Oqaluuserisassani immikkoortoq 58-1 |
|
||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Ullut ataatsimiiffiusut arfersaneq
sisamaat, marlunngorneq 14. maj 2002, nal. 14.56.
Per Rosing Petersen,
siunnersuuteqartoq, Siumut.
Qujanaq. Kalaallit inuiattut
inatsisitigut inissisimanera pillugu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissami
siunnersuut imannak qulequtalik, nunarput suli nunasiaava?
Tassani siunnersuuteqarninni
ilaatigut naalagaaffiit peqatigiit nuna tamat kattuffissuat taanna
naqqiuteqarfigilaarlugu imannak saqqummiissaanga.
Naalagaaffiit peqatigiit
aaliangersagai ilaatigullu aamma Danmarkip naalagaaffiata
atuuttussanngortissimasai toqqammavigalugit 1953-imi Danmarki tunngaviusumik
inatsisaata attuuttussaanngortinnerani, uppernarsisinneqarpoq Danmarkip
naalagaaffiata nammineerluni aaliangersakkat atuuttussanngortinnikuusani
unioqqutissimagai.
Ilaatigut nunat tamat naalagaaffiit
peqatigiiffiata ataatsimeersuarnerani aaliangersagaq, resolution 5 41
toqqammavigalugu, tamanna atuarneqarsinnaavoq ilisimatuup Gudmundur
Alfredssonip inatsisini doktorinngorniutaani, Greenland and the law of
political the colonisation, kalaallisuunngorlugu Kalaallit Nunaat potikkikkullu
nunasiaataajunnaarsitaanermut inatsit.
Unioqqutitsinerlu Danmarkip
naalagaaffiata nammineerluni nalunnginnamiuk, tamanna tunngavigalugu
naalgaaffiit peqatigiit allaffigisimallugu Kalaallit Nunaannigooq nunap
inoqqaaverummat, danskinik akusaasimanerup kingunerisaanik Kalaallit
Nunaaniittut danskisut isigineqartariaqalersimammata, naalagaaffiit peqatigiit
aalajangersagaat Danmarkillu atuuttussanngortissimasaa tunngavigalugu Kalaallit
Nunaannik taasisitsisoqartariaarussimasoq.
Paasissutissat tamakku
allarpassuillu uppernarsaatitallit atuarneqarsinnaapput ilisimatuup Gumundur
Alfredssonip doktorinngorniutaani. Havardip ilisimatusarfissuata
inatsisileriffiani 1982-imeersumi.
Tamakkulu uppernarsaatip
sumulluunniit attuumassuteqanngitsumik suliarineqarsimasut, uagut kalaallit
nalinginnaasumik naalagaaffeqatigiinnermut isiginnittaaseqarnitsinnut
sakkortuumik sajuppillatsitsimmata, qassupiinnarlugit
qaangiinnarsinnaanngilagut.
Tassami aamma nalunnginneqartutuut
ukiamut aamma namminersorneq pillugu isumalioqatigiissitap isumaliutissiissutaa
Inatsisartuni oqaluuserisussaavarput.
Uumallu uppernarsaatip uagutsinnut
nutaajusup aaliangiinissatsinnut pingaaruteqarluinnartoq inissisimanera
pissutigalugu, isumaliuutissiissutit saqqummiunnissaa sioqqullugu
isummerfigereerneqartariaqarpoq.
Inatsisartunk aammalu
minnerunngitsumik inuiaqatigiinnit.
Aammami naalagaaffiit peqatigiit
aaliangersagaat malillugit 50´-ikkunni amigartumik periarfissinneqarsimagutta,
taava maannangaaq periarfissaq taamanili periarfissiissutaasimagaluartoq
periarfissiissutaasimassagaluartoq ilanngunneqartariaqassaaq, tassungalu
tassalu nunasiaajunnaarluta Danmarkimiit avissaavinnissaq.
Tamakkuli pilersinnagit aamma
paaserusunnarpoq ilaatigut aamma paasinarmat, Inatsisartut minnerunngitsumillu
Naalakkersuisut ilaasa paasissutissat uku, inuiattut naleqassutsitsinnut
ataqqinassutsitsinnullu pingaaruteqarluinnartut ilisimaarigaluarlugit, sooq
tamanut ingerlateqqissimannginneraat paasissallugu.
Paasissutissammi oqaluttuarisaanerup
manna tikillugu allanneqarsimaneranik allannguilluinnartuummata, uanga inuttut
pisussaaffittut isigilluinnarakku kinaluunniit paasisutissamik taamaattunik
piginnittoq inuiaqatigiittut ingerlatseqqittariaqartoq.
Taamatullu pisimasoqarsimannginnera
paasissutissat qulaaniittut tunngavigalugit, isorinarluinnartutut
isigisariaqarpoq, nassuiaammillu tunniussisoqartariaqarluni.
Annertunerusumik
doktorinngorniutaasoq tigulaariffigissanngilara, ilassutitummi siunnersuummi
ilaareermat, oqallinnermi tunngavilersuinermilu aammalumi nassuiaanermi
tikinneqarumaarmat.
Kisianni pisariaqarluinnarpoq
inuiaat aammalumi minnerunngitsumik Inatsisartut isummerfigisariaqarneranik
isumasioqatigiissitarsuup isumaliuutissiissutaanik isumminnginnitsinni.
Ilanngullugu pisariaqarpoq aamma
paasissutissat tassanilu aamma uppernarsaatit naalagaaffiit peqatigiit
aaliangersagaanut naapertuutinnersut misissortissallugit. Tamannalu
Inatsisartuni sakkortuumik Naalakkersuisunit kaammattuutaasariaqarpoq,
ilaatigut naalagaaffiit peqatigiiannut saaffiginninnikkut piumasaqarnermik.
Tamassuma kingorna
naatsorsuutigineqartariaqarpoq inuit, inuiaat pisinnaatitaaffiani
eqqartuussivimmut akuerisaasumik ingerlatitseqqinnissaq nalilersussallugu.
Neriullunga oqallinneq
inerititaqarfiusoq pissarsiviusorlu inuiaqatigiinni kinguneqarluarumaartoq.
Qujanaq.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Tulliulluni akissuteqassaaq
Naalakkersuisut siulittaasuat
Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut
Siulittaasuat, Siumut.
Inuit uattut isumallit allat
amerlaqisut peqatigalugit qinikkatut sulineq iserfiginiarlugu, aammalu
Kalaallit Nunaata inuiaallu kalaallit akuerineqarnissaat sorsuutiginiarlugit
aalajangerama pissutigaara, paasigakku soriarsinnaanngitsutut
qatsussisimasutullu misigineq iliuuseqarnermik taarserneqartariaqartoq.
Pereersimasummi misissornissaat
eqqunngitsumillu pineqarsimasutut misigineq, naammagiinnarsinnaasimanngilakka.
Iliuuseqarattalumi aamma
angusaqangaarpugut.
Nunarput uanga
paasinnissinnaassusera pitsaanerpaaq naapertorlugu, nunasiaanngilaq. Kalaallit
inuiaapput Kalaallillu Nunaat nunaavoq. Ukiualuit ingerlanerinnaani
nunasiaanerminit annertuumik, maannamut namminersoornerulersimasoq.
Inuiaat kalaallit qanoq
inissisimanerat inatsisilerituunik, inuiannik misissuisunit imaluunniit
kikkunnit kingoqqisuunitsinnik ilisimatuutut oqallinnermit
aaliangerneqassanngilaq. Uagummi inuiattut immitsinnut isigaagut.
Inuiaavugullumi.
Soorunami siunnersuuteqartup
misigissutsimigut ataqqinassutsimigullu eqqunngitsuliorfigineqarsimasutut
misigisimammat, paasisinnaalluarpara.
Kisiannili nunatta siunissaa
silarsuaq piviusoq ullumi isigisarput aallaavigalugu sukumiisumik
silatusaarlutalu isumaliorluarnitsigut aaliangersagassaraarput.
Qanorluunniit eqqortuliornerusutut
naapertuilluartuiliornerusutullu isikkoqaraluarpat, isumaqarpunga nunarput
inuiaallu kalaallit iluaqutissiornavianngikkigut, Danmarki ukiut 50-it matuma
siorna qanoq iliuuserisimasaa pillugit. Inatsisit inuunermi ileqqussat aammalu
pissuserissaarneq tunngavigalugit eqqartuunniaraluarutsigu.
Silarsuaq Danmarki
minnerunngitsumillu Kalaallit Nunaat ukuit 50-it matuma siorna
allaalluinnarsimapput.
Danmarkip nunarput pillugu
nalaagaaffinni peqatigiiffinni iliuuserisimasaat assigiinngitsut tamanut
ammasumik eqqartorneqartarsimapput. Soorluttaaq nunatta
namminersornerulernissaa pillugu isumaliutissiissummi normu 837 1978-imi
tamanna sammineqarsimasoq.
Kinguaariillu pinngnuartuarmata
oqaluttuarisaaneq aammalu nunatta sorsunneersuup kingorna, oqaluttuassartaa
pillugu ilisimannittut ikiliartornerat avaqqunneqarsinnaanngilaq.
Oqaluttuarisaanerli pingaaruteqarpoq
oqaluttuarineqartariaqarporlumi kingornussisussatsinnut
eqqaasitsissiissusitaalluni pisinnaatitaaffiit akisussaaffiillu, isumaminnik
takkunneq ajormata. Pisinnaatitaaffigilersimasagut nunattalu akuerineqarnera
aatsaat ilungersungaarnikkut pisinnaasimapput. Soorluttaaq anguniakkat nutaat
aatsaat ilungersorluni angusaqarfigineqarsinnaasut.
Oqaluttuarisaanerlu
uniffigiinnassangilarput. Oqaluttuarisaanermi pisimasut ajunngitsut
ajortulluunniit siumut isiginerput, kiisalu uatsinnut sullinniarluta aqqutissarsiornissatsinnut
piumassuserput unitsissanngilaat.
Pereersut
allanngortinneqarsinnaanngillat. Taamaallaalli oqaluttuarineqarsinnaapput
nassuiarneqarsinnaallutillu.
Siunissarpulli
sunniuteqarfigisinnaallugulu ilusilersorsinnaavarput.
Isumaqarpungalu nunarput inuiattullu
immitsinnut iluaqutissarsiornerussasugut nukigut tassunga atorutsigit.
Sumut ingerlassanerluta nammineq
aaliangigassaraarput.
Maani Inatsisartuni oqallisigiuartarparput
inuiaqatigiiusugut qanoq aaqqissuutissanersugut. Aamma oqallinneq pisarpoq
partiini kommuneni tusagassiorfitsigut soqutigisaqatigiilluunniit soorunalumi
aamma inuit allat ulluinnarni naapittarnerini.
Oqallinnerillu ingerlaavarput taakku
aallaavigalugit namminersorneq pillugu isumalioqatigiissitat pilersissimavagut,
taakkulu nunatta namminersornerata ineriartortinneqarneranut periarfissat
pillugit aamma isumaliuutissiissummik saqqummiussaqarumaarput.
Aqqut sunaluunniit toqqaraluarutsigu
angusat isummaminnik takkunnavianngillat. Angusaqarumalluta ilungersortariaqarpugut
aammalu akornatsinni avatitsinnullu amerlaqisunik isumaqatigiinniartassaagut.
Kiisalu aporfeqartarumaarpugut aamma aporfeqartaqaagut kisianni
qaangerniartariaqarpagut.
Nunatta nalaagaaffimmi inatsisitigut
inuiaallu akornanni inatsisitigut inissisimanera pillugu, allaaserisat qassiit
atuartarsimavakka.
Akissutit nassuitsut qaqutigooqaat.
Naalagaaffiit peqatigiit
angerfigeqatigiissutaat inatsisaanngilaq. Soorlu tamanna maani Inatsisartni
ilisimagipput.
Naalagaaffiit peqatigiit angerfigeqatigiissutaat
1946-meersoq nunarsuarmioqatigiit isumaanik naaperiarfissaqartitsinermut
ersiutaavoq. Taanna nunani amerlaqisunit aammalu assigiinngeqisunit
soqutigisaqartunit akuersissutigineqarsinnaavoq.
Tamannalu ilaatigut erserpoq kapitali
11-mi tassinimi naalagaaffiit peqatigiit nunallu ilaasortaasut
piginnaatitaaffiisa agguataarneri. Siammaseqisumik ersernerloqisumillu
aaliangersarneqarsimammata.
Nunat tamalaat suliniaqatigiiffii pillugit
paasinnittaaseq qangaanersoq naalagaaffiit namminersortuulluinnarnerannik
aallaaveqarpoq. Tassalu imaappoq naalagaaffiit kisimik inuiaat pillugit
inatsisitigut pisussaaffilerneqarsinnaasut, aatsaat akuersigunik.
Taamaammallu nunat tamalaat
suleqatigiiffii naalagaaffinnik pituttuisumik aalajangiisinnaassuseqanngillat.
Tamanna nunat tamalaat suleqatigiiffiisa pilersinneqarnissaa pillugu,
naalagaaffiit isumaqatigiissutaanit tunngaveqanngippat.
Naalagaafiit peqatigiit
angerfigeqatigiissutaani artikel 10 naapertorlugu ataatsimeersuartut siunnersuutinik
oqallisiginnittartussaapput saqqummiussusartussaallutillu. Nunanut
ilaasortaasut sanilliulluta ataatsimeersuartut taamaallaat ilassuteqaatinik
aaliangiisinnaapput. Aamma taamaapput akuerisat aaliangersakkanik
nalunaarutinillu taaneqartartut.
Aammattaaq naalagaaffiit aaliangersakkanut
akuersillutik taaseqataasimasut ataatsimeersuartut aaliangersagaannut
pituttorsimaneq ajorput.
Tamatumani isiginiartariaqarpoq
naalagaaffiit aaliangersakkanik akuersillutik taaseqataasimasut,
naatsorsuutigisimasinnaammassuk aaliangersakkanik inatsisitigut
pituttorneqartussaanatik.
Soqutigisatsinnik
sulissutiginninniartilluta nunat tamalaat inatsisitigut sunik
periarfissaqarnersugut ilisimassallugu pingaaruteqarpoq. Taamaammat inatsisinik
ilisimasaqartut allat naliilersuineri nalilersuinerillu siunissami
periarfissagut pillugit, Gudmundur Alfredssonip nalilersuinera aamma
soqutiginaateqarput.
Periarfissat tamakku nunatta
ineriartornera siunissaalu pillugit oqallinnermut aamma toqqammavissaapput.
Qularinngilarali nunatta inuiaallu
kalaallit uatsinnut iluaqutissaq pitsaanerpaaq toqqarsinnaagaat. Aammalumi
nammineernerulerneq naligiiffiusumik naalagaaffeqatigiinneq imaluunniit
namminersulivinneq aqqutigalugit nunatsinnut iluaqutissaq annerpaaq
anguniarneqalissagaluarpat.
Taama oqaaseqarlunga Inatsisartuni
oqallinnissaq qilanaaraara.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Maannalu partiit Kattusseqatigiit
Attaviitsullu oqaaseqartussai oqaaseqassapput. Siulliulluni oqaaseqassaaq
Mikael Petersen, Siumut.
Mikael Petersen, Siumup oqaaseqartuat.
Qujanaq. Inatsisartunut ilaasortaq Per
Rosing Petersen Siumut apeqquteqaat aallaavigalugu oqallisissiamik
saqqummiussivoq, kalaallit inuiaat inatsisitigut inissisimanerat pillugu
tamanna soorunalumi soqutigalugu Siumumiit oqaaseqarfigissavarput.
Siunersuuteqartup oqallisissiamini
aallaavigaa ilisimatuup Gudmundur Alfredssonip inatsisini
doktorinngorniutigisimasaa, Kalaallit Nunaata naalakkersuinikkullu ingerlatsinermi
nunasiaataajunnaarsitaanerat tunngassuteqartoq.
Soorunami Siumumiit uaguttaaq
pingaartipparput, kalaallit inuiaat uagut oqaluttuarisaanitta ingerlaatsittalu
nunanit allamiunit soqutigineqarlutik, isiginiarneqarlutillu
misissuiffigineqartarnerat allaaserineqartarnerallu malinnaaffigissallugu.
Soorunami tamatta taamaattariaqaratta
minnerunngitsumik naalakkersuinikkut suliaqartuni. Taamaattumillu matumuuna
oqallisissiakkut paasissutissat ilanngunneqartut sukkulluunniit oqallinnermi atorneqarsinnaasut,
qanorlu isumaqarneq siunertaqarnerlu aallaavigalugit tunngavilersuutitut
atorneqartarsinnaasut, uaguttaaq tusaatissatut tigullugit qujaruppagut.
Kisianni maanngangaaq Siumumiit
oqaatigeriissavarput Naalakkersuisut siulittaasuata akissuteqaammini ilanngullu
oqaatigisaa isumaqatigilluinnaratsigu. Tassalu inuiaat kalaallut qanoq
inissisimanerat inatsisilerituunit inuiannik misissuisunit imaluunniit
kikkunnit kingoqqisuunitsinnit ilisimatuutut oqallinnermi
aaliangerneqassanngilaq.
Ilumut Naalakkersuisut siulittaasuata
oqarneratut uagummi inuiattut immitsinnut isigaagut, inuiaavugullumi.
Inuiaqatigiit siumut ingerlanitsinni
kingumut qiviarneq, pisarsimasunillu nalilersuisarneq iluaqutissaasunik
atortarparput. Taamaaliortuartassallutalumi.
Nalunngilluinnarparput massakkut
ukiorpassuanngotuni danskinit qanimut suleqateqarluta suleqateqarlutalu
inooqateqarnitsinni, arlalippassuartigut eqqunngitsumik pineqartutut
misigisimasaratta.
Tamakkuli pissutsinik ilaannikkut paatsooqatigiinnerpassuarnik
aallaveqartutut, aamma oqaatigineqarsinnaasunik ilaqartut nalunngilarput.
Siumumiit matumuuna erseqqissumik
oqaatigissavarput, inuiaat uagut oqaluttuarisaanermi nutaanersumi ukiuni
281-inik Kalaallit Nunatta nunaata, Danmarkillu ataqatigiilluta
ingerlaqatigiissimanitsinni pisimasorpassuit nuannersut nuanniitsullu,
pissanganartorpassuillu tamaasa aqqusaarsimavagut.
Inuiaatmarluk kalaallit danskillu
immitsinnut qalligaluttuinnarfigisimallutigit, allaallumi ataatsimut
qileruterpassuit pilersinneqarfiannik kinguneqartumik. Tamannalumi uagut
Siumumit peqqissimissutissaqarfiginngilluinnarparput.
1953-imi Kalaallit Nunatta inuiaallu
kalaallit Danmarkimut aaliangersimasumik ilaatinneqalersimanerput,
taamanikkullu taamatut aaliangerniarnermi Danmarkimi nunatsinnilu
naalakkersuinikkut qinikkatut suliaqartut taamanikkut pissusiviusut
aallaavigalugit qanoq iliuuseqarsimanerat, uagut Siumumiit
ataqqilluinnarparput. Avoqqaarliutissaqarfiginagulu.
Taamanikkummi qinikkatut akisussaasut
nunatsinni pitsaanerpaasussatut isigisartik naapertorlugu
aaliangersaasimammata.
Soorluttaaq aamma taamaattoq taamanikkut
1979-imi inuiaat kalaallit namminersornerulerniarlutik aaliangermata.
Siumumi pingaartittuarparput inuit
tamarmik nunarsuarmioqatigiinni nutaanngoriartorneranni, nunat tamalaat sutigut
tamatigut minnerunngitsumik niueqatigiinnikkut suleqatigiinnermi, imminnuut
palligaluttuinnarfianni uagut nunatsinni pissusitoqqat uninngaarfigiinnarnargit
periarfissat nutaanngortuartut atorluarlugit ingerlaqqittarnissarput.
Taamaattumik pissusissamisoortumik
isigaarput manna iluatsillugu Siumup anguniagaasa pingaarnerit ilaat,
ilanngullugit oqaatigilaassallugit.
Siumup anguniarpai sulissutigissallugu nunatta
namminersortunngornissaa, sulissutigissallugu nunamik piginnittussaaneq,
pilersikkumallugit nunatsinni inuiaqatigiit kikkuunnut tamanut pitsaasumik
atugassaqartitsisut, naligiimmillu periarfissaqartitsisut.
Pilersikkumallugit nunatsinni inuiaqatigiit
naligiissitaaffiusut, apeqqutaatinnagit sumi inunngorsimaneq, arnaaneq
angutaanerluunniit, sumilluunniit upperisaqarneq.
Siumup qularutiginngulluinnarpaa
naalagaaffeqatigiinnerup iluani ataqqeqatigiilluni suleqatigiinnikkut tamanna
anguneqarsinnaassasoq.
Nunatsinni namminersornerulersimanermut
inatsit malillugu inuiaqatigiit immikkut ittut, naalagaaffeqatigiinnerup iluani
annertuumik politikkikkut imminnut oqartussaaffigisinnaalerput.
Siumup partiitut aallartikkamili
nunasiaataajunnaarsaanermik politikkini ingerlateqqininarpaa.
Siumup sulissutigaa nunatta
namminersortunngornissaa uagutsinnut tunngasutigut nammineerluta
akisussaaffigilernissarput.
Siumup kissaatigaa uagut nunatta inui
nammineerluta killilersugaanatalu, nunatta soqutigisai pillugit nunanik
isumaqatigiissuteqartalernissarput.
Siumup kissaatigaa Danmarkip ammasumik
naalagaaffeqatiginissaa, ataqqeqatigiinneq peqatigiilluarnerlu tunngavigalugit
suleqatigiinnikkut.
Siunissami ungasippallaanngitsumi
naalagaafeqatigiinneq allannguuteqarsinnaavoq. Siumut isumaqarpoq inuiaqatigiit
imminnut aaliangiuussisinnaatitaanerat ataqqisariaqartoq, aammalu innuttaasut
nunatsinnilu qinikkat namminneq aaliangertariaqaraat, qanoq
ingerlatseriaaseqarnissaq. Naalagaaffeqatigiinnerullu siunissaa.
Pisinnaatitaaffeqarneq
kiffaanngissuseqarnermik kinguneqartarpoq. Naqisimaneqarneq ersiornerlu
qimallugit kisiannili aamma pisinnaatitaaffiit piumasarisarpaat
akisussaaffimmik tigusinissaq.
Inuiaqatigiit nutaaliaasut atugarissaartut
kikkut tamarmik kiffaanngissuseqarfigisaat toqqissisimaffigisaallu, taamaallaat
ineriartorsinnaassapput kikkut tamarmik namminneq inuunerminnut,
ilaquttaminnut, ikinngutiminnut, eqqaamiuminnut, suleqatiminnullu inunnut
ajornartorsiornerusunut akisussaaqataanermik misigisimappata.
Inuiaqatigiinni naqisimaneqanngitsuni
tunngaviusussaapput naqisimaneqarani oqaaseqarsinnaaneq. Politikkikkut
suliaqarsinnaaneq aammalu akerliussutsimik takutitsisinnaaneq
suliumajunnaarsinnaanerlu. Periarfissanik nutaanik nammineerluni ujartuisinnaaneq,
nutaanik ilisimasaqalerneq paasisaqarnerulernerlu.
Naqisimaneqarani nammineersinnaaneq
naligiinnerlu imminnut akerleriinngillat. Akerlianilli imminnut
pisariaqarteqatigiipput. Naqisimaneqarani nammineersinnaassusivimmut
tunngaviummat kikkut tamarmik nammineersinnaassusertik atorluarumallugu
naligiimmi periarfissaqartinneqarnissaat.
Naligiinnerup ilagaattaaq kikkut tamarmik
naligiimmik ilinniarsinnaatitaasarnissaat assassornikkut atuagarsornikkullu akissarsiat
sumilu najugaqarneq apeqqutaatinnagit. Aammalu nammineq piginnaasat
aallaavigalugit suliffeqarsinnaasariaqarluni.
Naligiinneq demokratip tunngavigissavaa
inuit tamarmik naligiimmik naleqassusiat aallaavigalugu. Inuiaqatigiit
aaqqissuuttariaqarpagut kikkut tamarmik kissaatigisartik malillugu
pisinnaasaminnik atuisinnaanngortillugit ataatsumooqatigiinnerput mianeralugu.
Siumup qulakkeerumavaa kikkut tamarmik
peqataanissaat inuit tamatta assigiinngissuseqarnerput nassuerutigalugu.
Taamannak oqaaseqarluta Naalakkersuisut
akissuteqaataat tusaatissatut tiguarput.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Tulliulluni oqaaseqassooq Jakob Sivertsen,
Atassut.
Jakob Sivertsen, Atassutip oqaaseqartua.
Qujanaq. Kalaallit inuiattut inatsisitigut
inissisimanerat pillugu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamik siunnersuut
Per Rosing-Petersenip saqqummiussaanut Atassummit imatut oqaaseqarniarpugut.
Kalaallit Nunatsinni politikkikkut nammineeriartornermi
ineriartorsimaneq inuiattut inatsisitigut inissisimanitsinnut pingaaruteqarmat
matumuuna Atassummit erseqqissaassuteqalaassaagut.
Nunatsinni nammineeriartorneq 1911-mi
landsrådet pilersinneratigut politikkikkut nammineerusussuseqarneq malunnartumik
ilaasortanit atorluarneqarluni sunniuteqarsinnaaneq pingaartinneqarsimavoq.
Naak landsrådet nammineerlutik inatsisiliorsinnaanngikkaluartik
ataatsimiinnerni isumaqatigiissutertik qallunaat Naalakkersuisuinut
ingerlateqqissinnaanngorlugit periarfissinneqarnertik assut pingaartillugu
atortuarsimavaat.
Naak piumasaqaatit tamarmik
akuerineqartarsimanngikkaluartut. Taamatullu aamma Kalaallit Nunarput pillugu
ataatsimiititaliarsuaq 1948-mi pilersinneqartoq kalaallit qinigaannik tassa
landsrådenik peqataaffigineqartoq assut qallunaat Naalakkersuisuinit
soqutigineqarluni piumasaqaatigineqartunit tusaaniarneqartarsimapput.
Soorlu Kalaallit Nunarput pillugu
ataatsimiititaliarsuup 1948-meersup 1950-mi isumaliutissiissutaani kalaallit
aallartitaasa illoqarnerup pitsaanerulersinneqarnissaanik kissaatigisimasaat
qallunnaat Naalakkersuisuinit assut pingaartinneqarluni tusaaniarneqarsimavoq.
Illut issunik ujaqqanillu suliarineqarsimasut peqqinnissakkut
naleqquttuunnginnerannik kalaallit ilaasortaatitaasa uparuartuutaat
paasilluarneqarlutik inissaqarniarnikkut suliniarneq pimoorullugu
pilersaarusiorneqarluni aallartinneqarsimavoq.
Kalaallit Nunaat pillugu
ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaa tunngavigalugu danskit
Naalakkersuisui kalaallit ilaasortaatitaasa kissaatigisaat
tusaaniarneqaleriartuinnarsimapput soorlu ilinniartitaanikkut
suliuniuteqarnerup pitsanngorsarneratigut kalaallit ima
siuariartortissinnaagaat allaat aningaasaqarnikkut isumaginninnikkut
kulturikkullu kalaallit ulluinnarni inuunerminni atukkatik
allanngortinngikkaluarlugit danskinut naligiillutik
ineriartortinneqarnissaat pimoorullugu
anguniarneqalersimalluni.
Tamatuma kongorna 1950-mi 51-milu
suliuniutit ingerlanneqalersimapput. Suliassaqarfinni makkunani, kalaallit
danskisullu naligiillutik ineriartortinneqarnissaat siunertaralugu.
Kalaallit Nunaanni suliassaqarfinni
makkunani Kalaallit Nunaanni landsrådet kommunerådet ilaalu ilanngullugit pisortat
aningaasaqarnerat, ilageeqarnermut tunngasut, ilinniartitaaneq
peqqinnissaqarfik, Den Kongelige Grønlandske Handel KGH-mik taaneqartartoq.
Niuernermut tunngasut, kalaallit inussutissarsiornerannut
taarsigassarsiniartarfik ESU, pilersinneqarnera, BSU tassa Boligstøttemik
illutaarniarnermi taarsigassarsiniartarfik. Kalaallit nunaanni
eqqartuussisarneq pillugu inatsit kiisalu nioqqutissanik eqqussuinermik
akitsuusersuisarnerit pillugit inatsit 1951-mi danskit Naalakkersuisuisa
nunatsinnut naleqqussarlugit aningaasalersornissaat ilanngullugit akuerivaat.
Suliani siuliini oqaatigisanni taamanikkut
imaannaanngeqisumik Kalaallit Nunaat pillugu ataatsimiititaliarsuarmi tassa
Grønlandskommissionimi taaneqartartumik kalaallit ilaasortaatitaat
nersortarialimmik tatigineqarluarlutillu suliaqarsimapput. Tamatumalu
kinguneraa Kalaallit Nunaata danskit inatsisaanni tunngaviusuni
ilaatinneqalernera, tamannalu pivoq 1953-mi.
Tamatumalu kinguneraa Kalaallit Nunaat
danskit folketingeanni marlunnik sinniisoqartitaalernera. Kalaallit danskit
folketingeanni sinniisoqalernerat assut sukkasuumik malunniussimavoq.
Kalaallillu nunatsinni ineriartorneq sukkasoorujussuarmik
aallartinneqarsimalluni. Kalaallit danskit folketinngianni ilaasortat siulliit
nunatsinni politikkikkut eqeeriartornermut assorsuaq sunniuteqarsimapput.
Pingaartumik kalaallit inuiaassutsimikkut qallunaanit assigiinngissuteqarnerat
ilinniartitaanissamillu pisariaqartitsinerat naalagaaffeqatigiinnerup iluani
periarfissarititaasut atorluarneqarnissaannik assut pingaartinneqarluni
oqaatigineqartarsimasoq sunniuteqarluartumik kinguneqarsimavoq.
Nunatsinni politikkikkut eqeeriartorneq
kalaallit qallunaat naalagaaffiata ataani naligiimmik periarfissinneqarnerata
kingorna 1970-kkut aallartinneranni tassa 1971-mi landsrådemi qinersinermi
inuusuttut peqataasunnerannit annertuumik takutitsiviuvoq. Mumisitsinermik
aallaat taaneqarsinnaasumik.
Tassa kalaallit inuusuttut arlallit
landsrådetoqqanik taarsiillutik qinigaammata. Tassalu qallunaat nunaanni
inatsisit tunngaviusut nunatsinnut atuutilernerannik ukiut 18-nit
qaangiuttullu. Tassalu Kalaallit Nunaat inersimasutut nammineersinnaalerluni
periarfissinneqarnera eqqorluavillugu. Tamatumalu kingorna kalaallit
nammineerusussuseqarnerat kuuttut unitsitassaajunnaarluni anguniarneqarnissaa
aallartinneqarpoq.
Siullermik Namminersornerulernissamik
ataatsimiititaliarsuaq pilersinneqarpoq puigunaaqisumillu majip aallaqqaataani
1979-mi Kalaallit Nunarput Namminersornerulernissaanut inatsit ataqqinartorsuup
dronninngip taamanikkut landsrådemi siulittaasuusumut Lars Gemnitzimut
tunniullugu.
1979-miit ullumimut inatsisiliornerit
peqqussusiornerit uagut nammineerluta ilusilersorlugit
aaqqissuussinnaalersimavagut. Kukkusimagaangatta nammineerluta kukkunerit aaqqissuuttarlugit.
Tamatigut inuiaqatigiinnut pitsaanerusussaq anguniarlugu.
Namminersornerulernitsinniit ukiut 20-t
qaangiunneranni tassa 1999-mi Kalaallit Nunatsinni
Namminersornerulersimanitsinni killiffik aallaavigalugu ineriartornerup
periarfissarititaasa naleqqussarneqarnissaat anguniarlugit Kalaallit Nunatta
qallunaat naalagaaffiannit avissaarani namminiliivinnissamik
ataatsimiititaliornissaq Inatsisartunit tamanit akuerineqarsimavoq.
Maannamullu ataatsimiititaliaq assigiinngitsorpassuarnik
suliaqarsimavoq. Suliaasa pingaaruteqartut ilaat ataaseq taasinnaavara. Tassalu
nunatta illersornissakkut inissisimanera siunissami sunik
periarfissaqarsinnaaneranik apeqqut aamma pingaartillugu
periarfissaasinnaasunik sammineqartunut ilaatinneqarsimalluni.
Kalaallit Nunatsinni inuiattut inatsitigut
danskit naalagaaffiata ataani inissisimagaluarluta Atassummit
oqaatigisariaqarparput inuiattut immikkuullarinnerput ataqqineqarluni
inatsisitigut danskit naalagaaffiannit illersugaanerput iluaqutigalugu
ineriartorneq 1953-miit danskit tunngaviusumik inatsisaata ataanni pitsaasumik
ullumimut ingerlasutut Atassummit nalilersinnaagatsigu.
Aammalu Inatsisartut ukiamut
ataatsimiinnissaannut Namminiilivinnissaq pillugu ataatsimiititaliap isumaliutissiissutaa
assut Atassummit isumaliutissiissutissaa assut Atassummit pissanngatigalugu
utaqqigatigu.
Namminersornerulernitsinniit
alloriaqqinnissatsinnut sunik periarfissaqarnissatsinnik tikkuussiumaarnera
qularinngilluinnaratsigu. Taamaattumik oqaluuserisassamik saqqummiussaqartup
qulequtsiussaminik nunarput suli nunasiaavamik apeqqutigisaa Atassummit
naameerlugu akissavarput.
Nunasiaasimagutta nammineerluta
inatsisiliorsinnaanatalu peqqussusiorsinnaanngikkaluaratta. Soorlumi
Namminersornerulernissatta tungaanut nunatsinni landsrådet danskit
naalakkersuisuinut siunnersuisuuvinnartutut inissisimasimasut.
Aamma Atassummit upperaarput nunatta
namminiilivinnissaa angusinnaagipput. Ullumikkut inuusuttortatta ilinniarluarnermikkut
angusarisartagaat uppernarsaataapput piumagutta angusaqarnissamut
sapinngitsugut tamannalu oqaannarluni anguneqarsinnaanngitsoq nalunngilarput.
Ilinniarluarnitsigut suliffinnik paarsilluarnitsigut pisussaaffimmik
ataqqinninnitsigut peqatigiillutalu anguniakkani angusaqarniartarnitsigut
angusassaq pitsaanerpaaq angusinnaallugu ilisimaarigatsigu.
Soorlumi USA-mi præsidentiusimasoq
ajoraluartumik anguniakkani pimooruteruttorlugit toqutaasoq John F. Kennedy
qineqqusaarluni oqarnikuusoq. Nunalli qanoq iliornissaa utaqqissanngilarsi
ilissiuna sulinissigununa ineriartortinneqassasoq. Oqaatsit
assortorneqarsinnaanngitsut.
Atassummit isumaqarpugut nunatta
namminiilivinnissaani siunnerfeqarnitsinni nammineersinnaanerput
atorluartariaqaripput allat uagutsinnut qanoq iliornissaat utaqqiinnarnagu.
Atsaat taamatut ingerlaaseqalerutta nunarput asasarput allanit ikiorneqarani
nammineersinnaanngussaaq.
Naggataagut apeqquteqaammut
saqqummiussaqartup Godmunddur Alfredssonip doktorinngorniutaani danskinit
naalagaaffeqateqarnitsinnut attuumassuteqartut kalaallinit
sajuppillatitsisimasut Atassummit qassiiliuutigissanngilagut.
Pereersut kukkuneqarsimappata
ilinniutigalugit iluarsiniassavagut pereersut iluatinnaateqarsimappata
ineriartornermi iluaqutigalugit atussagavagut. Aatsaat taamaaliorutta
ineriartornermi siunnerfitsinni ajunnginnerusussaq angusinnaagatsigu.
Naggataagut taalliortorsuatta ilaasa
taalliaminik kalaallit ineriartornissaannik siunissamut tikkuussisoq
naggataarutigissavara issuarpara imatut oqaaseqartalik. ATaqilluni naamik ajornaveqaaq kalaallit siumut
makigitsi inuttut inuuneq piuminaqaaq saperasi isumaqaleritsi.@
Taamatut Atassummit apeqquteqaat
oqaaseqarfigaarput. Naalakkersuisullu siulittaasuata akissuteqaataa sukumiisoq
akuersaarlugu. Qujanaq.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Tulliulluni oqaaseqassaaq Johan Lund-Olsen
Inuit Ataqatigiit.
Johan Lund-Olsen, Inuit Ataqatigiit
oqaaseqartuat.
Qujanaq. Inatsisartunut ilaasortap Per
Rosing-Petersenip apeqquteqaat aallaavigalugu oqallittoqarnissaanik
siunnersuuteqarneranut atatillugu Inuit Ataqatigiit imaattunik oqaaseqassaagut.
Danmark naalagaaffiuvoq ataaseq
ataasiusunik tunngaviusunik inatsiseqartoq. Ataatsimik naalagaaffittut
qullersaqartoq tassa kunngeqanngikkuni taava kunngeqarpoq arnamik. Ataasiusunik
naalakkersuisoqartoq.
Kisianni ukiunik 50-usunik amerlanerusut
kingulliit ingerlaneranni naalagaaffeqatigiinneq Danmarkip aammalu
Namminersorneruffiusut tassalu Savalimmiut nunattalu akornanni pinngorsimavoq.
Oqaaserli naalagaaffeqatigiinneq ulloq manna tikillugu qanoq
paasisariaqarnersoq aalajangersimanani silaannarmi erfattutut suli ippoq.
Peqatigiinneq nalinginnaasumik naalagaaffiit
namminersortut qilersorsimanngitsullu akornanni atorneqartaraluartoq taamaattoq
nunatta Namminersorneruffiusup Savalimmiut kiisalu danskit naalagaaffiata
akornanni attaveqatigiinneq naalagaaffeqatigiinnertut taagorneqarpoq.
Tamanna isumaliulernarpoq
eqqarsalersitsillunilu. Oqaatsit taakku taamaaginnartillugit paasigutsigut
taava ima nassuiartariaqannginnerput ilumut taakkunani pineqartut tassaasut
danskit savalimmiormiut aammalu kalaallit naalagaaffii.
Tassa inuiaat pingasuusut aalajangersimasut
suleqatigiilerniarlutik ataatsimut naalagaaffimmik aaqqissuussillutik inuiaat
naligiinnerat aallaavigalugu pisussaaffeqatigiinnertalimmik ataatsimoorlutik.
Taamaanngilluinnarporli tassami
Namminersornerunermik aaqqissuussisimaneq maannamut atuuttoq tunngaveqarpoq
nunatta Namminersornerulernissaa pillugu isumaliutissiissummik normu 837
1978-meersumik kalaallit inuiattut ullumikkut inissisimanitsinnik imaattumik
oqariartuuteqartumik.
Taanna issuaaneruvoq aallartippunga, @Kalaallit Nunaannut
Hjemmestyreqarnissaq piuviusunngorsinnaanngitsoq inuiaat naalagaaffiilluunniit
akornanni isumaqatigiissummik atsiugaqarnikkut. Aatsaalli
piviusunngortinneqarsinnaalluni danskit inatsisaatigut folketingep
aalajangiisusaatitaanermik ilaanik erseqqinnerusumik killilikkamik
Hjemmestyremut nuutsivigisassaatigut.@ Issuaaneq naavoq.
Tassa allatut oqaatigalugu imaappoq
naalagaaffiit inatsisaat aallaavigalugu Namminersornerullutik Oqartussat
inatsisiliortuunerat aqutsisuunerallu tassa tunngaveqarpoq folketingep
inatsisiliortuusutut suliassanik tunniussineranik. Taamaammallu
inatsisiliortuusinnaatitaaneq aamma folketingemit inatsisiliornikkut
utertinneqarsinnaavoq imaluunniit atorunnaarsinneqarsinnaalluni.
Namminersornerulerneq pillugu inatsimmi
atuuttumi aalajangersakkami siullermi tassa paragraf 1-mi aamma ima
allassimasoqarpoq. Issuaaneruvoq, @Kalaallit Nunaat immikkut inuiaqatigiiffiuvoq danskit naalagaaffiata
iluani.@ Issuaaneq naavoq.
Tassalu imaappoq Namminersornerulerneq
pillugu inatsisikkut nalagaaffiit peqatigiinni paasinnittaaseq naapertorlugu
inuiattut ulloq manna tikillugu suli akuerineqanngilagut.
Tassaatinneqaannarpugummi inuiaqatigiit immikkooruteqartut.
Taamaammat Naalakkersuisut Siulittaasuat
oqaraluarmat kalaallit inuiaasugut immitsinnullu inuiattut isigiuartugut Inuit
Ataqatigiit tamanna eqqortuusorisinnaanngilarput. Tassami danskit
oqartussaasuisa maannamut akueriumanngittuarsinnarpaat savalimmiormiut
kalaallillu inuiattut akuerineqarnissaat inatsit tunngaviusoq imaluunniit Namminersornerulersimanerput
inatsit aqqutigalugu.
Inuiaassuserput aap tarnikkut
anersaakkullu qamuuna ilorlitsigut misigivarput pingaartillugulu. Kisiannili
inatsisitigut tamanna maannamut oqaatigeriikkattut akuerisaanngilaq. Tassalu qiterititassarput
inatsisitigut inuiattut akuerisaanissarput.
Taamaattuminguna Inuit Ataqatigiinnut
pingaaruteqartoq ilisimassallugu nunatta nunat tamalaat akornanni
kinaassuseqarnissaminik kissaataa aatsaat anguneqarsinnaammat
silarsuarmioqatigiinnut suaaruteqarnikkut inuiaqatigiit kalaallit imminnut
inuiattut isigiuarsimasut naalagaaffiit peqatigiit inuiannik
paasinnittarneratulli aammalu anguniartuartariaqaratsigu namminerisatsinnik
inatsisinik tunngaviusunik peqalernissarput.
Kalaallit inuiattut misigissuseqarpaluttumik
pigisatsitut aamma taasinnaasatsinnik danskinik attartugaralugulusooq
maannakkutut misigisarfiginngisatsinnik.
Inatsimmi tunngaviusoq 1953-meersoq
nunatsinnut atortussanngortinneqarnera naalagaaffiit peqatigiit
aalajangersagaat maleqqissaaarlugit aamma pisimanngitsoq ullumikkut
nalunngilereerparput. Qujanartumik Namminersorneq pillugu isumalioqatigiissitap
ataanni suleqatigiissitap inatsisinik tunngaviusunik inatsisinillu inuiannut
tamanut tunngassuteqartumik suliaqartitap ukioq manna februarimi maani Nuummi
isumasioqatigiissitsisimanera aqqutigalugu.
Inuiaat kalaallit naalagaaffiit peqatigiit
angerfigeqatigiissutaat malillugu kiffaanngissuteqartitaallutik taasinermikkut
qinigassanik arlariiannik 1953-mi 1979-milu toqqagassinneqarsimanngissaannarput.
1952-mimi landsrådetoqaasimasoq
taamaallaat isumasiorneqatsiaannarsimavoq. Aamma naak Avanersuarmiut nunattalu
kangiarmiut tassalu Tunumiut taamani landsrådemi aamma sinniisuutitaqanngitsut.
Periuseq tamanna immini
isornartulerujussuusoq Inuit Ataqatigiit isumaqarfigiuarsimavarput.
Taamaammalluimiuna Inuit Ataqatigiit Namminersornerulernissarput 1979-mi
eqqunniarneqartussanngormat aamma naaggaqqusisugut tassuunakkummi inuiattut
inatsisitigut akuerineqarnissarput anguniarneqanngilaq. Soorluli aamma 1953-mi
taamatorluinnaq aamma pisoqartoq.
Inuit Ataqatigiit neriuutigivarput
ullumikkut pisariaqartumik oqallinnissarput manna misigissutsit
aallaavigivallaarnagit ingerlanneqassasoq. Akerlianilli siunertaraqartumik
Naalakkersuinikkullu ingerlariaqqinnissamik tikkuussiffiusumik
tunaartaqartinneqassasoq.
Sumut ingerlassasugut nammineq
aalajangigassarigipput Naalakkersuisut Siulittaasuata siunnersuuteqartumut
akissuteqaammini oqaatigivaa. Inuit Ataqatigiit tamanna
isumaqatigilluinnarparput. Kisiannili isumaqanngilluinnarpugut Danmarkimi
attaveqarnitsinnik pissutsit ullumikkutut ittut attatiinnarneqarsinnaasut.
Tamanna oqaluuserisatta siuliani tassalu
illersornissaq pillugu 1951-mi danskit amerikamiullu isumaqatigiissutaata
allanngortinneqarnissaa pillugu aalajangiiffigisassatut siunnersuutip
oqaluuserineqarnerani aamma uppernarsivarput.
Peqatigiit naligiinngittuartillugit
naalagaaffeqatigiittoqarsinnaanngilaq ataatsimoortoqarsinnaananiluunniit.
Inatsisinimmi naammaginartumik tunngavissaqarluta immitsinnut
oqaatigisinnaavugut inuiaasugut. Taamatut inuiaagatta avammut pissutsit
pillugit aalajangiinissamut pisinnaatitaaffeqarpugut. Taamalu nunat tamalaat
akornanni kinaassuseqarluta.
Imaanngilarli Inuit Ataqatigiit
akerleriinniarneq siunertarigatsigu. Paarlattuanimmi Danmark tassaalissaaq
akerleriinnermik siunertaqarsimasoq danskit Naalakkersuisuisa
isumaqatigiinniarnissani tullinnguuttuni inuiaat kalaallit namminneq inuiattut
aalajangiisinnaatitaanerat taamatullu inuiattut akueritinniarnissartik
akueriumassanngippassuk.
Ilumoortormi aajuna tassa seqerngup ullaat
tamaasa nuisarneratulli aamma taamak ilumoortigaluni Namminersorneruneq pillugu
inatsit nunatta Naalakkersuinikkut inooqatigiinnikkullu ineriartorneranut
akimmiffiuvoq. Soorluttaaq 1953-mi inatsit tunngavisoq aperineqaqqaannguarnata
uagutsinnut aamma tunniunneqaannarsimasoq taamaattoq. Taakkunatigummi inuiattut
akuerineqanngisaannarpugut.
Taamaattumik naggataarutaasumik oqaaseqarnitsinni
Inuit Ataqatigiinniit piumasarissavarput inuiaqatigiit kalaallit 1953-mi
pisimasussaagaluartutut taasisinneqassasut inuiaqatigiinnut
apeqqutigineqassallutik naalagaaffittut namminiilerusunnerluta. Imaluunniit
free association tassa kalaallisuunngortikkaanni ima nipeqartoq
kiffaanngitsumik peqatigiinneq. Imaluunniit naligiiffiusumik
naalagaaffeqatigiinneq qilerneqassanersoq. Imaluunniit periarfissat
pingajuattut ullumikkutut Namminersornerulerneq ingerlateqqinneqaannassanersoq.
Kingulleq Inuit Ataqatigiit
unnersiutiginngilaat inuiattummi taanna aqqutigalugu
akuerineqarsinnaanngilagut.
Taamatullu oqaaseqarluta Inuit Ataqatigiit
naatsorsuutigivarput siuliani oqaatigisagut aamma namminersorneq pillugu
isumalioqatigiissitanit ingerlateqqinniarneqarumaartut.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Tulliulluni oqaaseqassaaq Anthon
Frederiksen, Kattusseqatigiit.
Anthon Frederiksen, Siulittaasup tulliata
sisamaat, Kattusseqatigiit.
Kalaallit inuiattut inatsisitigut
inissisimanerat pillugu Inatsisartunut ilaasortap Per Rosing-Petersenip
apeqquteqaataa aallaavigalugu oqallinnitsamut siunnersuutaa apeqquteqaataalu
imaattoq @Nunarput
suli nunasiaava?@
Siullermik Kattusseqatigiinniit
oqaatigissavarput uagut Kattusseqatigiinni nunarput nunasiatut
takorluunnginnatsigu. Aammalu pissutsit piviusut inatsisillu tunngaviusut
tunngavigalugut aamma Namminersornerulerneq pillugu inatsit tunngavigalugu
minnerunngitsumillu uagut kalaallit timikkut anersaakkullu nammineq
misigisimasavut atukkagullu naapertorlugit nunasiaanermik
Namminersornerulernermut ikaarsaariarnermi ajortut ajunngitsullu aqqusaakkagut
imaannaanngitsut immaqalu inuiassuarnut allanut naleqqiulluta ikaarsaariarnermi
atupiluuinerpaatut oqaatigineqassagutta tupinnartuliatut isiginngikkipput.
Tassami naluneqanngitsutut uagut kalaallit
tupinnartumik ineriartorneq sukkasooq aqqusaarsimavarput ilaatigut ilatsinnut
sutigut tamatigut atupiluuiffiusoq.
Taamaammat Per Rosing-Petersenip apeqqutaa
@Nunarput suli nunasiaava?@ Kattusseqatigiinniit naaggamik akissavarput.
Taamatut akissuteqarnitsinnut pissutaasut arlallit taagorneqarsinnaagalurput.
Kisianni naatsumik oqaatigalugu kalaallit siulitta atoreersimasaat uagullu aamma
ilaatigut nalaatavut tunngavigalugit Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut
ataqqinarluartut siulitta naammattumik akiliussimagaatigut nunarput
nunasiaajunnaarsillugu.
Taamatut siulitta sapiissuseqarlutik
suliniarluarsimanerat arlalinnik aamma suli maannamut takussutissaqarpoq. Tassa
kalaallit siulivut imaannaasimanngillat saperuttaassusermik peqarlutik
suliniarluarsimapput. Soorlu assersuutigalugu 1700-kkunni Iluliarmiut piniartut
ikioqatigiillutik Sionip oqaluffia suli ullumikkut napasoq orsuernermikkut
namminneq akilerlugu pilersissimagaat.
Allarpassuillu
eqqartorneqarsinnaagaluartut maanna annerusumik eqqartornagit naatsumik
oqaatigiinnassavarput. Kalaallit Nunarput alianaatsorsuaq kisianni aamma
ilaanni alianaaginnarani allaat peqqarniitsorsuulluni inuuniarfigissallugu
ilaanni ilungersurnarsinnaasaraluartoq. Taamaattoq siulitta uagutsinnut
kingornutassanngortissimavaat tulluusimaarutigisariaqakkatsinnik.
Taamaattumik Kattusseqatigiinniit
nalornissutiginngilluinnarparput nunarput nunasiaanersoq imaluunniit
nunasiaannginnersoq eqqartussallugu. Tassami nunarput qularutissaanngitsumik
maanna nunasiaanngilaq.
1953-mi junip tallimaata kingorna
Danmarkip nammineq inatsisinik tunngaviusut unioqqutissimanerai imaluunniit
unioqqutissimannginnerai eqqartussallugit ussernartorsiornaraluarput.
Kisianni uagut Kattusseqatigiinnit
isumaqarpugut ini manna atorlugu eqqartuussisuusaarnissatsinnut immitsinnut
pisinnaatissanngitsugut. Tassami suliassat taamaattut allami
suliarineqartussaammata.
Kisianni siunnersuuteqartoq
paasilluarparput isumaqatigilluinnarlugulu oqarmat nunatsinnut aamma nunatta
Danmarkillu akornanni pissutsit pillugit paasissutissat inuiaqatigiinnut
pingaaruteqarluinnartut Naalakkersuinikkut qangali ilisimaneqaraluartut sooq
inuiaqatigiinnut ingerlateqqinneqarsimannginnerat isornarluinnarmat.
Tassami paasissutissanik inuiaqatigiinnut
ingerlatseqqissimannginneq isornaannarani pisussaaffimmillu sumiginnaanertut
Kattusseqatigiinniit nalilerumavarput. Tamannalu pillugu Naalakkersuisut
Inatsisartunut nassuiaateqartariaqartut piumasaqaatigaarput.
Naalakkersuisut Siulittaasuata
akissuteqaataa allaanngilaq ima paasisariaqartoq, AUllummi qaangiuttut uteqqissanngillat taakkuli uummatinni
katattussaanngillat.@
Tassami Kattusseqatigiinni Naalakkersuisut
akissutigisaat allatut nalilersinnaanngilagut. Naalakkersuisut
soriarsinnaajunnaarsimasutut imminnut nalunaarutigimmata.
Taamatut naatsunnguamik oqaaseqarluta
Inatsisartut Namminersorneq pillugu isumalioqatigiissitaata ukiamut
nalunaarummini saqqummiinissaanut oqalliseqataanissatsinnut qilanaarluta
saqqummiilaarpugut.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Tulliulluni oqaaseqassaaq Otto Steenholdt
Attaviitsoq.
Otto Steenholdt, Attaviitsup oqaaseqartua.
Soorunami aamma oqallitsilluni ilaa
qullaassilluni ilaannikkullu versinik issuaanerujussuit pileraangata
eqqarsaatigilerpara maani siunnersuuteqartaratta oqallittaqalutalu. Ilaanneeriarluta
anguniakkagut eqqunngitsoortaratsigit. Issuarusunnassagaluarpoq siorna
siuttukassaagaluup arfermik qulaatsinera. Tamatigummi eqqorneq ajoratsigit.
Isertussanngilara Nuummut
aggersillugu oqalugiartitap Gudmunddur Alfredssonip oqalugiaataata
oqallisigineqarnerujussua eqqarsaatigisarsimagakku. Taamatut
oqalugiarfigineqarneq eqqarsaatissiisarpoq. Taamaattorli aamma piaarnerpaamik
oqaatigineqartoq atugassatut tigusinissaq aamma nangaanartoqartarluni.
Naalakkersuisut Siulittaasua
isumaqatigaara oqarmat. Inuiaat kalaallit qanoq inissisimanerat
inatsisilerituunik inuiannik misissuisunik imaluunniit kikkunnik
kingoqqisuunitsinnik ilisimatuutut oqallinnermit aalajangersarneqasanngilaq.
Ippassaq tusatsiakkat
inatsisiliorniarnitsinnut eqqunneqarmata oqallisigingaatsiaqaagut. Aamma
taamatorpiaq pisoqarsinnaasarpoq kinaluunniit eqqarsaatersortoq tusaannavillugu
isumai tamanut aallaavigilerlugit ingerlanialersinnaaneq.
Siunniutanukua imaannaanngikkaangata
paasisassat aamma imaannaanngitsut amerlaqisut ataatsimut
tapersertariaqalersartut saqqummiussaqarnialernermi atugassatut. Ilaat
kasiilerneqarumaarput ilaallu atorluarneqarumaarlutik.
Naalakkersuisut Siulittaasuata
akissutaa naammagigakku annerusumik oqaaseqartariaqanngilanga.
Oqaloqatigiissutissamilli saqqummiisup pisuutitsilluni oqaasii ilami aamma
akeqqusai assut alapernaalerpakka. Danmarkimit avissaavinnissaq saqqummiussisup
nukingiuttuarmagu oqaaseqarfigissanngilara.
Pilersaarutaami piviusunngussaguni
qanoq iliornikkut anguneqarsinnaanersoq nammineq sakkortuumik
pilersaarusiortarmagu. Pingaartumik ilaatigut Danmarkimit tapiissutinik
taamaatitsinikkut. Tamakkuli aamma atuartartunit tusarnaartartunillu
sammineqartareeqimmata maana uterfigisariaqanngilakka.
Pisuutitsinerliuna imaannaanngitsoq
sammilaarusukkiga. Hr. Per Rosing-Petersenip paaserusutaa paasinareermanngooq
Inatsisartut minnerunngitsumillu Naalakkersuisut ilaasa paasissutissat
inuiattut naleqassutsitsinnut ataqqinassutitsinnullu pingaaruteqarluinnartut
ilisimaarigaluarlugit sooq tamanut ingerlateqqittarsimannginneraat
paaserusummagu.
Nangipporlu aamma pisussaaffittut
isigilluinnarlugu kinaluunniit paasissutissanik taamaattunik piginnittoq
inuiaqatigiinnut ingerlatitseqqittariaqartoq nassuiaammillu
tunniussisariaqarluni.
Inatsisartut aamma pisuutimmagit
uanga oqallisigisap taagugaanik naak sivisuumik ilaasortaasimagaluartillunga
sunik isertuussisimanissara nalulluinnarpara. Imaassinnaavoq Inatsisartunut
ilaasortat allat isertugaqarsimasut tusagaqarsimagaluartut isertuutaminnik.
Taamaassasorinnginnakkuli pisuutitsissut Naalakkersuisunut
ingerlateqqittariaqarlugu. Naak qularinngilluinnaraluarlugu uattulli
akissutissaaleqitigissasut.
Aamma matuma kingorna
naatsorsuutigiumammagu inuiaat pisinnaatitaaffiannut eqqartuussivimmut
akuerisamut ingerlatitseqqilluni nalilersuinissaq pissanngatigilluinnarlugu
Naalakkersuisut tamatumunnga akissuteqarnissaat akissutissaqassagunimmi
assorsuaq pissanganartissavara.
Naggataatigut
oqaatigiinnartariaqarpara paatsuunganerujussuanni unikaallallunga
oqaatigiinnartariaqarpara siunnersuut eqqumiikajaajusoq tupaallatsitsinissamik
siunertaqarunartoq pisuutitsiniutaagaluartorlu uanga nammineq isumaga
najoqqutaralugu tunngavilersugaangitsumik allaat taasariaqarlugu.
Oqallissaarut taamaatuinnaq
oqaaseqarfigaara.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Tulliulluni oqaaseqaqqissaaq
siunnersuuteqartoq. Per Rosing-Petersen, Siumut.
Per Rosing-Petersen,
siunnersuuteqartoq, Siumut.
Qujanaq. Takornartaanngilluinnarpoq
danskit naalagaaffiata aammalumi DOPIp paasissutissanik nunatsinnut
pingaaruteqartunik tunngassutilinnik isertuunniartuarnera. Kisianni
tupinnartuuvoq uku paasissutissat taamak inuiannut uagutsinnut
pingaaruteqartigisut inuiaqatigiinnut apuunneqarsimanngimmata.
Minnerunngitsumillu Naalakkersuisunit qangali nalunnginneqanngippata
pisussaaffeqarnermut misigittaassimaneq.
Pereersut misilittakkat ajunngitsut
ajortullu toqqammavigalugit siumut isiginnittoqartarpoq. Taamaattumik ukua
paasissutissat 1982-meersut eqqortut danskinut suleqatigiinniarnitsinnut
avaqqunniassagutsigit immitsinnut suli annerusumik salloqittassuugut.
Paasissutissat taamak
naalaagaaffeqatigiinnermut isiginnittaaseqarnitsinnut pingaaruteqarluinnartigisut
isiginngitsuusaavinnarlugillu tusaanngitsuusaaginnarsinnaanngilagut
nalilersuinitsinni toqqammavittut ilaatinneqartariaqarlutik.
Tamanna pissutissaqarpoq
pisariaqaleqqissanngippat ilisimatuup inuiaqatigiit ingerlaasiinik ilisimasallip
ataqqisaasup 1953-mi Danmarkip naalagaaffianut toqqusassineqarluta
ikkutaanitsinnut pisimasunut 1976-mi oqaasii imaattut uteqqinneqassanngippata.
Issuaavunga, @Kalaallit qinikkat ilaasa
aaqqissuussinermut nutaamut taamak akuersaartiginerat aallaavigalugu
apeqqajaananngitsuunngilaq ilumut paasilluarsimaneraat nunasiaanerup qanoq
allanngorsimanngitsiginera.@ Issuaaneq
naavoq.
Kalaallit Nunaat politikkikkullu
nunasiaajunnaarsitsinermut inatsit pillugu allakkani ilaatigut ima
naggasiinermik ilanngussaqarpoq issuaaneq, @Tassa ilanngutivitsitsineq uani pineqartoq 1953-mi Danmarkip
nalagaaffianut inatsisitigut oqaluttualiaannaavoq.@ Issuaaneq naavoq.
Tamakkualu inerniliinerit ilumoortut
sakkortuullu tunngaveqarput naalagaaffiit peqatigiiffiata aalajangersagai
aammalu Danmarkip atuuttussanngortinnikuusai.
Taamaattumik aamma qanorluunniit
uagut kalaallit upperalugu Namminersornerulernissarput angerlugu
taasisimagaluarutta ima inatsisitigut inernilerneqarpoq, issuaaneq, @Kalaallit danskillu qinikkat atorfilittallu
Namminersornerulerneq pillugu ataatsimiititaliarsuarmi oqallittarneri
killilimmik namminersorsinnaatitaalernermik Namminersornerulermik
taaneqartartumik 1979-mi kinguneqartup nammineq aalajangiisinnaatitaanermik
atuisimanertut oqaatigineqarsinnaanngilluinnarput.@ Issuaaneq naavoq.
Taamaattumik pinngitsoorani
periarfissaq 50-kkunnili inuiaqatigiinnit kalaallinit
periarfissiissutigineqartussaagaluaq paasitsiniaareernikkut kalaallinit
periarfissiissutigineqartariaqartoq naalagaaffiit peqatigiit aalajangersagai
Danmarkillu atuuttussanngortinnikuusai eqquutitissagutsigit.
Taamaanngippat Danmarkip
inatsisaatsuliorsimanera uani uppernarsineqartoq uagut Naalakkersuinikkut
akuersaartutut isigineqaatigilissavarput. Uangalu inuttut tamanna
akuersaarsinnaanngilluinnarpara.
Aningasanimmi aqutsinerup
sakkuginiarneqarnera malunnarpoq Danmarkip uani atornerlukkaa uagullu
siorasaarinerit tamakku toqqammaviginagit kiffaanngissuseqarnerput takutillugu
inuiaanerput nittarsaallugu sulissutigisariaqarparput tamanna aamma
naalagaaffiit peqatigiiffissuanni pisortatigoortumik akueritillugu.
Ataqqinassusiiagaasimanerpummi
inuiattut akisuvallaarujussuaqaaq. Taamatummi allorianngikkutta immitsinnut
suli nungusaanermik kingeqartussaalluni.
Inatsisaatsuliorsimaneq
paasissutissanillu eqqunngitsunik inuiannut kalaallinut apuussisarsimaneq
akuersaarsinnaanngilarput illuatungaatigulli uagut nammineq aaqqinnissaa
suliniutigisariaqarparput tamannalu naammassillugu suliarinissaa pisussaaffitta
pingaarnersaasa ilaattut isigisariaqarparput.
Minnerunngitsumillu inuiaqatigiinnut
paasissutissanik tamakkuninnga apuussinissatsinnut pisussaaffeqarluaannartutut
pinngitsoorata aamma misigisariaqarpugut.
1920-kkunnili inuiaqatigiit
akornanni aammalu qinikkat akornanni pikialaarneq eqeeriartulernerlu
takussaalereersimavoq. Qularnanngitsumillu tamanna aamma tunngaviusimassooq
Danmarkip naalagaaffiata nunarput iperusunnagu paasissutissanik eqqunngitsunik
naalagaaffiit peqatigiinnut aammalu landsrådetoqqamut apuussisarsimavoq.
Minnerunngitsumik sorsunnersuup kinguninngua takuneqarmat nunarput qanoq
pingaartigisutut inissisimanera ersarinnerulersinneqarmat.
Taamanikkut pikialaarnerup nalaani
landsrådetoqqat ilaasa ataqqinartup Josva Kleistip taalliaa eqqortoq
issuaaffigilaassavara suli atuuttutut isigineqartariaqarmat, @Qamuuna ilumigut sapiissusilik qunussanani
naalagaassusilik, kinaassava aamma sumiippa? Ajunngissavoq nuannissavoq
nunatsinni taakku amerlippata. Kalaaliusugut misiliissasugut ilukkut tamatta
sapiinnersugut inortutut ittaannaqaagut ileqqorsiat suli pigisat noqittutut
soorlu pisarmasigut.@
Taamatut oqariarlunga partiit
ataasiakkaat Kattusseqatigiillu oqaaseqaataannut annikitsumik oqaaseqassuunga.
Tassa ilaatigut una ataasiakkaanik
ersarittutut isigineqarsinnaavoq partiit ataasiakkaat minnerunngitsumik
oqaatsit nassuerutigissavara Atassumminngaaniit Jakob Sivertsenip aammalu
ilaatigut Attaviitsup Otto Steenholdtip una doktorinngorniutaani
allaaserisimasaq Gudmuddur Alfredssonip naluara atuarsimaneraat. Kisianni
atuarsimagaluarunikku paasisimanngilaat. Taanna nassuerutigisariaqarparsi.
Ukua taamak paasissutissat
silaannarmit tigusaanngillat. Uppernarsaatitaallinukua naalagaaffiit
peqatigiiffianinngaaniit pappilianik una sanaaq dokterinngorniut. Taamaattumik
ilaatigut tupigaara tamakkuninnga oqalunneq.
Taamatut oqarlunga taava aamma
ilaatigut eqqaamasariaqarpaa Jakob Sivertsen Atassut sinnerlugu oqarami
taamanikkut landsråde aalajangiitinneqarmat nunarput tamarmik
peqataatinneqanngilaq. Aamma qineqqusaarnermi taamanikkut landsrådemi
ilanngunneqarnikuunngilaq qineqqusaarutigineqarnikuunngilaq aamma
nalilersorneqassasoq landsrådemik, qanoq inuiaqatigiit kalaallit
aalajangersimassanersut.
Aammalu taamanikkut naalagaaffiit
peqatigiit aalajangersagaat toqqammavigalugu periarfissinneqartussagaluarput
kalaallit Inuit Ataqatigiit Johan Lund-Olsenip tassai periarfissat pingasut
taakkua. Tamakkualuunniit eqqarsaatigalugit Atassumminngaaniit
oqaaseqaateqartut oqaaseqataat qiviassagaanni allanngillat aliikkusersuilluni
oqaluttuarusaarnerit. Takusariaqarpassi pissutsit piviusut qanoq
ingerlasimanersut.
Tassani aamma tamakku
toqqammavigalugu Atassumminngaaniit apeqqutigineqartoq nunarput suli
nunasiaanersoq taannagooq naameerpaat. Ila atuarneq naammanngilaq aammali
paasinnittaaseqarneq pisariaqarpoq taannalu ersarippoq uani Atassutikkut
oqaaseqarneranni. Taamatut nassuerutigisariaqarparput.
Illuatungaatigut oqartariaqarpunga
Inuit Ataqatigiit sinnerlugit Johan Lund-Olsenip oqaaseqaatai
annertoorujussuarmik uani Godmunddur Alfredssonip paasissutissat pissutsit
piviusut toqqammavigalugit paasissutissani tunniussimasaani aallaaveqartumik
oqariartuuteqartut. Tassanilu aamma oqariartuutiginiagara
ersarilluinnaqqeqqissaartumik saqqummiuppaa.
Tassalu namminersulerneq pillugu
isumasioqatigiissitap isumaliutissiissutaata saqqummiunnerani inuiaqatigiit
kalaallit periarfissinneqartariaqartut minnerpaamik pingasunik.
Tassaniittariaqartorlu aamma nalagaaffittut namminersulivinnissarput
ilaatinneqartariaqartoq. Taannalu uanga isumaqatigilluinnartutut
nalilertariaqarpara. Tassunga.. oqaasissaqaraluaqalunga tassunga
killiinnarpunga. Qujanaq.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Tulliulluni akissuteqaqqissaaq
Naalakkersuisut Siulittaasuat.
Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut
Siulittaasuat, Siumut.
Oqaaserineqartut tamaasa immikkut
oqaaseqarfigissanngilakka. Kisianni oqaatigissallugu Naalakkersuisuni
paasisinninnerput partiit ilaanninngaaniit tassa Siumuminngaaniit aamma
Atassumminngaaniit aammalu Naalakkersuinikkut ineriartorsimanermik
naliliinerput isumaqarpunga assut qanittumik tassuunakkut
paaseqatigiissinnaanerput tunngaveqartoq.
Taavalu oqaatigissavara Inuit
Ataqatigiit saqqummiussaat taamatullu aamma saqqummiussinermini aatsaannguaq
takisoorujussuarmik aamma saqqummiussisup oqaatigeqqitaa. Godmunddur
Alfredssonip ilisimatusaatigisimasai soqutinarsinnarsinnaapput. Inuit
kikkulluunniit ilisimatusartut apeqqutinik aalajangersimasunik
soqutiginaatilinnik suliaqarput. Kisianni suliassarinngilarput uagut
Naalakkersuisuni maani doktorafhandlinngit suulluunniit nalilersussallugit
eqqortumik allatulli iliorsimanersut. Tamarmik oqaluttuarisaanermi kikkut
qanorlu oqarsimanerannik aalajangiisimanerannillu eqqortumik misissuinerupput.
Doktorip tamanna doktorinngorniutini
tamanna suliarineqartarpoq. Taamaattumillu aamma opponentenik
illuatungilerlutik allaatigisaat eqqornersut eqqunnginnersulluunniit
nalilersorneqartarput. Taakku oqallisissarinngilagut maani.
Kisianni inuiattut imminut
isiginerpulluunniit aamma sivisoorujussuarmik oqallisigineqarsinnaavoq.
Nuannaralugu oqaatigissavarput 1951-mi Danmarkimit statsministereqarfiup
saqqummersippaa atuagannguaq Det grønlandske folk, kalaallit inuiaat, taamak
nutserneqarsinnaavoq.
Det grønlandske folk,
statsministeriap 1951-mi Godmunddur Alfredssonikkut oqaluuserisaasa
peruttulernerata nalaani saqqummersippaa. Taanna Inatsisartuni ammaanermi
ilaannikkut issuaavigisarpara ukiut qaangiuttut ingerlaneranni. Tassani
erseqqivissumik nalunaariartuummi allaatigineqarmat kalaallit inuiattut
isigineqarnitsinnut allaatiginninnerit. Taamanikkut ilinniarfissuarmi
siulittaasuusup ukiorpassuarni allaatigisimasaa.
Aamma uanga tamakku isigaakka
danskit unneqqarillutik aamma pisortarisaasa saqqummiussassaminnut
ilaatissimasaattut. Toqqorterisoqanngilaq amma oqaatiginiarlugit kalaallit
inuiattut isigineqarnerat. Aamma tamaalillugu statsministereqarfiup
saqqummiussamigut aamma peqasersorsimammagu.
Tamakkorpassuupput taperserlugit,
illersorlugit assortorlugit pilerutta tikinneqarsinnaasut. Kisianni naatsumik
oqaatigissavara Kattusseqatigiit saqqummiussaat soqutiginaateqartinngilluinnarpara,
soorunami nuannaraara nunasiaannginnatta. Kisianni naliliineq ullummi
qaangiuttut uteqqissanngillat ilaallu ilanngullugit oqaaseqarfigissanngilara.
Otto Steenholdtip oqaaserisaani
Attaviitsup oqaaserisaani ataaseq nuannaralugu aamma uterfigilaassavara.
Naalakkersuinermik suliaqarnitsinni ingerlatitassagut suut
uninngatinneqartarsimanersut imaluunniit suut ingerlatittariaqarsimanertut
apeqqutigineqartutut nipilimmik aamma oqaatigineqarmat aqaatigissavara
Naalakkersuisut suliassanik Inatsisartunik suliarineqartunik allanik
paasissutissanik suliarissartagaat suulluunniit tamarmik aammalu maannakkut
ilisimateqatigiittarnissanut assigiinngitsunik inatsiliornikkut periarfissat
najoqqutarissagaanni inuit kikkulluunniit paasissutissanik aamma namminneq
paasiniaalaarnissaminnut periarfissaqartut tamarmik ammaffigineqarput.
Taamaattumillu tassuunakkut immikkut
soqutigisat allaallu ilusilerlugit paasiniarneqassagunik aamma nammineerluni
paasiniagassat tassaniipput. Kisianni Naalakkersuisutigoortumik paasissutissat
sulianut tunngassuteqartut soqutiginaateqartut aalajangiinissamullu
pingaaruteqartut taakkuupput saqqummersinneqarnissaanik aamma Naalakkersuisut
suliassinneqarunik naammassinninniartuusartut.
Uani oqallinnissarput ukiamut
malunnarpoq sumut kissarnersiut ingerlasoq maannakkut malugisinnaagipput.
Ukiamut nalunaarusiaq nammineerluta ingerlaniarnissatsinnut tunngavissarput
saqqummiunneqarpat malunnarpoq sumut sammivilimmik oqallissinnaaneq tassani
saqqummiivigineqartoq.
Inuit Ataqatigiit allaat
taasissutissanik tunngavigineqarsinnaasunik saqqummiinerat aamma
soqutiginarpoq. Kisianni aamma ilimananngilaq ullumikkut taakku tunngavigalugit
taamatut aalajangiinissamut saqqummiinissaq piffissaasoq.
Kisianni aamma malunnarpoq
eqqarsaatit sumut sammisut taamanikkut naapineqarumaartut. Taamaattumik
annertunerusumik oqaaseqarfigissanngilara oqaaseqarfigeqqissanagulu una
maannakkut saqqummiussarput naatsorsuutigigakku ukiamut immikkut nunatta
siunissamut ingerlanissaanut tunngavissat eqqartorneqalerpata. Sivisunerusumik
aammalu silinnerusumik eqqartuisinnaajumaartugut.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Tulliulluni oqaaseqaqqissaaq Jakob
Sivertsen Atassut. Tulliukkumaarpoq Johan Lund-Olsen Inuit Ataqatigiit.
Jakob Sivertsen, Atassutip
oqaaseqartua.
Qujanaq. Tassa siunnersuuteqartup
maanga aliikkusersuiartortutut nalilermanga taanna akuerisinnaanngilluinarpara
aliikkusersuiartunngilagut. Aamma uanga maani sulininni sidet 25-t
doktorinngorniutit maanga ataatsimiissutigiartorlugit maannganngilanga.
Maaniuna pissutsit nunatsinni aaqqikkiartorlugit maani ataatsimiittugut.
Taamaattumik oqarnerit isumaqarpunga taanna utertittariaqarit.
Aamma suliffik manna ukiut 23-t
ataqqillugu pingaartillugulu suliffigisimavara. Taamaattumik
aliikkusersuisartutut nalilersimassagumma neriuppunga taanna oqqarlunnertut
oqaatigisimassagit. Uagut siunnersuutinnut tunngasumik Godmunddur Alfredssonip
saqqummiussaa pisimassagaluarutsigu taava ullumikkut uanga nammineq doktorinngorniutinnik
saqqummiussaqarsimassagaluarpunga. Kisianni taanna piumasimanngilara.
Taamaattumik uagut pingaartipparput
politikkikkut nammineeriartornermi pisussaaffimmik tigusiartuaarnermi kingumut
qivialaarneq isumaqarpunga aamma taanna
pingaartuusoq ilaatigut aamma naggataatigut erseqqissumik oqaatigivara
nangeqqissavakka oqaatsikka. Peereersut kukkuneqarsimappata ilinniutigalugi
iluarsiniassavagut. Pereersut iluatinnaateqarsimappata ineriartornermi
iluaqutigalugi atussagut.
Aatsaat taamaaliorutta
ineriartornermi siunnerfitsinni ajunnginnerusussaq angusinnaagatsigu.
Taamaattumik doktorinngorniutit takkuttullu maani aamma oqallisigisalissagutsit
uanga soorunami soqutigisinnaavakka. Kisianni tamatigut ineriartornermut
ilaatigut naleqquttuunngitsunik imaqarsinnaapput.
Ataaserli siunnersuuteqartup
oqaaserisaa oqaaseqarfiginngilara aamma maani oqaluttarfimmi
inissaqartinnginnakku, imaattoq issuarusussavara. @Siunnersuutinnut naggataarutaasumik oqaaserisakka imaapput. Tamassumap
kingorna naatsorsuutigineqartariaqarpoq inuit inuiaat pisinnaatitaaffiannut
eqqartuussivimmut akuerisaasumut ingerlatseqqinnissaq nalilersussallugu.@
Uanga pisinnaatitaaffinut
eqqartuussiartorlunga maani oqaluttarfik atorusunngilara. Kisiannili
siunnerfitsinnik pitsaanerpaamik angusaqarnissatsinnut maani
siunnersueqataassallunga. Qujanaq.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Tulliulluni oqaaseqaqqissaq Johan
Lund-Olsen Inuit Ataqatigiit.
Johan Lund-Olsen, Inuit Ataqatigiit
oqaaseqartuat.
Qujanaq. Tassa Naalakkersuisut
Siulittaasuannut taavalu partiit assigiinngitsut aamma oqaaseqaataannut
uaguttaaq amma Inuit Ataqatigiinninngaanniit qujassaagut soorunami oqallinneq
manna pisariaqarpoq soorlu saqqummiussinitsinni taanna aamma saqqummiukkipput.
Tassa pisariaqavippoq taamatut
oqalliseqarnissaq maani Inatsisartuni. Kisianni tassa
mianersoqqussutigerusussavarput aamma tassa misigissutsit
aallaavigivallaarnagit kissaatigivarput oqallinneq taamatut ingerlassanngitsoq.
Tassami akerlianik siunertaqartumik aammalu Naalakkersuinikkut
ingerlariaqqinnissamik tikkuussiffiusumik neriuppugut oqallinneq manna
ingerlariaqqinnissamik tikkuussiffiusumik tunaartaqartinneqarumaassasoq.
Taamaammat tassa naak aamma
oqaluttoqaraluartoq tassa Naalakkersuisut Siulittaasuanninngaaniit aammalu
Siumut partiiata oqaaseqartuannit aammalu kingulleq aatsaaginnaq oqaaseqartup
tungaaninngaaniit tassa Jakob Sivertseniminngaaniit tassa
pisussaanngilagunngooq doktorinngorniutaasimasut aqqutigalugit pasissutissat
saqqummiussuunneqarsimasut maani oqallisigissallutigit.
Ila kisiannimi tassa aajuna
oqaatiginiartariaqagarput, imaluunniit akuerisariaqagarput. Paasissutissat
tamakku pissarisarigaangatsigit doktornngorniartuningaaneerpataluunniit
imaluunniit kinannguugaluartuminngaaniilluunniit
doktoriunngikkaluartumilluunniit kisianni paasissutissat
pingaaruteqarsorigutsigit nunattalu siunissaanut aamma
aalajangiisuulluinnartumik naleqarpata taava Inatsisartut pisussaaffeqarpugut
taakkua piviusumik aammalu peqqissaartumik aamma suliarissallutigit.
Doktorinngorniuteqarsimasoq
Godmunddur Alfredsson taanna ilaatigut Otto Steenholdtimut
ilisimatitsissutigalugu oqaatigilaassavara aammalu ilisaritilaassallugu. Tassa
professor Godmunddur Alfredsson maani nunatsinni namminersorneq pillugu
isumalioqatigiissitat sulisinneqarneranni aamma peqataalluinnarluni
suleqataasuuvoq. Tassa eqqaamanialaartariaqarparsi Godmunddur Alfredssonip
Naalakkersuisut aammalu Inatsisartut ataatsimiititaliami pilersitaanni
maannamut ukiuni marlunngulersuni aamma tassa suleqataasuummat. Taammallu
tassuuna aamma paasissutissat aamma tassanngaaneersut tassaapput Inatsisartunut
aammalu Naalakkersuisunut apuunniarneqartut.
Tassanilu aamma pingaaruteqartoq
unaavoq Godmunddur Alfredssonip doktorinngorniuteqarnermini tassa 1982-mi
saqqummiussai taakkua soorunami uissuumminartorujussuarnik imaqartiterput.
Kisianniuna tassa pingaaruteqartoq unaasoq uppernarsaatitassai tassalu
paasissutissat doktorinngorniuteqarnemini tunngavigisimasai taakkua
pissarisiarineqaqqaarnissaat.
Tamannalu tassa ataatsimiinnissaq
manna sioqqullugu Inuit Ataqatigiinninngaaniit ilungersuutigingaarsimavarput
ilungersuutigingaarlugu allaat maani nunatsinni
pissarsiarisinnaasimannginatsigit paasissutissat uppernarsaatitassartai
Danmarkimi ilisimagatsigit Det kongelige bibliotekimi aammalu soorunami danskit
naalagaaffiata ministeriaqarfiini pigineqassammata tassa noqqaassutigisimavagut
perusullutigit. Aammalu taanna eqqarsaatigalugu ataatsimiinneq aallartimmat
tassa aprilip tallimaanni maani aallartikkatta Inatsisartut Siulittaasoqarfiat
qinnuigisimavarput paasissutissat tassa naalagaaffiit peqatigiinnut
1946-minngaaniit 1954 ilanngullugu taakkua paasissutissiissutigineqartarsimasut
Inatsisartuninngaaniit pissarsiariniaqqullugit.
Kisianni tassa ajuusaarnaraluartumik
Inatsisartut Siulittaasoqarfiannit naliliisoqarsimavoq tamanna namminneq
pisussaaffiginngikkaat. Kisianni tassa Inuit Ataqatigiinninngaaniit uagut
taakkua pissarsiariniarsimavagut. Pissarsiarisimavagullu tassalu 1954-mi
naalagaaffiit peqatigiinnut nalunaarutigineqartarsimasut tassa eqikkaanerusut
1946-minngaaniit 1954 tikillugu nalunaarutigineqartarsimasut eqikkarneri
naalisarnerilu.
Taakkua tassa maanga nunatsinnut
oqqussimavagut Inuit Ataqatigiinninngaanniit suliuniuteqarnitsigut. Taakkulu
tuluttuujummata taava kalaallisuunngortinnissaat aamma isumagitinniarsimavarput
taannalu Inatsisartunut ilaasortanut maaniittunut Naalakkersuisunullu aamma
agguaanneqareernikuupput. Tassanilu tassa paasissutissat uissuumminartut
arlallit naammattuugassaapput.
Aammalu tassa tassa taakkuupput
uppernarsaataasut taamani Danmarkip FN-imut tassa naalagaaffiit peqatigiinnut
kukkusumik tunngaveqarluni aamma nalunaarusiortoqartarsimasoq.
Kisianni aamma una eqqaalaarusuppara
naalagaaffiup sinniissaa nutaaq maani nunatsinniilersoq inussiarnisaarluni
danskit statsministeriata piffissami 1949-minngaaniit 1954 ilanngullugu FN-mut
nalunaarutigisarsimasai tassa rigsombudsmandip inussiarnissarluni aamma
Inatsisartunut tunniutereersimammagit. Tassalu taakkua pigivagut. Kisianni
tassa taakkua tuluuvinnaapput annertungaatsiarlutillu.
Kisianni tassa eqqumiitsua
uaniikkami 1946, 1947, 1948 taakkua pissarsiarineqanngillat suna tamatumunnga
pissutaasimanersoq soorunami nalunarpoq.
Una naggataatigut
oqaatiginngitsoorusunngilara tassa pakatsissutigigatsigu pingaartumik Siumup
oqaaseqartuaninngaaniit aammalu Naalakkersuisut Siulittaasuaninngaaniit tassa
oqaatigineqaqattaarmat inuiaat kalaallit, tassa inuiaavugut tassa taanna
assortuussutigineqarsinnaanngilaq. Qamuuna tamatta misigimavugut inuiaalluta
inuiaavugut kalaallit. Kisianniuna ajornartorsiuterput uaniittoq inatsisitigut
taamatut inuiaasugut maannamut suli akuerineqarnikuunngisaannarpugut.
1953-mi inatsit tunngaviusoq inuiaat
kalaallit aperineqaqqaannguarnatik taanna nunatsinnut atortussanngortinneqarmat
tassani inuiattut immikkut akuerineqanngilagut. 1979-mi
Namminersornerulernerput pillugu inatsit maani nunatsinni
atortussanngortinniarneqarmat aamma tassa tassani inuiattut aamma
akuerineqanngilagut.
Taamaammat ilungersuutigiuartariaqarparput
inuiattut akuerisaanissarput. Tamannalu aatsaat pisinnaavoq nutaamik
inuiaqatigiit kalallit aperineqarisigut. Tassalu taamaammanuna Inuit
Ataqatigiit oqaaseqaqqaarnitsinni naggataatigut tassa siunnersuuteqartugut
maannakkut ukiuni tulliuttuni allaqquttussaajunnaarpoq inuiaqatigiit kalaallit
1953-mi taamatut aperineqarsimanngimmata taava ukiuni tullinnguuttuni
pinngitsoornatik inuiaqatigiit kalaallit aperineqaqqittariaqarput naalagaaffiit
peqatigiit taakkua periarfississutigisai pingasut 1953-mi atorneqanngitsut
aamma 1979-mi Namminersornerulernissarput eqqunneqartussanngormat aamma
atorneqanngitsut taakkua aamma inuiaqatigiinnut apeqquteqaatigissallugit.
Tassalu naalagaaffittut
namminiilerusunnerluta. Imaluunniit aaqqissuusseriaaseq alla tassa free
association tassa kiffaanngitsumik peqatigiinnermik nutserneqartartoq
imaluunniit naligiiffiusumik naalagaaffeqatigiinneq taanna
qinerneqarusunnersoq. Imaluunniit periarfissat kingullersaattut ullumikkutut
Namminersornerulerneq ingerlatinneqaannarusussanersoq inuiaqatigiinni
kalaallininngaaniit.
Inuiaat kalaallit tamanna namminneq
aalajangigassarivaat. Uagut Inatsisartuninngaaniit aalajangersinnaanngilarput
qanoq aalajangertoqassanersoq. Kisianni tassa naalagaaffiit peqatigiit angerfigeqatigiissutaanni
aalajangersarneqarpoq inuiaat sumiikkaluarunilluunniit namminneq siunissartik
namminneq aalajangertussaavaat taasitinneqarnermikkut. Tassalu taanna
naammassineqarnikuunngisaannavippoq maani nunatsinni taamaamanuna
siunnersuutigigipput ilungersuutigigippullu inuiaat kalaallit aamma nutaamik
taasitinneqarumaarnissaat taanna noqqaassutigigatsigit.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Tulliulluni oqaaseqaqqinniarpoq
Anthon Frederiksen Kattusseqatigiit.
Anthon Frederiksen, Siulittaasup
tulliata sisamaat, Kattusseqatigiit.
Tassa Naalakkersuisut Siulittaasuata
akissuteqarnermini Kattusseqatigiinniit saqqummiutagut
soqutinngilluaasakkaluarai kisianni maluginiarpara taamaattoq
soqutiginaateqarsimammata taakkua uterlugit atuaqqikkai tassalu
oqaaseqarnitsinni eqqaasagut Naalakkersuisut Siulittaasuat akissuteqaatai
imatut nalileratsigit ullummi qaangiuttut uteqqissanngillat taakkuli uummatinni
katattussaanngillat.
Tassa taanna uagut
aalangiusimavarput pissutigalugu Naalakkersuisut Siulittaasuata
akissuteqarnermini siunnertuuteqartup siunnersuutaanut
soqutiginnippalaanngitsumik nipeqartumik akissuteqarmat. Uffalu massa nammineq
akissuteqarnermini aallaqqaataani nammineq paasisakka malillugit
politikkerinngornialerami ilaatigut akissuteqarnermini allatai imaammata.
Pissutigaara paasigakku soriarsinnaanngitsutut qatsussusisimasutut misiginarput
iliuuseqarnermik taarserneqartariaqartoq.
Taakkorpiaat oqaatsit
illuatungilerlugit Kattusseqatigiinniit naliliinerput taamatut oqaatigaarput.
Pissutigalugu soriarsinnaanngitsutut Naalakkersuisut inissimmata uani
apeqqummi. Tassa taanna taamatut erseqqissaassutigilaarpara. Aammalu
eqqaasitsissutigilaassallugu taamatut Naalakkersuisuninngaaniit aamma
akineqarneq ajuallattartuugaanni nuannerunanngikkaluarpoq allaat oqaaseqaatit
soqutaanngilluinnartutut Inatsisartuninngaaniit saqqummiunneqartut
nalilerlugit.
Uanga soqutigisaqaakka
Naalakkersuisut saqqummiuttagaat aammalu Inatsisartunut agguaattagaat aamma
oqanngisaannassuunga taanna eqqaamaniarumaarpara, oqanngisaannassuunga
Naalakkersuisut saqqummiutaat soqutaanngingaarmata qiviarumanagilluunniit.
Pakatsinarpoq
Naalakkersuisuninngaaniit taamatut suusupagineqartutut aammalu sussaanngitsutut
immaqa oqaaseqarnermi isigineqarluni. Allaat ajukkutiisarnangajapporluunniit
immaqa maanga oqaluttarfimmut qaqinissaq taamatut soqutaanngitsigisumik
oqaaseqaatit tiguneqarpata Naalakkersuisuninngaaniit.
Neriuppunga ataaqqinartup Naalakkersuisut
Siulittaasuata aamma taakkua oqaasiminninnguit siutaanut pulajumaartut. Tassami
oqareernittuut uanga pilersaarutiginngilluinnarpara Naalakkersuisut
oqaaseqaataat saqqummiussaalluunniit soqutaanngitsutut oqaatigissallugit.
Uani annerusumik oqaaseqannginnitsinnut
pissutaaneruvoq nalunnginnatsigut Namminersornersulivinnissaq pillugu
ataatsimiititaliaq suliaqartoq suleqatigiissitat aammalu ukiamut
oqaaseqaateqartussaasut saqqummiussaqartussaasut Inatsisartuni. Taanna
oqaaseqarnitsinni aamma eqqaavarput.
Tamaammallu annertunerusumik
oqaaseqaqqinnata kisiannili Naalakkersuisut Siulittaasuata soqutiginngisai
inuiaat kalaallit siulivut ataqqinarluartut siulivut taakkua ilaatigut
eqqaasagut soorlusooq soqutigisimanngikkai.
Neriuppunga taanna paatsoornerusoq
aammalu soqutiginninnerusariaqartoq taamaattunut saqqummiussanut
neriuutigiinnassavara. Qujavunga.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Oqaaseqartussat tulleq tikitsinnagu
paasissutissamininnguaq oqaatigilaassavara, tassalu aatsaannguaq Johan
Lund-Olsenip Inuit Ataqatigiinninngaanniit oqaatigimmagu Siulittaasoqarfik
ilaatigut aammalu Godmunddur Alfredssonip pappiaraataanut atatillugu
oqaatigissavara naalagaaffiup sinniisua suleqatigilluinnarlugu pappilissat
pissarsiarisimagatsigit aammalu Siulittaasoqarfiup taakkua nutsertissimavai.
Aningaasartuutillu naleqarpuq 100.000 kr-nik tassa paasissutissat taakkua
pissarsiarineranni. Taamaattumik aamma oqaatigisinnaavara aamma
Siulittaasoqarfik qanoq iliuuseqarsimasoq.
Taava tulliulluni oqaaseqaqqissaaq
Mikael Petersen Siumut.
Mikael Petersen, Siumup oqaaseqartua.
Tassa soorunami Naalakkersuinikkut
nalunngilluinnarparput immitsinnut oqallinnermi qanorluunniit
saassussinnaasartugut. Kisianni qanoq iliuuseqartoqarsimannginneranik oqalunneq
aatsaat pissutissavilluni soorunami atorneqartarpoq. Kisianni pissutissaqarani
atorneqarpallaaleraangami tusarnerunnaavittarpoq.
Isumaqarpunga Inuit Ataqatigiit
Kattusseqatigiit oqaaseqartui ullumikkut uani oqallinnermi
pissutissaqanngivissumik minnerunngitsumik Naalakkersuisunut aamma Siumumut
uani saassussisut aappassaanik oqaaseqarneq aallaavigalugu.
Namminersorneruneq pillugu sulineq
inuiaqatigiit ingerlaasianik allanngortitsiniarneq ilisimaneqarpoq taamanikkut
1979-mi Siumut aallartimmat siuttuusut 75-kkunni 70-kkut
aallartilaarneranniilli qanoq ilungersuutigitigigaat kalaallit inuiaqatigiit
uagut inissisimanitta nutarterneqarnissannissaa. Aamma inatsisitigut
atugarisagut eqqarsaatigalugit.
Ulloq manna tikillugu sulineq
ingerlattuarpaat aamma Siumut partii aqqutigalugu uagullu tamatta
peqataaffigilersimavarput aamma taanna. Ila tupinnassusia oqartoqarsinnaappat
Siumut qanoq iliuuseqanngitsoq. Asuli tusaqqusaarnerinnaavoq taanna.
Aamma uagut inatsisilerituutut
inatsisilerituujusaarluta maani oqaluttarfimmiit pinnguarnianngilagut.
Naalakkersuinikkut siunnerfigut inatsisilerituut aqqutigalugit aamma
sulisillugit naammassiniarneqartarput. Politikkikkut isummerfigut siunnerfigut
inatsisinik tunngavissinneqartarput aamma inatsisilerituut suleqatigalugit
sulisillugillu. Aamma taamaaliussaqqaarpugut.
Isumaqarpunga
paatsoorneqarsinnaanngilluinnartoq Siumup uagut matumani oqaaseqaatitsinni erseqqilluinnartumik
oqariartuuterput ullumikkut inissisimanerput uninngaarfigiinnarnagu
ingerlaqqittariaqarpugut.
Naalaagaaffeqatigiinneq allanngorsinnaavoq
piffissami aggersumi qanittunnguami. Taamak ersaritsigisumik oqaatigaarput.
Aamma taamak pisoqassappat inuiaqatigiit tamanna aalajangertariaqarpaat aamma
Naalakkersuinikkut akisussaasut.
Tassa imaappoq inuiaqatigiit
aalajangissagunikku soorunami taasinikkut tamanna aalajangissavaat. Tamakku
oqaatsit naqitanngorlugit matumani saqqummiussagut
isiginngitsuusaarneqarsinnaanngillat.
Taamaattumik utikulunneq
perusunngikkaluarlugu allatut ajornartumik tamakku uteqqillugit aamma
oqaatigeqqittariaqartarpagut. Aamma erseqqilluinnartumik oqaatigaarput
siunissami aggersumi Danmarkip ammasumik naalagaaffeqatiginissaa
ataqqeqatigiinneq peqatigiilluarnerlu tunngavigalugit suleqatigiinnikkut. Tassa
tamakkuupput oqaatsit saqqummiussagut.
Taamaattumik Inuit Ataqatigiit aamma
oqaaseqartuata saqqummiussai periarfissat pingasuusinnaasut aamma tamakku
nalunngilagut. Aamma Namminersorneq pillugu isumasioqatigiissitarsuarmi aamma
eqqartorneqartoq.
Taamaattumik inuiaqatigiit soorunami
aalajangissaqqaarpaat siunissami naalagaaffeqatigiinnerup iluani Namminersorneq
atussanerlugu imaluunniit namminersuinneq tassa nammineq naalagaaffittut
inissilluni. Imaluunniit ullumikkutut inissisimaneq atuinnassanerlugu. Tassa
qinigassaapput tamakku.
Uagut erseqqilluinnartumik signalimik
tassa imaappoq oqariartuummik aamma nipimik erseqqissumik massakkut
tunniussaqareerpugut. Aamma nalilersuinermi ingerlaqqinnermi nalilersuinermi
aamma ilanngullugu nalilersugassamik.
Taassumap saniatigut inatsisitigut qanoq
inissisimanerput pillugu aamma isumaqarpunga pikkorinneqqusaatissanngitsugut.
Nalunngilarput namminersornerulluta aamma naalagaaffeqatigiinnerup iluani inatsisit
tunngaviusut grundlovet tunngavigalugit aamma atugaqartitaalluta.
Tamakku
utikulunneqassanngillat maani. Taava nutaanerusumik aaqqissuussinerit
nutaarluinnaat atulerutsigit atornialerutsigillu taava inatsisitigut
allannguutissat malitseqartillugit suliarineqarumaarput. Aamma uagut
tulluarsorinngilarput kingumut qiviariarluta ilisimatuut ataasiakkaat oqartullu
taamaassivoq taamaassimavoq. Taava kingumut qiviariarluta taamanikkut
Naalakkersuinermik akisussaallutik oqartussaasimasut taamanikkut inuiaqatigiit
ingerlaatitsinni inooqataasimasut kingumut qiviariarluta eqqartuuteqartaarlugit
maani pissanngitsugu. Naamerluinnaq.
Tamanna ineriartornerunngilaq.
Taamanikkut pissutsit pissusiviusut
aallaavigalugit isummertoqartarsimavoq alloriartoqartarlunilu. Isumaqarpunga
taammaannerata aamma takutikkaa nunatsinni ullumikkut killiffitsinni qanoq
annertutigisumik 1950-mit massakkumut angusaqartoqarsimanersoq.
Isumaqarpunga inuit ataasiakkaat
aperigutsigit erseqqilluinnartumik aamma amerlanerpaat akissasut qujanarpormi
taamatut iliuuseqarsimaneq.
Pissutsit assigiinngitsut ippinnartut
eqqunngitsumik iliuuseqarsimasutut iliortoqarsimasutut
oqariartorfigineqarsinnaasut uagut uninngaarfigiinnarnianngilagut. Siumut
ingerlaqqinniarpugut, killiffitsinniik ingerlaqqinniarpugut Namminersorneq
pillugu isumasioqatigiissitarsuaq Siumup pilersitseqataaffigaa. Aamma taassumap
suliassai suliassaasa aalajangersarneqarnerannut peqataavoq.
Aamma maani Inatsisartuni taakkua suliaat naammassippat
saqummiunneqarpallu oqalliseqataajumaarpugut. Aamma qularutiginngilluinnarpara
siunissami taassumap suleqatigiissitarsuup inassuteqatai assigiinngitsut
siunissami maani inimi aamma siuliarineqartalerpata aamma Siumut
suleqataajumaartoq.
Taamaattumik nalornissutigineqassanngilaq
nunatta inuiaqatigiillu inissisimanerata nutaanngoriartortinneqarnerani Siumut
peqataajuassasoq.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Maannalu akissuteqaqqissaaq Naalakkersuisut
Siulittaasuat.
Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut
Siulittaasuat, Siumut.
Oqaqqissananga oqaraluarama maannakkut
naatsunnguamik oqaqqilaassaanga. Una taarusutakka tassa marluupput uani
oqaatigineqartunut ilanngullugu. Uanga takorloorpara ukiamut oqallinneq
naammassippat sumullu sammivipput tunngavigalugu
isumaqatigiissutigineqarsinnaasoq anguneqarpat aamma pinngitsoorata
siunnerfigissagipput inunnik taasisitsinissaq. Soorlumi aamma 1978-mi
taasisitsisimasugut namminersornerulernissaq ilusissaa taamanikkut
naammassineqarmat.
Taamaattumik Kalaallit Nunaata qanoq
ilisamik allannguutit nunamini pisussat taasinermigut pinngitsoorani
aaqqittassagai taanna naatsorsuutigisatsinnut ilaalluinnartariaqarpoq. Aamma
taamak takorloortariaqarpoq.
Kisianni Godmunddur Alfredssonip manna
tikillugu saqqummiussugai taanna soqutiginnittunii soqutiginarsinnaammat
kisianni taakkua saqqummersitai sumut atussagatsigit. Oqaluttuarisaanermut
ilaapput aammalu ajornartorsiutit tikkuarsimasai qularnanngitsumik
soqutiginaatillit atorneqarsinnaapput.
Kisianni ukiut 2000-t maannakkut
iserfigineranni kalaallillu ukiuni kingullerni 50-sit sinnerlugit nutaamik
ineriartorsimaneranni naliliinissagut uagut nammineq maani atukkagut
ingerlaniarnerput aningaasarsiornerput allatigullu inuiattut nammineerluta
ingerlasinnaanitsinnut naliliinigut aqqutigalugit pissaaq.
Allat aperinissaanut tassani
takorluugaqartoqassanngilaq. Uagut nammineq aperinissarput sumut killittugut
inuttut ataasiakkaatut inuattullu aamma aperineqartussaavugut. Taanna
qularutigissanngilarput taamak ittoq siunnerfik aamma uagut ataqqillugu
malinniarumaaripput. Taamaattussatullu aamma isumaqarfigissallugu.
Taavalu naggaterpiaatigut aamma una
oqaatigilaarlara isumaqatigakku uanga aamma manna tikillugu saqqummiunneqartoq
selstyrekommissionimullu ilaasortaasut ilaatigut Mikael Petersenip
saqqummiussamini taanna oqaatigisaa uagutsinnullu aamma Naalakkersuisut
saqqummiussaanut atatillugu oqaatigisaa aamma upperigakku taanna siunnerfiusoq.
Taamanikkussamut saqqummiinissami
saqqummiussat ima isikkoqartussaassammata kalaallit uagut Naalakkersuisuni
Naalakkersuinermik suliaqartut Inatsisartuni Kalaallit Nunaamiullu tamarmik
kattuffiit peqatigiiffiit kikkullu periarfissaqartinnneqassasut
oqaloqatigiissutiginissaannut ingerlariaqqiffissaq Kalaallit Nunaannut
pitsaanerpaaq qanoq ittoq paaseqatigiiffiginiassagipput.
Taamaattumik maannaminngaaniit
ilusileriikkamik taasissutiginissaanut eqqarsaateqarsinnaaneq maannakkut uanga
takorluunngilara aamma isumaqarpunga taanna siunnerfigineqanngitsoq.
Taamaattumik ukiamut erseqqinnerusumik angusaqarnissarput taanna
qularinnginneruvara.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Tulliulluni oqaaseqassaaq Lars Sørensen,
Inuit Ataqatigiit, partiip oqaaseqartuata avataatigut.
Lars Sørensen, Inuit Ataqatigiit.
Tassa Inatsisartut Siulittaasuanut
tunniuppara oqaluuserisassamut tullermut ingerlaqqinnissamik siunnersuut. Tassa
Inatsisartuni suleriaatsitsinni paragraf 50-mi aalajangersakkat
najoqqutaralugit matumuuna Inuit Ataqatigiit siunnersuutigaarput
oqaluuserisassamut tullermut ingerlaqqittoqassasoq Inatsisartut imatut
nipilimmik aalajangersagaqarnerisigut.
Inatsisartut paasimmassuk Kalaallit Nunaat
pingaartumillu Kalaallit Nunaani innuttaasut inuiattut imminnut
aalajangiisinnaatitaanerat 1953-mi naalagaaffiit peqatigiit kukkusumik
tunngaveqarlutik akuerisimagaat. Taamaammallu kalaallit inuiattut inatsit
tunngaviusoq 5. juni 1953-meersutigut kingornalu 1. maj 1979-mi
Namminersornerulerneq eqqunneqarmat inuiattut akuerineqarsimanngisaannartutut
Inatsisartut piumasaqarput inuiaqatigiit kalaallit suli taasitinneqarnissamik
piumasaqarsinnaasut.
Inuiaat inuiannik allanik
aniguisinneqarsinnaanngillat namminneq taamaallaat aniguisinnaapput.
Inatsisartut taamatut piumasaqaateqarlutik taamaammat ukiuni qaninnerpaani
inuiaqatigiit kalaallit taasitinneqaqqussavaat inuiaqatigiinnut
apeqqutinngortinneqassallutik. Tassa siullertut, naalagaaffittut
namminiilerusunnerluta. Aappaattut free association, tassa kiffaanngitsumik
peqatigiinneq imaluunniit naligiinnersuumik peqatigiinneq qinerneqassanersoq.
Imaluunniit ullumikkutut Namminersornerulerneq ingerlateqqiinnarneqassanersoq.
Taamatut aalajangersagaqarlutik Inatsisartut oqaluuserisassamut tullermut
ingerlaqqipput.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Tassa oqaatigissavara suleriaatsimi
paragraf 50 naapertorlugu ullormut oqaluuserisassani immikkoortumut tullermut
ingerlaqqittoqarnissaa pillugu siunnersuummik saqqummiussisoqarpoq.
Suleriaatsimi
paragraf 50 ima oqaasertaqarpoq. Inatsisartunut ilaasortap suliat suulluunniit
oqaluuserineqarnerani siunnersuutigisinnaavaa oqaluuserisassamut tullermut
ingerlaqqittoqassasoq. Siunnersuut taamaattoq ataatsimiinnermi aqutsisumut
nalunaarutigineqassaaq. Allaganngorlugulu tunngavilersuummik naatsumik
ilaqartinneqarluni. Tamanna taasinikkut aalajangiiffigineqassaaq siunnersuut
akuerineqarpat oqaluuserisassaq pineqartoq atorunnaassaaq.
Tassa
ullormut oqaluuserisassani immikkoortumut ingerlaqqinnissaq pillugu
siunnersuutip suleriaatsimi piumasaqaatit eqqortippai. Tassalu
tunniussisoqarpoq aatsaannguaq siunnersuummik. Siunnersuummi tunngavilersuummik
tassa ilaqartinneqarpoq. Taannalu tunniunneqartoq tassa atuaqqissavara.
@ Inatsisartut paasimmassuk
Kalaallit Nunaat pingaartumillu Kalaallit Nunaani innuttaasut inuiattut
imminnut aalajangiisinnaatitaanerat 1953-mi naalagaaffiit peqatigiit kukkusumik
tunngaveqarlutik akuerisimagaat. Taamaammallu kalaallit inuiattut inatsit
tunngaviusoq 5. juni 1953-meersutigut kingornalu 1. maj 1979-mi
Namminersornerulerneq eqqunneqarmat inuiattut akuerineqarsimanngisaannartutut
Inatsisartut piumasaqarput inuiaqatigiit kalaallit suli taasitinneqarnissamik
piumasaqarsinnaasut.
Inuiaat
inuiannik allanik aniguisinneqarsinnaanngillat namminneq taamaallaat
aniguisinnaapput.@
Taavalu imatut aamma ilaqarpoq. @ Inatsisartut taamatut piumasaqarlutik
taamaammat ukiuni qaninnerpaani inuiaqatigiit kalaallit taasitinneqaqqussavaat
inuiaqatigiinnut apeqqutinngortinneqassallutik makkua. Naalagaaffittut
namminiilerusunnerluta imaluunniit free association, kiffaanngissutsimik
peqatigiinneq naalagaaffiusumik naalaaffeqartigiinneq qinerneqassanersoq.
Imaluunniit ullumikkutut Namminersornerulerneq ingerlateqqiinnarneqassanersoq.
Tassa oqaatigissavara uani paragraf 50
suleriaatsitsinni, suleriaatsini paragraf 50 malillugu
taasissutigineqartussaammat taamaallaat pineqartup tassa ullumikkut
oqaluuserisap atorunnaartinneqarnissaa. Aallamik ilaqartussaanngilaq.
Tassa taamaalilluni immikkut
piumasaqaateqartoqarsinnaanngilaq. Taamaammallu tassa taasissutiginissaa
tullinnguutissaaq. Tassa taasinikkut taanna aalajangerneqartussaammat.
Taavalu imatut taassissaagut tassa
ullormut oqaluuserisassani immikkoortoq tullermut ingerlaqqinnnissaq pillugu
siunnersuut taasissutigissavarput. Tassalu siunnersuutigineqartumut isumaqataasut
nikueqqussavakka. 10. akerliusut nikueqqussavakka. 16. taaseqataanngitsut.
Ataaseq.
Taavalu oqaatigissavara siunnersuut tassa
itigartinneqarmat. Maannalu ullormut oqaluuserisassap oqaluuserineqarnera
nangissavarput. Tulliullunilu oqaaseqarniarpoq Otto Steenholdt Attaviitsoq.
Otto Steenholdt, Attaviitsup oqaaseqartua.
Oqaaseqarninni erseqqissaatigisimavara
saqqummiussaqartup oqaaserisai pisuutitsinerpalaartut Inatsisartunut
Naalakkersuisunullu uanga Inatsisartut immaqa sinnikannerlugit oqarpunga
sivisuumik ilaasortaasimaninni taamaattumik isertuussisimanissara
ilimananngilluinnartoq nalulluinnarigalu taamaaliortoqarsimassanersoq.
Naalakkersuisut Siulittaasuata aamma
namminneq imminnut tunngasortaa akissuteqarfigereerpaa. Taamaalilluni oqarnerit
soorlu uannut tunngatillugit atuarsimasariaqaraluarlugit suugaluarnersut taanna
uniffiginngilara.
Taavalu avataaniit akuliuffigisaaneruna
uanga soqutigisarinngikkiga. Inuup eqqartorneqaqisup nunatsinnut periarluni
oqaallannera soorlulu aatsaat nutaarsuartut pillugu taamatut
iliorfigineqalernera iluatigaara. Kisianni tamakkununnga
saqqummiussisartussanut allanut tassumap saqqummiussai ilaajumaarput
nalilersuinermut iluatigineqarlutik tiguneqarumaarput.
Namminersortunngorusuppunga uanga nammineq
akilikkannik. Inuttut namminersorusuppunga allanit akuliuffigineqarnanga.
Oqaluttut namminersulissasugut Danmarkillu aallaat taanna akilerumaaraa.
Taamatut uanga upperisaqanngilanga. Inuup namminersortup nammineq pisinnaasani
akilertussaavaa.
Taamaattumik aamma oqaatigerusuppara
namminersulivinnissamut ullumikkut uanga eqqarsartaasera najoqqutaralugu
akissaqanngitsugut taanna naammaqaaq. Soorunami misiliutigineqarsinnaapput
namminersortunngorusuissut qeqertannguamulluunniit allamut ilillugit nammineq
ingerlasinnaassappata.
Takuat maani assorujussuaq suut tamaasa
ataqqinarluartut siulitta, ullummi qaangiuttut, aamma ilaata Atassummeersup
ilarpallappaa nationalsangitsinnik inuiattut erinarsuuterput issuaaffigigamiuk
kukkusorsuarmik oqaatigaa.
Tassa oqarpunga aallaqqaammut
issussisaraluarpugut ilaannik arfernik qulaatsisarpugut. Oqarmat taqilluni
naamik ajornaveqaaq. Taamaattoqanngilaq inuiattut erinarsuuterput imaappoq.
Taqqilluni naamik atunngiveqaaq taamaattumik issuaassagaangassi eqqortumik
issuaassaasi. Pingaartumik qamuuna attortissimaarlusi
namminersorusullusiluunniit pileraangassi. Inuiattut aamma atugassagut
eqqortumik oqaatigisariaqarput.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Tulliulluni oqaaseqaqqissaaq
siunnersuuteqartoq Per Rosing-Petersen Siumut.
Per Rosing-Petersen, siunnersuuteqartoq,
Siumut.
Qujanaq. Tassa kingullermik oqassuunga
Otto Steenholdt ilisarnarsiivilluni popcornitut taamatut
pisseqattaalillaraangamik ilaatigut qinngarnaammertaqaaq. Immaqa popcornimik
taasalerutsigu.
Kalaallit qinikkat ilaasa
aaqqissuussinermut nutaamut taamak akuersaartiginerat aallaavigalugu
apeqqajaananngitsuunngilaq ilumut paasilluarsimaneraat nunasiaanerup qanoq allanngorsimanngitsiginera.
Taanna uteqqissavara. Ilami una nutaarsiassaanngilaq ukiut 20-t qaangiupput
ukioq manna saqqummiunneqarmat.
Ilisimatuut alla inatsisilerituut Isi
Foigel, Frederik ? periarfissaqarnikuupput ukiut 20-t una eqqaassutissaq
ilumoortuunngippat illuatungilissallugu. Tamanna pisimanngilaq
illuatungiliisoqarsimanngilaq.
Kisiannili ilutsinni ilavut
nipangersimalluinnaqqissaarlutik paasissutissat ingerlateqqissimanngilaat.
Tamannalu inuiaqatigiinnut taamak pingaaruteqartigisunut paasissutissanik
ingerlatitseqqiisimannginneq akuersaarneqarsinnaanngilaq.
Unami paasissutissat piviusut
toqqammavigalugu sanaajuvoq. Uppernarsaatitaqarpoq pappilissanik naalagaaffiit
peqatigiinninngaaneersunik. Aalajangersakkat assigiinngitsullu. Tamannalu toqqammavigalugu
aamma soorlu siunnersuuteqarninni ilanngutereeriga ilannguttariaqarpoq
inuiaqatigiit qinersisinneqalerpata. Aamma nunarput naalagaaffittut
inissisimatinneqalernissaa. Tassuunartaatigullu Inuit Ataqatigiit
isumaqatigilluinnarpakka.
Periarfissaq tassaneereermat aamma uagut
periarfissaq taanna inuiaqatigiinnut periarfissiissutigisariaqarparput. Taanna
avaqqussinnaanngilarput. Inatsisineereerpoq, taanna aamma Danmarkip
atuuttussanngortinnikuugamiuk periarfissaraa taamaasiornissamut.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Inatsisartut ilaasortat qinnuigissavakka
maani oqallinneq torersumik ingerlateqqullugu aammalu imminut sammiuaarnerit
pivallaarnagit kisiannili saqqummiunneqartoq oqaaseqarfigeqqullugu. Aamma
imminnut qinngarineq isumaqarpunga maani atortariaqanngikkipput
inersimasuuvugut tamatta aammalu immikkut isummertaaseqarluta.
Tulliulluni oqaaseqassaq Inatsisartut
siulittaasuat.
Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat,
Atassut.
Qujanaq. Maanga qaqivunga
erseqqissaassuteqalaarniarlunga taassami Inatsisartunut ilaasortap Johan
Lund-Olsenip siusinnerusukkut oqaaseqarnermini ilaatigut oqaatigimmagut
Inatsisartut Siulittaasoqarfiat soorlusooq qanoq iliuuseqarsimanngitsoq.
Tassani ataatimiinnermi aqutsisoq oqaaseqareerpoq. Taannalu
ilaneqartariaqarluni. Tassani ilaaneqaatissaasa ilagaat inatsit taaneqanngimmat
isumaqarlunga uani pingaaruteqartoq.
Inatsisartunut ilaasortat aprilip 17-anni
allaffigineqarput tassunga tunngasumik nassuiaanneqarlutik immikkoortup
ullumikkut pisatta 58-p suliarinerani.
Tassani Inatsisartut Siulittaasoqarfiat
oqaluttarfimminngaaniit assigiinngitsunut pisortaqarfinnut assersuutigalugu
soorlu nunanut allanut pisortaqarfimmi Danmarkimi statsministeriaqarfimmut,
Kongelig Bibliotekkimut allanullu saaffiginneqquneqarpoq. Soorlusooq tassa
Inatsisartut Siulittaasoqarfiat Naalakkersuisoqarfiusoq.
Naalakkersuisoqarpugut ulluinnarni
taamaattumik suliassaq uagut suliarinagu taakkua suliarissagaat isumagaarput.
Taamaattumik taamatut oqaaseqarneq Johan Lund-Olsenip tungaaninngaaniit
puussaarinertut nalilerpara. Peqqutigalugu kissaatigineqartut ulloq taanna
pissarsiarineqarsimapput aajukua quppernerit 570-t qujanartumik rigsombudeqarfik
suleqatigalugu pissarsiarineqartut maannakkut tuluttuuminngaaniit
kalaallisuumut nutserniarneqartut. Aammalu soorunami taakkua qularnanngitsumik
qallunaatut nutserneqassapput.
Taakkununnga akissaajaatit taaneqareerput
uppernarsivakka 100.000-tit sinnerlugit akeqartussaapput.
Taamaattumik uninngasoqarsimanngilaq
oqariartuutiga uanngaaniit uaniiginnarpoq. Siulittaasoqarfik tamakkuninnga
sulisussaanngilaq. Inatsisartut Naalakkersuisoqarput. Tamakkulerisussaapput.
Taamatut oqariarlunga isumaqarpunga
pissusissamisoortoq aamma oqaatigissallugu torernerusumik Inatsisartut
ataatsimiissinnaasariaqarput. Maluginiakkakka kingulliit uaniikkamik
Inatsisartut taasisinneqalerunik taasigunillu tunuatungaaniinngaaniit nikuissaasorsuit
assamminnik ussersorlutik.
Taasineruna Inatsisartuni
pingaaruteqartoq. Asuli pissusilersornerunngitsoq. Aamma ugguuna Inuit
Ataqatigiit isumaqatigaakka oqarmata aallaqqaataani ajornanngippat
misigissutsit aallaaviginagit oqallittoqassaaq. Kisianni eqqortunik
oqaaseqartoqarluni. Qujanaq.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Tulliulluni oqaaseqassaaq Josef Duusi
Motzfeldt Inuit Ataqatigiit. Partiip oqaaseqartuata avataatigut. Minutsit tallimat periarfissaapput.
Josef Duusi Motzfeldt, Inuit
Ataqatigiit.
Qujanaq. Inatsisartut Siulittaasuata
piumasaqaataa eqqortunik oqalunnissamik sakkortoorsuaq malinniarsarissavara.
Uani oqaluuserisami
Namminersornersulernissarlu eqqartorneqarnerani ilaatigut oqaluttup kisermaap
oqariartornermigut kingullikkut oqaatigaa namminersulernissaq
akissaqartinngikkipput. Ullumikkut inuiaqatigiit taamannani
Namminersornerusimanitsinni akiliutigisimasagut annikigisasssanngeqaat.
Pilliutigisimasavut inoqativut misigissutsit atornianngikkaluaraanniluunniit
inoqatigut pilliutigineqarsimasut annertoqaat.
Ilaatigut isumalluarnermik nammineq
nunamik oqartussaalernermik isumalluarsimaneq ullumikkut oqaluttunit
upparnarsarneqartoq tassaavoq tamanna anguneqarsimanngitsoq. Inuiattut akuerineqarnissamik
isuma aamma itigarteqqinneqarpoq. Nunatsinni piginnittutut
akuerinninneqannginneq noqqaassutiginiarneqaraluarmat akuersaarneqanngilaq.
Ullumikkut ilisimaneqartutut
Inatsisartuni aningaasatigut toqqammaviusumik maani ingerlatsinermi 60%-tii
sinnerlugit uagut namminneq nalilinnit pilersitarisimanngisatsinnit
aallaaveqarput.
Taamaattumik qallikkut
atugarliorneruminilerneq imaluunniit ilukkut atuarliuutit
Namminersornerulernerup ingerlanerani nalaassimasagut taakkua eqqarsaatigisariaqarpagut
suliap matuma ingerlateqqinnerani.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Tulliulluni oqaaseqaqqissaaq Johan
Lund-Olsen Inuit Ataqatigiit, pingajussaaniilerami naatsunnguamik.
Johan Lund-Olsen, Inuit Ataqatigiit
oqaaseqartuat.
Qujanaq. Tassa Inatsisartut
Siulittaasuannunguna una oqaatigilaarniarlugu aamma siusinnerusukkut tassa
oqaatigisareernikuuvara aamma Inatsisartut ataatsimiinnerput manna tassa
upernaakkut ataatsimiinerput aallartimmat aprilip tallimaanni taamani aamma
maani oqaluttarfimminngaaniit oqaatigivara Inatsisartut inatsisiliortutut
pingaartittariaqaraat paasissutissat aalajangiiniarnerminni tunngavissaat
tamakkiisut taava aamma pissarsiariniaqqaartariaqartassagaat. Taakkulu
paasissutissat tunngavigalugit tassa toqqissimanarnerpaamik aammalu
tutsuginarnerpaamik taamaalillutik aamma aalajangersaasinnaaniassammata.
Tassa taamaammat taamani aprilip
tallimaanni maani oqaluttarfimminngaaniit tassa noqqaassutigisimavara
ilumoortumik Statsministeriaqarfimmut Det Kongelige Bibliotikkimut, aammalu
nunanut allanut ministeriamut Siulittaasoqarfik saaffiginnissuteqassasoq.
1946-miit 1954 ilanngullugu FN-mut nalunaarutigineqartarsimasut paasissutissat
tamaaviisa taakkua Inatsisartunut oqqunnneqarsinnaanissaat taanna
sulissutigineqaqqullugu taanna noqqaassutigivara.
Tassa taakkua aap
Siulittaasoqarfimminngaaniit naammassiniarneqarsimapput. Kisianni tassa
Inatsisartunut ilaasortat allaffigineqarput ilumoortumik aprilip 17-ani tassani
tassa Inatsisartut Siulittaasoqarfiat sinnerlugu Inatsisartunut ilaasortaq aah= Siulittaasoq allagaqarpoq ilaatigut imatut
nipilimmik, tassa taakkua noqqaassutigisat eqqarsaatigalugit. AInatsisartunut ilaasortanit saaffiginnissutit
taaneqartutut ittut pillugit saaffiginninnissamut Siulittaasoqarfik
pisussaasutut isiginngilaq.@ Issuaaneq
naavoq.
Taanna ila ajuusaarnalaarpoq tassami
Inatsisartut oqaatigeriikkattut pingaartittariaqaratsigu aalajangiiniarnissatsinnut
tunngavissagut tamakkiisut taakkua pissarsiariniarnissaat. Aap qujanaqaaq
allaminngaaniit taava paasissutissanik taava aamma pissarsitinneqaratta.
Tassa oqaatigeriikkattuut
siusinnerusukkut maani nunatsinni naalagaaffiup sinniisua nutaaq inussiarnisaarluni
tassa Inatsisartut Siulittaasoqarfiannut 1949-miit 1954 ilanngullugu
Statsministeriaqarfimminngaaniit FN-mut nalunaarutigineqartarsimasut taakkua
Inatsisartut Siulittaasoqarfiannut tunniuppai.
Taakkulu tuluttuujupput
annertoorujussuullutillu uanga aamma pissarsiarivakka. Taakku qujanaqaat. Aamma
qujanaqaaq maannakkut taakkua kalaallisuunngortinniarneri ingerlanneqarmata.
Kisianniuna amigaataasoq ukua ukioq
1946, 1947, 1948. tassa taanna uggornartua. Immaqa taakkua
pissanganarneroruttortut.
Anders
Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Tassa
naammassingajaliivippugut. Kingulliulluni oqaaseqartussaq Anthon Frederiksen,
Kattusseqatigiit. Pingajussaaniilerami naatsuararsuarmik.
Anthon
Frederiksen, Siulittaasup tulliata sisamaat, Kattusseqatigiit.
Uangasinngitsukkut
Naalakkersuisut Siulittaasuata saqqummiussamut soqutaannginnerarluinnarlugit
uparuareermagit aamma kingunitsianngua Inatsisartut Siulittaasuata Inatsisartut
appisaluuppai oqaluullugit eqqortumik oqaaseqartaqqullugit. Kikkunuku
eqqunngitsunik oqaluttut. Inatsisartut tassa taamak taginanngitsigippat.
Isumaqarpunga taamatut Inatsisartuni
maani qulliunerpaasut inissisimasut Inatsisartunut tatiginninngitsigisunik
oqaaseqartarneri unittariaqalersut. Aamma immitsinnut qiviartariaqarlerpugut
maani kikkut qanoq pissusilersortarnerat pillugu. Taanna isumaqarpunga nammineq
ilutsinni aaqqinniartariaqaripput tamatta assigiinnguatsiaratta.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Tassa aap taava Inatsisartut
Siulittaasuat oqaaseqarniarpoq.
Daniel Skifte, Inatsisartut
Siulittaasuat, Atassut.
Naatsunnguamik apeqqutigerusunnarpoq
sunaana Inatsisartut Siulittaasuata eqqunngitsumik pissuseqarnerliorluni
iliuuserisimagaa.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik
aqutsisoq, Siulittaasup tulliata aappaa, Siumut.
Taavalu immikkut akuerineqarpoq
Anthon Frederiksen Kattusseqatigiit. Naatsuararsuarmik.
Anthon Frederiksen, Siulittaasup
tulliata sisamaat, Kattusseqatigiit.
Tassa apeqqutaa naatsunnguamik
akissavara oqarmat Inatsisartut maanngaaniit eqqortumik oqaluttariaqartut tassa
kisimi.