Oqaluuserisassani immikkoortoq 11-1 |
|||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Ullut
ataatsimiiffiusut arfersaneq aappaat, tallimanngorneq 10. maj 2002, nal. 12.53
Augusta
Salling, Aningaasaqarnermut naalakkersuisoq, Atassut.
Qujanaq.
Matumuuna Naalakkersuisut sinnerlugit saqqummiutissavakka nunatta karsiata
ukiumi aningaasanut inatsiseqarfiusumi 2001-imi naatsorsuutai.
Nunatta
karsiata naatsorsuutai 2001-imi inuiaqatigiit aningaasarsiornikkut
ingerlalluarnerup naggataani qanoq ingerlasimanerannik ersersitsisuupput.
Suliffissaaleqineq
suli appasittuarsimavoq. Aammalu inuiaqatigiit nalilinnik assorsuaq
pilersitsiortorput.
Pingaartumilli
aalisartut ukioq taanna silarsuarmi rejet akikinnerujussuannik
nalaataqarsimallutik.
Suliffissaaleqineq
annikeqimmat ikiorsiissutinut aningaasartuutit aamma amerlasimanngeqaat.
Kiisalu
rejerniarnerup saniatigut isertitat allat amerliartorsimapput. Taamaammallu
nunatta karsia 2001-imi naatsorsuutigineqaraluartumiit amerlanerusunik
isertitaqarsimavoq.
Namminersornerullutik
Oqartussat 2001-imi pisiniarfiutileqatigiiffiup KNI Pisiffik A/S-ip pigisai
amerlanerit ilaatigut nioqqutissanik ulluinnarsiutinik
amerlasoorujussuakkaarlugit tuniniaasumut DRAKUFA A/S-imut ilaatigullu
sulisunut aqutsisutut atorfeqartunut tunivai.
Namminersortunut
tunisineq taanna tassaavoq ingerlatseqatigiiffinnik Namminersornerullutik
Oqartussat pigisaanik, tunisinerit annerit siullersaat.
Tunisinermi
247 million kroonit pissarsiarineqarput, taakkulu ilaat iluanaarutitut ilaallu
akileraarutitigut isertitatut nalunaarneqarput.
Suliffeqarfiit
Royal Grønland A/S 200 million kruuninik aammalu Nuka A/S 40 million
kruuninik aktietigut aningaasaliiffigineqarput.
Tamakku
nunatta karsiata 2001-imi 5 million kruuninik sinneqartooruteqaatigai, naak
amigartooruteqarnissaq 80 million kruuninik ilassutitut
aningaasaliissuteqarnissaq missingersuutitigut ilanngutereerlugu
naatsorsuutigineqarsimagaluartoq.
Tassalu
angusat missingersuusiukkanit 85 million kruuninik pitsaanerupput.
2001-imi
ingerlatsinermut aningaasartuutit Isumaginninnermut kiisalu Kulturimut
Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu
naatsorsuutigisaraluanit annerusumik atuisoqarsimaneranit sunnerneqarsimapput.
Ingerlatsinermut aningaasartuutit tamarmiusut 2 milliarder 129 million kruuniupput. Tassa 2 milliarder 83 million kruuniusussatut missingersuusiorneqarsimagaluarlutik. Taamalu missingersuutitigut naatsorsuutigisaraluanit 46 million kruuninik amerlanerullutik.
Isertitat 5 milliarder 443 millioner kruuniusimapput, imaluunniit missingersuutitigut naatsorsuutigisaraluanit 82 million kruuninik amerlanerullutik.
Tamanna nunap tamakkerlugu akileraarutitigut iluanaarutit aammalu aningaasaatinik aqutinermit iluanaarutit naatsorsuutigisaraluamiit amerlanerunerannik annermik pissuteqarpoq.
Allanit tassa aningaasartuutini inatsisitigut pisussaaffiusuni taapiissutini aammalu sanaartukkani atuineq missingersuusiorneqarsimasunit annikinnerusimavoq.
2001-imilumi sanaartukkat 669 million kruuninik nalillit suliarineqarsimapput. Ukiuni siuliinit marlunnit suliat 80 million kruuninik nalilinnik amerlanerullutik.
Qaffariaat iluarsaassinernut tunngasuni pisimavoq. Tassa 290 million kruuninik nalilinnik suliaqartoqarsimalluni, tamannalu danskit naalagaaffiannut isumaqatigiissutaasumut naapertuuppoq. Isumaqatigiissullu taanna naapertorlugu danskit naalagaaffiat 50 million kruuninik tapiissuteqarsimalluni.
Ineqarnermut Attaveqarnermut Pilersuinermullu Naalakkersuisoq sanaartorneq iluarsaassinerlu pillugit nassuiaasiorsimavoq. Tassanilu suliat sukumiinerusumik nassuiarneqassapput.
Sanaartorneq pillugu nassuiaat Inatsisartut upernaakkut ataatsimiinneranni immikkoortoq 12-itut oqaluuserineqassaaq. Sanaartornerlu pillugu nassuiaat taanna innersuussutigissavara.
Ukiup naatsorsuuteqarfiusup 2001-ip naanerani sanaartugassanut iluarsagassanullu aningaasaateqarfik 424 million kruuninik imaqarpoq.
2001-imut naatsorsuutit Namminersornerullutik Oqartussat kukkunersiuisartunit avataaneersunit tikkuartariaqartunik uparuaavigineqarsimanngillat. Tassalu kukkunernik amigaatinillu annertuunik nassaarfiusimanngillat. Kiisalu naatsorsuutit pissusiviusunit ersersitsisuusutut isigineqarsimallutik.
Kukkunersiuinermut ataatsimiititaliaq kukkunersiuisarfiup avataaneersup kukkunersiuineq pillugu nalunaarutaanik tigusaqarsimavoq. Naatsorsuutigineqarporlu kukkunersiuinermut ataatsimiititaliap, Naalakkersuisut qinnuigiumaarai kukkunersiuinermik nalunaarutikkut kaammattuutigineqartut oqaaseqaatigineqartullu pillugit, allakkatigut akissuteqaqqullugit.
Kissaat taanna Naalakkersuisut naammassiumaarpaat aammalu oqaaseqaatitik kukkunersiuinermut ataatsimiititaliamut nassiukkumaarlugit.
Periaaseq malillug suleriaqqinnissaq imaappoq, kukkunersiuinermut ataatsimiititaliap 2001-imut naatsorsuutit kiisalu kukkunersiuinermit nalunaarut suliarissagai, Naalakkersuisullu tassunga akissuteqaateqassallutik.
Inatsisartut ukiakkut ataatsimiinneranni kukkunersiuinermut ataatsimiititaliaq isumaliutissiissummik saqqummiussaqassaaq, Inatsisarut ukiakkut ataatsimiinneranni suliarineqartussamik.
Tamaana pillugu kukkunersiuinermut ataatsimiititaliap oqaloqatigiittarnikkut paaseqatigiilluarnissaa Naalakkersuisut qilanaaraat.
Taama oqaaseqarlunga Naalakkersuisut sinnerlugit nunatta karsiata 2001-imut naatsorsuutai kukkunersiuinermut ataatsimiititaliamut suliassanngortippakka. Qujanaq.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Qujanaq, maannalu partiit Kattusseqatigiit attaviitsullu oqaaseqartussaat oqaaseqassapput. Siulliulluni oqaaseqassaq Lars Karl Jensen, Siumut. tulliukkumaarpoq Godmann Jensen, Atassut.
Lars Karl Jensen, Siulittaasup tulliata pingajuat, Siumut.
Siullermik Siumumiit oqaatigeqqaassavarput landskassep 2001-imut naatsorsuutaanik, Naalakkersuisut saqqummiussaat tusaatissatut tiguniaratsigit.
Aaliangiiffigisassatullu siunnersuutit aappassaaneernissaanut ukiamut pisussamut akuerisassanngorlugit saqqummiunneqartinnagit, suleriaaseq malillugu Inatsisartut kukkunersiuinermut ataatsimiititaliaaniit suliarineqarnissaat inassutigilersaarlutigut.
Siumumiit taamatut aallaqqaasiilluta Naalakkersuisut saqqummiussaat imatut oqaaseqarfigissavagut
Siumumiit nuannaarutigaarput 2001-imi aningaasaliissutaasut, ingerlanneqarneranni sutigut inuiaqatigiinnut pitsaasumik sunniuteqarsimanerat, Naalakkersuisut ersarissumik saqqummiummatigik.
Ukioq qaangiuttoq takutippaa suliffissaaleqinerup appasinneratigut ikiorsiissutinut aningaasartuutit annertusisimannginnerat.
Uani Naalakkersuisut saqqummiussaatigut aningaasaliissutit kaaviiartinneqarnerannut nassuiaataasut ersarimmata, pitsanngoriaataasuni taagorneqartut uterfigalugit taasaqarfiginngikkaluarlugit Siumumiit maluginiarparput, nunatta avataanut nioqqutissiorneq uani qaleruallit eqqarsaatigalugit, suliffissaqarniarnikkut iseritatigullu pitsanngoriaateqarnerat.
Tassuuna erserpoq aalisakkat qalerualinnillu, aalisakkanik qalerualinnillu nioqqutissiorneq Kalaallit Nunaata aningaasarsiornerani, suli annertuumik siunissamut ungasinnerusumut isumalluutigiuagassarput pingaaruteqartuusoq.
Taamaattumik piffissami aggersumi aalisarnerup aaqqissuussaanerata pitsaasumik isumatuumillu aqqutissiunneqarnissaa, aqqutissiuunneqartuarnissaa Siumumiit pingaartillugu immikkut tikkuarusupparput.
Naalakkersuisut saqqummiussaatigut 2001-imi ingerlatsinermut aningaasartuutit takutippaat Isumaginninnermi Pisortaqarfiup kiisalu KIIIP-p iluani, naatsorsuutigisamiit annertunerusunik atuisoqarsimasoq.
Oqaluuserisap uuma siuliani tassalu 2001-imut inassutitut aningaasaliissutit oqaluuserineranni, Siumut sinnerlugu saqqummiunneqartut uterfiginngikkaluarlugit oqaatigeriissavarput, maluginiarluaratsigu aningaasaqarnermut ataatsimiititaliaq suliassaqarfinni Isumaginninnermi Pisortaqarfiup kiisalu KIIIP-p ingerlatsinermini qaangiisimaneranut allanullu tunngasunik arlaqartunik apeqqusersuilluni tikkuagaqartoq.
Tamakkualu kukkunersiuinermut ataatsimiititaliamuit misissorneqarnissaat kaammattuutigalugit.
Taamatut kaammattuuteqarneq pissusissamisoormat, Siumumiit kukkunersiuinermut ataatsimiititaliamit tamakkua misissorluarneqarnissaat inassutigaarput.
Siorna upernaakkut ataatsimiinnermi oqaatigaarput ukiuni arlaqalersuni Inatsisartut kukkunersiuinermut ataatsimiititaliaata ujartortagaa, tassalu Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu Pisortaqarfiup ingerlatsinermut najoqqutassiaq ramme instruksimik taaneqartartoq suliaralugu naammassisimammagu, naammassisimagaa paasigatsigu, tamanna nuannaarutigalugu.
Tamanna isumalluarfigisimavarput, aningaasanik aqutsinermi pinngitsoorneqarsinnaanngimmat.
Siumumiit ukiumi uani atuisoqarsimanerup aningaasaliissutillu ilassutissaanik suliaqarnermi suleriaasiusimasup, misissuiffigineqarnissaanik ilanngullugu ingerlatsinermi najoqqutassat pioreersut, pisortaqarfiit pineqartut aningaasaqarnermullu pisortaqarfiup akornanni, sulinermi ingerlatsinermut najoqqutarineqartut, suleriaatsimut ataqatigiissumik inissisimanersut ilanngullugit kukkunersiuinermut ataatsimiititaliamut nalilersuiffigeqquagut.
Pisortaqarfiit marlussuit sippuingaatsiarsimanerata saniatigut aamma Siumumiit eqqaasariaqartutut isigaarput, allaffissornermi ukiuni kingullerni aningaasartuutaasarsimasut amerliartorneri.
Naatsorsuutit qimerluualaaraanni takunerqarsinnaavoq 2000-imiit 2001-imut millioninik 17-inik amerleriarsimasut. Aammalu ukiut kingulliit nikittarsimanerat qimerluualaaraanni, amerleriartorsimaneri ersaripput.
Siumumiit maluginiarneranut tunngavigaarput, ukiuni kingullerni arlaqalersuni ataasiarani Siumup tungaaniit tamanna uparuarneqartarsimammat. Aammattaaq Naalakkersuisut sinnerlugit aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq ataasiarani piffissaq kingulleq, saqqummeqattaarpoq ilaatigut oqariartuutigalugu ingerlatsinermut aningaasartuutit, minnerunngitsumillu allaffissornermut aningaasartuutit pakkersimaarfigineqartariaqartut. Sapinngisamillu millisarneqartariaqartut.
Tamannalu Siumumiit pissusissamisoorluinnartutut isigalutigu oqaatigeriissavarput Naalakkersuisut kaammattorniaratsigit, qanoq iliuuseqarnissartik pimoorullugu tamanna suliniutigisariaqaraat. Ilaatigut aappaagumut missingersuusiornermut atatillugu aammalu siunissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu iliuusissanik Inatsisartunut tikkuussillutik.
Siumumiit ilisimaarilluarparput, Naalakkersuisut siunnersortinik arlalinnik aningaasartuutaangaatsiartunik misissuisitsisarsimasut. Annerusumik tigussaasumik kinguneqanngitsumik.
Taamaattumik piffissanngorsorinarpoq maannangaaq taamatut iliuuseqartoqarnissaanut inassuteqassalluta.
Ukiup aningaasaliiffiusup naanerani aningaasanik ingerlatsinermut naatsorsuutit, kukkunersioneqartarnerannut atuisimanerunermut pissutaasut kisiisa suliassatut isigineqanngillat. Aamma ilanngullugit atuinikinnerusimanermut tunngasut misissorneqartussaapput.
Siumumiit maluginiarpagut kontot arlaqartut atuinikiffiunerusimasut, soorlu 30.16.21 konto taama normulik, tassa ukiup ilaani suliffissaaruttarnermut akiuiniarnermik qulequtaqartoq. Taakkua misissorneqartariaqarput inuiaqatigiinnut sunniutigisinnaasaat ilanngullugit, aningaasaliissutini suliaqartarnermi nalilersortariaqarmata.
Naggataatigut naatsorsuutit saqqummiunneqartut qujassutigalugit, Siumumiit taamatut oqaaseqarluta nunatta karsiata 2001-imut naatsorsuutaanut Naalakkersuisut saqqummiussaat tusaatissatut tiguagut.
Siumumiillu taamatut oqaaseqarluta 2001-imut naatsorsuutit, tassunga ilanngullugu immikkoortoq 22-mi, tassalu 2001-imut inassutitut aningaasaliissutit saqqummiunneranni pineqartut, minnerunngitsumillu Siumumiit oqaaseqaatigut ilanngullugit, Inatsisartut nunatta karsianut naatsorsuutaat, nunatta karsiata naatsorsuutaanut kukkunersiuinermut ataatsimiititaliamut inaarutaasumik suliarineqarnissaat suliassanngortippagut.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Qujanaq, tulliulluni oqaaseqassaaq Godmann Jensen, Atassut. Tulliukkumaarpoq Lars Sørensen, Inuit Ataqatigiit.
Godmann Jensen, Atassut.
Nunatta karsiata 2001-imut naatsorsuutai akuerisassanngorlugit saqqummiunneqartut, Atassummiit imatut oqaaseqarfiginiarpagut.
Naatsorsuutit 2001-imut tunngatillugu saqqummiunneqartut pillugit Atassummiit oqaaseqarnissatsinni oqaatigeriissavarput, akisussaassuseqartumik isummerfigalugit nalilersuiffigisimagatsigit.
Susassaqarfinnullu pingaarutilissuarnut akissussaaqataasimanerput tunngavigalugu nunatta karsiata 2001-imut naatsorsuutai saqqummiunneqartut tusaatissatut tiguniaratsigit.
Saqqummiussinermi oqaatigineqarpoq ullumikkut aningaasatigut inissisimanerput mianernartoqartoq, pingaartumik tunisassiatta avammut niuerutigisatta akimikkut eqqoruminartumik inissisimanerat eqqarsaatigalugu.
Aningaasatigullu sukangasuumik aqusseqataanissarput siunnerfigigatsigu nuannaarutigalugu oqaatigissavarput, ukioq mannamut aaqqiissutissanik maannakkut naalakkersuisuusut suliaqareersimammata. Tamanna aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamut ingerlatinneqareersimammat oqaatigissavarput, Atassummiit taamatut suleriaaseqarneq iluarisimaaratsigu.
Ukioq 2001-imut naatsorsuutit nassuiaatigineqarneranni
saqqummiunneqarput naatsorsuutit ersarissumik takussutissartai ilanngullugit. Soorlu
Kni Pisiffik A/S niuerutigineqarsimanera. Aningaasatigut
kingunerisimasai ilanngullugit. Tamannalu aamma nuannaarutigalugu
oqaatigisariaqarparput. Namminersortunngorsaanerup aqqani nakimaatsumik
suleqataaffigisimagatsigu.
Suliffeqarfissuarnullu
pineqartunut immikkut aningaasaliinissamik tapersiisarsimanerat
nuannaarutigaagut. Tamatumani immikkut aningaasaliisariaqalernermut killiffik
nuanniitsoq tikissimagatsigu.
Tassalu
aalisakkatigut tunisassiorneq. Avammullu niuerneq nunatta iluani
niueqatigiinneq, ingerlaqqissappata immikkut aningaasaliinissaq
nuannarinngikkaluaratsiguluunniit Atassummiit inuiaqatigiinnut
akisussaaqataanerput ilisimaaralugu aningaasaliinissamut
tapersiisariaqarsimagatta.
Tassa
suliffeqarfissuit nunatta iluani ingerlanneqartut eqqarsaatigalugit.
Nunatta
karsia 2001-imut naatsorsuutaasa saqqummiunneqarneranni takuneqarsinnaavoq
ingerlatsinermut aningaasaartuutit 2 milliard 129 million kruuniusut. Tassalu
2 milliard 83 million kruuniusussatut missingersuusiorfigineqarsimagaluarlutik.
Aningaasaqarmut
Naalakkersuisup nalunarutaatigut takuneqarsinnaavoq, atuinerusimaneq tassa
aningaasartuutissaagaluanut akuerineqarsimasut avataasigut 46 million
kruuninik amerlanerussuteqartunik.
Atassummiit
oqaatigissavarput pisortaqarfinni immikkut pineqartuni, tassalu
Isumaginninnermut Pisortaqarfimmi aammali Kulturimi Ilinniartitaanermut
Ilisimatusarnermullu Ilageeqarnermullu akisussaasuusut
upaaruaaffigineqartariaqartut.
Nunatta
karsiata naatsorsuutaa sorpassuarnik uparuaaffigineqarsinnaasunngorlugit
saqqummiunneqarput.
Annikitsualuilli
immikkut uparuaaffigineqarsinnaasut pullafigivallaarnagit, ataatsimoortumik
pingaarnersiorlugit oqaaseqarfigaagut.
Naggasiullugu
taarusuppagut nunatta karsianut iseritat tamarmiusut naatsorsuutigineqartunit
82 million kruuninik amerlanerusimammata.
Naatsorsuutigineqarsimagaluarpoq
missingersuusiornermit 2001-imut naatsorsuutit 80 million kruuninik
amigartooruteqarfiussasut. Akerlianilli oqaatigineqarluni nunatta ilimagisamit
amerlanerusunik isertitaqarnerusimasoq, tassa akileraarutitigut allatigullu
ilimagisamit pitsaanerusumik isertitaqarnikkut, nunatta karsia 2001-imut
naatsorsuutai 5 million kruuninik sinneqartoorfiullutik
saqqummiunneqarsinnaasimallutik.
Atassummiit
isumaqarpugut taamatut ilimaginngisamik pitsaanerusumik angusaqarsimaneq
ilimagiuarneqartariaqanngitsoq. Aningaasatigullu aningaasanut inatsit
tunngavigalu ingerlatsiuarnissaq siunissami piumasarineqartuartariaqartoq.
Naggataatigut
Atassummiit piumasarissavarput aningaasatigut aqutsineq sukangasumik
malittarisassallugu atuutereersut tunngavigalugit ingerlanneqartariaqartoq.
Taamatut
Atassummiit nunatta karsiata 2001-imut naatsorsuutaa saqqummiunneqartut
oqaaseqarfigaagut. Ukiamullu aappassaaneerlugu pingajussaaneerneqannginnerani
kukkunersiuinermut ataatsimiititaliamut ingerlaqqissammat tassani
ataatsimiititaliami peqqissaartumik suliarineqarnissaa naatsorsuutigaarput.
Anthon
Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat,
Kattusseqatigiit.
Godmann
Jensenimut qujavugut, taava tullinnguuppoq Lars Sørensen, Inuit Ataqatigiit. Takanna.
Lars Sørensen,
Inuit Ataqatigiit.
Landskasse
2001-imi naatsorsuutaasa aningaasaqarnermut Naalakkersuisumit
saqqummiunneqarneratigut Inuit Ataqatigiit kingumut maluginiarparput,
ilutsimikkut paasiuminarsarneqaratigullu pitsanngoriaateqaqqissimasut.
Tamaana
Inatsisartut siusinnerusukkut kissaateqarnerannut naapertuuppoq.
Naatsorsuutit
taamatut sinneqartoorfiullutik naammassineqarneranut takussutissaavoq,
inuiaqatigiit aningaasaqarnerata ajunngitsumik suli ingerlanerannik.
Tamanna
akileraarutinik naatsorsuutigisamik amerlanerusunik isertitaqarnermik
uppernarsarneqarpoq. Taamaattorli puigorneqartariaqanngilaq akileraarutinik
isertitaqarneruneq annerpaamik pissuteqarmat KNI A/S-mit piginneqataassutinik
tunisinermit.
Inatsisartut
inassutitut aningaasaliissutaat ilanngullugit naatsorsuutigineqarsimagaluarpoq
landskasse 2001-imut 80 million kruuninik amigartooruteqassasoq.
Naatsorsuutilli
saqqummiunneqartut 5 million kruuninik sinneqartoorfiupput. Taamaattumik
oqartoqarsinnaavoq naatsorsuutit naatsorsuutigisamit 85 million kruuninik
pitsaanerusumik angusaqarfiusut.
Taamatut
angusaqarneq Inuit Ataqatigiit naammagisimaarparput, minnerunngitsumik
akileraarutitigut naatsorsuutigisamik amerlanerusumik isertitaqarnikkut
tamanna ilaatigut sinneqartoorneq anguneqarmat.
Naatsorsuutit
saqqummiunneqartut Namminersornerullutik Oqartussat kukkunersiuisuinit
avataaneersunit uparuagassaqartinneqarsimanngillat. Taamaalillunilu
naatsorsuutit kukkunernik amigaatinilluunniit pingaarutilinnik
nassaartoqarsimannginnera aamma ilanngullugu maluginiarparput.
Tamanna
tunngavigalugu landskarsip 2001-imut naatsorsuutitigut angusai eqqortuusutut
Inuit Ataqatigit oqaatigisariaqarpaat.
Naalakkersuisoqarfiit
ataasiakkaat eqqarsaatigalugit, Inuit Ataqatigiit oqaatigissavarput
aningaasatigut ingerlatsisimanerat akuersaarneqarsinnaanngimmat.
Missingersuutit pillugit Inatsisartut inatsisaanni paragraph 3 ima
oqaasertaqarmat. A Aningaasaliissuteqarneq Naalakkersuisuni ilaasortap
aaliangersakkat erseqqinnerusut malillugit aningaasanut atuinissamut
piginnaatitsissutaavoq. Naalakkersuisunut ilaasortaq sukkulluunniit
Naalakkersuisuni ilaasortaasoq naalakkersuisoqarfimminnut pineqartumut
aningaasaliissutinut akisussaavoq@.
Naalakkersuisoqarfik
inatsimmi pineqartoq naalakkersuisuni ilaasortanit arlaqartunit tamanna
eqqortinneqarsimanngilaq. Unioqqutinneqarsimavoq. Malinneqartussaanera
suusupagineqarsimavoq.
Naalakkersuisoqarfiit
marluk akuerineqanngitsumik katillugit 64 million kruuninik taakkulu
sinnerlugit sippuisimanerisa saniatigut, aningaasaliiffimmiit
aningaasaliiffimmut nuussisinnaanermut periarfissat ilanngullugit
eqqunngitsumik atorneqartarsimanera arlalitsigut takussutissaqarpoq.
Tamatumani
naalakkersuisoqarfiit sippuisimasut aamma taamaaliortuusimapput.
Soorunami
nalinginnaasumik naatsorsuutigisariaqarpoq Naalakkersuisoqarfiup,
nuussinissamut noqqaassuteqartup maleruagassat najoqqutaralugit
qinnuteqarsimanera naatsorsuutigineqartariaqartoq.
Ajoraluartumillu
nuussunerit arlaqartut oqareernitsitut eqqunngitsuliornerusut
nalunaarutigineqartussaagaluartullu, Isumaginninnermut aamma
Ilinniartitaanermut naalakkersuisoqarfiit qinnuteqartarsimapput.
Tamanna
naalakkersuisoqarfiit akornanni tatigeqatigiinnermut innarliisutut Inuit
Ataqatigiit nalilerpaat.
Naalakkersuisoqarfiit
marluk katillugit 64 million kruuninik sippuisimanerat Inatsisartut
kukkunersiuinermut ataatsimiititaliaata, ukiap sukumiisumik
suliarineqarnissaanik Inuiat Ataqatigiit inassuteqassapput.
Minnerunngitsumillu
Inatsisartut aningaasaqarnermut ataatsimiititaliaata, Inatsisartut 2001-imi
ilassutitut aningaasaliissutinut inatsisissaatut siunnersuut pillugu
isumaliutissiissutaatigut, inatsisissatut siunnersuutip
aappassaaneerneqarnerani saqqummiunneqartut, Inatsisartut kukkunersiuinermut
ataatsimiititaliaanut misissoqqulugit kaammattuutigineqartut aamma taakku
ilanngullugit.
Taamaakkaluartoq
missingersuutit pillugit inatsit 1999-imi akuerineqarmat, siusinnerusukkut
akuerineqarani aningaasartuutaasut matussuserniarlugit ilassutitut
aningaasaliissutinut inatsisiliortarneq atorunnaarsinneqarpoq.
Ullumikkummi
ilassutitut aningaasaliissutit inatsit tassaavoq, ukiup aningaasaliiffiusup
ingerlanerani aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamit, inatsisartunilluunniit
aningaasaliinertigut allannguutit akuerineqarsimasunit inatsisiliortitsineq.
Siusinnerusukkut
oqareernitsituut Naalakkersuisut ukiup aningaasaliiffiusup ingerlanerani,
sukkulluunniit pissutsit pisariaqartilerpassuk Inatsisartut aningaasaqarnermut
ataatsimiititaliaanut qinnuteqarsinnaapput.
Taamaattumik
naalakkersuisoqarfinni marlunni sippuisimanerit inatsisinit
unioqqutitsinerusut ilanngullugit Namminersornerullutik Oqartussat
kukkunersiuinermut avataaneersut aamma oqaatigaat.
Taamaattumik
Inuit Ataqatigiit akuersaarsinnaanngilaat, Naalakkersuisutut akisussaasut
matussusiiniarsimaneri Naalakkersuisunut ilaasortat matumani pineqartut,
piginnaanermikkut inorsarnerinit inatsisinillu suusupaginninnerinit tamakkua
ersiutaapput.
Inuit
Ataqatigiit pissutissaqarluarsoraagut inuiaqatigiinni akisussaaffinnik
tunniussisarnermi, akisussaaffimmik tunniunneqartumit ataqqinninnerusumik nipi
qularnanngitsumik ajunnginnerpaamik ingerlatserusunnermik, piumasarineqartut
ilanngullugit matumani aamma Naalakkersuisunut atuutsinneqartariaqartut.
Pisarnerlu
malillugu maannakkuugallartoq naatsorsuutit saqqummiunneqartut, ataatsimut
isigalugit oqaaseqarfigereerlugit, Inuit Ataqatigiit Inatsisartut
kukkunersiuinermut ataatsimiititaliaani naatsorsuutit sukumiisumik
suliarineqarnissaat suleqataaffigissavarput.
Ukiamullu
ataatsimiititaliap isumaliuutissiissutaa aqqutigalugu pisortaqarfiit
ataasiakkaarlugit 2001-imi aningaasatigut ingerlatsisimanerat ilanngullugit
nalilersussavarput.
Anthon
Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat,
Kattusseqatigiit.
Aap,
tassa Lars Sørensenimut qujavugut. Tullinnguuttoq pitinnagu Per Berthelsen
piareersimaqqussavara tullinngutissammat. Taavalu massakkut
Kattusseqatigiinneersoq Mogens Kleist takanna.
Mogens
Kleist, Kattusseqatigiit.
Qujanaq.
Landskassep 2001-imi naatsorsuutaasa akuersissutigineqarnissaat pillugu,
aliangiiffigisassatut siunnersuummut Kattusseqatigiinnit imatut
oqaaseqateqassaagut.
Aningaasaqarnermut
Naalakkersuisup saqqummiussamini taakkartorpai naatsorsuutit,
missingersuusianinngaaniit pitsaanerusimasut.
Aap, tamanna
uaguttaaq Kattusseqatigiinniit maluginiarsimavarput. Tassami isertitat
amerlanerulersimanerat annerusumik eqqarsaatigalugit.
Tamatuma
takutiinnarpaa aningaasaqarnermi qanoq inissisimanera.
Tamatuma
takutiinnarpaa aningaasaqarnitta qanoq inissisimanera, tassalu
amigartoorutissaagaluanut amigartoorutissaagaluit minnerpaamik 80 million
kruuninik. Illua tungerluinnaanut saassimammata 85 millioninik pitsaanerusumik.
Aammattaaq
oqaatigisariaqarparput immikkut aningaasaliisimanerat eqqarsaatigissagutsigit
Peqqinnissaqarfimmi aningaasaliisimanerat, annertusimammata ukioq kingulleq
eqqarsaatigalugu.
Ullumikkut
landskasse sinneqartooruteqarsimavoq 5 million kruuninik. Siunissarlu
ungasinnerusoq isigalugu, Kattusseqatigiinniit oqaatigerusupparput
pitsaanerusumik patajaatsumillu aningaasatigut aqutsineq
siunniuttariaqaratsigu.
Taamatut
ataasiarata manna oqaluttarfik aqqutigalugu oqariartuutigisarsimavarput.
Patajatsumik
aningaasatigut ingerlatsiniarutta ukiumiit ukimut missingersuusiat
pitsaanerusumik malinneqartarnissaat Kattusseqatigiinit
oqaatigijuartuarsimavarput.
Tassalu
ukiup ingerlareernerani aningaasanik sillimmatinik aallertarneq kiisa
takornartaajunnaarmat.
Sooq
Naalakkersuisut piumallerlutillu aallerfigiuaannassavaat pisortaqarfimminni
aningaasatigut missingersuusiatik eqquutissinnaanngikkunikkit.
Allaanngiivippoq
piumasaannarsorlutik ingerlatsisut ersarissumillu maleruagassiatik tassa
inatsisiliatik soqutiginngilluinnarlugit ingerlatsiniartut.
Ersarissumik
oqaatigalugu tassa inatsisaatsuliorneq. Imaammammi aningaasat
akuersissutigineqarsimanngitsut minnerpaamik 59 millionit atorneqarsimammata.
Naalakkersuisoqarfiit
ataasiakkaat eqqarsaatigissagutsigit Kattusseqatigiinniit oqaatigerusupparput,
aningaasatigut ingerlatsisimanerat akuersaarsinnaanngilluinnaratsigit.
Nalunngilarpummi
Ilinniartitaanermut pisortaqarfik KIIP, ukioq kingulleq majimili
nalusimanngikkaa aningaasanik sippuinissaq. Taamaattorli aatsaat ukiup
naaliivinnerani qisuariaateqarsimapput aningaasaqarnermut Naalakkersuisup
piumasaqaateqarsimanera tunngavigalugu.
Tamanna
sakkortunerpaamik Kattusseqatigiinniit uparuarusupparput.
Sukumiisumillu
kukkunersiuinermut ataatsimiititaliaq misissueqqullugu piffissaq iluani qanoq
pisortaqarfimmiit aaqqiiniartoqarsimanersoq eqqarsaatigalugu.
Immikkut
ilanngullugu Kattusseqatigiinniit oqaatigerusupparput ilinniarfiisa
allattoqarfiat KAF ulluinnarni K A F-imik taaneqartartut immikkut
misissuiffigineqassasoq sukumiisumik.
Tassani
paasisariaqarparput aningaasanik atuivallaarsimanermi tunngavigisat
eqqortuunersut, aammalu aningaasanik sippuisimanerat tassa
akuersissutigineqarsimanngitsunik. Qanoq nassuiarsinnaaneraat sukumiisumik
paaserusukkatsigit.
Aammalu
Ilinniartitaanermut Naalakkersuisoq aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamut,
aammattaaq Naalakkersuisoqatiminut qanoq paasissutissiisimanersoq ilanngullugu
qalaajaaffigeqqussavarput sukumiisumik, naliliinissaq maani inimi anguniarlugu.
Tassami
Inatsisartutigoorlugu akuersissutaasimasut annertussuseqarmata 492 millionit,
taamaattorlu sippuisimaneq 34 millioninik, taakkua katikkutsigit
aningaasartuutaasut annertussuseqarmata 526 millionit.
Naatsumik
oqaatigalugu pisortaqarfik atuivallaarsimavoq 34 millioninik. Taakkualu
immikkut akuersissutaasunik, akuersiissutaasimasut saniatigut
akuersissuteqarani atorneqarsimapput.
Ilinniartitaanermut
Naalakkersuisup tamanna qanormita nassuiarsinnaavaa manna oqaluttarfik
aqqutigalugu.
Aningaasatigut
sooq taama inatsisitigut akuersissuteqanngitsumik atuisoqarsimava? Qanga
paasineqarpa atuivallaartoqarnissaa? Naalakkersuisut qanoq iliuuseqarsimappat
paasineqarmat, paasineqarmat atuivallaartoqarnissaa pasitsaanneqarmat?
Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq tusarniarneqarsimava sippuinissaq
paasineqarmat?
Paasisagummi
malillugit aatsaat qaammatit qaammatit arfineq marluk qaangiummata
qisuariartoqarsimavoq. Tamanna aningaasatigut patajaatsumik tassa aqutsineeq
Naalakkersuisut oqaatigiuartagaat?
Isumaginninnermut
pisortaqarfik ilanngullugu sukumiisumik misissuiffigineqarnissaa aammattaaq
oqaatigerusupparput. Pisortaqarfimmimi sippuisimanerat 25 million kruuninik
annertussuseqarmata.
Maluginiakkatta
ilagaat missingersuutinik kontot ataasiakkaat ilaatigut annertuunik
atuiffiusarsimammata. Pisortaqarfimmit naluneqarsimanngilaq ukioq kingulleq
septemberimili sippuisoqassasoq. Tamatumunngalu qanoq pisoqarsimanera
Kattusseqatigiinniit kukkunersiuinermut ataatsimiititaliamut, aammattaaq
sukumiisumik misissuisoqarnissaa innersuussutigerusupparput.
Isumaginninnermut
Naalakkersuisup sippuinissat qulakkeerneqarmata, qanoq pisoqarsimanersoq
nassuiarsinnaaneraa Kattusseqatigiinniit ilanngullugu paaserusupparput.
Tassami aningaasaqarnermut ataatsimiitialiap kukkunersiuinermut
ataatsimiititaliamut maluginiagaqqusaasa, maluginiaqqusaasa ilagimmassuk
sukumiisumik kontonut ataasiakkaanut misissuinissamut innersuussutaat.
Missingersuusiornermi
inatsimmi paragraph 1 immikkoortoq pingajuat atorneqarsimanngilaq. Taamaattoq
unioqqutitsisoqarsimavovq, tassami imatut allaqqammat, issuaaneq aallartippoq.
Aningaasaliissuteqarnissamik sioqqutsisumik akuersissuteqareertoqartinnagu
aningaasanik atuisoqarsinnaanngilaq issuaaneq naavoq.
Taamaammat
Kattusseqatigiinniit oqaatigerusupparput, unioqqutitsisarsimanermi
akisussaasut maani inimi naliliiffigisariaqartut isigigatsigit.
Tassami
sumiippa Naalakkersuisut akisussaaffiat, qallunaatoorlugu minister
ansvarslove.
Aammalu
Naalakkersuisut siulittaasuat, naalakkersuisoqatiminik ulluinnarni aqutsisoq
suliamut tunngatillugu, qanoq iliuuseqarsimanersoq paaserusupparput.
Tassami
malunnarmat aningaasanik atuisoqarsimasoq 59 million kruuninik
annertussusilinnik, akuersissutigineqarsimanngitsunik.
Akileraaruteqarfimmut
tunngatillugu maluginiakkatta ilagaat, akiligassat akiitsunut tunngasut ilaat
suli aaqqinneqarsimanngimmata.
Paaserusunnarpoq
sooq taamatut pisoqarsimanersoq.
Peqqinnissaqarfiup
iluani aningaasatigut aqutsineq ataasiaannarnagu manna oqaluttarfik
aqqutigalugu oqariartuuteqartarsimavugut. Maluginiakkattalu ilagaat
angalanermi siumoortitsisarsimanerat suli aaqqiivigineqarsimanngitsut. Aammalu
pisortaqarfik ersarissumik malittarisassaqarnissaa Kattusseqatigiinniit
sakkortuumik kaammattuutigerusukkatsigu.
Sanaartornermi
aningaasaateqarfik kiisami ingerlanneqarnera aaqqikkiartuaalerpoq.
Taamaattorli suli ingerlatseriaatsimut tunngasut aaqqitassatut taasariaqarput.
Aningaasanimmi amigaateqarnermi atortoqarsimavoq 21 million kruuninik.
Taakkualu piaartumik aaqqiivigineqarnissaat Kattusseqatigiinniit
innersuussutigissavagut.
Aappaagussamut
missingersuusiornissami ilanngunneqarnissaat malugeqqussallugu.
Erhvervstøttemut
tunngatillugu oqaatigissavarput maleruagassat ersarissut suli amigaataammata.
Qanimullu malinnaaffigineqarnissaat Kattusseqatigiinniit, sakkortuumik
innersuussutigissallugit ataatsimiititaliap misissuinissaanik.
Taamatut
oqaaseqarluta Inatsisartut kukkunersiuinermut ataatsimiitiliaat sukumiisumik
misissuinissaat kaammattorusupparput.
Neriuutigaarpullu
apeqquteqaatigisimasagut imaannaanngitsut Naalakkersuisuniit ataasiakkaanit
akineqarumaartut. Qujanaq.
Anthon
Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat,
Kattusseqatigiit.
Mogens
Kleistimut qujanaq. Taava tullinnguuppoq Per Berthelsen, tullinnguukkumaarpoq
Otto Steenholdt.
Per
Berthelsen, Attaviitsoq.
Qujanaq.
Ullumikkut oqallisigissavarput landskassep 2000-imi naatsorsuutai. Taakku
tusagassiutini ilaatigut sakkortuumik uparuartorneqalereerput, ullumikkullu
tassa uagut oqaaseqaateqarnissamut oqallinnissamullu tulliuppugut.
Naalakkersuisut
ukioq manna naatsorsuutit takutippaat, aningaasaqarnikkut immitsinnut
aqutsisinnaassutsitsinnik upperinnissinnaanermik tamanik erngertumik
aalassatsitsinngikkuni aalassatsitsisariaqartumik. Qanorluunniimmi
kusanartigisunik politikkikkut aningaasaqarniarneq pillugu oqallinnermi
oqaaseqartaraluarutta, uani naapertuutinngitsoqarmat.
Politikkikkummi
aningaasaqarniarneq pillugu oqallinnermi Naalakkersuisut tikkuussipput
sukangasuumik aningaasatigut aqutsinissamik.
Isummallu
taamatut nipillit suli annertunerusumik oqarluartaarutigineqarput, siornaak
missingersuusiornermut inatsit Inatsisartut aningaasanut inatsisaat
aqqutigalugu aningaasaqarniarnermi, ataatsimoortumik tulleriiaarinissamik
qulakkeerinnissinnaanissamut isumalluutaalersussatut Inatsisartunit
akuerineqarmat.
Ullumikkulli
nassuerutigisariaqalerparput taamatut oqalunneq, timitaqanngitsumik asulili
oqalunnerusimasoq.
Siusinnerusukkut
ilassutitut aningaasaliissuterpassuarnik akuersisariaqartarsimavugut.
Tamakkumi ima ilaatigut amerlatigisarsimapput allaat aningaasaqarniarnerup
iluani, tamakkiisumik takunnissinnaassuseqarnerput assut
ajornakusuulertarsimalluni. Taamallu ukiup naatsorsuusiorfiusup
ingerlanerani tamakkiisumik, takunnissinnaasimaneq aanngariartortarsimavoq,
tamannarpiarlumi tassa pinngitsoortissinnaajumallugu missingersuusiornermut
inatsit ananniutissatut akuerinikuuarput.
Aningaasanummi
inatsit kuffertitut ippoq. Killeqartumik imaqarsinnaavoq.
Angalanialeraangatta
taava alersinik ilullernik qarlinnik iluatigut atisanik uffaatissanik ilaalu
ilanngullugit immertarparput. Pilertaraagut allanik nassarusutatsinnik
eqqaasaqarluta soorlu isersimmatissanik angalanermullu aliikkutaralugu
atuagassannguamik, sunaaffa kuffertimi inissaaruttunik.
Taava
kufferti matusinnaajunnaarlugu ulikkaarniaannarsinnaannginnatsigu,
eqqarsartariaqalertarpugut suut pingaarnerutinnerullugit nassarniarnerlugit.
Suullu peertariaqasaanerlugit. Atuagarmi inissaqassappat taavalu ilaatigut
alersit ilanngartariaqassavagut.
Aningaasanut
inatsit aamma taamaatorluinnaq ippoq. Tassami tamatumunnga piareersaasiornermi
ukiumut tulliuttumut aningaasartuutitalimmik kissaatigisat tamaasa
saqqummiussortarpagut. Taakkunanngalu aningaasanut inatsisissamut
ilanngussassat toqqartortarlugit.
Soorluli
tamanna kuffertimut atatillugu atuuttuusoq, taamatorluinnaq aamma
inuiaqatigiinni tamakkiisumik, aningaasartutitut nammassinnaasat ipput.
Tassa killeqarput.
Kissaatigisat
akissaqartinneqartunit amerlaneruppata, taava taakku akornanni
tulleriiaarisariaqarpugut.
Allatut
oqaatigalugu ataannartikkumasagut aaliangiusiutigaluta
inissaqartinneqanngitsunik piiaasariaqartarpugut.
Tamannalu
tassa taasarparput tulleriiaarineq, imaluunniit tulleriissaarineq.
Tassa
imaappoq ukiakkut Inatsisartut ataatsimiinneranni ataatsimoortumik
tulleriiaarisussaasarpugut. Tamannalu aatsaat ingerlanneqarsinnaavoq
sioqqutisumik piareersaasiortoqarsimappat.
Pisariaqarpormi
piviusorsiortumik missingersuusiornissaq.
Kisiannilu
avaqqunneqarsinnaanngilaq ilaatigut sioqqutisumik
naatsorsuutigineqareersinnaanngitsunik ukiup ingerlanerani
qaffakartoqarsinnaasarnera.
Taamaammat
aningaasanut inatsisissamik oqarta poortuigaangatta, taava aggersussanut
piareersimassagutta taamallu piviusorsiortumik missingersuusiorluta, taava
pingaartuuvoq kuffertimi pisariaqartileriataarsinnaasanut
inissaqartitsilaarnissarput. Nalunnginnatsigumi arlaatigut inissaminermik
pisariaqartitsilinnguarumaarluta.
Allatut
oqaatigalugu tassa piviusorsiortumik angissusiligaasumik sillimmatissatsinnik
illikartitsisariaqassaagut, naatsorsuutigereersinnaanngisanut
piareersimatitassatsinnik.
Uani
peersimasoq ilanngitilaassavara, missingersuutinut inatsisilioratta
ilassutitut aningaasaliisinnaaneq aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamut
tunniupparput.
Tamakkiisumillu
aningaasat atorsinnaasagut killeqarmata, taava
naatsorsuutigisinnaasariaqassavarput aningaasaatinnguatta naapertuuttumik
atorneqarnissaanik tatiginnilluta, nakkutiginnitsitta aningaasaqarnermut
ataatsimiitaliap ilassutitut ukiup ingerlanerani,
aningaasaliissutaasariaqartussat illersorneqarsinnaasumik sillimmatissatut
illikartitanngutta iluani inissaat, qulakkeerniarlugu nakkutilliillunilu
aqutissasoq. Taakkumi missingersuusiornermut inatsisiliornitsinni
tamakkuninnga aqutsisussangortinnikuugatsigu.
Taamatummi
ingerlatsisoqangippat taava landskassemi sinneqartoorutiginiagannguagut,
ikiliartuinnassapput allaallu immaqa amigartooruteqarfiulersinnaallutik.
Ukioq
2001 ukiuuvoq nunatsinnut aningaasaqarniarnikkut pitsaasunik atugaqartitsisoq.
Iseritagut
naatsorsuutigisamik qaffasinnerupput, taamaammallu isertit ukiunut
amikkisaarfiusinnaasunut sillimmatissanik illikartitsinissamut
inissaqartitsilluarlutik.
Ataasinngormalli
siuliani paasivarput, Inatsisartutut aningaasartuutaasunut ilassutissatut
atugassanik aningaasanik amerlaqisunik akersisimalluta. Taamallu
aningaasartuutissanut tasisuaartunnguarput annertuumik sukatilereersimallugu.
Tassani
aperisoqarsinnaavoq aningaasaqarnermut ataatsimiititaliarput
piisaarpaallaarsimannginnersoq. Tassa sulisitaminut Naalakkersuisunut
akuersaarinniinnarpallaarsimanersoq.
Qanorluunniimmi
illersuiniaraluarutta avaqqussinnaanngilarput oqartariaqarnerput,
aningaasaqarnermut ataatsimiititaliarititatta ingerlatsinermut
sillimmatissatut illikartitagut akuersaakkaminnut naapertuussarsimanngeqigaat.
Saniatigullu
aamma avaqqussinnaanngilarput oqartariaqarneq illikartitsinermi
piviusorsiortumik naliliisoqanngilluinnarsimasoq. Taakkumi ilassutitut
tunniussorsimasanut inorsaalluinnarsimammata.
Ilassutitut
aningaasaliissutinut inatsisiliap landskassellu 2000-imut naatsorsuutaasa
tamanna erseqqilluinnartumik takutippaa.
Ukiumummi
2001-imut aningaasanut inatsisiliornermi ingerlatsinermut aningaasartuutinut,
sillimmatissatut illikartinneqarput katillugit 14 million koruunit
missinginik amerlassuseqartut.
Inatsisartulli
ilassutitut aningaasaliissutaat 2001-imi 90 million koruuniusimapput. Ila
nikingagaluaqaat.
Ukioq
mannalu taamak ililluta uppernarsivarput
naatsorsuutigineqareersinnaanngitsumik aningaasartuutissanut
missingersuusiugaq piviusorsiorpalaartuusimanngilluinnartoq.
Tamanna
ilinniutigisariaqarparput. Sumummi iluaqutaassava isumalluaq
piviusorsiortuunngitsoq tunngavigalugu aningasaat inuulluinnartut,
ingerlatsinermut sillimmatissatut illikartittarutsigit.
Ingerlatsinermut
sillimmatissat piviusorsiortumik amerlassusilerneqartariaqarput,
amigartoornermi sumilluunniit iluaqutaanngilaq allatigut qaqitsinissamik
kinguneqartitsiinnartarami.
Sillimmatissatummi
immikkoortitat nungukkaangata, taava Inatsisartut ullunut
amikkisaarfiunerulerfissanut illikartitaat, tillikumisaarfigalugit
mangialersarpagut.
Ilaqutariinnguit
aningaasarsinerup kinguninngua aningaasaatinnguatik atorunikkit taava
qaammatip sinneranut inuussutigissavaat. Tamanna apeqqut aamma atuuppoq
inuiaqatigiiinni aningaasaatigisagut pineqartillugit.
Landskassep
isertitai ukiut tamaasa assigiinneq ajorput, taamaammat ukiuni aningaasanik
isaatitsilluarfiusuni ileqqaarinngikkutta, taava ukiut amikkisaarfiusut
oqimaatsorujussuanngorsinnaapput.
Ilassutitummi
aningaasaliinnginnissaq ilaatigut ajornakusoortarpoq, ersarikkaangat
qinnutigineqartut ilumut pisariaqavissuusut aningaasakilliornerulli iluani
ilaatigut naaggaartoqartariaqartarpoq, taamallumi ingerlasariaqarluni.
Ilami
ukiunut amikkisaarfiunerulersinnaasunut sillimmatigut ullumikkut
ajornartorsiuteqarfiusunut matussutissatut tigooraavigilerutsigit, taava
siunissami ajornartorsiorluinnalissaagut.
Pissutsillu
taamatut ittut sullissatsinnut, tassalu nunatsinni innuttaaqatigisatsinnut
tatiginnillutik uatsunnut aningaasaatiminnik nakkutilliisisitsisunut
nerliutigisinnaanngilagut.
Innuuttaaqatigut
pisussaaffeqarfigaagut, ullualuinnannguit siumut eqqarsaatiginagit siunissarli
ungasinnerusoq, aamma eqqarsaatigalugu piareersimaffigalugulu sullisissallugit.
Ajoraluartumilli
manna landskassep naatsorsuutaani takusinnaavarput, ingerlatsinermut
sillimmatissatut immikkoortitat aamma ilassutitut aningaasaliissutitut
atorneqarsimasut nikinganerat, kisimi sinneqartoorutit taamak ikitsigineranut
peqqutaanngitsut.
Takusinnaavarpummi
tamannalu tassa ajornerpaavoq. 65 million koruunit landstingemit
akuerineqanngitsumik tassalu akuerisaasut saniasigut Naalakkersuisumit aamma
atorneqarsimasut.
Naalakkersuisoqarfimmi
marluk ingerlatsinermut akuerisaasumik aningaasaliissutit 61 million koruunit
sipporlugit atuisimapput.
Tassani
Suliffissaqartitsiniarnermut Isumaginninnermullu naalakkersuisoqarfik 27
million koruuninik sippuilluni atuisimasoq, Kulturimut Ilinniartitaanermut
ilaallu ilanngullugit naalakkersuisoqarfik 34 million koruuninik sippuilluni
atuisimavoq.
Allatut
oqaatigalugu tassa nunatsinni innuttaasut tamarluinnarmik, sippuilluni
atugaannarnut 1300 missinginik tamarmik nanertuuserneqarsimapput.
Inoorlaannguamiit utoqqaanerpaasumut.
Saniatigullu
ilanngunneqassaaq, allaffissornermut naalakkersuisoqarfiit pineqartut taakku
katillutik 5,5 million koruuninik sippuillutik atuisimammata. Uffa
innuttaasunut tamarluinnarnut allaffissornermik aallutsinerit, inummut
ataatsimut ukiumut 700 kr-nik naleqareeraluartut.
Taamak
ilillutik pineqartuni naalakkersuisut tassa allaffissornerinnarmut
sippuinermikkut nunatsinni innuttaasut tamarluinnaasa 100 kr-mik ilassutitut
nanertuuseqqissimallugit.
Hov
5,5 million kruunillu tassaapput 2001-imi landskassemi sinneqartoorutit
angeqqataat.
Sippuilluni
atuineq imaannaanngitsoq.
Taamatummi
iliorneq missingersuusiornermi inatsimmik unioqqutitsinerinnaanngilaq, aammali
atunngaviusumik inatsimmik unioqqutitsinerulluni.
Inatsiaavormi
akuerisaanngitsunik aningaasanik atueqqusaanngilluinnarneq.
Inatsisit
malillugit nuna ineriartortinneqassaaq, sippuillunilu atuisarneq
ileqqupalaajusoq aqulinngikkutsigu, taava inatsisaatsutut inuulissaagut.
Demokratimi,
demokratiimmi aqutseriaaseq imaappoq, karsimit tigusitinnani
apeqqutigineqartussaalluni taamak iliornissaq akuerineqarsinnaanersoq.
Inatsisit
taamatut ipput. Taamatullumi ittariaqarlutik ilaa? Imaassinnaavoq nuanneranilu
pisarioqisoq nassuiaateqaqqusaallunilu nalunaarusiortaqqusaaneq. Kisianni
tassa suleriaasissami tunngaviusut tamatta malittariaqakkagut taamatut
ittuupput.
Naalakkersuisut
uani uparuartorneqartut, qanormita imminnut illersorniarlutik oqaaseqassappat?
Hr.
Ole Dorph immaqa imminut illersorniarluni oqassaaq, sippuilluni atuisimaneq
soriarsinnaasimanagu meeqqanut paaqqinnittarfiit annikilliuutaasussaaqisumik
matuneqassanngippata.
Immaqaluunniit
nassuiaateqarniassaaq oqarluni atuipilussimaneq siuliminit Hr. Jørgen Wæver
Johansenimit aallartinneqarsimasoq.
Nassuiaatit
taamatut ittut tusaaginnarlugit akueriuminarsinnaagaluarput, kisianni taamatut
iliulertinnata eqqarsaqqaalaariarta.
Pisussaaffeqarpugummi.
Naalakkersuisutummi inissisimasup kialluunniit aningaasartuutissatut
akuersissutaasunik sippuisinnaaneq ulorianartorsiorfigileruniuk, taava
Naalakkersuisutut issiasoq kinaluunniit pisussaatitaavoq, aaqqiiniarluni
iliuuseqassalluni sipaaruteqarnikkut aningaasaliissutaasulluunniit iluini
nutaamik nikititerinikkut.
Kisianni
sippuilerneq aningaasaliissutit akerisaasut iluini sipaaruteqarnikkut
nikititerinikkulluunniit illersorneqarsinnaasumik aaqqinneqarsinnaanngippat,
taava Naalakkersuisoq erngerluinnartumik aningaasaqarnermut
ataatsimiititaliamut ilassutitut aningaasaliiffigineqarnissaq anguniarlugu
qinnuteqartussaatitaavoq.
Qinnuteqaat
akuerineqanngippat, taava aningaasanik atuineq inatsisaatsuliornerulissaaq.
Taamallu missingissuusiornermut inatsit, aammalu tunngaviusumik inatsit
malillugit aningaasanik atuineq malitseqartitassanngorlugu
malersuissutaalissalluni.
Tamannaannaanngilarli,
Naalakkersuisunimi ilaasortat tamarmik ataasiakkaarlutik pisussaatitaapput,
ingerlaavartumik nakkutigissallugu atuinerup sippuinermut ingerlannginnissaa.
Taamaammallu
Naalakkersuisuni ilaasortap naalakkersuisoqarfimmini aningaasaqarniarnikkut
qanoq inissisimaneq sianiginngikkuniuk, taamallu ukiup naalernerani aatsaat
pasitsaassaqarluni taava Naalakkersuisuni ilaasortaq suliassaminik
sumiginnaasimassaaq.
Naalakkersuisunimi
ilaasortap kialluunniit pisussaaffigaa, qulakkeerniartuassallugu
aningaasaqarnerup pisariaqartumik aqunneqarnissaanut pisinnaassuseqarluni
sakkussaqarnissaq, taamallu qaammammiit qaammammut naalakkersuisoqarfigisami
aningaasatigut atuineranik malittarinnissinnaassuseqarnissaq.
Pingaartoq
tassaavoq akissussaassuseqartumik suleriaaseqarnermik takutitsinissaq.
Tamannami
pisariaqarluinnarpoq. Iliuuserisagummi ingerlatsinivullu avataanit
alaatsinaanneqartorujussuupput.
Avataanit
neriorsuutitsinnik namminerlu suleriaasissatsitut ilusilersukkatsinnik
malittarinnissuserput malillugu nalilersorneqartuuvugut,
nalilersorneqartussaallutalu, tassanimi immat tatiginassutsip qanoq ittuunera.
Pisariaqalerpoq
demokratiimik ataqqinnilluni eriaginnillunilu ingerlalernissaq.
Demokratiimi
ninngusuujunngilaq, taamaakkamilu nakkutigilluartariaqartuulluni.
Kinaluunniit
aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamit akuerineqarani karsimit tigusisoq
malitseqartitsivigineqartariaqarpoq. Taamaanngippammi taava inatsisiliaasut
sumut atorfissaqassagamik?
Qassissaami
Inatsisartutut takulerparput, missingersuusianik sippuilluni atuinersuaq
sumilluunniit qanorluunniit illersoriarneqarsinnaanngitsoq.
Naammanngilarmi
piginnaaneqarneq, aamma piumassuseq kiisalu aningaasaqarnermut atatillugu
suleriaasissat tunngaviusut malinnissaannut inerissimassuserput
pigisariaqarluinnarparput.
Taamammi
takutitsisinnaanngikkutta taava aaqqissuussaanerput siunertaarulluinnassaaq.
Aperisariaqalerpugullu
sooq Inatsisartut missingersuusianik akuersinermik piffissaajagaassanersut,
inatsisilianik avaqqutaarisut malitseqartitaanngitsumik kinguninngua
takutitsiuaannassappata.
Inatsisartummi
isiginnaartitsissusiami asuli inuusatut allunaasalikkatut
nammineersinnaassuseqangitsutut ilaatitaaginnassanngippata. Taava ullumi
suleqatigiilluta piumasarisariaqarparput akisussaassutsip eqqortunut
tutsinneqarnissaa.
Tunngavissaqarluinnarpormi
pisut pillugit ajuusaaginnarnata inatsisinik unioqqutitsinerit, akuersigattali
piuartut pillugit kamaammernissamut. Maannamummi unioqqutitsinerit
qaqutiguinnarujussuaq kinguneqartinneqartarsimapput, kingullermik tamanna
naqissuserneqartumik kinguneqartinneqarluni Hr. Mikael Petersen, maanna
aningaasaqarnermut ataatsimiititaliami siulittaasuutinneqartoq,
naalakkersuisuniinnerminit eqqarsartitaareerluni tunuarmat.
Qinersisartut
akisussaaffimmik angisuumik tuninikuuaatigut, nunatsinnilu innuttaasut
naatsorsuutigisarivaat, uagut qinigaasugut inuiaqatigiinni
aqqutissiuussillutalu tunngavissiuissasugut,
tassani naatsorsuutigineqarluni akissussaassuseqartumik sulineq, soorunalimi
taamaattussatut isigineqarluni aallunneqassasoq. Taamallu taamatut
suleriaaseqarneq imaluunniit suleriaaseqarnermik takutitsineq,
tatiginninnermik takutitsivigeqqinneqarsinnaanikkut
nersorinnissutigineqassalluni.
Uagummi
tassaavugut inuiaqatigiinni maligassiuilluartussaasut.
Nuna
sanarfineqassaaq inatsisit aqqutigalugit. Inatsisinik unioqqutitsinerit
isiginngitsuusaaginnartarutsigit suut tamaasa annaassavagut.
Taamaammat
naggammik oqaatigissavara imatut erseqqitsigisumik taamaallaat
kammalaatigiinnerup anersaavanik poortugaangaaramik, tusaasinnaajunnaarnikut
tusilartuusaarsisunngorlugit.
Akuerisinnaajunnaartariaqaratsigu
inatsisinut takutinneqartut suusupaginnitsiginermit takutitsineq,
taamaaliunngikkuttami demokrateerput immitsinnulluni avammut
nittarsaatissaagut
politikerisut pinnata, kisiannili alianartumik isiginnaartitsissusiami
nutaaliaasumi peqataasutut.
Pisut
kinguneqartinneqartariaqarput, pisutut akuerineqarsinnaanngimmata.
Kinguneqartinneqarsinnaapput
tunngavimmikkut inatsisinik unioqqutitsinerugamik.
Kinguneqartinneqassappullu
Inatsisartut tassalu uagut, pisinnaatitaagatta avammut takutissallugu
inuugatta akisussaassuseqartumik sulerusussuseqartut, suliaminnillu
pimoorussillutik aallussisut.
Taamatut
iliornikkut aatsaat innuttaasunit tatigineqarsinnaanitta ilaa,
utertissinnaassavarput. Tupinnanngilluinnassammammi innuttaasut
eqqarsalersimappata uagut taamaallaat pikkoriffigigipput
avaanngunartuliornersuaq.
Pisut
kinguneqartinngikkutsigit ja, taava aningaasaqarnermut ataatsimiititaliap
taamallu tassa Inatsisartut oqartussaanerat piuneerutsissavarput.
Immaqaluunniit
eqqorneruvoq oqaruma, taava demokratiimi tunngaviusut taamallu aamma
tunngaviusumik inatsimmik tunngaviusut pingaarnerpaat atorunnaarsissavagut.
Pingaartissaqaara
Naalakkersuisuni inatsisinik unioqqutitsillutik aningaasanik atuisimasut,
Inatsisartunut nunatsinnullu innuttaasunut qanoq pisoqarsimaneranik
nassuiaateqarnissaat tusassallugu.
Uangami
pisut nassuiaatissaqartinngilakka.
Pissangallunga
utaqqivunga, tusassallugu sooq nunatta karsianit akuerineqanngitsumik
aningaasanik tigusisimanersi.
Anthon
Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat,
Kattusseqatigiit.
Per Berthelsenimut qujavugut. Taava tullinnguuppoq Otto Steenholdt. Takanna.
Otto Steenholdt, Attaviitsoq.
Siullermik oqaatigissavara takisoorsuarmik ilisimatuunngorniummik pereersut pillugit oqaaseqarniannginnera.
Aammalu pukusunniitillugu inuit marluk taamatut sakkortuumik saassutarineqartut, taamannarsuaq oqarfigineqarsinnaassanersut.
Uanga naatsorsuutigilluinnarakku inuiaqatigiit pissutigerpiarlugit allatut ajornartumik iliuuseqarsinnasimanngitsut.
Taanna eqqarsaatigeqaara, inuttut imminnut pinngimmata. Inuiaqatigiilli ingerlaasiat isigimallugu allatut ajornartumik iliuuseqarsimammata.
Tamanna peqqinnissaqarfimmut tunngasumut tunngasumik oqallinnermi siullermik uninngaarfigisimaqaara. Tassa inuit napparsimasut qanoq iliorluni, pitsaanerusumik iliorfigineqarsinnaassappat aningaasalli amigarlutik.
Oqaaseq naatsunnguaq oqaatigisariaqassaaq, toqutsiiginnassavagut imaluunniit ikiortariaqarpagut. tamanna inuiaqatigiinnut akisussaassutsimik tigumminerusoq uanga nalilertarpara,
kisianni saqqummiussaq oqaatigissavara kusanartuusoq.
Tassa naatsorsuutit sinneqartuulaarutillit annerusumik oqaaseqarfigissanngilakka.
Isertitat akiliutillu sanileriissillugit, isertitat amerlanerulaaraangata tamatsinnut isumagissaarnartarmat.
Saqqummiussinermi ukiup qaangiuttup pissarissaarsimaffiunera taakkartorpaa. Uagullumi aamma oqartariaqarpugut qanortoruna aamma ukioq manna atugarput, naatsorsuutitigut annikitsunnguugaluartunilluunniit sinneqartooruteqarfiulluni qaangiunniarili.
Saqqummiussami taakkartorneqartut maani ataatsimiinnermi uteqattaarfigingaatsiarsimaqaagut.
KNI-mi
aktiet amerlanerit ilaatigut piumagaluarlugit pissarsiarisimanngilagut.
Suliffeqarfiit marluk annernalaartorsuarmik allatut ajornartumik 240
millioneerfigisariaqarsimavagut. Assaat guultinit imannaannaq itumammioqartut. Maannalu eqqaaqqinnagit
nipangiunneqartut, inunnut marlunnut isaanneqarsimapput.
Tamakkuli
pereersimapput, utertinnerlu ajornaqaat.
Qujanartorlu
uparuartarialik aamma unaagujoq, nunatta karsiata 80 millioninik
amigartooruteqarnissaa naatsorsuutigisimagaluarlugu maanna
saqqummiunneqarmat 85 millioninik iluanaaruteqarsimasoq. Tamanna tamatsinnut
nuannaajallaatissaavoq.
Sinneqartoorutilli
uninngavigitillugit eqqaasississutigissavara, issaannannguaq-aasiit nunatta
aningaasaqarniarnera oqallisigitillugu ersarissumik ugguutigisimagakku,
aningaasat nunatta aningaasaatai peqqumaatinik taallugit, sanimut
illuartitagut imaluunniit peqqumaatigiumasagut tigusiffigissallugit
Naalakkersuisunit pilerigineqarpallaartarmata.
Neriuutigilluinnarpara
qanorluunniit ikitsigisunik sinneqartooraangatta, taakkununnga aningaasat
immaqa procenti aaliangersimasoq peqqumaasivimmut ikineqartassasut, aatsaallu
ajornartoorluinnalernermi tigusiffigineqarsinnaassallutik.
Naalakkersuisoqarfiit
marluk juulaangaatsiarsimaneri, assut ersaripput, uparuartorneqarsimaqalutillu.
Oqaatsit
sakkortuut taakkununnga uparuartuisarnerni atorneqareersimapput.
Neriuutigissavarpulli ukiup matuma ingerlanerani uparuarneqarsimaneq
sakkortooq taakkunannga eqqaamajuarneqassasoq.
Uangali
oqaatigissavara aningaasanik atugassanik sippuisariaqalerneq siumoortumik
kalerriutigalugu akuerineqartumillu ingerlanneqarsimasoq,
saqqummiutissallugu kiinaanngunannginnerusoq.
Neriuppunga
tamanna aamma eqqaamallugu ukioq manna ingerlatsisoqassasoq.
Naatsorsuutit
uannit kusanartumik taaneqarsinnaasut saqqummiunneqarnerat asut
iluarisimaarpara. Pingaartumik allaat kukkunersiusunit avataaneersunit,
uparuaaffigineqarsinnaasimanngitsut tamatsinnut tulluusimaarutissaammata.
Immaqali
aamma qujasuitsumik nipeqaluarnersumik ima kissaateqassagaanni
inissaminiissaaq,
ukiup aningaasaqarnikkut naatsorsuutitigut qanoq ingerlanissaanut
naatsorsuutit sinneqartooruteqarfissatut inernilikkat, eqquutsinniarnerat
oqariartaaseq aningaasaqarnikkut Naalakkersuisuusartunit atorlualigaq
malinnerullugu aquttariaqartut. Tassalu aningaasatigut sukangasumik
aqutsinerup aamma sinneqartoorutissatut naatsorsuutitigut utaqqisat
atuuffigisassagai.
Naatsorsuutit
kusanartut akueraakka, neriullunga aamma ukioq manna nunatta
amigartooruteqarani ingerlanneqarumaartoq. Piumasarli annertugaluassusia.
Anthon
Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat,
Kattusseqatigiit.
Ottomut
qujanaq. Taava maannakkut aningaasaqarnermut naalakkersuisoq Augusta Salling
akissuteqassaaq. Takanna.
Augusta
Salling, Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq, Atassut.
Qujanaq.
Partiit Kattusseqatigiit attaviitsullu akissuteqaataanut qujavunga.
Naalakkersuisut sinnerlugit qujavunga.
Aamma
malugisinnaavara, saqqummiunneqartut soqutigilluarlugit misissorluarsimagisi
aammalu uparuartariaqartut arajutsisimanngilluinnarisi
malugisinnaalluarpara.
Ilaatigut
partiit ataasiakkaat oqaatigisai tikilaassagukkit, taava maluginiarpara
Siumuminngaaniit pingaartinneqaqisoq, nunatsinni inuussutissarsiutit
pingaarnerpaartaatut taasartakkatta piffissami aggersumi, tassa aalisarnerup
aaqqissuussaanerata pitsaasumik isumatuumillu aqqutissiuunneqarnissaa.
Manna
iluatsillugu oqaatigisinnaavara, suliassaq tamanna manna ingerlanneqarmat,
aammalu naatsorsuutigilluinnarakku Aalisarnermut Naalakkersuisup aamma
periarfissaqarnini iluatsillugu itisiliiffigilaarsinnaassagaa.
Taava
Siumuminngaanniit aamma partiinit allaninngaaniit tikinneqarput pisortaqarfiit
marluk aningaasanik sippuisimanerannut tunngassuteqartut, tassalu
Peqqinnissaqarfimmut pisortaqarfimmi aamma Kultureqarnermut
Atuartitaanermilu pisortaqarfimmi sippuisimanerit, aningaasani atugassanik
sippuisimanerit tikinneqarput.
Maluginiarparalu
oqaaseqartunit tamanit tamanna sippuisimaneq soorunami pissusissamisoortutut
isigineqarnani, kukkunersiuinermut ataatsimiititaliami tamakku
misissorluarneqarnissaat inassutigineqartoq.
Taamaattumik
naatsorsuutigissavarput tamanna pissasoq, kisianni aamma apeqqutit
assigiinngitsut isumaqarpunga manna iluatsillugu Naalakkersuisut
ataasiakkaat soorunami aamma oqaaseqarfigisariaqassagaat.
Maluginiakkama
ilagivaat, Siumuminngaaniit allaffissornermut aningaasartuutit suli
qaffariartornerat uparuarneqartoq. Tassalu tamanna partiini
Kattusseqatigiinni aammalu Attaviitsuni ukiuni kingullerni aamma
tikinneqartartoq nalunngilluinnarparput uparuartorneqartarluni.
Taamaattumik
isumaqarpunga tamanna missingersuusiornissami soorunami aamma
alaatsinaalluarneqartariaqartoq. 2003-mut aningaasartuutissat
eqqarsaatigalugit. Tassa ukua aningaasartuutit pereersut maani
eqqartoratsigit, kisianni aamma tikkuussisuussapput soorunami siunissami
aaqqiiniuteqarnissanut aamma tamanna pingaaruteqarluinnassammat, kisianni
isumaqarpunga aamma taamatut aningaasartuutikillisaanissami, soorunami
pingaarluinnaqqissaar-poq aamma aningaasartuutissat ikililerneqarnerini
sunniutissaat, kingunerisassaat, aamma ilanngullugit nalilersorluaqqaarlugit
aningaasartuutissani siunissami aamma aaqqiissuteqartarnissaq taanna
pingaaruteqarluinnarpoq.
Tassa
tamanna aappaagumut soorunami aningaasartuutissat suliarinerani
nalilersuilluarneq aamma ingerlanneqartussaassaaq.
Taavalu
aamma Siumuminngaaniit tikinneqarpoq, siunnersuutinik arlalinnik
aningaasartuutaangaatsiartunik misissuititsinissamut Naalakkersuisut
aningaasartuuteqartarsimasut. Tassuunaatigut oqaatigisinnaavara
misissuititsinissamut aningaasartuutit immaqa ullumikkut kingunerinik
takussutissaqanngikkaluartoq, kisianni siunissamut pilersaarusiornissamut
pingaaruteqartorujussuuvoq sukumiisumik aamma suliassanik
assigiinngitsunik misissuititsisarnissaq. Tamanna aamma aningaasartuutinut
soorunami annertuunik kinguneqartarpoq.
Allallu
aamm aningaasartuutit kontot taassuma ataaniittut oqaatigineqarsinnaapput.
Soorlu assersuutigalugu oqaatigisinnaavarput talittarfiit nunatsinni
aaqqissorneqarnissaanut tunngatillugu, taava misissuititsineq annertooq
ingerlanneqartariaqarpoq. Tamannalu aningaasarpassuarnik soorunami
akeqartarpoq, kisianni isumaqarpunga suliassaq pitsaasumik
pilersaarusiorneqassappata, taava pinngitsoorneqarsinnaanngilaq
misissuinerit sukumiisut aamma siunissami ingerlanneqartarnissaat.
Taamaattumik
siunissami aamma misissuisitsisarnernut aningaasartuuteqartarnissarput
taanna naatsorsuutigisartariaqassavarput.
Aamma
maluginiarpara Siumup Naalakkersuisut saqqummiussaat tusaatissatut tigugaat,
taavalu kukkunersiuinermi ataatsimiititaliami misissorluarneqarnissaat
naatsorsuutit inassutigineqartoq.
Atassumminngaaniit
Naalakkersuisuninngaaniit aamma saqqumiunneqartut tusaatissatut tiguneqarmata
aamma nuannaarutigaara. Tassalu tamanna soorunami tamanit aamma tikinneqartoq
Naalakkersuisuninngaaniit aamma pitsaavoq paasillugu, tassa
iluarisimaarneqarmat
ataatsimut isigalugit naatsorsutit suliarineqarsimanerat, aammalu
sinneqartuulaarfiunerat taanna amigartoortussatut
naatsorsuuteqarsimagaluarnerminngaaniit, akileraarutigut isertitaqarnerunikkut
annertunerusumik taamaalilluta pitsaanerungaartumik aamma
naammassisaqarsimaneq taanna pisimammat. Taanna tamatta soorunami
iluarusuutigisariaqarparput.
Aamma
Inuit Ataqatigiinninngaaniit oqaatigineqarpoq isertitat annertuneruneranut
akileraarutitigut Pisiffiup tunineqarsimanerani akileraarutit
isertinneqarnerusimasut pissutaaqataasut. Tassa taamaalluinnarpormi.
Taannalu aamma ukiuni tulliuttuni takujuminarsillugu naatsorsuutini
inissisimassaaq.
Imaalillugu
takuneqarsinnaassammat ukiumi tullermi akileraarutitigut isertitat
annikinnerussappata, taava suna pissutigalugu siuliani
qaffasinnerusimanersut takujuminartumik aaqqinneqassaaq.
Siunissami
tamanna eqqumiitsutut isigineqartannginnissaa soorunami taanna
pingaaruteqarluinnarpoq.
Taava
Inuit Ataqatigiinninngaaniit akisussaaffiit taakkua assigiinngitsut aamma
eqqartorneqartut Naalakkersuisut ataasiakkaat akisussaaffigisaat, taakku
ujartorneqarput. Aammalu oqaaseqartunut assigiinngitsuninngaaniit aamma
tikinneqarlutik.
Soorunami
taakkua kukkunersiusisut sulinerminni qularnanngilluinnartumik aamma tamakkua
nalilersorlugillu ingerlattussaassavaat. Taamaattumik suliap matuma
ingerlaqqinnissaani kukkunersiuisut Naalakkersuisunut paasiniaallutik,
apeqqutinik assigiinngitsunik toqqammavissaminnik ujartuisarnissaat, taanna
naatsorsuutigilluinnaqqissaarparput pisassasoq.
Aammalu
soorlu oqareersunga, Naalakkersuisut ataasiakkaat annertuumik aamma
tikkuartorneqarlutik oqaaseqarfigineqarput, aammalu
apeqquteqarfigineqarlutik ilaatigut aamma Kattusseqatigiit tungaaninngaaniik
akeqquneqartunik ilaqarput.
Aamma
isumaqarpunga manna soorunami iluatsillugu Naalakkersuisut taakku imminut
aamma apeqqutaasunut akinissaminnut periarfissaminnik atorluaassasut.
Kattusseqatigiinninngaaniit
aamma oqaatigineqartoq taanna sukumiisumik kukkunersiuisut ataatsimiititaliaq
misissueqqullugu. Piffissap iluani qanoq pisoqarfimmiit
aaqqiiniartoqarsimanersoq.
Tassa
taanna pitsaalluinnarpoq. Maani uppernarsaatissat ilanngunnagit soorunami
Naalakkersuisut akissuteqartussaapput, kisianni kukkunersiuisut sulinerminni
tamakku assigiinngitsut paasissutissat ersarissut tunngavigalugit
suleriaqqittussaassapput.
Taava
ukioq mannamut tunngatillugu oqaaseqartut ilaaninngaaniik aamma
sippuisimanerit taakku ingerlaqqinnginnissaat, aammalu ingerlatsinermik
sukaterisariaqarneq,aammalu aningaasaqarnermi Naalakkersuisuusup
sukangasuumik aningaasaqarnermik aqutsinissamik piumasaqaateqartarnera tassani
ujartorneqarpoq.
Oqaatigissavara
Naalakkersuisuni maani pingaartilluinnaqqissaarparput, missingersuutit
tunngavigalugit suliap ukioq ingerlanerani naammassineqarnissaa
anguniassallugu, kisiannili soorunalimi pinngitsoorneqarsinnaanngilaq,
piareersimaffigineqarsimanngitsut immikkut aningasaliiffigineqarnissaanut
qinnuteqartarnissaq.
Tamannalu
aamma inatsisitigut periarfissaqarmat, uani Kultureqarnermut
Atuartitaanermullu Pisortaqarfimmi aammalu Isumaginninnermi Pisortaqarfimmi
ukioq 2001-imi, atuivallaarsimanermut attuumassuteqartut aamma ukioq
2002-mut ingerlaannarnissaanut suliat ingerlasut uninnginnissaat
qularnaarniarlugu, aningaasartalerneqarsimannginnerat pissutigalugit
massakkut Naalakkersuisuusut immikkut aningaasaleeqqinnissamik
qinnuteqareerput.
Aningaasat matussutissaanik ujartuereerlutik. Taannalu suliaq aningaasaqarnermut ataatsimiititaliamut ingerlatinneqareerpoq. Tassa imaappoq siorna taamatut sippuisimanerit peqqutissaqarsimapput, suliat unitseriataarneqarsinnaasimanngillat ukioq mannami aamma.
Taamaattumillu allatut ajornartumik allanngortiterinikkut nikititerinikkut aammalu aningaasanik karsiminngaaniit aaqqiissuteqarnikkut matussutissaanik ujartuisoqarsimavoq, qujanartumillu tamanna naammassineqarsinnaasimammat neriussuugut, aningaasaqarnermi ataatsimiititaliaminngaaniit aamma tigulluarneqarluni suliarulluarneqarumaartoq.
Tassalu takusinnaagakku aamma tusaasinnaallugu oqaaseqartunit tamanit naatsorsuutit kukkunersiuisunit misissoqqissaarneqarnissaat inassutigineqartoq. Taava taamatut suliassap aamma Naalakkersuisuninngaaniit ingerlanneqarnissaa inassutigereeratsigu, oqaatigineqartunut tamanut qujavunga.
Taavalu Naalakkersuisut ataasiakkaat periarfissatik atorluassagaat aamma naatsorsuutigalugu. Qujanaq.
Anthon Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat, Kattusseqatigiit.
Aningaasaqarnermut naalakkersuisumut qujavugut, taava tullinnguutissaaq kukkunersiuinermut ataatsimiititaliap siulittaasua Per Rosing-Petersen, takanna.
Per
Rosing-Petersen, Siumut.
Qujanaq.
Immikkoortut aqqarngat Landskarsip 2001-imi naatsorsuutai siullermeerpagut
ullumikkut.
Taakkualu
sinnerlugit Naalakkersuisunut aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq
saqqummiussivoq, taavalu partiinit, Kattusseqatigiinniit attaviitsunillu aamma
oqaaseqarfigineqarluni.
Tamannalu
kukkunersiuinermi ataatsimiititaliap suleriaasia suli atuukkallarpoq, tassami
nalunnginneqartutuut ukiamut suleriaaserput annertusarneqartussaavoq.
Tamakku toqqammavigalugit pisarneq malillugu, tamanut tatiginartumik suliaq
ukiamut aappassaaneerneqannginnerani sukumiilluinnartumik aamma
suliarinissaa qularineqassanngilaq.
Sulinitsinnillu
aamma partiit, Kattusseqatigiit attaviitsullu oqaaseqaatai aamma ilanngullugit
nalilersorfigineqarnissai, aammattaaq taanna qularineqassanngilaq
ilanngutinneqassammata.
Taava
maannalu aamma nammineq ataatsimiititaliat misissorusutagut ilanngullugit
suliariumaaratsigit, aammalu kaammattuutit assersuutigalugu
aningaasaqarnermi ataatsimiitialiaminngaaniit kaammattuisimaneq, soorunami
aamma ilanngullugit nalilersuiffigineqarumaarmata.
Aammattaaq
ilimagaara taamannak ukua misissugassat ilaatigut annertuut toqqammavigalugit,
Naalakkersuisunik aggersaasoqartarnissaa naatsorsuutigineqartariaqarmat.
Tassami tamakkua sukumiisumik misissorluarneqartariaqarput ukiamut
aappassaaneerneqannginnerani isumaliutissiissusiornissatsinnut
toqqammavissaqarluarniarutta.
Taamatut
naatsumik oqaaseqarlunga suliap ingerlateqqinnissaa taamaalillugu tiguara.
Qujanaq.
Anthon
Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat,
Kattusseqatigiit.
Kukkunersiuinermut
ataatsimiititaliap siulittaasuanut qujavugut, taava tullinnguutissaaq
Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu
Naalakkersuisuugallar-toq Jonathan Motzfeldt. Takanna.
Jonathan
Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.
Soorunami
partiit oqaaseqartuininngaaniit aamma patsisissaqartumik ilumoortumik
uparuarneqarput sippuisimanerit, maani naalakkersuisoqarfimmi
ilinniartitaanermut tunngasunik atuiffiusumi.
Tassungalu
tunngatillugu erseqqissaatigilaassavara, ilisimaneqartutut aamma annerpaamik
tamatumani atuiffiusimammata, tassa kollegiat tungaatigut
inissarsiuisariaqarnerit. Naatsorsuutigisaminngaanniit taakku
annertunerusimapput.
Nuuk
assersuutigalugu 2001-imi tassani kollegianit matusissutaasinnaasut tassa
ilinniartunut 85 procentii matuneqarsinnaasimapput. 99-imili
90-%-iusimagaluarlutik, kisianni ilinniartut ilimagisamit aamma takkussortut
amerlanerusut ilaqutariittut takkussimapput, aammalu tassunga ilanngullugu
ilaquttaminnik nassanngitsut aamma soorunami tikeraartarsinnaanerannik
periarfissanik aamma atuisoqarluni.
Aammalu
allaffissornikkut qaffassimaneri uani tikkuarneqartut qiviassagaanni,
tamatumani aamma angallannermut aningaasartuutit qaffannerujussui aamma
eqqaamaqqussavagut.
Inatsisartunut
maani aamma tamakkua ilinniartut angalaneranut aamma annertuumik
akitsorsaataasunik aamma ilaqarsimammata.
Attartortariaqarsimavoq
inuit privaatit inigisaanik. Annertuunik taakkulu kingusinnerusukkut aatsaat
qanoq annertutigisumik aningaasartuutaasut, pisortaqarfimminngaaniit
paasineqarsinnaasimapput, kisianni oqaatigineqassaaq tamakkua sippuinerit
paasineqarmatali, institutionit suliffeqarfiit tamakku sulisui qanittumik
piaartumillu ilisimatiinnarnagit kisianni aamma ataatsimoortillugit
katersuunnissaanut periarfissinneqarsimammata, taamaalillugit
oqaloqatigiissutissat periarfissarsiornisarlugit siunissami taamaalilluni
annertunerusumik aningaasartuutaasinnaasut pinaveersaarniarlugit.
Tassalu
aamma allaat upernaaq manna tikillugu tamanna suliassaq ingerlanneqarsimavoq.
Taamaattumik
oqaatigissavara, nassuiaatigineqarsinnaasut paasissutaasinnaasullu
amerlanerpaat
tamarmik tunniunneqarsimammata. Tassani immikkut taasinnaavara immikkut
aningaasartuutaasut tassanilu aamma rejseudgifter, tassa imaappoq angalanermut
aningaasartuutaasut taakku ilanngullugit, tassaniinnarluunniit 5,8
millionit amerlanerusut atorneqartariaqarsimammata.
Imaappoq
aningaasartuutit ilaatigut uagut nammineq maanngaanniit
ilisimaareersinnaanngisagut aamma taamaalillutik takkuttarsimapput.
Aammalu
oqaatigissavara Naalakkersuisuninngaanniit siunertarinnginnatsigu
ilaqutariittut inuusut aamma qinnuteqarsimasut, ilaqutariinnerinnaat pillugit
inissarsiorumanagit itigartinnissaat aamma taamaalillugit
pinaveersaarniarsimagipput. Pinaveersaarniarneqarsimasorlu.
Aammalu
tamanna soorunami aningaasartuutinik annertunerusunik kinguneqarsimalluni,
kisianni oqaatigissavara maannakkut aningaasartuutit tamakkunaniittut pillugit
sipaarniutit annertuut aamma Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut
Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoqarfiup, annertuumik
sukaterisimammata sipaarniutissat annertuut taamaalillugit
periarfissittariaqarsimallugit.
Tassa
oqaatigissavara uani nalunaarutigineqartut nassuiaatissaqarsimapput, aamma
soorunami nassuiaatissaqarniarsimavugut, kisiannili aamma amerlaqisut siumut
ilisimareersinnaanngisatsinnik naatsorsuutigisimanngisatsinnillu
ilinniartitaanikkut naammattuukkanik kollegieqarnikkut aamma annertuumik
tassuunakkut eqqorneqaatigisimavarput.
Taavalu
oqaatigilaarlara Naalakkersuisuninngaaniit suliassat taama ittut
ingerlanneqarnerani, inatsisit piumasarisaat tamarmik
malinniarneqarsimapput, kisianni tassa ajoraluartumik naammattoortuartarparput
taanna ukiumiit ukiumut, aningaasartuutissat sipporneqarneri pissutsinik
aamma immikkut ittunik, ilaatigut nammineq uagut
naalakkersorsinnaanngisatsinnik attorneqartarmata.
Tassani
ilaatigut pivakka angallannikkulluunnit aningaasartuutit qaffanneqaraangata
annertuumik uagut taakku oqaasissaqarfigisinnaanngilagut. Taamaattumillu
aamma tassuunakkut sippuinerit annertuut aamma pisariaqartarneri
maanaannakkut akitsuisoqartillugu taamaalillutik eqquisarmata.
Naalakkersuisut
soorunami demokratiskiusumik taama aamma oqaatsit atorneqartut, annertoqisut
ullumi ingerlanerput maani ataqqilluinnarlugu ingerlavugut.
Aningaasartuutissagut tamarmik pissusissamittut inatsisissat
akuerineqarsimasut iluini ingerlanneqarpoq. Immikkut aningaasartuutissat
finansudvalgi aqqutigalugu paaseqatigalugulu ingerlanneqarput.
Taamaattumik
ilaannikkut taamaattunik takkuttoqartarnera oqaatigissavara, ajuusaarnarpoq,
ilumoorpoq, aamma patsisissaqarpoq uparuassallugu, kisiannili aamma
paasissutissat maani nassuiaatigineqarsinnaasut tamarmik saqqummiunneqarpata,
aamma taamaappoq, taava neriuppunga suli pisariaqartinneqarpat
Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup oqarneratut, Revisionsudvalgip, tamatumani
misissuinermigut aamma pisariaqartitani, paaserusutanilu tamaasa
tunniunneqarumaarmata, amigaatigisanik takunnittoqarsimappat.
Taamaalillunga
ilinniartitaanermiit nassuiaataasinnaasunik oqariartuut apuuppara.
Anthon
Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat,
Kattusseqatigiit.
Kultureqarnermut,
Ilinniartitaanermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu
Naalakkersuisuugallartoq Naalakkersuisut Siulittaasuujutigaluni, Jonathan
Motzfeldt qutsavigaarput.
Taavalu
tullinnguuppoq Suliffeqarnermut Isumaginninnermullu Naalakkersuisoq, Ole
Dorph, Siumut.
Ole
Dorph, Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoq, Siumut.
Immikkoortoq
massakkut eqqartorneqartoq, kiisalu immikkoortumi siuliani eqqartorneqartumi
oqallinnermi tikinneqartoq, Inunnut Isumaginninnermi Qullersaqarfik ukiuni
qaangiuttumi annertuunik missingersuutinik sippuisimasoq.
Taanna
aamma ilumoorpoq, aamma soorunami nassuiarniarsarissavara. Siullermik
oqaatigissavara, Inunnik Isumaginninnermi Pisortaqarfiup ataani, ulloq
unnuarlu angerlarsimaffiit ingerlanneqartut quliupput, taassumalu saniatigut
innarluutillit angerlarsimaffii arfineq marluupput.
Aammalu
satilletinik taaneqartartut pingasuupput, taakkulu januarip aallaqqaataani
2001 aallarnerfigalugu ataatsimik ilasimapput, taamaasillutik
sisamanngorlutik. Tassa katillutik angerlarsimaffiit pineqartut uani 21-t,
aammalu ulloq unnuarlu angerlarsimaffiit ukioq kingulleq sippuisimapput 15
million kruunit missaat, aammalu innarluutillit angerlarsimaffii ukioq
kingulleq aamma 10 million kruunit missaanik sippuisimallutik.
Soorunami
aamma naatsorsuutigereerpara, aamma tupinnanngitsumik pissusissamisoortumillu
tamanna, Inatsisartuninngaanniit aamma uparuarneqarpoq sakkortuumik, aamma
tamanna pissusissamisoorpoq.
Siullermik
oqaatigissavara, ulloq unnuarlu angerlarsimaffiit qanoq ingerlanneqartartut,
tassa ulloq unnuarlu angerlarsimaffiit Namminersornerullutik Oqartussanit
pilersinneqartussaapput, kisianni taakkua ingerlanneqarneri eqqarsaatigalugit,
meqqanik inuusuttunillu ikiorsiisarneq Inatsisartut peqqussutaat nr. 9, 30.
oktober 1992-imeersoq aallaavigalugu, taakku ingerlanneqarneri kommuninit
akilersorneqartussaapput.
Soorlu
§ 48-mi allassimasoq, meeqqanik inuusuttunillu ikiorsiinermi aningaasartuutit
Inatsisartut peqqussutaat manna malillugu kommuninik akilerneqassapput. Aamma
ukioq kingulleq sippuisimaneq, oqartoqarpoq, qaammatit qulingiluat
qaangiummata paasineqarsimasoq, oqaatigissavara ilumoorpoq, paasineqarpoq
taamanikkut sippuisoqartussaasoq, kisianni aamma ukiup affaa qaangiummat,
julip aallartisimalaarnerani tamanna paasineqarsimavoq.
Aamma
naatsorsuutit qimerluuvataaraanni, takuneqarsinnaavoq 1999-imilu sippuineq
pisarsimasoq, taamaattumik sippuisarsimaneq, ulloq unnuarlu angerlarsimaffiit,
kiisalu innarluutillit angerlarsimaffiinik ingerlanneqartartoq 1999-imiilli
Inatsisartunik ilaasortat tamanna ilisimareerpaat.
Tassami
naatsorsuutigaara ukiuni taakkunani aamma naatsorsuutaat Inatsisartunik
akuersissutigineqartarsimassasut. Taakkua qimerluuvataaraanni, kisitsisit
pissanganaateqarsinnaasut saqqummersinneqarsinnaapput, oqaatigisinnaasaralu
unaavoq, isumaqarama pissusissamisoortoq, ukioq 1999-imi aningaasat
atorneqarsimapput 62,2 million kruunit.
Taavalu
ukioq 2001-imi 73,5 millioin kruunit atorneqarsimapput, tassa ukiuni
taakkunani pingasuni, aningaasartuutit 11,3 mio. kr.-ninik qaffariarsimapput.
Aatsaannguarlu oqaatigaara, ulloq unnuarlu angerlarsimaffiit
ingerlanneqartarnerat kommunit akilersugassarigaat. Aatsaannguaq peqqussut
taakkartugara aallaavigalugu, kisianni aamma soqutiginartua aajuna, 1999-imi
kommunit akiliuteqarsimapput 60,1 million kruuninik, taavalu 2001-imi akiliut
58,9 million kruuninik apparsimavoq, tassa
1,3 million kruuninik ukiut taakku pingasut ingerlanerinnaani
kommuninit akiliutigisartagaat apparsimapput, naak takuneqarsinnaagaluarluni
ingerlatsineq killormut sammisoq, kisianni kommunit akiliutigisartagaat
apparsimapput.
Taava
aamma aperisoqassooq, sooruna taamatut pisoqarsimasoq, tassungalu
tunngatillugu oqaatigissavara, ukiut tamaasa Namminersornerullutik Oqartussat
kommunillu, bloktilskudinik agguaasarneq pillugu isumaqatigiinniarnerit
ingerlanneqartarpoq, aamma massakkut tamanna ingerlavoq, aappaagu atuuttussaq
eqqarsaatigalugu.
Tamannalu
ingerlanneqartarpoq upernassakkut, aamma siorna 2001-imi aasaq qaammataagaa,
Namminersornerullutik Oqartussat KANUKOKA-llu akornanni isumaqatigiinniarnermi
pisimasumi, imaluunniit isumaqatigiinniarneq pisimasoq aallaavigalugu, tassa
angusarineqarsimasut Namminersornerullutik Oqartussaninngaanniit
naammaginarsimanngillat, taamatut oqartariaqarpunga. Aamma tamanna soorunami
Inatsisartut ilisimaareerpaat.
Tassalu
taamanikkut isumaqatigiinniarnermi ukiuni siuliini anguneqartarsimasut
ilisimaneqareeraluartut, kisianni ajoraluartumik akiliutigineqartartut,
qaatigereerpara apparsimasut, aamma tassani isumaqatigiinniarnerni kommunit
piumasaqarsimapput sunniuteqaqataarusullutik,
angerlarsimaffiit taakku pilersaarusiorneqartarnerat aningaasatigut
peqataaffigerusullugu.
Taavalu
taanna ataatsimiititaliaq pilersinneqartussatut isumaqatigiissutigineqartoq
aallaavigalugit aalajangiiffigineqarsimavoq 25 million kruunit 2001-imi,
tassalu taanna ataatsimiititaliaq ataavartoq ulloq unnuarlu angerlarsimaffiit
atugaanerat, aammalu aningaasaqarnikkut inissisimanerat pillugu
nalilersuisussatut ataatsimiititaliaavoq, aamma allanik siunniunneqarsimasunik
sulinissaa aamma ilalerneqarsimalluni.
Tassalu
taanna ataatsimiititaliaq pilersinneqarnermininngaanniit aatsaat ukioq
oktoberip- novemberip qaammataata missaa pilersissimavara uanga, tassalu
sulineq aallartissimavaa, isumaqatigiissimaneq aallaavigalugu.
Qujanartumillu
ataatsimiititaliap ukioq tamaat sulisinnarluni, massakkut KANUKOKA-lu ima
killissimapput, KANUKOKA oqarluni, uagut akileeqataanianngilagut, siorna
junimi isumaqatigiissut januar aallaqqaataani 2003-p tungaanut atuuppoq,
isumaqatigiinniaqqinnianngilagut taanna isumaqatigiissuterput atorniaratsigu
uagut.
Tassalu
taanna amigartoorutinngortussaq, maannakkut Namminersornerullutik Oqartussanut
massakkut tuttussanngorpoq. Aamma ukioq kingulleq, tassa 2001-imi,
Namminersornerullutik Oqartussat PIP-llu , akissarsiat pillugit
isumaqatigiinniarnermik ingerlatsisimavoq.
Tassalu
qaffariaat akissarsiat tungaatigut 5,6%-i anguneqarsimalluni. Tassalu taanna
isumaqatigiinniarneq ukiut marlungajaat ingerlasimasoq, imaluunniit ukioq
ataaseq ingerlasimasoq, atuuffialu ukioq ataaseq kingumut ingerlasimalluni,
tassa aprilip aallaqqaataani 2000-imi.
Taassumalu
soqutiginartua uaniittoq oqaatigissavara, tassa taamanikkut isumaqatigiinnerup
kingornatigulli, Inunnik Isumaginninnermut Pisortaqarfik aamma
Aningaasaqarnermut Pisortaqarfik, ulloq manna tikillugu suli
isumaqatigiissuteqarsinnaasimanngillat taanna isumagiissut qanorpiaq
imaqarnersoq, qanorpiarlu paasisariaqarnersoq.
Tassa
imaaginnannginnami, taanna 5,6 %-i tassaaginnartoq, tunngaviusumik akissarsiat
qaavatigut iliperaannartussaq, kisiannili isumaqatigiissutip ilaaniipput
unnuarsiorluni sulinerni aamma tapit qaffanneqarnerat,
upalungaarsimasussaatitaanermi akissarsiat qaffanneqarnerat, aamma skalatrinit
assistentinut aamma medlemlederinik taaneqartartut, taakku qaffanneqarnerat.
Tamakkua suli ullumikkut isumaqatigiissutigineqarpiarsinnaanngitsutut
inissisimapput.
Qujanartumik
oqaatigissavarput, pædagogit tamakkuninnga suliffeqartut aningaasarsiaat,
soorunami qaammatikkaartumik sulisunut tuttarput, kisianni aningaasatigut
sunniutaa, taanna suli ajoraluartumik inissivissorneqanngilaq ulloq manna
tikillugu.
Aammalu
nalunngilarput sapaatip akunneri pingasut matuma siornga pædagogit aamma
nutaamik isumaqatigiissuteqaqqittut, taannalu 10,3%-ip missaanik akissarsiat
qaffariarneranik malitseqartussaavoq. Neriuutigissanngeqaara aamma
isumaqatigiinnginneq taamatut sivisutigisumik ingerlanneqassasoq.
Taamaassappat taava uagut allaqqinnaamik iliuuseqartariaqalissuugut.
Kisiannili
una oqaatigerusuppara, ukioq qaammatit qulingiluat siulliit, ulloq unnuarlu
angerlarsimaffinni ingerlatsinermi amigartoorutissat Naalakkersuisunit
saqqummiunneqarmata, taamanikkut uanga pisussaaffilerneqarpunga taanna
ajornartorsiut qanoq ilillugu qaangerneqarsinnaanersoq misissussallugu,
tassani kommunit suleqatigalugit.
Tassa
taamanikkulli kommuninit oqaloqatigiinnerit aallartippagut, aamma tamanna
pillugu Inatsisartut Isumaginninnermut Ataatsimiititaliaat, aamma
kingornatigut Aningaasaqarnermut Ataatsimiisitaliami ilaasortat samrådi
aqqutigalugu ilisimatinnikuuakka, aammalu oqarlunga, massakkut
aaqqissutissanik nassaarsinnaanngilagut.
Tassalu
tamakkua pissutaallutik, aammalu oqaloqatigiinnerit sivisuumik
ingerlanneqarneri pissutaallutik, uagut Isumaginninnermi
Pisortaqarfimminngaanniit, imaluunniit Naalakkersuisuninngaanniit, ukiup
ingerlanerani qanoq annertutigisumik aningaasanik qinnuteqarnissarput
pisimanngilaq.
Soorunalimi
uagut eqqoriaaginnarneq aallaavigalugu qinnuteqaammik Aningaasaqarnermut
Ataatsimiitaliamut nassitsigaluarutta, taanna naatsorsuutigisinnaavarput
utertinneqassasoq, piumasarineqarlunilu kisitsisit eqqortut atorlugit
qinnuteqaat ingerlanneqartariaqarpoq.
Taamaattumillu
suliaq ullumikkut imatut inissinneqarpoq, tassa ukioq manna aamma
sippuisoqartussaammat ungasittorsuunngitsukkut, immaqa sapaatip akunnera
kingulliugunartoq, Naalakkersuisuni ukioq manna sippuinissaq
pinngitsoortinniarlugu iliuusissanik assigiinngitsunik aaqqissuussineq
ingerlanniarsarisimavarput, taannalu suliaq massakkut Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliami, paasivara ingerlasoq.
Taavalu
aamma oqaluttut ilaaninngaanniit aningaasanik nuutsisarsimanerit
pisortaqarfitsinninngaanniit ingerlanneqartarsimasoq, immaqa
tunngavissaqanngitsumik aamma taaneqarlutik, taakku aamma
ilanngutilaassavakka. Pisariaqarmammi akissuteqarfiginissaat.
Ilumoorpoq
konto 30.13 iluani ukioq kingulleq nuussinissaq, aamma taanna
suliarineqarsimavoq. Taannalu uani takuneqarsinnaavoq, aamma
Aningaasaqarnermut Ataatsimiisitaliap uparuagaani, takuneqarsinnaavoq
suliassaq taanna 12. december naammassineqarsimasoq,
kisianni tassa taanna suliaq piffissaq sivisooq atorlugu aamma
suliarineqarsimavoq. Siullermik Naalakkersuisut ilisimatinneqarsimapput 19.
december 2001-imi, taamanikkullu tassa aallartinneqarsimavoq, tassa imaappoq
ukioq ataaseq taanna suliassaq ingerlasimavoq.
Aningaasaqarnermut
Pisortaqarfiup Isumaginninnermullu Pisortaqarfiup akornanni uteqattaarsimavoq.
Tassalu aatsaat tassani isumaqatigiinneqarmat 12. december atsiorneqarsimallu
taamanikkut Naalakkersuisuusuminngaanniit. Taamaattumik aamma oqaatigissallugu
isumaqarpunga pisariaqartoq.
Aamma
ukioq manna tamanna pinngitsoorusoqaarput, aamma januarip qaammataani ukioq
mannamut tunngassuteqartoq oqaloqatigiissutigalugu ingerlanneqarpoq, kisianni
naatsorsuutigaarput isumaqatigiinniarneq taanna, taamatut sivisutigisumik
ingerlanneqassanngitsoq.
Nuannaarutigaara
Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap innersuussuteqarnermini oqaatigimmagu,
ukiut kingulliit meeqqat inuusuttuaqqallu, ulloq unnuarlu angerlarsimaffinnut
inissinneqartarneranut akigitinneqartoq naleqqukkunnaarsimasoq, taanna assut
nuannaarutigaara.
Taamaattumik
taassumap sulissutiginissaa KANUKOKA-p bloktilskudit isumaqatigiinniutigalugit
aallartinneqarpat naatsorsuutigilluinnarparput qaqissallutigu.
Avaqqunneqarsinnaassanngitsorlu unaavoq, kommunit akiliutaat tassani
pinngitsooratik qaffanneqartariaqartussaassammata.
Aamma
takusinnaavara Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap innersuussummi 6-mi,
taanna aamma ujartorsimagaa. Taannalu sapinngisamik Naalakkersuisuninngaanniit
naammassiniarsarissavarput.
Anthon
Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat,
Kattusseqatigiit.
Isumaginninnermut
Suliffeqarnermullu Naalakkersuisumut qujavugut, taavalu tullinnguutissooq Lars
Sørensen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.
Lars Sørensen,
Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.
Inuit
Ataqatigiinninngaanniit siullermik oqaatigissavarput, soorunami
nalinginnaasumik Inatsisartut Kukkunersiuinermik Ataatsimiititaliaani
suliassat saqqummiunneqartut, saniatigut aamma saqqummiussat allat
ilanngullugit aamma suliarineqarneranni pinngitsoornata suleqataasagatta.
Aammalu
Naalakkersuisut akissuteqaataani ataasiakkaani soorunami qujassuugut,
kisiannili aamma Naalakkersuisup Siulittaasuata oqaaseqarnera uanga
tupassutigaara, tassami periutsit malillugit unioqqutitsisimannginnermik
oqarneq, taanna eqqortuusinnaanngimmat, tassami assigiinngitsunut
tunngatillugu aalajangersakkat nutarterneqarnikuupput, taamatuttaaq aamma
Isumaginninnermut Naalakkersuisup ilaatigut sippuisimanerit 1999-imi pisimasut
ilanngullugit aamma eqqaavai.
Taamanikkunngooq
annertunerusumik susoqarneq ajorpoq, kisianni 1999-imi Inatsisartut
aalajangigaannik, ilaatigut missingersuusiortarnermut inatsit
allanngortinneqarpoq, taamaalillunilu aamma pinngitsoornani inatsisit tassani
allassimasut ersarissarneqarput, tassalu aningaasartuutit akuerineqanngitsut,
taakkua ingerlaannarsinnaanngillat. Tassani inatsisini ersarissorujussuarmik
allassimasut, pinngitsoornatik aamma Naalakkersuisut malittussaavaat.
Pisortaqarfiit
aamma akornanni ataasiakkaani suleqatigiinneq assorujussuaaq
pitsaasimanngitsoq malunnarpoq. Tassami Isumaginninnermut Naalakkersuisup
oqaatigivaa Perorsaanermut Ilinniarsimasut Peqatigiiffianni qaffaasimanermut
tunngatillugu, aaqqissuussinerit, taakkua immikkut ilisimasaqarfiginngikkini,
tassami Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq ersarissumik Kukkunersiuinermut
Ataatsimiititaliamut, taavalu aamma Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut
nassuiaanermini, aammalu Inuit Ataqatigiit ilassutitut aningasaliissut
aappassaaneerlugu suliarineqarneranut atatillugu oqaatigigatsigu, aningaasat
akissarsiat qaffannissaanut tunngatillugu immikkoortinneqarsimasut 20,5
million kruunit atunngitsoorneqarsimasut.
Tassa
pissutsit taamanikkullu naatsorsuutigineqareersimapput
allanngoriartornissaanik, aammali suna tamaat sukaterlugu
sipaarniartariaqarnermik ukiarmi Inatsisartut aningaasanut inatsisissap
suliarineqarneranut atatillugu piumasaqaatit sakkortulluinnartut
tunngavigalugit isumaqarpugut
sippuisimaneq, 65 million kruuninik, akuersaarneqarsinnaanngitsoq, aammalu
ersarissumik tamanna inatsisinik unioqqutitsinerusoq.
Aamma
tupigusuutigilaarpara Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup oqaatigimmagu,
naatsorsuutit pitsaanerungaartumik angusaqarfiusut oqaatigimmagit, taamatut
oqartoqartorisinnaasorinngilara uanga, tassami akileraarutitigut isertitassat
34 million kruuninik naatsorsuutigisaminngaanniit amerlanerupput.
Taakkuninngaanniilli 50 million kruunit missaani KNI-p tunineqarneranut,
taakkua pissarsiarineqarsimapput.
KNI
tuneqarsimanngitsuuppat akileraarutitigut aamma isertitassagut
minnerusimassagaluarput, taanna qularinngilarput. Nalunngisarpullu aamma
uaniippoq, aningaasat naatsorsuutigissamaaginnarlugit ukioq aallartinngitsorlu
aningaasat taakkua isertissamaakkat, 34 million kruunit nungullugit aamma
aningaasaliissutigineqareernikuummata.
Taamaattumik
siunissaq qaninnerusoq eqqarsaatigalugu assorujussuaq nunatta karsia
navianartorsiortitsisinnaanissaa taanna naatsorsuutigisariaqarpoq.
Isumaginninnermut
Kultureqarnermullu Naalakkersuisup soorunami ersarissumik tunngavilersuutigai
assigiinngitsut, sippuisimanermut tunngatillugu, aamma angallannikkut
tunngasut qaffassimaneri ilanngullugit taakka aamma ilanngullugit eqqaavai,
tamakku pissutaaqataasut, kisianni aamma ilisimavarput Peqqinnissamut
Naalakkersuusimasoq 2000-imili septemberimi taakkua aallaavigalugit
Inatsisartut aalajangiiffigitinnikuugamigit, immikkut 43 million kruuninik
aningaasaliinissamut, tamanna Kultureqarnermut Isumaginninnermullu
Naalakkersuisup taamanikkullu aamma naammassillugu suliarisimasariaqaraluaraa
oqaatigisariaqarpoq.
Naggataatigut
aamma immikkut aningaasaliissuteqarnissamik, aammalu qinnuteqartariaqarnermik
kukkunersiuisut avataaneersut 30. majimili pisortaqarfiit taakkorpiaat marluk
erseqqissaavigisimammatigit, aningaasatigut ingerlatsineq
allanngortinneqanngippat, taava naatsorsuutigineqartariaqartoq ukiup
naanissaanut 10 million kruunilikkaanik sippuisoqarnissaa.
Taannaana
maannakkut inatsisinik ersarissunik unioqqutitsinerummat, isumaqartugut
tamanna akuerineqarsinnaanngitsoq. Aaqqiiniarnerit taakkua Naalakkersuisunit
maannakkumut ingerlanniarneqarmata
pissusissamisuuginnartussaavoq, aammami maannakkut ersarissumik
iliortoqanngippat, taava aamma unioqqutitsisoqartussaammat, taanna tamatta
ilisimasariaqarparput.
Taamaattumik
suleriaqqinnissatsinni Kukkunersiuinermik Ataatsimiititaliamit uanga
takusinnaanngilara 64 million kruuninik sippuisimanerit qanoq ilillugit
misissorneqarsinnaanerinik. Tassami sippuisimanerit taakkua ersereerput,
aammalu taakkua ersarissumik unioqqutitsinertut oqaatigineqartariaqarput,
inatsisip nammineq Inatsisartut akuerisimasaa aallaavigalugit, taamatut 64
million kruuninik sippuisimaneq, inatsisinik unioqqutitsinerummat. Taanna
erseqqissaatigerusuppara, oqareernittuut Kukkunersiuinermik
Ataatsimiititaliami annertunerusumik 64 million kruunit pillugit
suliaqarnissaq uanga akisinnaannginnakku.
Taamaattumik
aamma Naalakkersuisut Siulittaasuat inatsisinik unioqqutitsisimaneq pillugu
aperisariaqarpoq, qanoq tamanna iliuuseqarfigilersaarneraa.
Anthon
Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat,
Kattusseqatigiit.
Lars Sørensenimut
qujavugut, taava tullinnguuppoq Siumup oqaaseqartua, Lars-Karl Jensen.
Lars-Karl
Jensen, Siulittaasup tulliata pingajuat, Siumut.
Oqaaseqaatigut
uagut aamma ilassilluarneqarmata Aningaasaqarnermut Naalakkersuisuminngaanniit
qujavugut, kisiannili uani issuaanermini Peqqinnissaqarfik taallugu oqarmat
naqqiuteqalaassuunga KIIIP pillugu oqaaseqartut allat taanna pimmassuk.
Siumuminngaanniit
oqaaserisagut aalajangiusimavagut, tassa oqaratta, Naalakkersuisut
qujaffigalugitigit, ersarissumik naatsorsuutit saqqummiummatigit, tassami
isertorniagaqanngiivipput. Kukkunersiuinermi Ataatsimiititaliami sulilerutta
najoqqutassatsinniipput tamarmik kisitsisit sutigut sippuisoqarsimanersoq,
pisortaqarfinni ataasiakkaani.
Soorlu
aamma taamatut ersittoq ilinniagaqarfinni aamma sippuisimanerit
kollgienarmiinngitsut, ilinniagaqarfiit ataasiakkaat aamma ukiumut
atugassiissutaasunut aningaasaliissutinik sippuillutik atuisunut
qularutissaanngitsumik tamakku Kukkunersiuinermik Ataatsimiititaliap
misissorunikku paasisussaavai sumik patsiseqarnersut.
Ilaatigut
erseqqippoq aamma ilinniagaqarnermut taarsigassarsiat, taarsigassarsiallu
akilikkat, taakkua qaffasissorujussuarmik kisitsisitaqarneri, tamakkuupput
Kukkunersiuinermik Ataatsimiititaliami misissugassat.
Maannakkumut
uagut Naalakkersuisunut toqaannartumik apeqquteqarnianngilagut, peqqutigalugu
Kukkunersiuinermik Ataatsimiititaliamut innersuussutaasut, aammalu
innersuussutaanngikkaluartut naatsorsuutai, tamaasa misissuataarlugit
quppernermiit quppernermut suliarineqalerpata naalakkersuisunik
aggersitsilluta tusarniaassutigisarumaaratsigit.
Assigiinngitsunik
oqaaseqarnissamut ussernartorsiornaraluartoq, Siumup tungaaninngaanniit
annertunerusumik oqaaseqarnata, qilanaarivarput, taakkua suliassat
Kukkunersiuinermik Ataatsimiititaliami suleqataaffiginissaat, soorunalumi
aamma kukkunersiuisut avataaneersut oqaaseqaataat aamma ilanngullugit
misissorluarumaarpagut.
Anthon
Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat,
Kattusseqatigiit.
Lars-Karl
Jensenimut qujavugut, taavalu tullinnguuppoq Aningaasaqarnermut
Naalakkersuisoq, Augusta Salling.
Augusta
Salling, Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq, Atassut.
Inuit
Ataqatigiit oqaaseqartuata, Lars Sørensenip oqaatigisaanut tunngatillugu,
oqaatigilaaginnarniarlugu, oqarmat, naatsorsuutigisaninngaanniit
pitsaanerungaartumik isertitaqarsimaneq, taanna eqqaagakku,
erseqqissaatigivat, KNI-minngaanniit ilaatigut isertut taakku.
Aamma
uanga taakkua erseqqissaatigisanni ilaatippakka. KNI-mi akileraatit
isertinneqartut taakku aamma soorunami, isertitaqarnerunermut
akileraarutitigut ilaalluinnaqqissaartut, kisianni ukioq mannamut akileraatit
isertinneqartussat annertunerunissaannut naatsorsuuteqarluta, sinerissamut
qanittumut rejerniarnermut tapiissuteqarnissamut atatillugu, akileraarutini
isertitaqarnerunissamut missingersuutit qaffanneqarnerat, taanna soorunami
pissutsit nalunngilluinnarparput KNI-minngaanniit taakkua akileraarutit
immikkut ittut isersimasut, aamma ukioq manna qaavatigut iseqqinnavianngitsut.
Taamaattumik
taakkua naatsorsuusiornermi, missingersuusiornermi, aamma
ilaatinneqarnikuupput iseqqinnginnissaat, aamma erseqqissaatigissavara,
Naalakkersuisuinnaanngitsut taanna, isertitanik qaffaanissaq,
akuersissutiginikuummassuk, kisiannilu aamma Aningaasaqarnermut
Ataatsimiititaliamit taanna aamma naqissuseqqinneqarnikuuvoq.
Anthon
Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat,
Kattusseqatigiit.
Aningaasaqarnermut
Naalakkersuisumut qujavugut, taavalu Mogens Kleist, Kattusseqatigiit.
Mogens
Kleist, Kattusseqatigiit.
Tupigusuutiginngilara
Naalakkersuisuusut massakkut assigiinngitsunik utoqqatsissutaasinnaasunik,
pissutaasinnaasunik taakkartuimmata, aap pissutaasinnaasut
assigiinngitsorparujussuupput, isianni taamatut sippuisimanissinni inatsisit
unioqqutissimavasi, inatsisinut missingersuummi § 1, immikkoortoq 3, taannaana
unioqqutissimagissi ersarissorujussuarmik.
Tupigusuutigaara
Isumaginninnermut Naalakkersuusimasup qaammatit qulingiluat ukioq kingulleq
ataasinnguamilluunniit oqaaseqaateqanngimmat, tassa Jørgen Wæver-Johansen,
Ole Dorphip paarlataa.
Isumaginninnermut
perorsaasut, isumaqatigiinniarnerannut tunngasut, sooq Naalakkersuisut
taamatut sillimaffigereersimanngilaat. Naalakkersuisut Siulittaasuat taamatut
qimuttoqaraluaruni qumuttui qanoq sangujoraartigut takusinnaavagut, immaqa
ilaat iluamik pangalissinnaanngitsut massakkut ingerlaartutut ipput.
Aamma
Jonathan Motzfeldti oqarpoq, institutionit assigiinngitsut sippuinissamut
ataatsimiititalianut assigiinngitsutigut paasitissimallugit, paaserusunnarpoq
qanga pisimasoq. Avataaninngaanniit kukkunersiuisuningaanniit
ersarissorujussuarmik oqaatigineqarpoq, ukioq kingullerli maj-imi aningaasanik
atuivallaarnissaq, ilinniartitaanermut. septemberimi isumaginninnermut.
Taamaakkaluartorli
naalakkersuisuusut, Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut
ataasinnguamilluunniit allagaqarsimanngillat, sippuisoqartassooq aningaasanik
immikkut qinnuteqarniarlutik, taamatut pisoqarsimanngilaq, decemberimi
aatsaat, qaammatit arfineq marluk qaangiutereersut qisuariartoqarsimavoq.
Taamanikkut
Aningaasaqarnermut Naalakkersuisuusimasoq, Inuit Ataqatigiinninngaanneersoq
oqarnera toqqammavigalugu, maj-imili, aammalu ukiap ingerlanerani taamatut
assigiinngitsunit pisortaqarfinnit allagaqaateqarsimavoq, qanoq arlaatigut
aaqqiisoqarsinnaanissaanik iliuuseqarniarnissamik.
Naalakkersuisup
Siulittaasuata naalakkersuisooqatini, aqutani, aningaasatigut aqutsinerannut
qanoq karaterilissagaluarunigit, uagulluunniit karaterilissagaluarutsigit, ug
minusiunavianngilaq, qangatoorlugu.
Aqutsineq
taamatut ajortigisoq inuiaqatigiit, uanga isumaqarpunga maannakkuminngaanniit
akuersaarsinnaanngikkipput, ingerlatseriaaseq eqqarsaatigissagutsigu, kisianni
Otto Steenholdtip oqaatigivaa inunnik illersuiniarluni ataasiakkaanik taamatut
Isumaginninnermut Naalakkersuisoq, aammalu Ilinniartitaanermut Naalakkersuisoq
annertunerusumik iserfigerusunnagit illersorusukkai,
kisiannili
uagut demokrati malillugu maani nunami qinigaavugut aqutsisussatut,
aqutsisussatut inatsisit malillugit ingerlatsisussaavugut, kisianni taamatut
pisoqarsimanngilaq.
Taamaattumik
Otto Steenholdtip oqaatigisaa assut paasiuminaatsippara, illuatungaatigut
nammineq ukiut 30-t sinnerlugit politikkeritut sulisimaguni, inatsisillu
massakkut unioqqutinneqarsimasut isiginngitsuusaaginnassappagit, taavalu
immaqa politikkimi sivisuvallaamik ingerlataqalersimassooq.
Aamma
Augusta Sallingip oqaatigivaa, taakku aningaasat immikkut aamma
atuivallaarsimanermut tunngasut qinuuteqaatetigineqalersaartut, isumaqarpunga
aningaasamut inatsisissamut imut 2003-mut isumaqatigiinnialerutta, ukiap
ingerlanerani, ajornakusoortorujussuusussaasoq aningaasaqarnerput
eqqarsaatigalugu sinneqartooruteqarsinnaanissarput.
15 million
kruunit raajarnianut immikkoortereerput, 21 million kruunit sanaartornermut
aningaasaateqarfimminngaanniit atorneqarsimapput, kukkunersiuisut
saqqummiussaat malissagutsigit.
Aamma Lars Sørenseni
eqqortumik oqartoq, tassa missingersuusiornermi inatsit allanngortikkatsigu,
imatut tigooraaginnaavilluta pisinnaajunnaarnikuuvugut, kisiannilu
nalunngikkutsigu sippuissalluta, pasitsareersimagutta, taava
Aningaasaqarnermut Ataatsimiisitaliamut qinnuteqaateqartariaqarpugut, kisianni
taamatut iliortoqarsimanngilaq, Naalakkersuisuninngaanniit.
Taamaattumik
aningaasaqarnermik aqutsineq ullumikkut qissimissagutsigu, karakteeria
appasissorujussuarmiippoq, Naalakkersuisut allaanngiivipput aningaasat
atorsinnaasatik qanorsuaq atorusukkunikkit atorsinnaagaat, kisianni
inatsiseqarpugut, aamma naalakkersuisuusut taakku inatsisit
akuersaarnikuuvaat, akuersaarsimasatik sooq malissinnaanngilaat.
Taava tassa
inatsisaattuliorneq, aatsaalli maannakkut utoqqatsissutissanik
assigiinngitsunik, PIP.-mik isumaqatiginninniarnerit, assigiinngitsut
taakkartorneqarput.
Aap, tamakku
tunngaviusimassapput, kisianni aningaasanik sippuisoqalermat sooq inatsisit
malillugit iliuuseqartoqarsimanngila. Tassa taanna tungitsinninngaanniit
uparuartuutigerusutarput.
Anthon
Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat,
Kattusseqatigiit.
Mogens
Kleistimut qujanaq, taava tullinnguuppoq, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata
avataatigut Johan Lund-Olsen.
Johan
Lund-Olsen, Inuit Ataqatigiit.
Tassa
oqaaseqartutta saniatigut oqaaseqalaarusuppunga, tassa aamma maannamut
oqallinnermi uteqattaarisoqartalermat.
Taamaammat
suleriaasitsinni aalajangersakkat, pingaartumik § 51-imi
aalajangersagaasimasoq, taanna malillugu, naalakkersuisunik pingasunik,
tassaasullu Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisumit,
Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu
Naalakkersuisumit kiisalu Ineqarnermut Attaveqarnermullu Naalakkersuisumit
tatiginnikkunnaarluta matumuuna nalunaaruteqassaagut.
Tassa
suleriaasitsinni oqaatigeriikkattut, § 51-imi aalajangersakkat
innersuussutigalugit Inuit Ataqatigiit matumuuna oqaluuserisassamut tullermut
ingerlaqqittoqarnissaanik kissaateqarpugut, tunngavilersuutigut matuma
ataaniittut aamma innersuussutigalugit.
Tassa
2001-imi ukiumut naatsorsuutinut kukkunersiuinermut nalunaarusiami, tassa ukua
pivakka, taakku Inatsisartuni ilaasortat pigivaat, tassa tassani
nalunaarusiani qupperneq 574-imi, qupperneq 575-imilu aamma ima
allassimasoqarpoq, taava issuaallunga aallartissaanga;
immikkkortoq
1.3.1. Aningaasat akuersissutit atukkanut sanilliullugit allaaserineqarnerat,
tassani imak allassimasoqarpoq:
AMissingersorsuutinut
malittarisassat 30. april 2001 suliarineqarput, kingusinnerpaamillu 26.
februar 2002 nutarneqarlutik, taakkualu inatsisit malillugit kaajallaasitatut
isikkoqarput, taamaammallu kaajallaasitani piumasaqaatit
malinneqartussaallutik.
Tamanna
tunngavigalugu pisariaqartipparput ilisimatitsissutigissallugu ilaatigut
Naalakkersuisuni Ilaasortat ataasiakkaat pisussaatitaammata aningaasat
akuersissutit eqqortumik atorneqarnissaat qulakkeernissaanut
pisussaaffeqarmata, aammalu aningaasat akuersissutit qanoq atorneqarneri
Naalakkersuisunut Ilaasortap misissortussaammagu.
Missingersorsuusiortarneq
pillugu inatsimmi erseqqarissumik piumasaqaataavoq aningaasanik
akuersissuteqarsimatinnagu aningaasartuuteqartoqartassanngitsoq. Aningaasat
atorneqavissut akuersissutinut sanilliussimavagut, tamassumalu takutippaa
pingaartumik Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu Pisortaqarfik aammalu
Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu
Pisortaqarfik ingerlatsinermi aningaasartuutissatut akuersissutigineqartunut
sanilliullugu annertungaatsiartumik atuinerusimasut, taakkulu
annertussuseqarput 25 million kruuninik aammalu 34 million kruuninik,
katillugit 59 million kruuninit.
Kukkunersiuinermut
nalunaarut 22. januar 2002-meersoq ilaatigut innersuussutigalugu ukiup 2001-ip
aallartilaarneranili paasineqarsimasariaqaraluarpoq allatigut
sipaarniartoqanngippat annertungaatsiartumik atuinerusoqartussaasoq.
Isornartoqartinneqarpoq
namminissarsiorluni taamatut annertutigisumik atuisoqarsimanera, tassa
aningaasaatit atorneqarnissaanik Inatsisartunut tulleriissaarinerini
aningaasat taakku ilanngunneqarsimanngimmata. Qulliunerusumik isigalugu
aningaasartuutit taakku siumut ilimageriinngisamik atuinerunngillat,
kisiannili aningaasartuutissat tulleriissaarnissaattut Inatsisartut
aalajangigaannit annertunerusumik suliniuteqarsimasutut takutitsillutik.
Assersuutigalugu
taaneqarsinnaavoq konto 30.13.06-imi ineqarfinnut illersugaasunut tapiissutit
4,9 million kruuninik annertussuseqarput, kisiannili 14 million kruunit
atorneqarsimallutik. Pisortaqarfiup naatsorsuutinut nassuiaanermini imatut
oqaaseqaateqarpoq: APineqartumik aningaasaliissutissatut pisariaqartitanut
sanilliullugu akuersissutigineqartut annikinnerusimapput, tamannalu kontomi
pingaarnermi nikingassuteqartoqarneratigut takuneqarsinnaavoq@.
Taava aamma
kukkunersiuinermi nalunaarusiami allami, tassa 22. januar 2002-meersumi
qupperneq 559-imi aamma imaattunik allassimasoqarpoq, taanna aamma
issuassavara.
Tassa
Kultureqarnermut Ilinniartitaanermullu Pisortaqarfik tamatumani pineqarpoq.
APisortaqarfiup nammineq ingerlatsinera, konto 40.01.01.-imi pisortaqarfiup
nammineq ingerlatsinera majip qaammataata naanerani ingerlatanut allanut
aningaasarsiat pinnagit ukiumi aningaasanik akuersiviusumi akuersissutinut
sanilliullugu 172.000,00 kruunit atorneqarnerusimapput.
Kukkunersiuisoqarnerata nalaani nalunaarutigineqartut naapertorlugit
Pisortaqarfimmut kontomut pingaarnermi ingerlatsinermut akuersissutigineqartut
iluanni atuisoqarnissaa anguniarlugu atuivillaarnerit taakku matuniarlugit
sipaarniartoqarsimanngilaq@, issuaaneq naavoq;
tassa maji qaammatagaa 2001-imi. Tassa imaappoq missingersiuisarneq
pillugu Inatsimmi erseqqarissumik aningaasanik akuersissuteqarsimatinnagu
aningaasartuuteqartannginnissamik piumasaqaataasoq erseqqissumik
sanioqqunneqarsimavoq, tassa allaqqapput uani, kukkunersiuinermut
protokollatini. Tassalu tamanna imaannaanngitsuuvoq tassani - tassa
sanioqqutitsineq ersarissoq imaannaanngitsuuvoq assuarnarluinnarlunilu.
Ineqarnermut,
Attaveqarnermullu Naalakkersuisoq matumani ilanngunneqarmat, tamanna
patsiseqarpoq Isumaginninnermut, Suliffeqarnermullu aamma
Naalakkersuisuusimammat ukiup 2000-ip qaammataani siullerni qulingiluani
taamaammallu aamma akisussaaqataalluinnarluni.
Taamatullu
Inuit Ataqatigiit siuliani issuakkagut innersuussutigalugit
kissaatigissavarput oqaluuserisassamut tullermut ingerlaqqittoqassasoq,
Naalakkersuisuni ilaasortat pingasut oqaatigeriikkat tassaasut,
Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoq. Ineqarnermut
Attaveqarnermullu Naalakkersuisoq kiisalu Kultureqarnermut,
Ilinniartitaanermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq
ajoraluartumik maani najuutinngitsoq tatigiunnaaratsigit tamannalu aamma
taasissutigeqqussagatsigu.
Anthon
Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat,
Kattusseqatigiit.
Inuit
Ataqatigiit oqaaseqartuata saniatigut oqaaseqartumut Johan Lund-Olsenimut
qujavugut. Taavalu soorlu tusarsinnaasassituut suleriaatsimi § 51
tunngavigalugu siunnersuuteqartoqarpoq, tassalu Naalakkersuisunut Ilaasortanut
ataasiakkaanut tatiginninneq tunngavilersuutigalugu ullormut oqaluuserisassani
immikkortumut tullermut ingerlaqqinnissamut siunnersuummut
saqqummiussisoqarpoq, taamaattumik immikkoortoq 11-mi oqaluuserineqarnera
siunnersuutigineqartup oqaluuserineqarnissaa siunertaralugu
unitsikkallarneqarnissaa siunnersuutigissavara.
Tassalu
siunnersuutigissalugu ataatsimiinneq 15 minutini unikkallassasoq, tamanna
akornutissaqanngippat.
Ajorineqanngilaq.
Tassalu ataatsimiinneq minutini 15-ini unikkallassooq.
Anthon
Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat,
Kattusseqatigiit.
Ataatsimiinneq
aallarteqqippoq, tassalu unillatsiareernerup kingorna ingerlaqqissuugut,
oqaluuserisarlu ingerlanneqarpoq, kisiannili tassa taassumap ingerlanerani
naluneqanngitsutut Inuit Ataqatigiinniit Naalakkersuisunut ilaasortat pingasut
tatiginassusiat apeqquserlugu suleriaatsimi § 51 tunngavigalugu
taasissutigineqartussaavoq, kisiannili taanna pitinnagu partiit,
Kattusseqatigiit aammalu ataasiakkaat oqaaseqartui oqaaseqarniarnersut
apeqqutigissavara.
Ruth
Heilmann siullermik.
Ruth
Heilmann, Siumut.
Qujanaq.
Tassa uagut Siumukkut Atassutikkullu gruppersua sinnerlugu taasititsinissaq
kissaatigaarput.
Per
Berthelsen, attaviitsoq.
Tassa uanga
tunginninngaanniit tassa uggorigaluarpara taamatut aaqqissugaanngitsigisumik
pisoqarnera, kisianni tassa oqaatiginiakkakka oqaatiginikuuakka, kisiannili
aamma ilassaqartissimagaluarlugit uani taanna nassuerutigissavara, kisianni
tassa uangattaaq siullermeerlunga oqaaseqarninni saqqummiussakka
tikkuussereermata qanoq isumaqarninnik, taamaattumik uanga tunginninngaanniit
aamma taasissutigineqarnissaa taanna pisussamisoortutut isigaara.
Otto Steenholdt, attaviitsoq.
Tassa uanga massakkut oqaluttuarisaanermi uterujussuarlunga eqqarsarpunga soorlu tassaniillunga franskit taamanikkut pikitsitsillarmata niaquiaasorsuullutik. Ippassaaninnguaq partii ataaseq Inuit Ataqatigiit, taavalu aamma Kattusseqatigiit ataatsimiititaliami ilaasortaminnik niaquiipput, ataguli takussavagut massakkut niaqueeriarnerat iluatsissanersoq, uanga tassa Naalakkersuisunut tatiginninnginnermik taasinissami oqassaanga, tatiginnillunga taasissaanga.
Mogens
Kleist, Kattusseqatigiit.
Uagut tassa
oqaloqatigiissimanitta aamma kingunerivaa Inuit Ataqatigiit siunnersuutaa
tassalu tatiginninnginnermik taamatut qinersinissaq uagut
tungitsinninngaanniit tapersissagatsigu. Tassami uani suliaq ersarissumik
naqissusissavaa Atassutikkut, Siumukkullu amerlanerussuteqarlutik
itigartitsissagunik, inatsisaatsuliorneq akuersaaraat ersarippoq.
Inatsisaatsuliorneq akuersaassavarsi inatsisit maani inimi suliarisimasasi
avaqqutiinnarlugit iliuuseqassagassi, tassa taanna inuiaqatigiit aamma
naliliiffigisariaqarpaat tatiginassuseqarpat? Inatsisilioriarlutik
inatsisiliatik unitsiinnarlugit taamatut iliuuseqarnissaat, taamaattumik uagut
Inuit Ataqatigiit taaseqatigissavagut taamatut Naalakkersuisunik
tatiginninnginnermut. Qujanaq.
Anthon
Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat,
Kattusseqatigiit.
Taava
immikkut Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliap siulittaasua
periarfissinneqassaaq naatsunnguamik.
Per
Rosing-Petersen, Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliami Siulitaasoq, Siumut.
Qujanaq.
Naluneqanngitsumik nalinginnaasumik suleriaaseq imaappoq.
Siullermeerneqartarpoq taava aappassaaneerneqannginnerani sukumiisumik
ataatsimiititaliami suliarineqartarpoq, tassanilu inerniliisoqartarluni,
taamaattumik uanga pissusissamisoorsorinngilara massakkut taamannak
siumoortumik inerniliisoqareernissaa, taannalu ataatsimiititaliap
tungaaninngaanniit oqaatigissavara.
Anthon
Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat,
Kattusseqatigiit.
Per
Rosing-Petersenimut qujavugut, taavalu naggataarutaasumik, Josef Motzfeldt,
Inuit Ataqatigiit.
Josef
Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit:
Matumani
taasinissami ilumoortoq mannaavoq Inatsisartut inatsisaat arlariit
missingersuutit pillugit inatsit, Naalakkersuisut ataasiakkaat iliuutsiminnik
akisussaassuseqarneranut inatsit unioqqutinneqartoq kukkunersiuisunit
naalagaaffimmit akuerisaasunit naqissuserneqarpoq, tunngavilersornitsinni
taanna atorparput. Inatsisartut
inatsisaat kisimi matumani pineqanngillat. Inatsit tunngaviusumi § 46,
immikkoortoq 2 unioqqutissavarput..
Per
Rosing-Petersen Kukkunersiuinermi Ataatsimiititaliap siulittaasua ukiap
tungaanut kukkunersiuisut avataaninngaanneersut naalagaaffimmit akuerisat
inerniliinerat assortorlugu inerniliissangassaguni tupinnartuliorsinnaasutut
imminut isigilersimassaaq.
Suliarigaluarutsigu
ataatsimiititaliani allamik inernissaqanngilaq inatsisinik
suusupaginnittoqarsimavoq, inatsisinik sanioqqutsisoqarsimavoq taamaattumik
piffissaasoraarput Inuit Ataqatigiinninngaanniit inuiaqatigiinnut
kalerriutissallugu ilumut inatsisartuni amerlanerussuteqartut isumaqarnersut
Inatsisartut immikkut inatsisitigut illersugaasut, inatsisiliaminnik
sanioqquttissallutik.
Inuiaqatigiinni
kalerriinissarput taamaattuutissagutsigu kiinaanngunassaqaaq, taamak
isumaqartoqaruni kiinaannguusaarneq nuanneqisoq ukiamullu ataatsimiinnissap
tungaanut utaqqittariaqartoq aalajangernissaq suli taanna
ajuusaarnarnerussooq.
Tamakkua
eqqaamallugit kingunerisassai innuttaasunut kalerriinissaq,
nalunaariartuutissarput aamma pingaartillugu Inuit Ataqatigiit Inatsisartuni
ilaasortaatitaasa siunnersuut manna saqqummiuppaat piffissaammat
taamaattumillu soorunami siunnersuupput akuersaarlugu taasissuugut aamma
naatsorsuutigaarput inimi maani ikinnerpaamik amerlanerussuteqartut
tamatumunnga tunuliaqutaajumallutik peqataassasut.
Anthon
Frederiksen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata sisamaat,
Kattusseqatigiit.
Josef
Motzfeldtimut qujavugut, taavalu taasinialissuugut. Tassalu
oqaatigineqareersutut aammalu siulittaasumut tunniunneqareersutut allagaq
imaattoq taasissutigissavarput.
AMissingersuisarneq
pillugu inatsimmi erseqqarissumik aningaasanik akuersissuteqarsimatinnagu
aningaasartuuteqatannginnissamik piumasaqaataasoq akuersissummik
sanioqqunneqarsimavoq, tamannalu imaannaanngitsuuvoq assuarnarluinnarlunilu.
Ineqarnermut Attaveqarnermullu Naalakkersuisoq matumani ilanngunneqarmat
tamanna patsiseqarpoq Isumaginninnermut, Suliffeqarnermullu
Naalakkersuisuusimammat aamma ukioq 2001-ip qaammataani siullerni qulingiluani
taamaammallu aamma akisussaaqataalluinnarluni.
Taamatullu
Inuit Ataqatigiit siuliani issuakkagut innersuussutigalugit
kissaatigissavarput oqaluuserisassamut tullermut ingerlaqqittoqassasoq
Naalakkersuisuni ilaasortat pingasut tassaasut:
Isumaginninnermut
Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoq, Ineqarnermut Attaveqarnermullu
Naalakkersuisoq kiisalu Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut
Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq, tatigiunnaaratsigit
tamannalu aamma taasissutigeqqussagatsigu@.
Tassalu
taanna taasissutigissavarput. Inatsisartunilu ilaasortat aperissavakka Inuit
Ataqatigiit siunnersuutaannut kikkut isumaqataanersut?
12.
Taavalu
aamma Inatsisartuni ilaasortat tamatumunnga siunnersuummut akerliusut
qinnuigissavakka nikueqqullugit.
19.
Taavalu
aperissavassi aamma taaseqataanngitsoqarnersoq?
Naamik.
Suleriaatsimi
§ 51 naapertorlugu ullormut oqaluuserisassani immikkoortup tullianut
ingerlaqqittoqarnissaanik siunnersuutip oqaluuserineqarnera maanna
naammassivoq. Siunnersuut amerlanerussuteqartunik tapersersorneqanngimmat
ullormut oqaluuserisassani immikkortoq 11-ip oqaluuserineqarnera
nanginneqassaaq.
Tulliullutillu
oqaaseqassapput
Per
Berthelsen, attaviitsoq.
Misilittagaqannginnermik
paatsiveerutingajavippunga. Immaqa qamuuna pasitsaatereersimagakku ajortup
qitivia avaqqutaarneqassasoq, aappassaanik oqaaseqaateqarnissannut
piareersagaqarpunga.
Siullermik
oqaaseqarninni taareerpara 5 million kruunit 2001-imi sipaakkatut angusagut
siunnerfigisanut inorsaqisut. 35 million kruunimmi sinneqartoorutitut
siunnerfigaavut aningaasat pissakilliornerulernissamut isumalluutissat. Naalli
naatsorsuutigisamit ukioq 2001-imi isertitaqarnerungaatsiaraluaqaluta tassa
illikartitagut 5 million kruuninnguupput.
Tamatumunnga
peqqutaasut marluk taavakka, siullertut ingerlatsinermut sillimatissatut
illikartitagut ikinaarujussuarsimagigut 15 million kruunimmi
immikkoortippagut, 90 million kruunilli atorlugit, isumalluarpallaarsimavugut
ingerlatsinermut sillimatissanik illikartitsigatta saniatigullu aamma
tunniussuisimavallaarluta.
Aapaattullu
taavara naalakkersuisoqarfiit marluk akuerisaasut avataasigut 65 million
kruunit atorsimagaat. Pisut taakku nassuerutigilluinnarnissaat pingaartuuvoq,
pingaartuuvoq peqqutigalugu taamak iliorneq siunissami pikkorinnerulluni
suleriarsinnaanissamut aqqutissatuaammat.
Nakorsat
ajoqutip suunera paasiniaqqaartariaqartarpaat katsorsaanissamik eqqortumik
suleriaasissamik aalajangiussitinnatik. Ajoqutaasormi
paaseqqaartariaqarpoq ajorunnaarsitsiniassagaanni. Uagut aamma
ajornartorsiutit suuneri paaseqqaartariaqarpagut peqqutaasullu
paasiniaqqaartariaqarlugit katsorsaatissap qanoq ittuunissaanik
aalajangiussitinnata. Ajorunnaarsitsinissamut
tamanna aqqutissatuaavoq akisussaassuseqartumillu iliuusissatuaalluni.
Kisianni
taamaakkaluarpalluunniit imaassinnaavoq napparsimasoq akunnattoortumik
pissusilersortoq, kilernini salinniarneqalerpat allaallu immaqa imaassinnaavoq
kilersimasoq saliinissaq ersigalugu pinaaserniarsinnaasoq, soormitaava?
Katsorsartikkusunnginnerami? Naamik ajorunnaarusukkaluarpoq, kisianni
nalunngilaa kilernini salinneqalerpat qasilissasoq.
Taamattaaq
issinnaasarpoq kukkunigut nassuerutigissagaangatsigit.
Nassuerutigisariaqaleraangatsigu suliassatut nammatarput artorlugu, tamannalu
allaat annernarnerusarpoq naliliiffigisaq inuugaangat, inuk immaqa
nuannaralugulu ataqqisarisinnaasaq pineqaraangat, kisianni tassa
annernaraluarpalluunniit annernartoq akiussallugu nukissaqartariaqarpugut.
Ukiunimi makkunani nunatta namminiilivikkiartornissaa uteqqiavarput, tamannalu
anguneqassappat pisariaqartilluinnarparput nukittuumik peqqissumillu
aningaasaqarniarnikkut inissisimanissarput. Tamannalu angussagutsigu maannamut
takutitatsinnit immitsinnut aqussinnaanerusariaqaqaagut.
Namminermi
sanngeequtigut isigiumanngikkutsigit akunnitsinni
uparuartorsinnaanngikkutsigit taava innuttaasut sullissagut tatiginninnerat
uagullu aqqutigaluta isumalluaateqarnerat sumiginnassavagut. Taamaammat maanna
nunatta aningaasaqarniarnerani nappaatit suunersut iluamik misissoriartigu
kingornalu nalilersorlugu qanoq isilluta katsorsaasinnaanerluta.
Missingersuusiaasunit
akuerisaasunit 65 million kruuninik atuineruneq tassaavoq sipaakkatsinnik
13-eriaataasoq - ila qanoq-una taamatut ajortigisumik
ingerlasoqarsinnaasimasoq? Sippuinerit nalinginnaasumik pisartumik
naammanngitsumik aningaasanik aqutsisimanermit tamannalu aaqqinneqarsinnaavoq
aningaasanik aqutsinermi atortorissaarutit pisariaqartut
pitsanngorsaavigineqarsinnaapput, nakkutilliisussallu pisariaqartumik
piginaaneqartut atorfinitsinneqarsinnaallutik.
Periusaasinnaasut
taakku tamarmik aningaasanik naleqarput aningaasatigullu aqutsineq
isasuussangippat pisariqarluinnartuullutik, tassa imaappoq
iliuuseqariaannaavugut! Taamaakkaluartoq ukiuni maanna arlaqaqisuni
sippuilluni atuinerit annertunerusumik timitalimmik iliuuseqarfiginagit
isiginnaaginnartarsimavagut.
Siorna
aamma Kultureqarnermut Ilinniartitaanermullu Naalakkersuisoq Landskarsip
naatsorsuutai sammigatsigit sippuilluni atuinerminik uparuarneqarpoq.
Taamanili Naalakkersuisoq pineqartoq Inatsisartunut imatut oqaaseqarpoq -
siulittaasoq uani qinnuvigissavakkit issuaalaarsinnaanermik.
APimoorullugulu
ilinniarfiit, suliffeqarfiillu akisussaaffigisagut qaammatikkuutaartumik
nakkutilliivigineqarnissaasa angunissaa siunniussimallugu, iliuuserisassagullu
massakkut piareersarneqarput taamaaliornerlu naatsorsuutigaara pisortaqarfinni
qaangeeqqittoqannginneranik kinguneqassasoq@.
Taamaakkaluartoq
ullumikkut takuarput naalakkersuisoqarfik pineqartoq akuerisaasut avataatigut
37 million kruuninik sippuilluni atuisimasoq. Tassani takusinnaavarput
sippuisoqarsimasoq aningaasanik aqutsineq amigarsimammat, tamannalu
anigorneqarsinnaavoq pisariaqartunik aningaasanik aqutsinermi
atortorissaarutinik sulisunillu piginnaaneqartunik pissarsinikkut.
Kisianni
sooruna taamatut ittunik pisoqartartoq, akisussaasunummi tupannartutut
takkussinnaasimanavianngillat aningaasatigut aqutsinerup naammassimannginnera,
ajornartorsiummi Inatsisartunit arlaleriaqisutigut uparuarneqartareerpoq
ukiunilu kingullerni Landskarsip naatsorsuutaasa ersarilluinnartumik
ajornartorsiuteqarneq takutittuareerpaa.
Ajornartorsiut
naluneqanngereeqaaq, taamaakkaluartorli ilumut aaqqinniarlugu
iliuuseqartoqarsimanngilaq, tamatumunnga patsisaannginnerluni
aningaasaqarnikkut aqutsinerlunnerup akisussaasunut
kinguneqartinneqartarsimannginnera.
Kilerneq
marneqartoq maminngisaannarpoq salinneqartinnani. Sippuillunilu
akuerineqanngitsumik aningaasanik atuisarnerit oqaasiinnartigut
uparuarneqarlutillu maluginiarneqartarpata, taava ajoqut iluamik
salissimanngilarput, naammattumik mamissinnaasunngorlugu.
Kukkunerit
kinguneqartinneqartinneqarneq ajorpata, taava suna pillugu
pinaveersaartitsinniartariaqassaagut? Mianersoqqusinerit oqaaqqissaarinerillu
uteqattaaraluarlugit tusaaneqarneq ajorpata, taava kimeqarnerusumik
iliuuseqarnissaq pisariaqalissaaq. Tassa imaappoq, sulisinneqartut suliassatik
naammaginartumik suliarisinnaanngippatigit, taava suliaminnit
peersinneqartariaqarput allallu piukkunnarnerusut taarsiullugit
ivertinneqartariaqarlutik.
Ingerlaannarsinnaanngilagut
pikkorlunnerit isiginaveersaarlugit imaluunniit sumik peqquteqaraluarnersumik
suliassaminnut inorsartut sernigiuaannarsinnaanngilagut. Nunatta
siunissaqarnera uanga upperiuarpara, kisiannili pisariaqarpoq Kaassassuttulli
sanngeequtigut qaangerniarlugit nukissamik aallernissarput.
Piumasaqaateqartariaqarpugut uatsinnut, immitsinnullu kiisalu aamma
ersigisariaqarunnaartariaqarparput piumasaqaatinik naammattumik
naammassinnissinnaanngitsunut kinguneqartitsisarnissaq.
Nunatsinni
kikkulluunniit inooqataatinneqarsinnaasariaqarput kisianni suliassaminnik
naammattumik aallussisinnaanngitsut suliaminnik peersinneqartariaqassapput,
taamak iliornikkut ikiorneqarlutik suliassanut artunngisaminnut
ikaarsaarsinnaaniassammata.
Tamanna
sulisunut aamma Naalakkersuisunut atuutsinneqartariaqarpoq. Kilerneq asuli
aseruuttiinnarnagu mamisartariaqalerpoq. Taamaattumillu tassani ersarissumik
uanga takutitsillunga Inuit Ataqatigiit siunnersuutaa ilalerlugu
nikueqataavunga.
Anders
Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia,
Siumut.
Qujanaq.
Tulliulluni oqaaseqassaaq Naalakkersuisut Siulittaasuat, Jonathan Motzfeldt.
Jonathan
Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.
Siullermik
qujassutigaara Naalakkersuisunut tatiginninneq Siumukkut Atassutikkullu maani
takutitaat, assut tamanna qujassutigaara aammalu Naalakkersuisut
suleqqinnissaani paasivara taamatut tatiginninneq tunngavigalugu suliassaq
ingerlateqqissagivut.
Uani
pineqartoq Landskarsip naatsorsuutai oqallisigineqarnerani saqqummersut
amerlaqisut oqaatigineqareerpoq aamma saqqummiussami Naalakkersuisut
saqqummiussaanni revisionsudvalg-ip misissugassai tulliuttut, tassanilu aamma
Naalakkersuisut suliassanik aamma apeqqutinik revisionsudvalgiminngaanniit
nalunngilarput suliassersorneqarumaarluta aamma taakku suliarineqassapput.
Taanna qularutigineqassanngilaq aamma Naalakkersuisut paasissutissat tamaasa
tunniunniarumaaraat apeqqutigineqartullu tamaasa akiniarumaarlugit.
Aamma
kukkunersiuisut, kukkunersiuisut avataaneersut nalunaarusiaat ataasiakkaat
qaqiinnarlugit oqaaseqarnerit maluginiarsimavakka, kisiannili aamma
maluginiarpara Deloitte & Touchep nalunaarusiamini naggasiussaa
erseqqilluinnartumik oqaatigineqarsimammat.
Nammineq
isumartik najoqqutaralugu ukiumut naatsorsuutit tamatuma tungaatigut inatsisit
tunngavigalugit periusissaq naapertorlugu suliarineqarsimasut, aammalu
kalallit nunaata namminersornerusut naatsorsuuseriaasianni periaatsit aamma
malinneqarsimallutik.
Taamak
ittut aamma nalunaarutit uagut tigusimasagut tunngavigalugit aamma suliassaq
una ingerlassimavarput.
Taamaattumik
oqaatigisassani uaniittuni nassuiaatissat ataasianngeqalutik maannakkut
oqaatigineqareersut aamma Naalakkersuisut tungaaninngaanniit, suli
annertunerusumik erseqqissaassutigilaarneqarnissaanik noqqaasoqarpat aamma
taamaaliussaagut. Apeqqutinik amerlanerusunik paasinnikkumasoqarpat aammalu
samrådinut qaaqquneqassagutta aamma aggissaagut aamma nassuiaassaagut,
tamakkunatigut ataatsimilluunniit isertugaasinnaasunik maani
oqartoqassanngilaq naalakkersuisut immikkoortiterisimasut.
Ajoraluartumik
ukiuni namminersornerulluni maani suliffigisatsinni aningaasatigut
ingerlatsinitsinni pissutsit qaangeruminaatsut ilaa suli atuuppoq, 1999-imi
iluarseriagarput budgetlov-imik suliatta taamanikkut aningaasatigut
sukaterinermik aamma taanna ilanngullugu, suli taanna tamakkiisumik
iluatsinngilaq.
Naalakkersuisut
tassani suliniarput, sulisorisagut aamma tamakkunatigut
pikkorissarneqassapput. Uagut aamma tassuunakkut akisussaaffitsinnik
ilisimanninnermut aamma sulisutsinniippoq aamma taakkua tamaviaartumik
sulipput, aammalu pikkorissarnissaat aamma tamakkununnga
innersuussutigineqartunut ilaappat aamma suliarissavarput.
Taamaattumik
uani ataatsimut tamaasa katillugit oqaatigissavara pissusiusarsimasut
siornatigut immikkut ittumik akuersisarnerit, Inatsisartut ataatsimiinneranni
ukiumut marloriarluni pisuni taakku periarfissaasimagaluartut 1999-imili
qaangiuttut 2000-ikkut isernitsinni, taamaalillugit qinnuteqartarnerit
periarfissaarutitaanerat Inatsisartuni suliarissallugit tikissimavarput.
Taamaattumik
suleriaatsit uaniittut aamma sungiunniartariaqarpagut, taamaattunillu
kukkusoqarsimappat iluarsiiniarnermi aamma Naalakkersuisut
iluarseeqataaniarnissaat qularutigineqassanngilaq nalunaarutigineqartutut
naammassiniarneqassammat.
Taamaattumik
oqaatigissavara suliassaq una ininngilaq ingerlaqqissaaq aamma
oqaatigineqareerpoq taamaassasoq aamma inerlugu suliarissavarput.
Anders
Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia,
Siumut.
Qujanaq.
Erseqqissaatigissavara partiit Kattusseqatigiillu tamarmik
ataatsimiititaliamut ingerlanissaa kissaatigimmassuk, tassalu
Kukkunersiuinermut Ataatsimiisitaliamut ingerlanissaa Siumukkut, Atassutikkut,
Inuit Ataqatigiit, Kattusseqatigiillu kissaatigaat, kisiannili attaviitsut
ersarissumik tassani oqaatiginngilaat ataatsimiititaliami suliarineqarnissaat.
Tassa
amerlanerussuteqangaartut ataatsimiititaliami suliarineqarnissaa kissaatigaat,
tassalu Kukkunersiuinermi Ataatsimiititaliami.
Oqaaseqartut
tulliit periarlugit, taava naammassinialissavarput taanna suliaq. Taava
tulliulluni oqaaseqassaaq Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu
Naalakkersuisoq, Ole Dorph.
Ole
Dorph, Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoq, Siumut.
Tassa
siullermik ukua isumaqatigiinniarnerit aatsaannguaq eqqartorakkit sooq
aperineqarama aningaasanik taakkununnga matussutissanik
qinnuteqarsimanngitsugut, taamaaliorpugut - taamaaliukutsoorpugut, taava 3,4
million kruuninik pissarsivugut, kisianni isumaqarpugut suli taakku
amerlanerusinnaasut, taannali suli massakkut sulissutigalugu
naammassivinngilarput.
Aamma
oqaatigissavara massakkut sukaterineq ulloq unnuarlu angerlarsimaffinni aamma
innarluutilinnut angerlarsimaffiini sukaterineq ingerlavoq, allaallu imak
sakkortutigivoq ullumikkut allaat ullukkut, ulloq unnuarlu angerlasimaffiit
ungasianiit massakkut aqunneqarlutik aallartipput.
Massakkut
oqallinneq manna aallaavigalugu sukaterineq pinngitsoornani ingerlasariaqarmat
aammalu qaangeeqqinnginnissaq pinngitsoorusukkatsigu siunissami. Ungasianiit
ilai massakkut aqullugit aallartissimavagut.
Kiisalu
aamma oqaatigisassara unaavoq ulloq unnuarlu angerlarsimaffiit sinerissami
sumi tamaani massakkut inissisimasut illoqarfinni, taakkua
missingersuusiortarnerat 1. januar 2003-minngaanniit allangortinniarlugu
sulissutigalugu massakkut ingerlakkatsigu. Aammalu minnerunngitsumik maani
uagut qullersaqarfitsinni aningaasarsiornikkut aqutsineq soorunalimi suli
pitsaanerulersinnaanissaa sulissutigalugu massakkut aamma ingerlapparput.
Isumaqarpungalu taakku aamma Inatsisartut massakkut oqallinnermi uunga
ilutigitillugu aamma paasisariaqaraat.
Jørgen
Wæver-Johansen, Ineqarnermut Pilersuinermut Attaveqarnermullu
Naalakkersuisoq, Siumut.
Qujanaq.
Siusinnerusukkut Mogens Kleistip maanngaanniit ujartorlunga oqaaseqarneranut
akissuteqarusuppunga aammalu Inuit Ataqatigiinniit uannut
tatiginnikkunnaarlutik taasitsitsinerannut aamma ilaatigut
oqaaseqalaassallunga.
Siullermik
oqaatigerusuppara tulluusimaarutigigakku Inatsisartuni ukiuni kingullerni
nutarterinermut suleqataasimanera, minnerunngitsumik aamma Naalakkersuisutut
novemberi 1999-imiit toqqarneqarninniit aamma Isumaginninnerup iluani
nutarterinermut suleqataasimanera tulluusimaarutigaara.
Aamma
suleqatiginikuusagut tamaasa suleqataalluarsimaneri pillugu qujasarpunga.
Taamaattumik assut ajuusaarutigaara suleqatigiinnerput peqatigiilluta
siunnerfigisagut suliarisimasagullu ilaatigut taamatut nalilerneqarmata.
Taanna ajuusaarutigaara. Ajuusaarutigaara aamma
maluginiarneqarsimagunanngimmat naak ilaasa aamma oqaaseqaatiminnut § 3
issuarlugulusooq oqaatigisarsimagaluaraat ilami § 3-mi allassimavoq imatut
"Naalakkersuisunut ilaasortaq sukkulluunniit naalakkersuisunut ilaasortaasoq
naalakkersuisoqarfimmut pineqartumut aningaasaliissutinut akisussaavoq".
Taamaattumik
pissusissamisuuginnarpoq massakkut Isumaginninnerup iluani Naalakkersuisuusoq
akissuteqarmat, Isumaginnittoqarfimmut Suliffeqarnermullu tunngatillugu
apeqqutigineqartunut. Pissusissamisoorluinnarpoq, inatsisiliagut nammineq
taamatut oqariartuuteqarput.
Uanga
qularutiginngivippara Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliaq pisarneq
najoqqutaralugu sukumiilluinnartumik suliaqarumaartoq, qularutiginngivippara
Naalakkersuisut arlaqartut qaaqquneqartarumaartut isumasiorneqarlutik aammalu
paasiniagassat sunnguit tamaasa mumittaqattaarlugit paasiniaqqissaarneqassasut
aamma taamaattariaqarpoq, taakkulu suliarineqareerpata taamanikkornissaanut
kikkut matumani kigaalaqutaasimanersut aamma paasinarsiumaarpoq. Taanna
qularinngilara, taamaattumik Kukkunersiuinermut ataatsimiititaliaq sulilluarnissaanik kissaakkusuppara, qujavungalu aamma
Inatsisartuni amerlanerussuteqarluartut suli tatigalunga taasimmata.
Anders
Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia,
Siumut.
Qujanaq.
Tulliulluni oqaaseqaqqissaaq Otto Steenholdt, pingajussaaniilerami
naatsunnguamik.
Otto Steenholdt, attaviitsoq.
Taasineqarnissaa sioqqullugu Mogens Kleistiminngaanniit oqaaqqissaarneqarpunga aasinaasiit taanna atorlugu ukiut taamak amerlatigisut taalaareersimalluni sooq taamaaliunnginnersoq, taakkua akissuteqarfigissanngilakka, immaqa misigittaqarneruleruvit tamakkua ilikkarumaarpatit.
Tassa taakkua oqaatigisakka imannarsuaq malersoqqinnagit oqaatigerusuinnarpara Johan Lund- Olsenip oqaatigisaa namminissarsiorluni ileqqulersorsimaneq, uanga taamatut ileqqulersorsimasutut isiginngilakka aamma hr. Dorphip nassuiaataa aatsaaqqissaaq pisoq tusarneqarsinnaavoq kusanartumik nassuiaateqartoq.
Per Berthelsenip kuffertersua alersinillu tipittunik imalik aammalu kilernera qasililluni marnilik oqaaseqarfigissanngilakka, taakkua allarluinnarmiimmata, kisianni aajuna uanga oqaatigiumasara saqqummiussaq avataaniit kukkunersiuisut uparuagassaqarfigisimanngisaat sinneqartoorutinillu angisoorsuunngikkaluanik imalik aatsaat taamak qujartigimmat. Immaqaana uagut akiitsoqarnersuaq imaluunniit amigartoortarnersuaq regnskabini ileqquliutiinnarsimagipput kiisamili sinneqartoortoqallatuakasimmat allaat Naalakkersuisut uppiteriarneqaraluarput.
Ajornaqaaq taamak torinngitsigisumik iliortoqarsinnaanngilaq aappaagu amigartoorujorujussuarpata uppiteriarneqassappata uanga ilaasinnaanera nalunaarutigissavara, sinneqartoortunut uppisitseriarusunngilanga.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.
Tulliulluni oqaaseqassissaaq Per Rosing-Petersen, Kukkunersiuinermi Ataatsimiisitaliap Siulittaasua, pingajussaaniilerami naatsunnguamik.
Per Rosing-Petersen, Kukkunersiuinermi Ataatsimiisitaliap siulittaasua, Siumut.
Qujanaq. Ukiut kingulliit Inatsisartut Kukkunersiuinermik Ataatsimiisitaliaata siulittaasuattut isumaliutissiissusiortarsimanitsinni unneqqarilluta partiimut sumulluunniit attuumassuteqarnerput toqqammaviginagu uparuagassat uparuartorlugit isumaliutissiissusiortarsimavugut. Partiinit Kattusseqatigiinnillu aamma taanna ataatsimiisitaliaq ilaasortaaffigineqarpoq. Tamannalu aamma apeqquserneqanngisaannarsimavoq ataatsimiisitaliap ilaasortaaninngaanniit aamma Inuit Ataqatigiit ilaasortaatitaanit, tamannalu ingerlariaaseq allanngortinnavianngilarput, taannalu uanga Josef Motzfeldtimut oqaatigissallugu pingaartippara.
Misissuissaagut, tamannalu tunngavigalugu ukiamut ataatsimiinnissatsinnut isumaliutissiissuliortussaavugut, siulittaasutullu pisusaaffeqarpunga unneqarissuseqarlunga misissuisimanermi inerniliineq toqqammavigalugu aatsaat oqaaseqaruma. Qujanaq.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.
Qujanaq. Tulliulluni oqaaseqaqqissaaq Lars-Karl Jensen, pingajussaaniilerami aamma naatsunnguamik.
Lars-Karl Jensen, Siumut.
Aap, naatsunnguussaaq. Tassa Kukkunersiuinermi Ataatsimiisitaliamut ilaasortat, aamma uanga oqareernikuugaluarpunga taakkua suliassat suliarinissaat qilanaaralugu aamma soorunami taanna allanngunngilaq.
Uani aamma soqutiginarsinnaavoq misissussallugu ataatsimiisitaliaminngaanniit taanna ataatsimiisitaliami oqaatigiinnarsinnaagaluarpara kisianni aamma manna oqallinneq kissalaaqimmat oqaatiginngitsoorusunngilara, tassa maluginiakkama ilagimmassuk, naak suliassaq suli pulaffiginngikkaluarlugu iluamik ataatsimiisitaliami pulaffigisussaagatsigit.
6. december 2001 Naalakkersuisut taakkua ilaat aningaasanik qaangiisimasut taakku qinnuteqaatitik tunniussimavaat, taavalu 7. december 2001 Naalakkersuisut nikinneranni sippuinerit akuersissutigineqarsimapput, naak aningaasartai 11-12 million kruunit matussutissaqanngikkaluartut - aamma taakkua misissussallugit soqutiginarpoq, isumaqarama Naalakkersuisut tassani aamma akisussaaffiat soorunami atorfilittat tatiginassusiannik aamma tunuliaqutaqartoq, Naalakkersuisut suliassartik suliarisimagunikku, sooq taava paasitinneqarsimanngillat aningaasanik akuersisoqartoq matussutissaqanngitsunik, tamakkuupput suliarissallugit qilanaarisakka.
Uanilu aamma nuannaarutigivara maannakkut ataasiakkaat ilaasortat inernileereerlutik oqallinneq qimakkiartuaalermassuk, tassami suliassat maneruttortussaapput ukiamullu isumaliutissiissummik Kukkunersiuinermi Ataatsimiisitaliaq saqqummiussisussaalluni.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.
Taavalu Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat Lars Sørensen, pingajussaaniilerami aamma naatsunnguamik.
Lars Sørensen, Inuit Ataqatigiit.
Aap, tassa uagut aamma Inuit Ataqatigiinninngaanniit soorunami Kukkunersiuinermut Ataatsimiisitaliami suliaqassaagut, aamma tupassutigivara ilaatigut Siumut oqaaseqartuata Kukkunersiuinermut Ataatsimiisitaliami ilaasortap ilaatigut akisussaaffik atorfilinnut nuutsinniarsarimmagu.
Inatsisini erseqqissorujussuarmik ila oqaatigereernikuuarput akisussaaffik Naalakkersuisuniippoq, aammalu neriuutigivara Kukkunersiuinermi Ataatsimiisitaliap siulittaasuata suliat uagut aalajangersimasumik suleriaaserput toqqammavigalugu ingerlatissagai, immikkullu taakkua 65 million kruuninik sippuisimanerit inatsisinik unioqqutitsinerusut aamma soorunami taputartuunnissaat mianersuuttariaqaripput.
Aamma naggataatigut Naalakkersuisut Siulittaasuata soorunami kukkunersiuisut uppernarsarpaat Inatsisit malillugit Landskarsip naatsorsuutai 2001-imi suliarineqarsimanerat. Taanna nalinginnaasumik oqaaseqaataavoq, tassami aalajangersimalluinnaqqissaartumik naatsorsuutit suliarineqartarput Inatsisit malillugit allatassaavoq, inatsinik unioqqutitsisimanerit taakkuuppullu uagut isumarput malillugu Naalakkersuisunit unioqqutinneqarsimasut.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.
Qujanaq. Maannalu naggataarutaasumik oqaaseqassaq Aningaasaqarnermik Naalakkersuisoq.
Augusta Salling, Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq, Atassut.
Siullermik Lars-Karl Jensenip oqaatigisaanut 7. december Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoqarfimmi nuussinerit pisimasut immaqa eqqunngitsumik tunngaveqarluni suliaasimasinnaanerinik oqaaseqarneranut tunngatillugu oqaatigissavara, taakkua Aningaasaqarnermut Pisortaqarfimmi pisinnaatitsissutit tunngavigalugit suliat suliarineqarsimammata, taavalu tunngaveqarsimallutik isumaginninnermi kommunini assigiinngitsunik misileraanermut aningaasaliissutaasunut tunngassuteqarlutik.
Taamaattumik soorunami aamma Kukkunersiuinermil Ataatsimiisitaliami tamakkua ilanngullugit misissussavai, kisianni uani erseqqissalaaginnarniarlugu paasissutissat pissarsiarisatik tunngavigalugit aningaasassaqartinneqarneranik ilisimatitsissutit tunngavigalugit aamma suliat suliarineqarsimanerat pisimammat.
Taava taamak oqariarlunga qujassutigissavara maani oqallinneq sivisooq aamma pissarsinartoq oqaaserpassuit aamma soorunami suleqqinnissatsinni atorluagassagut pissarsiarivagut, taamaattumik oqallinneq imannak avaanngunartutut taasinnaanngilarput.
Uanga isumaqarpunga, annertuumik maanna Naalakkersuisuninngaanniit aamma oqaatsit assigiinngitsut saqqummiussuunneqartut suleriaqqinnissatsinni tunngavissat annertuut aamma pissarsiarivagut, taamaattumik aammalumi ukiumi 2002-mi massakkut sulinitsinni ullumikkut oqaatsit oqaatigineqartut tunngavigalugit suliarput ingerlatereerparput. Tassa aningaasaliissutitaqanngitsut matussutissaanik piaartumik aaqqiiniartarneq suliaq ingerlanneqalereernikuuvoq massakkut Naalakkersuisuusunit. Taamaattumik neriussaagut Inatsisartullu aamma suleqatigiilluarluta maani suliarput ingerlateqqissagipput.
Qujanaq.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.
Qujanaq. Taamaalilluni ullumikkut oqaluuserisassani immikkoortoq 11, tassalu Landskrasip 2001-imi naatsorsuutaasa akuersissutigineqarnissaat pillugit aalajangiiffigisassatut siunnersuutip siullermeerneqarnera naammassivoq.
Ukiamullu aappassaaneerneqannginnermini peqqissaartumik Kukkunersiuinermi ataatsimiisitaliami suliarineqassaaq, tamatumalu kingorna aappassaaneerneqarumaarluni.