Oqaluuserisassani immikkoortoq 14-1

Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 14-1		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Marlunngorneq 10.februar 1998

Oqaluuserisassani immikkoortoq 14.

Kalaallit Nunaanni sulisut katitigaanerat pillugu nalunaarusiaq.

(Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliassaqarfiutaannut Naalakkersuisoq)

Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Inatsisartut Siulittaasuat Anders Andreassen.

Mikael Petersen, Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliassaqarfiutaanut Naalakkersuisoq:

Naalakkersuisut matumuuna Kalaallit Nunaannut suliffissarsiortut killilersimaarnissaat pillugu inatsimmi aalajangersakkani piumasarineqartunut sanilliullugu nunatsinni sulisut katitigaanerat pillugu nalunaarusiaq saqqummiutissavaat.

Nalunaarusiaq "Kalaallit Nunaanni suliffeqarneq" pillugu suliniummi, nunatsinni suliffeqarnikkut pissutsit paasiuminarnerulersinniarlugit Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliassaqarfiutaannut Pisortaqarfimmit aallartinneqarsimasumi nalunaarusiaagallartut pingajoraat. Misissueqqissaarnerit saniatigut suliniut suliffeqarnermik misissueqqissaariaatsip SULIAQ-p ineriartortinneqarneranik imaqarpoq. Tamanna tunngavigalugu Inatsisartut suliffeqarnikkut ingerlatsinerup oqallisiginissaanut aammalu suliniutinik nutaanik aqqutissiuinissaminnut tunngavissaqqarnerulissapput. Inatsisartut ukiakkut ataatsimiinnerminni "Namminersornerullutik Oqartussani sulisut katitigaanerat suliffissaqartitsiniarnikkullu ingerlatsineq pillugit nassuiaat" oqaluuseraat. Ataatsimiinnermut matumunnga saqqummiunneqarportaaq "Kalaallit Nunaanni pisuussutinik uumaatsunik annertuumik piiaanerit sunniutigisinnaasaat" pillugit nalunaarusiaq, suliffissaqartitsiniarnikkut pissutsit pingaarnerutillugit, tamannalu aatsaannguaq oqaluuseralugu naammassivarput.

Nalunaarusiaq manna Kalaallit Nunaannut suliffissarsiortut killilersimaarnissaat pillugu Inatsisartut inatsisaannut nr. 27-imut, 30. oktober 1992-imeersumut sanilliullugu sulisut katitigaanerisa nassuiarneranik imaqarpoq. Inatsisikkut tassuuna Inatsisartut Naalakkersuisullu nunatsinnut suliffissarsiortut killilersimaarpaat, kalaallit ilinniarsimasut avataaniit suliartortunit salliutinneqartussaanerisigut.

Erseqqissarneqassaaq nalunaarusiakkut matumuuna pingaarnerusumik siunertarineqarsimanngimmat inatsimmik atuuttumik allanngortitsisinnaanerup isummerfiginissaa, akerlianilli sulisut inatsimmi pineqartut suussusiinik pitsaanerusumik ilisimannilernissaq.

Siunissamili isummerfigineqartariaqassaaq inatsimmik atuuttumik aqutsineq qanoq pitsaanerulersinneqarsinnaanersoq, imaluunniit aaqqissuussineq annertuutigut pisariaarukkumaarnersoq, kalaallit atorfinni pineqartuni sulisorineqarsinnaasut ima amerlatigilerpata aaqqissuussineq pisariaarulluni. Piumasaqaatit allat, soorlu oqaatsitigut kulturikkullu piukkunnassutsit, qularnanngivissumik nunatsinni siunissami taamatuttaaq pingaaruteqartigilerumaarput. Naalakkersuisut anguniagaraat suliffeqarfiit tamarmik sulisoqarnikkut atorfinitsitsisarnikkullu ammasumik ingerlatsissasut, taamaalilluni anguniakkat ilinniartitaanikkut suliniutinut aalajangersimasunut aqqutissiuisinnaaqqullugit.

Aammattaaq misissorusupparput kalaallit nunatsinni sulisinnaasut qanoq amerlatigisut nunatta avataani najugaqarnersut, pingaartumik Danmarkimi. Maannakkut nunatsinni inunngorsimasut 11.200-ut missaat Danmarkimi najugaqarput, taamaalillunilu kalaallit sulisinnaasut sisamararterutingajaat nunatta avataani najugaqarlutik. Sulisinnaasunit taakkunannga qassit kingusinnerusukkut nunatsinni sulilernissamik soqutiginnissinnaanersut misissussallugu soqutiginarsinnaagaluarpoq.

Siunissami kalaallit sulilersussat suliffinnut sunut ilinniartittariaqarnissaat paasilluarusullugu, tamakkiisumik ilisimasariaqarpaput tikisitat sulianik sorlernik suliaqartarnersut. Kalaallit sulisinnaasut sulianik tamakkuninnga tigusinissaannut ilinniartillugillu sungiusarnissaannut aaqqissuussamik suliniutit anginerusut pitsaanerusullu Naalakkersuisut aalajangiisuulluinnartutut isigaat. Nunatta namminersortuni pisortanilu suliffinnik tigusisussanik nunatsinni inunngorsimasunik naammattunik annerujartuinnartumik ilinniartitsinissaa anguniagaajuartariaqarpoq. Taamaattumik inuussutissarsiutinut ilinniartitaanikkut ingerlatsineq nutarterneqartuartariaqarpoq maani najugallit suliffinnik amerliartuinnartunik tigusisinnaaqqullugit, soorlu siunissami pisuussutinik uumaatsunik iluaquteqarniarnissami.

Aalisarnerup nunami imaanilu ineriartornerani malunnarpoq suliffissaqartitsineq pitsanngortikkiartorneqartuartoq ilaatigut nioqqutissioriaatsit nutaat eqqunnerisigut, taamaalillunilu ukiup qanoq ilinera suliffissaqartitsinermut apeqqutaavallaarunnaarluni sullivillu kajungernarnerulerluni. Illuatungaatigulli nalunngilluinnarparput teknikkikkut ineriartornerup takutikkaa aalisarnermik inuussutissarsiuteqarnermi - piujuartitsinissaq tunngavigalugu iluaqutiginninnermik tunngavilimmi - nunami imaanilu sulisussanik pisariaqartitsineq minnerujartuinnartoq.

Tamanna ilaatigut isumaqarpoq Inatsisartut Naalakkersuisullu peqatigiillutik ukiuni aggersuni suliffissanik nutaanik ataavartunillu pilersitsiortornermut tapersersuiuartariaqartut. Assersuutigalugu pisortaqarfimma kommunini suliffissaqartitsiniutinut tapiissutit manna tikillugu sumut atorneqartarnerannit pitsaanerusumik aaqqissuussinissamik siunertaqarluni misissuinerit siulliit aallartilerpai. Maannakkuugallartoq pingaarnerutillugu siunertarineqartoq tassaassaaq suliffinnik ataavartunik pilersitsinissamut tapersersuinissaq imaluunniit inuusuttunik aqqutissiuinissaq, taamaalilluni taakkua ilinniartitaanernut naleqquttunut ajornannginnerusumik tiguneqartarniassammata taamalu ajornannginnerusumik suliffissarsisinnaalerlutik.

Saqqummiussinermi matumani oqaatiginngitsoorusunngilara Naalakkersuisut sinnerlugit pilersaaruteqarama junip qiteqqunnerani Qaqortumi Sulisartut Højskolianni suliffeqarnikkut ingerlatsineq pillugu isumasioqatigiissitsinissamik. Isumasioqatigiinnermi tassani, ilaatigut pisortaqarfimma suliffeqarnermilu susassaqartut suleqatigiinnerisigut piareersarneqartussami, nunatsinni inuussutissarsiornermi soqutigisaqaqatigiiffiit assigiinngitsut ilarpassui pissutsit suliffeqarnikkut ingerlatsinermut tunngasut oqallisiginissaannut periarfissinneqassapput, taamaalillunilu Naalakkersuisut malittarisassanik, nunatsinni suliffeqarnermi siunissami tunngaviulersussanut ilusilersuinissaminnut pitsaanerpaanik tunngavissaqalissallutik. Isumasioqatigiinnissamut tassunga ilaatigut aamma danskit suliffeqarnermut ministeriat danskit suliffeqarnermut tunngasunik iluarsaaqqinneranni siunertanik anguniakkanillu saqqummiussinnaaqqullugu aggersarneqarpoq.

Taamatut naatsunik oqaaseqarlunga nalunaarut Inatsisartunut oqaluuserisassanngortippara. Isummat oqaaseqaatillu tamarmik soorngunami Naalakkersuisut suliffeqarnikkut ingerlatsinermik iluarsaaqqinniarneranni isumaliutinut ilanngunneqarumaarput.

Laannguaq Lynge, Siumup oqaaseqartua:

Kalaallit sulisorineqartut qanoq katitigaanerat pillugu nalunaarusiaq saqqummiunneqartoq Siumiit imatut oqaaseqarfigissavarput:

Suliffissaqartitsinermi tunngasut ukiorpassuarni oqallisigineqartuarsimapput maani Inatsisartuni, kommunini aammalu sulisitsisut sulisartullu kattuffiisa akornanni, maannamut oqallittarnerit tassaanerusimapput suliffissaqartitsinermut immikkuualuttortai ataasiakkaat. Amigaatigiuarsimavarput nunatsinni suliffissaqarneq pillugu takussutissaq tamakkiisoq. Nunarput tamakkerlugu suliffissaqartitsinerup ataatsimmut isigalugu oqallisigineqarnissaanut pilersaarusiornissaanullu aallaaviusinnaasoq.

Taamaattumik Siumut-mit nuannaarutigaarput maannakkut nalunaarusiamik ataatsimoortumik saqqummiussisoqarmat. Tassani ilaatigut takuneqarsinnaapput nunatsinni sulisorisat qanoq agguarsimanerat pillugu paasissutissat sukumiisut nunatsinni sulisoqarnerup aggorneqarnera pillugu inatsisit nappertorlugu sulisut qanoq agguarsimanerannut tunngasut, aammalu nalunaarusiami apeqqutit nutaat soqutiginartut arlallit saqqummiunneqarput piffissami aggersumi oqallisigineqarlutillu misissoqqissaagassaqqivissut.

Qilanaaraarput misssueqqissaarneq ingerlateqqinneqassasoq aqqutigalugu ilaatigut suliniut "Kalaallit Nunaanni Suliffeqarffeqarnermik" qulequtalik ilaatigullu suliffeqarneq pillugu missueqqissaariaatsit SULIAQ taamatut ateqartinneqartup ineriartorteqqinneqarnera, tassa taamaaliornertigut nunatsinni suliffeqartitsineq paasilertorneqalisammat. Aamma tamanna tunngavigalug Inatsisartut pitsaanerusumik ersarinnerusumillu tunngavissaqalissammata suliffissaqartitsinikkut politikkip ataatsimut isigalugu oallisiginissaanut persiarfissagissaarnerulissallutillu nutaamik aallarniiniarluni suliniuteqarnissaq aqqutissiuutissallugu sulisussat maani nunaqavissut iluaquserneqarnissaat sallerpaatillugu.

Ilumoortuuvoq ukiuni qaangiuttuni suliffissaaleqineq annertusiartorsimammat. Kisitsisitigut naatsorsueqqissaarnerit naapertorlugit eqqortutut isigisariaqarpoq ukiuni 1989-miit 1997-mut suliffissaaleqisut 2.500-nik amerleriarsimammata. Natsorsuutigineqarpoq ukiuni 1997-miit 2007-mut sulisussat nunatsinnimiut 1.400-t missaanik amerliumaartut, tassalu suliffissaaleqineq ullumikkorniit annerulersinnaveersaaginnassagaluaraanniluunnit suliffissat 1.500-t missaat pilersittariaqassapput. Suliffissaaleqinerup nungutivinnissaa anguniassagaanni ukiuni taaneqartuni pilersittariaqassapput suliffissat 5-6.000 -t.

Taamaattumik suliassaq imaannaanngitsorujussuuvoq aatsaallu naammassineqarsinnaassalluni pisortat namminersortullu suliffeqarnerup tungaatigut isumatuumik ataqatigiiaakkamillu suleqatigiinnerisigut.

Oqaluttarfimmiit maanngaannit "imaaliallaannaq aaqqiissutissanik" tikkuaalertorneq ajornaqaaq. Ataqatigiiaarilluni suliniaqatigiinneq aqqutissat assigiinngitsut aqqutigalugit ingerlattariaqassaaq.

Tamanna tunngavigalugu Siumut-miit siunnersuutigissavarput pilersinneqassasut qitiusumiit suliffeqarnermut siunnersuisoqatigiit, Arbejdsmarkedsråd, inuttarissallugit pisortat aamma sulisitsisut namminersortut sulinermilu inuussutissarsiuteqartut kattuffiisa sinniisaat. Siunnersuisoqatigiit suliniutinik assigiinngitsunik ataqatigiiaarisuusassapput suliffeqarnermullu naalakkersuisumut siunnersortaassallutik. Siunnersuisoqatigiit periarfissani assigiinngitsuni misissueqqissaartassapput suliffeqarnerullu tungaatigut suliniutissanik timitalinnik imminut napatissinnaasunik siunnersuusiortassallutik allaavigigalugit suliniut "Kalaallit Nunaannni suliffeqarnermik" qulequtalik aamma suliffeqarneq pillugu missueqqissaariaatsip SULIAQ-p ineriartorteqqinneqarnera naalakkersuisut qanimut suleqatigilluinnarlugit.

Suliffinni nuaannarinninnerit aallaavigaat sullivissamut naleqquttumik ilinniarsimaneq, ilinniaqqittuarneq kiffartuusinerlu pitsaasoq, taamaattumik ataavartumik ilinniartitsineq annertunerusoq pilersaarusiorluagaq amerlanerpaanillu innuttaaqatitsinnik peqataaffigineqartartussaq neqeroorutinngortariaqarpoq. Maani suliffinni tamani suliffissaaleqisut akornanni ilami inuiaqatigiinni innuttaasut amerlanerpaat akornanni.

Danskit naalakkersuisuisa suliniutaat suliffissanik amerlanerusnik pilersitsiniarneq siunertaralugu iliuuserineqartut allallu periutsit inuiannut uatsitut ittut illinniaqqinnikkut neqeroorutaasinnaasut ammaattariaqalerput misissorlugit atorsinnasullu tigullugit. Suliffimmi sumiluunniit aallagartaqarluni sulinissaq piumasaalermat ukiuni amerlaqisuni sulisimaneq ilinniaqqinnermik arlaatigut tapigaq aqqutaasinnaavoq pitsaasoq, maannamiit pimoorutamik ilaatittariqartoq.

Anguniagaq tassaasariaqarpoq sulisussat nunaqavissut tamakkiisumik atorneqarnissaat ilaatigut sulinutit makkua aqqutigalugit:

- Ilinniartitsinerit inuutissarsiutinorpiaq tunngasut suut pisariaqartinneqarpat?

- Sulisussat nunaqavissut ilinniarteqqittarnissaat pikkorissaqqittarnissallu pillugit siunnersuutinik timitalinnik ilusilersuineq. Tamatuma tungaatigut ikittuunngeqisunik isumalluutissaqarpugut, assersuutigalugu allaffimmi niuernermilu qangaanerusoq ilinniarsimasut, kisiannili sulisitsisumik ataavartumik ilinniartitseqqittarnernik ingerlatsisimannginnerat pissutigalugu teknikkut ineriartornermit sukkaqisumit katataasimasunik. Taamaattumik Siumut-mi anguniarneqartariaqartutut isumaqarfigaarput inoqarfinni tamani qarasaasianik sulisinnaanermut tamanut aammasumik pikkorissartitsisalernissanik periarfissiisoqartalernissaa, soorlu aamma ukiarmi Inatsisartut ataatsimiinneranni IT-pillugu nassuiaaq eqqartortillugu Siumut-miit taakkatorsimagipput.

- Inatsit nr. 27 november 30. 1992-meersoq missoqqissaartariaqarpoq sulisussat nunaqavissut tamakkiisumik atorneqarnissaannik siunertamut tunngatillugu, tamatumani ilan-ngullugu inatsisip taassuma eqqortillugu atortikkuminaannerata nalilersuiffiginissaa, soorlumi aamma naalakkersuisut tamanna tikkuaraat.

- Aatsitassarsiorneq, aalisakkanik tunisassiornermi tunisassanik nutaanik pilersitsiniarneq, uuliasiorneq takornariartitsinerlu pillugit ilinniartitsinernik, ilinniartitseqqinnernik sungiusaaqqinnernillu timitalinnik ilusilersuinissaq.

Siumut-miit naalakkersuisup suliffeqarneq pillugu ataatsimeersuartitsinissamik pilersaarutaa taperserparput. Isumarput malillugu taamatut ataatsimeersuartitsineq suliffeqarnermut tunngasut paasilertoruminarnerulernissaannut aqqutissiuussisinnaavoq aammalu isumassarsiortortitsisinnaalluni suliniutissanik ulluinnarni atorsinnaasunik pisariaqartunik, tamatumuunatigut suliffissaaleqineq annikkinnerpaanngortinniarlugu. Taamatut oqaaseqarluta nalunaarusiaq tusaatissatut tiguarput.

Otto Steenholdt, Atassutip oqaseqartua:

Nassuiaat atuarlugu soqutiginartuuvoq, ilami nassuiaat manna ukiorpanni oqallisaajuarsimavoq naammaginarluartumilli inerneqassanani. Saqqummiussaq pisarnertut pimoorullugu oqallisigisariaqalerpoq, pingaartumik ukiuni makkunani kalaallit sulisorineqarnerunissaannik piumasat nipittoriartorfiata nalaani.

Maanna saqqummiussamut tunngaviulluartoq Kalaallit Nunaannut suliffissarsiortut killilersimaarneqarnissaat pillugu Inatsisartut inatsisaat oktober 30.-ninngaanneersoq 1992 Atassummiit alartaasersimavarput paragrafiisalu siulliit ersarissumik paatsuungassanngitsumillu oqariartuutilit imaattoq maani Inatsisartuni issuarusupparput, ima oqariartuuteqarpoq: "Inatsisartut inatsisaata matuma siunertaraa sulisinnaasut Kalaallit Nunaanniittut suliffissanut maaniittunut siulliussussaatitaanerata qularnaarneqarnissaa".

Nassuiaat ataatsimut isigalugu naliliigallassagaanni oqartariaqarpoq nunaqqatitta sulisorineqarnerat ajoriinnagassaanngitsoq, taamaattorli naalakkersuinikkut alartaaserlugu malinnaaffigiuartariaqartoq nunatsinni najugaqartut suli annerusumik nunaminni sulisorineqarlutillu suliffiuteqaleriartornissaat naalakkersuinikkut pimoorullugu aalajangiusimajuassagaanni.

Inatsisip atuuttup oqariartuutai ajunngivipput, ' pingajuata sisamaatalu uiguutit atugaat -sinnaavoq imaluunniit -sinnaasut sakkukigalugit uparuassanngikaanni. Ilami kalaallinukua tamani sallersaatillugit namminneq nunaanni sulisorineqartussat.

Inatsisartut inatsisaata 1992-minngaanneersup nunatsinnut suliffissarsiortut killilesimaarniartussaavai, taamaakkaluartorli ukiuni kingullerni nunatsinni nunaqavissut suliffinni sulerusukkaluarlutik qaangiinnagaasarnertik qatsulluinnaraat ersarissigaluttuinnarpoq.

Avataaniit suliartortitat pillugit piumaaasut ajoriffissaqartinngilagut, kisianniliuna soorlu nalunaarusiami taakku aappanillutik meeqqiulersarnerat sammineqarpallaartoq. Avataaniit tikilluni nunatsinni innuttaasutuut siunissaqalerneq sumik ataatsimilluunniit isornartoqanngilaq, soorluttaaq taakkua qitornaasa nunaqavissutut pineqartariaqarnerat aamma taamaattoq. Qallunaat uagut kalaallit aallatut ajornartumik qujanartumillu tikisillugit ukiut tallimat sinnerlugit sulisissimassatta qitornaassa ilinniagaqarnissaat uagut inuusuttatsitulli akilullugit ilinniagaqartittussaavavut inatsisit piumasaa tassaniimmat.Tamatummungaataaaq illluatungiliussinnaasarput tassa aamma uagut Danmarkimi innusuttuuteqaratta ilinniarnerat qallunaanit akilersorneqartunik.

Soorlu oqareertugut inatsit erseqqarippoq malitsinniarneqarnissaanulliuna akisussaasut iluamik pimoorullugu sulinersut sakortuumik uparuartariaqalersoq. Taama sakkortutigisumik Atassumminngaanniit uparuaanitsinnut pissutigerpiarparput inatsisip '-sa tallimaanni ersarivissumik allassimammat: Avataanit aatsaat tikisitsisoqarsinnaasoq kommunalbestyrelsemik akuersisitseqqaarluni. Piumasarineqarpoq kommunit suliffissaqartitsiniarnerneq pillugu ataatsimmiititaliaqassasut, sinerialli tamakkerlugu ataatsimiititaliat tamakku suleqatigiilluinnassasut paasiniarlugu ilumut sulisussaq amigaatigineqartoq nunatsinni tamarmi nassaassaanngivinnersoq. Kommunilli taakku suleqatigiiffissaat pisariaqarluinnartoq tamanna qanoq ililluni iluatsissinnaava kommunit ilaasa suliffissarsiuusisarfiit sipaarfiginiarlugit aningaasaliiffiginagilluunniit inuttalersimanngippatsigit, uffa inatsip '-sa arfernganni ersarivissumik imannak allassimasoqartoq: Tamanna aatsaat (tassa avataaniit tikisitsisinnaanissaq) pisinnaasoq ilinniagalimmik kommunip suliffissaqartitsinermut ingerlatsiviata inutassarsissussiinnaanngippagu.

Nalunaarummi nr. 35-mi ukioq 1993 oktoberip 28-anninngaanneersup sukaammerneqarluni piumasarisaa nunatsinni aalasariutinik inuttalersuisarneq pillugu piusarisaasut iternga tikillugu paaserusupparput piumasaqaataasut eqqortinneqartuarnersut, tassa ikinnerpaamik inutaasut 60%-iat nunatsinni angerlarsimaffeqassasut inuillu allattorsimaffianni aqqi ukiuni minnerpaamik marlunni atuarneqarsinnaassallutik. Apererusuppugut Postbox-mik taaneqartartuinnarmi adresselinnik sulisunik nunatsnniittunik peqanngilluinnarpa? Soorunami aamma apeqqummut tassunga ilanngukkussussavarput nunatsinnut pineqartut akileraartartussaanerat.

Kalaallit Nunatsnni inunngorsimagaluarlutik Danmarkimiiginnalersimasut qangaaniilli eqqartortaqaagut, nassuiaammilu aamma takuneqarsinnaavoq suli tamakkua aamma amerliartortut. Soorunami ilinniagaqarlutik Danmarkimiittut neriulluarfigeqaagut uterparta avataaniit tikisillugit suliartortitavit ikiliallanniassammata. Kisianni taakkua ilaqarput atuarnerminnik naammassinnereersimagaluarlutik, ilami allaat nunatsinneereersimagaluarlutik suliffissaqannginnertik inissaqannginnertilluunniit pissutigalugu kingumut Danmarkimut utiinnartariaqartarsimasunik. Soorunami taakkua nunatsinni taama politikkeqartoqarneranik ilurinninngilluinnaqqissaartuupput.

Pissutsimmi ilaat imaapput: Tikisitaativut imaattunik ilaqartut suliffimminnut allaat qerrulluinnaqqissaarsimasunik ilaqartunik kalaallinit ilinniagaqarsimasunik allaat inagerneqarsinnaajunnaavissimasunik. Uffa '-t arferngata immikkoortuata aappaata ima ersaritsigisumik oqaatigigaa: Akuersissut tunniunneqarsinnaavoq piffissamut aalajangersimasumik atuuttussanngorlugu. Kisianni sarfaa illuanut saateriartigut. Aamma tikisitaqarpoq pitsaasuinnarmik pineqanngitsunik. Nunatsinni neriniartarifuteqartoqarpoq avataanit tikisitsinermik nuannarisalinnik. Kinaluunnit tikisitsisoq tikisitaminut akisussaaffeqarpoq qimarratigisinnaanngilluinnaqqissaakkaminik. Maani taasama ilaat ima ileqqoqarput, tikisitamik piffissaq taasaq sulinerminni tikileraangassuk imaasiallaannaq soraarsitsisartunik, tassa taamaasiornermikkut aningaasat sipaartarpaat. Soorlu tikisitamik angerlamut akiliunnissaat pisussaaffimmittut qimarratigisarlugu. Tamanna annersumik kommuninit isiginiarneqartariaqalerpoq, pissutigerpiarlugu '-it arfineq aappaanni allassimasoqarmat: Sulisussaminnik tikisitsinissamut akuerineqarsimasut pisussaaapput atorfinitsitsinerminniit imaluunniit soraarsitsinerminniit ullut arfineq pingasut qaangiutsinnagit kommunalbestyrelse tamatuminnga nalunaarfigissallugu.

Tamanna tikisitsisimasut asiginnarpagu tikisitaasimasoq allaat angerlanissaminut akissaqannginnini pissutigalugu allamik suliffissarsiortariaqalissaaq immaqalu kalaallit suliarisinnaasaraluanik ilinniagaqarfigisimanngisaminillu inangiisunngorluni.

Oqareeratta inatsisip eqqortinniarneqarnera qarsupinneqartartoq eqqaasitsissutiginiarparput inatsisip paragrafiisa arfineq-aappaat qinikkanik pisussaaffiliigaluarmat ima oqarluni: Naalakkersuisut aamma kommunalbestyrelsit inatsisip eqqortinneqarnissaa anguniarlugu pisortat oqartussaassuseqarfiinut allanut paasiniaasarsinnaapput. Apeqquterujussuuvorli qanoq akulikitsigisumik taamaasiortoqartarnersoq.

Inatsit manna qanga suliarileratsigu pisarneq malillugu oqalliseqaagunaassiit. Isuma akerlilerneqanngitsoq katersuuffiusorlu, eqqaammalluagara unaavoq: Tikisitat kalaallinik ilinniartitaqartassasut, tikisitaanermi piffissaq naapat, atorfimmik tigusisussamik. Eqqarsaat tamanna ullumikkut qimavinneqarsimanerpa?

Qularutigineqarsinnaanngilaq sullivinni suugaluartuniluunniit sulisussarsiornermi kammalaatit aamma isiginiarneqartartut, soorlu suliffik maannimiuunngitsumik qullersaqarsimappat.

Aammattaaq pissusiusartut marlussuit maanna taarusutagut Atassumminngaanniit tassaapput: Tassa taamaattariaqarmat sulisussarsiorluni annonceliisarneq. Massa taamaasiornissaq sioqqulluguli atorfik inummut aalajangersimasumut neqeroorutigineqareersimagaluartoq. Tassunga aamma aappiullarput qallunaatut kalaallisullu oqalussinnaasumik sulisussarsiortarneq, kalaalerlu imminut sapiulluni qinnuteqaraluarpalluunniit sulisitsisoq allatunngooq ajornartumik tikisitsisariaqalersarluni qallunaatuinnaq oqaluttumik.

Kalaallit Danmark-imiittut pilillugu suli ilaqarput timmisartumik billitte Danmark-iinnarmut tassa utissutissaqanngitsoq atorlugu aallarsimasunik. Taakku tamatigut suliffeqarneq ajorput, angerlarsimaffeqanngitsullu unnuisarfiinni Christiania-miluunniit najugaqartarlutik, sociali kisiat isumalluutigalugu. Taakku tamatigut atugarissaartuunngillat, ajoraluartumillu aamma ilaqartarlutik pinerlunniarnermik annertuumik sammisaqalersimasunik. Tassa tamakkuugajupput qallunaaniit tikkuartorneqartartut ima oqaasertalerneqartarlutik: Tassa kalaallit taamaapput.

Ajoraluartumik taakkuugajupput inuusuttatsinnik ilinniagaqartunik kalaaleqatitsinnillu allanik iluamik inuullutik inuiaqatigiinni qallunaani inooqataasunut, uatsinnullu maani inooqataasunut erloqinartumik tusaamanerlugaatsitsilersartut.

Qanga kalaallit taamaattut angerlartikkusullugit eqqartortarniarlugit, soorluuna maanna nipaarutilivissugut, suliffissat inissaallu piginnginnatsigit, kiisalu aamma taakku suli avataaniittoqarmat, immaqa uagut allaat taakkuninnga siulliullugit ikiorusutatsinnik.

Taakku kiisalu kalaallit saqqimmiussami 11.200-it nunatta avataaniittut pillugit Naalakkersuisoq qanoq isumaliuutersuuteqarnersoq Atassummiit tusarusussavarput.

Naalakkersuisut siunissami suliffinnik ataavartunik amerlanerusumik pilersitserusunnerat Atassummiit assorsuaq iluarisimaarparput.

Aammalu inattorumallugit, qangaaniilli Atassutip inassutigiuagaa imaattoq nalilersorluaqqequllugu: Inuutissarsiortunut tapiisarfik, imaani inuutissarsiortuinnarnut annerusumik sammitikkunnaarlugu aamma nunami suliffissanik pilersitsiniarnermut annerungaartumik atorneqalerseqqullugu.

Nassuiaammi ajornartorsiuterujussuartut uninngaarfigineqartut ilagaat inuusuttatta Danmark-imi ilinniartariaqarnertik pissutigalugu meeqqaminnik suli ukiuni tallimani nunatsinniissimanngitsunik avalaassisariaqalersarnerat, tamanna ajornartorsiutaanngilluinnarpoq. Kalaaleq nunatsinni inunngortoq, ilami aamma Danmark-imi inunngorsimasuararsuit affarmik kalaallit, imaluunniit kalaaliinnarnik angajoqqaallit, ukiuni tallimani nunatsinniissimannginnerat patsisiliullugu pisinnaatitaaffiiassagaanni tamanna kanngunartuliorneruvoq isumakkeerfigineqarsinnaanngitsoq.

Sulilu aamma kannguttaatsuliornertut taarusutarput unaavoq: Nassuiaammi taakkartorneqarpoq, arnarooq erniniarnermini ajornartortorsiuteqarluinnarmat Danmark-imukartinneqqartoq erniartortillugu, ernineq qujanartumik pitsaasumik kinguneqareersorlu, taava ajornartorsiut alla saqqummiunnneqaratannguarpoq: meeqartaavararsuagooq Kalaallit Nunaamiuunngilaq, taava nunamini Kalaallit Nunaanni pisinnaatsitaassutsiminik piiaaffiginiarneqalerpoq.

Inatsisilerituut ilaanneriarlutik inatsisinik isimik illuinnaanik atuarlutik ajornartorsiutaasinnaasunik ujarlileraangata isumaqarluinnarpugut, nunamiorpaluttumik illaaatigerujussuartariaqaleraluartut. Isertuutissanngilarput allatut ajornarluinnartumik avataaaniit tikisitsisarnissarput pisariaqarluinnartuusussaammat.

Tikisitaq, tassa sulisitassarput kisiat eqqarsaatigeqinagu, pingaartumik aappaqarlunilu qitornaqarpat, suliffik angerlarsimaffik, meeqqat paarineqarfissaat, atuarfik allallu tikisitap ilaqutaasalu akuersaarsinnaasaat neqeroorutigisariaqarput, taamaasiortarsimannginnerpununa ukiuni makkunani naalliuutigilereeripput.

Tamakku aaqqinngikkutsigit,, inuiaqatigiit pinngitsooratik avataaniit tikisillugit pisariaqartitaat annertoorujussuarmik amigaatigilersussaavagut.

Saqqummiussatigut paasivarput kalaallit sulisorineqarnerunissaanik piumasaqarluni nunatsinni nipi paasinarluartumik nipittoriartortoq, naalakkersuisut qanoq iliuuseqarfiginiarlugu ilaatigut ataatsimeersuartitsinerit aqqutiginiaraat, tamanna atassummiit ilalerluinnarparput.

Soorlu aallaqqaataani oqareeersugut, nassuiaat soqutiginartipparput, saqqummiussallu naggataani qanoq siunissami iliuusereqqitassat, inassuteqaatit siunnersuutillu, Atassummiit, inatsisartunut maani issiaartunut ilalillaqqullugit kaammattuutigaarput.

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Nalunaarusiaq pineqartoq nunatsinni sulisoqarninarneq qulequtsiullugu nalunaarusiat immikkoortuisa pingajoraat, nalunaarusiami matumani nunatsinni sulisorineqartut suminngaaneernerat pillugu paasissutissatut nalunaarsukkat tamani tamaanersuut eqikkarniarneqarsimapput, avataaniillu sulisussarsiortarnermut inatsit najoqqutaralugu nalilersorniarneqarsimallutik, taamaammat nunatsinni sulisorineqartut qanoq sunillu ilinniagaqarsimanerannik nalunaarsuineq annertunerusumik paasissutissartaqanngimmat, nalunaarusiami sammineqarsimanngilaq, aamma tamanna erseqqissumik oqaatigineqarpoq.

Siunissami suliffissaqartitsinikkut annertusaanissat aalajangersaaffiginissaanni ajunngilaq taama eqqoriaaqattaaginnarani tunngavissarsiorfissatut nalunaarusiaq atorneqarluarsinnaavoq, kisiannili nalunaarsukkat paasissutissanik amigaateqarnera pissutaalluni, arlalissuartigut nalorninernik suli oqariartuuteqarnerat soorngunami maluginiagassaavoq.

Paasissutissat saqqummiunneqartut tunngavigalugit suleriaqqinnissami pingaarnersiuinissaq pisariaqarpoq, soorngunami kisitsisitigut paasisssutissat annertoorsuit atunngikkaluarlugit suliffissaaleqisut nunami maani amerlanerujussuat tamanit ilisimaneqarpoq.

Suliffissanillu pilersitsiniarnermi suliffissaaleqisut ilinniagaqarsimanikkut ilinnagaqarsimannginnikkulluunniit qanoq katitigaanerat ilisimasariaqarpoq.

Nunatsinniinnaanngitsoq atortorissaarutitigut teknologimik annertusaanerup kinguneranik ilinniagaqarsimanngitsut imaluunniit annikittuinnarmik ilinniagaqarsimasut suliffissaalerinermik eqqugaanerunerat annertusiartorpoq, taamaattumik ilinniartitseqqinnerit pikkorissaanerillu taakkununnga sammisut annertusarneqartariaqarput, tamatumani Namminersornerullutik Oqartussat kisimik isumalluutaanatik suliassaq ataatsimoorunneqartariaqarpoq, kommunenit aammalu pisortat namminersortullu suliffeqarfiutaannit.

Taaamatulli pingaartigaaq nunaqavissunik pisortassatut ilinniartitisinerit, tunngaviusumimmi qanorluuunniit qaffasitsigisumik ilinniakkamik naammassinninneq naammanngilaq, aallaqqaataannaavoq, siusinnerusukkut tassalu 1980-ikkut naaneranni, KNI-p taama pilersaarusiorluakkamik aallartitarisimasaata isumassarsiorfigineqarsinnaanera eqqaasitsissutiginngitsoorusunngilarput, isumaqarpugummi tamatuma kingorna sulifffeqarfiit allat qanoq suliniuteqarsimasinnaagaluarnersut ersarinngippallaartoq.

Suliffissaaleqinerlu torersumik qaangerniartariaqaratsigu tamatumunnga sakkussatut sanioqqunneqarsinnanngitsoq tassa nunatsinni sulisut sulerinerisa, qanorlu ilinniarsimanerisa kommunet peqatigalugit misissuiffiginissaat, misissuinikkullu paasissutissat pissarsiarineqartut inuussutissarsiutitigut ilinniartitaanerup, ilinniartitseqqinnerit pikkortissaanerillu nangittumik pilersaarusiorneranni tunngaviusussaassapput.

Aamma nunaqavissut sulisorineqarrunissaannik siunnerfeqarnermi sulisussarsiornermi ingammik Namminersornerullutik Oqartussat eqqarsaatigalugit, ilumut taamaannarujussuaq ilinniagaqarsimanissamik piumasarisat annertussusilertarnerat tamatigut ilumoornersoq naalakkersuisut alaatsinaalluinnartariaqaraat Inuit Ataqatigiit kaammattuutigaat.

Pingaartumik nunanut allanut ilinniariartorsimasortagut eqqarsaatigalugit, kalaallit oqaatsitsinnik nunamilu maani pissutsinik ilisimasaqartariaqarnermik piumasarisaasut pinngitsoorani atorneqarnissaat pisariaqarluinnarpoq, tamanna pisortat taakkulu suliffeqarfiutaasa siulliullutik piaartumik atulissagaat pisariaqarpoq.

Ullumikkut suliffissaaleqisunut aningaasatigut pisartagaqartitsinerup saniatigut allatigut inuuniarnermi aningaasatigut oqilisaassinerit kommunenut tapiissuteqartarnertigut aaqqinneqarsimapput, aaqqissuussineq tamanna imaappoq kommunet annertunerpaamik suliffissaaleqiffiusut aningaasanik amerlanernik Namminersornerullutik Oqartussanik pissarsisarlutik, tassunga tapiliullugu kommunet suliffissanik pilersitsisinnaanerisa pilerinarnerusunngortinnissaa kommunet kattuffiannik naalakkersuisut oqaloqatiginnisssutigisariaqaraat isumaqarpugut, soorlu suliffinnik pilersitsineq kommunenut tapiisutitigut malugineqarsinnaasunngorlugu pilerinartunngortillugu.

Kikkut tamarmik suliffeqartariaqarnerannik suliffeqalersinnaanerannik anguniagaq suliassaq imaannaanngingaarmat, suut periarfissaasinnaasut tamaasa atorlugit ilungersuunneqartariaqarpoq, sakkugineqarsinnaasut ilaattut nalunaaquttap akunneri suliffiusussat tamakkernagit sulisartut eqqarsaatigalugit, taakku akissarsiarisagaasa suliffeqanngitsut pisagaannut sanilliullugit naliliiffiginissaat naalakkersuisunut eqqarsaatigineqaqquarput.

Suliffissaarunnermi pisartakkat appartinneqarnissaat siunnerfiginngikkaluarlugu ilaannakortumik suliffeqartut akileraarutitigut periarfissinneqarnerisigut suliffeqarneq suliffissaarunnersiuteqarnerminngaanniit kajuminnarnerulersinneqalissasoq ilimanarmat.

Soorngunami suliffeqanngitsut suliffittaarsinnaanerminni aningaasartaat kisiisa pinnagit, suliffeqarnerulli qiimanartui aamma pingaartikkaat nalunngilarput, ilinniarsimanngisaagaluanilli innersuunneqarnermi imaluunniit allamik ilinniaqqittariaqarnermik kajungernerulersinnaaneq ilaannakuugaluartumilluunniit suliffeqarluni nammineq akissarsiorsinnaaneq akilersinnaaninngortinneqassappat akileraarutitigut ilanngaatit atorneqarsinnaanerat misissorneqartariaqartoq Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut.

Ilanngaat nutaaq eqqunneqassappat soorngunami kommunet landskarsilu annaasaqassasut aporfigitinniarneqartarmat arajutsisimanngilarput, taamaattumik ullumikkut sulisitsisut sulisumik akissarsiaasa ilaannik 0,8 procent-imik unitsitsisarneratigut aningaasaateqarfik AIP atorlugu ilanngaatip annaasaqaataanissaagalua aningaasalersorneqarsinnaasoq eqqarsaataaasinnaasoq isumaqarpugut.

Nunani allani ilinniartut Namminersornerullutik Oqartussanit ilinnagaqarnersiuteqartinneqartut qanoq amerlatigisut nunatsinni sulisuulerumaarnersut ilisimaneqanngimmat nalunaarusiami eqqaaneqarpoq, ilinniartitaaneq pisortat akilersugaat siunissami sulisoqarnissap ilisimasaqarfiginerulernissaanut sakkussatsialaavoq, taamaattumik pisortanit ilinniarnersiutisiaqartinneqartut, ilinniarnerminnik naammassigunik pinngitsooratik ukiuni aalajangersimasuniluunniit nunatsinni sulisariaqarnerannik piumaffigineqarsinnaanerat suliap matuma ingerlateqqinnerani ilanngullugu isumaliutigineqaqquarput.

Namminersornerullutik Oqartussat allaffeqarfianni pissutsit 1997-imi ukiakkut ataatsimiinnermi sukumiisumik oqaaseqarfigereeratsigit maani oqaaseqarfigingaassanngilagut, taamaattoq sulisulersornermi pissutsit nalunaarusiami matumani taamaallaat Danmark-imi pissutsinut sanilliunneqarsimanerat uggoraarput, isumaqarpugut assersuutigalugu Island-imi pissutsit ilanngullugit sanilliunneqarsimasinnaanerat soqutiginarnerungaarsimasinnaagaluartoq.

Taamatut oqaaseqarluta nalunaarusiaq atuaruminaakulussinnaagaluarluni paasissutissiisoq tusaatissatut akuersaarparput.

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:

Nunatsinni sulisut katitigaanerat pillugu nalunaarusiaq soqutigalugu misissuataarsimavara, tassunga tunngatillugu taalara Akulliit Partiiata sulisoqarneq pillugu politikkia erseqqivissumik tassaammat, taannalu Akulliit Partiiata oqallinnerni allani erseqqissartarsimavaa; Nunatta ineriartortinneqarnerani sukaq tunngaviusoq tassaammat ilinniartitaaneq aammalu ilinniartitaaneq, taamaalillluni inuusuttortagut nunani allani inuusuttunut unammillersinnaaniassammata.

Sumilluunniit utoqqatsissuteqartoqassanngilaq, pisinnaassuseq tassaassaaq nukittussutissarput, tassuuna takutissavarput tassaasugut inuiaat peqqissut, ilorraanulllu ingerlasut, paatsuugassaanngitsumik avammut nittarsaatissammagu, kalaallit inuiaat nunarsuarmiuni ilinniartitaanikkut inuiannut allanut unammillersinnaasut, taamaattumik naalakkersuisut anguniagaat erseqqilluartumik tapersersorumavara, tassaasoq oqaatigineqartoq, suliffeqarfiit tamarmik sulisoqarnikkut atorfinitsitsisarnikkullu aamma sumik ingerlatsissasut aalajangersarneqassasoq, taamaalillluni anguniakkat ilinniartitaanikkut suliniutinut aalajangersimasunut aqqutissiuussisinnaaqqullugit.

Maannakkut nunatsinni inunngorsimasut 11.200-it missaat Danmark-imi najugaqarpunngooq, aamma ilimanarpoq taakku tamarmiullutik katissimanavianngitsut Danmark-imilu najugaqalerlutik, taamaattumik saqqummiussissummi oqaatigineqartoq tapersersornarpoq, tassa misissuisoqarsinnaasoq, sulisinnaasunit taakkunannga qassit kingusinnerusukkut nunatsinni sulilernissaminnik soqutiginnissinnaanersut misissussallugu.

Ilimanarpoq ilinniarnertik naammassigaangamikku, atorfigilikkaminnut atatillugu misilittagassarsiortassasut, taamaassappat taakku tassaassapput sulisussat piukkunnartut, misilittagaqannginnerarnissaat ajornakusoortussaq.

Naggataatigut oqaatigissavara Qaqortumi isumasioqatigiissitsinissaq neriulluarnartikkakku, taamaalillungalu nalunaarusiaq tusaatissatut tigullugu.

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Nalunaarusiaq kisitsisitigut paasissutissiivoq ajunngittunik, aamma nalunaarusiap ersersippaa nunatsinni suliffissarsiortut killilersimaarnissaat pillugu inatsisip 1992-imeersup siunertarineqarsimasutut naapertuuttumik atuutsinneqanngitsoq, kiisalu pissutsinut piviusunut naapertuutinngitsoq, tassami inatsimmi piumasaqaataasumik eqqortitsinngitsut 47 procent-iunerarneqarput.

Kalaallit nunatsinni inunnngorsimasut pillugit misissuinermi suliffissarsiortut killilersimaarnissaat pillugu aamma inatsimmi piumasaqaataasut atortinneqarsinnaannginnerat ersersinneqarpoq, tassami misissuinerup takutippaa taamatut piumasaqaat misissuiffigineqarsinnanngitsoq, maannakkut innuttaasuni 1982 sioqqullugu inunngorsimasut eqqarsaatigalugit.

Nalunaarusiami aamma takuneqarsinnaavoq, nassuerutigisariaqarlunilu ilinniartitaanikkut suli annertunerusumik piorsaasoqartariaqartoq, tassami assersuutigalugu Island-imut naleqqiulluta avataaniit tiikisitanik atuinerput sulisinnaasut amerlassusaannut naleqqiullugu 30 procent-imik annertuneruvoq, taamaattumik ilinniartitaaneq ilinniartullu atugaasa pitsanngorsarneqarnissaat pimoorunneqarnerusariaqarpoq, tassami nalunaarummi upppernarsarneqarpoq suliffik ataaseq amerlanertigut tikisitamik tigummineqartoq nunaqavissunik tiguneqarpat suliffinnik marlunnik naleqatussaammat.

Nunatta avataaniit tikisitat atorfissaqatittuarallassavagut, kisanni aamma tikisitat ilaasa atornerluisinnaanerat isiginngitsuusaaginnarneqarsinnaanngilaq, tassalu ilaatigut nunaqavissut ukiorpassuarni ajornartorsiutigisartagaat, tassa nunaqavissut tikisitanik nunatsinni pissutsinik ilinniartitsisarnerisa atornerlunneqartarnerat, tikisitarmi ilaatigut nunatsinni pissutsinik ilisimasamigut amigaatilik nunaqavissumik ilinniartinneqariarluni suliffeqarfimmi pisortanngortinneqartarpoq, ilami takornartaanngilaq tikisitap ilaatigut ilaquttani allaat ilinniagaqarsimanngikkaluartoq atorfinitsissinnaasarmagu, uffa nunaqavissoq ilinniagaqarsimasorlu tatigineqarnerulluni ilinniartinneqarpat tikisitamik taarsiilluarsinnaagaluartoq.

Pissutsit tamarmik taamaanngillat, kisianni ajortut isertuunnagit ammasumik oqallisigisariaqarput, aamma nunaqavissut ilaatigut suliffimmut tunniussimanerullutik paarsilluarnerullutillu ingerlalerpata qularnanngilaq tikisitat nunaqavissunit taarseriartuaarneqarnerat pilertornerusumik anguneqarsinnaavoq.

Namminersornerullutik Oqartussani sulisorineqartut 1996-imi naatsorsuutit tunngavigalugit 3005-iupput, taakkunanngalu kalaallit nunatsinni inunngorsimasut 2111-iunerarneqarlutik, nalunaarummilu takuneqarsinnaavoq nunatsinnut suliffissarsiortut killilersimaarneqarnissaat pillugu inatsit 1992-imeersoq Namminersornerullutik Oqartussanit annerusumik atuutsinneqanngitsoq, tassa inatsimmi pineqartumi piumasaqaatinik eqqortitsinatik Namminersornerulllutik Oqartussat suliffeqarfiutaanni sulisut 64,5 procent-ii sulipput, kisitsisinngorlugu inuit avataaneersut 577-iullutik, taamaattumik sulisoqarnermut naalakkersuisoqarfik piumaffigisariaqarpoq pissutsit taamaattut eqqumaffigeqqullugit.

Taamatut oqaaseqarlunga nalunaarusiaq annertuumik paasissutissiisoq tusaatissatut tiguara.

Mikael Petersen, Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliffeqarfiutaannut Naalakkersuisoq:

Nassuiaammut naalakkersuisuniit saqqummiunneqartumut partiininngaaniit oqaaserineqartunut qujavunga, aammalu partiit oqaaseqartuisa paasiumasaat assigiinngitsut massakkorpiaq akissuteqarfigisinnaasakka akissuteqarfigissavakka.

Siullermik una erseqqissaatigissavara, matumani nassuiaammi soorlu saqquummiininni oqaatigigiga, ullumikkut inatsit nunatsinni kisiartaasoq sulisoqarnermut ttunngassuteqartoq, piumasaqartorlu, tassa nunatsinnut suliartortartut killilersimaaneqarnissaat pillugu inatsit nr. 27, qanga nr. 1.-iusimasoq aallaavigalugu, taannami aallaavissarigatsigu, massakkut kisitsisitigut paasissutissat saqqummiunneqartut pilersinneqarmata.

Nalunaarusiap takutitai erseqqissut, aamma saqqummiussanni eqqaasakka uaniipput inatsit taanna pineqartoq aallaavigalugu piumasaqaatit aallaaviusut eqqortinniarneqarnerat ajornakusoortorujussuusoq, tassa nuantsinni sulisoqarnikkut aqutsiniarnermi.

Tamatta nalunngilagut piumasaqaatit assigiinngitsut suunersut, nunatsinni najugaqarsimasussaatitaaanermik piumasaq, ukiuni tallimani maaneereersimanissaq, ukiut qulit siulliit iluanni ukiuni arfineq marlunni ingerlaannartumik nunatsinni najugaqarsimanissaq aammalu inuiaqatigiinnut kalaallinut attuumassuteqarnerup naliliiffigineqarsinnaaneri, tassa kalaallimik nuliaqaraanni, allamiuugaluaraanni kalaallisuik isigineqalersarneq, tamakkorpassuit inatsimmi taakkartorneqartut aallaavigalugit sulisut nakkutiginiarneqarnerat ajornakusoortorujussuuvoq.

Partiit ilaanniit oqaaserineqartut aallaavigalugit isumaqarpunga paasinartoq piffissanngortoq suliarissallugu sulisoqarnikkut piumasaqaatitta siunissami qanoq ittunissaat, isumaqarpunga nutaamik aaqqissuussinissaq avaqqussinnaajunnaaripput.

Tamannnarpiarlu siunertaralugu naalakkersuisut tungaanniit ersersinniarsimavarput, pimoorullugu piviusumillu tunngaveqartumik aaqqiiviginiarnera ullumikkorpiaq qanoq ajornakusoortigisoq.

Partiiniit oqaaserineqartut annikitsunnguamik oqaaseqarfigilaarusupppakka, tassa siullermik Atassummiit oqaaseqartup apeqqutigaa ullumikkut nunatsinni aalisariutinik inuttalersuisarneq pillugu piumasaqaataasut eqqortinneqarnersut, oqaatigilara paasissutissanik peqanngilagut, ulllumikkut tassa taama kisitsisitigut nalunaarsuinerput naammaginanngitsigaaq.

Allaat inatsisitigut piumasaqaatigut akisinnaanngilagut, eqqoriaalluta oqanngikkutta, taamaattuminguna uani piumasarigipput kisitsisit atorlugit naatsorsueqqqissaarnerit nalilersuinerit, nunatsinni naatsorsueqqissaartarfik, soorngunami atortassavarput, taassuma saniatigut uagut sulisoqarnermut pisortaqarfimmiit piumasaraaarput inatisartunut, soorlu uani takuneqarsinnaasoq nassuiaammi, ineriartortitserusulluta sulisoqarnikkut nalunaarsuinerit eqqortut aallaavigalugit naalakkeerusinikkut isummersornissarput suliniuteqartarnissarpullu piviusoq angujumallugu.

Tassanilu kommunet suleqatiginissaat avaqqunneqarsinnaanngilaq, erseqqissasssavaralu naalakkersuisuni ilanngullugu misissoratsigu suliisoqarnikkut aqutsinerup (styrelse) nunatsinni nutaamik aaqqissuunneqarsinnaanera, naalakkkersuisuni isumaqaratta ullumikkut sulisoqarnikkut aqutsineq annertunerusumik ingerlassinnaanagu, ttasssami sulisoqarnermut pisortaqarfik tassaavoq qullerpaaq, sulisoqarnikkut nunatsinni aqutsiniarnermi, nassuerutigissavarpulli ullumikkut sulisoqarnikkut aqutsinerup aaqqissuussaanera ilusilersorneqarsinmaneralu taamaatut itsillugu nakkutilliiniarneq, aqutsiniarneq kisitsisitigullu naluunaarsuiniarneq ajornakusoorsuummata.

Taamaattumik nutaamik aaqqissuusseqqinnissaq kingusinnerusukkut Naalakkerussuisuniit Inatsisartunut saqummmiunneqassaaq.

Atassummiit ilanngullugu apeqqutigineqarpoq nunatsinni postbox-ini najugalinnik maani sulisoqarnersoq sulisoqartarnersorlu, oqaatigissavara qularnanngilluinnarpoq selskabsstyrelse-p, tassa sulisoqarfinnik nakkutilliisoqarfiup taanna immaqa akilluarsinnaassagaa, nassuerutigeqqissavara uagut Namminersornerullutik Oqartussani, naalakkersuisoqarfinniit taanna aamma akisinnaannginnatsigu, aamma tassuuna nakkutilliinerput taama amigartigaaq.

Kiisalu aaamma Ataassummiit apeqqutigineqarpoq naalakkersuisuni qanoq eqqarsaateqarnersugut kalaallit Danmark-imi najugallit 11.200-it missaanniittut pillugit, Inatsisartunit akuerineqarpat Naalakkersuisuni pilersaaruteqaratta paasiniaqqissaarniarlugu kalaallit Danmark-imi najugallit sulinikkut ilinniarsimassutsimikkut sulisinnaassutsimikkullu pisinnaasaat pillugit, eqqoriaaginnarluta oqarsinnaagatta ullumikkut qularnaanngitsoq taakku ilaqatut ilinniarluarsimasunik, immaqa nunatsinnukarusukkaluarlutik arlaatigut akimmiffeqartunik, nunatsinni pissutsit pillugit arlaatigut aporfeqarsinnaapput, immaqa naalakkersuinikkut sulinitsinni aaqqiivigisinnaasaraluagut, taamaattumik paasiniaanerit pilersaarutigaagut Inatsisartunit ajorineqanngippat aallartissallutigit, kalaallit Danmark-imi najugaqartut immaqa allaat atorluarsinnaasaraluagut taamaalillugit aasinnaajumallugit.

Soorngunami pinngitsaalineqarsinnaanngillat inuit ataasiakkaat sumi najugaqarusukkunik taanna aalajangigassaraat, tamanna eqqaamassavarput, kisamnni arlaatigut pissutissaqartoqarsimappat, naalakkersuinikkut aaqqissinnaasunik, pisuusunik tunngaviusunnillu, taava taakku aaqqinniartariaqassavagut.

Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata ilaatigut taavai ilinniakkatigut piumasaqaatinut sulisussat eqqarsaatigalugit tunngassuteqartut, taakua ukiarmi ataatsimiinnitsinni aamma eqqaaneqarput. Ilumoorpoq ullumikkut nunatsinni, minnerunngitsumik allaffeqarfinni, pisortat allaffeqarfiini suulisussat eqqarsaatigalugit sulisut eqqarsaatigalugit immaqa piumasaqaataasartut annertualllaarput, nunatsinni iliniarluarsimasunit suliassat naammassineqarluarsinnaagaluartut, immaqa piumasaqaatigut sakkortuallaarmata avataaaniit inuttalertariaqartarpagut, tamakkua soorngunami nalilersuutinut ilaasariaqqarput, aamma sulisoqarnikkut nutaaamik aaqqissuusinissami isumaqarpunga ilanngullugu suliarissallugu avaqqunneqarsinnaannggitsoq.

Soorngunami naalakkersuisunit pingaartipparput ilinniarsimasuunissakkut ilinnakkatigullu nunarsuarmioqatigullu nunarsuarmioqatitsinnut unammillertuarnissarput angummannissarpullu.

Suliassalli eqqarsaatigalugit isumaqarpunga piumasaqaataasut nalilerluarneqartariaqartut, sulisussagut eqqarsaatigalugit.

Kiisalu taaneqarpoq sooq Island-imi pissutsit sanilliunneqannginnersut, Danmark-imi pissutsit kisiisa sanilliunnagit, kisitsisitigut nalilersuinermi.

Ilumoorpoq, Danmark-imi Savalimmiunilu pissutsit sanilliullugit nalilersuutigineqarput, taamaattorli oqaatigissavara Island-imiut qanillattornissaat eqqarsaatigigakku aammalu Island-imi suulisoqarnikkut pissutsit qanimut paasiniarnissaat aamma pilersaarugialugu, taamaattumillu Island-imi sulisoqarnermut ministeri naatsorsuutigaarput aasaru Qaqortumi ataatsimeersuarnissami peqataaassasoq, qularnanngimmat nuna namminersortoq sanilerput aamma sulisoqarnerup tungaatigut arlaatigut suleqatigilluarsinnaagipput.

Oqaaserineqartut allat, soorlu Siumumiit saqqummiunneqartut piumasaqaatigineqartut suliat qanoq ingerlateqqinneqarnissannut tunngasut tamaasa isumaqatigaagut, aammalu oqaatigissallugu matumunnga nassuiaammut malitseqartitsiniarluta naalakkersuisuni sulinitsinni aamma taakku ilanngullugit naammassiniarumaaratsigit.

Qujavunga oqaaserineqartunut allanut, aamma imartuunut, isumaqarpunga oqaatigineqartut tamarmik ingerlaqqinnissatsinni nallilersuinermi ilanngunneqarumaartut.

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Oqallisigisaq soqutiginaqimmat aammalu partiit oqaaaserisaat soqutignarluinnartut tutsiummata, ataatsimmersuartitsinisssarlu maannakkut pilersaarusiorneqartoq nuannerlunilu qilanaarnarmat, aammalu neriuutigigatsigu tassani oqallinnermi tunngaviusut annertuumik aallaavigalugit oqallisiinnarani, kisianni siunnerfiit maani ilaatigut taagorneqartut erseqqinnerusumik qulaajarneqarumaartut.

Ataaseq naalakkersuinikkut naapittarnerani aamma qularnanngilaq aamma ataatsimeersuarnermi tikeqinneqarumaartoq uterfigeqqinneqarlunilu, nammineq uanga ugguuna taasaqarfigilaarusukkiga: Eqqaamagakku aammalu maannakkut kisitsiserpassuit, procent-it allallu saqqummiussorneqarlutik ingerlannneqarneranni eqqaanngitsoorneq ajorpara sumi inunngorsimaneq akerlilersorlugu ingerlaneq taamaattoq qanoq akerlilersorsimeripput akerlilersortuarlugulu, aammalu tassunga sanilliullugu oqallinnermi, inimi maani ukiuni arlalinni tikittarparput mianersoqqussutit, ilaatigut aamma sammiveqartut sumi inungorsimermik eqqaanartumik, uagut nammineq aamma maani eqqussinissarput mianersuutigeqquneqartarluni, taanna inip avataanilu maanilu tikinneqaqqajaasaqaaq, taanna taavara oqallinnermut uanga tunginninngaaniit imminut eqqaasillunga aammalu allat eqqaasillugit, ullumikkut inuunitsinni ineriartornermi kissaatigigatsigu uagut kissaatigisagut malillugit ingerlasoqassasoq, pilersaarusiortoqassasoq, aamma naammassineqartassasut, taamaammat taama eqqarsarnigut nunami maani najukkatsinni, illumi inigisatsinni, imeq imigassarput kiak pigisassarput, atisat atugassagut il.il. Tamakku tamarmik piumasaraagut pitsaanerpaamik assuarnanngitsumik pissusissamisoortumillu kissaatigisatsitut naammassineqassasut, aamma aningaasanik, aningaasanillu akiliiniarnitsinni aamma suliat tamakku naapertuuttumik tamarmik naammassisimanissaat kissaatigisarlugu.

Taama oqallinnermi uanga paasineq ajorpara sumi inunngorsimanermut atasumik isumaliortartugut, soorlu ullumikkut aamma oqallinnitsinni, ilami qanoq oqaasilimmilluunniit sulisoqarnissaq eqqarsaanngilarput, apeqqutigisarparput, tassani pineqartut tassaammata suliassamut ilikkarlugit suliarinerigut, pitsaassuseq ajunngitsoq naammasineripput, ilitsersuutit paasinerigut ilisimanerigullu, tassani tunngavigineqartarmata aallaaviussasut.

Kissaatigisarput tassani eqqortumik sulinissamiippoq, eqqortumillu naammassinninnissami.

Naggataatigut una oqaatigilara, isumaqarpunga inuiaqatigiinni kalaallini eqqarsartaaseq una qanilliartuinnartoq atorneqarlunilu: Pitsaassuseq qanoq ittoq maannakkut akilerumavarput, aammalu kiffartuussineq qanoq pitsaatigisoq akilerumavarput, tamakkuninnga eqqqarsartilluta, taava aamma inuianni immikkoortitsiniartutut pissuseqarnaveersaarnissarput avataaniillu pasillerneqannginnissarput kissaatiginasssaaq.

Ujaasimmat, aamma ullumikkut oqallinneq taamaammat, pitsaassusermik sapinngisamik ajunginnerpaamik inuiaqatigiinni kiffartuussinissaq tassani anguniarneqarpoq, taama paasilllugu oqallinneq uanga ullumikkut oqallinneq nuannaarutigalugu tusarnaarpara.

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit:

Naalakkkersuisut siulittaasuata oqaaseqaataanut isumaqataavugut, pitsaassutsimillu aalajangiiniarnermi nalunaarusiaq ullumikkut oqallinnitsinni ilaatigut paasissutissanik imaqarpoq, tassa pitsaassutsimik suliamik naammassinnissinnaanermut atatillugu masssakkut nutaatut Inuit Ataqatigiinniit nuannaarutigalugu ilassisarput tasssaavoq siunissami sulisussarsiornermi uagut oqaatsitsinnik, nunamilu maani pissutsinik ilisimaarinninneq aamma annertuumik nalilerneqartussatut kiisami katersuuffiusutut maani atorneqartussatut paasinarsimmat.

Uagullu siunnersuutigaarput periutsip tamatuma pisortaqarfinni, Namminersornerullutik Oqartussani siullermik siuttuuffigineqarluni aallartinneqarnissaa aqqutissiuunneqarsinnaasoq, tassanngaanniit partiit allat marluk oqaaseqartui tikissavagut, siullermik Siumut sinnerlugu oqaluttup Siumut sinnerlugu siunnersuutigisaa, qitiusumik sulisoqarnermut siunnersuisoqatigiiffimmik pilersitsinissaq, Sulisamut assingungajattusinnaasoq, kisiannili suliffissanut tunngasuunerunani, sulisoqarnermut tunngasuunerusussaavoq, siunnersuusiorneqarnissaa taamaattup, sunillu siunnerfeqarnissaanik, naalakkersuisut imaluunniit partii saqqummiussaqassappat, nalilersueqataarusuppugut, tassungalu atatillugu aamma eqqaasitsissutiginngitsoorusunngilarput Inuit Ataqatigiinniit arlaleriarluta (aamma taanna Atassutip oqaluttuanut tunngavoq,) inatsisip pineqartup avataaniit suliartortunik nakkutilliinermut tunngatillugu malitsiinniarneqarnera ajornakusoorsimaqippat, naak nalunaarusiami ullumikkut oqaluuserisatsinni pasinaraluartoq ajunngitsumik nakkutigineqartoq, ilumut ajornakusoorsimaqippat, aamma tamanna tutsiuttarmat inuiaqatigiit akornannni oqallinnerni, nakkutilliisunik kommunet avataasigut, suliffiuteqartunit, sulinermik inuussutissarsiuteqartunit

immaqalu qanimut kommunenit peqataaffigineqartunit inuttalersorneqarsinnaasumik nakkutilliisoqarnissaq qanillattorneqartoq uagut oqallinnermi matumani paasivarput.

Pasitsaassimasaannaat, soorlu kommunet unioqqutitsinerinik toqqammavigalugit oqallinneq ingerlaqqitttariaqanngitsoq isumaqarpugut, paasissutissat sukumiisut pissariarisariaqarpagut, ilaatigut pipallatamik inatsisiliat kinguneri Atassutip oqaluttuata nammineq peqataaffigisimasani, inatsisip imai malitsikkkuminaanneranik allaat ilaasut taakkarsorpai, tamanna uagutsinnut sammitittariaqarparput, inatsisiliortutut inatsisiliortarsimagutta malitsikkuminaattumik, ersarissumik piumasaqaatitalinnik inatsisiliortussaavugut, unioqqutitsinertut taasakkagut pasitsaassimaannaraluarutsigilluuunniit pinaveersimatinneqartariaqarmata.

Taamaattumik kalaallit ingiarsimaarinninnermik annertuumik Atassutip oqaluttua oqalussinnarluni tikisitat, suliffik, angerlarsimaffik, meeqqat paarineqarfissaat, atuarfik allalllu tikisitap ilaqutaasalu akuersaarsinnaasaat neqeroorutigineqartariaqartunik oqalunnera imminnut taakkkua tusarnisaarniarnermik assortuuttunngorneri maluginianngitsuunngilagut, kisiannili oqallinnneq ullumikkut aallartippoq, sukumiisumik toqqammaveqarniarluni aallartinnissamut neriuuteqalersitsisutut uagut ilassiumavarput, tassami pasitsaassimasat toqqammavigalugit pinnani paasisat pissutsillu tunngaviusut, inuiaqatigiinni atuuttut toqqammavigalugit suliassaq manna ilungersunartoq suliffissaaleqinermut tunngasoq, nunaqavissunik pingaartitsinermut tunngasoq, taamaakkaluartorli nunarsuarmut nallersuusinnaasunik aamma ilinniartitsisarnermut tunngasoq, sukumiisumik toqqammaveqarluni ingerlateqqittariaqartoq isumaqaratta.

Kiisalu aamma Atassutip oqaluttuata Danskit nunatsinni maani qerrussimalersimasut eqqartorpai, tassani qularnanngilaq atorfinitsitsinermut piumasarisaasut aamma inatsisinik toqqammaveqarluni 60-ikkunni 70-ikkunnilu atorfeqalersimasut matumani pineqarput, tamakkua inatsisinik unioqqutitsinertut eqqortumik nalunaarusiami taaneqanngillat, tassa inatsisinik uagut inatsisiliarisatsinnik toqqammaveqarluni atorfinitsinneri pisimammata, nakkutilliinerli annerusariaqalermat neriuppunga aamma tamanna Atassutip oqalutttuata isumaqataaffigissagaa.

Anders Andreassen, Inatsisartut Siulittaasuat:

Erseqqissaatigissavara tunngaviusumik, partiinit aammalu Kattusseqatigiinnit isumaqatigineqarmat taamaattumik oqaaseqartussaq tulleq qinnuigissavara sapinngisamik tassunga sammisumik oqaaseqassasoq.

Otto Steenholdt, Atassut:

Inuit Ataqatigiinniit oqaaserineqartut akinngitsoorneqarsinnaanngillat, pasitsaassimasaannaat tunngavigineqarnerarput, kommunet pillugit oqaaserisatsinni, erseqqarissuinnartumik oqaaserineqarpoq kommunet ilaasa suliffissarsiortarfiit allaat sipaarfigalugit inuttaqartinnagillu atunngikkaat, taanna pasitsaassineruginnanngilaq, tassaavoq qitiusoq taakkua suliassasa qitivia, ilumut ujassallugu Kalaallit Nunatsinni peqaraluarnersoq, ujaasiniarnermilu tamakkua ilaasa matoqqanerat pissutaalluni maaniittuugaluit nassaarinngitsoorlugit tuaviortumik Danmark-imut saaffiginnittoqartarnera tusartuartuagarput tassani tunngaviuvoq.

Atassutip oqaatsimini erseqqarilluinnartumik oqaatigaa inatsit tunngaviusoq aajuna, tikkuullugulu, tassanngaaniillu arlallit atuarlugu nipituumik tunngavigalugu innnersuuppagut, taakkualu atuarneranni oqaaseq atorparput, inatsisip oqariartuuutai ajunngikkaluarput, malitsinniarneqarneraana, aatsaannguaq oqaaserisakka aamma ilanngullugit pisuusoq, nersualaartariaqaraluarporluunniit inatsit taaanna malitsinniarneqarneraana pisuuginnartoq.

Tikisitap qanoq pineqarnera aamma uagut eqqaanngitsoorsinnaanngilarput, kusanartumik eqqaasariaqartoq aajuna: Aamma tikisitanut uagut qanoq iliorsimanerput, qanoq iliortariaqarnerpullu siunissami aalajangiisuusupilorujussuummat, annertuuumik iliniagaqarsimasut amigaatigeqisatta maanga tikisinniarnerat ullumikkut ajornartorsiutigilereeratsigu, sakkortuumik akornutaasinnaasumik taakkununnga nipilimmik oqalussagutta, isumaqarpunga siunisssami iluaqutissatut tikisinniakkagut atorniakkagut ukiuni aalajangersimasuni tikisinniarnerat assupilorujussuaq ajornartorsiutigilissagipput, uagut nammineq inuiaqatigiittut misillerfigisinnaasatsinnit, taamaattuminguna Danskeq qerrusimasumik taasara tassaaginnartoq, aamma inatsimmi oqaatigisara, aalajangersimasumik inatsisip piumasaa tassani misissorneqarneq ajormat, tamakkuninnga misissuisussaagaluit aningaasalerneqaratik allaffitik matoqqatimmatigit.

Mikael Petersen, Isumaginnninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliffeqarfiutaannut Naalakkersuisoq:

Oqaaserineqartut kingulliit, Inuit Ataqatigiinniit Atassummiillu oqaaserineqartut oqaaseqarfigilaarniarpakka, isumaqarpunga ataaasiukkaanut tunngassuteqartut, soorngunami annertuumik oqallisigisarsimavagut, ukiut kingulliit ingerlanerini, tikisitat pillugit, tassa nunatsinni uagut nammineq naammassisinnaannngisagut, allamiunut suliakkiissutigisaratsigit.

Nunatsinni ulluni kingullerni annertuuumik qulaqqajaasoqarpoq kalaalliuneq, kalaalliuneq qallunaajunerlu pillugit, minnerunngitsumik suliassanik tigoqqaaneq, sulisoqarnerlu pillugu oqallinnermi.

Sulisoqarneq pillugu naalakkersuisutut pingaartilluinnarpara nuantsinni kikkulluunniit nunami maani najugaqartut eqqissisimallutik sulinissaat, suleqataanissaat ineriartortitseqataaanissaallu, qallunaatut kalaallisulluunniit oqaaseqarneq apeqqutaatinnagu.