Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 13-1		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Marlunngorneq 10. februar 1998 nal. 14.20

 

Oqaluuserisassani immikkoortoq 13.

 

Kalaallit Nunaanni annertuumik sunniuteqartussamik atortussiassanik iluaquteqarluni ingerlatsilernissap sunniutissartaasa misissoqqissaarneqarnissaannik nalunaarusiaq.

(Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliassaqarfiutaannut Naalakkersuisoq)

 

 

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Inatsisartut Siulittaasuat, Anders Andreassen,Siumut.

 

Mikael Petersen, Siumut, Aningaasaqarnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliassaqarfiutaan­nut Naalakkersuisoq:

Naalakkersuisut matumuuna "Kalaallit Nunaanni pisuussutinik uumaatsunik annertuumik piiaarnerit sunniutigisinnaasaat" pillugit nalunaarusiaq saqqummiuppaat. Nalunaarusiakkut siunertarineqarpoq pisuussutinik uumaatsunik piiaanerit suliffissaqartitsiniarnikkut sunniutissaa­sa qulaajarneqarnissaat.

 

Nalunaarusiaq "Kalaallit Nunaanni suliffeqarneq" pillugu suliniummi, Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliassaqarfiutaannut Pisortaqarfimmit aallartinneqarsimasumi nalunaarusiaagallartut aapparaat. Misissueqqissaarnerit saniatigut nunatsinni suliffeqarnikkut pissutsit paasiuminarnerulersinniarlugit suliffeqarnermik misissueriaatsip SULIAQ-mik taane­qartartup ineriartortinneqarnera suliniummut ilaavoq. Inatsisartut ukiakkut ataatsimiinnerminni "Namminersornerullutik Oqartussani sulisut katitigaanerat suliffissaqartitsiniarnikkullu ingerlat­sineq pillugit nassuiaat" oqallisigaat. Ataatsimiinnermut matumunnga saqqummiunneqarportaaq "Kalaallit Nunaanni sulisut katitigaanerat" pillugu nalunaarusiaq.

 

Nalunaarusiaagallartup matuma suliarineqarneratigut siunertarineqarpoq pingaartumik nunasinni pisuussutinik uummaatsunik annertuumik piiaasoqarnerata suliffissaqartitsinikkut sunniutissaasa qulaajarneqarnissaat. Aallaaviuvoq pisuussutinik uumaatsunik piiaanerit annikitsut sumiiffinnut nunatsinnulluunniit tamarmut killilimmik sunniuteqartussaammata, aningaasarsiatigut, suliffissa­qartitsiniarnikkut innuttaasutigullu pissutsit eqqarsaatigalugit. Akerlianilli pisuussutinik uumaat­sunik annertuumik piiaanerit assersuutigalugu kommunimi innuttaasut 5 %-iinik annertunerusu­milluunniit amerleriarnernik nassataqartut nunamut tamarmut, minnerunngitsumillu sumiiffinnut ataasiakkaanut qularnaatsumik kinguneqarluarlutillu kissaatiginanngitsunik kinguneqarsinnaap­put.

Inuiaqatigiit kalaallit inoqarfippassuarnut aningaasarsiornikkut suliffissaqarnikkullu killilimmik ingerlataqarfiusunut siammarsimammata, ingerlatat nutaat nunaqarfinnut illoqarfinnullu eqqaa­miuusunut malunnaatilimmik kinguneqarsinnaapput.

 

Taamaammat inuussutissarsiutit pioreersut piujuartitsinissamik tunngaveqarluni pisuussutinik uumassusilinnik atuinermik annertuumik tunngaveqarluni ineriartortinneqarsimanerat aamma tamatumani ilisimalluartariaqarpoq. Eqqumaffigissavarput suliffissanik pisariaqartitsineq, tassa nunami imaanilu ingerlatat eqqarsaatigalugit, qularnaatsumik uunga ingerlammat nutarterinerit naammassisaqarsinnaanerulernerillu ilaatigut kinguneqassallutik aalisarnerup ataatsimut isigalu­gu sulisunik pisariaqartitsiviunnginnerulerneranik. Tamanna assortorneqarsinnaanngilaq naak Naalakkersuisut sullivinnik ataavartunik pilersitsiortorneq nunallu aningaasaqarnera, nunallu aningaasaqarnerata iluaqutissinniarlugit, imaluunniit nunallu aningaasaqarnera iluaqutissinniarlu­git ineriikkanik tunisassiornerit sapinngisamik aqqutissiuunniaraluaraat.

 

Tamatuma saniatigut ilisimavarput pisuussutinik uumaatsunik piiaaneq suliffissaqartitsiniarnik­kut sunniuteqanngitsoornavianngimmat, annerusumik minnerunngitsumilluunniit avataaniit sulisussanik pisariaqartitsiviussaaq. Suliffissarpassuit, pingaartumik aallarnisaarnermi, sulisunik nunatsinneersunik imaaliallaannaq inuttalerneqarsinnaanaavianngillat, qularnanngitsumillu aamma suliffinnit pioreersunit sulisussarsiviussallutik, taakkunani sulisussaaleqilernik nassaqar­sinnaasumik sulisussaqarniarnermut aningaasarsiaqarnermullu malunniutinngitsoornavianngitsu­mik.

 

Aammattaaq ilisimassavarput pisuussutinik uumaatsunik piiaanerit, pingaartumik annertuumik, tamarmik killilimmik piusarmata, taamaattumillu ingerlannerini inuiaqatigiit annerpaamik iluaqutissarsinissaat pingaaruteqarluni. Pisuussutimmi uumaatsut nunamiitiiinnarsinnaavagut qanorluunniit sivisutigisumik, taamaammallu piiarneqarneranni annerpaamik iluaqutissarsivigi­sariaqarpagut.

 

Taamaammat inuiaqatigiinnut kalaallinut pingaaruteqarpoq pisuussutinik uumaatsunik piiaaler­nissani suliffissat amerlanerpaat inuttassaqartinneqarsinnaaqqullugit sulisussanik naammattunik ilinniartitsisoqarnissaanut piaartumik suliniartoqalernissaa. Taamaammallu aamma pingaarute­qarluinnarpoq inuiaqatigiinni susassaqartut assigiinngitsut, suliniaqatigiiffiit, inuussutissarsiuti­nut ilinniartitaanerit kiisalu pisortaqarfiit attuumassuteqartut pisuussutinik uumaatsunik iluaqute­qarniarnermi anguniakkat aallaavigalugit inuussutissarsiutinut ilinniartitaanerup ineriartortinne­qarnissaanut piaartumik iliuuseqarnissaat.

 

Taamaattumik aamma piiaalernissat Inatsisartut Naalakkersuisullu ilungersuutigisimaqisaasa inuiaqatigiinnit annerpaamik pissarsissutaaqqullugit pisuussutinik uumaatsunik piiaanerup suliffissaqartitsiniarnikkut kingunerisinnaasaasa kisitsisitigut misissuiffigineqarnissaat suliniute­qalernissamut nalunaarusiaagallartoq manna peqataaqqunaqaaq.

 

Taama aallarniutaasunik naatsumik oqaaseqarlunga Naalakkersuisut sinnerlugit nalunaarusiaq Inatsisartunut oqaluuserisassanngortippara.

 

Laannguaq Lynge, Siumup oqaaseqartua:

Nalunaarusiaq imarisamigut oqariartuutigisamigullu soqutiginaqisoq saqqummiunneqartoq Siumumi atuareerlugu ima oqaaseqarfigissavarput.

Ullutsinni inuutisssarsiutitigut isumalluutiginerpaasatta aalisarnerup ukiuni kingullerni qassiinn­gulersuni ingerlanerliulersimanera tamatta nalunngilarput. Pissusissamisoorluinnarporlu tamanna ilutigalugu nunatsinni inuussutissarsiutit suut nutaat allat ingerlanneqalersinnaanerinik misissu­eqqissaarnissat aallartinneqarsimammata. Uanilu nalunaarusiami pineqartut tassaapput atortussi­assanik iluaquteqarluni annertuumik ingerlatsilernissamut atatillugu sutigut tamatigut inuiaqati­giinnut sunniuteqarsinnaanerinik qulaajaalluni nalunaaarusiortoqarsimanera. Tamanna pisaria­qarluinnarpoq assersuutigalugu aatsitassarsiornermik imaluunniit uuliasiornermik annertuumik ingerlatsisoqalissagaluarpat qanoq piareersarsimatigisariaqarneq eqqarsaatigalugu.

 

Assigiinngitsutigut suliffissuaqalernerup inuiaqatigiinnut nassatarisinnaasai ataatsimut tamaasa eqqarsaatigalugit aallartitsisoqartinnagu piareersaalluaqqaarnissaq pisariaqarpoq. Siumumi isumaqarpugut aatsitassanik ujaasinermit inernerit erseqqissut ingerlatsinissamilu missingersuutit piviusorpalaartut pissarsiarineqaqqaartarnissaat pisariaqarluinnartoq; annertuumik inuiaqatigiin­nut aallaqqaammut akisuujusussaq pilersaarusiorluarneratigut aningaasarsiornikkut nunatsinnut iluaqutaanerpaajunissaa siunertaralugu piareersartoqartariaqarpoq.

 

Taamaattumik suliffqarfiulersussat malitsigisaanik nunami immamilu sulifffeqarfiit kiffartuussi­viusussat nunatsinni angerlarsimaffeqartuunissaat piumasaqaatigisassanut ilaasariaqarpoq. Suliffeqarfiit taamaattut sinerissami pilersiortoneqarsinnaapput, imaanngitsoq atortussanik suliffeqarfiup pilersinneqarfiani suliffiit kiffartuussiviusut taamaattut pinngitsooratik aamma inissisimassasut. Massakkut nalitsinni teknikkikkut atortorissaarfiulereeqisumi angallannikkullu piorsagaaffiullualereeqisumi suliffeqarfiit pilersuiffiusussat allatigulluunniit kiffartuussiviusussat sinerissami sumiluunniit inissinneqarsinnaasariaqarput. Aningaasaqarnikkut nunatsinnut sunniutissaa saoinngisaq tamaat atorlugu nunatsinni iluaqutigineqartariaqarpoq suliffinnik allanik ataavartussanik pilersitsinermi. Taamaaliornikkut aningaasat pissarsiarineqartussat nunatta avataanut annissorneqaratik nunatsinnili kaaviaartinneqarlutik innuttaasunut annerpaa­mik iluaqutaanissaat anguneqarsinnaaqqullugu.

Siumumi pingaarluinnartuutipparput sulisoqarnerup tungaatigut sapinngisaq tamakkerlugu nunatsinni nunaqavissut sulisorineqarnissaat. Taamaattumik suliffiusussamik ingerlatsilivinngin­nermi sulisussanik ilinniartitsinissaq pingaaruteqartorujussuussaaq  amerlavallaanik avataaniit tikisitsinissaq pissanngippat.

 

Siumumi isumaqarpugut aatsitassanik nassaartoqartillugu imaluunniit sumi piiaanissamik aalajangertoqarnera malillugu sulisussanik ilinniartitsineq piaartumik aallartittariaqartoq. Siumumi isumaqarpugut sumiluunniit periarfissat pioreersut siulliunneqarlutik atorluarneqartari­aqartut soorlu sulisoqarneq, inissaqarniarneq allallu suliffinnik aallartitsinermi inuiaqatigiinnut nammatassannforsinnaasut tamaasa eqqarsaatigalugit.

 

Nalunaarusiami allaatigineqartoq sumiluunniit atortussiassanik sullivimmik pilersoqarneratigut aallaqqaammut immikkut ilinniagaqarsimasunik tikisitsisariaqarnissaq pisariaqassasoq Siumumi assortorsinnaanngilarput. Kisiannili tamanna qaangerniartariaqarpoq ilinniartitaanerup iluani iliniarfiit pioreersut suleqatigalugit ilinniarfissanik pilerinarsaanikkut imaluunniit nunani allani ilinniagaqarsinnaanerit aqqutissiuunneqarnerisigut. Tamanna aamma pisinnaasariaqarpoq suliffiulersussat iluini soorlu tikisitat annertuumik immikkut ilinniagarsimasut atorfimminnut atatillugu nunaqavissunik suleqatiminnik pikkorissaatitaasarnerisigut.

 

Atortussiassanik iluaquteqarluni suliffiulersussat qujanartumik aamma sulisunik immikkut ilinniagaqarsimanngitsunik amerlasuunik atofissaqartitsisuussapput. Sulisuusartussat nunaqavis­sut suliffinnik taamaattumik tigusisussat aammattaaq pinngitsoornatik minnerpaamik suliffimmi taamaattumi sulinerup tunngaviusumik piumasaqaataanik aallaqqaammulli ilisimasaqarnissaat suliffeqarfiup isumagisariaqagassaatut isumannaartariaqartoq Siumumi isumaqarpugut. Taamaat­tariaqarpormi suliffiit atortussanik iluaquteqarluni ingerlatsiviulersussat iluatsittumik ingerlas­sappata pilersaarusiornermi sulisoqarniarnerup pitsaasumik patajaatsumillu aaqqissuussaanissaa isumannaassallugu.

 

Sulisoqarnermut atatillugu sulisorisanut isumannaatsumik suliffeqarnissaq Siumumi pingaartillu­guttaaq taarusupparput. Suliffeqarfiulersussat piumaffigineqartariaqarput suliffimmi isumannaal­lisaanerup tungaatigut annertuumik pitsaasumillu qularnaarinissaannik.

 

Maanna Kalaallit Nunaanni Aatsitassanut Allaffiup nuunneqarnera annertuumik sunniuteqartus­samik atortussanik iluaquteqarluni ingerlatsilernissamut piareersarnermi alloriarneruvoq angiso­oq. Allaffik taanna siuliini oqaatigisatta piareersarneqarnissaanni piviusunngortinneqarnissaanni­lu qitiulluinnartussaassaaq tamannalu inuussutissarsiutitigut allanik isumalluutqariartuelrnerup oqaluttuassartaata aallaqqaatigiinnassavaa neriulluarfigisassarput.

Naalakkersuisut suliniutissaasa pingaartittariaqarluinnartut ilagisariaqarpaat suliffiulersussanik piarresarnermi paasisitsiniaanermik annertuumik ingerlataqarnissaq. Inuit suliffeqarfissamut qaninnerpaallutik najugaqartut pitsaasumik paasitinneqartariaqarput. Siumumi pingaarteqaarput suliffeqarfissanik pilersitsiniarnermi innuttaasut qanimut peqataatinneqarnissaat oqaloqataanis­saallu. Innuttaasut paasitinneqartarnissaanni oqaloqataatinneqarnissaannillu FN-ip iluani ILO-p nunap inoqqaavisa pisinnaatitaaffiinut tunngasunut aalajangersagaanni immikkoortoq 15-imiittut najoqqutaralugit pisassasoq isumaqarpugut. Isumaqatigiissutip immikkoortuani tassani immikkut ineqarput nunap inoqqaavisa qanoq piginnaatitaanissaat kiisalu taarsiivigitittoqassappat naala­gaaffiup pisussaaffiligaanera. Inassutigissavarpullu immikkoortoq taanna kalaallisut nutserne­qareersimanngippat maannangaaq nutserneqartariaqartoq.

 

Nunatsinni atortussanik iluaquteqarluni suliffiit annertuumik inuiaqatigiinnut sunniuteqartut killilimmik atuuttarnerisa kingunerisartagai assigiinngitsut misilittagaqarfigereerpavut. Taamaat­tumik suliffeqarfinnik taamaattunik pilersitsinermut ilanngullugu eqqaamasassat ilaginngitsuu­gassarissanngilaat suliffeqarfik taamaattoq atorunnaarpat qanoq iliuuseqartoqarnissaa ilanngullu­gu pilersaarusiussallugu isumaqatigiinniutigissallugulu.

 

Pissusissamisuussaaq inatsisiliornertigut tamanna isumannaarniarneqartassappat. Tamannali naammannavianngimmat aammattaaq sulisorisanut tunngasumik toqqissisimanartunik ilaqartus­saassaaq. Sulisorisat suliffiup atorunnaarnerani qanoq ilillutik "soraarnerussutisiaqarsinnaanerat" isumannaartariaqarpoq aammattaaq sulisorisat qanoq ilillutik ilinniaqqitsitaanerit aqqutigalugit suliffinnut allanut ingerlaqqissinnaalernissaat suliffeqarfimmit isumagineqassasoq piumasaqaati­gineqarsinnaasariaqarpoq. Ilanngullugit puiorneqassanngillat massakkumut suliffeqarfimmik matusisoqartillugu inatsisitigut piumasaqaataareersut tassa matusinermi avatangiisit qanoq ilillugit qimanneqarnissaanik aalajaangersaanerit malinneqartussaasut. Piumasaqaatit taamaattut tamarmik pisinnaappata matusinerup kingunerisinnaasai suliffinnik inuiaqatigiinnut ataavartumik iluaqutaasussanik allaat kinguneqarsinnaalersimassaaq - suliffeqarfiup ingerlanerat nalaani taamaallaat iluaqutaasumik pinnani.

 

Siumumit Naalakkersuisunut makku maannangaaq suliniutigineqalereersussatut inassutigissava­vut:

- aatsitassarsiornerup iluani ilinniartitaanerit suut pisariaqartinneqartussaanerinik misissuititseq­qullugit, sulisorineqartussat sunik ilinniagaqartuunissaannik sumilu ilinniartinneqarsinnaanerinik imalimmik.

 

- aningaasaqarnikkut sunniutaasussat itinerusumik misissuiffigineqarnissaannik.

 

- suliffeqarfinnik qanoq ittunik nassataqarnissaanik.

 

- avatangiisitigut sunniutigisinnaasaasa misissuiffigineqarnissaannik.

 

Siumumi isumaqarpugut nalunaarusiaq imartooq najoqqutassaqqissorlu qaquguluunniit suliffin­nik annertuumik sunniuteqartussanik aallartitsinialernissami piareersimaffissanik tikkuussisuu­soq atortussanik iluaquteqarniarluni suliffinnik pilersitsisalernissani qaqinneqaqqittarumaartoq toqqammavissarsiffiulluarumaartorlu.

 

Taama oqaaseqarluta Siumumi nalunaarusiaq tusaatissatut tiguarput.

 

Peter Ostermann, Atassutip oqaaseqartua:

Nunatsinni pisuussutinik uumaatsunik annertuumik piiaanerit kingunerisin­naasaat pillugit nalunaarusiaq imartooq saqqummiunneqaqqammerpoq, suliniu­teqarnerit inuiaqatigiit ineriartor­nitsinni amerlaqisutigut imaannaanngeqi­sumik sunniuteqarsinnaasut.

 

Tamanna tunngavigalugu Atassummut pingaartuuvoq erseqqissariissallugu, ar­laqartutigut suliniuteqarluta aallartereertariaqartugut, qanoq pisoqassap­pat arlaqartutigut ullumikkornit piareersimanerujumalluta.

 

Nalunaarusiap eqikkaanerit, inerniliineri inassutigisaalu ima ersaritsigaat tunngavilersorluagaati­galutillu Atassummi isumarput naapertorlugu ullumik­kumiit assigiingitsunik iliuuseqarnissamut nalorninaatsumik tunngavissaal­luarlutik, tassami aatsitassarsiornermik pisoqalissappat inuiaqati­giit pe­qataanissaminnut piareersimasariaqarmata.

 

Nalunaarusiap eqikkaaneri, inerniliineri inassutigisaalu aallaavigalugit Atassummiit suliniutit imaattut aallartinneqassasut inassutigissavarput.

 

Nunami ingerlatsisoqartillugu sullissinerit suut uagut ingerlassinnaavavut?

 

Imaani ingerlatsisoqartillugu sullissinerit suut uagut ingerlassinnaavavut?

 

Qulaani taaneqartut suliarinerinut peqatigitillugu ilinnartitsinissamik ilinniartitseqqinnissamillu pilersaarusiornerit suliffissaaleqisunut naleq­qussagaanerusut pilersaarusiorlugit aallartinneqas­sapput, ilaatigut Atas­summi isumaqaratta ilinniartitseqqinnermut aningaasaliinerit isumatusaartu­mik aningaasaliinerusut.

 

Assut pingaartutut isigaarput ilinniartitsinissami pioreersunik atuilluar­nissaq aammalu ilinniar­fioreersut qanoq ilillutik suleqatigiissinnaaneran­nik periutsimik nassaarniassaaq.

 

Aamma pisariaqartutut isigaarput suleqatigiinnik aqutsisussanik ilinniar­titsinissamik aallarniinis­saq pilersaarusiorneqassasoq, tassanimi oqaatsi­nik allanik atuisinnaanissaq pisariaqartussaam­mat. Taamatut ilinniartitsi­neq ullumikkut nunanik allanik suleqateqarnermi ingerlareersumik ingerlan­neqarsinnaavoq.

 

Atassummi aamma isumaqarpugut ilinniartitsinerit eqqartukkavut ingerlaavar­tumik ingerlanne­qassasut sulisussanik pissaqartuarnissarput qulakkerumallu­gu pingaartumillu aamma ilinniartisi­nikkut suliffissaaleqisut sulilerseq­qinneqarsinnaammata.

 

Suliffeqareersut soorunami mattunneqassanngillat, ilinniartitsinermilli ingerlatsinitsigut sulif­fioreersuni sulisussaaleqilersinnaneq minnerpaatis­savarput, suliffissaaleqisut siunertaqartumik suliffeqartillugit, pingaar­nerpaamilli, ataavartumik suliffeqarlersinnaanissaannut periarfissiuullu­git.

 

Siunissami aatsitassarsiornermi inuiaqatigiit peqataallutillu iluaquteqar­sinnaanerannut ilinniarti­taaneq annertuumik pingaaruteqarpoq - tamanna qu­larutissanngilluinnarpoq - kisianni inuiaqati­giit annerpaamik iluaquteqar­sinnaanerannut namminersortut aallaqqaataanit peqatatinneqarnerat avaqqun­neqarsinnanngilaq.

 

Ilinniartitaaneq inuiaqatigiit isumagisariaqarpaat, sullissinissamillu in­gerlatsivinnik pilersitsinerit namminersortunit isumagineqartariaqarput. Atassummut assut pingaartuuvoq sullissivissanik pilersitsinermi pisortat namminersortullu unammilleqatigiilinnginnissaat.

 

Aatsitassarsiornermi isertitariliumaagassat ilaasa inuutissarsiutinik alla­nik piorsaanissamut atorneqarnissaannik nalunaarusiap inassuteqarnera Atas­summiit assut isumaqatiginartipparput - tamanna pissusissamisoorluinnarpoq, kisianni aamma taamatulli pissusissamisoortigaaq ukioris­saarfiusuni ukior­lussiornissamut toqqorterinissaq.

 

Qularnanngivippoq siunissami isertitarineqarsinnaasussat sorpassuarnut a­torfissaqassaqisut, nalunaarusiamili taaneqartut ilaat eqqaamasariaqagarput tassaavoq, aatsitassarsiornerit atuuffii killeqartarmata, taamaattumillu piffissaagallartillugu silatusaarneq avaqqunneqarsinnaanngilaq.

 

Nalunaarusiap aamma taakkartorpaa, aatsitassarsiornissaq pilersaarusiorne­qa­lerpat peqatigitillu­gu atorunnarumaarnissaani iliuuserisassat ilanngullu­git pilersaarusiorneqalerpat peqatigitillugu atorunnaarumaarnissaani iliuu­seri­sassat ilanngullugit pilersaarusiorneqartassasut. Tamanna Atassummiit isumaqatigaarput, ksianni allanik suliffissaqartitsinissaq assiginngitsor­passuarnik tunngaveqartussaavoq, soorlu suliffissat allat qassit iluatsit­tumik ineriartortinneqarsimanersut.

 

Atassummi naliliinerput tunngavigalugu aamma pingaaruteqartussaavoq inuia­qatigiinni ingerlat­sivinni allani tikisitanik atuineq qanoq annertutiginer­soq. Tamanna aallaavigalugu Atassummiit inassutigissavarput misissorneqas­sa­soq tikisitanik sulisoqarneq suliassanut aalajangersimasu­nuinnaq atorne­qar­sinnaanersoq, tamannalu naalagaaffeqatigiinnermut Nunanilu-avannarlerni su­leqatigiinnermut akornutaasinnaanersoq.

 

Naggataarutigalugu nalunaarusiaq suliaalluartutut nersoqqikkusuppara, an­nertuumimmi aatsitas­sarsiortoqalersillugu sunniutaasinnaasut ersarissumik qulaarluarsimammagit. Atassummiit nalunaarusiaq suliaalluartutut akuersaar­parput suleqataanissamullu piareersimavugut.

 

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Inatsisartuni ukiuni kingullerni Inuit Ataqatigiit inuiaqatigiit kalaallit, aatsitassarsiornermi aatsitassanillu iluaquteqarsinnaanermik sunniuteqarlu­artumik, minnerunngitsumillu inuiaqati­giinnut tamarmiusunut aatsitassar­sior­nerup iluaqtissanngorluni pissarsiffiusinnaanissaa tunaar­tariuarlugu poli­tikkikkut suleqataaniartuarsimavugut.

 

Tamanna arlalitsigut ukiut ingerlanerini Inatsisartunut aalajangiiffigisas­sanngorlugu oqaluuseri­sassanngortitsisarnertigut ersersittarsimavarput. Kin­gullerlu angusaq tassaavoq 1996-imi ukiakkut ataatsimiinnitsinni IA-mit piumasaralugu Inatsisartunut akuersissutigisassanngortissi­masarput, tassalu Aatsitassat pillugit Allattoqarfiup tamarmiusup maanga Nunatsinnut nuunne­qartussanngorsimanera. Maanna tamanna timitalerneqarluni aatsaaginnaq oqa­luuserisatsituut 1. juli ukioq manna pisussanngorpoq - tamannalu inuiaqati­giiusugut tamatta tulluusimaarutissaraar­put.

 

Ukiuni kingullerni tallimani Nunatsinni aatsitassanik ujaasiniarlutik aat­sitassarsiortitseqatigiinnit misissuinissamik akuerineqaqqulluni qinnutigi­neqartartut amerleriapiloorsimapput. 1992-imi misissuinissamut akuersissu­tit 22-it tunniunneqarsimariarlutik siorna 1997-imi akuersissutit 70-inn­gorsimalereersimalerput, tassalu ukiut tallimat ingerlanerinnaani pinga­sor­iaatinngorsimallu­tik. Qularutissaanngilaq Nunarput aatsitassarsiortitse­qa­tigiinnit soqutigineqaqimmat oqarsinnaa­gunarpugullu soqutiginninneq taa­maa­tuarsinnarluni suli annikilliartortussaanngimmat.

 

Aatsitassanik piiaalersinnaaneq imaluunniit qalluisoqalersinnaanera taa­maat­tumik siunissami ungaserujussuanngitsumi aamma naatsorsuutigilersinnaa­gat­sigu miserratigisinnaanngilarput - apeqqutaaginnartorliuna qanoq anner­tuti­gisu­mik nassaartoqarumaarnersoq aammalu minnerunn­gitsumik inuiaqati­giin­nut qanoq tamanna sunniuteqarumaassanersoq.

 

Qularutissaanngilluinnarpormi inuiaqatigiit aatsitassarsiorfigineqarnerput sunnerneqaatigiu­maaratsigu - ajunngitsunik kisiannili aamma sillimmartaar­iinngikkutta aatsitassarsiornerup aamma pitsaanngequtigisinnaasaannik, pin­gaartumik annertuumik aatsitassarsiorfiusinnaasumik nassartoqarsimatillugu.

 

Nalunaarusiaq matumani saqqummiunneqartoq sillimaffigeriigassatsinnillu nalunaarsuisoq taamaattumik pisariaqartipparput oqariartuutiginiarneqartul­lu tassani eqqumaffigisariaqarlutigit. Inuit Ataqatigiit nalunaarusiaq taa­maattunik iluatinnartunik paasissutissiisoq iluarisimaarparput sorluttaaq Naalakkersuisup saqqummiussinera aamma ilassilluarumagipput. Taamaatorli uggorilaanngitsuunngilarput nalunaarusiaq atuareerlugu maanna paasigatsigu nalunaarusiami matumani sammineqartut amerlanertigut aamma tassaammata 1997-imi ukiakkut kingullermik ataatsimiinnitsinni sammisareersimasavut, tassa uuliamik gassimillu qalluinerup aatsitassarsior­nerullu inuuniarnermi aningaasaqarnikkut sunniutai pillugit ataatsimiititaliaareersimasumit al­laaserineqareerlutik aamma nalunaarusiarineqareersimasut tassa una.

 

Nalunaarusiaq manna taamaattumik annertunerpaatigut uteqqiineruvoq apeqqu­tigisariaqarsori­varpullu ataqatigiissaarisoqartannginnersoq imaluunniit suleqatigiinniartoqannginnersoq? Pisariaqarsorinanngilarmi Isumaginninner­mut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliassaqarfiutaannut Naalakkkersuisoqar­fimmi immikkut nalunaarusiortitsinissaq Aatsitassat pillugit qullersaqar­fittaatsinni taamatorluinnaq aamma sammisaqartitsereerutta. Nukiit ilisima­sallu atulussunngin­nissaat siunertaralugu taamaattumik Inuit Ataqatigiinnit inussiarnersumik noqqaassutigissavarput Pisortaqarfiit taakku marluusut suleqatigiissinneqaqqullugit - samminiagaammi assigiipput; tassalu pisuus­sutinik uumaatsunik piiaanerup inuuniarnermi aningaasaqarnikkullu inuiaqa­tigiinnuut kalaallinut sunniutissai pillugit nalunaarsuisitsineq.

 

Taamaattorli oqaatigeriikkattuut nalunaarusiaq ilassilluarpaput kisiannili pissutsit makku aamma oqaaseqarfigilaassallugit.

 

Aatsitassat - pisuussutinik uumassusilinnit alllaasutigivaat ukiut ingerla­nerini piiarneqarnermik­kut qalluinikkullu nunguttarmata. Taamaaattumik pin­gaaruteqarluinnartuuvoq pisortaniit - tassalu Inatsisartuniit inuiaqati­giinniillu tamarmiusunit isumatusaarniaqqissaarnissaq inuiaqati­giit aatsi­tassarsiornikkut annerpaamik pissarsiaqarsinnaanissaat anguneqarsinnaaqqul­lugu, tassa inuiaqatigiit siunissaq ungasinnerusoq aamma isigiumaniarlugu aningaasarsiornerannut suliffis­saqartitsiniarnerannullu iluaqutaasussamik.

Imaanngilarmi Fylla-p ikkannersuani uualiamik gas-imillu nassaartoqarlunilu qalluineqaleriarpat imaluunniit diamant-isiortut iluatsitseriarpata, pisor­tat isertittaligassaat imaaliallaannaq siunerta­nut assigiinngitsorpassuar­nut atupallalersinnaalissagigut. Oqaatigineqareersutuummii eqqaamaqqissaa­gassarput pingaaruteqarluinnartoq tassaavoq; pisuussutit uumaatsut - tassa­lu aatsitassat, uulia gas-ilu naassaanngitsorsuarmik iluaqutigineqarsin­naanngimmata arlaannilu nunguttussaammata.

 

Taamaattumik pisariaqarpoq isumatuumik pilersaarusiorluakkamillu inuiaqati­giinni aningaasar­siornitta patajaallisarneqartuarnissaa, mianerisassat aam­ma isiginiarneqartuarnerisigut.

 

Soorunami siunnerfigiuartariaqarparput aatsitassarsiornermi sapinngisamik amerlanerpaamik kalaallinik sulisoqartariaqarnissarput, sulisut aningaa­sar­siassat maani Nunatsinni kaaviiaaginnar­nissaat aamma anguneqarsinnaaq­qullu­gu. Annertunerpaamilli tamanna angulertorumagutsigu sanioqqussinnaann­gilar­put ilinniartitsiuartariaqaratta - tunngaviusumik ilinniartitaanerit aqqu­ti­galugit kisiannili aamma qaffasinnerusumik ilinniartitaanerit aqquti­galu­git­taaq. Taamatuttaaq aamma qulakkeersimaniartariaqarparput suliffeqar­fiit Nunatsinni pioreersut annertunerpaamik aatsitassarsiornermi aamma Aat­sitas­sarsiortitseqatigiiffissuarnut pilersuisutut kiffartuussinerti­gullu peqa­taa­tinniarnissaat. Tamanna piumasaqarpoq teknik-ikkut, ilisimasatigut min­ne­runn­gitsumillu aningaasatigut unammillersinnaasuseqarnissamik.

 

Taagukkat taakkuinnaat aningaasarpassuarnik inuiaqatigiinni maannakkut pi­ginngisatsinnik naleqartussaapput peqataaniaruttalu pissarsiariniartaria­qarpagut. Aatsitassarsiornerup tungaatigut danskit naalagaaffiannut isuma­qa­tigiisuteqarnitsigut - pingaartumik aatsitassarsiornikkut pisortat iser­ti­tarisassaat eqaarsaatigalugit maannakkut pituttoqqavugut, tassa danskit naalagaaffiata isertitat siullit maannakkut 500 mio. kr.-it tungaanut af­faat tamatigut pisussaareermatigit uagullu inuiaqatigiit kalaallit aamma affaan­naanik.

 

Inuit Ataqatigiit taama avitseqatigiittariaqarneq qangaaniilli naammagisi­manngilarput 1996-imilu ukiakkut maani ataatsimiinnitsinni allanngortinne­qarnissaa piumasarivarput iluatsinngitsu­milli. Pissusissamisoorsorigaluar­parput inuiaqatigiit kalaallit isertitassatigut annermik pissarsitinneqar­sinnaanissarput - kikkummiuku aatsitassarsiornerup pitsaanngitsortarisin­naasaan­nik eqqorneqaratarsinnaasut? Uagut inuiatigiit kalaallit - taamaa­torli danskit naalagaaffiata isertitat affaat piumasariuarsinnarpaat naak aatsitassarsiornerup kingunipilorisinnaasai Danmark-imi misigingaarnaviar­nagit.

 

Tamanna equngavoq - ila ilarpa. Pissutsit tamakku akuersaaginnarneqasinnaa­junnaareerput, pissusissamisoorporlu danskit naalagaaffiannut nutaamik isu­maqatiginninniaqqinnissaq aatsitas­sarsiornikkut isertitarineqarumaartussat allatut agguaanneqartalernissaat siunertaralugu.

 

Suliani ilinniartitsisariaqarnitsinnik pisariaqartitsisoqarmat oqarpugut, soorlu maani Nunatsinni suliffeqarfioreersut peqataatinneqarsinnaanissaat aamma pingaartikkipput. Tamakku aningaasar­tornangaartut aningaasassaqartin­nissaat siunertaralugu taamaattumik periarfissaq manna tulluar­tuutillugu siunnersuutigerusupparput naalagaaffiup pissarsiarisartagassaannit aningaa­saateqarfi­liortoqassasoq (Råsstoffond). Allatut oqaatigalugu pisortat iser­tittagassaat isumaqatiginninniuti­geqqittariaqarput.

 

Taamatullu naggataarutaasumik oqaaseqarluta Inuit Ataqatigiit nalunaarusiaq saqqummiunneqar­toq tusaatissatut ilassivarput.

 

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:

Nunatsinni pisuussutinik uumaatsunik annertuumik piiaanerit sunniutigisin­naasaat pillugit nalunaarusiaq soqutigalugu atuarsimavara. Immaqa isumallu­arpallaarsimavunga, tassa pakatsis­sutigilaarakku maannakkorpiaq isertitas­saasinnaasunik tigussaasunik amerlanerusunik takussu­tissartaqanngimmat ma­an­nakkorpiaq, kisianni nalunaarusiaq imartuvoq suliarilluagaallunilu, ilaa­ti­gullu teknikkimut annertuumik tunngassuteqaraluarluni, amerlasuutigut paa­sissutissanik annertuunik pissarsiffiuvoq silarsuarmullu annertusiallaa­taal­luni.

 

Piffissaq atorunnaariartuaartitsivik.

Piffissaq atorunnaariartuaartitsivik aallarniutigigaanni silatusaavissumik oqaatigineqarpoq, atorunnariartuaartitsinerup nalaani ajornartorsiutaasas­sasoq sulisut sulianut inuussutissarsiutinul­lu allanut nuutsinnissaat. Taa­maattumik pisuussutinik uumaatsunik piiaanermi piffissaq atorunnaariartu­aar­titsivik sioqqulluarlugu sulisorisat ilinniartinneqarnissaannut periar­fis­sat misissorluarneqartarnissaat inassutigineqarpoq, tamanna siumut isi­gi­neruvoq pitsaalluartoq.

 

Sulisussaqarniarneq ilinniartitaanerlu pillugit oqallinnermut naleqqutsil­lugu nalunaarusiami inassutigineqartut ilaat issuaavigissavara - issuaaneq aallartippoq: "Atortussiassanik iluaquteqar­nissamut ingerlatani sutigut tamatigut aamma suliffitsigut suliaqarfinni tamani kalaallinik sulisorine­qarsinnaasut peqataatinneqarnissaat annertunerpaamik isumannaarneqartaria­qarpoq.

 

Taamaammat ingerlatat aallartinneqarnerat aatsaat pisariaqarpoq kal­aallinik sulisorineqarsinnaa­sut peqaatinneqarnissaannut periarfissat ta­mak­kerlugit pivisunngortinniarneqareerpata. Taa­maammat atortussiassanik ilu­a­quteqarniarnermut ingerlatanut tunngasumik suliaqarnermi ilinniartitsi­nis­samik pisariaqartitsinerit siumut misissuiffigineqarnissaat aallartisar­ne­qar­tariaqar­poq, taassumalu ataani qulaajarneqartariaqarluni maannakkut i­linni­arfissatigut aaqissuussani tigusisinnaanerup annertussusii, tigusisin­naa­nerullu annertussutsit killissarititaat".

 

Taamatut eqqarsaatersorneq assorsuaq tapersersornarpoq, taamaattumillu i­linniartitsinissamik pisariaqartitsinerup annertussusia aallarnersaataasu­mik misissuiffigineqartariaqarpoq.

 

Taama naatsumik oqaaseqarlunga nalunaarusiaq akueraara.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Qularutissaanngilaq nunatsinni olie-mik aatsitassanilluunniit piiaasoqalis­sagaluarpat, tamatuma nunatsinnut inuinullu ajortunik ajungitsunillu sun­niuteqarnissaa, taamaattumik pisariaqarpoq maannangaaq sapinngisamik piare­ersimanissaq sulissutigissallugu.

 

Minnerunngitsumik ilinniartitaanermut tunngasut suliniutinut annertuunut ilaasariaqarput. Ilumoorpoq nunat allat aatsitassarsiornermik, olie-sior­nermillu misilittagallit ilinniartitaanermut tunngatillugu isumaqatigiissu­siorfiginiartariaqarput.

 

Avataaniit sulisussanik immikkut ilinniagaqarsimasunik tikisitsisarnissaq miserratigineqanngik­kaluartoq, taamaattoq pisariaqarpoq sapinngisamik ka­laallit amerlasuut olie-siulersinnaanermi, aatsitassarsiulersinnaanermi­luunniit ilinniartinneqarlutik sulisorineqarnissaat.

 

Nunatsinni olie-qarsinnaaneranik, aatsitassaqarsinnaaneranillu misissui­nerit ukiuni kingullerni 100-ini arlaqalersuni ingerlanneqareerput. Misis­suisarnerillu kingunerisaannik ukiut 1900-ikkut aalartinneranni Qaarsuar­sunni aamaruutissanik piiaaneq ingerlanneqarsimavoq, tamatumalu kingorna 1920-ikkut qiteqqunneranni Qullissani aamarutissiorfik ammarneqarluni, il­loqarfimmik pilersitsiviusoq. Taamatullu aatsitassarsiornerit Mestersvig-imi, Ivigtut-ni Uummannallu eqqaani Inngili Qernertumi kingornalu tunumi Jameson Land-imi olie-siorluni qillerinerit ingerlanneqar­simallutik.

 

Taamaattumik aappaatigut pakatsissutigaara, nalunaarusiami siuliani taaguk­kama ingerlanneqar­simaneranni nunatsinnut inuinullu qanoq sunniuteqarsima­nerat eqqartorneqarsimanngimmat, tassami nalunngilarput Qullissanut tunnga­tillugu qanoq pisoqarsimasoq aammalu Uummannap avannaani Arfarlikassaani immamik mingutsitsineq pisimavoq. Allaat aalisakkat ilaat taavani aalisar­neqarsinnaajunnaarsimapput - qanoq tamakku maannamut nunatsinnut inuinut, aalisakka­nut aammalumi uumasunut allanut sunniuteqarpat? Soorlu tamakku sunniutaat misissuinermi ilanngunneqarsimanngillat?

 

Tassami nalunaarusiat suulluunniit pissutsinik piviusunik tunuliaqute­qaraaangamik, suleriaqqin­nissamut aallaavissanik pitsaasunik tikkuussisar­mata.

 

Aningaasaannaat, suliffissalu pilersinneqarsinnaasut kisiisa eqqarsaatiga­lugit suliniarneq ingerlanneqarsinnaanngilaq. Aammalu eqqaamasariaqarpoq inuiannguugatta ikittuinnaat pinngortitarsuarmi minguinnerpaami najugaqar­tugut, taamaattumik aatsitassarsiortoqassagaluar­pat, olie-siortoqassagalu­arpalluunniit pinngortitamut, inunnut, aalisakkanut uumasunullu sunniutigi­sinnaasai ilanngullugit piareersimaffiginiartariaqarpavut.

 

Oqallinnerit aamma radio/tv-ilu atorlugit ingerlanneqartariaqarput.

 

Tupinnanngitsumik nalunaarusiami danskit naalagaaffianiit ataatsimoortumik tapiissutaasartut eqaartorneqarsimapput, aamma aatsitasarsiortoqassagaluar­pat, imaluunniit olie-siortoqassagalu­arpat iluanaarutit sumut atorneqarnis­saat ilanngullugu eqqartorneqarlutik.

 

Tassami nalunarusiami pingaarnerutillugit misissuiffigineqarsimasut tas­saap­put: akuleriiaartita­tut ingerlatat inoqarfiusunut ataasiakkaanut qanoq sun­niuteqarsinnaanerat.

 

Qanormi olie-siortoqalissagaluarpat, imaluunniit aatsitassamik annertuumik piiaasoqalissagaluar­pat - ikiaroornatup ullumikkut aamma nunatsinni ajor­nartorsiutinut ilaallualereersup annerusu­mik atugaalersinnaanera, soorlu Heroin, Kokain, Amfetamin allallu ikiaroorniutit sakkortuneru­sut nunatsinni atugaalersinnaanerat qanoq ilillugit tamakku ingalassimatinniarneqassappat aamma qanoq pilersaaruteqartoqarpa? Il.il. Tassami qularnanngimmat nunat­sinni aningaasarsior­neq pitsaanerulissappat ikiaroorniutit sakkortuut aamma nunatsinnut anngussinnaanerat aarleqqu­tigisariaqarmat.

 

Nalunaarusiaq qujanaqaaq assigiinngitsunik paasissutissiimmat kisianni pis­sutsinik piviusunik annertunerusumik eqqartuiffiunerusariaqartutut isuma­qar­figaara, tassami sinnattuaqinerit takorluukkersaarnerillu atuakkanik an­nerusumik najoqqutallit saqqummiunneqarmata.

 

Taamatut naatsumik oqaaseqarlunga nalunaarusiaq oqaaseqarfigaara.

 

Mikael Petersen, Isumaginninnermut, Sulisoqarnermut Pisortallu Suliffiu­taannut Naalakkersui­soq:

Siullermik nassuiaat pillugu oqaatigineqartunut qujassuunga aammalu partii­ninngaannit Kattus­seqatigiinniillu nassuiaatigineqartut saqqummiussuunne­qartut soorunami ilai ataasiakkaat oqaaseqarfigineqaraluartut naammagisi­maarinnittumik aammalu suliap ingerlaqqinnissaanut inassuteqarfigineqartut akuersaarneqarlutik oqaatigineqarmata qujassaanga.

Partiininngaanniit ataasiakkaaniik oqaatigineqartut oqaaseqarfiginnginnera­ni pinngitsoorusunn­gilanga oqaaseqaqqaalaassallunga ataatsimut isiginnittu­mik.

 

Siullermik una nassuiaat Inatsisartunut massakkut saqqummiunneqartoq tas­saavoq siullerpaaq taamatut imaqartinneqartoq. Tassa imaappoq Inatsisartuni aatsaat siullerpaamik saqqummiiso­qarpoq aatsitassarsiornerit annertuut pi­lissagaluarpata tamakku kingunerisinnaasaatigut sulisus­satigut qanoq inis­sisimasoqarneranik ullumikkut aammalu siunissami qanoq iliortoqarsinnaa­neranik imaqartumik.

 

Siornatigut aatsitassarsiorneq pillugu maani inimi oqallittoqaraangat sor­parujorujussuit ataatsi­mut eqqartorneqartarput paatsiveqanngitsumik. Aatsi­tassanik piiaaneq eqqartorneqartarpoq, aatsitassaq sunaanersoq Zink-iuner­soq, Guld-iunersoq Sølv-iunersoq, taassuma iluani avatangii­sit uumasut, aqqusernit, sulisussat, nerisassat ilami sorpassuit aatsitassarsiornermi piiaanermut akuliullugit paatsiveqanngitsumik oqallisigineqartarput. Aamma maluginiarpara matumani taamatut ileqqajaasoqartoq.

 

Uani uanga saqqummiussanni saqqummiuppara sulisussatigut kingunissat pisus­sallu aammalu qanoq iliuusissat. Saqqummiutinngilakka avatangiisinut tunn­gasut, aningaasanut tunngasut. Tamakkuali soorunami pinngitsoorneqarneq ajorput aamma arlaata tungaatigut attupillalaassallu­git, nalilersuineq eq­qarsaatigalugu.

 

Kisianni eqqaamaqquara uani sulisorineqartarumaartussat pillugit nassuiaat imaqarmat aatsitas­sarsiornernut atatillugu.

 

Nassuiaammi ersarilluinnartumik oqaatigineqartut assersuutit taalaarlakka.

Maani Nuup eqqaani Fylla-mi gas-imik piiaasoqalissagaluarpat allaat taane­qarput 1.600 angullu­git, toqqaannartumik, sulisorineqarsinnaasut. 1.600 inuit.

 

Zink-imik akuiaavissuarmik pilersitsissagutta nunatsinni toqqaanartumik tassani suliffeqartus­saassapput 400-it.

 

Allani taagorsinnaavoq assigiinngitsorpassuarni aamma siornatigut pisima­sut. Qullissat sukarut­toramik taamanikkut 2.300 angullugit inoqaleraluar­put, 2.300-it. Taava inoqarfiup taassuma aamaruutissanik piiaanerat tunnga­vigalugu tassa inuit taakku napatitai.

 

Taamaattumik uani eqqartorneqartoq qassupittumik isigineqassappat tupigis­savara maani Inatsisartuni.

Siunissami aatsitassarsiorneq annertooq ingerlanneqalissappat Nunatsinni, soorlu aatsaannguaq taaneqartut kisitsisit 1.600-it inuit sulisorineqassap­pata toqqaannartumik, taassuma avataasigut aama malitsissai nalunngi­lagut

 

Allarpassuusut aamma suliffinnik nutaanik pilersitsiviusussat.

 

Taakkualu ullumikkorpiaq takusinnaanngivippagut suusut, nalunaarsorsimann­ginnatsigit suli. Ila suliffippassuarnik nassataqassaaq, allanik aamma.

 

Tamakkuuppullu tassaasut sulisussaqarniarnikkut uagut piareersimaffiginiar­lugit aammalu piareersarneri aallartinniarlugit Inatsisartunut nassuiaat manna pilersinneqartoq. Taamaattumik oqaatsit inussiarnersut paasinnittullu assorujussuaq nuannaarutigaakka partiiniik ataasiakkaaniik aammalu tassunga atatillugu inassutigineqartut partiiniik ataasiakkaaniik akuersaarneqartut paasivakka, soorlu assersuutigalugu aatsitassanik piiaanissamut assersuuti­galugu Zink-imik piiaasoqassappat, Olie-siussagutta, Gas-imik piiaassagutta allanilluunniit aatsitassanik piiaaso­qassappat suut ilinniartitaanerit pi­sariaqassanersut, nalilersorneqaqqissaassasoq aammalu ilinniartitaanikkut periusissat suliassallu aallartisarneqalissasut Naalakkersuisunut.

 

Tassunga atatillugu soorunami nalilersuutit piumasarineqartut aamma paasi­vakka Siumup oqaluttuaniit aningaasarsiornikkut kingunerisinnaasat, taakkua ukiarmi ilanngullugit eqqartorne­qartut, taakkua suliassanut aamma ilaassap­put.

 

Kiisalu aamma inassutigineqarpoq suliffeqarfinnik qanoq ittunik nassataqar­nissaat, tassa aatsitassarsiornerit nassataqarnissaat ilanngullugu naliler­suiffigineqassasoq.

 

Avatangiisinut tunngasut, takkua allami ingerlanneqassapput suliarineqarlu­tillu.

 

Naalakkersuisuni piumasaqaatit taakku suliareqqissavavut aammalu Inatsisar­tuni kingusinneru­sukkut taakku pillugit saqqummiussiumaarluta, minnerunn­gitsumik sulisoqarnikkut siunissami qanoq nunatsinni aaqqissuussisoqarsin­naanersoq aatsitassarsiornernut takkukkumaartussanut tunngatillugu, taakkua tungaasigut itisuumik imaqartussamik.

 

Immikkut oqaaseqarfigilaarusuppara Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat. Inuit Ataqatigiit oqaaseqar­tuata saqqummiinermini ilanngullugu taavaa Aatsitas­sarsiornermut Allaffissarput tassa 1. juli maanga nuunneqartussaq uagullu tassa Sulisoqarnermik Pisortaqarfik suleqatigiissinnaanngin­nersugut? Sooru­nami suleqatigiissinnaavugut taanna ajornartorsiutaanavianngilaq. Aamma imatut oqartoqassanngilaq Aatsitassanut Allattoqarfiup suna tamaaviat suli­arissagaa, allaat sulisunut tunngasut. Aatsitassanut Allattoqarfiup sulias­sani suliarissavai aamma ersarilluinnare­erput aatsitassat suut nunatsinni misissorneqassanersut, piiaarneqassanersut, ila taanna suliassaq annertore­eqaaq. Imaannaanngeqaaq.

 

Taamaattumik sulisussaqarniarnikkut tunngasut, suliassat Sulisoqarnermik Pisortaqarfimmit pilersaarusiorneqarlutik nalilersorneqarlutik soorunami Allaffeqarfik suleqatigalugu ingerlakkut­sigit, soorluna ajornavianngitsoq.

 

Tassa Naalakkersuisuni akisussaaffiit assigiinngitsut agguataarneqarnerat aammalu suliassat siunissami qanoq ilusilersorneqarnissaat pillugu Naalak­kersuisut namminneq tamanna ilusilissa­vaat.

 

Oqarfigiinnassavara Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat, ilaana suleqatigiis­saqqaarpugut aamma tamanna avaqqunneqarsinnaanngilaq.

 

Kiisalu Inuit Ataqatigiit tungaanninngaanniit immikkortoq 6-imut, tassa matuma siulianut oqallinnermut atatillugu saqqummiussuunneqartut aamma saq­qummiunneqaqqipput matumuuna naqitanngorlugit tassa aatsitassanik piiaaner­mi Naalagaaffiup ilua, Naalagaaffiip uagullu Namminersornerullutik Oqartus­sat akornatsinni aningaasatigut avitseqatigiittarnermut tunngas­suteqartoq.

 

Oqaatigiinnassavara taanna uani massakkut pineqartumi eqqartussannginnatsi­gu, siuliani aamma eqqartorneqareermat aamma siunissami taanna aatsitassat pillugit isumaqatigiissutit nalilersorne­qarneranni ilanngunneqartarumaar­mat, soorlu Naalakkersuisut Siulittaasuata aamma erseqqis­sareeraa.

 

Nassuiaat matumani saqqummiunneqartoq ilassilluarneqarpoq soorlu oqareer­tunga, taamaattu­mik suliassat inassutigineqartut ilanngullugit Naalakker­suisoqarfinni Naalakkersuisunilu tamani ingerlatseqqikkumaarpagut.

 

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Oqaaseqarfigilaarniarpakka marlussuinnaat, tassa siullermik Naalakkersuisup una oqaatigisaa tassagoq aatsaat maannakkut aatsitassarsiortitsilernermi pingaartumik nassaarsimasoqartillugu sulisoqarniarnermi pissutsit aatsaat saqqummiussinermi nalunaarsorneqarsimammata.

 

Saqqummiussinitsinni tassa eqqaasissutigivarput Inatsisartut ukiaq ataatsi­miikkatta aamma sammisaqarsimagatta, tassa nalunaarusiortoqareersimammat aatsitassat pillugit Allattoqarfiup ataani suleqatigiissitariaareersimasu­mik, tassani aamma takusinnaavara Isumaginninnermi Naalakkersuisoqarfik aamma Suleqatigiissitaliamut peqataasimasoq. Tassanilu nalunaarusiami er­seqqilluinnartumik nalunaarsorneqarsimapput soorlu assersuutigiinnarlugu maani Nuummi zinkraffinaderi-mik pilersitsisoqassappat inuit qassit suli­sorineqarsinnaanersut, tassani erseqqil­luinnartumik allassimareermat.

 

Taava Fylla-p ikkannersuani olie-siortoqartillugu aammalu nassaartoqartil­lugu sulisoqarniarner­mut tunngassuteqartut aamma nalunaarsorneqareersimap­put aamma Fylla-p ikkannersua gas-imik nassaartoqarsimappat qassimmitaava tas­sani sulisorineqarsinnaappat, tassa Naalakkersuisup eqqorluinnartumik oqaa­tigivaa amerlanerpaaffissaat taggissagutsigu tassa 1.600-t gas-imik nas­saartoqassagaluarpat sulisorineqarsinnaapput.

 

Tunup Avannaarsuani zink-imik ujaasinermi tassa Citronfjord-imi nassaarto­qassagaluarpat aamma inuit qassit sulisorineqarsinnaasut aamma tassani na­lunaarsorneqareerput.

 

Aammalu Nanortalimmi guld-isiorneq iluatsissappat, guld-imillu iluaquteqar­nissaq tanna iluatsissappat qassit sulisorineqarsinnaanissaat aamma tassani nalunaarsorneqarsimallutik.

 

Kisianni tassa una oqaatigiinnassavara, qujanassusiami ila maannakkut sule­qatigiissammata. Kissaatiginaqaarmi, marloqiusamik ingerlatsisariaqanngila­gut, ilisimasat aammalu aningaasat taama iliornitsigut aningaasat atulus­suinnartaratsigit pisariaqanngitsumik.

 

Taamaattumik tassa neriuutigivarput Pisortaqarfiit taakkua marluk pineqar­tut, tassa Suliffeqar­nermut Pisortaqarfik taavalu Aatsitassat pillugit Pi­sortaqarfittaarput qanimut suleqatigiinnialeru­maartut.

 

Taava aamma una oqaaseqarfiginngitsoorusunngilarput, maani saqqumiussisut partiini allaneer­sut tassa Atassummeersut Siumumeersut allallu tamassi oqa­atigivarsi ilinniartitseqqinnissarput taanna sanioqqussinnaanngilarput.

 

Aamma suliffeqarfiutigisagut pioreersut aatsitassarsiornermi peqataatinni­arnissaat taanna aamma qulakkersimaniartariaqarparput. Kisianniuna tassa saqqummiussuinissinni aningaasalersorneqar­nissaat qanorlu aningaasalersor­neqarsinnaanersut taakkua tikinneqanngitsut. Inuit Ataqatigiit taakku uagut siunnersuutissaqarfigereerpagut qanoq aningaasalersorneqarsinnaanersut.

 

Maannakkut inuiaqatigiinni aningaasarsiornerput ima inissisimavoq ilinniar­titaanernik nutaanik aallartitsisinnaanata. Kisiannili uani tamassi oqalup­pusi, aap ilinniartitseqqittariaqarpugut, ilinniarfinnik nutaanik aallar­titsisariaqarpugut, naammi akissasi?

 

Taamaammanuna uagut siunnersuutigigipput, atagu danskit Naalakkersuisui isumaqatiginninni­arfigeqqeriartigit aatsitassarsiornermi aningaasatigut Pisortat isertit­tagaat taakkua allatigut agguaanneqartarsinnaanissat taanna anguniarumallugu.

 

Anguniarsinnaavarput, aatsitassat pillugit aningaasaateqarfiliorsinnaanis­saq danskit Naalakker­suisuisa danskit Naalagaaffiatalu aningaasalersugaan­nik, taanna anguneqarsinnaavoq piumasari­gutsigu. Tamannalu maani Inatsisar­tuni partiit tamarmiulluta isumaqatigiissutigalugulu danskit tungaannut piumasarissallugu isumaqatigiissutigigutsigu.

 

Taamaattumik taakkarsukkasi assigiinngitsorpassuit oqaasiinnaassanngippata tassa sanioqqunne­qarsinnaanngilaq aamma aningaasalersornissai taakkua qu­lakkeerniartariaqassagatsigit, Inuit Ataqatigiit taanna uagut eqqarsaati­gereerparput.

 

Lars Karl Jensen, Siumut:

Unaana sunniuteqarsinnaanermisut takussutissiaq pitsaasorujussuartut oqaa­tigeqqaalaariarlugu maqaasisanni taasaqalaarniartunga.

 

Aatsitassarsiorneq, olie-siorneq imaluunniit gas-imilluunniit qalluineq imartatsinni pilissagaluar­pat, aatsitassallu nunatsinni. Illoqarfinnik pi­lersitsisinnaaneq ersarinnerusumik eqqartorneqanngi­laq. Suliffeqarfinnik qassinik sulisoqarnissamik takorluuinerit taakkartorneqarput.

 

Maannakkumut upalungaarsimanermi ilannguttariaqarpoq illoqarfiit pioreersut soorlu imartatsin­ni gas-eqarfinnik qalluisoqalissagaluarpat umiarsualive­qarneri sukkut atorneqarsinnaanersut? Olie-siortoqalissagaluarpat tamanna aamma umiarsuarnik pilersuisoqarnermi nassataqartussaa­soq eqqarsaatigalugu tassa siusinnerusukkut oqaluuserisassanngortinniarnikuugaluarpaa upalun­gaarsornermut ilanngullugu Paamiut pilersuivittut umiarsualivittut ato­rsin­naanera, tassa forsyningsstation-itut, innersuussutigalugu.

 

Qularutiginngilara malitseqarumaartoq tamakkuninnga ersarinnerusunik maani oqaluuserisassat­sinni kingusinnerusukkut.

 

Aammalu avinngarusimasuni ungasissuni illoqarfinnut pilersitsisoqassappat aatsitassarsiorfinnik sulisutigut aamma pisinnaaffissat pisussaaffis­sallu

aaqqissuunneqartussaapput.

 

Imaappoq ataatsimut inuiaqatigiit inooriaatsitsinnik annertoorujussuarmik eqqorneqartussaavu­gut aammalu siusinnerusukkut pilersaarutaasartut kingumut qiviaraanni sunaluunniit sivitsorutto­orsinnaasoq aamma takorlooreersinnaa­varput.

 

Soorlu zink-imik akuiaanissaq 1956-imi AG-imi Atuagagdliutiniittoq, Atua­gagd­liutinik taane­qartarallarmata, eqqartorneqalerpoq maani Nuup eqqaani ikani qeqertannguami Aqissersiorfimmi inissinneqarnissaa piukkunneqarluni.

 

Ukiorpassuit qaangiussinnaapput aamma upalungaarsornitsinninngaanniit pi­viusunngortitsinis­sap tungaanut.

 

Kisianni uani ilaatigut illoqarfinnik nutaanik pilersitsinissaq immaqa ruu­jorersualersornissaq immap naqqatigoortumik akikinnerunissaat eqqarsaatiga­lugu illua'tungilertariaqarpoq inuiaqati­giit aningaasarsiornerannik illo­qarfioreersuni qanoq ililluni akikinnerusumik siunissamullu ungasinnerusu­mik iluaqutaasinnaasumik takorluukkersaarutit ilaneqarpata.

 

Ilaatigummi aamma Qullissat taatsiarneqarput inuppassuaqalernikuupput aam­marsuarsiornerup nalaanni, ukiut arlallit najugarineqarput, qimanneqaramil­lu nalunngilarput inuussutikkut qanoq najugaqartunut oqimaatsigisoq. Tamak­ku tamaasa nalelersueqqinnissami ilanngunneqassasut neriuutigissavara.

 

Peter Ostermann, Atassut:

Siullermik una erseqqissaqqilaarlara soorlu oqaaseqarnitsinni ersarissumik oqaatigigipput maannangaaq aallartittariaqartugut paasiniarlugu suut uagut nammineq inuiaqatigiinni isumagi­sinnaavagut, sullissinerit imaaniippat nu­namiippat, suut sapinngilagut? Isumaqarpunga assut taanna pingaartoq maan­nangaaq utaqqinata arlaannik takkuttoqarnissaannut, soorlu assersuutigisin­naavarput aasaq manna Fylla-p ikkannersuani qillerinissaagaluaq aappaagumut kinguartinneqarpoq. Maannakkut pilersaarusiortoqarpa nunaminngaanniit sul­linneqarnissaq isumagineqarnissaq suut pisariaqartinneqartussaappat? Suup­pat? Uanga tusagaqanngilanga -    Ilisimasaqanngilanga.

 

Piareersartoqalereersoq sullissinissamut. Pisariaqartitsissapput nunaminn­gaannit arlaatigut sullinneqarnissamut, taanna qularnanngilaq.

 

Isumaqarpunga taanna assut pingaartoq oqallinnermi uani qulaariissallugu. Massakkumiit aallartittariaqarpugut.

 

Aamma uagut isumaqarpugut massakkut suliffissaaleqineq annertuutut taasari­aqagarput millisar­niassagutsigu ilinniartitsinerit tamakkua aqqutigisaria­qarigut, utaqqinagu soorlu IA oqartoq isaatitsileruttagooq aatsaat akissa­qalis­suugut tassagooq taakku akilersuutissagut. Soqanngippam­mi, soqanngip­pammi taava? Utaqqissavarput isaatitsilerumaarnissarput aatsaallu ilinniar­titsinia­lerluta? Suut tamarmik aallartereerpata, taamatut pilersaarusiorto­qarsinnaanngilaq, pilersaaru­siornerunngilaq tamanna.

 

Ullumikkut aana uagut oqaaseqarnitsinni ilinniartitsinissami, ullumikkut aana ...... suliffissaaleqi­sut, immikkut ilinniartitaasartut imaluunniit ilinniarteqqittariaqartut, siunissaq imaqarnerusoq eqqarsaatigalugu isuma­ginninnikkut aningaasanik tunioraannarnagit tapersersorniassagutsigit. I­linniartitsineq aallartittariaqarparput.

 

Imaassinnaavoq uuliasiornermut aatsitassarsiornermulluunniit suliffissarseriataartu iluaqutissaasa ilagivaat maannakkut aallartinnerup aamma uagut piumassuseqarpugut aningaasanik amerlaneru­sunik pisariaqartitsisoqassaaq, pisariaqartitsisoqassappallu aamma uagut piareersimavgut tassani nalileeqataassalluta. Piareersimavugut, kisianni utaqqerusunngilarput arlaannik takkuttoqarnis­saa, massakkut piareersarusuppugut.

 

Una IA-p uteqattaagaa Naalakkersuisumut Ilaasortap ersarissumik akereeraluaraa uanga tupigi­kulukkiga eqqumiigimmagu qangali naatsorsuinerit ersereersut aamma uani atoqqinneqarmata. Tassa suleqatigiinneq allanik paasisat uani atorneqarput nalilersuinermilu ikorfartuutigalugit tunngavilersornermi erseqqissaatigalugit siunnersuuteqarnermi inassuteqarnermi tunngavilersuu­tigalugit aajuku imaattussaapput uku paasisaat, taava uagut sumut atussavarput taakkua ilinniar­titseqqinnissamik pisariaqartitsivugut, sumilluunniit tupinnaateqanngilaq taamatut atorluaaneq.

 

Laannguaq Lynge, Siumut:

IA-minngaannit ujartorneqarpoq uagut ilinniartitaanermut tunngatillugu siunnersuutinik eqqaasa­qarsimannginnerput, ilinniarfinnik nutaanik uagut eqqarsaateqanngilagut siullermik, kisiannili oqarpunga erseqqivissumik ilinniartitaanerup iluani ilinniarfiit pioreersut suleqatigalugit ilinniar­fissanik pilerinarsaanikkut imaluunnit nunani allani ilinniagaqarsinnaanerit aqqutissiuunneqar­nerisigut. Isumaqarpunga tassani Siumumi uagut assut tikkuagaqarluta erseqqissumik maanni ilinniarfinnik nutaavissuarnik sanaqqaanngikkaluarluni ilinniarfiit pioreersut atorlugit ilinniartit­sineq aqqutissiuunneqassasoq, aamma taamaaliortoqassatillugu soorunami pisussaavugut aningaasaqarniarnissaa aamma isumaginiarsarissallugu. Taamaattumik aamma isumaqarpunga tamaatut oqareeratta aamma arlaatigut aningaasaliiffigineqarnissaa eqqanaartariaqarumaarippput piffissaq taanna tikippat.

 

Mikael Petersen, Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliassaqarfiutaannut Naalakkersuisoq:

Uteqqaataarinianngikkaluarpunga aammalu Atassutip oqaaseqartuata kingullermik oqaaseqarner­mini isumaqarpunga ersarissumik erseqqissaraa suliassat pineqartut uani aammalu nassuiaammi saqqummiussuunneqartut nalilersuutinik arlalinnik imaqarmata aamma siornatigut saqqummiun­neqartareersimasuni soorlu Inuit Ataqatigiit oqaluttuata ilanngullugit taagorai, ukiarmi aatsitassat pillugit aamma oqallinnermi saqqummiunneqarsimasut fylla-mi gassimik piiaasoqassappat 1.600 sulisorineqarsinnaasut.Uani erseqqissaqqilaarusuppara aatsitassat piiarneqartussat eqqarsaatiga­lugit sulisussatigut ilinniartitsinissat imaannaanngitsuummata tamatta nalunnginnatsigu aamma piffissarujussuaq atorlugu ilinniartitsinerit ingerlanneqartarmata, maannangaaq aallartereernissaat eqqarsaatigalugit massakkut naalakkersuisuninngaanniit Inatsisartunut piumasavut akuersaarne­qartut paasinarmata tassa aallartinniaritsi pilersaarusiorniaritsi aatsitassarsiornermut sillimaffigi­sassavut massakkut tamaasa eqqanaarsarlugit sulilluta aallartissinnaanngorpugut taamaalilluta. Taamaattumik tamanna assorujussuaq nuannaarutigaara oqaluuseriinnarnagu kisianni qanoq iliuuseqarfigalugu massakkut taamaalilluta aallartissinnanngoratta.

 

Aamma Siumut oqaaseqartuata erseqqissaataa naalakkersuisuni pingaartilluinnarpaparput ilinniarfiit pioreersut atorlugit ilinniartitsinissat ingerlanneqassasut, ilami ilinniaffitsialassuarnik peqarpugut, Sanaartornermi Ilinniarfimmi Sisimiuni, maani Savimminilerinermi Ilinniarfimmi Nuummi aammalu allani naalagaaffeqatigiinnerup iluani immaqalu aamma Danmarkimi periar­fissat assigiinngitsut atorlugit aamma ilinniartitsinerit ingerlanneqarsinnaassapput. Naatsorsuuti­gaarput Naalakkersuisuni periarfissarititaasut aningaasatigut aamma ilinniartitaanikkut atorlugit tamanna naammassianiarsinnaassallutigu nutaanik aningaasalersuinernik allanik ujarlinngikkalu­arluta. Soorunami pisariaqartinneqarpat aningaasaleeqinnissaq allatigut tamanna naalakkersuisu­ni uterfigiumaarparput.

 

Anders Andreassen, Inatsisartuni Siulittaasoq:

Taamaalilluni ullumikkut oqaluuserisassani immikkoortup 13-ip oqaluuserineqarnera naammas­sivoq.

 

Oqaluuserisaq naammassivoq.