Oqaluuserisassani immikkoortoq 82-1 |
|
||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Ullut
ataatsimiiffiusut arfersaneq aappaat, tallimanngorneq 10. maj 2002, nal. 18.55
Asii Chemnitz Narup, Siunnersuuteqartoq, Inuit Ataqatigiit.
15. marts tunniussigatta taamani
siulittaasoqarfimmut qulequtsiussimasara taanna pingaartippara qulequtaassasoq,
taamaattumik taanna ilanngullugu tunngavilersuutikka tikitsinnagit
oqaatigilaarusuppara.
Utertunut suliffissaqartitsisarnerup
siuarsarneqarnissaa pillugu aalajangiiffigisassatut siunnersuut.
Takusinnagakku utertunik taaneqarsimasoq,
kisianni tassa ilinniakkamik tunuliaqartut sullissisut
pingaartittorujussuummasigit puujuttortunik taassagigut. Taamaattumik taanna
uteqqilaarpara. Aajukua tunngavilersuutikka.
Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Siulittaasup
tulliata aappaa, Siumut.
Uani oqaaseqartussanut tunngatillugu una
oqaatigilaassavara, tassa ilisimatinneqaratta uani qallunaatuunngornera aammalu
kalaallisut taamatut taagornera oqallinnermi akornutaasussatut
nalilerneqanngitsoq. Kisiannili aamma ataqqiumavarput illit qulequtsiussat,
taamaattumillu suliassap tassuunga tunngasoq immaqa oqaasiliortunut
kingusinnerusukkut ingerlatinneqarumaarmat taanna Siulittaasoqarfimmiit
ilisimasissutigiinnassavara. Takanna
Asii Chemnith Narup, saqqummiussisoq, Inuit Ataqatigiit.
Qujanaq. Tassa tunngavilersuutit
tikippakka
Peqqinnissaqarfiup isumaginnittoqarfiullu
iluanni atorfillit, ilinniakkamik misilittakkannillu tunuliaqutarissaartut,
qaammatini kingullerni erseqqissaatigisarpaat nunaqqatigiit akunnitsinni inuit
puiguttortut taamaaliartulersulluunniit amerliartuinnarnerat.
Innuttaaqataasut akornanni puiguttortut
immikkut ittumik paaqqutarineqarnissamik isumassorneqarnissamillu ulluinnarni
pisariaqartitsisupput. Taamatuttaaq pisariaqartippaat immikkut ittumik
sungiusarneqarnissartik piginnaasat nalinginnaasut/tunngaviusut ilaat
attatiinnarnissaat siunertaralugu. Pisariaqartitsinerup qanoq annertutiginera
inummit inummut nikerarpoq, apeqqutaallunissaaq pineqartup puiguttornerata
qanoq annertutiginera. Puiguttortumik sullissisut immikkut ikiorsiisinnaanissamik
sungiusarneqarsimasuusariaqarput.
Inuit Ataqatigiit isumaat naapertorlugu
ilisimaleriikkat siulittuutillu tusaanngitsuusaarneqarsinnaasorinanngillat.
Taamaattumik Naalakkersuisut
inussiarnersumik qunnuigisariaqarput makku isumageqqullugit:
Qulaajaqqullugu inuit
qassit puiguttornertik pissutigalugu maannakkorpiaq immikkut ittumik
ikiorserneqarnissamik pisariaqartitsinersut.
Inuit taakku ullutsinni
pisariaqartitaminnut naleqquttumik ikiorserneqartarnersut kiisalu.
Pisariaqartitsinerup
siunissami qanoq annertutigilerumaarnera misissoqqullugu.
Qulaajaalluni misissuinermut
ilanngullugu misissorneqartariaqarpoq puiguttortunut ikiorsiineq
naleqqunnerpaaq neqeroorutigineqarsinnaassappat illutatigut piumasaqaatit
suut naammassineqartariaqassanersut. Taamatuttaaq apeqqutit sulisoqarnermut
ilinniakkatigullu tunuliaquttatut piumasaqaatinut tunngasut misissorneqartariaqarput.
Kommunit KANOKOKA-lu suleqatiserissallugit
pissusissamisoorpoq. Peqqussutitigut maleruagassat, maannaa atuuttut,
periarfissiipput inunnut pineqartunut kommunikkuutaartumik nunalu tamakkerlugu
atuuttussamik angerlarsimaffiliornissamut. Taamaalilluni pilersaarusiornissamut
aalaavissaq immini eqaatsuuvoq. Apeqqutit pisariaqartitsinermut tunngasut aamma
kommunit aningaasaqarnikkut pisinnaasaannut tunngasut siunissami
ikiorsiissutinik ineriartortitsinissamut isumaliutersuuteqarnermi
ilanngunneqarsinnaapput.
Pissusissamisoorpoq pilersaarusiornissami
nalilersussallugu utoqqaat illui pioreersut annikitsunnguamik
allanngortitserrnerisigut inunnut pineqartunut pisariaqartitaannullu qanoq
naleqquttunngorsarneqarsinnaanersut - assersuutigalugu utoqqaat illui
talullugit iluarsaannerisigut, sanaartornermut aningaasartuutit amerlasuupilussuit
atunngikkaluarlugit.
Inuit puiguttornermik eqqorneqartut
taakkulu ilaqutaasa inuuneriligaannut sunniuteqaqataasarpoq avatangiisit
qisuariarnerat isiginninnerallu, taamaattumik Naalakkersuisut maannangaaq
eqqarsaatersorfigilereertariaqarpaat qaarmarsaanerit qanoq ittut
ingerlanneqartariaqarnerat nunaqqataasut eqqaamiullugu ikorfartuisinnaanissaat
angujumallugu.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartuni
siulittaasoq, Atassut.
Asii Chemnitz Narup qutsavigaarput.
Maannakullu akissuteqassaaq Peqqinnissamut Avatangiisinullu Naalakkersuisoq.
Edvard Geisler, Peqqinnissamut Avatangiisinuullu naalakkersuisoq,
Atassut.
Qujanaq.
Akissuteqaat una Isumaginninnermut
Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoq qanimut suleqatigalugu suliarineqarpoq.
Inatsisartunut ilaasortaq Asii Chemnitz
Narup ikiorsiissutit pisariaqartinneqarut ineriartortinnissaasa ataatsimut
pilersaarusiornissaat siunertaralugu Inatsisartut aalajangiiffigisassaattut siunnersuuteqarpoq,
inunnut nappaammik demends-imik ilaatigut puiguttornermik nassataqartumik
nappaateqaleriartortunut / nappaateqalersimasunut ikiorsiissutinik
pilersitsinissamik siunissami pisariaqalersussanik Naalakkersuisut
qulaajaaqqullugit.
Siunnersuut siulittaasoqarfimmit
aalajangiiffigisassatut oqaluuserisassanngortinneqarpoq.
Utoqqarnik paaqqutarinninneq
Naalakkersuisut samminiagaannut ilaarerpoq ukiuni aggersuni immikkut
eqqumaffigisariaqartutut isigineqarluni.
Inatsisartut 2002-mi ukiakkut
ataatsimiinnissaannut pisortanit soraarnerussutisiat (pensionit) pillugit
Inatsisartut peqqussutaata allanngortinneqarnissaa Naalakkersuisut
siunnersuutigilersaarpaat.
Manna tikillugu utoqqaat
aningaasaqarnikkut atugaat qitiutinneqarsimapput, kisianni soorunalimi aamma
utoqqaat paaqqutarineqarnissaannik neqeroorutaasartut, naleqartumik
inuuneqarsinnaanermik qulakkeerisut, qitiutillugit sammineqarnissaat
taamatuttaaq pingaaruteqartigipput. Pisortanit pensionisiat pillugit peqqussut
allanngortinneqareerpat paaqqutarinninnermut tunngasut oqaluuserisassanngortinneqassapput,
KANOKOKA aqqutigalugu kommunit suleqatiginerisigut Naalakkersuisut
suliassaannut ilanngunneqassallutik, taavalu Inatsisartut 2003-mi ukiakkut
ataatsimiinneranni saqqummiunneqarnissaa naatsorsuutigineqarluni.
Inatsisartunut ilaasortap Asii Chemnitz
Narupip aalajangiiffigisassatut siunnersuutaani Inatsisartut suliniutissaattut
immikkoortut tallimat saqqummiunneqarput, taakkulu pillugit Naalakkersuisut
makkuninnga oqaatigiumasaqarput:
Inuit demensimik nappaatillit qassit
maannakkorpiaq immikkut ittumik ikiorserneqarnissamik pisariaqartitsinersut
qulaajarniarlugu kommunini paasissutissanik katersuinermi KANUKOKA
ikiuuteqqullugu qinnuigineqassaaq. Kommunit tassaapput inuit taakku ullutsinni
pisariaqartitaminnut naleqquttumik ikiorserneqartarnersut pillugit
paasissutissiisinnaasut. Paasissutissat isumaginninnermut suliassaqarfimmit
pissarsiarineqassapput aammalu peqqinnissaqarfik, nappaatip suuneranik
aalajangiinissamut immikkut ilisimasaqartuusoq, suleqatigalugu
suliareqqinneqassallutik.
Demensimik nappaateqalersimanermik
imaluunniit nappaatinik tassunga assingusunik nappaateqartoqarneranik
paasisaqarnissamut Peqqinnissaqarfik Dronning Ingridip Napparsimavissuani
periarfissaqarpoq. Nappaatip suuneranik aalajangiinermi nakorsaasersuinikkut
qulaajaasoqartarpoq, tanikkut nappaatinik katsorsaariaaseq aamma tarnip
pissusaanik ilisimasallit atorlugit misissuisoqarluni, tamatumani CT-scanner
ilanngullugu atorneqarsinnaalluni.
Demensimik nappaatillit siunissami
amerlissangatinneqarput, pingaartumik inuiaqatigiinni utoqqaat amerliartornerat
pissutigalugu, soorluttaaq qaratsakkut nappaatit allat, ilaatigut Parkinsonip
nappaataanik (sajunnermik nappaat) napparsimalersitsisartut kalaallinit
atugaaneri akulikilliartortut.
Sianiutinik ilisimasalimmik
Peqqinnissaqarfik siunnersortimik atuisalersimavoq, taanna pisariaqartitsineq
naapertorlugu sinerissami peqqinnissaqarfinnut misissuiartorluni angalasarpoq.
Katsorsaanerup tungaatigut ilaannikkut piffissarujussuaq atorlugu
sungiusaaqqinnissamut maannakkut Dronning Ingridip Napparsimavissua
sullissinissamut sulisoqarnikkut aningaasaqarnikkulluunniit
periarfissaqanngilaq. Napparsimasunik katsorsaaneq taama ittoq
ingerlanniaraanni oqalunnermik sungiusaaqqinnermik immikkut ilisimasallit,
tagiartuisartut pillorissaasartullu kiisalu ininik piukkunnartunik peqarnissaq
pisariaqartinneqarput. Peqqinnissaqarfilli isumaqarpoq sungiusaaqqinneq
paaqqutarinninnerlu sapinngisamik napparsimasut najugaanni
ingerlanneqartariaqartut, taamaattorli kommunini mikinerni utoqqaat annertuumik
paaqqutarisariallit napparsimmavimmut unitsittarsinnaanissaat
pinngitsoorneqarsinnaassagunanngilaq.
Immikkoortortanik talusanik napparsimmavinnik
pilersitsiortorniaraanni ingerlatsiniaraanniluunniit aningaasat
pisariaqartinneqassapput, soorluttaaq sulisut suliamik nutaamik tigusinissamut
piareersarlugit linniarteqqinneqartariaqassasut. Inuiaqatigiinni ullutsinni
demensimik nappaateqalereersimasut qassiunerinik nalunaarsukkanik
Peqqinnissaqarfik peqanngilaq.
Siunissami iliuuseqarnissamik
pisariaqartitsinerup qanoq annertussusianik misissuinissamut atatillugu, nunani
allani misissuinerit ingerlanneqareersimasut ilaatigut
paasisaqaataasinnaassapput. Utoqqaat demensimik nappaateqalersartut
amerliartornerat Danmarkimi nunanilu avannarlerni allani ilisimaneqarpoq.
Misissuinermi ilanngunneqassaaq Kalaallit Nunaanni atugaanera nunani allani
atugaaneranut sanilliullugu allaanerussuteqarnersoq.
Inuit demensimik nappaateqartut
pitsaanerpaamik paaqqutarineqarnissaat katsorsarneqarnissaallu qanoq ililluni
anguneqarsinnaasoq nalilersorneqassaaq Nuummi immikkoortortami talusamit misilittakkat
naliliinermut ilanngunnerisigut. Immikkoortortaq talusaq utoqqarnut tanikkut
nappaatilinnut arfinilinnut inissalik 1996-imi pilersinneqarpoq. Kommunip
paasissutissiinera naapertorlugu immikkoortortami misilittakkat pitsaasuupput,
ineqartut taakku pitsaanerusumik inuuneqalereersimammata.
Sulisoqarniarnikkut ilinniartitsinikkullu
pisariaqartitsineq pillugu apeqqummut kingullermut atatillugu Naalakkersuisut
ilisimatitsissutigissavaat, 2001-imi ukiakkut ataatsimiinnermi aalajangiinerup
kingorna isumaginninnikkut ingerlatani sulisorisat ilinniarsimasut sulinerminni
atugaannik misissuineq aallartinneqarmat. Misissuinerup 2002-mi aasakkut
naammassineqarnissaa naatsorsuutigineqarpoq, inerneralu 2002-mi ukiakkut
ataatsimiinnermi saqqummiunneqassalluni, sulisut taakku sulinerminni atugaasa
pitsanngorsarnissaannut suliniutit suut atorneqassanersut pillugit
kaammattuutaasinnaasut ilanngullugit. Aamma misissuinermi utoqqarnik
sullissinermi sulinermi pissutsit ilaatinneqarput, taassumalu ilaatigut ilinniartitsinikkut
sulisoqarniarnikkullu pisariaqartitsineq takutssavaa. Misissuinerup
pilersaarusionera ingerlanneqarneralu suleqatigiissitamit avataaneersumik
kommuninit, ilinniarfinnit sulisullu peqatigiiffiinit ilaasortaaffigineqartumik
ingerlanneqarput.
Demensimik nappaateqartut sunik immikkut
ittunik sullinneqartariaqarnerat paasinarsippat illussaqarniarnikkullu
pisariaqartitsineq qanoq annertutigisoq paasineqarpat, taava kommunit
sanaartugassanut pilersaarutaanni ilanngunneqarsinnaalissapput aammalu Namminersornerullutik
Oqartussat aningaasartuutissaat aningaasanut inatsimmut ilanngunneqassallutik.
Peqqinnissaqarfimmut atatillugu
peqqinnissakkut ilinniartitaanerit pilersaarusiorneranni innuttaasuni utoqqaat
amerliartornerat eqqarsaatigineqareersimavoq. Peqqinnissamik isumaginninnermi
ikiortitut aammalu peqqissaanermi ikiortitut ilinniartitsinermi utoqqaat qanoq
sammisaqartittarnissaannik ilinniartitsisoqartarpoq aammalu sulinermik
misiliinermi ilinniartitsissutissanut ilaatinneqartarluni. Ilinniakkanik
taakkuninnga ilinniarsimasut aamma kommunini atorfinitsinneqartarnissaat
siunertarineqarpoq.
Peqqinnissamik isumaginninnermi ikiortitut
ilinniartut utoqqaat peqqissut angerlarsimaffimminni najugaqartut
sullinnissaannik ilinniartinneqartarput, ukuli peqqissaanermi ikiortitut
ilinniartut aamma utoqqarnik napparsimasunik sullissinissamik
ilinniartinneqartarlutik. Pikkorissaasarnermut atatillugu aammataaq utoqqarnik
paaqqutarisarialinnik sullissinissamut sulisut piginnaaneqalernissaat
Piqqissaanermik Ilinniarfiup qitiutippaa. Pikkorissaasarnerit taakku kommunini
peqqinnissaqarfimmilu sulisunit peqataaffigiumaneqarluartarput.
Asii Chemnitz Narup isumaqarpoq
qaammarsaanerit qanoq ittut ingerlanneqartariaqarnerat pillugu Naalakkersuisut
maannangaaq eqqarsaatersorfigilertariaqaraat, taamaalionikkut napparsimasumut
qanittumik inooqataasut ikorfartuisinnaanissaat oqilisaassisinnaanissaallu
angujumallugu. Demensimik nappaatillit qanigisaat demensimik nappaatilimmik
paaqqutarinninnermikkut isumassuinermikkullu nersunartumik suliaqartarnerat
qularutissaanngilaq. Qanigisaasut qanigisamik inuttut pissutsimigut
allanngorneranit sunnerneqartarput. Taamaattumik sakkortuumik
misigisaqartarnertik pissutigalugu misigisatik suliarisariaqalersarlugit.
Napparsimalersimasumut qanigisaasut
ikorfartussallugit Naalakkersuisut pisussaapput, tassa nappaatip suuneranik
taassumalu ersiutaanik qanigisaasut paasissutissinnerisigut qanorlu namminneq
peqqissutsiminnut siunniuteqaataanngitsumik nappaatilik ikorfartorniarlugu
iliuuseqarsinnaanerannik ilisimatinneqarnissaannut pisussaallutik.
Taamaalilluta aamma peqqilluni utoqqaliartornissamut nunarsuaq tamakkerlugu
peqqinnissaq pillugu suleqatigiiffissuup WHO-p kaammattuutai
piviusunngortissinnaassavagut, aammattarli innuttaasut demensimik nappaatillit
peqqinnarnerusumik ulluinnarni inuuneqalersillugit.
Ullutsinni oqaatigisariaqarparput taamatut
paasitsitsiniaanissamut atortussanik kalaallisuunik pqannginngimmat. Kisianni
peqqinnissakkut isumaginninnermilu sulisorisat eqqortumik ilitsersuiniarlutik
annertoorujussuarmik suliaqarput. Najukkani peqqinnissaqarfinni angerlarsimaffimmi
peqqissaasut ilaat ikorfartoqatigiiffinnik attaveqaqatigiittarfinnillu
pilersitsiortorlutik aallartissimapput, tamatumani siunertaalluni qanigisaasut
naapittarnissaat ikorfartoqatigiinnissaallu.
Pisariaqartitatut eqqartorneqartut
Naalakkersuisut isumaqatigaat, aammalu isumaginninnermut peqqinnissamullu
suliassaqarfimmi tulleriiaarinermut ilanngunniarlugu. Qujanaq.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartunut
siulittaasoq, Atassut.
Naalakkersuisunut ilaasortamut qujavugut.
Taava maannakkut partiit Kattuseqatigiit Attaviitsullu oqaaseqartuanut
nuuppugut, siulliulluni oqaaseqassaaq Vittus Mikaelsen Siumut.
Vittus
Mikaelsen, Siumup oqaaseqartua.
Qujanaq.
Inatsisartunut ilaasortaq Asii Chemnitz Narup aalajangiiffigisassatut siunnersuuteqarpoq ikiorsiissutinik pisariaqartinneqartut ineriartortinneqarnissaasa ilaatigut pilersaarusiornissaa siunertaralugu Inatsisartut aalajangiissasut.
Inummut nappaammut demens-imik tassungaluunniit assingusumik ilaatigut puigutunermik nassataqartumik napparsimalersimasunut ikiorsiissutinik peersinissamik.
Siunissami pisariaqalersussamik Naalakkersuisut qulajaassasut aalajangiiffigisassamut siunnersuut Siumumiit misissorluareerlugu imatut oqaaseqarfigissavarput:
Aalajangiiffissatut siunnersuut una Naalakkersuisut eqquaffigilluinnarlugu annertoorujussuarmik suliniuteqarfigereerpaat Siumumiit nalunngilarput.Taamaattumik aalajangiiffissatut saqqummiunneqarnera tupiusuutigaarput.
Uuma qinigaaffiup nalaani aamma manna qinersivik sioqqullugu Inatsisartuni ilaasortat ilaasortaasartullu qasseriarlutik utoqqaat atugarisaat pillugit pitsanngorsaatissanik aaqqissuisoqarnissaannik Inatsisartunit Naalakkersuisut suliassinneqarnikuupput.
Naalakkersuisup
oqarnerattut utoqqarnik paaqqutarinninneq Naalakkersuisullu samminiagaannut
ilaareerpoq. Ukiuni aggersuni eqqumaffigineqartariaqartutut isigineqarluni.
Siunnersuummi saqqummiunneqartumi Inuit Ataqatigiit isumaat naapertorlugu ilisimaleriikkat siulittuutillu tusaanngitsuusarneqarsinnaasorinanngillat.
Siumumiit oqaaseq kingulleq atorneqartoq isumaa paaserusupparput qanoq isumaqarnersoq.
Siumumiit siunnersuut misissortuaratsigut paasivarput saqqummiussaq una tallimanik immikkoortortaqartoq, tassalu:
Nappaammik demens-imik
napparsimasut qassiuneranik nalunaarsuinissamik.
Inissanik sanaartornissanik.
Sulisumik ilinniartitsinissamik.
Ilaquttat qanigisallu
... siunnersuisussanik.
Aningaasalersorneqarnissaannik
Siumumiit isumaqarpugut
Naalakkersuisoqarfiit marluk suliassaat taama annertutigisumut imaaliinnarlugit
aaliangiiffigisinnaanngikkigut.
Naalakkersuisut oqarnerattuut
utoqqaat aningaasaqarniarneranut aaqqiissutissat 2002-mi ukiakkut inatsisaattut
ataatsimiinneranni saqqummiunneqartussaapput.
Taakkulu saniatigut utoqqaat
atugaarisaat aamma napparsimasut napparsimalertussallu ilanngullugit
Naalakkersuisuni oqaatigineqarpoq misissuineq ingerlanneqareersoq, naak
misissuinissamut atugassanik immikkut aningaasalisoqanngikkaluartoq.
Ilanngullugu oqaatigineqarput nakorsat angalasinneqartarnerat ingerlareersut, demens-imik napparsimasut misissuiffigalugit akisoqisumi.
Naalakkersuisup pilersaaruteqareersut kommunit KANOKOKA-lu suleqatigalugit misissuinerit ingerlanneqassasut.
Tamatta aamma nalunngilarput utoqqaat atugarisaanni misissuinissami napparsimasut qassiuneri ilanngullugit misissorneqassasut.
Utoqqaat amerliartornerat kommunini, kommunit ilisimareerpaat. Annertuunngitsut kommuninit eqqumaffigineqarput.
Siumumi ilisimaaraarput Naalakkersuisut annertuumik sulisoqarnerup tungaanut suliniuteqareersut. 2001-ip ukiakkut Inatsisartut ataatsimiinnerminni piumasarimmassuk isumaginninnermi sulisoqarneq misissuiffigineqassasoq, aamma utoqqaat sulisoqarnerat ilanngullugu. Suliap naammassineqarneri Inatsisartut 2002-p ukiakkut ataatsimiinneranni saqqummiunneqarnissaa oqaatigineqarpoq.
Siumumi ilisimavarput misissuinerup pilersaarusiornerani suleqatigiissitaliortoqarsimasoq avataaneersunik ilaasortalersorneqartunik. Suleqatigiissitaliaq ukunani inuttalerneqarsimavoq kommunini ilinnarfinni sulisut peqatigiiffiannik ilaasortaatitalersorneqartumik.
Siumumi anguniakkatta pingaarnersaaraat utoqqaat peqqissut eqqissillutik akornusersorneqaratik angerlarsimaffissaannik angerlarsimaffeqarnissaat. Taamaattumik Siumumiit InuitAtaqatigiit isumaqatiginngilagut siunnersuuteqarmata kommunini utoqqaat illuisa ilaat talullugu utoqqarnut napparsimalersunut inissialiarineqassasut.
Siumumiit Naalakkersuisut isumaqatigaagut siunissami pilersaaruteqarmata sinerissami napparsimavinni utoqqarnut napparsimalersunut napparsimalerumaartunullu immikkoortortaqalernissaq anguniarmassuk, kommuninit pilersaarusiornermut suleqatigalugit.
Siumumiit ilisimaarilluinnarparput ullumikkut utoqqarni nappaammik demens-imik napparsimalersoqartillugu kommunit napparsimavimmiitsitsigaangamik ukiumut isumaginnikkut aningalivut annertuumik kipusooruteqartarmata.
Siumumiit taamatut oqaaseqarluta Inatsisartunut ilaasortap Asii Chemnitz Narup-ip aalajangiiffigisassatut siunnersuutaa isumaqatiginngilarput. Suliat amerlanerit Naalakkersuisuni ingerlanneqareermata.
Naggataagut Naalakkersuisup saqqummiussaa tamakkiisumik Siumumiit isumaqatigaarput. Naalakkersuisullu sulilluarsimaneranik suleqataasimasullu allat tamaasa qutsavigalugit.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.
Vittus Mikaelsen qutsavigaarput. Tulliulluni oqaaseqassaaq Godmand Rasmussen Atassut.
Godmand Rasmussen, Atassutip oqaaseqartua.
Ikiorsiutit pisariaqartinneqartut ineriartortinnissaa pilersaarusiornissaa siunertaralugu inunnut puujuttunngortutunut puujuttortunullu ikiorsiissutinik siunissami pilersitsinissamik pisariaqartitsinermi Naalakkersuisut qulaajaqqullugit Inatsisartut aalajangiiffissatut siunnersuummut Inatsisartuni ilaasortaq Asii Chemnitz Narup siunnersuutaannut Atassummit imatut oqaaseqaateqassaagut.
Siunnersuuteqartup saqqummiussaa nunatsinni maannakkut takornartariunnaarparput taamaattumillu siunissamut sillimmartaarnissamik oqariartuut pissusissamisuuginnarluni.
Siunnersuuteqartummi oqaatigisai sillimmartaarfiginngikkaanni ajornartorsiummillu naapitsivigineqarumaarneri imaannaanngitsussussaassasut Atassummiit upperaarput.
Taamaattumik naalakkersuisut akissutaanni eqqumaffigineqarneratalu isummiussaat Atassummiit iluarisimaarlugu oqaatigissavarput.
Aammalumi KANOKOKA-p suleqatigineratigut kommunillu suleqateqarnerup siunniuteqareernera aammattaarlu Peqqinnissaqarfiup siunnersortimik atuisimasalersimanera akissuteqaatip erserneraa suliniutaasunillu aallarnisaasoqalereersimaneranik. Ajuusaarnarporli Dronning Ingrid Napparsimavissuata sullissinissaminut sulisoqarnermikkullu aningaasatigut periarfissaqanngissimanera. Ukiullumi ornitagut eqqarsaatigalugit sillimmartaarnissaq avaqquminarsaqaaq. Pingaartumik ajornartorsiut sunaluunniit pingaartumik nutaajusoq inuiaqatigiinullu takkuttoq nukinnik imaannaanngitsunik nassataqarluni takkukkaangami piareersimaffiginagulu imaannaanngitsumik nassataqartarmat nalunngilarput.
Taamaattumik siunnersuutip ungasinnerumut sillimmartaarnissamik tikkuussinera Atassummiit iluarisimaarlugu nalunaarutigissavarput, aaqqiiniaqataanissatsinnullu tunuarsimaassanngilagut.
Taamatut oqaaseqarluta Naalakkersuisut akissuteqaataat tamakkiisumik taperserparput.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsioq, Inatsiartunut siulittaasoq, Atassut.
Godmand Rasmussen qutsavigaarput. Tulliulluni oqaaseqassaaq Olga Poulsen Inuit Ataqatigiit.
Olga Poulsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.
Qujanaq. Inatsisartunut ilaasortap Asii Chemnitz Narupip Inuit Ataqatigiit aalajangiiffissatut siunnersuut saqqummiunneqarnissaminut pisariaqarluinnartoq oqaluuserisassanngortippaa.
Siullermik Inuit Ataqatigiinniit oqaatigissavarput oqaluuserisassat allattorsimaffianni oqaluuserisassap qulequtserneqarsimanera akuersaarsinnaannginnatsigut, tassami oqaaseq utertoq atorneqarsimammat puiguttuttoq atorneqarani.
Inatsisartut ataatsimiinneranik aqutsisoq siuliani aqutsisuusoq ilisimatissavarput atuagaq Peqqinnissaqarfimmiit suliarineqarsimasoq, tassalu oqaatsit Napparsimaveqarfiup iluani akuerisat atorneqarneranik imalik tassani oqaaseq puujuttuttoq atorneqareermat oqaaseqaasiliortunik akuerineqarluni aammalu Peqqinnissaqarfimmiit peqataaffigineqartumik akuerineqarluni. Taamaattumik pisariaqassanngilaq oqaasileriffimmut uumap oqaatsip sorliup atortussaanera ingerlatissallugut.
Puujuttorneq ersiutaavoq qaratsap pissusissamisoortumik ingerlanissaata annikilliartulerneranik ersiutit siulliit tassaasarput siullermik puujuttorninngorneq aammalu ulluinnarni inuuniarnikkut ajornartorsiulerneq.
Amerlanertigut puujuttornermik eqqorneqartut utoqqaapput, kisiannili ilimaneqartariaqarpoq inuusuttut aamma nappaammik taasuminnga eqqugaasinnaammata.
Siunnersuuteqartup oqarneratuut nappaat ukiuni kingullerni annertuumik nunatsinni aammalumi nunani allani atugaaleriartorpoq. Tamanna Peqqinnissamut aammalu inunnik sullissisut akornanni qujanartumik malugineqaleriartuinnarpoq, taamaasilluta periarfissinneqarpugut siunissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu pilersaarusiulersinnaanitsinnut. Taamatut siunissaq eqqarsaatigalugu piareersimanissamik kissaateqarneq tunngavigalugu aalajangiiffigisassami siunnersuutip Naalakkersuisunit ilassilluarneqarnera Inuit Ataqatigiinniit qujassutigissavarput.
Misissuinissamut tunngatillugu soqunaatilittut misissorneqarsinnaasutut ilanngunneqarsinnaasut Inuit Ataqatigiinniit oqaatigerusutatta aamma ilagaat kommuneqarfinni ataasiakkani taamatut puujuttornermik nappaateqartunut tunngatillugu qanoq tunngavissiisoqarsimanersoq qanorlu anguniagassaliortoqarsimanersoq. Ilisimaneqartutuummi inuit taamatut nappaateqalersimasut pisariaqartitsilertarnerat inummiit inummut assigiinngitsorujussuusinnaasarpoq, taamaattumillu pisariaqartassalluni inuit ataasiakkaat aallaavigalugit aaqqissuussisoqartarnissaa.
Naalakkersuisup akissuteqarnermini maannakkorpiaq immikkut ittumik ikiorserneqartarnissamik pisariaqartitsinersut qulaajarniarlugit kommunini paasissutissanik Naalakkersuinermi KANOKOKA-p suleqatigineqarnissaannik neriorsuuteqarnera Inuit Ataqatigiinniit iluarisimaarparput. Tassami kommunit tassaapput taamatut nappaateqalersimasunik qaninnerpaamik sullissisut taamaattumillu paasissutissanik sukumiinerpaasunik tunniussaqarsinnaasut.
Taamatut oqaaseqarluta Naalakkersuisup akissuteqaataa tamakkiisoq tusaatissatut tigullugu aalajangiiffigisassatut siunnersuut akuersaarparput.
Peqqinnissamik aammalu Isumaginninnermik ataatsimiititaliamut ingerlateqqipparput.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.
Olga Poulsen qutsavigaarput. Tulliullunilu oqaaseqassaaq Loretha Hendriksen Kattuseqatigiit.
Loretha Hendriksen, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat.
Inartsisartunut ilaasortap Asii Chemnitz Narupip aalajangiiffissatut siunnersuutaa Kattusseqatigiinniit imatut oqaaseqarfigissavarput.
Aalajangiiffissatut siunnersuut annertuumik pingaaruteqartoq oqaatigerusullugu. Anguniagassarlu pingaartumik qulakkeernissaa piareersaasiorluakkamillu ilusilernissaa eqqartorneqartariaqartutut Kattusseqatigiinniit pingaartutut oqaatigerusupparput. Aammattaaq utoqqarnut inissiisarfiit eqqartornerini utertunut immikkut inissaliortitsisarneq pingaarluinnartutut oqaatiginikuuarput. Utoqqaat illuannut nutarterneqarneranut eqqartuinitsinnut ilanngullugu.
Assersuutigalugu taarusuppara maani Nuummi ukiut arlaqalersunut utertunut immikkut inissianik pilersitsisimaneq. Tassuungalu ersarissumik uppernarsineqarpoq qanoq pisariaqarluinnartiginersoq utertunut inissiat utoqqaat illuanut immikkoortillugit inissisimanissaat pinngitsoorneqarsinnaanngitsoq pisariaqarluinnartorlu. Taamaalilluni aamma utoqqaat allat ineqartut akornusersorneqarnatik inissisimanissaat anguniarlugu.
Taamaalilluni pineqartut ilaqutaasunullu annertuumik toqqissiallaataasimavoq.
Minnerunngitsumillu sullissineq pitsaanerusoq atuisunut naleqquttumik sammivilertinneqalersimammat.
Immikkullu utertunut inissiamik pilersitsisimaneq aallaqqaataanilli malinnaaffigisimallugu assut toqqissiallaataasimavoq, inuit atuilersimasut kusanartumik sullinneqarnerat malittarineqarluni piffissaqarfissaqarfigineqarluarlunilu malinnaaffigineqalersimasutut taarusukkatsigut.
Taamaalilluni aamma annertuumik sulisunut ilinniutaasimalluni minnerunngitsumik suliat pisariaqartitat aallaavigalugit ullormut sulineq pilersaarusiorneqarsinnaanngorsimalluni.
Taamaatumik siunnersuuteqartup ujartugaa tamakkerlugit isumaqatigilluinnarpagut, piaartumillu iliuuseqarfigineqarnissaat kissaatigalugu.
Aammattaaq misissuinissami eqqumaffigineqarnissaa qanoq pingaaruteqartigisoq taamatut nappaateqarlersimasuni inissiat sapinngisamik ataatsimoortukkuunnginnissaat eqqaatissutigerusupparput. Uppernarsarneqarnikuummammi avatangiisit amerlavallaartillugit annertuumik pineqartut sunnerneqartarnerat eqqissisimanissaraluannik annertuumik akornusersuutaasarluni.
Isumaqatigilluinnattakkalu ilagaat annertuumik qaammarsaanissaq qanoq pingaruteqartiginersoq. Tassami ilaqutaasut qanigisaasullu annertuumik eqqorneqaataasarmat ilaqutanut. Pingaartumik ilisimasat piareerfigisassalluunniit ilisimasaqarfigitinnagit.
Taamaattumik pingaaruteqarluinnarpoq qaammarsaanerit minnerunngitsumilllu suut nappaateqalernermut ilisarnaataanersut. Pissusilersuutaasarnerillu ilisimanissaat sunut pingaaruteqartunut ilaalluinnarmat.
Taamaattumik siunnersuuteqartup apeqquteqaatai ujartugaalu tamakkiisut taperserlugit pingaaruteqarluinnartutut aalajangiifferusullugu oqaatigerusupparput.
Taamatut naatsumik oqaaseqarluta siunnersuut siullermeernera tamakkiisumik Kattusseqatigiinniit isumaqataaffigalugu nalunaarutigissavarput.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.
Loretha Hendriksen qutsavigaarput. Taavalu oqaaseqassaaq Otto Steenholdt Attaviitsoq.
Otto Steenholdt, Attaviitsup oqaaseqartua.
Siunnersuuteqartoq pisariaqartumik Naalakkersuisunut inuit ikiortariaqalersartut pillugit qanoq iliuuseqartariaqalernermik tinnersaanera iluarinarluinnarpoq.
Missingersuutit malillugit inuit utoqqalisartut ukiuni tullerni amerliartortussaasut nalunngilagut. Taamaattumillu utoqqalilernermi nappaataagujuttut nunatsinni amerlanerusunit nappaatigilerneqartarnissaat piaartumik sillimaffigisariaqalerluni.
Kommunit suleqatigilluarlugit apeqqut ukiuni makkunani piaartumik akisariaqalersoq, tassaavoq: Taama nappaateqalertut ukiuni makkunanerpiaq nunatsinni qasserpiaanersut tamannami qanoq iliuuseqarnissap aallaavigisussaammagu.
Ilungersunartoraasiit piaartumik takkuppoq, tassalu aningaasaq. Napparsimavissuaq utoqqarnut taamaattumut sullissinissaminnut sulisoqarnikkut aningaasaqarnikkulluunniit periarfissaqanngilaq.
Taamaakkaluartoq taamatut nappaateqalersussat amerliartuinnarnissaat ilisimalereersimagatsigu suliniutinik siunnersuuteqartup tikkuartugaanik aallartitsilereerniarta.
Ajuusaarnarpoq inuit taamatut nappaateqalersimasut ikiorniaraluartillugit ininilluunniit innersuussutissaqannginnatta. Tassalu allatut ajornartumik napparsimasut sumiiffiini sullissinissaq naak naammaginanngikkaluartoq siunniuttariaqalerlutigu. Tassami immikkut ittumik qanoq iliuuseqassagaanni aningaasarpassuarnik akeqartussaammat.
Paasinarluarpoq utoqqarnut taamatut nappaateqalersimasunut ilaqutaasut soorunami aamma misinnartunik atugassaqalersarmata. Ukiunilu makkunani utoqqaat taamatut nappaateqalersut napparsimasunut allanut sanilliullugit isumagineqarnerat annikippallaartoq paasinarpoq. Allaat ilaqutaasut namminneerllutik qanoq iliuuseqartariaqalersillugit.
Siunnersuut Naalakkersuisunut sakkortuumik eqeersaataasoq tamanit tapersersortariaqarpoq. Taama nappaateqalersinnaasut amerliartornissaat ilisimalereeratsigut, piareersaatit annertunerusut aallartittariaqarpagut. Neriuutigissallugulu qaquguluunniit aningaasassaqartitsilissagutta ima piareersaasiorluareersimassasugut ajornanngitsumik piaarnerpaamillu inuit taama eqqorneqarsimasut allaat immikkut inissialiuullugit pitsaasumik isumagilersinnaassallugit.
Siunnersuutip qanoq iliuuseqalerniarnissaq Naalakkersuisunut tinnersaataa pitsaageqalugu taperserpara.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.
Otto Steenholdt qutsavigaarput. Taava tullia oqaaseqartussaq aggeqqutinnagu ilisimasitsissutigissavara oqaluuserisassamut tullermut nikeriartinnata Inatsisartuni ilaasortat amerlanerit maaniittariaqarmata, aammalu kingulleq pisoqartussaammat taasinermik.
Taavalu aamma kaammattuutigissavara siunnersuut taamatut iluseqarluni tapersersorneqanngitsoq. Tassani ersermat aamma kaammattuutigissagakku ataatsimiititaliamut ingerlanneqarnissaannut apeqqut oqaaseqarfigineqanngitsunit oqaaseqar... kaammattuutigiga, pinngitsaaliisinnaanngilangali.
Taavalu maanakkut oqaaseqassaaq siunnersuuteqartoq Asii Chemnitz Narup.
Asii Chemnitz Narup, siunnersuuteqartoq, Inuit Ataqatigiit.
Naalakkersuisut marluk sinnerlugit Edvard Geisler akissuteqaataanut qujavunga, taamatuttaaq partiit Kattusseqatigiillu Otto Steenholdt-illu akissuteqaataat.
Takisuuliussanngilanga taamaallaat erseqqissarusuppara maannakkut apeqqut taasumap oqaluuserisassanngortikkusunneranut peqqutaarpiaammat puujuttornermik eqqorneqartartut tassaginnanngimmata utoqqartagut, kisianni aamma nappaammik taasuminnga eqqorneqartartut inuusuttuissiartuinnarmata taamaalillutik aamma inersimasut nukangasunik qitornallit aamma nappaammik eqqorneqartut takornartaajunnaarsimammat. Taamaattumik sillimasariaqarpugut malunnarporlu aamma Inatsisartuni ilaasortaqatigut tamatumuunga peqataarusuttut.
Taava naggasiutigalugu oqaannassuunga Siumup oqaaseqartuanut Vittus Mikaelsen-imut. Tupigusutsinniarsimanngilassi kisianni oqareernittuut utoqqarmut taamaallaat tunngasuunnginnami una nappaat, taamaattumik allatigut sillimmartaarfiginissaa pingaaruteqarluinnartuuvoq. Immaqa Vittus Mikaelsen Siumut sinnerlugu akissuteqarnerani oqaannassuunga uppernarsaqqipparput massakkut partiilersuunnerujussuup kingunerisaanik qanoq oqarutta qanoq oqanngikkutta ingerlaannaq akerliliisarassi tassa tusaatissatut tigussavarput pissutsit tassuunga killissimammata taamaatussaasimagami taamaappoq.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.
Asii Chemnitz Narup qutsavigaarput. Tulliulluni oqaaseqassaaq Peqqinnissamut Naalakkersuisoq.
Edvard Geisler, Peqqinnissamut Avatangiisinuullu naalakkersuisoq, Atassut.
Naalakkersuisut akissuteqaataanut siammasissumik naammagisimaarinninneq Naalakkersuisunut qujassutigaarput.
...Asiiminngaanniit akissuteqaaterput tassuungakkut tusaatissatut tiguneqarluni pimmat qujavugut. Taamatuttaaq aamma Atassuminngaanniit tassa Vittus Mikaelsen Siumumiit Godmand Rasmussen Atassumminngaanniit kiisalu Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata Olga Poulsen-ip aamma oqaatigisai tassuungakkut ilaatigut kommuneqarfinni ataasiakkaani taamatut demens-imik nappateqarluni tunngatillugu qanoq tunngavissiisoqarsimanersoq qanorlu anguniaaviliortoqarsimanersoq ilanngullugu misissoqquneqarpoq tammakkua aamma soorunalimi eqqumaffigissavagut.
Tassa uani oqaaseq demens atorakkut ilaatigut oqaasiliortut, demens tassaavoq puigunngortorneq senil-demens utertutut taaneqartarmat tassani assigiinngittualunnguupput, taamaattumik uagut oqaaseq Naalakkersuisuni atorsimavarput demens aamma TB nappaat aamma tassuunakkut atortaratsigut ulluinnakkut ulluinnarsiutigalugu soorunalimi tamakkua aamma eqqarsaatigineqarsinnaapput.
Loretha Hendriksen-i Kattusseqatigiinneersoq aamma oqaasiinut aamma Naalakkersuisut eqqarsaataannut naapertuummata qujassutigissavagut.
Taamaattorli erseqqisaatigissavara piaartumik anguniagassanik tikkuussisoqarmat eqqaassissutigiinnassavara Naalakkersuisut tassa anguniagassat aallartereernikuummatigit. Suliniutit ingerlareerput taamaattumillu tamakkua aamma uani nassuiaatitsinni erseqqissarneqarluareerlutik.
Aamma Otto Steeholdt Attaviitsup eqqartugai tassuungakkut aamma eqqarsaatitsinnut naapertuupput, kisiannili eqeersimaarpugut tamakkua aaqqiiviginissaannut, tamanna avaqqunneqanngilaq. Aamma tapersiisutinut oqaaseqarnera tassuungakkut qujassutigalutigu.
Kiisalu siunnersuuteqartoq aamma taamatut Naalakkersuisunut qujassuteqarnera, uaguttaaq qujassutigaarput. Ilumoorpoq utoqqaanerit kisiisa pinngilagut, kisianni aamma taamatut nappaateqartartut demens-imik amerliartorput, aamma ilaatigut inuit ukioqqussiartornerat pissutigalugu, taanna akuliartorluni.
Taamaattumik naatsumik oqaatigalugu Naalakkersuisut akissuteqaataani taamatut siammasissumik tapersiinersi qujassutigaarput.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.
Naalakkersuisumut ilaasortamut qujavugut. Tulliulluni oqaaseqassaaq Vittus Mikaelsen.
Vittus Mikaelsen, Siumup oqaaseqartua.
Qujanaq. Uanga annertoorujussuarmik tupigutsappunga apeqquteqaaterput akineqarmat siunnersuuteqartuminngaanniit.
Taama erseqqitsigisumik siunnersuummi aallaqqaammut saqqummiunneqartumi erseqqissumik oqartoqarmat Inuit Ataqatigiit isumaat naapertorlugu ilisimaaleriikkat siulittuutittut tusaanngitsuusaasorinanngillat taanna paaserusukkaluarparput qanoq isumaqarnersoq taannartaa. Uanga paasinnittaasera tunngavigalugu paasigakku tamakkuninnga nappaate... soorlumi asuli susoqarsimanngitsoq. Taamaammat paaserusullugu apeqqutigiinnarpara.
Kialluunniit politikkikkut inuuiaqatigiinni qinikkap utoqqaat atugarisaasa pitsaanerpaamik atugaqartinnissaannut atugaqartinniarneqassappata kina qinikkani assortorsinnaagamiuk. Sumiluunniit qinikkanik assortuisoqarsinnaanngilaq utoqqartatta pitsaanerpaamik atugaqarnissaannik suliniutissami saqqummertoqarpoq. Taamaattumik akineqaannarnanga partiilersornerujussuaq nipilerlugu uanga taanna naammaginngilara, apeqqutigalu akineqarnani.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.
Vittus Mikaelsen qutsavigaarput. Tulliulluni oqaseqassaaq Loretha Hendriksen.
Loretha Hendriksen, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat.
Siullermik tassa qulequtsisimasoq atorlugu uanga oqaaseqarpunga puujortartut ilumoorpoq. Taakkua oqaaseq akuerineqarsimasoq nalunngilara taannalu aamma aallavigalugu oqaaseqarnera neriuppunga Asiip siunnersuuteqartoq tigussagaa.
Siullermik oqaatigerusuppara uagut aamma ataatsimiititaliamut ingerlateqqinneqarnissaa kissaatigivarput, taanna ilanngutinngitsoorsimagipput utoqqassissutigaara.
Aammalu demens-imik nappaateqartut ullumikkut utoqqaanaanngimmata eqqaamalaaqquara inuusissigaluttuinnarmata nappaat sukkulluunniit takkussinnaanera utoqqaanngikkaluartunut tussinnaanera eqqarsaatigalugu pisariaqarluinnarpoq. Pingaartumik suliniuteqalernissamik kissaatinnut peqqutigivara paasissutissanik piaarnerusunik nittarsaanissarput pisariaqarluinnarmat, ilaqutaasunut aammalu taamatut immaqa najugaqateqarlutik sorpiamik nappaateqarannut paasinninngitsoortut amerlasoorujussuusinnaammata, immaqalu aamma siusinnerusukkut ikiuinissaagaluamut taanna ajoqutaasinnaalluni.
Taamaattumik paasisitsiniaanerup piaarnerusumik aallartinnissaa uku suliat utaqqinagit uagut kissaatigigaluaqaarput pingaaruteqarluinnarmat.
Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut siulittaasuat, Atassut.
Loretha Hendriksen qutsavigaarput.