Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 21-1		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Ataasinngorneq 16. Februar 1998 nal. 13.49

 

Oqaluuserisassani imm. 21

 

Nunatsinni inuussutissarsiornikkut siuarsaanissami nunaqavissut Kalaallit siuarsarneqar-nissaannik apeqquteqaat tunngavigalugu suleriaatsini ' 41 naapertorlugu oqallinnissamik siunnersuut.

(Inatsisartunut ilaasortaq Hans Enoksen)

 

 

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq, Anders Andreassen, Inatsisartut Siulittaasuat:

Taavalu oqaluuserisassap tullianut ingerlaqqissaagut, tassalu imm. 21 Nunatsinni inuussutissarsior­nikkut siuarsaanissami nunaqavissut Kalaallit siuarsarneqarnissaannik apeqquteqaat tunngavigalugu suleriaatsini ' 41 naapertorlugu oqallinnissamik siunnersuut, tassani siunnersuuteqartoq inatsisartunut ilaasortaq Hans Enoksen saqqummiussaaq.

 

Hans Enoksen, siunnersuuteqartoq, Siumut:

Tassa inatsisartunut oqaluuserisassanngortitsisimavunga taannalu matumuuna saqqummiutissavara.

 

Nunatsinni inuussutissarsiornikkut siuarsaanissami nunaqavissut Kalaallit siuarsarneqarnissaannk siunnersuut. Ukiut makku tikissimavagut sutigut tamatigut unammisinnaanermut periarfissat am­maraluttuinnarneri, ajoraluartumillu nunatsinni nunaqavissut sutigut tamatigorluinnangajak ingerlatsi­nermikkut kipitinneqartarput periarfissanertetaavallaarnertik pissutigalugu.

 

Sutigut tamatigut unammisinnaanermut nunaqavissut, ataatigut titarlugu kalaallit periarfissaat pitsaanngorsarluinnartariaqarput, ajornaqaaq isiginnaaginnarluta uagut naalakkersuinikkut suliaqartu­gut uninngaanarsinnaajunnaarpugut.

 

²Inatsisartunut siunnersuutiginiarpara, inuussutissarsiornikkut aningaasalersuinerit ullumikkornik pitsaanerusumik aaqqissuunneqaqqullugit, nunatsinnut nunaqavissut kalaallit unammisinnaanngor­nissaat anguniarlugu.

 

Oqartoqassanngilaq ammip qalipaataanik immikkoortitsiniartugut, naamerluinnaq, uagununa nunami maani najugaqartuaannartussat illersortariaqarigut, aningaasat nunatsinniiginnarnissaat anguniarlugu.

 

Soorlu takoreerparput takornarissanut immikkut aningaasaliinikuuvugut ippinnanngilluinnartumik. Massakkullu aningaasaliisariaqarpugut nunami suliffissanut kalaallit nunaqavissut pilersinniagaat salliullugut atortinneqartussanut. Ammip qalipaataa ersiginagu aaliagiisariaqarpugut, nunaqavissut kalaallit unammisinnaanngornissaat anguniarlugu.

 

Tassa taanna saqqummiuppara ukiorpassuarni matut tunuini teqeqqunilu oqallisigineqarusaartarsima­soq avammut anninneqarnissaa ersissutigisutut illugu, taamaammat massakkut periarfissaqarpusi oqallinnissassinnut.

 

Qujanaq.

 

Paaviaaraq Heilmann, Aalisarnermut, Piniarnermut, Inuussutissarsiornermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq, Siumut:

Inatsisartunut ilaasortap Hans Enoksen-ip siunnersuutaa Naalakkersuisut isumaat malillugu tunnga­vissiivoq aallarnisaasartunut namminersortunullu ingerlatsinerusimasoq ullutsinnut naleqqulluinnar­nersoq siumasaqaatinullu inuiaqatigiit kalaallit pissusissaatut piumasaqaatigisaannut naleqquttuuner­soq sukumiisumik eqqarsaatigissallugit.

 

Sivitsulersumi Naalakkersuisut - Inatsisartunut ilaasortatut Hans Enoksen-tulli - ajornartorsiummik ilisimaarinnissimapput, taamatullu aaqqiiniutissarpaalunnik aallartitsisarsimallutik tamanna ikiorsiivi­giniarlugu. Ilaatigut taaneqarsinnaapput inuussutissarsiutinik ineriartortitsinermut ingerlatseqatigiif­fiup Sulisa A/S-ip takornariaqarnermillu inuussutissarsiuteqarnermi aallarnissaalluni suliniutinut tapersiisarnerup pilersinneqarneri, kiisalu inuussutissarsiornermut inatsisit naleqqussarneqarneri inuussutissarsiornermut inatsisit ullutsinnut naleqqussarlugit, ataasiunerulersillugit paasiuminarneru­sillugullu, inuussutissarsiornerup ilusaata allanngoriartorneranut, nunatsinniinnaanngitsoq, kisiannili aamma Danmark-mi nunanilu allani niueqatigisartakkatsinni, nalaanneqartumut naleqqussakkamik.

 

Kisiannili aamma unneqarissuusariaqarpoq oqarlunilu annertunerusumik suliniuteqartoqarsinnaagalu­artoq, kisiannili aaqqiissutissamik piariikkamik akissutissaqanngitsoq. Taarsiulluguli suleruluttoqar­tariaqassaaq suliniutissat amerlaqisut atorneqartariaqassallutik tassa aallarnisaasartut namminersor­tunngortussallu pisaanerusunik periarfississagutsigit.

 

Taamatuttaaq nunani tamalaani misilittagarineqareerpoq aallarniisartutut amerlaqisut tunitsivissar­siornermi iluatsinngitsoortartut tassa aallaqqaammut tapersiissutaasartut unitsinneqaraangata. Taamattaaq pingaaruteqarluinnarpoq assigiinngitsut tapiissuteqalinnginnerini erseqqissumik naliliiso­qartassasoq suliffik inuilluunniit pineqartut pilersaarutiminnut erseqqissunik oqaatigalugit siunnerfi­lerlugillu anguniagaqarnersut.

 

Naalakkersuisut isumaqatigaat oqallinnerup qiterisaa piviusorsiortuusoq. Oqallinnerli immini siunnerfeqanngitsumik assigiinngitsutigullu ingerlanneqarsimavoq, tamatigullu piviusorsiortuusarsimanani.

 

Tamatumunnga atatillugu eqqaamaneqassaaq inatsisinut atatillugu Kalaallit Nunaanni najugaqartut aamma Kalaallit Nunaata avataani najugaqartut akornanni immikkoortitsisoqarmat. Naalakkersuisut qularutiginngilluinnarpaat inatsisit taakku killissarititaasa iluanni oqallittoqassasoq, ammip qalipaataa tunngavigalugu assigiinngisitsiniartutut pasillerneqarnissaq kissaatiginngikkaanni, soorlu tamanna Hans Enoksen-ip siunnersuummini kissaatiginngikkaa.

 

Ajornartorisiutit ilarparujussui pilersimapput Kalaallit Nunaanni suliffeqarnerup niuernermi nalingi­naasumik atugassarititaasunut aporfissalimmik naleqqussarneqarnerata aamma kinguaariit paarlaan­nerannut atatillugu ajornartorsiutit kingunerisaannik.

 

Naalakkersuisut isumaqarput mikinerusmik suliffeqarfiutillit tassaasut siulliullutik ersersitsisut ilaatigut INI A/S-mut tunngatillugu ajornartorsiueqartoqarsinnaaneranik. Aningaasaqarnermut Pisortaqarfiup maannakkut naalakkersuinikkut oqallinneq tunngavigalugu ingerlatseqatigiiffik taanna suliassat agguaanneqartarneranni periaaserineqartartut pillugit nassuiaateqaqqullugu qinnuigisimavaa, paasiniarlugu tamatumunnga atatillugu periaatsit naammattumik paasineqarsinnaasarnersut. Naalak­kersuisut ilisimaaraat aktiaateqarluni ingerlatseqatigiiffinnit Namminersornerullutik Oqartussani pigineqartuni suliffeeqarfinnilluunniit namminersortitanit allaniit suliariumannittussarsiuussisarnermi ingerlatsineq pillugu taamatut ittunik isumanerluuteqartoqarsinnaammat.

 

Maannakkut sanaartornermut tunngassuteqartuni inatsiseqarpoq soorunalimi kalaallisut qallunaatullu. Tamannali Naalakkersuisut isumaat malillugu naammanngilaq. Taamaammat kalaallit suliffeqarfiu­taat mikinerusut oqaatsinik ajornartorsiutaasinnaasutigut ikiorsinniarneqassamaarput siullermik aammattaaq ilitsersuutit, ileqqussarititaasut il. il. kalaallisut allassimasalernissaat isumagalugu. Tamanna ingerlatsinerussaaq naalakkersuisut ineriartortikkiartuaagassatut kissaatigisaat.

 

Maannakkut Aningaasaqarnermut Pisortaqarfimmi pilersaarutigineqarpoq ukioq manna suliamut tunngatillugu piareersimasuutitaqarfimmik pilersitsiartuaarniarlutik Namminersornerullutik Oqartus­sat sanaartortitsisuinut, kommunit teknikkikkut ingerlatsiveqarfiinut sanaartornermilu susassaqartunut allanut inatsisinut, aningaasaqarnermut aamma teknikkikkut ajornartorsiutaasinnaasunut tunngatillu­gu pitsaasumik siunnersuiffiusinnaasumik tapersersuisinnaasumillu.

 

Taamaut siunnersuisoqarfik ajornartorsiutaasinnaasunut taaneqartunut tunngatillugu pisortat suliariu­mannittussarsiuussinerini naligiinnerusunik atugassaqartitsinermik isumannaarisartussatut naleqqut­tuussaaq.

 

Taamatuttaaq Aningaasaqarnermut Pisortaqarfiup naatsorsuutigaa 1998/99-ip ingerlaneranni suliariu­mannittussarsiuussisarnermut inatsisip nalunaarutillu tassunga atasut aamma inatsisilerinikkut aningaasaqarnikkullu isumaqatigiissutinut tunngaviit il. il. misissorneqarsimanissaat, pisariaqassappat tamakkununnga tunngassuteqartuni maleruagassanik ullutsinnut naleqqunnerusunik missinngersuu­siorsinnaajumalluni.

 

Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliffeqarfiutaannut Pisortaqarfiup suliffeqarneq pillugu inatsisit naliliiffigineqarnissaat siuneertaralugu juni-ip qaammataani Qaqortumi suliffeqarneq pillugu isumasioqatigiittoqarnissaa pilersaarutigaa.

 

Suliffeqarnermut tunngassuteqartuni erseqqinnerusunik maleruagassaqalernissaa siunertaralugu pisortaqarfik suliffeqarnerup iluarsartuussiffigineqarqinnissaanut kiisalu suliffeqarneq pillugu kisitsisitigut paasissutissiortarnissamut periarfissiiniarluni piareersaasiulerpoq kommunini Nunatsin­nilu tamarmi suliffeqarnerup paasinarsisinneqarnissaa siunertaralugu. Taamaammat februar-ip qaammataani qallunaat Suliffeqarnermut Aqutsisoqarfianneersut inuit aggersarneqarput, taamaalillu­tik taakku Danmark-mi suliffeqarnermut tunngassuteqartuni suliniutaasutigut kingullertigut misilit­takkatik pillugit oqaluttuarsinnaaniassammata.

 

Ataatsimut isigalugu Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliassaqarfiutaannut Pisorta­qarfimmi isumaqartoqarpoq mandetime-nik aaqqissuussineq "uninngatitsiviinnartut" atuutissanngit­soq, kisiannili piviusunik imaqassalluni ineriartortitsineq ilinniartitaanerlu taamatullu suliffissanik ataavartunik pilersitsiniarneq tunngaavigalugu. Tulliullugu pisortaqarfimmit soqutigineqarpoq "ikaarsaariarfittut iilinniartitaalernissaq" pillugu kissaatigisat aqqutissiuutissalugit, taamaalilluni inuusuttut imaaliinnarlugu ilinniarnermik aallartitsisinnaanngitsut suliumallersitsinikkut pikkorissaa­nikkullu inuussutissarsiummik ilinniagaqalersinnaaniassammata il. il., taamaalilluni sumiiffinni najugaqartut suliassanik annertunerusunik tigusinissamut periarfissanik annertusaavigineqarsinnaaq­qullugit.

 

Namminersornerullutik Oqartussat aktiaateqarlutik ingerlatseqatigiiffiinut oqallinnermi taaneqarsima­sunuttaaq pissutsit makku atuupput, taakku piginnaatitaaffeqarlutik killilersugaallutillu ingerlatseqati­giiffiit pillugit inatsisini aalajangersarneqartunik. Aktiaateqarluni ingerlatseqatigiiffiit pilersinneqar­nissaannut Inatsisartut isumaqataanerisigut nalunaarutigineqarpoq aammattaaq Inatsisartut isumaqati­gigaat ingerlatseqatigiiffiit niuernermi nalinginnaasumik atugassarititaasut tunngavigalugit atugassa­qartitaallutik ingerlassasut. Ingerlatseqatigiiffiit taakku amerlavallaanik killilersuiffigineqassappata pissutsit imaalisinnaapput pisuni ataasiakkaani siunertamut naleqquttuussusiat eqqarsaatigilluarneqar­tariaqassalluni.

 

Kiisalu Naalakkersuisut nunatsinni aktiaateqarluni ingerlatseqatigiiffiit suliffeqarfiillu tamaasa taamatuttaaq soorunalimi aammattaaq ingerlatseqatigiiffiit namminersonerullutik Oqartussanit pigineqartunut kaammattuussavaat periarfissaqartillugu natsinni suliffeqarfiit suliakkersorneqartassa­sut, tassa pitsaassuseq, isumannaatsumik suliap inerlugu tunniunneqarnissaa naammaginartumillu unammilleqatigiissinnaassuseq ajussanngippata. Suliffeqarfiit namminersortut taamatuttaaq oqariar­tuuteqarfigineqassapput.

 

Nunatsinni suliffeqarfiit 60-kunni 70-kunnilu aallartinneqartut ullumikkut kinguaariinni paarlaaffiu­sussanngorput. Sanaartornerup kiffartuussillunilu inuussutissarsiutit sulisitsisunit Danmark-mit kingoqqisunit qalliuffigineqarput. Namminersorluni inuussutissarsiuteqarneq kinguaariinnit 60-kunni 70-kunnilu inuiaqatigiit sukkaqisumik ineriartortinneqarneranni aallartitsisimasunit qalliuffigineqar­poq. Taamaattumik ukiuni kingullerni tallimani annerujartuinnartumik namminersorluni inuussutis­sarsiuteqarnermi kinguaariit paarlannissaat ernummatigineqarluni erseqqissarneqartarsimavoq. Ilaatigut Sulisa peqataasimavoq ajornartorsiutip tamatuma allaaserineqarneranut. Kinguaarit "sanaar­torfiup nalaani" sorlaqartut ima utoqqaatigilerput, tunuarnissartik kissaatigilerlugu.

 

Nunatsinni suliffeqarfinni kinguaariit paarlaattarnerat pillugu immikkut ajornartorsiutaasut maannak­korpiaq suleqatigiissitami Akileraartarnermi Pisortaqarfimmit, Aningaasaqarnermut Pisortaqarfim­mit, Aalisarnermut, Piniarnermut, Inuussutissarsiornermut Nunalerinermullu Pisortaqarfimmit kiisalu Sulisitsisut Peqatigiiffiannit ilaasortaaffigineqarluni pilersinneqartumi suliarineqarput. Suleqatigiissi­tamut naatsorsuutinik kukkunersiuisartut eqqartuussissuserisullu aammataaq peqataatinneqarniarput immikkut ajornartoriutaasunik aaqqiinissamut kingusinnerusukkut Inatsisartunut saqqummiussaassa­mik ataatsimut isummernissamut tunngavissaliornissaq siunertaralugu.

 

Aallarnisaasartut pillugit oqallinnermi eqqaamaneqartariaqarpoq Sulisa A/S-miit taakku annertuneru­sumik siunnersorneqartarnissaat siunniusimaneqarmat. Ilaatigut taamaaliortoqarniarpoq kommunini najukkanilu inuussutissarsiorneq pillugu siunnersuisartoqatigiit taamatullu inuussutissarsiornermut allaffiit annertunerusumik taamatut siunnersuisarnermik pingaarutilimmik suliaqarsinnaanngortillu­git.

 

Ingerlatseqatigiiffiuttaaq kissaatigaa suliniutinut nutaanut toqqaannartumik tapiissuteqartoqartalernis­saanut amerlanerusunik aningaasaliissutissaqartoqalissasoq, taamaalilluni aningaasat maannamornit iluaqutaanerusumik sunniuteqarsinnaaleqqullugit.

 

Immikkut aallarnisaasarnermik aaqqissuussineq ilusilersorneqarsinnaavoq - immaqa qallunaat "klippekortmodel"-iattut ilusilerlugu - taamaalilluni aallarnisaasartut pilersaarusiamik naliliivigine­qarnissaannut ikiorserneqarsinnaalissammata, taamatullu aamma suliffeqarfiup aallartinneqarneranut­taaq piffissami siullermi qularnaveeqqusiissutitut ilusilerlugu.

Naalakkersuisut, Inatsisartut isumaqataassappata, piumassuseqarput periarfissanik tamakkuninnga misissueqqissaartitsinissaminnut, pingaartilluuinnaratsigu nunatsinni suliffeqarfinnik nutaanik aallartitsinermut periarfissiisoqarnissaa.

 

Matuma siornatigut inuussutissarsiutinut tapersiisarnermik aaqqissuussinermi, ESU-mi, nalinginnaa­sumik inuussutissarsiutinut tapersiisarneq aamma ilaavoq. Tamanna 1993-mi upernaakkut allanngor­tinneqarpoq, taamaalilluni tapersiisarnermik aaqqissuussinermi taamaallaat aalisarnermut, piniarner­mut nunalerinnermullu tapersiisoqartalersimalluni. Nunami inuussutissarsiutunut tapersiisarneq Sulisa aqqutigalugu ingerlanniarneqarsimavoq.

 

Naalakkersuisut siunnersuuteqarniarput inuussutissarsiutunut tapersiisarnermik aaqqissuussinerup nunami suliffissuarnut imaluunniit suliffinnut tapersiisarnermik ilallugu allanngortinneqarnissaanik. Aningaasat amerlasuut tamatumani pineqartussaammata Naalakkersuisut siunnertaraat tamakkununn­ga tunngasut piaartumik naliliisarluni misissuiffigitinneqarnissaat tapersiisarnissamullu periarfissat allanngortinneqarsinnaanerat misilinneqarlersinnagu eqqarsaatersuutinik inerniliinerit Inatsisartunut saqqummiullugit. Tamatumunnga atatillugu eqqaamaneqassaaq Sulisa A/S-mut inuussutissarsiutunik siuarsaanissamut aningaasanik atugassanngortitsisoqarsimmammat. Taamaammat naliliisarluni misissuinermi taamaallaat ESU aqqutigalugu nunami inuussutissarsiutinut tapersiisoqartaleqqissin­naanera kisiat sammineqartariaqanngilaq kisiannili aammattaaq Sulisa-p periarfissai isiginiarneqar­tariaqarlutik kiisalu allatut aaqqiissutaasinnaasut kinaassusersiunngitsumik eqqarsaatigineqartiaqarlu­tik.

 

Nunatsinni suliffeqarfiit mikinerusut ajornartorsiutaasa annerit ilagaat ilinniarsimanermik amingaate­qarneq, imatut paasillugu aallarnisaasartoq nunatsinneersoq amerlasuutigut aallarnisaasartumit avataanersumit inuussutissarsiornermut tunngatillugu aqutsinermi pissutsit pillugit ilisimasanut, aningaasaqarnikkut ingerlatsinermut allannullu tunngatillugu sannginnerusarluni.

 

Sulianut tungatillugu inuusuttut suliffiutillit ataasiakkaat piginnaassusii isornartussaqanngillat kisiannili taakku qulliunerusumik piginnaasaqarnissaq amingaatigikkajuppaat, pineqartup suliffeqar­fimmik pitsaasumik aqutsinissaanuttaaq piginnaanngortitsisoq.

 

Tamakku qanoq iliuuseqarfigineqartariaqarput. Naalakkersuisut ilinniartitaanermut tunngasut misissuiffiginiarpaat tapertaliussaasunik ilinniartitsisoqartarsinnaanersoq ilinniartitseqqittoqartarsin­naanersorlu paassiumallugu, aallarnisaasartunut taamatullu maannakkut suliffeqarfiutilinnut nunatsin­ni suliffeqarfinnut atugassarititaasut pitsaanerulersinneqarnissaat siunertaralugu.

 

Kalaallit Nunaanni ilinniarfiit ukiuni kingullerni pikkorissartitsinernik neqerooruteqartarlutillu naammassinnittarsimapput, tamakkunani sannartornermik suliffiutillit suliffiuteqalersussallu toqqar­lugit pineqarlutik.

 

Sanaartornermik Ilinniarfiup "Mesterit ilinniartitaanerannik" taaneqartartoq ineriartortissimavaa ilaatigut siunertaqartoq sanaartornermi suliffiutilissat tullinnguuttut sanaartornermut tunngassuteqar­tuni unammilleqatigiissinnaanerulernissaannik. Ilinniartitaaneq taanna sisamanik immikkoortortaqar­poq sapaatit akunnerinik marlunnik sivisussuseqartartunik tassa katillugit sapaatit akunneri arfineq pingasunik. Peqataasut aqutsinermik, suliffeqarfiuteqarneq pillugu ilisimasassanik, tunitsivissarsior­tarnermik aningaasaqarnermillu ilinniartitaasarput.

 

Mesterinik ilinniartitsineq 1996-mi ukiakkut aallartippoq, 1998-milu marts-mi katillugit inuit 22-it kommuninit assigiinngitsunik arfineq pingasuneersut ilinnartitaanerup immikkoortuinik sisamaasunik tamanik naammassinnissimassapput. Peqataasut immikkoortumut 2.500 kr.-nik akiliisarput, tassa katillugit ilinniartitaanermut tamarmut 10.000 kr.-nik.

 

Taakkununnga ilanngunneqassaaq assassornermik suliffeqarfiutilinnut ulluni pingasuni pikkorissartit­sisarnerit Sulisitsisut Peqatigiiffiata aaqqissuuttagai sulisitsisut inuussutissarsiutinut ilinniartitaaner­mut akiliutaasigut ilaatigut aningaasaliivigineqartartut. 1996-mi 1997-milu mesterit ilisimasassaan­nik, pitsaassutsimik isumannaarinermik aamma AP-95-mik pikkorissartitsinerit katillugit 16-it ingerlanneqarput. Pikkorissartitsinerit taakku kommuninut assigiinngitsunut arfineq pingasunut agguarsimapput soorunalimilu mesterinut tamanut kommunini arfineq pingasuniittunut neqeroorutaa­simallutik.

 

Nassuerutigalugu ataasiakkaanik amerlaqisunik suliuteqartoqarsinnaasoq aammalu aalakkaasumik tamatumunnga peqatigitillugu aaqqiissuteqartoqarsinnaanngitsoq - inerniliisoqarsinnaanngitsorluun­niit - Naalakkersuisut suleqatigiissitamik pilersitsiniarput siunnersuutit katersorneqarnissaat aningaa­saqarnikkullu sunniutaasussat naliliivigineqarnissaat siunertaralugu.

 

Naasuerutigisariaqarunarputtaaq tamakkununnga tunngassuteqartuni suliniutaasussat amerlanersaasa pilersinneqarnerisa inuiaqatigiinnut aningaasartuutit kingunerisussaammatigit taamaammallu pingaaruteqarluinnarluni allanngortitsinermut atatillugu aaqqissuussinerusinnaasut aningaasaqarnik­kut sunniutissat ilisimasassatigut taakkulu naatsorsuutigineqartutut sunniutigisassat naliliivigissagatsi­git.

 

Naak ajornartorsiutit ilaat iluarsiuminaassinnaagaluartut Naalakkersuisut Inatsisartut 1998-mi ukiakkut ataatsimiinneranni nassuiaammik saqummiussaqarniarput. Naalakkersuisut sukkanerusumik ingerlasoqarnissaa kissaatigigaluarpaat, nassuerutigaluguli ajornartorsiutit annertussusiisa pisariaqar­lersimmassuk ataatsimoortumik sukumiisumillu suliarineqarnissaa.

 

Akornutissaqassanngilarli aammattaaq sulinerup nalaani pitsanngorsaasoqartarnissaanut tamatu­munngaluunniit siunnersuuteqartoqqartarnissaanut, tassami tamakkununnga tunngassuteqartuni siuariaataasinnaasut piaarnerpaamik iluaquserneqartariaqarput.

 

Naallakkersuisut isumaqarput Namminersornerullutik Oqartussat kommunillu isiginnaaginnassann­gitsut maani assigiinngitsisoqarpat, qanigisaannut imaluunniit kammalaatigisaannut iluaqutissiiorto­toqarpat. Pisussaavugut tamanna pinngitsoorniarlugu iliuuseqarnissattinnut. Tamannali immikkut inatsisiliornikkut piumasaqaatitaqarfiunngilaq. Tamatumunnga peqatigitillugu Inatsisartut, inatsisi­liortunut, pinaveersaartariaqarpaat oqaatsit ammilluunniit qalipaata tunngavigalugu immikkoortitsisu­nik inatsisiliornissartik. Tassa taamaattumik inatsisiliornissaq pinaveersaartariaqarpoq.

 

Inatsisartunut ilaasortamit Hans Enoksen-mit siunnersuutigineqartutut nutaamik inatsisiliorneq ajornartorsiummut iluarsiissutissanngilaq pitsaanerpaaq. Assigiinngisitsineq kiisalu qanigisaannat kammalaataannalluunniit iluaqutissiorneqartarneri ajornartorsiutaappata, aaqqiissutissaq sulinerup pitsaanerusumik, inatsisinik malittarisassanillu atuuttunik malititsiviusumik, aqunneqarnissaaniippoq. Inuussutissarsiornermi qallunaat qalliunerat ajornartorsiutaappat, iluarsiissutissaq tassaavoq nammi­nersorlutik inuussutissarsiuteqalerusuttunut piumassuseqartunut piginnaaneqartunullu timitalimmik ajunngitsumillu ikiuineq.

 

Taamaalilluni Naalakkersuisut ajornartorisutit - annertuut annikinnerusullu - qaangerniarnissaannut piareersimapput, kingusinnerusukkullu tamakku pillugit inatsisinut allannguutissat siunnersuutinik pisariaqartinneqartunik saqqummiussissallutik.

 

Karl Lyberth, Siumup oqaaseqartua:

Kalaallit inuutissarsiornikkut ingerlataqartut aallartitserusuttullu pisariaqartitsineri naapertorlugit tapersersorneqartarnissaat Siumut-miit pingaartilluinnarparput. Taamaakkaluartoq inuussutissarsior­nikkut siuarsaanissamut atatillugu nunaqavissut kalaallit nunatsinni nunaqavissunut allanut sanilliul­lugit immikkut pineqarlutik ikiorserneqarnissaat pissusissamisoortutut isiginngilarput. Inatsisartuni inatsisiliussagutta, aamma inuussutissarsiornikkut inatsisit pineqartillugit, nunatsinni nunaqavissunut tamanut assigiimmik atugassanngorlugit inatsisiliortuartariaqarpugut.

 

Inatsisartuni ilaasortap hr. Hans Enoksen-ip siunnersuuteqarnermini ajornartorsiut tikkuagaa arlalin­nik oqallisissaqqissunik- soorlumi aamma tamanna Naalakkersuisut akissutaanni takuneqarsinnaasoq - imaqarpoq. Assersuutitut taaneqarsinnaavoq kalaaliusugut inuussutissarsiornikkut allanut unammil­lersinnaalernissaq anguniarlugu suli siuarsartuartariaqarnerput.

Siuarsassagutta siullerpaajutillugu pikkorissarneq tamatta ingerlattuartariaqarparput, meeraagutta, inersimasuugutta, sulisartuugutta imaluunniit namminersorluta suliffiuteqartuugutta, siumullu ingerlarusukkutta pikkorissartuarneq pisariaqarluinnarpoq, aatsaammi pikkorissarneq aqqutigalugu kikkulluunniit inuiaat allanut unammillersinnaaneq angusassarivaat.

 

Ajornartorisut tikkuarneqartoq Namminersornerullutik Oqartussat inatsisaannik imaluunniit nalu­naarutaannik aallaaveqarluni tunngaveqarpat, taava taakkua misissoqqinnissaat pisariaqarluinnarpoq, tamannalu ilumut pisariaqartoq, aamma Naalakkersuisut akissutaasa uppernarsarpaat. Tassani ilaatigut eqqaaneqarsinnaavoq sanaartornermi Namminersornerullutik Oqartussanit aningaasalersor­neqartuni suliassanut tunniutassanullu suliarinnittussarsiortarneq pillugu Namminersornerullutik Oqartussat nalunaarutaat 1. december 1994-imeersoq.

 

Taamaattumik Siumumiit kissaatigissavarput oqallisigisarput una maannakkut oqallinnitsinnut killeqartinneqassanngitsoq ataatsimiititalianullu attuumassuteqartunut ingerlateqqinneqassasoq misissorneqarlunilu.

 

Inuutissarssiornikkut siuarsaanissaq taakkartortillugu eqqaanngitsoorneqarsinnanngillat suliffeqarfiit maannakkut ingerlareersut, pingaartumik 60-kunni 70-kunnilu pilersinneqarsimasut, kinguaariinnit tulliuttunit ingerlateqqinneqarnissaannik ajornartorisutaasinnaasut.

 

Piffissaq sivisunngitsoq qaangiuppat suliffiutillit namminersortut 60-kunni 70-kunnilu aallartissima­sut utoqqalinertik pissutigalugu tunuartitsilertussaapput, taamaattumik pingaaruteqarluinnartuuvoq suliffeqarfiit pineqartut maani nunaqavissunik, ajornanngippat kalaallinik, ingerlateqqinneqarnissaat qulakkeerniassallugu.

 

Siumut-miit isumaqarpugut suliffinnik taakkunannga ingerlatitseqqittussat naammattumik pikkoris­suseqarlutik, pingaartumik suliffinnik aqutsilluni ingerlatsisinnaaneq eqqarsaatigalugu, piareersima­nissaat nuna tamakkerlugu qinigaasugut akisussaaffigilluinnaripput. Suliffinnik ingerlatitsisut utoqqalinertik pissutigalugu tunuarnerisigut suliffeqarfiit uniinnanngissaat pingaaruteqarluinnarmat Siumut-miit siunnersuutigissavarput aaqqiissutissanik aqqutissiuussisinnaasunik maannangaaq sulilersitsisoqartariaqartoq. Tassani Sulisa A/S suliassamik ingerlatsilluarsinnaasutut tikkuarneqarsin­naavoq.

 

Nunami suliffiit amerlanerusut pilersinniassagutsigit, aammalu suliffiit pioreersut ataannarnissaat qulakkeerniassagutsigu aningaasatigut ikorfartuiffissamik pilersitsinissaq pisariaqarluinnarpoq, taamaattumik ESU aamma Sulisa peqatigalugu nalileeqqiinnarani, piviusumik Naalakkersuisut siunnersuuteqarniarlutik pilersaaruteqarnerat Siumut-p tungaaniit iluarisimaaratsigu tapersersorluin­narparput.

Inuiaqatigiinnguusugut akunnitsinni inoqartarpoq pitsaalluinnartunik isumassarsillutik suliffinnik aallartitserusuttunik. Inuit taamaattut nunatsinni pisariaqartilluinnaratsigit, nunatsinnullu iluaqutaanis­saat qularnanngereermat, Siumup tungaaniit siunnersuutigissavarput inuit pineqartut pitsaanerusumik periarfissinniarlugit Naalakkersuisut suliniuteqassasut, ukioq mannalu ukiamut ataatsimiinnissatsin­nut siunnersuummik saqqummiussissasut.

 

Nunarput siuarsartittuassagutsigu oqareernitsituut inuit pikkorissut isumassarsillaqqissullu pisariaqar­tilluinnarpagut, taamaattumik siunnersuuterput Inatsisartunit tamanit ilassilluarneqarnissaa neriuuti­gilluinnarparput.

 

Naggataatigut Siumumiit erseqqissaatigissavarput nunatsinni najugaqartuusugut tamatta ikioqatigiil­luta nunatsinnik siumukartitsiuassagatta, qallunaajugutta kalaaliugutta tamatta nammaqatigiilluta.

 

Otto Steenholdt, Atassut-ip oqaaseqartua:

Akissuteqaat atuarlugu ilimageriikkatut oqariartuuteqarpoq. Ajornartoriutit ersaripput qanorli allanik ersarissunillu periuseeqarnissaq oqaatigissalugu nangiarineqarluni.

 

Inuussitissarsiutit siuarsarnissaat oqallisigissagaanni eqqarsaatit pisuussutit uumassusillit tungaannut sammiteqqajaanartarput, naluneqanngilarli pisuussutit tamakku nungusaataanngitsumik atorluarniar­lugit ilaatigut sakkortuumik killilersuinerit atortariaqarlersimasut.

 

Inuussutissarsiutitta ataasiinnarmut sammivallaarnera qangaaniilli oqallisigiuartarparput, allanillu tapertalersornissaa pisariaqartutut tikkuartortuarlugu.

 

Atassut-mit isertuunnagu oqaatigissavarput Inuussutissarsiutitaarniarluni Ikiorsiisarfik aalisarnerin­narmut sammitinneqartoq assuariuarsimagatsigu. Nipituumik oqaatigisarsimavarput siunnersuutigiu­arlugulu inuussutissarsiutitaarniarluni Ikiorsiiviup aningaasataasa ilaat nunami sullivinnik pilersitsini­arnermut annerungaartumik atorneqaleqqullugit. Akissuteqaammi Atassut-ip qangaaniilli taamatut kissaateqartuarnera tusaaneqamisaalersimasoq paasinarpoq, kisiannili pisarneq malillugu "misissueq­qaartariaqarneq" ilanngunneqarsimalluni.

 

Atassut-mit isumaqarpugut misissuinissaq imannarujussuaq pisariaqanngitsoq, Inatsisartullu isuma­qatigiillutik ESU-p aamma nunami inuussutissarsiutitaarniarnermut annertunerusumik atugaalernis­saa maannangaaq inassutigisariaqaleraat.

 

ATASSUT isumaqarpoq suliffisssanik pilersitsiniarnerup nalaani aningaasat atugassat siaammaanna­git ataatsimut katersortariaqalersut aningaasanik atorniartarfik sakkortooq angisooq taamaasiornikkut pilersillugu. Taama oqaratta eqqarsaatigaavut takornariartitsineq pillugu kiisalu SULISA A/S ilanngullugu aningaasaateqarfiit ESU-mut nuuttariaqaraluartut, tassa aningaasaateqarfik angisooq sakkortooq ataatsimut katersuuffinngortillugu.

 

Nunarput angeqimmat eqqarsaatigillaqquarput nunap immikkoortuini assigiinngitsuni najugaqarneq aamma inuussutissarsiutitaarniarluni qinnuteqartunut annerusumik aalajangiisuutinneqaleqqullugu.

 

Akissuteqaammi immikkoortut taagorneqartut ersersippaat qanoq iliuuseqartariaqalersoq, sulliviit assigiinngitsut tamaasa naammaginartumik suliassersussagaanni. Kinaluunniit suliassanik tigusiuma­soq missukutaajuartutut isigisimaguni nipangiinnarani assuarlersinnaasariaqarpoq, mianersuutissarli unaavoq, taama naammagittaalliortut ammit qalipaataanik immikkoortitsiniartutuut taagorlugit nipangersinniartuassallugit.

 

Hans Enoksenip siunnersuutaa annerusumik maani oqaaseqarfigissanngilarput ersarereermat nunat­sinni nunaqavissut suliassersuinermi isiginiarneroqqullugit siunnersuutigimmagu. Sulisitsisut akornanni avissaartuuttoqalernerata ersersippaa isumaqatigiinngitsoqartoq. Soorluuna aamma ajoraluartumik, ilami oqarta amiilaarnartumik, paasisaqalersugut, tassa kammalaatigiinnerooq aallaavigalugu suliassersuisarsimaneq atorneqarsimalluni.

 

Sulisitsisut oqallisiginiaraluartillugit aamma puigunngilagut atuisut eqqarsaatigineqartariaqarnerat. Suliap eqqortumik suliarineqarsinnaanissaa atuisumut aningaasat peqqissuserlu, peqqissutsillu tungaatigut, sunniuteqartorujussuummata.

 

Akissuteqaammi immikkoortortalersorlugit saqqummiussat ukuusut:

Suliariumannittussarsiuussisarneq pillugu inatsit, suliffeqarneq pillugu inatsit, kinguaariit paarlaattar­nerini ajornartorsiutit aallarnisaasartullu, ilinniartitaaneq ilinniartitseqqittarnerlu, sulinerullu ingerlaq­qinnissaanik imallit soqutigalugit ATASSUT-minngaanniit atuarpagut.

 

Naalakkersuisut isumaliutersuutaat tapersersorpagut inattorumallugilli isumaliutersuutit tamakkua amusartumut ikiinnaqqunagit, taama oqarpugut ATASSUT-ip qangarsuarli siunnersuutigiuarsimam­magu inuussutissarsiutitaarniarluni atorniartarfiup ESU-p aningaasaataasa maannamiit annerungaar­tumik nunami suliffinnik pilersitsiniarnerni atorneqaleqqullugit. Sivisuallaamik amusartumiitinneqar­simammat, maannali aamma suli kinguarsarneqarsinnaammat misissuinissamik oqarluni utaqqisit­seqqinniarneq.

 

Naalakkersuisut kaammattuutiginiagaat Nunatsinni aktiaateqarluni ingerlatseqatigiiffinnut, soorunali­mi aamma Namminersornerullutik Oqartussat ingerlatsiviinut periarfissaqartillugu nunatsinni suliffeqarfiit suliakkersorneqartassasut pitsaassuseq, isumannaatsumik suliap inerlugu tunniunneqar­nissaa naammaginartumillu unammilleqatigiissinnaassuseq ATASSUT-miit taperserpagut, aammali eqqaamaqqullugu suliffeqarfiit namminersortut aamma taamatut kaammattoqqullugit.

 

Taamatut oqaaseqarluta Naalakkersuisunut ilaasortap akissutaata ATASSUT-miit, imaluunniit akissutaa ATASSUT-miit tusaatissatut tiguarput.

 

Mannasse Berthelsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Inuit Ataqatigiinniit Hans Enoksen-ip siunnersuutaa sukumiisumik suliarisimavarput, imatummi siunnersuuteqarmat: Nunatsinni inuutissarsiornikkut siuarsaanissami nunaqavissut kalaallit siuarsar­neqarnissaannik. Kiisalu siunnersuummini tunngavilersornermini allappoq, namminersortuaqqat uniinnartartut amerlavallaartut.

 

Aap, Hans Enoksen-i ilumoorpoq, namminersortuaqqat ullumikkut ilungersortinneqarput, suliffissu­arnik Namminersornerullutik Oqartussat pigisaannik unammillerneqarlutik. KNI Pisiffik eqqarsaati­gissagaanni ukiuni kingullerni pisiniarfiutai soqqusaatsumiik namminersortuaqqanut unammillerput, unnukkut sivisuumik - aammalu sapaatip akunnerisa naanerini ammasarnermikkut. Namminersortut pisinniarfeeraatillit uumassutigisaat tassaavoq pisiniarfiit annerusut matoreeraangata pisiniarfigilluar­neqartaramik. Soorluli tamanna aamma naammagisimanagu maannakkut KNI Pilersuisoq isorliu­nerusuni unammillerniarpoq unnukkut sivisunerusumik ammasarnermigut aammalu pisiniarfeeraati­linnut unammillertussaassalluni. Inuit Ataqatigiinni niuertarfinni taama ineriartorneq ernumanartutut isigaarput, allaallu eqqarsaatigilersimallugu pisiniarfiit anginerit qanoq ammasartiginissaat inatsisik­kut aalajangerneqartalernissaa inatsisartuni siunnersuutigissallugu, soorlu Danmarkimi taamak aaqqiisoqarsimasoq. Taamaaliunngikkuttami pisiniarfeeraatillit namminersortut ipitinneqartut ataasiinnaanavianngimmata siunissami.

 

Nunatsinni kalaallisut oqaatsitta sutigut tamatigut atorsinnaanissaat Inuit Ataqatigiinniit pisinnaati­taaffittut isigiuarsimavarput. Siunnersuutigisimallutigulumi pisortat pisortaqarfiillu suliffeqarfiutaan­nut saaffiginninnermi minnerpaamik tamatigut kalaallisut kiffartuunneqartarnissamik. Tamannalu Inatsisartunit akuersaarneqareerpoq.

 

Tassunga aamma ilaalluinnarpoq suliariumannittussarsiuussilluni neqeroortarnermi.

Sanaartornermili suliassat atortussallu tunniunneqartarneri pillugit ataatsimoortuni piumasaqaatini, tassa AP95-imi, ' 1-imi imm. 6-imi allassimavoq, allakkat tamarmik qallunaatut allassimassasut, oorit, ussersaanernilu taaguutit qallunaatuujussasut. Isumaqatigiinniarnerit sanaartornerullu ingerla­nerani ataatsimiittarnerit pinngitsooratik qallunaatut ingerlanneqartassasut. Allakkanillu qallunaatut allassimanngitsuni qallunaatut nutserneri isumaqatigiittoqartinnagu qallunaatuui atortinneqartassasut. Tamanna Inuit Ataqatigiinninngaanniit akuersaarsinnaanngilluinnarparput. Aammami naapertuutinn­gilluinnarpoq Namminersornerullutik Oqartussat pillugu inatsimmi ' 9-mi ima allassimammat: Kalaallit oqaasii pingaarnersaallutik oqaasiupput. Danskit oqaasii peqqissaartumik ilinniartitsissutigi­neqartassapput kiisalu oqaatsit taakku tamarmik pisortaqarfinni atorneqarsinnaapput. Taamaammat Inuit Ataqatigiinniit piumasarissavarput, kalaallit oqaasii pinngitsooratik aamma atorneqarsinnaasari­aqartut.

 

Kisianni aamma aana isiginngitsuusaaginnarneqarsinnaanngitsoq. Niuernerup sanaartornerullu iluani, allanilumi inuutissarsiuutini atortussat tamarluinnangajammik nunatta avataaniit pissarsiarineqartar­put. Inuit Ataqatigiinniillu neriuutigaarput siunissami anguniarneqartariaqartoq atortussanik sanaar­tortut toqqaannarlugit piniarfigineqartalernissaat, maannakkummi akitsorsaataasumik Danmark-imut pituttorsimavallaaqigatta, Danmarkimuinnarmi atortunik piniartoqartarpoq, atortussanik nioqqutis­siortunut akunnermiliuttunut. Taamaattumik qallunaat oqaasiinnaanngitsoq tuluttut pisinnaasaqarnis­saq sanioqqunneqarsinnaanngilaq unammillernissami periarfissagissaarnerorusukkaanni.

 

Hans Enoksen-ip siunnersuuteqarnera Inuit Ataqatigiinniit atorsimavarput Namminersornerullutik Oqartussat suliariumannittussarsiuussisarmut peqqussutaat nalunaarutaallu nalilersussallugit. Naalak­kersuisullu akissuteqarnermini aamma eqqaavaa, 1998-imi '99-imilu, '99-ilu atorneqassasoq -sut suliariumannittussarsiuussisarnermi inatsit nalilersoqqinniarlugu, tamannalu Inuit Ataqatigiinniit ilassilluarparput, naak orniginerugaluarlugu ukiamulluunniit nutarterinissaq.

 

Nalilersuinitsinnilu makkua tikkuarusuppagut:

Suliariumannittussarsiuussisarnermik inatsit taamaallaat atorneqarsinnaavoq Namminersornerullutik Oqartussat sanaartortitsinernut peqataappata. Taamaammallu suliffeqarfissuit aktieselskabinngortiter­simasut namminneq aningaasalikkaminnik sanaartortitsissagunik pisussaanngillat suliariumannittus­sarsiuussinermut inatsit malissallugu. Taakkuuppullu Namminersornerullutik Oqartussat 100 %-imik pigisaat, soorlu KNI, Royal Arctic Line, Tele Greenland, Royal Greenland kiisalu Mittarfeqarfiit A/S-inngortinneqarunik. Tassa taakku namminneq sanatitsiniarunik tikkuartuiinnarsinnaapput kikkut suna suliarissaneraat.

 

Tamanna Inuit Ataqatigiinniit akuersaarsinnaanngilarput, taamaammallu aamma taakku suliariuman­nittussarsiuussisarnermut inatsit atortariaqaraat isumaqarluta.

 

Qimerluuataarnerani pingaartissimavarput namminersortuaqqat patajaalliisarnissaannut periarfissaat eqqarsaatiginerullugit. Inuit Ataqatigiinnimmi isumaqaratta, namminersortut patajaallisarnissaminnut periarfissinneqanngikkunik ingerlalluarnissaat nalorninartuussammat, suliffissanillu ataavartunik pilersitsisinnaassanatik.

 

Nalunaarummi erseqqissumik allassimavoq suliariumannittussarsiuussisarnissat tamarmik ammasu­mik ingerlanneqartassasut, kisiannili periarfissiilluni immikkut qaaqqusanuinnaq suliarinnittussar­siuussinissamik. Soorlu suliassat katillutik 2 mill. ataallugit naleqarpata imaluunniit suliassaq 300.000-it koruunit ataallugit naleqarpat.

 

Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut, tassa taakkuusut namminersortuaqqat patajaallisarneqarnissaan­nut atugassaat. Taamaammat qaaqqusanuinnaq neqeroortitsisarneq atorunnaartariaqarpoq, illoqarfiul­lu iluani kisimi ammasumik suliariumannitttussarsiuussineqartalissalluni.

Namminersortummi patajaallisartariaqarput, suliassanut annernut tigusinissaminnut, soorlu atortoris­saarutit naammattut kiisalu sillimmasiinissamut aningaasat naammattut pigisariaqarmata. Tikkuann­gitsoorumanngilarpullu namminersortut suliassanik annertuunik tigusinialertillugit sillimmasiinissa­mut allat aamma ikiuussinnaaneri, soorlu sparekarsit bank-illu aammalu Namminersornerullutik Oqartussat sillimmasiinermi tunuliaqutaasarnissaat atorneqarsinnaasariaqarmat.

 

Suliariumannittusarsiuussisoqartillugu eqqunngitsumik pineqarsimasorisut maalaarfigisarsimasaralu­at Sanaartortitsinermut Aqutsisoqarfik. Taannali januarip aallaqqaataani 1998 atorunnaarsinneqarpoq, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Pisortaqarfiup ataanut inissinneqarsimalluni. Inuit Ataqatigiin­niit tulluartuusorinngilarput, pisortaqarfiup ataaniitsinneqassasoq, Aningaasaqarnermummi ineqarner­mullu pisortaqarfik tassaavoq nunatsinni sanaartortitsisut annersaasa ilaat. Taamaammat Naalakker­suisut kaammattussavagut tutsuiginarnerusumik maalaartarfimmik pilersitseqqullugit.

 

Ullumikkut pissutsit taamaatsillugit nalunngilluinnarparput nunami suliffinnik ataavartunik pilersitsi­niarneq ajornakusoortorujussuaq. Taamaammat Inuit Ataqatigiinniit siunnerfigisariakkatut makku isigaagut, siornatigut aamma saqqummiuttarsimasagut.

 

Maannakkut Royal Greenland A/S nunat tamalaat akornanni unammillersinnaanera pitsanngorsaaffi­giniarlugu annikitsunnguamik sarfamut imermullu akiliisinneqartarpoq. Royal Greenland-iinnaann­gitsoq, aammali allani nunami tunisassiulerniartunut taamatut periarfissiisariaqarpugut, neriuuteqarlu­assagutta suliffinnik pilersitsinissatsinnut.

 

Nunatta iluani nioqqutissiorniarnermi aamma apeqqutaalluinnarpoq, pisisussanut anngunnissaat, taamaammat Royal Arctic Line-p usisaataanni inissaq atunngitsoorneqartartoq akikillillugu nunatta iluani atorneqarsinnaanera oqaatigeqqissavarput.

 

Nunami maani suliffeqarfinnik nunap iluani tunisassiorniartut illersornerusariaqarpagut patajaallisar­nissaasa tungaanut, soorlu tunisassiarineqartut assingi nunanit allanit, allaneersut akitsornerisigut akileraarutikkut. Pissanganarpoq kujataani manninnik tunisassiulernissaq. Aallaqqaataaniit pisortaniit immikkut tapersersorneqanngikkuni allatulli ipiinnartussanut ilaanissaa Inuit Ataqatigiinniit ersissuti­gaarput.

Nammineq tunisassiassagut illersunngikkutsigit ersissutigaarput inuutissarsiutitigut ineriartornissamik oqalunneq timitalerneqarsinnaanngitsoq.

 

Nunatsinni tunisassiorfigut siulianitut illersorniarlugit oqalunnerput Inuit Ataqatigiiniit ilimagilluin­narparput Naalakkersuisuniit WTO, tassa World Trade Organization ersisaarutigineqassasoq, tassamigooq WTO-mi isumaqatigiissutinik nammineq tunisassiassanik tapersersuineq unioqqutitsi­nerussammat.

 

Nunami suliffeqarfinnik aallartitsiniartussat SULISA A/S-ip pilersinneqarnera assut neriuffigineqarsi­magaluarpoq, maannali neriuuteqalussinnarnermik kinguneqarsimasutut oqaatigisariaqarpoq. Inuutissarsiutinullu aallartitsiniarnermi Naalakkersuisut suliniutigilersaagaat Inuit Ataqatigiinniit ilassilluarpagut. ESU-mut aaqqissuussinermut assingusumik nunami suliffinnik pilersitsiniarnermi qanoq iliuuseqarniarnitsinni Inuit Ataqatigiinniillu aamma pingaartillugu oqaatiginngitsoorumanngi­larput ilinniaqqiffiusinnaasut, Naalakkersuisullu akissuteqaamminni Sisimiuni Sanaartornermi ilinniarfimmi mester-inngorniarluni pikkorissarnerit ingerlanneqartut pingaartipparput ingerlanneqar­tut.

 

Pingaartipparpullu niuernermik naatsorsuuserinermilu pikkorissarnissat. Suliffeqarfiummi ingerlanis­saanut pingaaruteqarluinnarpoq suliffeqarfik aningaasatigut isumannaatsumik ingerlanneqarnissaa.

 

Inuit Ataqatigiinniit, -nni nuannaarutigaarput Naalakkersuisut akissuteqaamminni suliffqarfissuit pigisatik allallumi kaammattorusummagit, nunatsinniittut sanasut atortaqqullugit. Tamannali Inuit Ataqatigiit naammaginngilarput, isumaqarlutalu suliariumannittussiuussisarnermut inatsisit aamma taakkununnga atuutilertariaqartoq.

 

Nunaqavissut tikisitallu akornanni assigiinngisitsisarnerit siornatigut nalinginnaasut Inuit Ataqatigiin­ni sorsuutigiuarsimavagut naligiittoqalernissaa anguniarlugu. Tassa qallunaaninngaanniit ajornerusu­mik pineqassannginnatta. Qallunaallu tikissimapput uagut kalaallit ilinniartissalluta atorfinnik tigusisinnaanngortissalluta, maannakkullu minnerunngitsumik sanaartornerup iluani periarfissaqaler­pugut qallunaat 50-60-70-ikkunni tikissimasut suliffiuteqarfinnillu pilersitsiortorsimasut suliffiutaat tigussallugit, maannami utoqqalilerlutik qasuersernissaminnut piareersalereermata. Taamaammat nunanit allamiunit ingiarneqannginnitsinni kalaallit periarfissittariaqarpagut suliffinni tigusinissaan­nut, soorlu ESU-tut ittumik pilersitsinikkut, Naalakkersuisut aamma tamanna akissuteqaamminni ammaffigereeraat nuannaarutigaarput.

 

Hans Enoksen-illu kalaallit nunaqavissut inatsisitigut immikkut pineqartalernissaannik siunnersuutaa paasilluaraluarlutigu siuliani taasannut naleqqutinngilaq, tassa naligiissitsinissamut, tamannami naligiinnginnerummat. Uanilu siunnersuummi pineqartumi Inuit Ataqatigiit qularinngilluinnarpaat, kalaallit qallunaatulli periarfissinneqarunik pikkorissutsimikkut nunaminnillu ilisimasaqarluarnertik iluaqutigalugit unammillerluarsinnaasut ajugaasinnaallutillu.

 

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:

Hr. Hans Enoksenip siunnersuutaata oqaasertai imaalu misissuataareerlugit siunnersuummini tunngavilersuutai siunertaalu ataqqillugit oqartariaqarpunga, siunnersuut qularnanngitsumik - soorlumi aamma tamanna siunnersuummi taaneqartoq - ammip qalipaataa tunngavigalugu assigiinn­gisitsinermik aallaaveqanngikkaluartoq, taamaattoq maluginiariga naligiimmik unammilleqatigiissin­naannissamik equngalersitsinermik kinguneqarsinnaasoq.

 

Siunnersuuteqartup oqaatigaa siunnersuunni ammip qalipaataa tunngavigalugu assigiinngisitsinertut isigineqassanngitsoq, aammami qularinngilara siunnersuuteqartoq assigiinngisitsineq pinagu ajunn­gitsumilli isumaqarluni siunnersuuteqartoq.

 

Kisianni soorluuna immaqa ima oqaraanni eqqornerussasoq, tassa "ammip qalipaataa tunngavigalugu teknikkikkut assigiinngisitsineqartoq, assigiinngisitsinertaqartoq",

siunnersuummi siunertaq ima oqaatigineqarmat, issuarpara: "... kalaallit nunaqavissut unammillernis­samut periarfissaasa pitsaanerulersinneqarnissaat", issuaaneq naavoq.

 

Isumaqarpunga siunnersuut "ammip qalipaataa tunngavigalugu teknikkikkut assigiinngitsitsinermik imaqalaartoq", tassami allat maani najugaqartut inatsisit naapertorlugit pineqartutulli aamma isaasa­lerlugu nunaqavissutut imaluunniit nunaqavissut, tassa nunaqavissutut isigineqarsinnaassagunarmata, innuttaaqataasut piumasaqaatit eqqortikkunikkit aammalu allatulli akileraartarlutik.

 

Inersuarmi maani allat sammillugit oqallinnermut atatillugu Akulliit Partiiata oqaatigiuartarsimavaa, inuusuttortagut nunani allani inuusuttoqatiminnut unammillersinnaassappata ilinniartitaanerup aammalu suli ilinniartitaanerup qanoq pisariaqartiginera.

 

Inuusuttuugaanni utoqqaagaanniluunniit, maani nunarsuatsinni inoqatit akornanni nallersuussinnaas­sagaanni ilinniagaqarneq pisariaqarluinnarpoq.

Inuit ataasiakkaat innuttaqatiminnut nallersuussinnaassappata isumaqarpugut tamanna pisariaqartoq, unammilleqatigiinnerup aqqani imaanngitsorlu tamanna pissasoq immikkut inatsisiliorluni ilaasa salliutinnerisigut allallu periarfissaasa killilernerisigut.

 

Taavami kinaana kalaaliutitaasoq?

 

Inatsisartut aalajangiisimapput kikkut maaniissinnaatitaanersut imaluunniit sulisinnaatitaanersut imaluunniit inatsisit naapertorlugit kikkut kalaaliunersut.

Atagu tusaqqilaariartigu, tassalu ukiut arfineq-marluk Kalaallit Nunaanni najugaqarsimaguit, taava kalaaliuvutit.

 

Kalaallit Nunaanni inunngorsimaguit ukiullu siulliit tallimat maaniissimallutit, taava kalaaliuvutit.

 

Kalaallimik aappaqaruit, taava kalaaliuvutit.

 

Kalaallit Nunaanni ukiut marluk najugaqarsimagaanni, taava inuussutissarsiummik allagartartaarneq ajornartitaanngilaq.

 

Inuussutissarsiorsinnaatitaaneq pillugu nunatsinni inatsiseqarpoq, taamatullu aamma nunatsinnut suliartorsinnaatitaaneq pillugu.

 

Inatsisini equngassuteqarsimappat, taava isumaqarpunga inatsisini suna allanngortittariaqarnersoq uparuartariaqartoq. Equngassuteqarpallu piareersimavunga tamatuma oqaluuser, oqaluuserinissaanut.

 

Soorunami assigiinngissuteqarsimappat, tamanna isiginngitsuusaaginnarsinnaanngilarput, taava pisussaavugut tamanna unitsissallugu.

Kisiannili tamatumani pisariaqanngilaq immikkut ittumik inatsisiliornissaq.

 

Assigiinngisitsineqarsimappat taava tamanna unitsinneqassaaq aqqutissat eqqortut atorlugit - taamaal­laat piumasarineqarpoq assersuummik ersarissumik uppernarsaatinillu saqqummiussinissaq - taama pisoqarpat taava ajornaquteqanngivippoq equngassutip taamaattup aaqqiivigineqarnissaa.

 

Isumaqarpunga ajunngivissoq apeqqut pineqartoq oqaluuserisassanngorlugu saqqummiunneqarmat, taamaalillutami aamma paasiniassavarput annerisaq sunaanersoq, iluarusunnermik toqqissisimaner­millu taarserneqarsinnaaqqullugu.

 

Inatsisartut 1998-imi ukiakkut ataatsimiinissaannut nassuaateqarnissaq, nassuiaateqarnissamik Naalakkersuisut neriorsuutaat, akissuteqaammi qulequttami 'sulinerup ingerlaqqinnissaa'-nik oqaati­gineqartoq, qanoq imaqarnissaa pissangagalugu utaqqissavara, soorlu pineqartup oqaluuserisassanut taamanikkussamut tunngavissaqarnerulersissagaatigut.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Inatsisartunut ilaasortap Hans Enoksen-ip oqallisissiaanut tunngatillugu Kattusseqatigiit sinnerlugit imatut oqaaseqarniarpunga:

 

Kalaallit Nunatsinni assigiinngisitsisoqarpat innuttaasugut isiginnaaginnassanngilagut, pingaartumik kammalaatit, ilisarisimasat allallu qanigisat kisiisa aallunneqalerpata. Pisariaqarluinnarpoq taamaattut uparuartussallugit, tassami pissutsit taamaattut arlalitsigut uppernarsaatissaqarput, miserratigiinnarne­qarsinnaanngilaq - pisussaaffigaarput naapertuilluartumik sullissinerup ingerlanneqarnissaanut suleqataassalluta.

 

Inatsisartunut ilaasortap Hans Enoksen-i isumaqatigilluinnarpara ugguuna uparuaammat; inuutissar­siutitigut aningaasaliisarnerup ullumikkut illua-tungaannarsiorpallaartumik iluarsiivigineqarnissaa, iluarsiivigineqarnissaa, iluarsiivigineqarsimanera iluarsisariaqartoq, pingaartumik inuutissarsiutinut tapersiisarneq pillugu, tassami ullumikkut taamaallaat aalisarnermut, piniarnermut nunalerinermullu inuussutissarsiutillit kisimik annerusumik taperserneqarnissaminnut periarfissaqartinneqarput. Tamannalu ullutsinnut naleqqukkunnaarpoq, minnerunngitsumik ukiuni kingullerni aalisakkat tammakarsimanerat, aammalu aalisarnerup ajoraluartumik kinguariartornera eqqarsaatigalugit.

 

SULISA A/S-ip suliai, angusaalu ulloq manna tikillugu, aningaasaliissutinut naleqqiullugit takujumi­naapput, taamaattumik piffissanngorpoq Inatsisartut SULISA A/S-imut piginnittutut SULISA A/S-i piumasaqarfigissallugu; inuussutissarsiutinik siuarsaanermut suliniutit, maannamullu anguneqarsima­sut pillugit ersarissumik inatsisartunut nassuiaateqaqqullugu.

Tassami SULISA A/S suliniutinik ersarissunik suliffinnillu ataavartunik malunnaatilimmik pilersit­siortoqataasinnaanngippat, isumaqarpunga nalilersortariaqartoq - ilumut SULISA A/S taamatut ingerlaannassanersoq ?

 

1960-ikkunni, ''70-ikkunni, maannamullu nunami suliffiit pilersiortorneqarsimasut - kinguaariinni paarlaaffiusussanngortitilersimapput, taamaattumik pingaaruteqarluinnarpoq pisariaqarlunilu, suliffiit namminersorluni ingerlateqqinneqartussat annerusumik, ammanerusumillu aqutsinermut, aningaasar­siornikkullu ingerlatsinermik pikkorissartitsisarnerit ataavartumik aallunneqarnissaat sulissutigissallu­gu.

 

Nunatsinni unammilleqatigiinneq pitsaasoq anguniarlugu suliariumannittussarsiuussisarneq pillugu inatsiseqarpugut, naalli inatsiseqareeraluarluta sanaartornikkut ilitsersuutit, ileqqussarititaasut assigisaallu amerlasoorpassuartigut qallunaatuinnaq allassimasarput, - tamakku naleqqussartuartaria­qarput, kalaallit aamma unammilleqataanerullutik peqataanerulissappata.

 

Kalaallit Nunatsinni nunaqavissut suliassanut unammillersinnaallualissappata, ilinniartitaaneq, ilinniartiseqqittanerillu ataavartumik ingerlanneqarnissaat annertuumik pisariaqarpoq pingaaruteqar­lunilu.

Nunatsinni sanaartornerup iluani kalaalerpassuupput ilinniakkaminnik naammassinnissimasut, tamakkulu amerlanersaat ajoraluartumik unittoorsimapput ingerlariaqqissinnaanatillu, taamaattumik tamakkuninnga ilinniartitseqqittarneq siunnersuisarnerlu, minnerunngitsumik namminersortutut  ingerlatsilersinnaanermut tunngasunik annerusumik periarfissiisoqartariaqarpoq.

 

Kiisalu unammilleqatigiimmik suliniassagutta, pisariaqarluinnarpoq immitsinnut qiviarnissaq; suut-uku sanngeequtigigigut, aamma suut nukittoqutigaagut. Tamakku oqallisigisariaqarpavut, taamaa­liunngikkuttami ajornartorsiutit anigulertorunnanngilagut.

 

Taamatut inatsisartunut ilaasortap Hans Enoksen-ip oqallisissiaa Kattusseqatigiit sinnerlugit oqaase­qarfigaara.

 

Paaviaaraq Heilmann, Siumut, Aalisanermut, Piniarnermut, Inuutissarsiornermut  Nunalerinermul­lu Naalakkersuisoq:

Partiit Kattusseqatigiillu oqaaseqaataannut ilaatigut partiit ataasiakkaat eqqarsaatigalugit annertuunut qujavunga.

 

Paasinarpoq ataatsimut isigalugu kalaallit immikkut kalaallit oqaaseq taallugu aaqqissuussisoqarnis­saa kissaatigineqanngitsoq, kisiannili naligiimmik kalaallit maanilu nunaqalersimasut suliffitsigut suliassatigullu agguaassiffigineqarsinnaanissaannut periarfissanik imaluunniit pisartunik pisoqarnis­saa ingerlatsisoqarnissaa kissaatigineqartoq.

 

Ajornanngippat inatsisiliornissaq tikinngikkaluarlugu aaqqiisoqarsinnaappat malunnarpoq amerlaner­paanit oqaatiginiarneqartoq, aammalu malunnarluni kammalaatigiiaarneq imaluunniit ilaqutariikkaar­neq pissutigalugu suliassanik agguagarsisarsinnaaneq, taamatut oqartoqarsinnaappat, tamanna pisarsimappat taava aamma piaartumík tamanna unitsittariaqartoq kissaatigineqartoq nalunanngilaq aamma Naalakkersuisut tamanna taamaattoqartarsimappat soorunami Naalakkersuisut akuersaarsin­naanngilaat. Kammalaatigiiaarneq pissutigalugu suliassanik agguaasarneq agguaasoqartarsimappat akuerineqarsinnaassanngilaq.

 

Taamatut ataatsimut oqaatigeerlugu partiit ataasiakkaat oqaaseqartuinut oqaaseqaateqalaassaanga akissuteqalaassaanga.

 

Siullermik Siumup oqaaseqartuanut, tassa nunaqartunut tamanut aaqqissuussineq maani inatsisit maannakkut pioreersut eqqarsaatigalugit, taakkuninnga naammassinnittunut assigiimmik pisoqarnis­saa kissaatigineqarpoq. Aamma soorunami Naalakkersuisut taanna kissaatigaat.

 

Ataatsimiititalianut ataasiakkaanut imaluunniit susassaqartunut attuumassuteqartunut misissuisoqar­nissaa eqqaamasakka malillugit Siumup oqaaseqartuata kisimi kissaatigivaa, partiinillu allanit taanna immikkut eqqaaneqarani, taamaammat imatut paasivara, Naalakkersuisut kingusinnerusukkut sulereernermikkut saqqummiukkusutatik, saqqummiussinissamik tungaanut Naalakkersuisunut suliarineqarnissaa udvalgimut anngutinngikkallaraluarlugu naammagigaat paasivara.

 

Aamma utoqqalisut Siumuminngaanniit utoqqalisut taarserneqarnissaat, tassa suliffinnik piginnittut taarseriartuaarnissaannut periarfissanik ammaasoqarnissaa kissaatigineqarpoq, tassani eqqarsaatigine­qarluni aamma paasisakka malillugit ESU aqqutigalugu aamma suliffinnik pilersitsisoqarsinnaaneq, aallartitsisoqarsinnaaneranik periarfissiisinnaaneq innersuussutigineqarluni. Taamatut aamma ATASSUT-minngaanniit aamma nunami suliffiit ESU aqqutigalugu, suliffinnik ESU aqqutigalugu aallarnisarnermi ingerlatsinermiluunniit periarfissanik periarfissiisoqarnissaa kissaatigineqarpoq.

 

Tassunga tunngatillugu ataatsimut oqaatigereerusuppara maannakkut ESU-mi immikkut aningaasat atugassiissutigineqartartut aalisarnermut, piniarnermullu savaateqarnermullu naammassimammata, imaluunniit atorsinnaasutut taakkununngaannaq naammattut oqaatigisariaqarmata, taamaattumik nunami aamma suliffiit, ESU aqqutigalugu aallarnisarnerminni ikiorsiiffigineqarsinnaanissaat imaluunniit atukkinneqartarsinnaanissaat eqqunneqassappat, taava aamma aningaasanik annertuneru­sunik immikkoortitsisoqartariaqarnissaa naatsersuutigisariaqassaaq.

 

Taavali aamma ATASSUT-minngaanniit oqaatigineqarpoq Naalakkersuisut nalilersussagaat takor­nariaqarnermi, ESU-mi immaqalu aamma SULISA-mi aningaasat suliffinnik pilersitsiniarnermut atorneqarsinnaasut eqikkarniarlugit, imaluunniit eqikkarneqarsinnaanissaat misissorneqartariaqartoq.

 

Taassumap piviusorsiortumik taamatut iliortoqarsinnaanera Naalakkersuisutut uanga taanna soqut-igisinnaavara misissuiffigissallugu, kingusinnerusukkullu uterfigissallugu.

 

Aamma paasivara Atassumminngaanniit tunuarsimaarfigineqartoq, kammalaate­qarneq tunngavigalu­gu suliassanik agguaanermi pissarsinerusoqartarnera taa­maassimappat akuerisinnaanngikkaa aamma Naalakkersuisut oqareernittut ta­manna akueriuminaatsippaat.

 

Naalakkersuisut suliniutigiumasatik saqqummiininni taakkartukkakka amu­sarissamut ilissanngikkaat Atassutip kissaatigaa, neriorsuutigiss­avara sku­ffe-mut ilisissanngilagut. Suliassaq pilerinartoq aammalu pissanganartoq neriorsuutigisagut eqqarsaatigalugit suliarissavarput.

 

Inuit Ataqatigiinniit pisiniarfiit ammasarneri aamma Namminersornerullutik Oqartussat pigisaani pisiniarfii anginerusut taavalu mikinerusuni ilaatigut sakkortulaartumik toqutsiartorneri imaluunniit nungusaanerat uparuaaffigi­neqarpoq. Aamma allaat ammasarneranut tunngatillugu immaqa inatsisiliorto­qarsinnaanera taaneqarluni.

 

Tassunga tunngatillugu naluneqanngitsutut Danmark-imi ammatitsisarnermut inatsisiliortoqaqqam­mersimavoq aammalu taanna ajornartorsiummik qaangiisit­sinngilaq allaat oqallinnermik annertu­nerulersitsisutut taasariaqarluni, taamaattumik taassumap inatsisiliornikkut aaqqiivigineqarnissaa pitinnagu eqqarsaatigilluartariaqarpoq, qanoq ittumik aaqqissuussigutta pisiniarfiu­tillit ingerlaannar­nissaat qulakkeersinnaavarput immaqa inatsisiliunngikka­luarluta immaqa aamma inatsisiliornikkut. Soorunami taanna nalilersuiffigi­nissaa tigorusuppara.

 

Oqaatsit eqqarsaatigalugit; soorunami Nunatsinni maani aamma inatsisit Inuit Ataqatigiit oqaaseqar­tuisa oqaatigigaat, inatsisit Namminersornerul­luni Oqartussaanerup inatsimmi aamma allaqqasut ilagigaat oqaatsinut tunn­gasut. Soorunami suliassat aamma maani kalaallisut allaqqasariaqarput.

 

Kisianni taamak oqaraluarluni teknik-imut tunngapput, eqqarsaatigisariaqak­katut uku aamma tigusariaqarpagut tassa nutserisunik tamakkuninnga pigin­naanilinnik aamma pilersitsisariaqassagatta. Imaannaanngitsuupput suliassat tassani. Kisianni ilumoorpoq Nunatsinni kalaallisut aamma suliassat eqqar­saatigalugit, siunissaq eqqarsaatigalugu aamma ajornanngippat angusariaqar­parput aamma ajornarsinnaassanngilaq.

 

Suliariumannittussarsiuussisarnermut tunngatillugu nalilersuinissaq inner­suussutigissavara akissute­qaatinni aamma tamakku nalilersornissaat taava­gut.

 

Nunap iluani sanaartortut niuersinnaanerisa Inuit Ataqatigiinninngaanniit aamma oqaatigineqartutut aaqqiiffigineqarsinnaanissaat assartuineq eqqar­saatigalugu, taanna assigiinngitsutigut pisareersimam­mat taanna ajornartor­siutaasimappat aamma soorunami Naalakkersuisut tunuarsimaarfiginavianngi­laat misissussallugu. Manniit uani eqqarsaatigineqarput aamma taakku kisii­saanngikkaluit immaqa, kisianni manniit eqqarsaatigalugit immaqa soorunami aamma taakkua Inuit Ataqatigiit oqaaseqartua­ta taasaatut aamma taasumap assartuinertaa attorneqanngitsoornavianngilaq.

 

Aamma Inuit Ataqatigiit nuannaarutigigaat paasiva ISO aqqutigalugu nunami suliffiit aamma aallartisarnermi attartorsinnaaneranik ikiorsiiffigineqar­sinnaaneranik periarfissaq taanna nuannaaruti­gigaat paasivara.

 

Taavalu Akulliit Partiiata Inatsisit maani akuerineqareersimasut inimi ta­akkua malinneqarpata ingerlaaseq ajunngitsumik nalileraa paasivara kisian­nili aamma Inatsisit allanngortinngikkaluarlugit aaqqiisoqarsinnaappat a­jornartorsiutaasunik massakkut taava aamma taanna perusunnerugaa paasillu­gu.

 

Aamma Kattusseqatigiit ISO nunami suliffiit aallarnisarnermi tapiiffigine­qarnissaat imaluunniit .........  periarfissaqalernissaat nalunaarutigigaat paasillugu. Suli­sa uani taaneqarpoq arlalinni, kisianni Kattusseqatigiinnut tunngatillugu oqaatigerusuppara Kattusseqatigiit oqaaseqarnerminni imatut paasineqarsinnaasu­mik oqarmata Namminersornerullutik Oqartussat Sulisa ki­siat pigigaat kisiat tassa erseqqissaatigissavara Namminersornerullutik Oqartussat Sulisamik piginneqataapput. Suliffeqarfiit allat Namminersor­nerullutik Oqartussat pigisaat piginneqataapput namminersortullu allat ata­asiak­kaat aamma piginneqataallutik.

 

Taamaattumik Sulisami tamakkiisumik Namminersornerullutik Oqartussat kisi­mik oqartussaanngil­lat. Kisianni Sulisamut tunngatillugu nassuiaasoqarsin­naanera taanna soorunami matoqqaffigineqar­sinnaanngilaq.

 

Naggataatigut taamatut oqaaseqarlunga amerlanertigut nunami tamakkiisumi Naalakkersuisuni misissorneqartussani suliassatut oqaatigisagut taperserne­qarmata imatut naggasiissaannga uanga upperigakku aammalu nalunnginnakku sineriassuatsinni kalaalerpassuaqartoq namminersortunik, ajukkugatillu a­jukkunnanngitsumik aammalu peqataasunik Nunatsinni sanaartornermik aamma eqqarsaatigalugu peqataasunik. Uani ilaatigut taamatut oqarpunga pissutiga­lugu imatut nipeqarsin­naammat kalaallit tamarmik akuunngivissut, naamik akuusorpassuupput qujanartumik. Piginnaanilip­passuupput aamma allatulli unammeqataasut maani suliffiutilinni kalaallinik pigineqartut. Paasivara aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq licitation-imut tunngatillugu oqaaseqa­laarusuttoq.

 

Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq:

Inuit Ataqatigiit apeqqut qaffatsitaat oqaaseqarfigilaarniarpara. Tassa suliariumannittussarsiuussiso­qartillugu eqqunngitsumik pineqarsorisut naam­magittaalliortarfissaanik tunngasumik oqaaseqarnerat aammalu taassumap Ani­ngaasaqarnerup Ineqarnermullu Pisortaqarfiup ataani inissisimaneranik oqaa­seqarnerat, isorinninnermik nipeqartoq.

 

Isumaqarpunga pissusissamisoortoq siullermik oqaatigilaassallugu erseqqis­saateqariaqarneq. Una erseqqissaatigerusuppara, taamaallaat inissialiorner­mi iluarsaassanut tunngasut Namminersornerullu­tik inissiat pigisaat aammalu attartugassat, Naaminersornerullutik inissiat pigisaat. Kiisalu umiarsuali­veqarnermut tunngasut tassaammata Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup ataa­nut inississimasut akisussaaffiginnittumik. Tassa sanaartortitsisutut aki­sussaasumik.

 

Apeqqutit allat assersuutigalugu, ulluinnarni 60/40 imaluunniit 80/20 inis­sialiortitsinerit kommunet peqataaffigisaat tassani sanaartornermi akisus­saavoq kommune. Aamma inissiat iluarsaanneqarneran­ni 60/40 imaluunniit 80/20-mi tassani Namminersornerusut kommune-lluunniit aningaasaleeqataaga­luarpata tassani sanaartornermi kommune inissisimavoq, bygherre-tut.

 

Taavali andelsbolig-it sananeqassappata sanaartortitsisoq kommune-lluunniit Namminersornerullutik Oqartussat aningaasaliigaluarpata taakkua inuttai nammineq, andelsbolig-imik pigisaqartut, sanaar­tornermi akisussaapput.

 

Taanna erseqqissaatigereerlugu, Inuit Ataqatigiit kissaatigisaat eqqunngit­sumik pisimasoqartillugu naammagittaalliortarfissamik pilersitsisariaqar­nera imaluunniit Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoqarfimmi taassuma .........  tunngatillugu imatut qulaarnaatsumik oqaatigineqarsi­naavoq; taanna siunnersuut Naalakkersuisut ajunngitsutut tiguvaat aammalu suliareriarlugu anissin­nissaa aalajangissallugu. Isumaqarpugut siunnersuut ajunngitsoq misissorneqartariaqartorlu.

 

Maannangaaq sumorpiaq inissinneqassanersoq oqaatigisinnaanngilara, eqqar­saatigineqarsinnaasut ilagaat ulluinnarni pioreersut ilaat, assersuutigalu­gu; konkurrencenævn-imik taasagarput, unammille­qatigiilluni ingerlatsinermi aalajangiisartut naliliisartut taassuma immaqa ataannut inissinneqarsinnaa­voq. Kisianni taassuma tungaa sumut inissikkumaarnera paasinarsiumaarpoq. Unali aamma erseqqis­saatigineqassaaq Naalakkersuisut sumulluunniit partii­mut atagaluaruni Siulittaasuata akisussaaffigaa apeqqutit Naalakkersuinermi inissitassat, suup ataatungaanut inississanerlugit.

 

Tassa kingullermik naalakkersuisunngortitsisoqarmat, siuliani kingullermil­lu, taassumap apeqqutip, Bygge- & Anlægsstyrelsep, Aningaasaqarnermut Ine­qarnermullu ataaniinnissaa Naalakkersuisut Siulittaasuata inississimavaa. Tassalu taanna naalakkersuisut allat inissisimasut oqartussaaffiginngi­laat.

Tamatigut Siulittaasuup taanna akisussaaffigimmagu.

 

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:

Oqaaserisanni issuaalaaqqaassaanga naatsunnguamik. Tassa oqarama assigiinn­gisitsineqarsimappat taava tamanna unitsinneqassaaq aqqutissat eqqortut aqqutigalugit. Taamaallaat piumasarineqarpoq assersuummik ersarissumik up­pernarsaatinillu saqqummiussinissaq, taava taama pisoqarpat taava ajornaqu­teqanngivippoq equngassutit taama aaqqiivigineqarnissaat.

 

Tassungaana atatillugu maani oqaaseqartunik tusakkakka uannut nuannaajal­lannarpallaaqimmata maanga qaqisunga.

 

Tassa assigiinngitsumik pineqarneq taanna arlalissuartigut saqqummersinne­qarmat oqaatsitigut. Soorluli amigaataalluni tunngaviusunik assersuutinik taasaqarnissaq amigaataasoq.

 

Taamaattumik assorsuaq nuannaarutigaara maani saqqummiussisut ilaata oqaa­tigimmagu taamatut assigiinngisitsinerit takussutissaqartut, uppernarsaa­tissaqartut, tamannalu eqqortuusoq.

 

Taamaattumik, tassa ilungersorneq uanga una annerisara unaammat taamatut ilun­gersorluni taamatut pineqarneq oqaluuserineqartillugu, soorlulusooq assersuutinik saqqummiussisoqarneq ajormat. Taamaattumik uani timitaliiso­qarsinnaanera tusarlugu assut nuannaarutigaara.

 

Tassami kalaaleqatigut namminersortut, malinnaasut amerlaqaat. Soorlu na­laakersuisunit aamma oqaatigineqartoq. Taakkualu tulluusimaarutigalugillu nuannaarutigalugit malinnaaffigaagut, kisiannili illuatungaatigut uani eq­qartorneqartutut imatut isikkoqarnera tassa eqqunngitsumik pineqarneq oqa­luuseralugu assersuutissanilli uppernarsaatinillu tusagaqassanata, tassani taanna timitalerneqarsin­naammat assut nuannaarutigalugu.

 

Tamannalu ingerlatiinnartariaqassaaq.

 

Hans Enoksen, Siumut:

Siullermik uani oqallinnermi, assigiinngisitsinerooq pineqassanngilaq. Ki­sianni oqarfigissavassi uagulli meeraavugut assigiinngisitsineq maani nuna­mi atuuttoq.

 

Kalaallit annerusumik suliakkersorneqanngillat, isiginnaartuuginnarput, saaffiginnikkaluaraangamik suneqartarpat? Assersuutigiinnarlugu ulluni kin­gullerni tusartakkavut; illit Sulisitsisut Peqatigiiffian­nut ilaasortaann­gikkuit assigiinnarpaa aniinnaruit! Oliaarniartunut ilaasortaanngikkuit assigiinnarpaa qinnuteqanngikkuit!

 

Assigiimmik pinnittoqanngilaq, taanna malugilaariarsiuk. Uagununa assi­giinngitsumik pinninneq taanna unitsikkusukkipput massakkut. Paasillugu massakkut assigiinngitsumik pinnittoqarpoq.

 

Sivitsulersumi Naalakkersuisut ilisimaarisimavaat ajornartorsiutit uani saqqummiunneqartut, taamatut oqarput, kisianni sooq qangalili aaqqinniarsi­manngilaat?

 

Taavalu uani aningaasaateqarfiit marluk immikkoortinniarneqarnerat, Sulisa ISO-lu, isumaqarpunga aamma taanna aaqqiiniarneq eqartorujussuarmik inis­sinniarneqartoq. Marloqiusamik aningaasaate­qarfinnik qinnuteqartarfissanik pilersitsisoqarsinnaanngilaq, ataatsimut kattunniarlik. Taamalippaat taava sulineq sukkanerusumik ingerlanneqalissaaq, kiffartuussat pitsaaneru­sumik sullinneqalissapput, aningaasartuutit annikinnerusut atorneqalissapput al­larpassuillu sukkanerusumik ingerlalissallutik.

 

Ingerlatseqatigiiffissuit makkua killilersuiffiginngikkutsigit, tassami Inatsisartut piginnittuupput qullersaallutik. Naalakkiisinnaasariaqarpugut uagut taakkununnga inuiaqatigiit aningaasaataat sinnerlugit aqukkatsigit, tamakku piumasaqarfigisinnaasariaqarpagut imatut imatullu iliussaasi. Ajor­naqaaq tikkuartuiinnarluni massakkut ingerlaneq innuttaasunik akuersaarne­erukkaluttuinnarpoq, taanna ulluni kingullerni oqallinnerni annertuumik maluginiarneqarsinnaavoq suliaq soqutigigaanni.

Ilaatigut oqartoqarpoq Naalakkersuisuninngaanniit, Inatsisartut isumaqa­taassappata misissueqqissaar­nissamut sulineq ingerlanneqassasoq, taanna qularnanngilluinnarpoq.

 

Aamma malunnarpoq maani partiini oqaaseqartuni tamani annertuumik taperser­sorneqartoq, taannalu tulluusimaarnartorujussuuvoq.

 

Partiit oqaaseqartui tikissagukkit, Siumumi oqaatigineqarpoq ilinniarluar­nissaq. Aamma taanna kialuunniit ajorisinnaanngilaa. Kisianni ilinniarsima­galuarlutik missukutaasusut misigiuartut aamma taakku ikiorserniartaria­qar­put.

 

Qallunaarpassuit tikissimapput sanasuullutik, sanasuullutik qalipaasuul­lu­tillu aamma kalaallit taakkunatorluinnarli taamatut atugaqarlutik ilinniar­tinnersimapput, taamaammat tassani unamminis­samik pitsaasumik periarfissin­neqarnissaat tamatta qularnaartariaqarparput.

 

Atassutip oqaaseqartua kiisamiivissuaq isumaqatigaara tamakkiisumik. Tassa­mi oqallinneq aallarteq­qaarmat partiip siulittaasua imatut naliliimmat, ajornartorsiutit ima sukumiinngitsigaat assersuutigiin­narlugu unnukkut ini­mi kaffe-soqatigiinnermi taamaallaat eqqartorneqarsinnaallutik.

 

Tupigaara naalakkersuinikkut partii taama annertutigisoq pissutsinut taama malinnaasimanngitsigip­pat. Qujasorujussuuvunga Atassutip oqaaseqartuanut allaanerulluinnartumik isummamik annissim­mat.

 

Taavalu aamma Inuit Ataqatigiit tapersersuinerat tulluusimaarnarpoq, tassa­lu aamma malunnarpoq partiit allat tamarmik annertuumik tapersersuisut.

 

Taava suleriaqqinnissami Naalakkersuisut piginnaatinneqarput uku ajornar­torsiutit ersarissumik taagorneqartut anigorniarneqassasut.

 

Siunnersuuteqartutuut tulluusimaarpunga, naak siunnersuut saqqummiunneqaq­qaarmat ilaatigut sakkortoorujussuarmik amip qalipaataannik immikkoortitsi­niartutut nalilersorniarneqaraluarlunga massakkut paasisinnaagakku allori­arnissamut annertuumik periarfissiisoqartoq.

 

Kisianni tassungaannaq killinnianngilanga saqqummiunneqartut tamanut atui­sunut aaqqinneqarsin­naanissaat angujumallugu malersuiuassagama. Qujanaq.

 

Larl Karl Jensen, Siumut:

Uani partiit oqaaseqartuininngaanniit oqaatigineqartut tamaasa isumaqati­gilluinnarlugit, ilaatigut aamma Naalakkersuisuninngaanniit oqaatigineqar­toq Suleqatigiissitami assigiinngitsut misissorneqarumaartut.

 

Uparuussuutigineqartoq sammineqarsinnaammat Namminersornerullutik Oqartus­sanit aningaasaler­sorneqartuni suliassat tunniutassanullu suliarinnittus­sarsiuussisarnerit ippinnartui ilisimalernikuusagut suleqatigiissitassamut misissorluaqqussallugit uani oqaatigilaarniarpakka.

 

Taasa uuma oqallinnerup qiterisaa siunnersuuteqartup nammineq oqaaseqar­neratuut saqqummeq­qaarmalli assigiinngitsuninngaanniit isummersorfigineqar­tarpoq assigiinngitsunik.

 

Aamma ilaatigut Inatsisartuni ilaasortani kisimiigunanngilanga, arlaqaru­narpugut, avatitsinninngaan­niit sianerfigineqartartut oqaluttuarusuttunik, ullutsinni nalunaarutit peqqussutillu atuuttut malillugit sukkut mattusima­neqarnerminnik tikkuartuisunik.

 

Soorlu ilaatigut ippinnartuisa ilagivaat taassuma nalunaarutip 7. oktober 94-mik ulloqartoq december-illu aallaqqaataanni 94-imi atulersinneqartup '-iisa arfineq aappaat tassani suliarinnittus­sarsiortup oqaasertaa maliinnar­lugu: Suliarinnittussarsiortup piumasarissavaa suliarinnikkumasup uppernar­sassagaa isumaqatigiinngissutinik suliamut tunngasunik aaqqiisarsinnaanis­sa­mut.

 

Ilaatigut taanna aallaavigalugu namminersortuaqqat, taama oqaatigisinnaa­gutsigit, piumaffigineqarsi­mapput Sulisitsisut peqatigiiffiannut Kattuffi­annullu ilaasortaassasut. Soorunami immaqa tamakku­ninngaanniit kingoqqi­suulluni maani inimi tusarnaartuinnaalluni oqaatsit tamakku akerusunnassa­galuarput, kisianni oqaatigineqartutuut tamakkununnga mattussineq qularu­tissaanngilaq maleruagas­saliornikkut qeratavallaamik pissuseqarneq ilaati­gut peqqutigalugu namminersortunik atugarliortitsi­sarsimasoq.

 

Uani suleqatigiissitassaq minnerusumik annerusumilluunniit uagut immersor­tussaassavarput, suleqatigiissitassaq arlaannik ilaanngikkaluaruttaluun­niit. Soqutiginartilluguli Naalakkersuisut oqaatigisaat ISO-mi massakkut periaasiusoq atorlugu angallatitaarniartunut aamma savaatilinngorni­artunut atukkiisarnermut assingusunut nunami suliffinnik pilersitsinermik aningaa­satigut atorniartar­feqalernissaq taanna, uanga Inatsisartunut ilaasortatut aamma piviusunngortinneqarnissaa qilanaaralu­gu oqaaseqarfigerusuppara.

 

Sulisa A/S qanutut atorneqarsinnaanera maannakkut inissisimanera najoqqu­taralugu aamma aaqqis­suunneqarsinnaavoq. ISO-miittuusugut uagut angallati­nik atukkiiniarnitsinni imaluunniit aningaasa­lersuiniarnitsinni qulakkeer­takkavut, aamma Nunatsinni allatigut siunnersuisoqarnikkut ajunngitsu­mik aaqqinneqarnikuupput. Soorlu savaatillit suleqatigiiffiat siunnersuisoqar­nertik aqqutigalugu pitsaasumik siumut ingerlalernikuuvoq.

Angallatit eqqarsaatigalugit aamma siunnersuisoqarpugut suli patajaallisa­gassamik, taamaattumillu aamma uani suleriaqqinnissami nunami suliffiit allat eq­qarsaatigalugit, sanaartukkatigut suliat annertunerusumik eqqarsaa­tigalugit uani periarfissanik taama ittuni aaqqissuussinermi SULISA A/S-ip aningaasatigut qulakkeerisinnaanera maannakkumut isumal­luutigisaraluarput iluatsissimanngitsoq, qularnanngilaq siunnersuinikkut misilittagaat atorlu­git aamma inuiaqatigiinni piorsaanitsinni atoqqis­sinnaavagut.

 

Siunnersuuteqartup uani Hans Enoksen-ip immaqa oqarsinnaavugut ajuaq marni­liuuttoq qaalersoq maannakkut maani pitsaasumik aaqqinneqarnissaa angusa­qarfigim­magu maani inimi Inatsisartut tamaasa qujaffigiinnassavakka aamma uanga.

 

Otto Steenholdt, Atassut:

Naalakkersuisoq qutsavigerusuppara Atassumminngaanniit oqaaserisagut taamak pitsaatigisumik tigummagit aamma paatsooqqunagu oqaatigissavarput taanna inuutissarsiutinik atorniartarfik ISO-mik taasagarput Aalisarnermut, pini­arnermut savaateqarnermullu samminera uparuaratsigu imaanngi­laq assuarigip­put. Isumaqatigilluinnarpara allat aamma nunami suliffeqarfiusinnaasunut atu­lis­sappat, aningaasanik amerlanerusunik pisariaqartitsisoq. Tassa taanna erseqqissarusupparput.

 

Ajunngitsumik atorpoq, taavalu ilaqqissagaanni aningaasaatai ajornanngippat aamma ilaqqittariaqas­sapput.

 

Qujavunga taamatut pitsaatigisumik akissutisigatta.

 

Aamma qujavugut taanna massakkut oqallisigisarput amusartumut ikiumanngim­magu, oqaatsit immaqa sakkortukujukkaluartut uagut atorpagut, utaqqikata­lersimagaluaratta, taamalu aningaasanik atorniartarfiup eqqartukkatta ISO-p nunami aamma suliffissanik piviuartussanik atorneqarnissaa qangarsuarli kissaatigiuarsimagatsigu. Qujanapilorujussuaq taama pitsaatigisumik akissu­teqartoqar­mat.

 

Naalakkersuinermillu aamma ukiorpaalussuarni ingerlataqarsimasuulluni aamma aajuna nuannequ­taa, naalakkersuinermi partiit inissikkaanni nigaliliusamut imaluunniit nappartap soqqartaanut ammalortumut iligaanni, ungasissorujus­suartut isiginiarlugit imminut taakkua isui kateriataartarmata tassaani IA-p oqaaseqartuanut taakkua innersuunniarikka.

 

Taamanikkut pisiniarferujussuarnik sanaartorneqalermat Atassumminngaannit oqaaserisagut eqqorlu­aqqissaalugit IA-p oqaaseqartuata ullumikkut oqaatigi­vai.

 

Taamanikkut oqaatsigut imaapput; inuiaqatigiit aningaasaataannik akilersuk­kat niuertarferujussuit unammillertussaanngillaq ukununnga nammineerlutik ingerlaniartunnguanut kiosk-iutilinnguanut. Kisianni eqqaamanerliorunanngi­langa taamanikkut tamakku sanaartorneqarneranni IA inuttaqartit­simmat mini­ster-ituut taakkununngarpiaq. Assuarinngilassi kisianni taakku eqqaasitsis­sutigiinnarpak­ka oqaatsigut taamanikkut atorluarpallaaqigassigit.

 

Ammasarneri pisiniarfeeqqat sivisuallaarneri eqqaagassigit, isumaqarpunga aamma Atassumminn­gaannit ungasissorujussuunngitsoq aamma suleqatigiiffis­saagunarpoq taanna, tassa ungasissorilluin­nakkavut imminnut taamatut ka­teriataartarmata.

 

Royal Greenland attussanngilara aamma tassaniittoqaraluarpoq taamatorluin­naq ittunik kisianni taama isumaqatigiitsigaluta maani saqqummernerput nu­annaraara.

 

Kiisalu aamma Hans Enoksen qutsavigissavara kiisamigooq isumaqatigisimam­manga, kisianni aajuna uanga eqqaasitsissutigerusutara taamaattunut usser­nartorsiornartartorujussuuvoq kisiannili uagut aamma ilaqaratta, nunaqqate­qaratta, avammut aallartittakkatsinnik immaqa ilinniariartortillugit immaqa aamma suliffissanik allanik orniginnitsillugit.

 

Tamakku avataaniik isiginiarneqartarneri pissutigalugit tunuarsimaakanner­sumik isumaqatigiinnerput uanga ilalerpara, avataaniit naqissuserneqaruma­nanga kalaallit imaattut namminneq nunaqqatiminnik avammut aallarartitsi­sut, ajorinagillu, ajorineqartissanagillu uffali illu´tungaanninngaanniit takkuttut nunaminnut pitsaavallaanngitsumik oqaatigisarlugit.

 

Ukua utoqqalileramik suliffiutiminnik qimatsisussanut isumalluarpallaarneq uanga isumaqatiginngi­lara kialluunniit suliffiuteqartup suliffiutini ilua­naarnartikkallarlugu qimannavianngilaa aammalu paasinartumik ilaquttaminut sumiikkaluarnersunut ingerlateqqitassatuut eqqarsassappat taanna takornar­taanngilaq.

 

Taamaattumik eqqarsaqinata ukua avataaniit tikillutik suliffiuteqarsimasut tassa qimaannavillugit aallassasut kalallinullu tunniullugit. Taanna imaa­liallaannaq eqqortikkuminaatsupilorujussuunnguat­siarpoq.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Nuannerpoq aamma Naalakkersuinikkut eqeeriartorneq massakkut ersarissoq saqqummermat, minngerunngitsumik Hans Enoksen-ip siunnersuuteqarnera kingu­nerisaanik.

 

Tassa massakkut oqallisigineqarpoq ukiunik 10-nik 20-nilluunniit kingusi­naarluni saqqummerpoq. Imaappoq 1960-ikkunni 70-ikkunni namminersortut ka­laallit arlalippassuit ingerlasimagaluarput, killorli Namminersorneruler­nerup kingorna kalaallit nammineerlutik ingerlatsisut nungukkiartulersimap­put, ila soormitaava? Isumaqarpunga ilissi ilissinnut tamassi aperisaria­qartusi.

 

Nungukkiartulersimapput, uanga illoqarfimmiik aggerfigisanniik kalaallit Nunaasa illoqarfiit annersaasa pingajuaninngaanniit uppernarsaatit ersaris­sut takusinnaavakka tassaniittut. Nammineer­lunga 1970-ikkut aallartilaar­nerani taamanikkut GTO-qarallarmat ilinniartuusimavunga, taamanik­kullu ta­kusinnaavara eqqaamalluarlugillu kalaallit namminersorlutik ingerlatsisut ruujorilerisut, sanasut, qalipaasut allarpassuillu ingerlatsisimagaluarput. Ullumikkut Ilulissani namminersortoq kalaaleq ataasiinnaagunarpoq, sallus­sanngikkuma ataasiinnaagunarpoq.

 

Taamaattumik takuneqarsinnaavoq, kalaallit qanoq sukkut qanoq pinerluni namminersortut ipitikki­artuaarsimanerat ingerlasimasoq ukiuni taakkunani, ajoraluartumik.

 

Nuannarilluinnarpara oqallinneq manna, ersarissumik ammasumillu oqallif­fium­mat aamma uanga isumaqanngillunnarpunga ammip qalipaataanik immikkoor­titsinertut taagorlugu ingerlanneqartaria­qartoq, taamaattoqanngilaq.

 

Suna kalaallit iluaqutissaannut tunngasoq eqqartorneqaleraangat il­lua´tungaani ingerlaannarluni nikuittoqartarpoq oqarlunilu takkuuk kalaal­lit aajukua ammip qalipaataannik immikkoortitsilerput. Isumaqarpunga taanna apeqqut ersigineqartartoq, ersissutigineqartartoq qaangertariaqarpoq. Amma­sumik oqallittariaqarpugut tamatta.

 

Sooruna kalaallit sulisitsisut immikkut peqatigiiffiliornialersut, ilaa soormi taava? Ajortoqarsimam­mat aatsaat taamaasiulerput. Isumaqarpunga ta­makkua tapersersorneqartariaqartut aammalu pissutsit paasinngitsuusaarlugit uagut politiker-iusugut inissisimasariaqanngitsugut.

 

Tassami uppernarsaatissarpassuaqarpoq ilaatigut soorlu nammineerluni dansk-eq ukiuni arlalissuarni maani sulisitsisuusimasoq tamanut ammassumik oqar­poq ilumut ajortoqarpoq, immikkoortitsisoqar­poq. Tamakkuupput uppernarsaa­taalluartut, ullumikkut aamma kalaallit periarfissinneqarnissaat eqqarsaa­tigalugu isiginngitsuusaaginnarneqarsinnaanngitsut.

 

Ilumoorluinnarpoq Inuit Ataqatigiit oqaluttuata oqaatigimmagu aamma nammi­nersortunik periarfis­siisoqassappat, Namminersornerullutik Oqartussat su­liffeqarfiutaat, ataasiakkaarlugit taagunngikkalu­arlugit, namminersortunut unammillertuartut aamma taakkua unammilleqatigiinnerup iluani inatsim­mi periarfissin­neqarsimasut tassuunaarlugu allanngortittariaqarput, namminer­sortut kalaallit suli nungukkiartortinneqassanngippata pisortat ingerlataa­sa unammillertarnerat unitsinneqartariaqarpoq, taanna sakkortuallaaqaaq.

Kalaallit inuiaqatigiit karsiat sakkugalugu unammillertut kalaallit inger­latallit ipiorartinneqartaria­qanngillat.

 

Manasse Berthelsen, Inuit Ataqatigiit:

Siullermik aallarniutigilaassavara Atassutip oqaaseqartuata oqaaserisaa tassa qanga imaluunniit siornatigut pisiniarfipiluunersualiortoqalermat akerliusimallutik. Kisianni Siumukkut Atassutillu naalakkersuisoqatigiiler­nermik unammillerneq soqqusaatsoq aallartippoq namminersortunik ipisitsisa­qattaarluni, naak illua´tungaani Atassutikkormiut oqalukkaluartut namminer­sortuaqqanik namminersortunngortitsiniarnermillu suliniartuullutik, taanna aamma eqqumiiginalaarpoq.

 

Kisianni nuannaarutigaara Naalakkersuisup maalaartarfik suliarissallugu neriorsuutigimmagu, qanoq allami inissinneqarsinnaasoq paasiniarniarlugu. Kisianni konferenceunion-i unammilleqatigiinermi taagaluarpaa, kisianni taassuma inuttai eqqarsaatigalugit aamma tassani apeqquserneqaqqissinnaavoq qanoq sumulluunniit attaveqartiginnginneri.

 

Kisianni aamma aana erseqqissagassaq ISO nunami suliffinnik pilersitsiniar­nermi ISO-tut ittumik pilersitsinerinnarmi ajornartorsiutit tamarmik qaan­gerneqarnavianngillat, taamaammat saqqummius­simavagut suliffiit aallartin­niartillugit suut tapiissutit pisariaqartikkaat. Sarfamut, sarfatortuugi annertuumik sarfamut akiliutaasa appaaffigineqarnissaat. Imermik atuisuugu­ni annertuumik akikilli­saaffigineqarnissaat taava aamma Nunatta iluani as­sartuinermut akikillisaaffigineqarnissaat.

 

Soorunami tamakkua sumorsuarmut atortussatut isigineqartariaqanngillat, oqartoqarsinnaavoq ukiut tallimat, arfineq pingasut qulilluunniit taakkua ukiut siulliit tapersersorneqarlutik suliffissanik ataavartunik pilersitsi­niarsarisinnaammata.

 

Oqaatsinut tunngatillugu Inuussutissarsiornermi Naalakkersuisup akissummini aamma akornuteru­jussuartut taavai teknik-iuvallaaraminngooq immaqa kalaal­lisut ingerlanneqarnissaaluunniit ornigi­vallaarnagu qallunaatut ingertin­nartikkusullugu.

 

Kisianni tassaniippoq aamma kalaallisut oqaatsitsinnik isiginninneq, oqaat­sivut tamaanga killiinnar­tussaanngillat kisianni ineriartortikkiartortuas­savagut allaat teknik-i iluani atorsinnaanngortillugit allanilu massakut oqaaseqarfiginngisatsinni.

 

Taamaammat Inuit Ataqatigiinninngaanniit isumalluarfigaarput oqaatsinik allattoqarfiliornissaq tamanna ukioq manna pisussatut siunertaavoq. Taakkua suliassaqaqaat oqaatsitigut kinguaattoorsima­qaagut oqaaseqarfiginngisagut suliarissallugit.

 

Taavalu aamma una nutserisulersornerujussuaq, nutsisut aamma taariikatap­paat kalaallisut oqalunni­arleratta. Maani allaffeqarfissuarmi kalaallisut oqalunniarnerput eqqukkiartuaarnerani aamma nutserisut amerliartuinnarput.

 

Taamaammat taakkua taamatut atorfilippassuarnik pilersitsisarneq akikit­suunngilaq, taamaammallu allaat immaqa Naalagaaffimmut saaffiginnissutigi­neqarsinnaapput.

 

Qallunaat Nunaanninngaanniit maanga suliartortut ukiut ataaseq marlullu tamakkua artorsaatigaavut sulissunniarlugit oqaatsivut paasisinnaanngimma­tigit.

 

Ukununnga aamma Atassutip oqaaseqartuanut, soorunami aamma kialluunniit eqqarsarsinnaasup ilimaginavianngilaa maannakkut suliffiutillit iluanaaru­taasut tunniutiinnarnissaat.

 

Naamik, oqaaseqarnitsinnik oqarpugut suliniutigut aallartereertariaqarput maannakkut, taakkua piginnittui aallartussat suliffeqarfiit tigunissaannut

taamaalilluta aamma kalaallit suliffiutillit siuarsarsinnaagatsigit.

 

Karl Lyberht, Siumut:

Siullermik nuannaarutigilluinnarlugu oqaatigissavara maani inimi ataatsi­miinnitsinni aamma aalajangiiniarnitsinni tamatta erseqqilluinnartumik o­qaatigigipput Nunatsinni assigiinngisitsineq ataatsimilluunniit atussann­gitsoq inatsisit tungaatigut. Nunatsinni najugaqavissut eqqarsaatigitillu­git tamatta assigiimmik inatsisit tungaatigut atugaqassaagut kalaaliunerput apeqqutaatinnagu aamma qallunaajunerput apeqqutaatinnagu. Taanna erseqqis­sumik ataatigut titarlugu maani titarneqarmat assorujussuaq nuannerpoq.

 

Siumut tungaaninngaannit Ataatsimiititaliamut ingerlatitseqqinnissaq taanna taagatsigut imatut aamma paasisariaqassaaq suliassat taakkartorneqartut Naalakkersuisuninngaannit saqqummiunneqar­tut pingaaruteqarmata aamma pinn­gitsoornani Ataatsimiititaliat attuumassuteqartut taakkununnga sulianut ingerlanneqartunut aamma malinnaatinneqartuarnissaat aamma pingaaruteqar­luin­narpoq. Neriuppunga aamma tamanna Naalakkersuisut isumaginiarumaaraat suliami ingerlatsinerminni Ataatsimiititalianut attuumassuteqartunut aamma paasisitsisarnissaq aammalu ajornanngippat isumasiuisarnissaq taanna pi­sariaqarluinnarmat.

 

Siumup tungaaninngaanniit saqqummiigatta pingaartittorujussuullugu saqqum­miutarput ilinniartit­seqqinnissaq pingaartumik suliffeqarfinnik ingerlatsi­sussanik ilinniartitsisarnissaq taanna pingaartil­luinnarlugu taavarput. Suliffiit 60-ikkunni 70-ikkunnilu pingaartumik taakkua ingerlalersimasut eqqarsaatigalugit.

 

Una Otto Steenholdt-imut oqaatigissavara, taakkua nanginnissai eqqarsaati­gitillugit ilaqutaagaluarpa­taluunniit aamma suliassaminnut ilinniarsimaga­luarpataluunniit taava suliffimmik ingerlatsinissamut ilinniartinnissaat pingaaruteqartorujussuuvoq. Kinaluunniit sulisartoq pikkorissorsuulluni sulisinnaa­voq kisianni pinngitsoornani suliffimmik ingerlatsiniaraanni aam­ma suliffimmik ingerlatsinissaq taanna ilinniartariaqarpoq.

 

Isumaqarpunga taanna massakkut amigaataasunut ilaasoq. Suliffiit pioreersu­nut ingerlatitseqqittussa­nut ilinniartitseqqinnissaq taanna pisariaqarluin­narpoq. Assersuutigalugu ukiuniluunniit tallimani suliffinni ingerlatsisus­satut aamma ilinniarfissamik periarfissinnissaq aamma taanna eqqarsaatigi­neqarsinnaavoq aamma akileraarutinut assigiinngitsutigut oqilisaanerit as­sigiinngitsullu eqqarsaatiga­lugit.

 

Inuit Ataqatigiit saqqummiussaat isumaqarpunga Naalakkersuisuninngaanniit aamma tusaaniarneqas­sagunik ajunngilluinnartunik ilaqartut aamma soorunami apeqquserneqarsinnaasunik aamma nangaanartunik ilaqaraluartut soorlu aasit ukiami ataatsimiinnerminni siorna akitsuusiinissaq nuna­ninngaanniit alla­ninngaanniit tikisitanik nioqqutissanik akitsuusiinissaq taasartik aamma uani taaqqippaat. Isumaqarpunga taanna mianersornarluinnartoq maani Nunat­sinni eqqutissagutsigu aamma Nunatta inissisimanera eqqarsaatigalugu anin­gaasartuutit amerlareeqisut aamma qaavatigut iliseqqinnissaq aamma taanna ilaatigut mianernartutut ilaalluinnarpoq.

 

Namminersornerullutik Oqartussat suliffissuaataat eqqarsaatigalugit taasaat Danmark-imi atorneqar­toq qanoq sivisutigisumik pisiniarfiit ammasinnaaneri tamakku assigiinngitsut eqqarsaatigalugit Inuit Ataqatigiinninngaanniit taaneqartoq isumaqarpunga Naalakkersuisuninngaanniit tiguneqassasoq misis­sorneqassasoq apeqqut soqutiginarmat aamma namminersortunik illersuinitsin­ni aamma taanna apeqqut pinngitsoornagu qaquguussagaluarnerpoq tikittussaa­gatsigu isumaqarpunga maannangaaq taanna apeqqut Naalakkersuisut tungaan­ninngaanniit isummerfiginiartariaqartoq aammalu saqqum­miinissaq suliniuti­gisariaqartoq.

 

Royal Greenland-imut tapiissutaasartut assigiinngitsut eqqarsaatigalugit aamma Inuit Ataqatigiit saqqummiussaat taanna iluatinnarpoq. Nunatsinni suliffiit amerlanerusut pilersinniarutsigit aamma pinngitsoornata aningaa­sartuutit assigiinngitsut taakkununnga ineriartornissaannut killilersuisin­naasut aamma taakkua nalilersoqqinniissaat pisariaqarluinnarmat.

 

SULISA A/S oqaatigineqarpoq isumalluarfigisimagaluaripput aallarteqqaar­mallli kisiannili nalilerne­qartuarluni iluatsinngivissimasutut. Isumaqar­punga mianersuutigissagipput oqassalluta SULISA A/S angusaqarsimanngitsoq, ukiut ikittuinnaat maannamut atornikuuvoq ingerlanikuuvoq, isumaqarpunga piffissamik sivisunerumik tunisariaqaripput tassa taamaalillugu takutissin­naassagamikku ilumut suliassartik naammassisinnaagaat. Piffissami taama sivikitsigisumi ingerlasimasoq oqarfigisinnaann­gilarput iluatsinngitsooras­si uninniaritsi. Isumaqarpunga SULISA A/S-imi sulisut periarfissittariaqar­tut piffissamik sivisunerusumik naliliinnginnitsinni.

 

Naggataatigut oqaatigiinnassavara aallaqqaammut oqaatigisannut atatillugu, isumaqarpunga tamatta maani najugaqartuusugut, kalaaliusugut aamma dansk-it suliffeqarfinnik ingerlatsisimasut 60-ikkut,70-ikkunni 50-60-70-80-90-ik­kunni aallartissimasut ilanngullugit tamarmik Nunatsinnut iluaqutaasimamma­ta suliffissaqartitsiniarneq eqqarsaatigalugu. Nunatta siuarsarnissaa eq­qarsaatigalu­gu, Nunatta siumut ingerlanissaa eqqarsaatigalugu tamarmik ilu­aqutaasimapput. Taakkua akerartuin­narsinnaanngilagut aamma qujaffigisaria­qarpagut Nunatsinnut iluaqutaasimammata. Soorunami imminnut inuttut iluaqu­taanissaq taanna aamma siunertaralugu suliniarsimapput. Kisianni aamma Nu­natsinnut iluaqutaasimanerat taanna miserratissaanngilaq taamaammat taakkua aamma qujaffigi­sariaqarput, qallunaajugaluarpataluunniit.

 

Josef Tuusi Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit:

Siullermik pissutissaqarpunga uangattaaq oqaluuserisassamut matumunnga oqa­luuserisassanngortit­toq Hans Enoksen. Nunatta maani innuttaasut akornanni pissutissaqartumik nuanniilliuutaasimasoq ukiorpassuarni pissutissaqartumik taama atugaasoq oqaluuserisassanngortimmagu.

 

Kaffe-sornermik aliikkutassaq atuinnarnagu pisariaqarpoq ajornartorsiutip apeqqutip tamatuma kusanartumik qaangerniarnissaa innuttaasut kikkuugalu­arutta akornatsinni.

 

Taamatut naatsunnguamik taanna oqaaseqarfigisinnarlugu SULISA-mut tunnga­tillugu isumaqarpun­ga oqallinnerup matuma takutikkaa SULISA siunnersuisar­tutut aallartisartumik pisariaqartinneqartoq, kisianni eqqarsaatigilluar­tariaqartoq tassaavoq SULISA-p aktieselskab-iulluni suut suliniutit suut inuussutissarsiutit aallartinneqassanersut qanoq aningaasalerneqassanersut SULISA-mit imissutigine­qassappat tamanna isumaliuutigilluartariaqartoq.

 

Isumaqarpungalu oqaatigineqartut ilaat inuussutissarsiutitigut tapersiisar­nermi ataatsimoorussamik ingerlassisinnaaneq oqartoqarneratuut aningaasanik atorluaanerulluni aqutsineq eqaannerusoq tamakkiinerusumillu nalilersuif­fiusoq anguneqarsinnaassasoq.

 

Kiisalu pisiniarferujussuit eqqaaneqartut taavalu nappartat soqqartaatut imminnut apuutilernermut Atassutip oqaluttuata oqaasii naatsunnguamik oqaa­seqarfigissavakka oqassuunga, 1986-imi ukiortaa­mi KNI pilersinneqarmat naa­lagaaffimmi ingerlanneqarsimasut allat assigalugit atortoqarpoq aserfallan­nikooqisunik. Inuiaqatigiit pitsaasumik ullutsinnut naleqquttumik kiffar­tuunneqassappata KNI pisussaaffimmisut taamanikkut isigaa Inatsisartut aku­ersinerat najoqqutaralugu pisiniarfinni atortutigullu allanik piorsaassal­luni

 

Aktieselskab-iuvoq ullumikkut, KNI kalaallit Niuerfiattut ingerlagallartoq massakkullu aktieselskab-iusoq assigiinngilluinnartumik toqqammaveqarlutik ingerlapput. Taamanikkut Inatsisartut aalajangii­soq ullumikkut KNI aktie­selskab-ip siulersuisui aalajangersaasarput sunik sanasoqassanersoq aamma taakkua ullumikkut aalajangiisarput suut pisiniarfiit namminersortunik in­gerlanneqaraluartut KNI-mik pisiarineqassanersut.

 

Uagut tikkuartuinngilagut aamma nalunngilarput naalakkersuisooqatigiinni qanoq kinguneqartartoq tikkuartuinngilagut maluginiaannarparpullu Atassut naalakkersuisoqataagaluarluni KNI-imilu siulersuisuni siulittaasuutitaqara­luarluni aamma anguniakkamisut siunnerfini qanoq angujuminaatsi­gisinnaasut nammineq misilittagaqarfigilereersimammagu.

 

Massakkullu maluginiagarput Inuit Ataqatigiinninngaannit tassaavoq kiosk-eeqqanik, pisiniarfeeqqa­nik namminersortunik ingerlanneqartunik kipisit­siortortoqarnera matooraasitsineq imaluunniit pisiortorneq Inuit Ataqati­giinni uparuaripput aamma Atassumminngaanniit nalilerneqarmat.

 

Tassa imaappoq Inuit Ataqatigiit Atassullu massakkut amerlanerussuteqarput taamatut periuseqarner­mut akerliunerminni. Taanna eqqarsaatissaasinnaavoq alutornartoq.

 

Paaviaaraq Heilmann, Inuussutissarsiornermut, Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq:

Ataasiakkaannguit oqartoqareermat siulittaasoq aamma oqareermat isumaqati­giittoqaqisoq siunniu­tissat aamma eqqarsaatigalugit.

 

Erseqqissaatinut taasaqalaaginnarusuppunga siullermik Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata oqaatigisaa­nut tunngatillugu, siullermik minittuugara tuni­sassianik maani Nunatsinni, tunisassiortut maani sinerissami siaruarteri­sinnaa­neranut tunngatillugu Namminersornerullutik Oqartussaninngaanniit ikiorsiiffigineqarsinnaaneranut tunngasoq, tassa massakkut 1998-imi Inatsi­sartut aningaasanut inatsisaanneereerput taakkua tassalu Kalaallit Nunaanni nioqqutissanik allanik nioqqutissiortunut assartuinermik 70 %-imik nalin­ginnaasumik tapiissuteqartoqartarpoq, tassa taamaappoq Inuit Ataqatigiit ujartugaat imaluunniit oqaatigisaat periarfissaq taanna ammareerpoq.

 

Taavalu Kattusseqatigiit Ilulissaninngaanneeraluartoq uanga Ilulissaninn­gaanniinngikkaluarlunga namminersortoq ataasiinnaasoq taavaa oqarlunilu immaqa sallunani. Kisianni ilisimasanit annikin­nerusumit oqaaseqarneruvoq tassa uanga takusinnaasakka malillugit namminersortut arlaqarput kalaallit taamatut kalaallit atorniarutsigu. Neriniartarfik, aalisartut namminersor­tuupput, tank-iutillit, pisiniarfiutillit taamaattumik ataasiinnarmik oqar­neq assilissamik kusanaallisitsiniarneruvoq taannalu isumaqarlunga naqqit­tariaqartoq.

 

Taava Atassumminngaannit oqaatigineqarpoq suliffiit utoqqalilersunit pigi­neqartut immaqa ilaqutta­minnik taakkua annerusumik ingerlateqqittaraat ki­sianni tassa taanna oqaaseqarnitsinni ilanngullugu taavarput pissutigalugu namminersortuni namminneq ajornartorsiutaalersoq ajornartorsiutinngulersoq qaqissimammassuk. Taamatut erseqqissaataanerusunik oqaaseqarlunga qutsavigissavakka annertuu­mik Inatsisartut isumaqatigimmannga uunga apeqqummut aamma pingaarutilimmut.

 

Daniel Skifte, Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq:

Qujanaq, naatsunnguussaaq. Tassaanna Mannarsi Berthelsen-ip, IA-minngaanniit oqaatigimmagu Siumukkut Atassutikkullu naalakkersuisuunneranni akilisinnaajunnaarlutik unittoortut amerlisisma­sut. Taanna oqaaseqarfigilaarniariga, una peqqutigalugu: Kalaallit Nunaanni naatsorsuuserivik uanga naalakkersuisoqarfima ataanni inissisimavoq. Taanna innersuussutigissavara atuarluaqqullugu. Eqqunngilaq taamaammat, eqqortoq unaavoq: IA-kut Siumukkullu naalakkersuisooqqatigiikkallar­mata Kalaallit Nunaanni akiliisinnaajunnaarlutik unittoortut 90-it sinneqarput, tassalu 91-iminngaan­niit 94-ip tungaannut appaameriarlutik pavungajussuaq pisimavoq, arlaannik maannakkut taaneqar­sinnaanngitsumik peqquteqartumik, taava Siumukkut Atassutikullu naalakkersuisooqqatigiilermata taanna affaannanngorsimavoq, maannakkullu suli taamatut inissisimalluni.

 

Unaanna pingaartikkiga innutaasunik kalerrisaarissagaanni akisussaasseqartumik oqaaseqartariaqar­poq, taamaattumik IA-p Siumumit Atassummillu pisuutitsinerat ukiuni kingullerni isumaqarpunga ilumuunngitsoq, oqartariaqarpungalu tamanna ilumuunngimat aammalu assilissamik asuli kusassaan­niarnerinnaammat eqqunngitsoq.

 

Anthon Frederiksen, Kattuseqatigiit:

Naqqiissuteqarniaannarpunga, tassa siullermik ajuusaarutigaara namminersortoq ataasiinnaanerarak­ku Ilulissani, taanna ilumuunngilaq soorunami. Una eqqarsaatigineruara sanaartornerup iluani kalaallit namminersortut pineruakka, Ilulissani namminersortorpassuaqarpoq aamma kalaallinik, kisianni sanaartornerup iluani namminersortut taakkua nungulluinnalersimanerat ersersinniaannar­para.

 

Anders Andreassen, Inatsisartut siulittaasuat:

Qujanaq, taamaalilluni ullumikkut oqaluuserisassaq immikkoortoq 21 tamaannga killippoq, taavalu aamma ukiamut saqqummertoqarnissaa qilanaaralugu utaqqissavarput.

 

Oqaluuserisaq naammassivoq.