Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 09-32-1		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Pingasunngorneq 11.februar 1998 nal. 13.00

 

Oqaluuserisassani Immikkoortoq 9.

 

Takornariartitsinermik suliffeqarfiit sulisoqarnerat ilinniartitaanermillu atuisarnerat pillugit nassuiaat.

(Takornariaqarnermut, Angallannermut, Niuernermut Attaveqaatinullu Naalakkersuisoq aam-  ma Peter Ostermann (oqaluuserisassani immikkoortoq 32).

 

 

 

Otto Steenholdt, Siulittaasoqarfimmut ilaasortaq, ataatsimiinnermik aqutsisoq:

Ataatsimiineq ullumi pingasunngornermi ferbruarip 11-ani ammarpoq.

 

Takornariaqarnermut, Angallannermut, Niuernermut Attaveqaatinullu Grønvold Samuelsen oqaaseqaqqullugu oqarfiginnginnerani Peter Ostermann -ip pineqartumut tunngasoq oqaaseqarfi­gilaassavaa. Hr. Peter Ostermann.

 

Peter Ostermann, apeqquteqaateqartoq, Atassut:

Qujavunga siullermik apeqquteqaat nassiussimasara maani takornariartitsineq nassuiaat pillugu oqallinnissamut ilanngunneqarnissaanik kissaatigineqartoq akuerineqarsimammat.

 

Nunatsinnut takornariartitsineq  annertusarniarlugu ukiuni qaangiuttuni suliniutit arlaqarput. Ilagaat angallassisartunik ilinniartsineq, angallassisartutullu pitsaasumik periarfissiineq. Annertu­saaneq ilutigalugu angallassisartut namminersortut arlaqartut aamma pilersiortorneqarput.

 

Nunatsinni ingerlataqartut tapiiffigineqarlutik namminneq aningaasalersukkaminnik assigiinngit­sunik ingerlataqartarput akisussaaffigisaminnik, taamaakkaluartorli angallassisartoqarpoq nunatsinni angerlarsimaffeqanngitsunik, sulisussatillu tamaasa nassarlugit nunatsinnut tikittartut,.

Naak tamanna tunngaviatigut ajorinngilluinnaraluarlugu iluatsinnaateqartullu isigigaluarlugu naalakkersuisunut apeqqutigissavara piumasaqarfiunerusumik ingerlanneqalernissaat pilersaaru­tigineqarnersoq.

 

Angalatitsisartut nunani allaneersut pinngitsoorsinnaanngilagut, angallanneqartulli angallanne­qarnerat nunatsinneersunit aqunneqartariaqarpoq annerpaamillu ingerlanneqartariaqarluni.

 

Peter Grønvold Samuelsen, Takornariaqarnermut, Angallannermut, Niuernermut Attaveqaati­nullu Naalakkersuisoq:

 

Naalakkersuisut 1996-imi upernaakkut takornariaqarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaammik saqqummiussinermikkut takornariaqarnermik inuussutissarsiuteqarnerup kissaatigineqartutut ineriartortinneqarnissaanut nalinginnaasumik ilioriu­sissat pilersippaat, taamaalilluni inuussutis­sarsiut taanna sukat pingasuusut Kalaallit Nunaata aningaasaqarnerata siunissami ineriartortitsif­figineqarfissaasa ilagilerniassammassuk.

 

Taamaalillutik Naalakkersuisut aammattaaq inuussutissarsiummi ineriartornerup tamarmiusup salliuffigineqarnissaa pingaartippaat, pingaartumik inuussutissarsiutip kissaatigineqartutut sammivilimmik ineriartortinneqarneranut akornutaasinnaasut siumut ilisimareerumallugit. Aporfiusinnaasut piiarneqarneranut aallartinneqareersunut assersuutissaapput unnuiffissat amerlissutissaannut aningaasaliinissamut aaqqissuussinerit aammalu takornariaqarnermik inuussutissarsiuteqarnermi aallarnissaasunut aningaasalersuinermik aaqqissuussinerit piviusunn­gortinneqareersut.

 

Taamatut ingerlasoqarnerani pisariaqartinneqartut ilagaat takornariaqarnermik inuussutissarsiute­qarnerup annertunerpaamik ineriartortinneqarnissaani sulisoqarnikkut ilinniartitaanikkullu iliuuserisariaqartussat ilisimanissaat. Takornariaqarnermik inuussutissarsiuteqarnerup amerlaqi­sunik sulisoqarfiusarnera nunap pissarsiaqarnissaanut tungaviliisuuvoq, taamaammallu aamma suliffissaqartitsiniarnikkut ajornartorsiutitta aaqqinniarnerinut tamanna soqutiginaateqarluni.

 

Naalakkersuisut isumaqarput siunissami iliuuserineqartussat eqqortumik ersersinniarneqarneran­ni suliffeqarfiit pioreersut killiffiannik misissuineq tunngaviusariaqartoq.

 

Taamaammat takornariaqarnermi sullivinnik ersersitsisussamik misissuineq aallartinneqarsima­voq, tassani tunngavigineqarput immersugassat akisassat kiisalu apersuinerit itisileriffiusut. Taamaaliorneq killiffik pillugu nassuiaammik agguaanneqarsimasumik inerneqarpoq.

 

Nassuiaatip immikkoortortai ataasiakkaat iserfiginngikkaluarlugit taanna suliffeqarfiit apersorne­qartut sulisuisa katitigaanerinik, sulisullu qanoq ilinniagaqarsimatiginerinik paasissutissanik  imaqarpoq. Taakku saniatigut suliffeqarfiit paasissutissiiput siunissami sulisunik qanoq ittunik  sunillu ilinniagalinnik pisariaqartitsinerminnik; ilinniakkat qaffasissusissaannut piumasaqaatitik kissaatitillu, kiisalu ilinniartitaanikkut pikkorissartitsisarnikkullu neqeroorutit pioreersut siunis­samilu neqeroorutigineqartussanut kissaatitik pillugit paasissutissanik tunniussaqarput.

 

Misissuinikkut nunani allani misilittagarineqartut uppernarsarneqarput, tassa takornariaqarner­mik suliffeqarfiit sulisunik piginnaaneqartunik amigaateqarnerminnik ersersitsigamik, aamma sulisunik piginnaaneqartunik amigaateqarneq takornariaqarnermik inuussutissarsiuteqarnerup ineriartoqqinnissaannut aporfiulersinnaasoq ersersinneqarluni. Misissuinermi tikkuarneqarpoq kalaallit inuusuttut igasutut, saqisutut saaffiginnittarfimmiutullu ilinniagaqarusuttut siunissami suliffissatigut periarfissagissaarumaartut. Atorfinni taakkunani sulisut amer­lanerit maanna tikisitaanerusarput. Takornariaqarnermi suliffeqarfiit sullissinermik suliaqartut apersorneqartut kalaallinik ilinniagaqarsimasunik annertuumik atuisarput, pingaartumik allaffissornikkut ilinniagaqarsimasunik. Suliaqarfik taanna annertusiartorpoq, ilimanarporlu allaffissornikkut ilinniagaqarsimasut suli amerlanerusut tassani sulilerumaartut, soorluttaaq sulisut oqaatsitigut piginnaaneqarluartut pisariaqartinneqarnerat erseqqissarneqartoq. Ataatsimut isigalugu suliffe­qarfiit ersersippaat makkunani pikkorissartitsisoqartarnissaanik pisariaqartitsisoqartoq; oqaatsit, sullissineq, sassaalliineq allaffissornerlu. Misissuinikkut ersersinneqarpoq pikkorissartitsinerit ilinniartitaanikkullu periarfissat takornariaqarnermi suliffeqarfinnit kissaatigineqartut ujartorne­qartullu amerlanersaat pioreersut. Ilinniartitaanikkut kissaatigineqartut tassaanerupput nalingin­naasumik ilinniartitaanikkut, oqaatsitigut piginnaasaqarnerulernikkut kajumissuseqarnerulernik­kullu sulisut tamatigoornerulernissaat.

 

Naalakkersuisut killiffimmik nassuiaatikkut matumuuna takornariaqarnermi piginnaasat ineriar­torteqqinneqarnissaat pillugu oqallinnermut tunngavissiortoqarnissaa kissaatigaat, tassungalu ilanngullugu tikkuarusullugu takornariaqarnermik inuussutissarsiummik ingerlataqartut neqero­orutinik pioreersunik ataqatigiissaarisoqarnissaa ersarissaasoqarnissaalu kissaatigigaat. Tamatu­ma saniatigut Naalakkersuisut pilersaarutigaat killiffimmik nassuiaat manna ilinniartitaanikkut siunnersuutinik aalajangersimasunik saqqummiussinermut  atorneqassasoq,  tamannalu takor­nariaqarnerup aningaasatigut misissuiffigeqqissaarneqarnissaanut ukiakkut ataatsimiinnissamut Inatsisartunut saqqummiunneqartussatut pilersaarutigineqartumut ilanngunneqassasoq.

 

Saqqummiussissut tassa taamaappoq, taavalu Inatsisartunut Ilaasortap Peter Osterman-p apeqqu­teqaataanut matumunnga oqaluuserisassamut ilanngunneqartumut akissut ilanngutissavara. Siullermik aallaqqaasiutigalugu Inatsisartuni Ilaasortaq Peter Ostermann ilumoornerassavara pissutsit ullumikkut imaammata takornariartitsisartut nunatta avataanii angerlarsimaffeqartut ilaat sulisunik nunatsinni najugalinnik atuineq ajormata, avataaniilli tikeqataallutik takornariartit­sisartut ikittuinnaammata sulisunik atuisarnerannit piumasaqaatit sakkortusinissaat pillugu naalakkersuisut maannakkut pissutsit atuuttut allanngortinneqarnissaannik pilersaaruteqanngillat.

 

Naalakkersuisut ilisimavaat nunatsinni takornariartitsineq arlalitsigut takornarianik aalajangersi­masunik piumasaqartunik tunngaveqartoq, soorlu assersuutigalugu immikkut ilisimasalinnik angallassisoqarusuttartunik. Taamaattoqartillugulu pisariaqarsinnaavoq sulisunik immikkut ilisimasalinnik avataaniit atuisarnissaq. Taamaattumik misilittakkat taakku takornariartitsinerup annertusarlugu ineriartortinneqarneranni iliuusissanut ilaatinneqarput.Naalakkersuisut ajornartor­siut pineqartoq ilisimavaat, Naalakkersuisullu erseqqissumik anguniagaraat, takornariartitsinerup iluani pisinnaassuseqarnikkut ineriartornermi nunatsinni najugallit amerliartuinnartut ilaatinneqa­lernissaat.

 

Ukiuni kingullerni ineriartornerup takutippaattaaq nunatsinni najugallit amerliartuinnartut takornariartitsineq inuussutissarsiutitut soqutigileriartoraat. Assersuutigalugu asimi takornariar­titsisartutut, outfitteritut, aallartittarput, allallu aamma takornariartitsinermi suliffinnik anngisuu­nik aallartitsisarlutik. Tamakku ataatsimut katillugit tassaapput nunatsinni takornariaqarnermik soqutiginnilersitsillutillu suliassaqartitsinermik siuarsaasut.

 

Taakkartorpatittaaq takornariaqarnikkut aallarnisaasunut aningaasalersuinermut periarfissat. Inatsisartut 1996-imi ukiakkut katersuunnerminni takornariaqarnikkut inuussutissarsiuteqarner­mut tapersiisarnissamik inatsit akuersissutigaat. Taassuma 1. januar 1997 aallarnerfigalugu takornariaqarnikkut inuussutissarsiuteqarnissamik soqutiginnittut unnuisarfinnik pilersitsinissa­mut aallarnisaanermillu suliariniakkanut tapiiffigineqarnissamik qinnuteqarnissamut periarfissip­pai. Inatsisip aammattaaq avataaniit aggerlutik takornariartitsisartut unnuisarfinnik  pilersitsinis­sannut qinnuteqarsinnaanerannut periarfissippai. Tamanna ilanngunneqarpoq avataaniit nunatsin­nut aningaasaliisaleerusussinnaasut kajungilersikkumallugit. Akerliali aallarnisaanermut tunnga­sortaani atuuppoq, tassami inatsimmi piumasarineqarmat qinnuteqartut nunatsinni najugaqarlutil­luunniit angerlarsimaffeqarnissaat, qinnuteqarnerup nalaani aammalumi aningaasalersuinissamut tapiissutit akilerneqarfiisa nalaanni. Piumasaqaammut tassunga tunngavilersuutigineqarpoq, suliariniakkat aallarnisaanermut attuumassuteqartut amerlasuutigut najukkamik ilisimanninner­mik tunngaveqartarmata, aammalu anguniarneqartarluni suliariniakkat sapinngisamik sivisuner­paamik atasinnaanissaat, taamaalillutik suliuteqartup nunamik qimatsineratigut atorunnaaqquna­git.

 

Naalakkersuisut anguniagaraat nunatsinni takornariaqarnikkut inuussutissarsiuteqarnermik pisinnaassuseqarnerup annertusrnissaa taamaalilluni ataatsimoorluta ilinniartitsinitsigut allatullu pikkorissartisinitsigut takornariaqarnikkut ineriartortitsineq ikorfartorsinnaajumallugu. Takor­narianik angalassisartut eqqarsaatigalugit ullumikkut nassuierutigissavarput oqaatitsigut pigin­naasallit amigaatigigatsigik, ilaatigullu tamanna tunngavigalugu naalakkersuisut Sisimiuni Oqaatsinik Pikkorissarfik pilersersissimavaat.

 

Naalakkersuisut apeqquteqaatit tunngavigalugu Takornariartitsisarnermi inuussutissarsiutit ilinniartitaanermut ataatsimiititaliaat TAKUSS' qinnuiginiarpaat oqaatsinik pikkorissartitsisar­nermini takornarianik angallassisartut, qimussiussisartut il.il. sammineruleqqullugit, taamatut­taarlu Naalakkersuisut TAKUSS qinnuigissavaat GU qaninnerusumik suleqatigileqqullugu GU-mi ilinniartut takornariaqarnermi angallassisartutut sulilernissamut pilerisaaqqullugit.

 

Kiisalu Naalakkersuisut takornariaqarnermi aningaasarsiorneq pillugu misissueqqissaarnermik imalimmik nassuiaasiornissamik aallartitsipput. Suliniutigineqartoq taanna ukiuni kingullerni takornariaqarnikkut suliaasimasut eqqarsaatigalugit takornariaqarnermi aningaasanik isaatitsi­nerup, pisinnaassuseqarnerup kiisalu minnerunngitsumik ineriartortitseqqinnissamik periarfissat paasilluarnissaannik siunertaqarpoq. Nassuiaatip taassuma Inatsisartut 1998-imi ukiaanerani katersuunnissaannut saqqummiunneqarnissaa ilimagineqarpoq. Qujanaq.

 

Anders Andreassen, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumup oqaaseqartua:

Siumumiit oqaatigssavarput nuannaarutigigatsigu naalakkersuisut  takornariaqarnermik inuussu­tissarsiuteqarneq pingaartilluinnarlugu ineriartortitsiniarlugu suliniutit assigiinngitsut siusinner­sukkulli suliarilereersimammatsigit, soorluttaaq Inatsisartut takornariaqarnermi inuussutissarsiu­teqarneq  ukiuni arlalinni aamma pingaartissimagaat. Inuussutissarsiut ineriartortinniarlugu aporfiusinnaasut naalakkersuisuta arajutsisimanngilaat aammalumi aporfiusinnaasut sillimaffi­gereersimallugit, tamannalumi pisinnaalersimavoq naalakkersuiusut takornariaqarnermut inuussutissarsiuteqartut qanimut suleqatiginerisigut. Periarfissarlu manna iluatsillugu takornaria­qarnermi inuussutissarsiutillit takornariaqarnermilu suleqataasartut Siumumiit qutsavigissavavut suliami pineqartumi paasissutissanik ersarissunik tunniussuisimaneri pillugit.

 

Siumumiit arajutsisimanngilarput takornariaqarnermi inuussutissarsiuteqarnerup annertuumik peqqissaartumillu ineriartortinneqarnissaani pinngitsoorneqarsinnaanngimmat sulisoqarnikkut ilinniartitaanikkullu piumasaqaatit aamma imaannaanngimmata ilisimaneqartariaqarlutillu. Qularutissaanngilaq ukiuni qaninnerni inuussutissarsiut pineqartoq suliffissaqartitsiniarnikkut nunatsinnut annertuumik sunniuteqalertussaammat.

 

Nuannerpoq nassuiaammi takusinnaallugu takornariaqarnermi Inuussutissarsiuteqarneq sumut killinnersoq, killiffillu aallaavigalugu takornariaqarnermi ineriartortitsineq Naalakkersuisut ingerlateqqinniarmassuk.

 

Siumumiit maluginiarparput takornariaqarnermi suliffeqarfiit ersarissumik sulisoqarniarneq ilinniartitaanerillu pillugit sunik piumasaqaateqarsinnaanertik sumillu siunissami tamakkunatigut neqerooruteqarsinnaaneq kissaatigisimammassuk, taakkartorneqartunullu Siumup suleqataajuma­nini matumuuna nalunaarutigissavaa.

 

Siunissami takornariaqarnermik suliffeqarfiit sulisunik piginnaaneqarluartunik amigaateqalis­sanngippata taava takornariaqarnerup inuussutissarsiutaalernissaa peqqissaartumik ineriartortit­tariaqarpoq aammalu suliffissatut ilinniarfissatullu pilerinartunngortinniartariaqarluni, qularnann­gitsumik pitsaasumik akissaasersuinikkut allatigullu.

 

Ineriartortitsinermi oqaatsitigut pikkorissartitsinerit pingaaruteqarluinnarput taakkumi annerpaa­mik takornariaqarnerup iluani sakkugineqartarmata aammalu suliffiup iluani tamatigoorsinnaa­neq avaqqunneqarsinnaanngilaq soorlu tuniniaasarneq, matumanilu oqaatsitigut ilinniarfik qanimut suleqatigisariaqarpoq. Naggataatigut Siumumiit nuannaarutigaarput qilanaaralugulu takornariaqarnermi inuussutissarsiuteqarnermi ilinniartitaanikkut siunnersuutinik aalajangersima­sunik ukiamut inatsisartut ataatsimiinnissaanni Naalakkersuisut saqqummiussinissaat. Taavalu Inatsisartunut ilaasortap Peter Ostermann-p apeqquteqaataa oqaaseqarfiginngilarput annertuneru­sumik saqqummiussap iluani aammalu nassuiaatip iluani apeqquteqaataasoq akineqarsorinarmat.

 

Siumumiit taama oqaaseqarluta nassuiaat tusaatissatut tiguarput, akueralugulu.

 

Finn Karlsen, Atassutip oqaaseqartua:

Nunatsinni takornariaqarneq pimoorullugu ineriartortinneqarpoq, tassami takornarianik inuussu­tissarsiuteqarneq nunatsinni inuussutissarsiutit pingaarnerit pingajuattut inissinniagaavoq.

 

Taamaattumik nassuiaammi saqqummiussorneqartut soqutiginarluinnarput suliffeqarfiit peqataa­tinneqartut nassuiaataat.

 

Takornariartitsinermik suliffeqarfiit qanoq amerlatigisunik ilinniarsimasunik ilinniartunillu sulisoqarneri nassuiaammi takuneqarsinnaavoq.

 

Ilinniagaqarsimasutut sulisorineqartut allaffimmiutut ilinniarsimasuunerusut oqaatigineqarpoq, kalaallit inuusuttut soorlu igasut, saqisut, saaffiginnittarfimmilu sulisutut ilinniarsimasut amigaa­taanerusut.

 

Taamaattumik ATASSUT-miit oqaatigissavarput ilinniarsimasunik sulisoqarneq pingaartittuarat­sigu atuarfinni aammalu anginerusumik ilinniarfinni takoqqusaarutiginerusariaqartoq, paasititsi­niaanerit annerusariaqartut aammalu kajumissaarutiginerusariaqartoq piffissaagallartillugu, soorlu aasakkut atuanngiffinni ilinniarfiillu matoqqanerisa nalaanni atuartut ilinniartullu sulisori­neqarsinnaanerannik. Maannakkummi inuusuttorpassuit nunat allamiut oqaasiinik atuisinnaasor­passuanngoreersimapput. Kisiannili aamma oqaatigerusupparput kalaallisuinnaq oqaaseqartut periarfissaqartariaqarnerat takornariaqarnerup iluani sulisinnaanissaminnut, soorlu tamanna ilaatigut ilisimaneqartoq Qimussiussisartut ilai kalaallisuinnaq oqaaseqaraluarlutik takornarissa­nik nuannisaartitsingaartartunik.

 

Aammattaq ATASSUT-miit oqaatigissavarput kulturitsinnik, kommuneqarfinni ataasiakkaani oqaluttuarisaanitsinnut tunngassuteqartunik meeqqat atuarfiini annerusumik ilinniartitsisoqartari­aqartoq. Tassami angallassisut nunanit allaneersut tikittarput kulturitsinninngooq oqaluttuari-saanitsinnillu ilaatigut uagut nalusatsinnik ilisimasaqarnertik tunuliaqutaralugu; annerusumik ilinniartitsinikkut tamakku piaartumik taarserniartariaqarpavut.

 

Aammaarluta oqaatigissavarput atuarfiit, ilinniarfiit oqariartorfigineqarnerusariaqarput suut amigaataanersut nunatsinni.

 

Inatsisartunut ilaasortap Peter Ostermann-ip apeqquteqaatitut saqqummiussaa angallassisartut nunatsinneersuusariaqarnerannut tunngasoq, ATASSUT-miit tamakkiisumik isumaqatigaarput.

 

Naggataatigut nalunaarusiaq ataatsimut isigalugu ATASSUT-miit iluarisimaarlugu oqaatigissa­varput, paasissutissanik annertuunik sulisut amerlassusaanik, sulisorisinnaasat ilinniarsimasut qanoq pisariaqartinneqartiginerannik paasissutissanik imaqartoq.

 

Siulianilu oqaaseqaatigut innersuussutigalugit nalunaarusiaq tusaatissatut tiguarput.

 

Maliinannguaq Markussen Mølgård, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:                                       Ukiuni kingullerni takornariartitsinerup ineriartortinneqarnera pingaartinneqarluni taakkartorne­qartarpoq. Allaallumi takornarissat 6o.ooo-it tikittalernissat anguniakkatut taakkartorneqartarlu­ni. Taamaattumik taama annertutigisumik anguniagaqaraanni pinngitsoorneqarsinnaanngilaq takornarianut kiffartuussinikkut ingerlatsinermik sungiusimasaqarnissaq.

 

Naammanngilarmi pinngortitaq kusanarpat, neqeroorutit pitsaasut sullinneqarnerilli naleqquttut ingerlanneqartuartariaqarput. Ilami nunarsuarmi atugartuussuseq annertusiartortillugu takornari­artitsineq annertusigaluttuinnartoq ukiuni kingullerni kisitsisit takutissimavaat. Sulilu annertusi­artornissaa aamma ilimasaarutigineqartariaqarluni. 

 

Naalakkersuinermili anguniagaasut 6o.ooo-iusimappata pinngitsoorani ilinniartitaaneq ilaasaria­qarpoq. Takornariartitsineq avataanit tikittunit isumagitissanngikkutsigu pimoorullugu ilinniartit­sineq ingerlattariaqarparput. Nalunaarusiamimi malunnarsereersimasut ilagaat takornariaqarner­mut suliaqartut suliffeqarfinnit aperineqarsimasunit 27-iusuni 25-it akinerat toqqammavigalugu, Qallunaat Nunaannniit ilinniartunik nunatsinni ilisimasalittut angallassisussanik tikisitsisarneq 25%-iusoq.

 

Tamanna takornariaqarnerup ineriartortinneqarneqaranut nunaqavissullu sulisorineqarnissaanik siunertaqarnermut naleqqutinngilluinnarpoq. Taamaalillutimmi sulisunit akileraarututigut isertitassat aniaannartussaapput, siunissamilu tamanna eqqumaffiginngikkutsigu amerligaluttuin­nassallutik, takornarissat amerliartortillugit. Kinami aamma oqarpa taakku qaallunaajaqqat ilinniartut nunatsinni pissutsinik tamanik ilisimasaqartuusut?

 

Tamanna Inuit Ataqatigiinniit annertuumik pakatsissutigeqaarput. Tamatumammi takutereerma­gu naalakkersuinikkut siunertat ingerlatallu ingiaqatigiinnginnerat. Tassami nalunaarummi kusanaqisumik aamma oqaatigineqarmat takornariaqarnermut atatillugu maannamut pikkorissar­nernut ilinniarnernullu ingerlataqarsimasut 836-iusut.

Naammiuku taakku ? Maanna sulerippat? Pikkorissaasarnerit taakku iluaqutaanerat naammassi­mannginnerpoq?

 

Inuit Ataqatigiinniit maluginiakkatta ersarissut ilagaat takornariaqarnermik suliaqartut takornari­aqarnerup iluani suli annertunerusumik ilinniartitsinissaq pisariaqartutut isigigaat, oqaatsitigut piginnaasaqarnerunissaq, kajumissuseqarnerunissaq, tamatigoortuunissarlu.

 

Maannamut ilinniartitsisarnerit pikkorssaasarnerillu eqqarsaatigalugit, outfiterinik taaneqartartut, taakkuluunniimmi kalaallisut taaguuteqarunik 26-it naammassisisimapput. Taakkunanngamita qassit takornariaqarnermik suliaqavissorpat? Tamarmilluunniit sulissagaluarunik siunissami takornarissanut 6o.ooo-inut amigarujussuarput. Taamattumik suli amerlanerusunik pikkorissaaju­arnissaq pisariaqarpoq.

 

Maannamummi taamatut pikkorissarniarlutik qinnuteqartut ilai itigartinneqartarput, apeqquser­tariaqalerporlu pikkorissaanerit naammannersut. Inuit Ataqatigiinniillu eqqumiigilanngitsuunngi­larput taama takornariarnermik sulisussanik amigaateqartigaluta, qinnuteqartartullu itigartinne­qartartillugit Island-imiit ilinniartussat marluk akuerineqarsimammata.

 

Soorunami Island-ilu suleqatigiinnissaq Inuit Ataqatigiinniit tapersersorparput, kisianni nalu­naarummi oqaatigineqartutuut uagut Island-imut ilinniariartortitsisinnaanerput killeqaqaaq, Island-imiusut oqalussinnaannginnerput pissutigalugu. Taamattumik mianersuuttariaqarparput, taama amigaateqartigitilluta allanik misilittagaqareersunik ilinniartitsiniarnissarput.

 

Aammattaaq EVU aqqutigalugu immikkut takornariaqarnermut tunngasumik ilinniartitsineq ingerlanneqalersimavoq, maannamullu 12-it naammassisimasut oqaatigineqarluni. Tassanilu paaserusunnarpoq taakkunannga qassit takornariaqarnermik sammisaqarnersut?

 

Inuit Ataqatigiinniillu maluginiarparput ilinniagaqarneq taanna pillugu takornariaqarnermik suliaqartut oqaatigisimagaat, ilinniagaq taanna atuagarsorfiuallaartoq sulinermillu ilaqanngippal­laarluni.

 

Ilinnartullu pisortaanissaminnik ilinnartinneqartartut tamannalu sulerusussusiannut sunniuteqara­tartoq, ilaatigullu sulerusussuseq amigaataasartoq.Taamattumik tamanna ilumoorsimappat Inuit Ataqatigiinniit ilinniakkap taassuma ullumikkut piviusunut naleqqussarnissaa pisariaqartutut isigaarput. Sumummi iluaqutaasava anguniakkat akimorlugit ilinniartitsinerit akissusaqisut ingerlanneqarpata?

 

Takornariaqarnermik ingerlatsisut ilinniartitserusussuseqartut malunnarput, erseqqissorli aana: aperineqartut amerlasuut sulisutik ilinniartissinnanngilaat sulliviini pinngitsoorsinnannginnamik­kit, aammalu pikkorissaanerit ungasippallaarmata akisuallaarlutillu. Tamakku aaqqittariaqarput. Ilumut takornariaqarnermik pimoorussisoqassappat, sulisut taartissaqartariaqarput, sumiiffiit tikillugit pikkorissanerit ingerlanneqartariaqarput, pikkorisaanerillu akisuallartariaqanngillat.

 

Ammalu maluginiagassaq tassaavoq kissaatigineqarmat taamatut ilinniarnerit tamatigoortuunis­saat. Tassami sunaluunniit annikitsumik aallartillugu pitsaanerusarpoq, mikisunillu suliffeqarfin­nik ingerlatsiniaraanni tamatigoortuunissaq pisariaqarpoq. Illluatungaanili suliffeqarfiit anneru­sut immikkut aallussilluni ilinniartitsiaarnissaat kissatigigaat erserluni.

 

Takornariaqarnermik sullissiniaraanni oqaatsinik piginnaaneqarnissaq pinngitsoorneqarsinnann­gilaq. Tassungalu atatillugu oqaatigisariaqarpoq unnukkut inersimasunik atuartitsinerit komuuni­ni tamani periarfissaagaluartut, ilarpassuini qinnuteqartartut amerlassusaat naammanngikkaanga­sa unitsiinnarneqartarmata. Tamannalu uggornartaqaaq.

 

Taamaattumik siunissaq takornariaqarnerlu eqqarsaatigalugit ineriartortitsijuarnissaq pisariaqar­poq. Aaqqissuussaalluartumik takornariaqarnermut ilinniartitsinerit ingerlanneqartariaqarput, ajunngilaq ukiut tamaasa nunap immikoortuini tamani pikkorissaasoqartarasoqartaraluarni. Soorlu avannaani , qeqqani, kujataani tunumilu.

 

Ilami avataaniit tikisitanik atuagaannartigullu ilisimannittunit nunarput nittarsaattariaqanngilar­put, ilisimannilluartummi tassaammata nunap inuii, taakkuusariaqarlutillu nittarsaassisartussat! Aammalu Inuit Ataqatigiinniit matumani neriuutigaarput taamatut ilinniartitsisarnissani pikkoris­saasarnissanilu, sumiiffiit aalajangersimasut kisimik isigineqaratik , ilinniarfeqarfiungitsut aamma pikkorissaarnerni qitiutinneqarsinnaanissaat aallunneqartariaqartoq.

 

Takornariaqarnerup annertuumik isumalluutigineqarnera Inuit Ataqatigiinniit arajutsinngilarput. Ukiunili makkunani suli takornariaqarnerup tungaatigut misilittagakitsilluta, annertuumik isumalluarnissarput mianersuutariaqarparput. Tassami nunarsuarni allamiusulli ukioq kaajallallu­gu suli takornariartitsisinnaaneq annertunerusumik ingerlanneqarsinnaanngilaq.

 

Ukiuuneranili takornariartitsisarnissap pimoorunneqarnissaa tullinguuttariaqarpoq. Tassami oqarniartarpugut juullip inua nunatsinniittoq, soormi taanna suli annertunerusumik aamma juullip nalaani takornarianut neqeroorutigisallugu pinianngilagut? Juullip inuata Nuummi inissinneqarsimanera tulluutinngilaq , juullimmi inua inuilaarsuarmiitutut, arsarnerit, issi qimussillu akornanniinneragaasarmat, eqqarsaatigilluagaasumik tamanna pilersaarusiorneqartari­aqaraluarpoq.

 

Inuit Ataqatigiinniit pinngitsoorusunngilagut oqaatigissallugu ukiarmi siunnersuuteqarsimagatta Greenland Tourism-ip nunarput tamakkerlugu nittarsaatissaguniuk, qanimullu ineriartortitseqa­taaffigalugu, nunatta imikkoortuini immikkoortortaqarfeqarsinnaanissaa periarfissuunneqartaria­qartoq. Ilami nuna tamakkerlugu ineriartortitseqataanissaa pilersinneranut siunertaalluarmat.Tas­sami sunaluunniit tikillugu najorlugulu ineriartortitseqataaffiginissaa angusaqarfiulluarnerpaasar­mat. Aammalu taamatut immikkoortortaqarfittaarnermi nutaarsuarnik illuliornissaq pisariaqarna­vianngilaq, kommuunimmi ilaanni illut inoqanngitsorpassuarnngorsimapput, allallu illut nutaarsuit qimagarneqarlutik.

 

Taamaattumik naggasiullugu naalakkersuinut kaammattuutigisavarput, tullinguuppoq nunaqavis­sunik suli annertunerusumik ilinniartitsinissaq, inuussutissarsiut nutaaq namminersorneruler­nerup ataani piorsarneqartoq sapaginnagu, avataaniillu tikisitseqattaarata ingerlattariaqarparput. Pikkorissarneerarpassuarnik aggulunnagu, ataqatigiissaakkamilli nunatsinnut naleqqussakkamik ingerlallugu. Inuit Ataqatigiinniittaaq pingaartillugu oqaatigerusupparput,  kalaallisuinnaq oqaasillit aamma periarfissinneqarnissaat pingaartillutigu, ilinniarnerat allamiut oqaasiinik ilalerlugu.

 

Ingerlatsilluartunik kaammattuinissaq pisariaqarportaaq. Ukiumoortumik takornarianik angallas­sillaqqissumik immaqalu hotel-illammammik toqqaasarnikkut. Qiimassaaneq kaammattuineq annertunerusumik inuiaqatigiinni ingerlannerusariaqalerpagut suli pitsaanerusunik angusaqassa­gutta.

 

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:

Siullermik oqaatigissavara naammagisimaarakku misissuisitsineq pineqartoq piviusunngorsin­naasimammat. Tassami takornariartitsisarnerup neriuutigisatut suliffinnik pilersitsisinnaanera takornariaqarneq pillugu pingaarnerusutigut pilersaarutip tapersersorneqarnissaanut pingaarute­qartorujussuummat, pissutigalugu suliffinnik pilersitsisinnaaneq takornariaqarnerup annertusar­neratigut inuiaqatigiinnut pissarsissutaanissaanut annertuumik pingaaruteqarmat.

 

Taamaattumik inassutigissavarput, takornariartitsisarnerup suliffissaqarnikkut sunniutai ataavar­tumik misissuiffigineqartassasut., taamaalilluta takornariaqarneq pillugu pilersaarummi angunia­gassatut aalajangiussagut angunerigut nalilersinnaaniassagatsigu.

 

Misissuisitsineq tunngavigalugu isummernernut tunngatillugu uani uparuarusuppara imminut akerlilertutut ittumik pissuseq takornariaqarnermi aammattaaq malunniuttoq. Tassa illua-tungaatigut suliffissaaleqisoqarpugut, aappaatigulli takornariaqarnermi sulisussanik piukkunnar­tunik amigaateqarluta.

 

Misissuisitsinerup pingaartumik takutippaa, takornariaqarnermi sulisitsisut kissaatigigaat ilinniartitsisoqarnissaa, oqaatsitigut pikkorissartitsisoqarnissaa aamma kajuminnerulersitsinissaq.

 

Oqaatsitigut pikkorissartitsinissamut tunngatillugu Akulliit Partiianni isumaqarpugut, meeqqat atuarfianni oqaatsinnik ilinniartitsineq pinngitsoorani aallunneqarnerulertariaqartoq, taamaalillu­ni inuusuttortagut pitsaanerpaamik periarfissaqalersinnaaqqullugit pikkorissarnissaminnut, aammattaaq nunatta avataani. Siunissami kalaallisut pikkorissuseq kisiat toqqammaviginiarsin­naanngilarput. Oqaatsit allat aammattaaq piginnaanneqarfigisariaqarpagut, sutigut tamatigut pikkorissassagutta - aammattaaq takornariaqarneq eqqarsaatigalugu.

 

Toqqissiallannarpoq paasillugu takornariaqarnerup piorsarneqarnissaanut atatillugu ilinniartitsi­nissanik kissaatigisat ilaatigut piviusunngoreersimammata. Taamaattoq pitsaanerpaamik iluaquti­giniarneqannginnerat ernumanalaarpoq. Taamaattumik Akulliit Partiianniit inassutigissavarput, takornariaqarnermik inuussutissarsiuteqarnerup sulissutigissagaa nunatsinni inuusuttut akornanni paasisitsiniaanissaq, taamaalilluni periarfissat suunersut inuusuttortatsinnut ersarinnerulersin­naaqqullugu.

 

Takornariaqarnermi sulisussanik amigaateqarnerup ajornartorsiutaanerani tunuliaqutaasut ilagisinnaavaat takornariat amerlassusiisa ukiup ingerlanerani allanngorarnerujussuat. Taama allanngorartiginera pissutaalluni aasakkut annertuumik sulisussaaleqisarput, ukiukkulli annertuu­mik suliffissaqartitsisarnani. Ajornartorsiut unaavoq, inuusuttut ullumikkut takusinnaammassuk, takornariaqarneq inuussutiginiassagunikku immaqa ukiup ilaannaa suliffissaqartassagamik, taamaattumillu inuussutissarsiut taanna amerlasuut immaqa tunuarsimaarfigalugu.

 

Taamaattumik ajornartorsiutip anigorniarnissaanut aqqutissaq tassaasinnaavoq ukiukkut takor­nariaqarnerup piorsaaviginissaa, taamaalilluni takornariaqarnermik inuussutillit ukioq kaajallal­lugu suliffissaqarsinnaalerniassammata.

 

Sulisussaqarniarnikkut ajornartorsiutip anigornissaanut periarfissaq alla tassaasinnaavoq, inuusuttut ilinniagaqartut iluaqutiginiarnissaat, tassami aasap ilarujussua takornariaqarnermi sulisussaaleqileruttorfiup nalaani atuanngiffeqartarmata.

 

Aaqqiissutissaq tassaasinnaavoq takornarianik angallassisarnermi, takornarianik sullissinermi aamma hotelini saaffiginnittarfinni sulisutut ukiuunerani aaqqissuulluakkanik pikkorissartitsisar­nissaq. Pikkorissartitsinerit aaqqissuunneqarsinnaapput takornariaqarnermik inuussutissarsiutillit suleqatigalugit. Inuusuttut takornariaqarnermi sulisussatut kajumilersinniassagaanni aqqutissaa­sinnaavoq ilinniartut aasaanerani takornariaqarnermi sulillutik akissarsiornerisa saniatigut, inuusuttut aasaanerani takornariaqarnermi sulisuusut akileraarutitigut immikkut ittumik ilanngaa­teqartinnissaat, imaluunniit  annertunerusumik ilinniaqqinnissamut, soorlu igasutut aamma saqisutut ilinniarnissamut, takornariaqarnermi EVU-mi ilinniarnissamut il.il. taamatut sulisuu­nerup ammaassisuutinneratigut.

 

Taamatut oqaaseqarlunga nassuiaat tusaatissatut tiguara, naatsorsuutigalutigulu oqaaseqaatikka suliap ingerlateqqinnerani ilanngullugit naatsorsuutigineqarumaartut.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Takornariartitsinermik suliffeqarfiit sulisoqartarneq aamma ilinniartitaanermik atuisarnerat pillugu nassuiaammi takuneqarsinnaavoq, aamma tamatumani allaffissornikkut sulisorisat eqqaassanngikkaanni ilinniartitaaneq annertuumik amigaatigineqartoq. Minnerunngitsumik oqaatsinik ilinniagaqarnissaq nalinginnaasumillu takornarissanik kiffartuussineq eqqarsaatigalu­gu.

 

Nalunaarusiami paasissutissat assigiinngitsut saqqummiunneqartut qujanarput, soorlu paasissu­tissat assigiinngitsut ilaatigut suut takornarissanik pilerigineqarnersut, suut takornariartitsinermi suliassaqartunit suliniutigineqakulanersut il.il.

 

Misussuinerup aamma takutippaa maannamut takornariartitsineq aalajangersimasumik takornari­artitaqarneq suliffeqarfiit akornanni annertuallanngitsoq, kiisalu takornariartitsineq annerusumik ukioq naallugu ataavarnersumik Qeqertarsuup tunuani ingerlanneqartoq. Taamaattorli aamma nalileruminaatsinneqarluni ataavartumik inuit qassit ukioq kaajallallugu sulisorineqartarnersut.

 

Sulisunik outfitterinillu pikkorissartitsisarnernut tunngatillugu Kattusseqatigiinniit naalakkersui­sunut inussiarnersumik kaammattuutigierusuppakka pikkorissartitsisarnerit takornariartitsivinnut outfitterinullu akitigut oqilisaaffigineqarsinnaasut suliniutigeqqullugit aammalu pikkorissartitsi­sarfiup nunatsinni qiterpasinnersumik inissinnneqarsinnaanera eqqarsaatigeqqullugu.

 

Takornariaqarnerup nunatsinni annerusumik aningaasarsiorfigineqarsinnaanera tamatta soquti­gaarput, kisianni aningaasat isertinneqarnissaat kisiat annerusumik eqqarsaatigisariaqanngilaq aammali takornariaqarnerup iluaqutissartai ajorqutissartaalu ilanngullugu nalilersorneqartariaqar­mata. Assersuutigalugu nunatta avataanut paasisitsiniaanernut ussassaarinernullu 1997-mi aningaasat 8 milliuunit atorneqarsimapput nunattali iluani anigaasat paasisitsiniaanermut taamaallaat 200.000,­00 koruunit atorneqarsimallutik. Taamaattumik tamatumuunakkut aamma illua tungaannaa kisiat eqqarsaatigivallaarnagu sullissinissaq eqqumaffigineqartariaqarpoq, takornarissammi kulturitsinnut qanoq sunniuteqarsinnaanerat aamma sillimaffigisariaqarpoq, sukkut iluaqusiisinnaappat aamma sukkut ajoqusiisinnaappat.

 

Soorlu assersuutigalugu angalanerma ilaanni nunaqarfimmiut utoqqaat ilaata oqarfigaanga, nunaqarfinnguarput takornarissat sequmilerpaat. Sukkummita, qanormita? Isumaqarpunga pissutsit taamaattut annerusumik eqqumaffigineqartariaqartut aamma aningaasaliissutit pitsaa­nerusumik nunatsinni atorneqarnissaat eqqarsaatigalugu.

 

Avataaniik takornariartitsinermi sulisoqarnermi oqaatigineqartut ilagaat takornariartitsisut 25 %-ii Danmarkimit ilinniartunik inuttalerneqartartut, Kattusseqatigiinniillu kaammatuugissavara nunatsinni ilinniartorpassuit soorlu GU-tut aammalu soorlu EVU-mi 1997-p naanerani takornari­artitsinermut ilinniagaqarlutik naammassisut 12-it, takornariartitsinermik pikkorissartinneqarsi­masut, aalisartut piniartullu umiatsiaararsortut amma ilaatigut pikkorissartinneqarsimasut atorluarneqarnissaat suliniutigeqqullugu. Tassami tamakku ilanngutsinneqanngippata ukioq 2005-mi suliffiit 2.000-it aningaasallu takornariaqarnermi isertikkumaakkat 5 milliuunit anguju­minaassagunarmata.

 

Taamatut oqaaseqarlunga nassuiaat ullumikkullu Inatsisartuniit saqqummiunneqartut ilanngullu­git ataatsimiititaliani susassaqarfiusuni suliareqqinneqassasut saqqummiussat inassutigineqartul­lu piviusunngortinnissaat anguniarlugu.

 

Peter Grønvold Samuelsen, Takornariaqarnermut, Angallannermut, Niuernermut Attaveqaati­nullu Naalakkersuisoq:

Qujanaq oqaaserineqartunut tamanut. Qiimmallannartorujussuuvoq killiffimmik nassuiaat pillugu partiininngaanniit oqaaserineqartut ilalersuinerit ersarissut taakkua tusaallugit, aamma taamaattariaqarpoq. Partiit ataasiakkaat oqaaserisaat oqaaseqarfigilaassavakka.

 

Siullermik Siumuminngaanniit oqaaserineqartut ilaatigut takornariaqarnermik inuussutissarsiute­qarnerup pingaartilluinnarlugu ineriartortinniarlugu suliniutit assigiinngitsut aallartinnneqarsima­sut taakkua naalakkersuisunut suliaqartunullu allanut tutsimmatsigit, kisianni aamma uani pinngitsuussanngilanga oqaatigissallugu tassa 1992-miilli Inatsisartut naalakkersuisullu suleqati­giinnermikkut tamatumani manna tikillugu anguneqartut a­nguneqarsinnaalersissimammatigit. Ilumoorpoq Siumut oqaaseqartua Anders Andreassen oqarami takornariaqarnermi inuussutissar­siuteqarnerup annertuumik peqqissaartumillu ineriartortinneqarnissaa taanna saneqqussinnaann­gikkipput. Sulisoqarnikkut ilinniartitaanikkullu piumasaqaaatit tassani appasitsinniaannarnagit kisianni aamma qaffasissuunerat akuerisariaqaripput immitsinnut aamma piumaffiginitsigut tassani suliassarput annertooq naammassiniartariaqaripput eqqaasisissutigimmagu nuannaaruti­gaara. Aamma Anders Andreassen oqarpoq sulisunik piginnaaneqarluartunik amigaateqalissann­gikkutta taava qanoq iliuuseqartariaqartugut, oqartariaqarpugut amigaateqareerpugut, taamaattu­mik aamma sulisussanik ilinniartitsinerinnaanngitsukkut pikkorissartitsnerinnaanngitsukkut kisianni aamma kaujmissaarinikkut inuusuttorpassuit innuttaasullu allat tassani inuussutissar­siummik aamma suliaqarnissaminnik kajuminnerulernissaat pisussaaqataasutullu aamma misiginissaat pisariaqarpoq.

 

Finn Karlsen -i Atassut sinnerlugu oqaasia isumaqatigilluinnarpara ilaatigut imatut oqarmat: Kalaallisuinnaq oqaaseqartut aamma periarfissinneqartariaqartut takornariartitsinerup iluani suliaqarnissamut. Aap, ilumoorluinnarpoq aamma taamaattariaqarpoq aamma tamanna arlaleriar­luta oqaatigisarparput ataatsimiinnerni assigiinngitsuni takornariartitsisartut naapittarnerini ataatsimeeqatigisarnerinilu, Inatsisartut Takornariartitsineq pillugu Ataatsimiititaliaata ataatsime­eqatigisarnerani il.il. Aamma tamanna ingerlanneqareersoq pikkorissartitsinerit ingerlanneqareer­simasut qissimikkaanni taamaappoq, assersuutigalugu qimussiussisartut kalaallisuinnaq oqaasillit aamma allamiut oqaasiinik annertoorsuunngikkaluartumik ilaatigut pikkorissartinneqartarsima­nerat takussaammat.

 

Taavalu aamma Peter Ostermann -ip Atassummiit siunnersuummik imaluunniit apeqquteqaam­mik saqqummiussinermini tunngavilersuutigisimasaasa ilaat aamma Finn Karlsen ip Atassum­miit eqqaavaa, tassalu ingiallortaasartut tassa angalaqataasartut takornarianut inuit suliaqartut guide-nik taagukkavut taakkua nunatsinnik ilisimasaqarluarnissaat pingaarpoq. Qungujunnartu­nik oqaluttuarsisarpugut.  kisianni aamma tassani eqqaamasariaqarparput angalatitsisut kikkul­luunniit  taanna piginnaatitaaffigimassuk takornariartitaminnik ingiallortissaminnik angalaqate­qartitsinissartik. Assersuutigalugu Qallunaat Nunaaninngaanniit takornariat nunanut allanut tamanut angalasut apuuffissaanni qallunaanik sulisoqareerpoq. Aamma nunani allamiut tyskit, svejtsimiut, japanimiut ileqqorivaat nunanut allanut takornariassagunik pinngitsooratit nunaqqa­timinnik guideqarnissaminnik piumasaqartarlutik. Tassuunakkut killiliinaversaarnissarput mianersuutigissavarput. Una oqaatigissavara angalatitsisartut nunatsinnut suliffeqarfiit marluk aperisimavagut qanoq  guidesaminnik naliliisarnersut. Tassa angalatitsinissartik sioqqullugu ingiallortaasussanik pikkorissartitsisarsimapput, aamma taakkuukajupput nunatsinnik ullumikkut pissutsinik ilisimasaqareertut. Allanik piginnaasaqarnissaat førstehjælpemik, psykologimit allanillu aamma piumasaqaataapput, taakua ingiallortissat eqqarsaatigalugit, soorunamilu aamma angalasut taakkua taakku oqaasii atorlugit nassuiaassinissaat tassani piumsaqataalluinnarpoq.

 

Taakkua tassunga guidikkunnut tunngasut taavalu Inuit Ataqatigiit aamma tassunga oqaaseqar­mata oqaatigilaassavara takornariartitsinermi suliaqarneq annikkitsoralaaqqinnaannguaq guide­miimmat isertitaqarsinnaaneq eqqarsaatigalugu, taamaattumik 60.000 -nik takornarianik oqalu­nitsinni imaluunniit anguniagaqarnitsinni guidit aporfiunerat tassani uniffiginaveersaartariaqar­parput. Soorunami piumasaqarnerput annertusisinnaavarput angalatitsisartunut kikkunnulluunniit guidenut, aajukua uagut piumsaqaativut nunarput pillugu, uku ukulu ilisimasariaqarpaat, taamatut akuerineqassappata. Taamatulli piumasaqalinnginnermi aamma nalilersussavarput aprofissanik piiaaniarnitsinni aporfissanik nutaanik pilersitsissannginnatta.

 

Maliinannguup Inuit Ataqatigiinninngaanniit oqaasii qanoq oqaatigissanerpakka. Inatsisartut 92-p kingorna manna tikillugu takornariartitsinerup ineriartortinneqarnissaanik aamma siunnerfinnik ersarissunik suliaqarsimanerminni siunnerfigisimasaat, taakku najoqqutaralugit maannakkut ineriartortitsisoqarpoq.

 

Aamma uunga oqaluuserisamut piinnarnagu kisianni oqaluuserisanut allarpassuarnut oqallinneq uunga sangujartuinnartutut ulluni kingullerni imaluunniit piffissami kingullermi uanga aamma maluginiagara unaavoq: Aajukua nunaqavissut, aajukua tikeraartit,  aajukua nunaqavissuunngit­sut, aajukua ima qalipaatillit, aajukua imatut oqaasillit. Aperisariaqalerpoq nunatsinni innuttaasut 55.000 -it missaaniittugut ilumut taakkuunersugut imaluunniit 45.000 -iinnaanersugut maani nunatsinni. Aamma aperisinnaavugut taakkua maani nunaqqativut akileraartartuunnginnersut inutsinni akuunnginnersut, uaguinnaanersugut, isumaqarpunga taanna tujorminarpallaalersoq oqallinneq. Nunaqqatigiippugut inuiaqatigiippugut maanimiuuvugut.

 

Taava aamma Maliinannguaq Inuit Ataqatigiit sinnerlugit pakatsinerarpoq, annertuumik pakat­sissutigeqaarput ilinniartitaaneq nunatsinni 1998-mut finanslovi najoqqutaralugu aningaasaliiffi­gisimavarput 326 milliuunit, aamma naatsorsorsimavakka taakkunannga aningasarsiat qanoq atsiginersut, ilinniartuunersiutisianut qanoq atsiginersut, ilinniartut qassiunersut, ilinniartut qassit tigutittartuninngaanniit taamaatiinnartarnersut, taakkua tamarmik takuneqasinnaapput finanslovi­mi, taamaattumik aamma ilinniakkaminnilluunniit naammassinnissimasut eqqarsaatigalugit sumut pisarnersut taanna apeqqut soorunami piffissami allami tikinneqasinnaavoq, kisianni inuit pituttorneqarsinnaanngillat ilinniartitsisunngorunik pinngitsooratik ilinniartitsisutut sulisinneqar­nissaat, soorlu aamma tusagassiortut aamma tusagassiortutut pinngitsaalineqarsinnaanngillat sulinissaat.'

 

Takornariartitsinerup iluani sulisussat 800-it sinnerlugit pikkorissartinneqarsimapput. Nalunann­gilaq ilarparujussui piffissap ilaani takornariartitsinerup iluani suliaqartartut kisiannili aamma piffissap ilaani allanik suliaminnik ingerlassisartut.

 

Outfitterit, tassa takornarianik angalassisartut taanna tamatta qanoq isumaqartoq nalunngilarput. Aamma nunarsuarmioqataavugut aamma tuluit oqaasii pingaarteqaavut aamma allatut kalaallisut taaguuserneqarsinnaavoq: angallassisartut aamma taamatut atorneqarpoq kalaallisut oqaluttunit. 26-it naammassinnaanngillat aamma amerlisinneqarsinnaapput, kisiannii aajuna 26-it manna tikillugu pikkorissatinneqarsimasut. Saniatigooralugu suliaqarput, ilaatigut suliffeqartuupput piffissallu ilaani takornariartitsinermik suliaqartuullutik. Ilai aamma ukioq kaajallallugu takor­nariartitsinermik suliaqartuupput.

 

Islandimiut marluk ilinniarfissuarmi ilinniartut taakkua ataatsinaattutut soqutiginnittutut akuer­saarneqarsimapput pikkorissartitsinerni ukiumoortumik peqataasarnissaannut. Suleqatigerusup­pagut kisianni suleqatigerusunngilagut, soorlulu taamatut oqartoqartoq. Kisianni aamma kalaallit Islandimik iluaquteqarsimanerput aamma salluliuutissaanngilaq. Savaatilinngorniat Islandimiutut oqaluttanngikkaluarlutik aamma Islandimi pikkorissartarsimapput iluaqutigisaminnik angusaqaa­taalluartumillu.

 

Pikkorissartitsinerit taakku ilinniarfiit nalunaarummi taakkartorneqartut saniatigut nunap immikkoortuini assigiinngitsuni ingerlannneqartarput. Avannaatungaani tamanna pereersimavoq, 1997-mi qeqqata tungaani pisimavoq, kujataanilu ukioq manna pisussaalluni. tunumilu.

 

Paasisitsiniaaneq ulluinnarni takornariartitsinermi suliaqartut aamma nunap immikkoortuini takornariaqartitsinermut suliaqartut nuna tamakkerlugu qitiusumik takornariartitsivik taakkua paasisitsiniaanernik ingerlataqarput aamma soorlu TAKUSS' taanna ilinniartitaanermut qitiusu­mik pilersaarusiortarfiusoq suliaqartunit  assigiinngitsunit  pilersaarusiortarfiusoq suliaqartunit assigiinngitsunik suliaqartarfiusoq sinniisuuteqarfiuvoq. Namminersornerullutik Oqartussat Ilinniartitaanermut Pisortaqarfianniit, Takornariartitsinerup Pisortaqarfimminngaanniit, akunnit­tarfiutilinninngaanniit, neriniartarfiutilinninngaanniit allaniillu peqataaffigineqarpoq, aammalu nunap immikkoortunini piumasaqaataasut tamakkunani suliaqartut naapittarnerisigut pikkorissar­titsinerit qanoq ittut aamma ilusilersorneqartarlutik, ingerlannneqartarlutillu.

 

Maliinannguaq Markussen Mølgård naggataatigut kaammattuivoq tassa pisariaqartoq ingerlatsil­luassagaanni aamma kajumissaasiisarnissaq soorlu takornarianik angalassillaqqissumik immaqa­lu akunnittarfillammik, hotilillammammik toqqaasarnikkut, tamanna pivoq, tasssa ukiut tamaasa toqqaasoqartarpoq kajumissaammik aningaasartalilaarlugu aamma pisartumik. Akunnittarfiit aammalu ilaatigut kusanartulianik sanalukkanik tuniniaasartut ilaatigut tamanna pissarsiarereersi­mallugu .

 

Akulliit Partiianninngaanniit oqaaserineqartut aamma qujassutigaakka aamma Kattusseqatigiin­ninngaanniit. Bjarne Kreutzmann -ip Akulliit Partiianinngaanniit noqqaassutaa tassa suliffissa­qarnikkut sunniutit ataavartumik misissuiffiginissaat, taamaalilluta takornariaqarneq pillugu pilersaarummi anguniagassatut aalajangiussagut angunerisigut nalilersinnaaniassagatsigu. Tassa tamannarpiaq siunertaralugu ukiamut naalakkersuisut nassuiaasiussapput Inatsisartunut, manna tikillugu takornariaqarnerup nunatsinnut aningaasarsiornikkut sunniutaa erseqqissarniassallugu suliffitsigut pippat imaluunniit aningaasarsiorfissitsigut allatigut pippat. Aamma Bjarne Kreutz­mann -ip tikkuarpaa sulisussanillu amigaateqarluta taavalu aamma illuatungaatigut ajornartorsiu­teqarluta, tassa periarfissat marluk tikkuarpai tassalu ukiuunerani aamma takornariartitsinerup aamma ingerlanneqartarsinnaaneratigut taava sulisut aalaakkaanersumik pigineqarsinnaanissaat, tassa tamanna anguniarneqarpoq ilaatigut aamma avannaa tungaani ukiuunerani takornariartitsi­nerit ingerlanneqarput, tunumilu qimussiussisarnerit eqqarsaatigalugit, sisorariartitsinerit taavalu nutaatut upernaaq manna misilinneqartussaq sikumi golfeerartunik.

 

Ataatsimut isigalugu isumaqarpunga manna tikillugu pikkorissartitsinerit partiit oqaaseqartuinin-ngaanniit oqaatigineqartutut ingerlanneqartarsimasut sulilu aamma ingerlatsiuarnissaq ineriartor­titsinissatut taanna pisariaqartoq.

 

Naggasiullugu oqaatigerusuppara oqalukkutta takornariartitsinerup iluani sulisussanik pisariaqar­titsisugut ilinniartitsissasugullu taava sunaana taamatut oqaraangatta noqqaassutigigipput. Igasunngorniat ilinniarfeqarpugut, saqisunngorniat ilinniarfeqarpugut allaffinnut ilinniarfeqarpu­gut, guidit ingiallortaasussat pikkorissartinneqartarput, saqisussat pikkorissartinneqartarput, oqaatsinik ilinniarfik pilersipparput, aamma taanna neriuutigeqaarput. Ilinniartitaanerit suulluun­niit oqaluuserigutsigut taava aajuna amigaatiginarsorinartoq tassa kiffartuussinissamut annertuu­mik piumassuseqarneq, sumiluunniit suligaluarutta, taavalu pulaartitsinnut tikeraartitsinnut kiinnerluarsinnaaneq kiffartuusiumassuserlu taanna tamani ilumut tamatta pigisariaqarparput.

 

Qujaqqippunga oqaaserineqartunut tamanut.

 

Peter Ostermann, Atassut:

Aallaqqaataaniit erseqqissumik oqaatigisariaqarpara naalakkersuisunit akissutisiara naammagi­vallaannginnakku. Imaanngittoq naalakkersuisut takornariaqartitsinermut tamakkiisumik qitiusumik anguniagaqarnerat akerlerigiga. Naamik isumaqatigsorujussuuvara. Soorlu aatsaann­guaq naalakkersuisunut ilaasortaq maani oqaaseqarnermini ilinniartitsinermut assiginngitsorpas­suit ingerlatavut taakkartorai, aammalu uani akissummini erseqqissarpaa tapiissutit assigiinngit­sut immikkullu iliuusaasut maani oqallisigisartakkavut akuersissutigisartakkavullu.

 

Aap, taava tassa .......ilinniartitavut sulitinniakkavut illersussallugit. Ullumikkut angalatitsisartut avatitsinninngaanniit tikillutik angallassisusamminnik nassarlutik nakkutigineqanngillat. Piumasaqaateqarfigineqanngillat, qanorsuaq nammineq nassarlutik tikissinnaapput, tassa taanna uanga isumaqatiginngisara. Imatorujussuaq ilinniartitsigutta annertuumillu tapersersuilluta pitsaasumik ajunngitsumik inuussutissarsiummik ingerlatsinissat siunertaralugu, tapersersorna­gillu uanga taanna kukkunertut isigivara.

 

Ataaseq una assersuutigilaarlara: Qallunaat angalatitsisartut Spaniamut angalassagunik suu, qallunaanik angallassisussanik peqartarput, kisianni piumasaat aana Spaniami pisortanit akueri­neqarsimassapput, Spaniamiutut oqalussinnaassapput. Nakkutigivaat tassani nunallit, nakkutigi­vaat killeqanngitsorsuarmik imaattoqqunagu, uagulli taamaasiunngilagut, uffalu taama ilinniartit­sineq allanillu takornarissanik inuussutissarsiuteqarnissaq pingaartitsigalugu.

 

Nunatsinni angallassisartuulluni qularnanngilaq annernassaaq upernariartulerluni takornarissat takkussuleraangata, angallassisut allat tikillutik suliassaraluaminnik suliarinnittut isigalugit, annernassaaq. Immaqa ajoraluartumik ilai uniinnassapput, pitsaanerusumik periarfissinneqann­gikkunik.

 

Annertunerusumik oqaaseqarusunnaraluartoq kisianni tassa akissutisiara naammagivallaanngi­lara, ukiamulli naalakkersuisut saqqummiussaqarnissaannut toqqussavara aammalu eqqumaffi­geqqissaassavara ukiamut saqqummiunneqartussaq.

 

Maliinannguaq Markussen Mølgård, Inuit Ataqatigiit:

Qujanaq. Naalakkersuisup akissuteqaataanut qujavunga, soorunami paasisinnaavara ilaatigut imaaliallaannarlugit akisassaanngitunik aperisimaguma tassa tamakku ilinniarsimasut aammalu pikkorissartarsimasut massakkut sulerisarnerannut tunngatillugu. Kisianni soorunami erseqqissu­mik paaserusunnartorujuuvoq taamatut suliaqarsimanngikkunik sooq massakkut suliaqarnissa­minnut kajumissuseqannginnersut, suut patsisaappat, taavalu tassani suut aaqqittariaqassavavut?

 

Immaqa ilaatigut isornartorsiutinik aammalu kamaammernalaartunik oqaaseqarsimagunarpunga, kisianni tassa pisariaqarpoq imminut nersualaaginnarani aamma imminut uparuartornissaq, taamaaliunngikkutta ineriartortitsinavianngilagut, taamaattumik taamatut imminut toortallattaar­neq siunissami aamma pisariaqartuassooq. Uani uagutsinnut tutsillugu ilaatigut oqaatigimmagu oqallinneq kikkut kalaaliuppat, kikkut allamiuuppanut tunngasoq, isumaqarpunga uagutsinnut tutsittariaqanngikkaa uagut tassani immikkoortitsinerit oqaaseqarnitsinni ataasiarlugilluunniit taannginnatsigit uani oqaaseqarnitsinni oqaratta: Sulisorineqartussat sapinngisamik annerpaamik nunaqavissuunissaat, aamma nalunngilara naalakkersuisut taanna pingaartitarigaat nunaqavissuu­nissaat siunissami ineriartortitsinermi takornariaqartitsinermilu taanna anguniagaasariaqartoq. Kikkut sumiuuneranik oqalinninneq isumaqarpunga partiit allat iluminni tassa taanna assortuus­sutiginiarlissuk.

 

Uani erseqqissumik aamma oqaatigerusutara tassaavoq naalakkersuisup oqaatigimmagu allaat sakkortutigisumik Inuit Ataqatigiinnut saatillugu: Kalaallit Islandimiunut iluaquteqarnerat salluliuutigineqartariaqanngilaq, sunaana tassani salluliuutigigipput, uani oqaatigiinnarparput uparuarlugu ilinniarusuttut kalaallit taama amerlatigisut itigartinneqartartillugit taava sooq nalunnginatsigu aamma Islandimiut namminneq takornariaqarnermik annertuumik ukiuni arlaqalersuni ingerlatsereersut aammalu pikkoriffeqareersut, taamaattumik suleqatigiinneq allatigut ingerlanneqarsinnaavoq kisianni uani ilinniartitsinermi immitsinnut annertunerusumik isiginissarput aammalu suliffissaaleqisorpassuit aamma eqqarsaatigalugit pissusissamiisuuinnar­tutut isigigatsigu taanna uparuarsimavarput.

 

Uani, aap ilumoorpoq naalakkersuisoq nunani allamiut ilaatigut nammineerlutik ilisimasortaqar­lutik, tassa guideqarlutik tikittarnerat aammalu taamatut oqaatsiminik ilisimasalinnik ingerlatsi­soqarnissartik kissaatigisaraat.

 

Kisianni isumaqarpunga aamma tassunga uniinnartariaqanngitsugut, soormi siunissaq eqqarsaati­galugu taamatut ilisimasalinnik aammalu nunami allamiutut oqalussinnaasunik taakkuninnga takornariartitassatsinnik neqeroorsinnaalissanngilagut oqarluta ilissi pigisassitut imaluunniit pitsaanerusunik allaat nunatsinni ilisimasaqarluartunik peqarpugut. Isumaqarpunga aamma tassani alloriaqqissinnaanissaq nunani allani tikittartut eqqarsaatigalugit ammaffigisariaqaripput, aap tassani tassaniikkami aamma imminut piumaffiginninneq naalakkersuisup oqarneratuut, imminut piumaffigineq annertooq tassani pisariaqartoq.

 

Kisianni tassa uani aamma Atassummiit oqaaseqartoq isumaqatigilluinnarpara oqarmat, suli annertuneursumik paasisitsiniaanerit atuarfeqarfinni, ilinniarfeqarfinni ingerlannneqartariaqarput. Tassa aamma taannarpiaq pissutigalugu ilaatigut nammineerlunga takornariaqarnermut tunngatil­lugu immikkut atuarfeqarfinni iliuuseqartarnissaq imaluunniit ilinniartitsinermut atatillugu pisussaaffittut ingerlatsisalernissaq siunnersuutigisimagaluarpara, kisianni taanna itigartitsissuti­gineqarsimavoq. Ilaatigut oqaatigineqarluni atuarfiit nammineerlutik ingerlatsisinnaanerat apeqqutaasoq. Soorunami neriuutigssavarput aamma siunissami atuarfiit taamatut takornaria­qarernermik annertuumik sumiiffimminni ingerlatsinermik aamma meeqqanut inuusuttuaqqanul­lu annertunerusumik ingerlatseqataajumaartut.

 

Taava uani naalakkersuisut apeqqutigivaa suunukua ilinniartitsinerit pisariaqartikkigut. Aap massakkut ilinniartitsinerpassuit ingerlanneqarput nalunngilagut, maannakkulli inuiaqatigiinni aamma qanimut kommunini nunaqarfinnilu taamatut ingerlatserusussuseq imaanngilaq kajumis­suseqartoqanngitsoq, kajumissuseqartoqartorujussuuvoq kisianniuna una qanoq ililluni aallartit­siniarnissaq, qanoq ililluni niuernikkut aammalu allaffissornikkut assigisaatigullu iliuusissat nalornissutigineqartartut.

 

Taamaattumik taannarpiaq isumaqarpunga aamma annertuumik siunissami ilinniartitsinermi isigissallugu pisariaqartoq. Aallarneerusuttorpassuaqartaraluarpoq kisiannili immaqa, aap qinnuteqarniaraanni taava aningaasartuutissat soorlu Greenland Tourisme illuaraliorniarluni imaluunniit arlaanik suniarluni, aningaasartuutissat allaqqissaartussaapput, naatsorsuutit piareer­simaqqissaartussapput kisianni inuit tamakkua annertunerusumik ilaatigut ilisimaneq ajorpaat, taamaattumik tamakkorpassuit aamma matumani ilaasariaqarput.

 

Taavalu naggasiullugu una aap, oqaatigineqarpoq taanna nersornaasiisarneq ilaa, ingerlatsilluar­tunik nersornaasiisarneq ingerlanneqartoq, soormi annertusarnianngilarput suli tamakkuninnga ingerlatsisunik neriniartarfitsialak, hotelitsialak soorlu taaneqartoq. Ukiut tamaasa arlariinnik aammalu immaqa sanalullammak tamakkuninnga, taamaalilluni immaqa aamma kaammattuineq ersarissaoq inuiaqatigiinni taamaalilluni ingerlanneqalissammat. Qujanaq.

 

Finn Karlsen, Atassut:

Naatsuaqqamik. Siullermik takoranriaqarnermut sullissisut ukiukkut suliffissaaruttarnerat tamanna ilumoorpoq, kisianni nassuiaammi oqaatigineqarpoq kalaallit igasut, saqisut, saaffigin­nittarfinni sulisut annertuumik amigaatigineqartut ilinniarsimasut. Taamaattumik taakkua arlaatigut kajumissaarneqarnerunissaat, soorlu uagut amma saqqumminitsinni aamma naalakker­suisup oqaatigisaa. Isumaqarpunga taanna pimoorullugu ussassaarutiginerusariaqaripput, tassami ilaa eqqoriarsinnaavarput tamakkunanni sulisut massakkut qanoq amerlatigisut amigaataasut Kalaallit Nunaat tamaat eqqarsaatigalugu, immaqa suliffissat 100-it immaqaluunniit 150-it pilersinneqarsinnaagaluarput kalaallinik inuttalerlugit.

 

Taava una aappaatut oqaatigissavara nunatsinni takornariaqarneq inuussutissarsiutit pingaarner­paatut taanna pingajuattut inissinniarparput tamattalu taanna anguniarlugu isumalluarfigalugulu. Taamaattumik pisariaqalissannginnerpoq siunissami immikkut ilinniarfeqalernissaat takornaria­qarnermut sulissisussanik soorlu angallassisut assigisaallu eqqarsaatigalugit, kisianni soorlu INUILI-qarpoq soorunalimi igasut allallu ilinniarfissaannik. Taakkununnga allanut ilinniarfigine­qarsinnaasumik pisariaqartitsilissannginnerpugut imaluunniit eqqarsaatigisariaqalinnginnerpar­put inuussutissarsiut taama pingaartigisoq immikkut ilinniarfimmik pilersitsinissaq.

 

Otto Steenholdt, Siulersuisoqarfimmi Ilaasortaq:

Qujanaq. Ilaasortanut nalunaarutigilaarlara nutserisorput eqqarsaatigilaartaqqullugu, ilaanni pikkuttariarluta sukkavallaamik oqallisertaratta.

Lars Sørensen, Inuit Ataqatigiit:

Tassa Takornariaqarnermut naalakkersuisup akissutaanut aamma uanga assorujussuaq tupigu­sunngitsuunngilanga, ilaatigut naalakersuisut massakkut siunnerfiginikuuvaat nunatsinni aningaasarsiorneq eqqarsaatigalugu pingasunik sukaqartariaqartoq tassalu aalisarnermik, aatsitassarsionermik takornariaqarnermillu. Sukat pingajuat ilaatigut kippakuunngippat imaluun­niit naffakuun-ngippat taava pinngitsoornani aamma pissutsit maannakkut killiffigut aallaaviga­lugit oqallinneq taanna pisariaqarpoq. Ilaatigut siunnerfigineqarpoq 2005 -mi takornarissat 60.000-it ukiumut nunatsinnut kaaviaartinneqassapput suliffiillu 2.000-it taamaalillutik pilersin­neqassallutik.

 

Ilinniartitaaneq taanna killiffia maannakkut eqqartorparput, isumaqagiissutigaarput ilinniartitaa­neq siunissami takornariaqarnermut sullissinermut pingaaruteqartussaaasoq. Aammali tassani ilinniartussat siunissami eqqaamasariaqarpaat siunissami takornariaqarneq ataatsimut eqqarsaati­gissagaanni ukioq kaajallallugu suliffittut siunissami ingerlanneqarnissaa taanna anguniarneqar­tariaqarmat. Tamanna tamatta eqqumaffigisariaqarparput, taamatummi eqqumaffiginngikkutsigu maannakkut nunatsinni ajornartorsiutit assigiinngitsut pisarsimasut aalisarneq eqqarsassagutta suliffeqarfiit assigiinngitsut eqqarsaatigisinnaavagut. Inuit kajumissuseqarnavianngillat qulakke­erinninnermik peqanngippata oqarfigineqarlutik tassa siunissami ukioq kaajallugu suliffissaraar­si. Tassa imaappoq siunissami pissutsit piviusut aallavigalugit pinngitsoornani pilersaarusiornis­saq, taanna anguniarneqartariaqarpoq. Imaanngilaq 1992-mi pissutsit taamaassimammata massakkut taakkua tunaartaralugit ingerlannaassasugut.

 

Aamma takornariaqarnermi anguniagaqassagaanni maanna killiffik aamma qivianngitsoortaria­qanngilaq. Ilaatigut oqaatigineqarpoq maannakkut takornariaqarnermut ukiumut 18.000-it missaani angusimagigut, oqareernittuulli siunissami 60.000-it angunissaat aamma nutaamik nalilertariaqarparput, matummi pilersaarusiorsinnaanngilarput takornariaqarneq Mallorcatut imaluunniit qeqertatut Stillehavime qeqertatut aallaavilerlugu. Massakkut annertunerusumik takornariaqarneq piffiip ilaannaani annertuumik ingerlanniarneqartarpoq, aammali mianersuus­sassaq oqaatigeqissavara siunissami takornariaqarneq ineriartortinneqassappat aammali aningaa­sarsiornermut sukatut pingajunngortinneqassappat taava pisariaqarpoq maannakkut ineqarnernut, nerisaqarnernut assigisaannullu tunngasut aamma pinngitsoornatik nalilerneqartariaqartut.

 

Takornarissanut oqaatigineqartarpoq hotel-mi najugaqarneq akisuallaarujussuaqaaq taanna kialluunniit assortorsinnanngilaa aamma kialluunniit takusariaqarpaa hoteli ukioq affaannaq ammasartoq assigiinngitsunullu ikioq kaajallugu aningaasartuuteqartussaq allatut ajornartumik pinngitsoornani akisutitsisariaqarmat, taamaattumik tamakkua killiffigisimasagut ingerlariaqqin­nissatinnilu pinngitsoornata paasisagut ilikkarsimallugit maannakkut ingerlariaqqinnissaq aamma ilinniartitaanikkut, taanna pisariaqarpoq.

 

Inuit Ataqatigiinniinngaanniit upperivarput takornariaqarneq siunissami aamma pinngitsoornani aamma aningaasarsiornermi iluaqutaanissaa. Kisiannili aamma mianersuuttariaqarpoq uani ajunngitsortaannai eqqartornagit kisiannili killiffimmi aporfiusut assiginngitsut pinngitsoornatik taakkua aaqqinniarneqartariaqarput. Isumaqarpunga oqaluttutta taanna pingaarnerpaatillugu taanna oqaatigigaa.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Una naatsorsueqqissaartarfimmiik ullumikkut tigusara kisitsisit takussutissartai qiviaraanni takornarissat 1997-ip ukiuata affaani tikissimasut 8.300-it missaaniinnerarnerarput, taakunannga­lu amerlanerparpaat tassa agguaqatigiisitsinermi 72%-iat Danmarkiminngaanneersimapput.

 

Peter Ostermann-ip siunnersuutaa qiviaraanni aammalu 1997-mi takoranarissat umiarsuapiluu­nersuit 48-it tikissimapput nunatsinnut, tamakkualu nunani allamiunik qallunaajunngitunik ilaasoqartut nalunngilagut. Kisitsisini ukunani isumaqarpunga takujuminaattut ilanngunneqarsi­maneri, tassami umiarsuapiluunersuit tamakkua 1997-ip ingerlanerinnaani 48-it nunatsinnut tikissimappata aammalu kalaallinik guidinik outfitterinillu atuisuunngitsut eqqarsaatigeriarutsigu ila qanoq nunatsinnut sunniuteqarsinnaanerat siunissami isikkoqassua taamaattuaannassappat. Tassami puigortariaqannginnatsigu takornariartitsinermi aningaasaq suliffissallu kisiisa eqqar­saatigisariaqanngilagut aamma nunatsinni pissutsit kulturikkut inissisimanerput allallut eqqarsaa­tigisariaqarpavut.

 

Ungasinngitsukkut Danmarkimi ilisimatuut ilaat oqarpoq Kalalllit Nunatta takornariaqartitsinik­kut 500 milliuuninik iseritaqassaguni taava takornarissat 100.000 -it imaluunniit 120.000-it missaat naatsorsuutigisariaqarai taamatut aningaasat isertinneqassappata. Ilumoorpaa? Tamakkua uppernarsillugit qanoq ilillugit paasilluarsinnaavagut? Aammalu nammineerlutik angalaartut tikittartut amerliartuinnassappata taava inuit kalaallit 48.000-it aqutsisinnaajunnaassaagut takornariaqarnermut.  Taamaattumik Peter Ostermann-ip siunnersuutaa annertuummik tigusaria­qarpoq, piumaffiginninneq annertuumik eqqarsaatigisariaqarpoq, tamakku umiarsuapiluuner-  suit illoqarfimmut pigaangamik imaluunniit illoqarfiup avataanut pigaangamik qanoq umiarsiali­vinnut akiliuteqartarpat qanoq akiliuteqartinneqartarpat, suut piumasaqaataappat. Isumaqarpunga Inatsisartuni tamakku ersarissumik tamatta paasilluarlugit ilisimasaqarfigalugillu aamma takornariartitsinermik ingerlatsinermi paasisariaqarigut.

 

Asuliinnanngilaq saqqummiinnerup kingorna oqaaseqarninni oqarama angalanerma ilaani nunaqarfimmiup kalaallip oqarfigisimagaanga, ila nunaqarfinnguarput takorarissat sequmiler­paat. Asuliinnaasimanaviangilaq taamatut oqarnera utoqqaap, taamaattumik tamakkua aamma qanoq piffissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu kinguneqarumaarnersut qanoq sunniuteqarnis­sai isumaqarpunga annertuumik eqqartortariaqartoq aammalu eqqaaneqareeraluartoq taperseru­suppara tassalu nunatsinni nunaqavissunut maani nunalinnut paasisitsiniaanissaq annerusoq eqqartorneqartariaqarpoq. Aningasaliissutit ilaatigut 1997-mi atorneqarsimasut assersuutigalugit oqaatigaakka nunatta avataani takornariartitsinermi pilerisaarinermut paasisitsiniaanermullu 8 milliuunit atorneqarsimapput, taakunanngalu 200.000-it taamaallaat nunatta iluani atorneqarsi­mapput. Aamma tassani aningasat kaaviaartinnissaat eqqarsaatigigaanni aamma eqqarsaatigisari­aqarpoq ilumut aningaasat qanoq atorluarsinnaavagut nunatsinni.

 

Anders Andreassen, Siumut:

Siullermik oqaaseqaqqaarninni Siumumiit nuannaarutigalugu oqaatigaara naalakkersuisut takornariaqarnermi inussutissarsiuteqarneq pingaartilluinnarlugu ineriartortinniarmassuk. Tassanilu aallaaviusoq tassaavoq ilinniartitaaneq aqqutigalugu aamma ineriartortitsinissaq pisariaqarmat. Aamma neriuppunga ilinniartitaanerup iluani tassani ilanngunneqarumaartoq takornariaqarnermi ineriartortitsinerup ingerlanerani pisortat isumalluutigivallaarnissaat amma pinaveersaartariaqartoq. Oqalittarninni maani takornar... tassami erseqqissigaluttuinnarpoq aammalu akulikilligaluttuinnarpoq immaqa annertoorujussuarmik pisortat qanoq iliuuseqarnis­saat utaqqineqartartoq imaluunniit utaqqimaarneqartartoq. Assersuutissaqarpoq takornariaqarner­mi ineriartortitsinermi nammineerlutik inuit aallartissimasut assersuutigalugu hotel-liorsimasut pisortanit ikiorneqanngiivillutik nammineerlutik ingerlasimapput aallaqqaaterpiaaningaanniit, tamakkulu aamma ullumikkut takussaapput, ilaallu nammineerlutik ingerlasinnaanertik upper­narsisimallugu.

 

Taamatut oqarama imatut paasineqassanngilaq ikiorusunngilluinnarigut aallartitsiniartut ima­luunniit aallarnissaaniartut. Aallarnisaaanermi aammalu ilinniartitsinermi ilinniartitassat eqqaa­sittuartariaqarput pisortat kisimik isumalluutissanngimmata namminerli piumassuseqarneq tassaammat taanna nukissarput. Taanna ersarissarusuppara arlalippassuit aallartittaraluartut ilaannikkut immaqa piareersimanngiivillutik aallarteriartarnerat isasoortarmat taamaatumillu aamma ilinniartitaaneq annertoorujussuarmik tassani salliutinneqartariaqarpoq.

 

Peter Grønvold Samuelsen, Takornariaqarnermut, Angallannermut, Niuernermut Attaveqaati­nullu Naalakkersuisoq:

Qujanaq. Oqaluuserisasanngortitsimasup Inatsisartunut ilaasortap Peter Ostermann -ip taavalu Inatsisartunut Ilassortap Maliinannguaq Markussen Mølgård -ip noqqaassutigaat guidit eqqarsaa­tigalugit taakkununnga ersarinnerusunik piumasaqaatinik imaluunniit qanoq oqassuugut guiditut akuerineqasssappata taava nunatsinninngaanniit piumasaqaatitut ilusiliisariaqartugut, taanna oqartussaasunut apuutissavara Greenland Tourisme-mut aammalu pikkorissartitsinermut ataqatigiissaarisunut TAKUSS'  ukua isumaqarpunga noqqaavigissallugit pissusissamisuussasoq taamatut  ersarissumik uppernarsaatitalimmillu taakkuninnga atuineq ersarissisinneqarniassam­mat assortuussutigiunnaarlugu, taavalu aamma pikkorissartitsisarnerit guide-nut tunngassuteqar­tut ingerlanneqartareersut aammalu ingerlannneqartartussat qanoq ersarinnerusumik poilitikkik­kut piumasaqaatit aallaavigalugit ilusiliivigineqarnissaat taanna suliassaq tiguara naammassinias­sallugulu.

 

Tassa paasisitsiniaaneq, qaammarsaaneq, ilinniartitaanerit suugaluarpataluunniit taanna ulluin­narni ingerlannneqartuarpoq. Qularnanngitsumik meeqqat atuarfianniit aallartippoq, ilinniagaqa­leriartornerat ilutigalugu aamma ilinnialinnginnerat sioqqullugu siunnersorneqartarput ilinniarfis­sat aajuku, aamma 1.februar tikitsinnagu malugisinnaasatsituut aamma tusagassiorfiit aqqutigalu­git allallu nivinngaassuinerit aqqutigalugit ilinniartitaanerit assigiinngitsut pilerinarsartarput imminnut, qularnanngitsumillu aamma tamakkua inuusuttunut pilerinartut arlaqartassaqaat.

 

Takornariartitsinerup qaammarsaassutigineqarnera taanna Kangerlussuarmi Inatsisartut Takor­nariartitsineq pillugu Ataatsimiititaliaata ataatsimeeqatiginerani - ataatsimeeqatigereerlugu inerniliinerni erseqqarissumik Greenland Tourisme -p aqutsisuinut piumasaqaatigisimavarput qitiusumik issiaannarani aammalu nunatta avataani nunatsinnik ilisarititsinissaq taanna kisiat nukkiuutiginagu kisianni aamma nunatsinni oqartussaasut kommunit takornariartitsinermillu suliaqartut, innuttaasullu qaninnerusutut misigitillugit peqataatinniarneqarnissaat taanna aqqutis­siuunneqartariaqalersoq aamma taanna oqaaseqarnerminni uppernarsarsimavaat aamma taamaa­liussallutik. Ilaatigut ukiumi nutaami aamma Greenland Tourisme -p avammut tusagassaqartitsi­sua peqatigalugu illoqarfiit nunaqarfiillu angallavigaagut aammalu angalavigeqqissallugit. Tassani innuttaasunik ataatsimiititsinerit aqqutigalugit aamma takoraniartitsinerup suliassaqarfiu­sinnaanera aningaasarsiorfiusinnaaneralu aamma paasisitsiniaanermi ikorfartuutigilaartinniarlu­gu.

 

Qularnanngittumik aamma meeqqat atuarfianni aalajangersumik fagiunngikkaluartoq takorna-riartitsineq aamma inuiaqatigiit samminerini aamma qulannanngitsumik inuussutissarsiuutit ilaattut tikinneqartassaaq, aamma taamaappoq ilinniarfiit assigiinngitsut eqqarsaatigaguit.

 

Anthon Frederiksen -ip umiarsuit sinersortaatit taakkua qanoq piumasaqarfigineqarnerat apeqqu­tigaa, apeqqutigaa tassami nalinginnaasumik angallanneq eqqarsaatigalugu piumasaqarfigineqar­tarput nunatta imartaanut appaakaatileraangata ilaalu ilanngullugit. Kisiannili Nunatsinni talittarfiit eqqarsaatigalugit aamma umiarsuit taakku angisuujunerat eqqarsaatigalugu talissinnaa­sarnerat akulikinngilaq. Maluginiarneqarsimavoq nunatsinni akigititavut soorlu nerisassanik, immermik kallerullu inneranik piniarnermi nunatsinni akisupput, taakkua nunani allani taliffigi­sinnaasaanut sanilliullugit.

 

Kisianni aamma taakkua iluaqutigineqarnerat isertuunneqarsinnaanngilaq. Ilaasut taakkua niunerinnarmikkut pisiniarfinnik atuinerat kiffartuussinernillu assigiinngitsunik atuinerat akilertarpaat. Aammalu aaqqissuusaagaluttuinnartumik assersuutigalugu nunaminngaaniit ikaarfigineqarlutik erinarsoqatigiinnik aammalu kalattoortartunik taamatut aningaasarsiutigine­qarlernerat qularnanngilaq iluaqutaajartoraluttuinnassasoq.

 

Tassa qaammarsaaneq taavalu sulisussanik pikkunnarsaaneq taanna tamatta taannarigipput nalunanngilaq. Taamaattumik tassani suliniarneq kippunnagu ingerlanneqassasoq naatsorsuuti­gilluinnarpara.

Lars Sørensen-i assigiinngitsutigut oqaasii suu 92-si kisiat aallaaviginngilarput aamma 96-simi siunnerfiit nutarterlugit maani oqaluuseraagut. Kisianni ugguuna tassa Lars Sørenseni ilaatigut  ilumoortunik oqarpoq. Nunap immikkoortui ilai siuartuupput nunap ilai suli piukkunnarsarnissa­minnut qaffassarnissaminnut takornariartitsinerup tungaatigut suli aallartilluanngillat. Kisianni aamma taakkua angalaarfiginerini malunnarpoq piumassuseqartoqartoq aammalu qanoq iliornis­sat eqqarsaatigalugit takornariartitsinermik suliaqartortavut taakkua ikiunnissaminnut piareersi­masut.

 

Qularnanngitsumik sumiiffiit ataasiakkaat eqqarsaatigalugit suluusalinnut mittarfiit naammas­seriarpata aamma periarfissat tassani takkuttussat imaluunniit ineriartornermut perrassaasutut taaneqarsinnaasut ilimagisariaqarpoq.

 

Otto Steenholdt: Atassut:

Qujanaq allamik oqaaseqarniartoqanngilaq. Kisianni iluatsillugu avannaani qimussimik takor­nariartitsisartorsuugatta tunumilumi oqaaseq tusagara tullianik oqallinnissami oqaasiliortunut misissullaqqusara tassa ingiallorti. Avannaani qimussilillaraangatta atorusunngisavut ingialluut­tartorsuummata pituutaqarnatik taakku ingiallortinik taasaratsigit. Inuilli angalaqataasut eqqor­nerusumik taaguuteqalernissaat kissaatiginassaaq.  Taamaalilluta takornariartitsinermik suliffe­qarfiit sulisoqartarnerat aammalu ilinniartitaanermi atuisarnerat pillugu nassuiaat oqallisigalugu naammassivarput.

 

Oqaluuserisaq naammassivoq.