Nuna eqqissisimatitaq nunarsuarmioqatigiit nunatut eqqissisimatitaattut aamma inissisimassava? Aatsitassarsiornermut inatsisip inatsisinit allanit, soorlu nuna eqqissisimatitaq pillugu nalunaarummit salliutinneqarnissaa kissaatigineqarpa?

 

Nuna eqqissisimatitaq ineriartortinneqassava takornariartitsivissanngorlugu? Nuna eqqissisimatitaq siunissami aamma uumassusilinnut eqqissisimavittut atuutissava? Siunnersuuteqartut isumaqarput nalunaarusiami naalakkersuinikkut isummerfissanut tunngatillugu Inatsisartut isummerlutillu oqariartuuteqartariaqartut.

 

Soorlu nalunaarusiamut siulequtsiussakkut oqaatigineqartoq pingaartuuvoq nuna eqqissisimatitaq sumut sammivilimmik ineriartortinneqassasoq kissaatigineqarnersoq, naalakkersuinikkut oqallisigitissallugu. Tamanna qanoq annertussusilimmik allanngutsaaliortariaqarnersoq.

 

Siunnersuuteqartut isumaqarput aalajangersimasumik isummerfissatut ilusiliinerit Inatsisartuni ataatsimut naalakkersuinikkut oqallisiginissaanut piffissanngorsimasoq, taamaaliornikkut Inatsisartut isummerfissaatut oqaatigisaattullu saqqummiunneqartut sulissutigeqqinnissaannut Naalakkersuisut periarfissaqarsinnaaqqullugit.

 

Siunnersuuteqartut tamakkerlutik, Inatsisartut Eqqissisimatitsinermut Avatangiisinullu Ataatsimiitaliaani ilaasortaasut qilanaarput, Ataatsimiititaliap Naalakkersuisut peqatigalugit Tunup Avannaarsuani nunamut eqqissisimatitamut uumassusilinnut eqqissisimatitsivimmut tunngatillugu allanngutsaaliukkani naalakkersuinikkut isummerfissat suliareqqinnissaannut.

 

Siunnersuuteqartut naatsorsuutigaat isummerfissatut saqqummiunneqartut Inatsisartuni pitsaasumik anguniagaqarfiusumik siumullu isigisumik oqaluuserineqassasut.

 

Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Ruth Heilmann qutsavigaarput, tulliulluni oqaaseqassaaq Peqqinnissamut Avatangiisinullu Naalakkersuisoq, Edward Geisler.

 

Edward Geisler, Peqqinnissamut Avatangiisinullu Naalakkersuisoq, Atassut.

Inatsisartut Eqqissisimatitsinermut Avatangiisinullu Ataatsimiititaliaat siunnersuuteqarpoq, nunap allanngutsaaliukkap pinngortitami, avatangiisitigullu qanoq inissisimanissaat apeqquteqaatitut oqallisigineqassasoq.

 

Nunap allanngutsaaliukkap killiffia pillugu nalunaarusiami ilisimatitsissutitut ataatsimiinnermi kingullermi aqquaanneqartumi naalakkersuinikkut ajornartorsiutit suli aaqqinneqarsimanngitsut aallaavigalugit oqallinnissaq Ataatsimiititaliamit kissaatigineqarpoq.

 

Ajornartorsiutillu tassaapput, nunap allanngutsaaliukkap nunat tamalaat akornanni inissisimanera, aatsitassat pillugit inatsisip nunap allanngutsaaliugaq pillugu nalunaarummi qanoq attuumassuteqarnera.

Nunap allanngutsaaliukkat takornariarfittut ineriartortinneqarsinnaanera, aaamma nunap allanngutsaaliukkap uumassuseqartunik eqqissisimatitsivittut inissisimanera.

 

Naalakkersuisut nunap allanngutsaaliukkap siunissaanik pilersaarusiornera sumut samminissaa pillugu naalakkersuinikkut nalunaaruteqartoqartariaqarmat, oqallinnermi tassunga peqataanissartik nuannaarutigaat.

 

Nunap allanngutsaaliukkap nunat tamalaat akornanni allanngutsaaliukkatut inissisimanera eqqarsaatigalugu killiffimmik nalunaarusiami oqaatigineqarpoq, nunap allanngutsaaliukkap nunarsuarmioqatigiinnit allanngutsaaliukkatut akuerineqarnera, aammalu aatsitassanik misissueqqissaarfiginissaa piaaffiginissaalu imminut naapertuutinngitsut.

 

Ajornartorsiut tamanna massakkut nunat tamalaat akornanni oqallisigineqarpoq, naalakkersuinikkullu ajornartorsiutinik annikigisassaanngitsunik pilersitsisimallugu, soorlu maanna Alaskami pisutut ittumik.

 

Tamatumani Kalaallit Nunaata ajornartorsiutiginerusassaa tassaavoq, nuna allanngutsaaliugaq nunarsuarmioqatigiit akornanni nunatut allanngutsaaliukkatut akuerisaatilluni pisuussutinik qalluiffigineqarsinnaanngimmat, tassa nunatut allanngutsaaliukkatut inissisimanissaa aalajangiusimaneqassappat.

Illuatungaaniilli nunatut allanngutsaaliukkatut immikkoortitaasimasoq, pisuussuteqarsinnaavoq umaatsunik naleqarluartunik. Nunanilu tamalaani ingerlatseqatigiiffiit aatsitassanik ujaasiumasinnaasut, nuna allanngutsaaliugaq ingalassimaniarsinnaavaat, allaffissornikkut isigineqarnermikkullu ajornartorsiutigilissallugu ilimagigunikku.

 

Nunap allanngutsaaliukkap nunarsuarmioqatigiit akornanni nunatut allanngutsaaliukkatut inissisimanera pillugu apeqqutut maannamut Naalakkersuisut pisariitsumik aaqqinniarlugu aaalajangersimapput, tassa nuna allanngutsaaliugaq nunatta nammineq allanngutsaaliiffiatut aalajangiusimallugu.

 

Taamaalillunilu nunap allanngutsaaliukkap iluani aatsitassanik misissueqqissaarnissaq piaanissarlu ajornartinneqaratik.

 

Naalakkersuisut misissueqqissaarneq, piaanerlu pitsaasumik avatangiisitigullu isumannaatsumik ingerlanneqarsinnaasutut isumaqarfigaat, aamma nunami allanngutsaaliukkami.

 

Tamannattaaq aatsitassaq pillugu inatsisip atuuffiatigut ersersinneqarpoq, tassami inatsisit avatangiisit pinngortitarlugu pillugit inatsisinit allanit salliutitaammat. Aatsitassarsiornerup nunatsinnit aningaasarsiutigilluarneqalersinnaanera Naalakkersuisut pingaartippaat.

 

Misissueqqissaartoqalissagaluarpalli aamma piaasoqalissagaluarpat Naalakkersuisut pinngortitamik eqqissisimatitsinerit sapinngisamik mianerineqarnissaat, aammalu tamanna aallaavigalugu avatangiisitigut aalajangersimasumik piumasaqaasiorfigineqartarnissaat pingaartitaraat.

 

Naalakkersuisut massakkorpiq nuna allanngutsaaliugaq pillugu periaasissiorput, tassanilu misissuataarneqarpoq, nuna allanngutsaaliugaq soqutigisat pinngortitallu aserujaffigisinnaasaat naapertorlugit agguataarneqarsinnaanersoq, eqaatsumik agguataarisoqarpat, nunap tamatuma misikkarissusia, aammalu aatsitassatigut soqutiginaateqarsinnaasut naapertorlugit agguataarneqarsinnaavoq, taamaalillunilu atorluaanissaq allanngutsaaliuinissarlu mianerineqassallutik.

 

Nunap allanngutsaaliukkap takornariartitsivittut ineriartortinneqarsinnaanera eqqarsaatigalugu, taava nuna allanngutsaaliugaatigalugu aamma uumassusilinnik eqqissisimatitsiviutigaluni takornariartitsinermik ineriartortitsiviusinnaalluarpoq.

Taamaaliortoqassappalli pinngortitap innarlerneqannginnissaa qularnaarniartariaqarpoq.

 

Nuna allanngutsaaliugaq takornariartarfittut aallartinneqarsinnaanersoq qularutissaanngilaq, ullumikkut sumiiffiit immikkut ittut immikkut aaqqissukkanik angallavigissallugit kajungerinaqimmata.

 

Angallattut takornariartullu amerlippata nuna nungullarserneqarsinnaallunilu, akornusersorneqalersinnaavoq, taamaaqataanillu takornariartitsineq tamatuma eqqaani najugaqartunut aningasarsiorfinngorsinnaavoq.

 

Tamakku ilanngullugit eqqarsaatigineqartariaqarput, aamma maanna periaasissiarineqartuni, ilanngullugu aqunneqartariaqarlutik. Nunap allanngutsaaliukkap uumassusilinnik eqqissisimatitsivittut inissisimanera naggasiutigissavara.

 

Nuna allanngutsaaliugaq 1977-imi UNESCO-p ataani uumassusilinnik eqqissisimatitsivittut inissisimalerpoq. Uumassusilinnik eqqissisimatitsiviliortarnermi isumaasoq tassaavoq, taakkunani pinngortitamik allanngutsaaliuisoqassasoq, ingerlaavartumik ilisimatusartoqassasoq, aammalu piuaannartitsineq tunngavigalugu aqutsisoqassasoq.

 

Taamatut inissisimanera aallaavigalugu atuinissamik illersuinissamillu kissaatit tunngavigalugit pitsaasumik aqutsisoqarsinnaavoq. Aamma nunarsuarmioqatigut takutinneqarsinnaapput, pinngortitap pisuussutai isumatusaarluta aqutarigivut.

 

Ukiut kingulliit qulit taama umassusilinnik eqqissisimatitsisarneq ineriartorfiusimavoq, taamaalillunilu atuineq isiginiarneqarnerulersimavoq aamma inuup uumassulinnik eqqissisimatitsivinnut ilaalluinnassusia isiginiarneqarnerulersimalluni.

 

Uumassusilinnik eqqissisimatitsiviunerata kingunerisaanik nuna assigiinngitsunut agguataarneqartussaavoq, sumiiffiit allanngujalluinnartut illersorneqarluassapput, allalli takornariartitsivittut qangaaniillu piniarnermut immikkoortinneqarlutik.

 

Qangaaniit piniarneq ullumikkut nuna allanngutsaaliugaq pillugu nalunaarummi §22-mi, imm. 2-mi nassuiarneqareerpoq.

 

Aamma sumiiffiit immikkoortinneqarsinnaapput illoqarfinnik ineriartortitsivissatut aatsitassarsiorfissatut, aammalu suliffissuaqarfissatut. Uumassusilinnik eqqissisimatitsivinnut tamaani najugaqartut, tamakkulu nunamik atuinerat ilaasarput. Uumassusilinnik eqqissisimatitsivik nunatta kangiata avannaarsuanik ineriartortitseqataasinnaavoq, tassa pitsaasumik illersuinikkut, pitsaasunik ilisimatusarnermut periarfissiinikkut, aammalu tamaanimiut suli annerusumik iluaquteqarsinnaaneranik periarfissiinikkut.

 

Taamaammat periaatsip taamak ittup pitsaaqutaanik misissuinissaq nuna tamanna pillugu periaasissanik ineriartortitsinermut Naalakkersuisut ilaalluinnartutut isigaat.

 

Taama oqaaseqarlunga suliaq Inatsisartunut suliassanngortippara.

 

Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Peqqinnissamut Avatangiisinullu Naalakkersuisumut qujavugut, maannakkut partiit, Kattusseqatigiit attaviitsullu oqaaseqartuinut ingerlaqqissuugut, siulliulluni oqaaseqassaaq, Lars-Karl Jensen, Siumut.

 

Lars-Karl Jensen, Siumup oqaaseqartua.

Inatsisartut Eqqissisimatitsinermut Avatangiisinullu Ataatsimiititaliaanni ilaasortat apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamik kaammattuutaat, Siumumiit ilassilluarparput.

 

Ataatsimiititaliaq ujartuivoq nunap allanngutsaaliukkap pinngortitami avatangiisitigullu inissisimaneranut tunngasutigut naalakkersuinikkut isummersorfigineqarsinnaasunik, Ataatsimiititaliap isummersorfissat sisamaasut unnersuussutigisai ataatsimoortillugit Siumumiit imatut oqaaseqarfigissavagut.

 

Ataatsimiititaliaq paasisinnaalluarparput, suliassamik annertuumik matumani isummersornissamik tunngasunik ujartuimmat, Kalaallit Nunaanni annertuumik nunamik allanngutsaaliukkamik pilersitsisimaneq tulluusimaarutissaraarput, tamatumalu nunarsuarmioqatigiinnit akuerineqarsimanera Naalakkersuisut oqaatigisaat paasilluarlutigu.

 

Siumumiit pingaartipparput nunamik allanngutsaaliukkamik pilersitsinermi suna siunertaasoq aallaavigalugu nunarsuarmioqatigiinnut saqqummiussaqarnissaq. Nunamik allanngutsaaliukkamik oqarnermi nunap pinngoqqaarnerminit sananeqaataasa ilusaa naasoqassusia, uumasunillu najorneqarluni uumaffigineqarnera ilanngullugit allanngutsaaliugaanissaat siunertaasimappat tamatuma namminermi erserseriissavaa nuna allanngutsaaliukkamik taasaq inunnik, inuilluunniit atortussiaannik atorneqarluni tikinneqassanngitsoq.

 

Taamaattoqassappalli aamma immitsinnut aperisariaqassaagut, suna siunertaralugu tamanna pilersinniarparput. Nuna allanngutsaaliugaq annertuumik mianerisassartaqartutut isumaqarfigaarput, tassani nunap naasoqassusia uumasunit atugaanera, uumasut ukiisartut aasaannakkullu takkuttartut qanoq amerliartortarnersut, sumut ingerlaartarnersut, sunik nerisaqarnersut, allatigullu ilisimatuussutsikkut malinnaaffigineqassappata nuna inunnik tikinneqarsinnaasariaqarpoq.

 

Nunap eqqissisimatitap takornariaqarnermut, imaluunniit aatsitassanik misissuiffigineqarluni, piaaffiusinnaaneralu siunertaassappata, nunani allani misilittagaasut, nalilersuutaasartullu sanilliuteqqaarlugit tamakkununnga tunngasunik inatsisitigut aaqqiisoqarsinnaasariaqartoq Siumumiit isumaqarpugut.

 

Siumumiit pingaartipparput nunanit allanik qanimut suleqateqarnikkut paaseqatigiiffiusumik pissusilersorfeqatigiinnissaq, aamma pingaartipparput nunatta nammineq inuiattulli allatut namminerminik oqartussaassuseqarnerisa taamaaqataannik nunamik allanngutsaaliukkamik nunatta nammineersinnaanerata ataqqineqarluni akuerineqarnissaa anguniarneqassasoq.

 

Ataatsimiititaliap apeqquteqaateqarluni ujartugaanut Naalakkersuisut akissuteqaatigisaat ersarimmata, uani annertunerumik oqaaseqarfiginagit Siumumiit tusaatissatut tigorusuppagut.

 

Naggataatigullu ersarissaatigiinnassallugu Siumumiit pingaartipparput, nunap allanngutsaaliukkap qanoq atorneqarnissaanik ersarissumik nassuiaatitaqartumik nunat tamalaat akornanni akuerineqarsinnaasunik inissisimasunik tunngavilersuuteqarnikkut akuerineqarnissaq Naalakkersuisut anguniassagaat.

 

Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Lars Karl Jensen qutsavigaarput, tulliulluni oqaaseqassaaq Aqqaluk Petersen, Atassut.

 

Aqqaluk Petersen, Atassutip oqaaseqartua.

Inatsisartunut ilaasortat, Ruth Heilmann, Naimanngitsoq Petersen, Vittus Mikaelsen, Maliinannguaq Markussen-Mølgaard aamma Mads-Peter Grønvold, Kalaallit Nunaata Avannaarsuani kangianilu nuna allanngutsaaliugassatut immikkoortimut pinngortitap avatangiisillu inissisimanerat qanoq ittoq atuutissanersoq pillugu apeqquteqaateqarput.

 

Atassummiit apeqquteqaat tunngavigalugu nunap pineqartup siunissaa pillugu apeqqutit ajornartorsiutillu ilaatigut makkuusut, nunap allanngutsaaliukkap nunat tamalaat akornanni inissisimanera aatsitassat pillugit inatsisip, nuna allanngutsaaliugaq pillugu nalunaarummut qanoq attuumassuteqarnera.

 

Nunap allanngutsaaliukkap takornariarfittut ineriartortinneqarsinnaanera, aammalu nunap allanngutsaaliukkat uumassuseqartumi eqqissisimatitsivittut inissisimanera pillugit imaattumik Atassummiit eqqarsaateqarpugut.

 

Inatsisartut Eqqissisimatitsinermut Atangiisinullu Ataatsimiititaliani ilaasortat qulaani taaneqartut apeqqutit imaannaanngitsut saqqummiuppaat.

 

Nunap pineqartup uumassuseqartunik eqqissisimatitsivittut inissisimanera, taamatullu nunat tamalaat akornannit taamatut akuerisatut inissisimanissaa, illuatungaagullu Kalaallit Nunaannut aningaasarsiornikkut pingaarutilittut inissisimalersinnaanera eqqarsaatigalugu pisariaqarpoq inatsisiliornikkut tamanna eqqumaffigissallugu.

 

Piffissami kingullermi nunarsuarmioqatitta isaat imaannaanngitsumik nunatsinnut, uumasunillu atuinitsinnut isigipput. Nunatta piumassuseqarluarluni avatangiisitsinnut illersuinissamik, aammalu minnerunngitsumik piujuaannartitsiniarluni siunertalimmik aqutsisoqarnera isigineqanngitsutut ipput.

 

Tamakku paasititsiniaanikkut ingalassimatinneqarsinnaasut Atassummiit upperaarput, ilaatigut nunarujussurmik allanngutsaaliugassatsinnik pilersitsisimanermut eqqarsaatigiinnarluguluunniit.

 

Nunatsinnut aningaasarsiornikkut periarfissanik ujaasiuartumut matut siumungaaq matoriissallugit tulluanngilaq. Taamaattumik nutaanik ujaasinerit periarfissaqartinnissaanik inatsisiliornikkut eqqumaffigalugu malittarinissaa pisariaqartoq Atassummiit isumaqarpugut.

 

Nunatta inuisalu oqaluttuarisaanermi ilisarnaatigaat imaani nunamilu uumasut malittaralugit malittaralugit inuuneq, aammalu taakkuninnga mianerinnilluni piniartuarneq, tamanna tamaani najugaqartunut suli attattariaqarpoq.

 

Uagut avammut nittarsaattuartariaqarpugut, pinngortitaq kingornutarput oqimaaqatigiimmik atorlugulu, paarisinnaagatsigut, ilaatigut takornariartitsinermut periarfissat tamaaniittut aqqutigalugit.

 

Nunap pineqartup ilisimatusarnikkut malittariuarneqarnissaa pisariaqarpoq, taamatuttaaq inuutissarsiutaasinnaasutigut periarfissiisinnaanera eqqumaffigisariaqarluni, minnerunngitsumillu uumasunik tamaani uumasuusunik illersuineq imminut ataqatigiittumik inatsisiliorfigineqartariaqartoq Atassummiit isumaqarpugut.

 

Taamatut oqaaseqarluta apeqquteqaat Atassummiit oqaaseqarfigaarput, apeqquteqaallu tunngavigalugu Naalakkersuisut nuna pineqartoq pillugu siunnerfiat taperserlugu.

 

Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Aqqaluk Petersen qutsavigaarput, tulliulluni oqaaseqassaaq, Maliinannguaq Markussen-Mølgaard, Inuit Ataqatigiit.

 

Maliinannguaq Markussen-Mølgaard, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.

Inuit Ataqatigiinniit nuannaarutigaarput Tunup Avannaarsuani nunarsuarmi nunat eqqissisimatitat annersaat pillugu nalunaarusiaq siorna saqqummersoq pillugu Eqqissisimatitsinermut Avatangiisinullu Ataatsimiitami kissaatitsitut oqallisissiatut saqqummiunneqarmat.

 

Tassami nalunaarusiaq taanna soqutiginarluinnartuuvoq, Tunullu Avannaarsuata maanna qanoq inissisimaneranik oqariartuuteqarluni. Ullumikkullu killiffigisarput aallaavigalugu Tunup Avannaarsua pillugu apeqquterpassuit qulaajagassat naliliiffigisassallu amerlaqaat.

 

Tunup Avannaarsua ukiorpassuarni assigiinngeqisunut atorneqartarsimavoq, nunat allamiut piniariartarfiattut, ilisimatusarnermi misissuivittut, ilisimasassarsiortarfittut, sakkutuut misileraaviattut, takornariarfittut, aatsitassarsiorfittut il.il.

 

Nuna eqqissisimatitaq sumut atorniarparput, qanorlu, nalunaarummi erseqqissarneqartut ilagaat maanna nunarsuarmi nunap eqqissisimatitat annersaattut isigineqartoq, aatsitassarsiorfigineqalerpat, tamanna taamatut isigineqarsinnaajunnaarneranik kinguneqassasoq.

 

Nunanut eqqissisimatitamut malittarisassat ullumikkut naleqqukkunnaarsimapput, ilaatigut sumi eqqissisimatitsisoqassanersoq, sumi takornariartoqarsinnaanersoq, misileraasoqarsinnaanersoq, aatsitassarsiortoqarsinnaanersorlu erseqqissaavigineqartariaqalersimalluni.

 

Kikkut nunamut eqqissisimatitamut isersinnaatitaassappat, isersinnaatitaasunut suut piumasaqaataassappat, qanorlu sivisutigisumik tassaniissinnaatitaassappat.

 

Maanna ilisimasassarsiorniarlutik qinnuteqartartut qiviassagaanni amerlasuut angalasimanerminnit nalunaarusiortussaagaluarlutik nalunaarusiorneq ajorsimapput, tassami 2000-imi ilisimasassarsioqatigiinni 24-ni quliinnaat nalunaarusiorsimapput, 14-illu taamaalioratik.

Taamatuttaaq timersorlutik ilisimasassarsioqatigiinni 15-iusuni aqqanillit nalunaarusiorsimanngillat. Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut taakku annermik piumaffigineqartariaqartut, soorlu piffissaq aalajangersimasoq qaangiutsinnagu nalunaarusiortarnissaannik.

 

Avatangiisini eqqiluisaarnissaq pillugu aamma sakkortunerusumik erseqqinnerusumillu piumasaqaateqarnissaq avaqqunneqarsinnaanngilaq. Ilisimasassarsiortut pinngitsooratik akisussaasoqartariaqarput, erseqqissunillu sillimaniarnikkut aamma piumasaqaateqarfigineqartariaqarlutik.

 

Tassunga ilanngullugu timersuutit ilisimasassarsiornerillu qanoq ittut suullu akuerineqarsinnaaneri erseqqissumik nalunaarsorneqartariaqartut Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut.

 

Takornariaqarnikkut ingerlatsinermi, takornariarniartunut piumasaqaatit ersarissartariaqarput, tassungalu atatillugu aamma akiliisinneqartariaqarlutik, tassami maanna umiarsuit takornarianik ilaasullit angalasalersimapput, 2000-imilu katillugit pingasut tikissimapput, sapaatip akunnerini ataatsimi marlunniluunniit Tunup Avannaarsuaniittarsimallutik.

 

Taakku nakkutigineqarnerusariaqarput, takornariartitsisuilu nunatsinnit ilisimasaqartuusariaqarput akuerisaasuullutillu. Tamatumani takornariaqarneq sumi ingerlanneqarsinnaanersoq, sunalu eqqissisimatitaanersoq erseqqissumik nalunaarsorneqarsimasariaqarput.

 

Angalasussat qinnuteqarnerminni pilersaarutitik erseqqissumik nalunaarutigisariaqarpaat, mingutsitsisoqassagaluarpallu piumasaqaatit erseqqilluinnartumik ilisimaneqartariaqarlutik. Nuna eqqissisimatitaq eqqarsaatigalugu, qulimiguullit, timmisartut, sneschooterilluunniit sumi atorneqarsinnaannginneri erseqqissumik nalunaarsorneqartariaqarputtaaq.

 

Takornariaqarnermi Illoqqortoormiormiut annermik piqataatinneqartariaqarput, Illoqqortoormiummi tassaasariaqarpoq Tunup Avannaarsuanut isaavik. Illoqqortoormiormiup inuussutissarsiornikkut siuarsarnissaat Tunup Avannaarsuata atorluarneqarneranik, pilersaarusiorluarneqarneranillu aallaaveqartariaqarpoq.

 

Takornariaqarnikkut isaavittut, angalaniartullu Illoqqortoormiormiunik ilaqartarnissaanik piumasaqaateqarnikkut, taakkumi sukumiisumik takornarianik angallaseqataanermik sungiusarnerisigut ilinniartinnerisigullu inuutissarsiornikkut pitsaasumik siuarsarneqarsinnaapput.

 

Siunissami Tunup Avannaarsuata takornariaqarnikkut, ilisimatusarfittut, aatsitassarsiornikkut, allatigullu atorneratigut nakkutigineqarnerunissaa pisariaqarluinnassaaq. Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut, Tunup Avannaarsuani nakkutilliisutut Illoqqortoormiormiut avaqqunneqarsinnaanngitsut.

Taakkuussappummi nunatta ilarujussuanik nunarput sinnerlugu nakkutilliisut, taamatut atorfeqartinneqarnermikkut. Maanna Serius nakkutilliisutut inissisimavoq, taakku sakkutooqarnikkut ingerlatsipput, Inuit Ataqatigiinnillu isumaqarpugut taamatut nakkutilliisut Kalaallinit suli annerusumik piqataaffigineqarnissaa pimoorunneqartariaqartoq.

 

Tassami siunissami sumorsuaq danskit kisiisa isumalluutigiinnarsinnaanngilagut. Taakku saniatigut Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut, nunarsuaq taama angitigisoq nunamillu eqqissisimatitamik annertuumik ilaqartoq, piniakkanut nunamillu nakkutilliisunik immikkut pilersitsivigineqartariaqartoq.

 

Piniakkat nakkutigineqarnerisa saniatigut salitassarpassuaqartoq, nalunaarummi ersersinneqarpoq, qanoq nunasiaanerup nalaani sakkutuut aatsitassarsiortut, allamiut piniariat, il.il. eqqagaat, qimataallu salinneqartariaqarput, tamatumani suli annertunerusumik qallunaat nunaat piumasaqarfigineqartariaqartoq, Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut.

 

Dankskit naalakkersuisui nunatsinnilu Naalakkersuisut saliinermik nakkutilliinermillu annertunerusumik isumaqatigiissuteqartariaqarput. Mestervig-imi aatsitassarsiorfiusimasumik mingutsitsineq alliartorsimasoq oqaatigineqarpoq, ilaatigut aqerlumik mingutsitsineq 1985-imiit, 1991-imut annertuseriarsimalluni, naak oqaatigineqaraluartoq 1991-imi 14,5 tonsit peerneqarsimasut, ilumut iluamik salinneqarsimanersoq paasisariaqartoq Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut.

 

Aammattaaq Mestersvig-imi illut atorneqaratik napaannartut, Illoqqortoormiormiut takornariaqarnikkut allatigullu atorluarnerusunnaagaat Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut.

 

Amerikamiut sakkutuuvisa qimassimasaat nappartat ilaatigut imallit, allallu, aamma peerneqartariaqarput, tamakkut piniagassanut pinngortitamullu akornutaasinnaasut, allallu nalunaarsorneqarlutillu akisussaasunut erseqqissumik piumasaqarnikkut salinneqartariaqartut Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut.

 

Maanna aamma Amerikamiut sermersuarmi sakkutooqarnikkut misileraasartut oqaatigineqarpoq, suut qanorlu misilerarneqartarnersut ilisimasariaqarparput, sermersuaq nakkutigineqarani qanorluunniit misileraavittut atorneqarnissaa siunissaq eqqarsaatigalugu mianersuuttariaqarpoq.

 

Inuit Ataqatigiinniillu apeqqutigerusupparput, Amerikamiut danskillu isumaqatigiissutaat 1951-imeersoq tunup avannaani nunamut eqqissisimatitamut Namminersornerullutik Oqartussat inatsisaanut naleqqussarsimanersoq.

 

Tassami ilisimagatsigu 1951-imi isumaqatigiissummi Amerikamiut sumiluunniit killilersorneqannguaratik nunatsinni qanoq iliuuseqarsinnaasut.

 

Tunup avannaarsuata pilersaaruserluakkamik nalunaarsorneqarlunilu, aggulullugu, suut eqqissisimatitaanersut aatsitassarfiusinnaanersut, takornariaqarfiusinnaanersut, ilisimasassarsiorfiusinnaanersullu erseqqissumik nalunaarsornissaat Inuit Ataqatigiinniit isumaqatigaarput.

 

Nunatta ilaani nunarujussuaq periarfissanik ulikkaartoq, iluamillu nakkutigineqarani ingerlasoq, siunissami nunatsinniit pilersaarusiorluakkamik atorluarnerusariaqaleripput, Inuit  Ataqatigiinniit isumaqarpugut.

 

Tamatumanilu atuisut tamarmik peqataaffigisaannik, minnerunngitsumillu Illoqqortoormiuni Kommunip peqataaffigisaanik ingerlanneqartariaqarpoq, siunissamimi Illoqqortoormiut inuutissarsiornikkut ingerlallualissappat, Tunup Avannaarsuanut isaavittut atorlugu ineriartortinneqartariaqarpoq.

 

Taamaalilluni piumasaarsorfiunani, nunatsinniit nakkutigineqartumik, peqataaffigineqartumillu atorneqarnera ingerlalissagaluarmat.

 

Taamatut Tunup Avannaarsua pillugu eqqissimatitsinermut apeqquteqaat aallaavigalugu oqallisissiaq oqaaseqarfigaarput, Inatsisartullu Eqqissisimanermut Avatangiisinullu Ataatsimiititaata malinnaatinneqarnissaa Inuit Ataqatigiinniit kissaatigaarput.

 

Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Maliinannguaq Markussen-Mølgaard qutsavigaarput, tulliulluni oqaaseqassaaq Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat.

Kalaallit Nunaanni, Tunup Avannaarsuani pinngortitamut, eqqissisimatitamut pinngortitap avatangiisillu inissisimanerat qanoq ittoq atuutissanersoq pillugu apeqquteqaat, Inatsisartut Eqqqissisimatitsinermut Avatangiisunullu Ataatsimiititaliaata tunup avannaarsuani, nunap allanngutsaaliukkamut tunngatillugu Naalakkersuisut siorna nalunaarusiaat aallaavigalugu oqallitsitsinissamik siunnersuutaat Kattusseqatigiinniit soqutigalugu misissorsimavarput, imaattumillu oqaaseqarfigissalugu.

 

Eqqissisimatitsinermut Avatangiisinullu Ataatsimiititaliaq isumaqarpoq, nalunaarusiami naalakkersuinikkut isummerfissat tassaasut:

 

Siullertut, nuna eqqissisimatitaq nunarsuarmioqatigiit nunatut eqqissisimatitaattut aamma inissisimassanersoq:

 

Aappaattut, aatsitassarsiornermut inatsisip inatsisinit allanit, soorlu nuna eqqissisimatitaq pillugu nalunaarummit salliutinneqarnissaa kissaatigineqarnersoq.

 

Pingajuattullu, nuna eqqissisimatitaq ineriartortinneqassanersoq takornariartitsiviusinnaanngorlugu.

 

Kiisalu sisamassaattut, nuna eqqissisimatitaq siunissami, aamma uumassusilinnut eqqissisimatitsivittut atorneqassanersoq.

 

Aamma Ataatsimiititaliap pingaartillugu oqaatigaa, nunap eqqissisimatitap sumut sammivilimmik ineriartortinneqarnissaa kissaatigineqarnersoq, naalakkersuinikkut oqallisigissallugu, aammalu qanoq annertussusilimmik allanngutsaaliorneqartariaqarnersoq oqallisigissallugu isummerfigissallugulu pingaaruteqartoq.

 

Ataatsimiititaliap taamatut isummersimanera Kattusseqatigiinniit isumaqatigilluinnarparput, taamaaliornikkummi aamma Inatsisartut Naalakkersuisullu isummersortinneqarmata.

 

Kattusseqatigiinniit Naalakkersuisut akissuteqarnerminni isummersuutaat tunngaviisigut isumaqatigaagut, tassami nunarsuarmi nunap immikkoortui suulluunniit eqqissimatitassatut allanngutsaaliukkatulluunniit Uniscop ataani eqqissisimatitatut inissisimalertut eqqissisimatitsinerit assigiinngitut qulit tikillugit immikkoortinneqarsimasarmata.

 

Taamaattumik pingaaruteqarpoq nunamik eqqissisimatitassamik allanngutsaaliugassamilluunniit Uniscop ataani qinnuteqartoqarpat, pingaaruteqartorujussuuvoq inuttaasut atuisullu sapinngisamik suliap aallaqqaataaniilli paasissutissinneqarlutillu ilisimatinneqartuarnissaat.

 

Minnerunngitsumillu aamma isumaminnik tusarniaaffigineqarlutillu saqqummiussinissaminnut periarfissinneqarnissaat soqutigissallugu.

 

Naalakkersuisut Tunup Avannaarsuanut tunngatillugu akissuteqaamminni saqqummiussaat Kattusseqatigiinniit taperserlugit tusaatissatut tiguagut.

 

Naggataatigullu Naalakkersuisunut apeqqutiginiarparput, Ilulissat kangerluata nunanut eqqissisimatitanut inissinneqarnissaanut tunngatillugu nalunaarusiassatut siunnersuutip inuttaasut tusarniutigineqarnissaanik kommunip piumasaqaataa sumut killissimanersoq akissutigineqarfigineqarsinnaanersoq paaserusullugu.

 

Taamatut oqaaseqarluta saqqummiunneqartut tusaatissatut tiguagut.

 

Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Anthon Frederiksen qutsavigaarput, taava maannakkut oqaaseqassaaq siunnersuuteqartut sinnerlugit Ruth Heilmann.

 

Ruth Heilmann, Siumut.

Eqqissisimatitsinermut Ataatsimiititaliap taamatut Inatsisartunut oqallisissianngorlugu saqqummiutaa ilassilluarneqarnera qujassutigaara, partiinit aammalu Kattusseqatigiinnit soqutigineqarluni oqaaseqarfigineqarmat.

 

Oqaatigisinnaavara ataatsimiititaliap nalunaarusiaq taanna soqutigilluinnaramiuk, taamatut Inatsisartunut saqqummiuppaa. Tassa paaserusullugu massakkut nunat eqqissisimatitat eqqarsaatigalugit, pingaartumillu nunap Tunup Avannaarsuani, massakkut eqqissisimatitaasup nunap, annertoorujussuup taamatut eqqissisimatitaajuarnissaa soorunami pingaaruteqarpoq, kisianni taamatut annertutigisup eqqissisimatitaajuarnissaa ilumut ingerlatiinnarneqassanersoq, taanna soorunami eqqarsarnartoqanngikkaluartoq, kisianni annerusumik inuinut iluaqutigineqarnissaa, taanna siunertaralugu taamatut Inatsisartunut oqaaseqarfigitipparput.

 

Tassami takornartaanngilaq, aamma siullermiilinngilaq oqaatigineqartarlunilu, aamma Illoqqortoormiuninngaanniit Tunup Avannaarsuata isaaffiatut aamma Illoqqortoormiut aallaavittut atorneqarsinnaammat.

 

Tassani erseqqissorujussuarmik Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata Maliinannguaq Markussen- Mølgaardip saqqummiuppaa. Taamaattumik ilumut nunap eqqissisimatitaajuarnissaa, imaluunniit inuutissarsiornermut ineriartortitsinissamut tunngatillugu aamma nunap pisussutaasa iluaqutissartaasa atorluarneqarnissaat, taanna soorunami inuiaat namminneq nunagigamikku aammalu pinngortitaq atorlugu.

Taamaattumik annerusumik inuutissarsiornikkut sammivilimmik aamma iluaquteqarnissaq tassani eqqarsaatigineqarpoq.

 

Aamma nuanaarutigaara takornariaqarnikkut annertunerusumik, aamma taassumap tungaa eqqarsaatigalugu iluaqutaanerusumik, aamma inuttaasunut aningaasarsiutaanerusumik atorneqarnerulernissaa taanna eqqarsaatigineqarmat.

 

Soorunami nunap qanoq atsigisumik atorneqaruni aamma mianerineqarnissaa, tassani pingaaruteqarpoq, taamaattumillu aamma nakkutigineqarnissaanut aamma periutsit Naalakkersuisunit kaammattuutigineqartut, taakku eqqarsaatigilluarneqarnissaat aamma siunertaavoq.

 

Tassami uumassusillit aamma piujuartinneqarnissaat killilersugaasullu eqqarsaatigalugit nakkutilliisunik pilersitsinikuuvugut, tassa jagtbetjentinik. Aamma massakkut annertoorujussuarmik siuliani eqqartorparput pinngortitap illersorneqarnerunissaanut tunngatillugu soorunami aamma pinngortitap qanoq atorneqarnissaanut tunngatillugu ilinniartitsinerit annertunerusut aammalu nakkutilliinerit annertunerusut eqqarsaatigalugit aamma tassuunakkut aningaasanik malitseqartinneqarsinnaanera aamma eqqarsaatigineqartariaqartut aamma ilaattut tikkuarneqarsinnaavoq. Taamattumik Naalakkersuisut aamma akissuteqarnerat taamatullu aamma suliniutissamik ingerlatitseqqikkumanerat ammatitsinerallu aamma qujassutigaara.

 

Taamatullu aamma Kattusseqatigiit aamma pingaarutilimmik oqaaseqarput taassumap nunap ilaatigut atorneqarani annertunerusumik inuinut iluaqutigineqarani iluaqutigisassanngortinniarneqarnissaa taanna anguniarneqartariaqartoq. Uagut aamma Polarcenterimi ukioq oqaloqateqarnitsinni paasivarput Ataatsimiititaliaminngaanniit inuppassuit ilisimasassarsiortut taavunga ingerlasartut taavalu paasisassarsiorlutik paasisastik angerlaattarpaat aammalu Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata taanna erseqqissumik oqaatigivaa. Kisiannilu annerusumik inuinut nunatsinnut ingerlateqqinneqarneq ajorput uagut nammineq oqaatsitsinnik nutserneqarneq ajoramik. Taamaattumik Ataatsimiititaliap ilaatigut piumasaqaatigisimavaa paasissutissat annertunerusut aamma innuttanut nunatsinniittunut taakku siammartinneqarnissaat taamaattumillu nalunaarusiat tamakku, pingaartumillu paasissutissat qallunaatuinnaq allanneqarsimasut aamma nutserneqartalernissaat aamma taanna kaammattuutigineqarluni.

 

Qujavunga taamatut oqallisissiap ilassilluarneqarneranut.

 

Edward Geisler, Peqqinnissamut, Avatangiisinut Pinngortitamullu Naalakkersuisoq, Atassut.

Qujanaq. Naalakkersuisut oqaaseqaataat akissuteqaataat matumani taperserneqarmat nuannaarutigaarput. Tupinnanngitsumik nuna taanna alianaatsorsuaq allanngutsaaliugaq pillugu aamma uani isummersuuterpassuit assigiinngitsorpassuit saqqummiussuunneqarput. Takusimanngikkaluarparput kisianni tusaamanarpoq alianaatsorsuuvorooq.

 

Uani assigiinngitsorpassuit apeqquteqaatit akiniassavakka. Siullermik ilaatigut inuussutissarsiorfiusinnaasunut tunngatillugu matunik ammaalaarnissamik oqariartuuteqarneq aamma Naalakkersuisut taanna ammaffigivaat. Taamaattumik suliniutissat aamma akissutitsinni erseqqissaatigineqartut tassani eqqaaneqarput. Periarfissaqarpoq. Tamakkuupput aamma misissoqquneqartut uani oqaaseqartunit tamaginnit partiinit, Kattusseqatigiinnillu. Tamakkuupput Naalakkersuisuni aamma eqqumaffigisassavut aammalu qanoq iliuuseqarnitsinni aamma eqqumaffigalugit tunaartarisassagut.

 

Inuit Ataqatigiinninngaanniit ilaatigut aamma uparuartorneqarpoq nunarsuup pineqartup mingutsinnginnissaa aammalu nakkutigilluarnissaa eqqarsaatigalugu malittarisassanik peqarnissaq. Tassunga tunngatillugu oqaatigissavara maannakkumut nunap allanngutsaaliukkap eqqartorneqarnerani aamma sukannersunik malittarisassaqareermat, ilaatigut aamma qinnuteqartitsinermi tamakkua ilanngullugit erseqqissaatigalugit tamakkununnga taamatut timersuutigaluguluunniit angalarusuttartunut erseqqissaatigineqartartut, kisianni ilumoorpoq aamma nakkutigineqarnerunissaanik oqariartuuteqartoqarnera. Tassuunakkut soorunalimi aamma avaqqunneqarsinnaanngilaq.

 

Nappartarsuit allallu mingutsinneqarnerannut tunngatillugu aamma qanoq iliuuseqarnissamik ujartuinermut tunngatillugu oqaatigissavara siorna danskit naalagaaffiata suliarisaanik Danneborgimi eqqaavissuaq salinneqarnikuuvoq, taamaattumik aamma suliniutit massakkut ingerlapput. Ilaatigut nappartarsuit uani pineqartumi 40.000-inik amerlassuseqartut aamma massakkut qanoq iliuuseqarfiginissaannut danskit naalagaaffiat ujartuivoq. Suliniutit ingerlaavarput, taamaattumik tamakkua isumagineqarnissaannik pitsaasumik aaqqiinissaq unitsinneqanngilaq periarfissalli assigiinngitsut matumani ujartorneqarput.

 

Aamma Siumuminngaanniit Lars-Karl Jensenip oqaatigisaa tassa nuna tamalaat akornanni akuerineqarsinnaasumik inissisimasumik tunngavilersuuteqarnikkut akuerineqarnissaq Naalakkersuisut anguniassagaat taanna oqaatigineqarpoq uani nuna allanngutsaaliamut eqqarsaatigalugu. Tamakkkuupput aamma Naalakkersuisunit pingaartillugit assigiinngitsutigut nalilersuinitsinni ilanngukkumaagassagut.

 

Kiisalu Ilulissat kangerluata eqqissisimatinneqarnissaanut tunngatillugu Anthon Frederiksenip apeqquteqaataa Kattusseqatigiinninngaanniit oqaatigissavara massakkut Ilulissat Kangerluata eqqissisimatinneqarnissaanut tunngassuteqartut pillugit tusarniaanerit Namminersornerullutik Oqartussat iluanni tusarniaaneq ingerlanneqarpoq.

 

Piniarnermut Pisortaqarfik periarfissinneqarpoq majip ulluisa aappaanni akissasoq, kisianni Namminersornerullutik Oqartussat iluanni majip aallaqqaataat siunnerfiusimalluni. Taava tassani tusarniaaneq ingerlanneqareerpat taava tusarniaaneq soqutigisaqaqatigiiffinni ingerlanneqartussaq sapaatip akunnerini arfinilinnik sivisussuseqartussaq ingerlanneqartussaavoq. Tassani tusarniaavigineqartussat ilagivaat KANUKOKA, Uppik, KNAPK, Timmiaq, Greenland Tourism allallu. Taava tassani pereerpat taava tamanut tusarniaaneq ingerlanneqartussaassaaq qaammatini pingasuni sivisussuseqartussaq. Tusarniaanerup taamatut ittup qaammatini pingasuni sivisussuseqartussaaneranut patsiseqarpoq uani eqqissisimatitsinermut inatsimmi erseqqissumik oqaatigineqarmat tusarniaanerit taamattut qaammatit pingasut ingerlanneqassasut, tassa aturfredningslovimi massakkut atuuttumi taamatut piumasaqaateqartoqarmat.

 

Aammattaaq Atassumminngaanniit una oqaatigineqartoq Kalaallit Nunaanni aningaasarsiornikkut pingaarutilittut inissisimalersinnaanera eqqarsaatigalugit pisariaqarpoq inatsisiliornikkut tamanna eqqumaffigissallugu. Soorunalimi oqareernitsitut akissuteqarnitsitullu periarfissaasinnaasut assigiinngitsut matumani ammatinneqartussaapput aamma minnerunngitsumik oqaaseqartunit pingaartinneqarmat Illoqqortoormiut Kommuneat tassuunakkut peqatigitinneqarluni assigiinngitsukkut suliniutinut ilaatinneqassasoq. Tamakkua soorunalimi nalilersuinermi ilaatinneqassapput aamma taassuma nunarsuup eqqartukkatta kommunet aggornerisa avataaniittup aaqqiivigineqarsinnaanissaa eqqarsaatigalugu.

 

Tassa tamakkuupput Naalakkersuisuni akissuteqaatitsinni aamma ersarissumik taakkartukkavut.

 

Taama oqaaseqarlunga uani tapersiinissinnut qujassuteqarpunga.

 

Maliinannguaq Markussen-Mølgaard, Inuit Ataqatigiit.

Qujanaq. Naalakkersuisut akissuteqaataannut qujavugut, kisianni tassa apeqquterput ataaseq akineqanngimmat assut kissaatiginaraluarpoq akineqassasoq. Tassalu massakkut inatsit atuuttoq 1951-imi isumaqatigiissummut, tassa illersornissakkut amerikamiut danskillu isumaqatigiissutaannut sutigut arlaatigut aporaaffeqarnersoq taanna apeqqutigivarput, taannalu assut alajangersakkat sukannersut oqaatigivatit, kisianni illuatungaani isumaqatigiissummi amerikamiut qanorluunniit iliorsinnaapput killilersorneqaratik. Taakku pinngitsoornatik arlaatigut imminnut aporaaffeqarnissai naatsorsuutigisariaqarmat taanna ilisimaneqarnersoq apeqquteqaatigivarput.

 

Taavalu nalunaarusiaq una siorna saqqummertoq malillugu qinnuteqartartut ilisimasassarsiorniarlutik aammalu immaqa timersornikkut ilisimasassarsiorniarlutik amerlasoorujussuupput 2000-milu 52-iusimallutik. Tassanilu oqaatigineqartut ersarissut ilagaat taamatut angalaniartut nalunaarusiornissaminnik piumasaqaatinik naammassinninneq ajortut, taamaattumik taakkua sukannernerusumik inatsisitigut piumasaqaateqarfiginissaat pisariaqarpoq.

 

Aamma Naalakkersuisup oqaaseqarnermini oqaatigivaa massakkut inatsiseqareersoq sukannersunik, taakkulilugoorukua malitsinniarneri ajornakusoortoq. Una nalunaarusiaq malillugu inatsisit massakkut atuuttut naammanngillat. Nalunaarusiamuna taanna oqariartuutigigaa. Tassa imaappoq massakkut periarfissat ima ammatigipput takornariaqarnikkut, aatsitassarsiornikkut aammalu ilisimasassarsiornermi angalasutigut misileraasunik qanorluunniit putorpassuit inissisimapput uuminnga ukuninnga nalunaarusiortut Avatangiisinut Pinngortitaqarfimmullu Pisortaqarfimminngaanniit nalunaarusiut erseqqissaatigisaat malillugu inatsisit allanngortinneqartariaqarput, sukannernerulersinneqartariaqarput aammalu piumasaqaatit erseqqarinnerulersittariaqarlutik.

 

Peqqinnissamut Naalakkersuisup oqarneratuut sukannersumik malittarisassaqariinngilagut. Amigarput, taassumalluuna nalunaarut taanna oqariartuutigigaa. Aamma taassuma saniatigut illorpassuit immaqa ilisimasassarsiortarsimasut qanga norgemiullu piniariartarsimasut illuutigisaat ilaatigut oqaatigineqarpoq 70-t tappavaniittut, kisianni aamma nalunaarsorneqarsimanngitsut ilai aserfallakkaluttuinnartut ilaali aamma suli atorneqarsinnaallutik. Kikkut pigineraat aamma taakku erseqqissumik nalunaarsorneqarsimanngillat. Tassa tamakkuupput aamma suliassat ilaat.

 

Aammalu eqqakkat, eqqagarpassuit ilaatigut aamma taakkua sumiinneri aammalu kiap akisussaaffiginerai aamma erseqqissumik nalunaarsorneqartariaqartut aamma oqaatigineqarpoq. Ilaatigut aamma ilisimaneqanngilaq 1960-imi amerikamiut Tunumiinnerminni qimassimasaat ilaatigut nappartarsuit qanoq amerlatiginersut aammalu sumut inissinneqarsimanersut allat nalunaarsorneqarsimanngillat. Tamakkuupput pinngitsooratik ilisimasariaqakkat. Aammalu eqqagassaqarsimappat ulorianartunik aamma taakkua ilisimaneqartariaqarput erseqqissumik nalunaarsorneqarlutillu. Taamaattumik suliassaq isumaqarpunga uani annertusoq aammalu pissanganartoq.

 

Inuit Ataqatigiinniillu aamma oqaaseqarnitsinni erseqqissaatigivarput pisariaqarluinnartoq Illoqqortoormiut Kommuneat massakkut ilaatigut inuussutissarsiornikkut ineriartortinneqarnissaminik pisariaqartitsisoq taanna pimoorullugu qanoq iliuuseqarfigineqartariaqarpoq nunap eqqissisimatitap aammalu siunissami annerusumik atorluarneqartussap pilersaarusiornerani peqataatinneqarnerisigut.

 

Ilaatigut aamma oqaatigivarput taamatut takornariarniartut imaluunniit arlaatigut ilisimasassarsiorniartut akiliuteqartarnerisigut, immaqa annertorsuunngikkaluartumik fondimik pilersitsinikkut nakkutigineqarnera aamma akilersorneqarsinnaasoq. Tassa imaappoq illoqqortoormiormiut nakkutilliinermik peqataatinnerisigut, taamaalilluni aamma tassuunakkut akilersorneqarsinnaanera piviusunngorsinnaalluni.

Aammalu soorunami assigiinngitsorpassuit aamma politeeqarnikkut inatsisitigut atuisitsiniarnikkut naapertuisumik qallunaat nunaanni politeeqarnermut tunngasut aamma taakkua arlaatigut nunatta qallunaat nunaatalu suleqatigiillutik Tunup avannaarsuata qanoq pitsaasumik nakkutigineqarnissaa isumaqarpunga suleqatigiissutigisariaqaraat. Nakkutigineqarnera aammalu avatangiisit, mingutsitsineq aammalu pinngortitap uumasuisalu eriagineqarnissaat aamma eqqarsaatigalugit.

 

Taamatut oqaaseqarluta neriuppunga Naalakkersuisup apeqqutigisarput akiumaaraa.

 

Lars-Karl Jensen, Siumut.

Nunami allanngutsaaliukkami aqutsinermi nunatta aamma aqutsisinnaassuseqarnerata avataaniit isiginiarneqarnissaa pingaartipparput, Siumumi soorlu taama oqartugut.

 

Uani eqqaasitsissutigerusuppara siornannguaq augustip ingerlanerani Avatangiisinut Naalakkersuisorisarput aammalu qallunaat nunaanni Avatangiisinut Naalakkersuisoq tappavani nunarujussuarmi angalareerlutik atsioqatigiillutik tusagassiuutitigut nalunaaruteqarmata iluatinnartillugu Illoqqortoormiut Kommuneata piorsaaffigineqarneranut ilanngullugu tappavani susoqartarneranik aqutsineq Illoqqortoormiut Kommuneanulluunniit inissinneqassasoq. Isumaqarpunga taanna saneqqukkuminaatsoq aamma Naalakkersuisut nikikkaluartulluunniit Naalakkersuisutigut suliassatut inissisimalereermat.

 

Uani ataatsimiititaliap ujartuinermini tamakkua pinnguartiarmagit isumaqarpugut Siumuminngaanniit oqaatsivut itisilaassagutsigit aamma ilanngullugu nalilersorneqartariaqartoq maannakkut uumasorsiuut, naasorsiuut, ujarassiuut, ilisimatuut allallu tappavani nunami eqqissisimatitami angalaniartut akuersissuteqarfigineqartarnerata nunatsinnut nuunneqarnissaa aamma sulissutissaqqittut. Tassami paaserrajukkagut najoqqutaralugit maannakkit Dansk Polarcenteriminngaanniit tamakku annertunerusumik akuerineqartarput taamaattumillu immaqa aamma soorlu Inuit Ataqatigiikkunninngaanniit uparuarneqartoq nalunaarusiortussaanermik pisussaaffiit ilaatigut qarsupiinnarneqartarsimallutik nunami eqqissisimatitami angalasut nalunaarusiortussaanerat paasisaminnik eqqarsaatigigaanni.

 

Maannakkut nunarujussuaq eqqissisimatitsiviusoq inunnik najugaqarfigineqarpoq. Tamakkuupput aamma pinngortitamik allanngutsaaliuinikkut qularnanngitsumik eriagisaqarnitsigut aamma eqqumaffiginiagassagut. Nalunngilara nammineq Siriusi taanna soqutigeqigakku malinnaaffigineratigut paasisimallugu taassuma angallaviit aalajangersimasut angallavigivai aammalu pisussaaffilersorsimalluni imminut pinngortitamik qanoq paarsilluaqataanissaminut.

 

Kisianni takorlooraanni akueripalaaginnarlugit nunami eqqissisimatitami angalatinneqartartut nalunaarusiornerluunniit ajortut. Tamakkua sunik qimataqarpat? Immaqa qimatarisinnaasaat aamma ukiut arlallit aatsaat qaangiuppata oqallisaalerumaarput upalungaarsimaffigineqannginnertik peqqutigalugu. Soorlumi assigiinngitsutigut aamma nunarujussuaq tappanna qimagaaffigineqarsimasoq maannakkut allatut ajornartumik aningaasanik ujarliullugit aaqqinnialuusaakkatsinnik. Taamaattumik uani nunarujussuup eqqissisimatitsiffiusup piorsaaffigineqarneranut aammalu Naalakkersuisutigoortumik Inatsisartutigoortumillu sulissutigineqarnerani isumaqarpunga tappavani Illoqqortoormiut Kommuneat inissisimareerpoq atorluarneqarsinnaasoq allaffissornikkut allatigullu piorsaanermut aammalu qaninnerusumik nunamik nakkutilliinermik allatigullu aamma pisussaaffilersuinikkut eqqumaffigigutsigu qularutissaanngilaq kommunemut annertuumik iluaqutaasinnaanera tassuuna aqqutissiuutissagipput.

 

Oqaaseqaatigut taamaalillugit itisililaaginnarpakka.

 

 

Edward Geisler, Peqqinnissamut, Avatangiisinut Pinngortitamullu Naalakkersuisoq, Atassut.

Inuit Ataqatigiit apeqqutigisaannut, tassa uani illersornissamut isumaqatigiissut 1951-imeersoq taavalu eqqissisimatitsinissamut inatsit imminnut naapertuunnersut, taakkua immikkoorluinnartuupput. Taakkua imminnut attuumassuteqanngillat taamaattumik tassuuna naleqqersuunneqarsinnaanngillat. Eqqissisimatitsinermut isumaqatigiissut immikkoortuuvoq aamma piffimmi tamatumani eqqissisimatitsinissamut inatsit aamma immikkoorluinnartuuvoq. Taakkua avissaarsimasuupput ataatsimoortinneqarsinnaanatik.

 

Uani illorpassuit kikkunnik pigineqarnerannik misissorneqarsinnaaneranut tunngassuteqartoq eqqarsaatigalugu soorunalimi tamakkua misissugassaqqipput kikkut pigineraat. Tamanna aamma misissorluarsinnaavarput.

 

Aamma eqqakkat sumiinneri, kiisalu 1960-ikkunni nappartarsuit assigiinngitsut qanoq sumi inissisimaneri aamma misissorneqassappata soorunami piareersimassaagut taamaaliornissamut. Oqareerpunga danskit naalakkersuisuisa danskit naalagaaffiata tamakkua isumaginiarlugit qanoq iliuuseqarnissamut massakkut pilersaarusioqataanerat matumani oqaatigereerpara.

 

Lars-Karl Jensenip nunami allanngutsaaliukkami imatut angalapalaaginnartartunut tunngatillugu aamma akuersisarnerit assigiinngitsutigullu nalilersorneqarnissaanut tunngasut pillugit oqariartuutai soorunami aamma ilassilluarpagut. Tamakkuupput aamma nalilersuinitsinni aamma misissugassatsinnut ilaasussaasut. Tassami uani oqaatigineqarmat Illoqqortoormiuni periarfissat atorluarneqarsinnaanerat taakkartorneqarmat soorunalimi tamakkua ammatinneqassapput, oqaloqatigiinnikkut piorsaanissamut tunngassuteqartut aamma oqaloqatigiissutigissallugit soqutiginaateqarput ineriartortitseqqinnissaq eqqarsaatigalugu.

 

Naalakkersuisut pingaartippaat tamatumani aaqqiinissaq aamma periarfissani allatigut ammatinneqassasoq, soorlu akissuteqarnitsinni tamanna oqaatigereerparput. Mattussinngilagut kisianni periarfissat tassuunakkut aamma misissornissaat ammaffigaavut.

 

Taama naatsumik oqaaseqarlunga neriuppunga apeqquteqartut naammaginartumik akisimassallugit.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.

Nuna eqqissisimatitaq pillugu oqaatigineqartut tusarnaarlugit nuannaarutigaara taanna Kalaallit Nunaanninngaanniit perroorutigisarput tamatut oqartariaqarpugut. Silarsuarmi internationalimik sumiluunniit angalaarnermi nuannaarutigineqartaqaaq Kalaallit Nunaata nunamik eqqissisimatitsinermigut aamma uumasut tassani aamma eqqissisimatitaanerat nunami angisoorujussuarmi tusaraangamikku aammalu paasigaangamikku taamak ittumik ilumut Kalaallit Nunaat peqataasoq, taanna isumaqarpunga maannakkut malugisinnaallugu aamma oqaaseqartunit tamanit pingaartinneqarluni aamma erseqqissaavigineqartoq. Aamma taamaappoq. Naalakkersuisuninngaanniit nuna eqqissisimatitap soqutigineqarluni pitsaasumillu ingerlanneqarnissaa aamma alaatsinaapparput.

 

Oqaaserineqartut ilaanni una ataaseq imaluunniit marluk oqaaseqarfigilaassavakka. Amerikamiut isumaqatigiissutaat 1951-imeersumut tunngatillugu Maliinannguaq Markussen-Mølgaardiminngaanniit apeqqutigineqartoq. Soorunami sorsunneqartillugu pissutsit allaapput, qanoq ittut taakkua siumut oqaatigereerneqarsinnaanngillat kisianni sorsunneqannginnerata nalaani, imaappoq eqqissilluta inuunittta nalaani nunamut eqqissisitamut qinnuteqartut amerikamiuugunik allaagunilluunniit tamarmik qinnuteqarlutik qinnuteqaataat suliarineqarlutik akuerineqartartussaapput. Amerikamiunut aamma taanna atuuppoq. Amerikamiut aamma qinnuteqaataat pingaartumik ilisimasassarsiornermut tunngasut ukiut ingerlanerini naapitassanut ilaajuarsimapput, taakkulu aamma qinnutigineqarnerat najoqqutaralugit nalilersorneqartarput akuersissummik tunineqartinnagit.

 

Taavalu aamma aatsitassarsiornermut tunngatillugu nunap eqqissisitap ammatitaanera, tassani aamma Inatsisartut siusinnerusukkulli taanna oqallisigigaangamikku taamatut periarfissaqartitsinissaq ammatinneqarnissaa aamma taperserlugu oqaaseqartarsimapput, taannalu aamma tunngavigalugu misissuinerit nunami eqqissisitami aamma periarfissaqartinnerat ammatinneqartarpoq. Kisianni oqaatigissavara maannamut misilittakkat najoqqutaralugit avatangiisit pillugit, tassa mingutsitsinnginnissamik allanillu piumasarisaasut annertuumik, soorlu Jameson Landimi misissuineq eqqarsaatigalugu annertoorujussuarmik piumasaqaatinik sakkortuunik ilaqartinneqarmata. Aamma taamaattussaavoq.