinut pissutaanerpaasarmat amigartumik pilersaarusiortarsimaneq.

 

Suummiuku amigartumik pilersaarusiorfigineqarsimasut kikkunnillu. Tamanna Inatsisartunut oqaatigineqanngitsoq maluginiarparput. Sanaartugassatut aningaasaliiffigineqareersut pilertortumik piviusunngortinneqarnissaat Inuit Ataqatigiit pingaartuutikkatsigu Naalakkersuisooqataanitsinni pilersaarusionerup naammaginartumik pitsaassuseqarnissaa siunertaralugu aningaasaliiffik 80.00.80-kkut 8,5 million kr-niugallartunik sanaartugassat piffissaalluartilluguli pilersaarusiorneqarnissaat annertusaaviginiarlugu aningaasaliineq iluatsipparput.

 

Ukiuni siusinnerusuni millionit affaannaanik aningaasaliiffigineqartarsimasoq. Tamakku eqqortumik aningaasaliiffiunerlutik aningaasaliisuminnut Inatsisartunut uppernarsaatissatut takussutissaqartittariaqarpaat.

 

Aamma tassunga uiggiutiinnarlugu maluginiarparput sanaassat minnerpaamik 50 million kr-nit nalingi siorna julimi unitsinneqarsimasut. Immikkut taaneqarsinnaasut allat nassuiaatitalersoriarlugit taamanikkut sanaassat sorliit tamatumani eqqorneqarnersut aammalu sooq sanaassanut aningaasaliissutaareersunut aningaasaajaasariaqarneq pisariaqalersimanersoq ilanngullugit Naalakkersuisut nassuiaateqarfiginagu qarsupiinnarsimagaat tupaallaatigaarput. Nassuiarneqarnissaat pissusissamisoorpoq.

 

Sanaartornerup qanoq ilusilerneqartariaqarneranik Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaata ilassutitut aningaasaliissutissanut inatsisissatut siunnersuutip ippassigami aappassaannerlugu oqaluuserineqarneranut tunngasumik isumaliutissiissummigut oqaassutai Naalakkersuisunut puigornaveersaarluinnaqquvagut.

 

Kommunit ataasiakkaat sanaartugassatigut kinguuaattoorfiusut nalunngitsorsuullugu sanaartugassanut nutaanut aningaasaleqqeqattaarneq kukkunerummat nassuerutigisariaqarparput.

 

Sanaassat siammarnerullugit sanaartornermut ingerlataqartut tamakkiinerujussuarmik atorsinnaavagut. Sanaassat siammarnerunerisigut sanaartornermut ingerlataqartut tamakkiinerujussuarmik atorsinnaavagut. Suliffissaarukkallarnerit annikillisaaffigisinnaavagut. Aamma sanaartornermi akigititaasut qularnanngilaq apparsarsinnaavagut taamak silatusaarnitsigut.

 

Sanaartornerup nakkutigineqarnera sannarlutanik pinaveersaartitsisussaq minnerunngitsumik inissianik nutaanik initaartunut naammagiittaalliuutigineqartuartoq tusartaratsigu ilanngullugu Inuit Ataqatigiit naatsorsuutigisimagaluarparput nassuiaammut tamanna ilanngunneqarsimassasoq. Ukiut tullissaanut nassuiaasiornissami eqqaamaneqassasoq naatsorsuutigaarput.

 

Inissaaleqinerup akiorniarneranut ikorfaasinnaasutut inissiarsuit qaliaasa atorneqanngitsut atorluarniarneqarsinnaanerat siusinnerusukkut Inuit Ataqatigiit periarfissatsialattut tikkuarsimasarput sanaartornermut naalakkersuisumit ilassilluarneqartoq taamanikkut qanoq isumalitigeqqinneqarsimanersoq paaserusutatta ilagaat.

 

Sanaartorfissagissaanermi kommunini ataasiakkaani akit assigiinngissitaaqisut suut toqqammavigalugit naatsorneqartarnersut nassuiaammi ilaasimasariaqaraluarpoq. Naalakkersuisut ullumikkut akissutissaqartinnavianngimmassuk apeqqutip tamatuma allakkatigut Inatsisartunut ilaasortanut tamanut nuunilerlugu akineqartariaqarnera Inuit Ataqatigiit piumasaraat.

 

Naggataatigut nassuiaammi ataatsimut isigalugu illuutinik nutarterinissamik pilersaarutit ukiut marluk angullugit kinguaattooqqaneraanik uggornarpoq. Tamakkumi ilaatigut pinngitsoortinniarlugit iluarsaassinernut sulisussanik ilinniartitsineq annikigisassaanngitsunik aningaasalerneqartarpoq.

 

Aamma taakku siunertarineqartutut sulisorineqarnissaat qulakkeerumallugu sanaartornemik ingerlataqartunut attaveqaataasussamik atorfeqartitsisoqarpoq.

 

Taamaakkaluartoq iluarsaassinermi suleqataasussat ikigisassanngitsut Danmarkimukartillugit ilinniartillugit ilinniartinneqartut ilumut siunertarineqartunut iluarsaassinerni atorneqarnerisa tamakkiisuunngilluinnarnerat Naalakkersuisunit arlaqartunit akuuffigineqartoq sooq taamak iluatsisimaarfiunnginnera Naalakkersuisunit nassuiaatissaqartinneqarnersoq Inuit Ataqatigiit paaserusupparput.

 

Aningaasaliissutiminnut naapertuuttunik Inatsisartut pissarsisarpat. Ilinniartinneqartut sooq ilimagisaraluamittut atorneqarnerat taamak annikitsigaa. Taamatut naatsumik nassuiaat oqaaseqarfigalugu tusaatissatut akuerisariaqarparput. Aappaagumut nassuiaatissap suliarineqarnerani pitsanngoriaatissatut tikkuartukkatta ilanngullugit sunniuteqartinneqartinneqarsinnaanerat arajutsinaveersaaqquutigalugu.

 

Naggaterpiaatigut sulisut suliaminnik pingaarutilimmik iluatsisimaarnissaannik kissaappagut.

 

Anthon Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat, Kattusseqatigiit.

Josef Duusi Motzfeldt qutsavigaarput. Taavalu maannakkut oqaseqassaaq Mogens Kleist Kattusseqatigiit.

 

Mogens Kleist, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat.

Qujanaq. Oqaatigissavara nutsernera takkussimanngimmat arriitsunnguamik atuassavara.

 

Sanaartugassanut iluarsagassanullu aningaasaateqarfik pillugu nassuiaat 2001 Ineqarnermut Naalakkersuisup saqqummiussaanut Kattusseqatigiinniit imatut oqaaseqaateqassaagut.

 

Sanaartornermi pilersaarusiornerlunnerup kinguneranik ullumikkut aningaasaateqarfik 400 millionit sinnerlugit karsimiititarai. Uffalu illuatungaatigut kommunit aammalu sulisitsisut sinerissami ilaat sanaasaminnut utaqqiinnartut.

 

Tamanna Kattusseqatigiinniit akuersaarsinnaanngilluinarparput. Tassami aningaasat sinerissami suliffisanik annertuunik pilersitsisinnaagaluit karsimi uninngatiinnarneqarmata erniorujoorlutik.

 

Aperisariaqarpugut erniat ullumikkut qanormitaava annertutiginersut Naalakkersuisut manna oqaluttarfik aqqutigalugu taasinnaaneraat.

 

Sanaartugassat assigiinngitsut taakkartorsinnaasagut amerlaqaat. Naalakkersuisullu saqqummiinerminni taakkartorpai kisitsisit procentinngorlugit atorneqarsimasut ulloq manna tikillugu.

 

Taamaakkaluartoq ajuusaarnarpoq inuiaqatigiinni aningaasat kaaviiaartittussaagaluit uninngatiinnarneqarmata ulloq manna tikillugu.

 

Illua tungaatigut Kattusseqatigiinniit nuannaarutigalugu oqaatigerusupparput sanaartornermi pilersaarusiortarnerup nutaamik aaqqiivigineqarnissaa.

 

Tassami illoqarfiit sikusartumiittut pitsaanerusumik aamma ingerlaavartumik sanaartortitsisinnaalernissaat anguneqassammat.

 

Taamatullu suliffeqarfiit ukioq kaajallallugu sulisitsisinnaalernissaat anguneqassammata.

 

Taamatullu akileraarutitigut kommunenut kaaviiaartitassat annertunerulernissaat Kattusseqatigiinniit takusinnaakuttooratsigu.

 

Ullumikkut pitsaanerusumik pilersaarusirtarnissat kattusseqatigiinniit oqaatigerusupparput, tassa tassami assersuutigalugu imikkut Sanap eqqaani sanaartornissat, tassalu Inatsisartut aningaasanut missingersuusiornerminni akuersissutigisimasaat avaqqullugit pilersaarutaasunik ikinnerusunik sanaartorniarneq. Tamanna pissuseq Kattusseqatigiinniit akuersaarsinnaanngilluinnarparput.

 

Paaserusupparput kia taamatut aaliangersimaneq akuersissutigisimaneraa Naalakkersuisut tamanna Naalakkersuisumut tamanna akeqqugaluarparput, manna oqaluttarfik aqqutigalugu.

 

Sanaartoornermik kinguartoornerup taakkartoneqarsinnaasut ilaat makkuupput. Piffissaq sivisooq isigalugu pilersaarusiornerup amigaateqarnera. Aningaasaliissuteqariaaseq suliami piffissaq eqqorlugu pilersaarusiornissamut ilaallu ilanngullugit aningaasanik iluatsitsiviusimanngitsoq.

 

Sanaartornermi ingerlatat tamarmiusut ataqatigiissaarnerisa qulliunerusumillu aqunnerisa aaqqissuunnissaannut pisariaqartitat amigaateqarnerat.

 

Sanaartornermik ingerlatsinermi suleriaatsit aammalu qarasaasiat atorlugu aqutseriaatsinik amigaateqarneq.

 

Tassa taakku ilaannarivaat.

 

Kommunet ataasiakkaat eqqarsaatigalugit oqaatigisinnaavarput, aningaasat sanaartornermut atorneqarsimasut taamaallaat 62 procentii atorneqarsimammata.

 

Tassami aningaasanik 1093 millioniniit 673 millionit atorneqarsimammata.

 

Siunissamilu neriuutigaarput sanaartornermut akuersissutaasarsimasut eqqornerusumik atorneqartarnissaat, iluamik pilersaarusiornikkut kaammattuutigerusupparput.

 

Assersuutitut taasinnaavarput Maniitsup kommuneani sanaartornermut aningaasaliissutinut 27 millioniniit taamaallaat 5 millionit atorneqarsimapput.

 

Uummannap kommuneani 84 millioniniit taamaallaat 30 millionit atorneqarsimapput.

 

Qasigiannguit kommuneani 14 millioniniit taamaallaat 9 millionit kisimik atorneqarsimapput.

 

Saqqummiussami aammattaaq ersarippoq INI A/S 350 millioninik atugassaqartoq sanaartornermut tunngatillugu.

 

Taakkunanngalu ilaannaat ilaannaanik atuisimapput. Tassalu 100 millionit suli atorneqartarsimanngimmata sanaartornissamut.

 

Kattusseqatigiinniit oqaatigissavarput sanaartormi kinguarsaasut ilagisinnaammassuk INI A/S-ip ullumikkut sanaartornermut ingerlatseriaasaa.

 

Ukioq kingulleq aningaasaateqarfik 367 millioninik uninngasuuteqarsimavoq. Ullumikkut 420 millioninik uninngasuuteqalersimalluni.

 

Taassuma takutiinnarpaa ukioq kingulleq manna oqaluttarfik aqqutigalugu oqaatigisimasarput eqqorsimasoq. Tassami sanaartornermi pilersaarutit annertuallaarneri oqaatiginikuugatsigit.

 

Ukiormummi nalinginnaasumik 590 millionit missaat sanaartornissamut atortarsimavagut.

 

Taamaasillunilu aningaasaateqarfiup aningaasaatai ullumikkut suli amerligaluttuinnartut takusinnaagatsigit.

 

Taamatut oqaaseqarnaraluaqaaq taamaatut naatsumik oqaaseqarluta maani oqallinnissamut ilaanissarput Kattusseqatiginniit oqaatigissavarput. Naalakkersuisullu saqqummiussai tusaatissatut tigorusullugit.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Mogens Kleist qutsavigaarput taava tulliulluni oqaaseqassaaq Otto Steenholdt, Attaviitsoq.

 

Otto Steenholdt, Attaviitsup oqaaseqartua.

Aammalimi killormut ilungersuummernarpoq tassa aningaasat oqarta, pinngitsooratik atugassat atunngitsoorsimasalli amerligaluttuinnartut atorneqaqqullugit ilungersuuteqartualerluta.

 

Nassuiaammi aningaasat taakkarsukkat qissimillattaarlugit eqqarsaatiginngitsoorneq ajornaqaat.

 

Sineriassuatsinni illut pisortat pigisaat, ilaatigut ima aserfallassimatigisut allaat meeqqat uffarfinni atuartinneqartalersimallutik.

 

Allallu oqaluffinnguaminnik aaqqissuusseqqugaluartut tulleriiaarinerooq pissutigalugu ulloq manna utaqqisinneqartuarlutik.

 

Massali aningaasat aamma tamakkununnga atugassaagaluit amerlitsikkaluttuinnartut.

 

Aningaasammi atorsimasat 2001-imi qaffariarsimapput, 80 millionersuarnik taamaakkaluartorli aningaasaateqarfiup aningaasaatai suli amerleriarsimapput.

 

Tassa nassuiaat ataatsimut isigalugu oqartariaqarpoq, nunatsinni sanaartugassanut iluarsagassanullu aningaasaateqarfitsinni aningaasaateqaraluaqaagut, sanaartornerli iluarsaanerlu arriippallaamik ingerlanneqaannarput.

 

Tamanna pillugu Inatsisartullu alliangiisarnerminni tunngavissarissaarneruleqqullugit Naalakkersuisut nutaamik periuusissiorsimapput. Tassa pilersaarutit nutaat aallaqqaammut pilersaartusiornermut kontomut ilanngunneqartarlutik.

 

Konto kalaallisut qanoq taasarneraat nalugakku.

 

Sanaartornerli angummassinnaanngitsoq uparuartortuagarput, Naalakkersuisunit nassuerutigineqarpoq kinguartoorutinut suna pissutaanersoq.

 

Tassalu nalunngeriikkatsitut amigartumik pilersaarusiortarneq.

 

Maana Naalakkersuisut nutaamik periuuseqalerniarlutik nalunaaruteqarnerat iluatsilluaqqunaqaaq. Tassami oqaluuseriuakkat kinguaattoornerpassuit tamatumuunakkut pinngitsoortinneqartalissammata.

 

Aningaasallu iluarsaassinernut sanaartugassanullu atukkat amerlanerulissallutik.

 

Aningaasanik sipaaqqusiuarluta una oqaluuserisarput killormut sammisutut ittoq iluatseqqunaqaaq. Tassami suliassat suliarineqartussaagaluit suliarineqanngitsoortulli, aningaasartaat atorneqaratik aningaasaateqarfimmut uterartuartut amerlagaluttuinnartullu, annertuumik annikillisartariaqarmata.

 

Suliarisariaqalersunik pilersaarusiorluakkanik kusanartumik sukkasuumillu sulinikkut.

 

Nassuiaat naammagisimaarpara. Aningaasaliussanillu atunngitsuuisarneq sanaartorlualernikkut qaangeriartorneqassasoq assorsuaq kissaatigilerlugu.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Otto Steenholdt qutsavigaarput. Maannakkut Ineqarnermut Attaveqarnermullu Naalakkersuisoq, Pilersuinermut Naalakkersuisoq Jørgen Wæver Johansen oqaaseqassaaq.

 

Jørgen Wæver Johansen, Ineqarnermut Avatangiisinullu Naalakkersuisoq, Siumut.

Qujanaq. Siullermik partiit Kattusseqatigiit Attaviitsullu oqaaseqartuinut tamanut qujarusuppunga.

 

Isumaqarpunga nassuiaat sukumiisoq annertoorlu suliarisimasarput ilassilluarneqartoq, aamma maluginiarpara amerlanerussuteqartut assut iluarisimaataat, ukioq manna paasissutissat annertunerusut paasiuminarnerusut aammalu takulertoruminarnerusut nassuiaammi ilanngunneqarsimanerat.

Tamanna Siumup oqaaseqartuata Mikael Petersenip aamma oqaaseqarnermini ersersippaa, taamaattorli aamma piumasaqaatigalugu siunissami Naalakkersuisut taamatut saqqummiussaqartarnerminni, aamma avammut inuiaqatigiinnut paasissutissiinerusarnissartik ilanngullu suliamut atatillugu suliarisaqariaraat.

 

Tamannalu tusaatissatut tigorusupparput. Tassa eqqarsaatigineqarsinnaasut ilaat tassaavoq, nassuiaatip saqqummiunneqarneranut ilanngullugu, naqitamik paasiuminarsakkamik aviiseeraliakkamik, imaluunniit indlægsavisimik taaneqartartumik, ilanngulluni paasissutissiissutigineqartussatut pilersitsisoqarsinnaanera taanna Naalakkersuisuniit ukiumut tulliuttumut eqqarsaatigissavarput. Suliaralugulu.

 

Siumumiit neriulluarfigineqarpoq pilersaarusiorneq nutaaq periuuseq nutaaq toqqammavigalugu aamma pitsaanerusumik sanaartugassat ingerlanneqalersinnaanerat. Tamanna Naalakkersuisuniit isumaqatigaarput, taamaattumik aamma kaammattuutigineqartut assigiinngitsut ilaatigut sanaartugassat nunatsinni naammassisaqarsinnaassutsimut naleqqussarnerullugit, nunat immikkoortuinut kommunenullu agguataarluarneqarnerusarnissaat siunissami, Naalakkersuisuniit aqqutissiuunniassallugu Siumumiit kaammattuummut aammalu partiinit allanit taamatoqqissaaq kaammattuuteqarnerannut Naalakkersuisut eqqumaniarsarissapput.

 

Aamma tassani susassaqartut tamaasa suleqatigalugit pitsanngorsaaniarnerit ingerlanneqarnissaat pisariaqarpoq. Minnerunngitsumik sumiiffinni assigiinngitsuni kommunet peqatigalugit pilersaarusiorneq ingerlanneqarnissaa, taanna pisariaqarpoq.

 

Tamatumani eqqaanngitsoorusunngilara, ukioq kingulleq kommunenut isumaqatigiinniarnermi, tassa bloktilskude pillugu, isumaqatigiinniarnerni siusinnerusukkut aamma maanngaanniit eqqartoriigarput, tassa oqaluuserisassani immikkoortoq 75-I Anthon Frederiksenip saqqummiussaani. Naalakkersuisut ilaatigut ilisimatitsissutigaarput kommunenut aamma periarfissaammat immikkut ittumik sanaartugassanut tunngatillugu isumaqatigiissusiornissaq, kommunet taamatut kissaateqarpat, pisinnaasorippallu.

 

Taamaattumik taanna aamma aqqutigalugu qularnanngitsumik minnerunngitsumik kommuneni annerumaani ataqatigiinnerusumik, pilersaarusiornerit ingerlanneqarsinnaallutillu naammassiniarneqarsinnaaneri periarfissaavoq. Atorluaqqunaqaarlu periarfissaq taanna.

 

Siumumiit aamma kaammattuutigineqarpoq sanaartornermi ilaatigut aamma iluarsaassinermut iluarsaassinissaarsuarmut tunngatillugu, ilinniartinneqartartut taakkua ullumikkornit annertunerungaartumik sulisorineqarnissaannik tunngatillugu, Naalakkersuisut aamma kaammattuuteqarfigineqarput.

 

Tamanna pillugu Naalakkersuisuniit eqqumaffigivarput taassuma ilanngullugu ukiaru Inatsisartut ataatsimiinnerannut, tassa aningaasaqarnermut inatsisip suliarineqarneranut atatillugu, aamma siusinnerusukkut aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamiit piumasarineqartut tunngavigalugit, erseqqinnerusunik kisitsisinik paasissutissiinissarput pisussaaffigisussaagaatsigu.

 

Ilaatigut qassit ilinniarteqqinneqarnissaat siunnerfigineqarsimanersoq, qassit aallartinneqarsimanersut, qassit naammassisimanersut, qassit ullumikkut aalaakkaasumik suliffittaarsimanersut. Tamakkua paasissutissat pissarsiarinissaat aammalu Inatsisartunut ukiaru aningaasat aamma aaliangiiffigineqarnissaannut atatillugu ilannguneqarnissaat, aamma Naalakkersuisuniit siunnerfigaarput.

 

Siumumiit aamma pingaarutilik taaneqarpoq ilaatigut naalagaafiiup tassa Danmarkip iluarsaassinermut peqataanermini ukiuni kungullerni aammalu 2003-p tungaanut, ukiuni sisamani ukiumut 50 million kronenik aningaasaliissuteqartarnermigut, sannarlutat assigisaallu iluarsaanneqarnissaannut tunngatillugu tapersersueqataasimanerannut tunngatillugu, naalagaaffimmut Naalakkersuisut isumaqatigiinniaqqinnissaat kaammattuutigineqarpoq. Aaqqissuussinerup tamatuma ingerlaqqinnissaa kissaatigineqarluni.

 

Tamanna Naalakkersuisuniit siunnerfigineqarpoq. Naalakkersuisulli isumaqatigiinniarnerit iluatsissanngippata aamma iluarsaassinernut aningaasat immikkoortinneqartartut, ikileriaateqartinnginnissaat isumannaarlugu maannakkut aappaagumut aningaasaqarnermut inatsisip suliarineranut atatillugu, pilersaarusiornertik ingerlappaat.

 

Iluarsaanneqartariaqartut pisariaqartumik iluarsaanneqartariaqarmata aammalu aningaasat taakkununnga immikkoortinneqartut naammattariaqarmata.

 

Atassummiit Jakob Sivertsenip ilaatigut siammasissumik ukiunut arlalinnut siumut pilersaarusiortoqartarnissaa, Atassummiit pingaartutut assut isigineqarpoq.

 

Naalakkersuisut taanna ilaatigut tunngavigalugu tassa periuseq nutaaq, eqqupparput januarip aallaqqaataaninngaaniit. Kisianni tassa periuseq nutaaq taanna imaaliallaannaq sunniunnaviannginnami. Tamakkiisumik sunniunnissaa naatsorsuutigaarput aatsaat ukiut marluk qaangiuppata malugineqarsinnaassasoq.

 

Tassa taanna maluginiaqqussavara. Tamakkiisumik periuutsip nutaap pilersaarusiortarnermi sunniutissaat, aatsaat ukiut marluk qaangiuppata tamakkiisumik pinissaa naatsersuutigaarput.

 

Taannalu soorunami eqqaamasariaqartut ilagissavaat.

 

Sanaartugassanut iluarsagassanullu naammassinngitsoorsimasanut tunngatillugu, paasissutissat nassuiaammi ilaareersut innersuussutigalugit Atassutip ujartugaanut oqaatigerusuppara, tassa kommunet kommunenut aningaasaliissutigineqartartut taakkua naligiinnerusumik agguataarneqarnissaat, taanna aamma kissaatigineqartoq tassa aningaasaliunneqartartut siammasinnerusumik naammassisaqarsinnaassuseq tunngavigalugu siammarterneqarnerunissaat kissaatigineqartoq maluginiarpara.

 

Tassunga tunngatillugu periuseq maannakkut atorneqartartoq tassaavoq kommunet tamarmik sanaartugassanut tunngatillugu, kissaatitik tassa Namminersornerullutik Oqartussaniit aningaasaleeqataaffigineqartussat pillugit, qinnuteqaatitik martsip aallaqqaataa tikitsinnagu nassiuttarpaat.

 

Taava Naalakkersuisoqarfiit ataasiakkaat pingaarnersiorlugit tulleriinneri inissittarpaat suliassaqarfimminnut tunngatillugu. Tulleriiaarinerlu taanna tunngavigalugu Naalakkersuisut aningaasaqarnermut inatsisissamut siunnersuusiornerminni, suut ilanngunneqarnissaat siunnersuusiortarpaat.

 

Tamatumalu kingorna tassa Inatsisartuniit aaliangiiffigineqartarluni. Taamatut siunnersuusiorsimaneq pissusissamisoornersoq imaluunniit allanngortinneqartariaqarnersoq.

 

Tassami taassuma aaliangiiffigineqavinnissaa Inatsisartuniippoq, aningaasaqarnermut inatsisip akuersissutigineqarneranut atatillugu, ukiumoortumik naliliivigineqartartussaq.

 

Taamaattumik aamma ukiaru Inatsisartut periarfissaqarumaarput Naalakkersuisut tulleriiaarinermut siunnersuutigiumaagaannut allanngortitsinissaminnut. Sulianut nutaanut tunngatillugu, soorunami ingerlareersut ingerlassapput. Kisianni sulianut nutaanut tunngatillugu allatut pingaarnersiuisinnaaneq Inatsisartuniippoq pisinnaatitaaffik, aammalu akisussaaffik taanna.

 

Inuit Ataqatigiinniit neriuppunga aamma maluginiarneqarsimassasoq, sapinngisarput tamaat naapertorlugu paasissutissat paasiuminarnerusunngorlugit, aammalu annertunerusunngorlugit Inatsisartunut ukioq manna saqqumiunniarsarisimagatsigit.

 

Nalunngilara kinguaattoornernut tunngatillugu patsisiliunneqartartoq, Inuit Ataqatigiinniit utoqqatsissutitut taagorneqartoq ataasiaannanngeqaluni maani atorneqartareersoq.

 

Kisiannili tassa 1999-imi allanngortiterineq tunngavigalugu malittarisassat maannakkut februari naa martsimi, Naalakkersuisuni akueraagut. Paatsoorneqarsinnaajunnaarlugu pisortaqarfinnit tamanit suliassaqarfimmut tunngatillugu, imaluuuniit suliniuummut tunngatillugu, sanaartornerup ingerlanerani kikkut sumik suna akisussaaffigineraat.

 

Malittarisassat taakkua siusinnerusukkut amigaatigineqarsimapput. Massakkut pigineqalerput. Taamaattumik taanna kingorna patsisitut atussallu imaluunniit pissutigitissallugu atorsinnaajunnaassaaq.

 

Tamanut erseqqissunik malittarisassaqalerpoq. Taamaattumik taakkua malillugit aamma Naalakkersuisut ingerlatsinissarput naatsorsuutigaarput.

 

Nassuerutigisariaqarparput kinguaattoorutinut pissutaasarmat amigartumik pilersaarusiortarsimaneq.

 

Apeqqutigineqarpoq Inuit Ataqatigiinniit sumiuku amigartumik pilersaarusirfigineqarsimasut? Tassa tassani aningaasaateqarfimmi kinguaattoorutit 420 million kronet qiviaraanni, amerlanerpaartaasa kinguaattornerannut tunngatillugu patsiseq taannaavoq. Suliassaqarfinni soorunami assigiinngitsuni kinguaattoorutit annertussusaat nikerarpoq.

 

Kisianni pilersaarusiorluarsimannginnerup kingunerisaanik patsiseqarpoq. Ilaatigut immikkoortoq 5-imi aatsaaginnaq sammisatsinni, inissianut sanaartornissamut tunngatillugu, tassa patsisit annerpaartaraat pilersaarusiorluarsimannginnerup Inatsisartunut inaarutaasumik saqqummiussaqannginnermi.

 

Taamaattumik-una periuseq allanngortikkipput. Allanngortipparput pilersaarusiorneqa aatsaat naammassereeraangat, Inatsisartunut inaarutaasumik naliliiffigisassanngorlugu inissinneqartarnissaa.

 

Taamaaliornikkut novemberimi Inatsisartut nalileereerpata, pilersaarutit pigereerlugit januarimi suliariumannittussarsiuussinerit assigiinngitsut ingerlanneqartalersinnaanissaat aqqutissiuuneqassammat.

 

Massakkutuunngitsoq aatsaat Inatsisartut aalajangereerpata, taava pilersaarusiornerit aallartittarlutik sukumiinerusut.

 

Periuseq tassani allanngortipparput, tamakkiisumillu sunniunnissa ukiut marluk qaangiuppata tassa naatsorsuutigaarput.

 

Taamaattumik aamma allanik assersuutinik oqaaseqassagutta, tassa taaneqarsinnaapput ilaatigut inissianik sanaartornermi tunngatillugu 60/40. pilersaarutaasunit akisunerulersut, taakkua kinguaattoruteqarfiusarput. Aamma ilaannikkut kinguaattooruteqarfiusarput kommune nammineq sanaartugassamut tassunga tunngatillugu tapiissutigisassani, piffissanngoraangat pigiunnaarsimasarmagu ilaannikkut.

 

Taava tamatumani suliniut taanna aningaasaateqarfimmut ikineqareermat allanngortinneqarsinnaasanngilaq. Taava kommunep immaqa januarip aallaqqaataani aappaaguani aningaasaateqalernissaa utaqqimaaqqaarneqartarpoq.

 

Taamaattumik kinguaattoorutinut patsisaasut assigiinngitsorpassuupput. Kisianni tamarmik ataatsimut oqaatigissagaanni qulequtaraat, pilersaarusiornerup amigartumik ingerlanneqarsimanera.

Taamaattumik-una periuseq allanngortikkipput, kissaatigalugu neriuutigalugulu pilersaarusiorluakkat tunngavigalugit Inatsisartut aaliangiineri pisalerpata, taava kinguaattoorutit annikillisinneqassapput. Kisiannili aamma naammassineqartartut amerlineqassapput.

 

Tassungalu taputartuullugu piviusunngortissinnaagutsigu siammasinnerusumik naammaginarnerusumillu sanaartugassat naammassisaqarsinnaassutsimut naapertuunnerusumik agguataaneri, taava isumaqarpunga suliassaq annertooq naammassisimassagipput.

 

Taannalu suliassaq naammassiniarnissaa Naalakkkersuisuniit pimoorullugu soorunami ingerlapparput.

 

Inuit Ataqatigiinniit aamma apeqqutigineqarpoq siorna julimi suliassat unitsinneqartut allallu sanaartornerup iluani suliassanut tunngassuteqartut, pillugit sooq erseqqinnerusumik nassuiaasoqarsimannginnersoq.

 

Tassa tassunga tunngatillugu nassuiaatit tamakkiisut Naalakkersuisuni sammineqareermata julimi, aamma Inatsisartut finansudvalgiannut, tassa aningaasaqarnermut ataatsimiititaliaani sukumiisumik sammineqareerlutik akuerineqarput.

 

Kisianni imaanngilaq uani millionit eqqartorneqartut tamarmik unitsitsinermik kinguneqartut. Uani amerlanerpaartaat nuutsinneqarput siliassanut allanut. Amigartumik pilersaarusiorsimanerup kingunerisaanik aningaasanik amerlanerusunik pisariaqartitsilersimasunut.

 

Tassani assersuutigineqarsinnaapput tunumi nunaqarfinni atuarfiit arlallit. Taakkua annertunerusumik aningaasaliiffigineqarput, kisianni aningaasaliiffigineqarneri allaminngaannik soorunami tiguneqartariaqarput.

 

Aamma paasissutissat erseqqilluinnartut taamani Naalakkersuisut aaliangiipput aammalu paasissutissat taakkua sukumiisut tunngavigalugit, finansudvalgimut aaliangertoqarluni.

 

Inuit Ataqatigiinniit aamma sanaassat siammarnerunissaat taanna oqaaseqarfigereerakku oqaaseqarfigeqqissanngilara, kisianni aamma taanna ujartorneqarpoq. Aamma sannarlutanut tunngatillugu ujartuisoqarpoq.

 

Maluginiarneqarsimassaaq nassuiaammi aamma kinguaattoorutinut ilaatigut ilaammata sannarlutat.

 

Soorlu assersuutigalugu mittarfiliortiternernut tunngatillugu Qaarsuni mittarfiup massakkut saqitsaassutaanera tunngavigalugu, tassa sanaartorneqaqqaarnerani kukkussutaasut iluarsineqarnissaanut tunngatillugu inaarutaasumik isumaqatigiittoqarnissaata tungaanut, aningaasat massakkut 60 millionit uninngatinneqarput.

 

Naak nalunngereeraluarlutigu mittarfittaa naammassereersoq ilaa?

 

Kisianni saqitsaassutaapput qanorpiaq kukkusoqarsimanera tunngavigalugu akiliisoqassanersoq. Taamaattumik 60 millionit tassani uninngatinneqarput.

 

Eqqartuussiviillu tassa voldgift sagit aqqutigalugu massakkut ingerlanneqarlutik.

 

Aamma nalinginnaasumik procenti aaliangersimasoq uninngatinneqartarpoq sanaartugassanit nalinginnaasunik soorlu inissianut. Taava saannarlutaasoqarsimappat ukiup ataatsip qaangiunnerani taakkua sanaajusimasut misissoqqissaarneqartarput, aamma atuisut peqatigalugit.

 

Taakkulu inaarutaasumik akuerineqarnissaasa tungaannut aamma aningaasat ilai uninngatinneqartarput.

 

Inuit Ataqatigiinniit aamma apeqqutigineqarput kommuneni ataasiakkaani akit asigiinngisitaaqisut suut toqqammavigalugit naatsorsorneqartarnersut?

 

Tassa tassunga tunngatillugu qallunaatut oqaatigisarpaat udbud og efterspørgsel. Tassa qanoq annertutigisumik sanaartugassanut piumasaqarnerup taavalu sanaartorsinnaasut qanoq suliaqareersimanersut. Taakkua aallaavigalugit akit annertunerpaamik inissinneqartarput. Taamaattumik sanaartugassanik pissaaleqiffiunngilluaasartuni, sanaartugassanut akit qaffasissorujussuusarput.

 

Taavalu sanaartugassaale imaluunniit sanaartugassanik amikkittoorfiusuni akit appasinnerusinnaasarlutik. Kisianni akit qaffakkaluttuinnannginnissaat pillugu nalunngisassitut, ukiaq aallarnerfigalugu tassa inatsisini toqqammavilersorpagut, qaffasinnerpaaffigisinnaasaat sunaassanersoq.

 

Andelsboliginut 13.500.  10/40/50-inut 15.000 kronit aamma asserluinnaanik 60/40-nut tunngatillugu, borgmesterit KANUKOKA-llu aallartitai ilisimatinneqarput taakkunani malittarisassat 60/40-nut tunngatillugu aamma 15.000-t aallaavigalugit, qaffasinnerpaaffilerniartut.

 

Tassa landskassemiit tapiissutissat. Taamaaliornikkut akit qaffakkiartornerat taanna killilersimaarniarsaraarput. Kisiannili soorunami aamma kommuneni ataasiakkaani naak sanaartugassat amerlavallaanngikkaluartut ilaatigut akit qaffasingaatsiartarput.

 

Tassanilu toqqam imaluunniit pissutaanerpaasartoq tassaavoq, sumiiffimmi tassani sanaartorsinnaasut imminnut unammillersinnaasut amerlagisassaanng imaluunniit ataasiinnaasarnera. Taamaattumillu monopoleqapajaarlutik ilaasa akinik inissititerisinnaanerat.

 

Inuit Ataqatigiinniit aamma kaammattuuteqarput assigiinngitsutigut aappaagumut nassuiaasiornissamut tunngatillugu paasissutissanik annertunerusunik nassuiaammi ilanngussisoqarnissaani. Taakkununnga tunngatillugu Naalakkersuisuniit nalilersussavagut, taavalu aappaagumut nassuiaammut ilanngunneqarsinnaanersut aamma isummerfiginiassallugu.

 

Naggataatigut Inuit Ataqatigiinniit apeqqutigineqarpoq iluarsaassinermut tunngatillugu ataqatigiissaarisussamik allaffeqarfiup qanoq taassuma pilersinneqarnerata kingunerisaanik angusaqartoqarsimanersoq.

 

Tassunga siusinnerusukkut uani Siumup oqaaseqartuanut tunngatillugu oqaaserisakka innersuukkusuppakka. Tassani pilersaarutigaarput aningaasaqarnermut inatsisip inatsisissamut siunnersuut ukiaru suliarineqarnissaanut aktivitetstal aningaasaqarnermut ataatsimiititaliami piumasarineqartarsimasut, tassa qanoq angusaqarsimanermut aammalu qanorpiaq kisitsisinngorlugit anguniagaqarnermut, kisitsisit tunngassuteqartut ilanngutissamaarpagut.

 

Kattusseqatigiinniit oqaaseqartup Mogens Kleistimut tunngatillugu, tassa siammasinnerusumik sanaartugassanut aningaasat agguataarneqarnissaat aamma tassanngaanniit taakkartorneqarpoq. Tassa oqaaseqartuniit tamanit. Taanna maluginiarpara oqaaseqartunit tamanit sanaartugassat siammarnerullugit kommunenut agguataarneqarnissaat, Naalakkersuisut eqqumaffigissagaat kissaatigineqarpoq.

 

Taamaattumik aamma taamaaliornissarput Naalakkersuisuniit pissusissamisoorpoq.

 

Sanap eqqaani sanaartornissat Mogens Kleistip apeqqutigai imatut: kia taamatut aaliangersimaneq akuersissutigisimaneraa? Tassa taanna aatsaaginnaq Inatsisartut akuersissutigaat.

 

Oqaluuserisassat normu 5-p oqaluuserinerani aaliangiiffigisassatut siunnersuummi, aningaasaqarnermut ataatsimiititalip isumaliuutissiissutaa Naalakkersuisunit aamma akuersaarneqartoq. Taanna tunngavigalugu taakkua akuerineqarput.

 

INI A/S-imut tunngatillugu, kigaalaqutitut ilaatigut isigineqartarnera taanna Kattusseqatigiinniit aamma taaneqarpoq. Tasssunga tunngatillugu oqaatigerusuppara INI A/S-imut tunngatillugu, Naalakkersuisut qanoq iliornerat oqaluuserisassani immikkoortoq 71-mi sukumiisumik eqqartorparput. Ilaatigut tassani sanaartugassanut tunngatillugu nalunaarusiaq 60/40-mik tunngassuteqartartoq, tassa kommunenut kommuneni inissianut sanaartornermut tunngatillugu siornatigut kommunet pinngitsaalisaasarput, pinngitsooratik sanaartornermik aqutsisussatut INI A/S-I atortassagaat.

 

Taanna allanngortilersaarparput tassa nalunaarut suli maannakkut tusarniaassutigineqarpoq.

Nalunaarutip ukiup qiteqqunnerani, tassa julip aallaqqaataani atuutilersinneqarnissaa siunnerfigaarput. Tassani 60/40-nut sanaartugassat eqqarsaatigalugit, kommunet nammineq pisinnaatitaaffigissagaat toqqassallugu kina kikkut sanaartornerup ingerlanerani aqutsisussatut 60/40-nut tunngatillugu toqqarumanerlugu.

 

Imaassinnaavoq kommune teknikkeqarfia nammineq, imaassinnaavoq illoqarfimmi tassani siunnersuisartut, imaluunniit immaqa aamma imaassinnaavoq kommunep INI A/S-imik suleqateqarnini iluarisimaarlugu ingerlatiinnaraa taamatut.

 

Aningaasat ilumoorpoq aningaasaateqarfimmi naak ukiumut siulianut naleqqiullugu 80 millioningajannik atuinerusimagaluarluta. Taamaattoq amerligaluttuinnarput Mogens Kleistip erseqqissaassutigisaatut. Massakkut 420 millioniupput.

 

Pilersaarusiortarneq nutaaq tunngavigalugu aammalu aningaasaateqarfimmi tassani aningaasat amerliinnannginnissaat siunnerfigalugu, Nalakkersuisuniit neriuutigaarput, ukiut pingasut ingerlaneranni ullumikkornit appasinnerujussuarmut pisissinnaasimassallugu.

 

Tassanilu naatsorsuutigeqaarput neriulluarfigalugillu pilersaarusiortarnermut periuutsit nutaat eqqunneqarsimasut.

 

Otto Steenholdtimut oqaaseqaataanullu tunngatillugu oqaatigerusuppara, ilumoorpoq naalakkersuinikkut suliaqartuulluni assut qinngarnartarpoq ilisimallugu kommunerpassuarni pisariaqartitsineqartoq, taavalu aningaasat uninngasutullusooq isigineqarsinnaasut amerlasoorujussuusut.

 

Soorunami aamma naammaginanngilaq. Kisianni ukua 420 million krone aningaasaateqarfimmi uninngasut, tamavimmik ateqareerlutillu sumiiffeqareeramik. Aammalu missingersuusiortarnermut inatsiserput najoqqutaralugu imaaliallaannaq allanngortinneqarsinnaanatik.

 

Taamaattumik aningaasat 420 million kronet taakku, amerlagaluaqalutik tamavimmik sumiiffeqareersutut oqaatigineqartariaqarpoq. Kisiannili naammassinissaat taanna taamaallaat amigaataalluni.

 

Tassani aamma soorunami nutaamik periuuseqalernissarput iluaqutaassasoq naatsersuutigaarput.

 

Ullumikkut oqareernittut finanslovemut akuersissutigineqartartut amerlavallaat iluamik pilersaarusiorsimanatik akuerineqartaramik.

 

Taava kingornatigut ugguutigilertarparput suliassaq taassuma kinguaattuuleraangat.

 

Maluginiarpara Pttp Steenholdtip aamma nassuiaat naammagisimaaraa. Naalakkersuisuniit neriuutigaarput aamma partiit oqaaseqartuinut nassuiaateqarnerput, taamatuttaaq Inatsisartunit naammagisimaarneqarumaartoq. Qujanarlu oqaaserineqartunut kaammattuutigineqartunullu.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Ineqarnermut Naalakkersuisumut qujavugut. Maannakkut oqaaseqartussat ikittuararsuanngorput. Kingulliulluni oqaaseqassaaq Mikael Petersen, Siumut.

 

Mikael Petersen, Siumup oqaaseqartua.

Tassa Naalakkersuisut Naalakkersuisup akissuteqaataanut qujarusuppunga aamma uani kaammattuutigisagut tigulluarneqarmata. Aammalu suliap ingerlaqqinnerani soorunami naatsorsuutigaarput, taakkua saqqummiussagut aamma Naalakkersuisup tungaaninngaanniik aamma aningaasaqarnermut ataatsimiititaliami suliat ingerlanneqarnerini, sammineqartarumaartut taakku akornanni.

 

Tamanna naatsorsuutigissavarput taamaattuartarami.

 

Unaana erseqqissaatigilaarniarlugu Siumuminngaanniik tassa sanaartornermik suliaqartut ilinniartoqartarnerannut tunngassuteqartoq, taanna ukiut arlaqalerput aaqqinniarlugu Inatsisartut oqalulerattali. Ila ukiorpassuanngorpagut.

 

Ulloq manna tikillugu suli malunnaataasumik aaqqiinerit suli angusaqarfiginngilagut.

 

Ullumikkut ukiuni makkunani aningaasaliissuterparujussuupput sanaartornermut, taanna arajutsisimaneqanngilaq.

 

Sanaartornermut iluarsaassisarnermullu aningaasaateqarfik aatsaat taama aningaasaateqartigaaq. Taanna tamatta ilisimaaraarput.

 

Kommunet aningaasaliissutaat ukiumut 200 millionit sinneqarput sanaartornermut. Namminersornerullutik Oqartussat 700 angusarlugit, ukiumut aningaasaliisarpugut. Namminersortut soorunami aamma sanaartornermik ingerlataqarput.

 

Selskabet ingerlatseqatigiiffissuit annertoorujussuarmik aamma KNI-kkut Royal Grønlandikkut sanaartornermik ingerlataqartarput. Allallu.

 

Ila aningaasarpassuupput sanaartornerup iluani nunatsinni ukiut tamaasa kaaviaartinneqartut.

 

Kisianni takusinnaajuarparput sanaartornermik ingerlataqartut suliffiutillit, ilinniartoqarniarnerat ajortartorujorujussuusoq. Ilinniartunik tigummiaqarniarnerat.

 

Assersuutigiinngarlugu maani Nuummi ilisimatinneqarnerput naapertorlugu, sanaartornermi ingerlataqartut suliffeqarfiit 25-t akornanni qulaaluat ilinniartumik ataatsimilluunniit tigummiaqanngillat. Tigummiaqarsinnaagaluarlutik, ilinniarsimasunik sulisoqarlutik, sulisorpassuaqarlutik, ilinniartumik ataatsimilluunniit tigumiaqanngillat.

 

Kipiluttunarput tamakku.

Piumasaqartariaqalerpugut ersarissumik sanaartugassanik imaluunniit suliassanik tigusinermut atatillugu, pinngitsoorani ilinniartumik aamma tigumiartariaqartut.

 

Praktikkerfissaaleqisut ilinniartuugaluit uniinnartarput praktikkerfissaaleqalutik. Tamakku akuerineqarsinnaanngilluinnarput.

 

Aningaasarpassuit aningaasaliissutigisarpagut, milliardit angullugit pisortaniit.

 

Sulisulli amerlavallaaqaat sulisitsisut amerlavallaaqaat ilinniartunik tigummiaqarumanngitsut. Tamana akuerineqarsinnaanngilaq. Tamanna pillugu oqaaseqaqqippunga neriullunga Naalakkersuisut tassuuna sakkortuumik qanoq iliuuseqarumaartut.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Mikael Petersen qutsavigaarput. Tullliulluni oqaaseqassaaq Anthon Frederiksen, partiimi oqaaseqartup avataatigut.

 

Anthon Frederiksen, Siulittaasup tulliata sisamaat, Kattusseqatigiit.

Kattusseqatigiinniit nuannaarutigaarput Sanaartornermut Ineqarnermut Sanaartornermut Pilersuinermullu Naalakkersuisup akissuteqaammini, aamma ilaatigut apeeqqutigisagut assigiinngitsut erseqqissaaffigimmagit.

 

Aammalu oqaatigerusupparput soorunami sanaartornermi kinguaattoorutaasartut assigiinngitsut qaangerniarlugit Kattuseqatigiinniit sapinngisarput tamaat suleqataarusukkatta, aammalu tamanna siusinnerusukkut sanaartorneq pillugu, eqqartuisarnitsinni siunnersuutit assigiinngitsut saqqumiuttarsimavagut.

 

Uani nalunaarummi annertuumi imartuumilu aammalu nuannaarutigisatsinni, suliassat assigiinngitsut nalunaarsorsimaneri, aammalu suut suliassat qanoq inissisimaneri pillugit nassuiaat, annertuumik paasissutissiivoq uatsinnut. Tamannalu nuannaarutigivarput.

 

Inatsisartut ukiarmi ataatsimiinneranni ilaatigut Nuummi Sisimiuni Ilulissanilu ilinniartut inissiaannut, inissialiornissamut tunngasut apeqquteqaateqarfiginikuuagut Kattusseqatigiinniit.

 

Uani nalunaarummi takusinnaasagut malillugit Nuummi Sisimiuni Ilulissanilu ilinniartut inissialiornissaannut suliassanut pilersaarusiornerup, aningaasaliissuteqarnerunissaa pisariaqalersippaa. Taamatut allassimasoqarpoq aammalu ingerlaqqilaaraanni allassimalluni, ingerlatani suliassat 30-t pineqarput. Taakkunannga 30-t juli qaammat nuussinikkut taamaatitsinikkulluunniit peerneqarlutik. Suliassat arfineq pingasut aamma naammassineqarput.

 

Taakkununnga tunngasut assorujussuaq soqutiginarput erseqqissalaarneqarnissaat. Aammalu suliassat taakku qanoq maannamut pilersaarutit malillugit inissisimaneri, aamma Kattusseqatigiinniit soqutigivagut annerusumik paasisaqarfigissallugit.

 

Taassuma saniatigut Naalakkersuisut nutaamik periuuseqalernerat, aamma soorunami naatsorsuutiginngilarput periuutsimik nutaamik allanngortitsinikkut imaaliallaannaq kinguaattoorutaasorpassuit aaqqinneqarsinnaanerat, naatsorsuutigineqarsinnaanngilaq sumiluunniit.

 

Soorlu Naalakkersuisup akissuteqarnermini oqaatigereerai ilaatigut aamma ukiut marlussuit immaqa qaangiunnerisigut aatsaat suliassat pitsaanerusumik naammassineqarsinnaanerat naatsorsuutigineqarsinnaasoq.

 

Tamanna paasilluarparput. Aammalu suliassat assigiinngitsut piaartumik naammassineqarnissaanut Kattusseqatigiinniit peqataajumaqaagut kinguaattoortarnerit annikillisarneqarnissaanut. Qujanaq.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Anthon Frederiksen qutsavigaarput. Tulliulluni oqaaseqassaaq Vittus Mikaelsen, partiimi oqaaseqartup avataatigut.

 

Vittus Mikaelsen, Siumut.

Qujanaq. Sanaartugassanut iluarsaassinermut tunngatillugu maligisimavara oqaaseqalaartariaqarlunga.

 

Ilumoorpoq pisariaqarpoq maannakkut nassuiaaneq aamma ingerlaqqisasoq nassuiaasarnerit ataatsimiittarnerit eqqarsaatigalugit.

 

Ukiuni kungullerni annertuumik oqallisigineqarsimavoq kvadratmeterimut akit qaffasinnerujussuat. Sooruna nalunngilarput tamanna. Kisianni uanga isumaqarpunga tassani nuna tamakkerlugu ataatsimut isigineqarnerani, immikkoortinneqartariaqartut isorliunerusut.

 

Misilittakkat tunngavigalugit aallaavigalugit pisariaqarluinnarpoq tamakkua eqqumaffigineqarnissaat.

 

Assersuutigalugu isorliunerusut ilaanni sanaassaraluit ukiut tallimat ingerlaneranni, allaat ullumimut pisariaqanngikkaluamik 7 millionit angullugit akisunerulernikuupput taakku sanaassarpiaat.

 

Taamaattumik tamakku eqqarsaatigalugit isumaqarpunga, nalinginnaasumik akeq imaaliallaannaq aamma malugisimagaat sanaartortartut Kalaallit Nunatsinni assigiimmik ingerlatsisoqarsinnaanngitsoq.

 

Assersuutigalugu inissiat 36-t Ammassallup kommuneata sanatinniakkat, tassani akit atorneqarpoq nalinginnaasumik akeq qaffasinnerpaaffissaa ataatungaaniissasoq. Taamaalilluni Kalaallit Nunaat tamakkerlugu neqeroorutigineqarnerani, akikinnerpaaq tiguneqarpoq.

 

Ukiut sisamat utaqqereerluta kommuneminngaaniik sanaassaq aallartippoq. Qanoq pisoqarpa? Kalallit Nunaata sinneraninngaaniit namminersortut sanajartortut suliartik aallartikkamikku paasivaat, naammassisinnaanagu. Allatut ajornartumik ukiup affaa tikilersorlu allatut ajornartumik sanaartik qimaannarlugu aallaannartariaqarsimapput.

 

Tassani takuneqarsinnaavoq nunarput ataa tamaat ataatsimut isigalugu ajornakusoortoq ingammik isorliunerusut eqqarsaatigalugit.

 

Taamaammat Naalakkersuisup nassuiaammi oqarnera assorujussuaq nuannaajallannarpoq, kommunet inissianik sanaartornermut akisussaanerulissasut. Taamaalilluni taanna neriuppunga aamma kommunet allat isorliunerusut, namminneq pilersaarusiornerminni atorluarnerulissagaat. Qujanaq.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Vittus Mikaelsen qutsavigaarput, tulliulluni oqaaseqassaaq Josef Tuusi Motzfeldt, aappassaanik oqaaseqassaaq.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.

Soorunami uaguttaaq Naalakkersuisut akissuteqarniarnerminni oqaaserisaanut qujassuugut.

 

Uani Siumup oqaaseqartuata naalagaaffiup iluarsagassanut ukiut sisamat 50 millionik ukiumoortumik, akiliuteqartarneranik isumaqatigiissutaasimasup sivitsorneqarsinnaaneranik Naalakkersuisunut kaammattuutaa pisariaqarsorinarpoq. Tassa naalagaaffiup nalaani illuliarpassuit inissialiarpassuit matumani pineqarmata.

 

Taamaattumik Naalakkersuisut aamma siussuertariaqarpaat ilaatigut uani nalunaarusiami allassimammat, iluarsaassiniarnermi naalagaaffiup aningaasaliutai eqqartortillugit ima allammata: tamatuma paasiniarneqarneranut tassa tamatuma paasiniarneqarneranut atatillugu paasineqarpoq nutarterinermut aningaasat atorneqarsimanerat piumaqaatinut naapertuutinngitsoq.

 

Taamatut sakkussanik torinngitsigisunik nassaarluta danskit Naalakkersuisui isumaqatiginiassagutsigit, isumalluangaarnissamik pissutissaqarsorinanngilaq.

 

Taavalu apeqquteqaatitsinni oqaaseqarnitsinni apeqquteqaatigisatsinnut aningaasaliissutaareersuni aningaasaajaasariaqarsimaneq siorna, 0 stilling julimi pisimasoq. Naalakkersuisunut ilaasortaq akussuteqarnermini oqaatigiinnarpaa, taanna sukumiisumik aningaasaqarnermut ataatsimiititaliami nassuiarneqareersimasoq.

 

Una Inatsisartuninngaanniit isigalugu naatsorsuutigivarput isigaarput aamma uagut Inuit Ataqatigiinninngaanniit, tassaasoq Inatsisartunut sanaartorsimanermut 2001-imi sanaartorsimanerup ingerlasimaneranut nassuiaataasoq.

 

Taamaattumik aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamut nassiussaqarsimaneq siusinnerusukkut, taanna naammanngilaq. Sanaartornermut tunngasut ???? sapinngisaq tamakkernerpaallugu qulaajarneqassasoq naatsorsuutigigatsigu.

 

Taavalu sanaartorfissagissaanermut tunngatillugu, Naalakkersuisunut ilaasortap akissuteqarnermini oqaaseqarfigitsiarpaa oqarluni tassani qanoq ulapaartigisoqarnersoq. Qanoq sanaassanik annertutigisunik ingerlatsisoqarnersoq tassunga aaliangiisuusartoq.

 

Taanna assorujussuaq eqqarsarnarpoq, tassami nunaminertamik sanaartorfissagissaaneq tassaavoq sanaartornissamik ingerlatserusuttut illuliorusuttut piumasarisaat, pisortanit aningaasalersorneqartoq annertuumik, massakkulli sanaartortitsiniartunut annertuumik nammagassiissutigineqartartoq.

 

Tamatumani toqqammaviusumik maleruagassaqarnissaa aaliangersagaqarnissaa pissusissamisoortutut Inuit Ataqatigiit ujartorparput. Taannalu Naalakkersuisunut oqaatigaarput, ajunngilaq kingusinnerusukkut taanna ullumikkut akisinnaanngikkunikku nassuiaassutigisariaqaraat,  aamma innuttaasut sinerissami soqutigalugu taanna apeqqutigiuartarmassuk.

 

Isumaqarpugut illuliortitsisup illuliorniartup ilisimasariaqarai suut-uku toqqammavigalugit sanaartorfissagissaanermut akiliutit ilaatigut annertoorujussuusartut pineqartut.

 

Taavalu Siumup oqaaseqartuata aappassaanik oqaaseqarnermini, sanaartornermi ingerlatsisut amerlavallaat ilinniartitaqarnissaminnik suusupaginnittutut nipeqarsinnaanera ilumoorpoq. Taamaattumik siorna suliariumannittussarsiuussinermut oqaluuserinerini, Inuit Ataqatigiinninngaanniik kissaatigaarput, suliariumannittussiuussinerni ilanngunneqartassasoq ilinniartunik sulisoqarnissaq. Ilinniartitsinissaq. Taamaattumik isumaqarpugut suli pisariaqarpasissoq.

 

Taavalu ukua ilinniartinneqarsimasut Danmarkimi ilinniartittakkagut ilaatigut Viborgimi, amerlasoorpassuanngorput moduli sisamaat tallimmerneqarunarpoq. Taamaattoq naapittarlugit atorneqannginnertik assorujussuaq imaluunniit naammaginartumik atorneqannginnertik orullutigisarmassuk, sulisoqarmat tassunga ataqatigiissaarisussatut taaguuteqartumik.

 

Naalakkersuisut uani sanaartornermi nassuiaamminni aappaagu ilanngutissagaat kaammattuuterput neriuppunga tusaaneqassasoq.

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Josef Tuusi Motzfeldt qutsavigaarput, tulliulluni oqaaseqassaaq Jakob Sivertsen, Atassut. Aggernerani Inatsisartunut ilisimasitsissutigissavara,  maannakkut upernaaq manna ataatsimiinnerup naammassigaluttuinnarnerani Inatsisartunut ilaasortat inip matuma inip avataaniittut maaniillaqunarmata, naammassinissatsinni.

 

Jakob Sivertsen, Atassutip oqaaseqartua.

Qujanaq. Tassaana uagut Atassummiit siammasissumik aningaasat atorneqartarnissaat pingaartikkatsigu oqaaserisatsinni Naalakkersuisup akissuteqaataanut qujavugut.

 

Taavalu 1994-imi 2001-imut sanaartukkani naammassisaqarsinnaaneq eqqarsaatigalugu Naalakkersuisut siunnerfivimmik siunnerfeqarnerat paaserusussimagaluarparput.

 

Assersuutigalugu ´94-imiit 2001-imut agguaqatigiissillugu ukiumut 11 millioni taamaallaat qaffariaataasimapput.

 

Ullumikkut atuarfiit allallu iluarsagassat nunatsinni taama annertutigitillugit, naammassisaqarsinnaaneq qaffatsinneqanngippat annerulersinneqanngippat, piffissaq sivisoorujussuaq atorlugu iluarsagassat taakkua, immaqa ilaat iluarsaannissaanut akilersinnaajunnaarnissaat anguneqassaaq, naammassisaqarsinnaassuseq taanna oqaatigeriigarput annertunerusumik qaffariaateqanngippat.

 

Taanna assut Atassummit pingaartipparput. Iluarsagassat ima ilai aserfallassimatigipput piaartumik iluarsarneqarnissaat kinguarsaqqissinnaanani, taamaattumik naammassisaqarsinnaassutsip qaffassarneqarnissaa Atassummit assut pingaartipparput.

 

Taamaalilluni aamma suliffissaqartitsiniarneq annertuumik aamma iluaquserneqartussaammat. Taavalu aningaasat Inatsisartuni akuersissutigineqartartut sanaartukkanut, aamma ilinniartunut inuusuttullu pikkorissartartinneqartarnerannut aamma ilaatigut immaqa ilaatigut isumaqatigiissuteqarnikkut ingerlanneqartarnissaannik aamma Siumup oqaaseqartuata oqaatigisaa, assut Atassummit taperserparput.

 

Ilumoorami ilaatigut inuusuttut ilinniartuugaluarlutik, pikkorissarfissaqannginnertik peqqutigalugu tunuaannartarput. Taanna uggornarpoq. Taamaattumik Inatsisartut aningaasaliisutut aamma suliffeqarfinnut, namminersortunulluunniit isumaqarpugut aamma piumasaqaammik annertunngikkaluamik ilalerlugit tunniunneqartarnissaat anguniarneqartariaqartoq. Qujanaq.

 

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.

Jakob Sivertsen qutsavigaarput. Taavalu maannakkut Ineqarnermut Pilersuinermut Attaveqarnermullu Naalakkersuisoq oqaaseqassaaq.

 

Jørgen Wæver Johansen, Ineqarnermut Avatangiisinullu Naalakkersuisoq, Siumut

Partiit oqaaseqartuisa akissuteqarnerminni imaluunniit aappassaaneerlutik oqaaseqarnerminni tamarmik sanaartornermi ingerlataqartut, ilinniartoqartarnerannut tunngassuteqartut eqqaavaat. Taanna maluginiagassaavoq.

 

Taamaattumik naalakkersuisuniit nalilersorniarparput suliariumannittussarsiuussinermi aaliangersimasumik piumasaqaatinngortinneqassannginnersoq. Ilinniartoqartarnissaa.

 

Namminersornerullutik Oqartussat karsianniit tapiiffigineqartumik sanaartugassat eqqarsaatigalugit. Taanna nalilersussavarput.

 

Maluginiarpara Kattusseqatigiit oqaaseqartua Anthon Frederiksenip Naalakkersuisut suleqatigalugit siunissami, aamma pilersaarusiortarneq naammassisaqartarnerunissarlu eqqarsaatigalugit suliniarnitsinni ikorfartuutaaniartut, tamanna soorunami qujassutigaarput.

 

Kollegianut tunngatillugu tassa aammalu suliassaqarfimmi tassani suliassanut tunngassuteqartut eqqarsaatigalugit, tassa ilaatigut tunumi atuarfiit atuarfitsialattut iluseqartut suliarinerinut tunngatillugu aningaasartuutaanerusut, taakkua julimi aaqqiinermi ilaatigut ilaapput.

 

Ilaatigullu aningaasalersorneqarput aningaasat iluarsaassinernut soorlu Qasigiannguani atuarfimmut allallu atuarfiininngaanniit aningaasat ilai aaneqarput.

 

Kisianni malugisinnaavara aamma Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata julimi pisoq taanna kissaatigigaa, Inatsisartunut aamma nassuiaatigineqarnissaa. Taamaattumik Naalakkersuisuniit pissutissaqanngilagut, taakkua julimi Inatsisartut aamma aningaasaqarnermut ataatsimiititaliaata, akuersissutiginikuusai pillugit allakkatigut Inatsisartut tamaasa ilisimatitsissuteqarfigissallugit sukumiisumik.

Aamma taamaaliussaagut. Tamatumani aamma kollegiat ilaapput kisianni unneqqarissaarniarluta allareersimavarput takusinnaallugu pisariaqartitsinerusoqartussaasoq.

 

Taamaattumik aamma tassani allaqqasutuulli naatsorsuutigaarput, tamakkua pillugit soorunami periusissaq naapertorlugu tassa aningaasaqarnermut ataatsimiititaliaq aqqusaassallugu.

 

Aamma qujassuteqarfigerusuppara Anthon Frederiksenip Kattuseqatigiinniit paasisinnaanerarmassut, suut tamaasa imaaliallaannaq naammassineqarsinnaanngimmata. Kisiannili uani alloriarnissatsinni peqataanerannut aamma qujassutigaarput.

 

Vittus Mikaelseni Siumup oqaaseqartuata saniatigut oqaatigivaa, iluarisimaarlugu kommunet massakkut akisussaanerulernissaminnut periarfissinneqarnerat. Uagut Naalakkersuisuniit neriuutigeqaarput kommunet periarfissaalersut tamakku, atorluassagaat aamma tamanna soorunami sanaartornermut immikkoortortatsinni oqiliallaataassammat. Taamaaliornikkullu pilersaarusiortarnerminni suli pitsaanerusumik suliaqarnissaminnut piffissaqarlutillu nukissaqarnissaat aqqutissiuunneqartussaammat.

 

Taamaatuunik uagut kommunet kikkulluunniit taamatut annertunerusumik akisussaaffimmik tiguserusullutik saaffiginnittut, ilasilluarnissaat naatsersuutigaarput.

 

Taava pisariaqartitsineq naapertorlugu akuersisarnissat aamma aningaasaqarnermut ataatsimiititaliaq aqqusaarlugu pisartussat, taakkua aaliangerumaarpaat kommunet Naalakkersuisullu siunnerfigisaat akuerineqarsinnaassanersut.

 

Kisianni tassa suli utaqqivugut. Kommuneniit annertunerusumik saaffigineqarnissarput tamakku pillugit.

 

Soorunami naalagaaffimmut isumaqatigiinniarnissamut tunngatillugu aallaqqaammuut siunnerfiusussatut taakkartorneqartut, nikingasumik paasineqarsimaneri pillugit inissittoorneq taanna uggornarpoq.

 

Kisianni augustimili taakkua naalagaaffiup sinniisai aamma peqatigalugit, isumaqatigiissutigineqarput uagut iluarsaassinermut tunngatillugu naliliisarnerput, naalagaaffiup nutarterinermik ilaqarpallaartutut nalilerlugu akueriumanngimmagu.

 

Taamaattumik taanna iluarsineqarpoq augustimili. Taamaattumik aamma naatsersuutigaarput neriuutigalugulu isimaqatigiinnialerutta aamma minnerunngitsumik nunatsinnut aningaasaliissutigineqartartut, taakkua aappaagu isumaqatigiinniutigineqalerpata tamakkua ilanngullugit aamma isumaqatigiissummut ilaatinneqarumaartoq.

 

Uani uanga oqaaseqarninni sanaartorfigissaaneq pinngilara. Sanaartorneq ataatsimut isigalugu taanna oqaaseqarfigaara.

 

Sanaartorfigissaanermut tunngatillugu tassa akisussaaffik kommuneniittoq ilisimaneqarpoq. Naalakkersuisuniit ilisimaaraarput kommunet toqqammavissat tunngavigalugit, aaliangiinissartik ilaasa allatut paasillugu fortolkertaraat.

 

Taaamaattumik aamma suliarineqarpoq massakkut, assigiaarnerusumik sanaartorfigissaanermut tunngatillugu kommunet paasinnilutik ingerlatsisarnissaat. Taamaattumik taanna taakkartorneqartoq paasilluarsinaavara.

 

Iliniartunut aammalu amocenterini ilinniarsimasunut ilinniaqqissimasunut tunngatillugu oqaatigereerpara, Naalakkersuisut maannakkut nalilersorniaraat suliariumannittussarsiuussinerni tamani, aaliangersimasumik ilinniartunut tunngassuteqartut ilaatinneqartalernissaat pisariaqassanersoq.

 

Qanoq imaluunnit qanoq allatut aaqqiisoqarsinnaanersoq.

 

Tassa taamatut oqaaseqarlunga qujassuteqarfigeqqippakka partii Kattusseqatigiit Attaviitsullu sinnerlugit oqaaseqartut.

 

Eqikkaalaassagumalu taanna puiguleraluarpara. Oqaatigerusuppara nuannaarutigeqigakku ukioq affaata ingerlanerani, Inatsisartuni isumaqatigiissutigigatsigu maannakkut, sanaartornermut pilersaarusiortarneq eqqarsaarigalugu pilersaarusiorneq pitsaanerusoq, qanoq periuuseq nutaaq atorlugu ingerlanniarnerlugu.